Vous êtes sur la page 1sur 18

AGRAVO DE INSTRUMENTO 795.677 SO PAULO RELATOR AGTE.(S) ADV.(A/S) ADV.(A/S) AGDO.(A/S) PROC.(A/S)(ES) ASSIST.(S) ASSIST.(S) ADV.(A/S) : : : : : : : : : MIN.

CELSO DE MELLO ANTNIO MARCOS PIMENTA NEVES MARIA JOS DA COSTA FERREIRA ILANA MLLER MINISTRIO PBLICO FEDERAL PROCURADOR-GERAL DA REPBLICA LEONILDA PAZIAN FLORENTINO JOO FLORENTINO GOMIDE SERGEI COBRA ARBEX E OUTRO(A/S)

DECISO: A parte ora agravante, ao deduzir o recurso extraordinrio a que se refere o presente agravo de instrumento, invocou, como fundamento do apelo extremo, a ocorrncia de ofensa aos preceitos inscritos no art. 5, incisos XXXVIII, a e c, LIV e LV, e no art. 93, IX, todos da Constituio. Cabe examinar questo prvia pertinente incognoscibilidade do recurso extraordinrio a que se refere o presente agravo de instrumento, suscitada, em douto pronunciamento, pelo Ministrio Pblico Federal, que sustenta a inviabilidade do apelo extremo em referncia, por haver renovado fundamentos constitucionais j afetados pela precluso. A anlise dessa questo prvia permite reconhecer que os fundamentos de ndole constitucional deduzidos no recurso extraordinrio em questo j haviam sido invocados quando da interposio, pelo ora recorrente, do recurso especial deduzido contra o acrdo emanado do E. Tribunal de Justia do Estado de So Paulo. Esse aspecto da questo assume relevo processual quando se constata que a petio de recurso extraordinrio veicula fundamentos idnticos queles expostos na petio que instrumentalizou, no caso ora em exame, a interposio de recurso especial contra o acrdo proferido pelo Tribunal de Justia local. Esse comportamento processual da parte recorrente incide na crtica exposta, em seu parecer, pela douta Procuradoria Geral da Repblica (fls. 1.098/1.100), no ponto em que adverte, corretamente, que a interposio de recurso extraordinrio contra a deciso denegatria de recurso especial no serve para ressuscitar questo constitucional atingida pela precluso.

AI 795.677 / SP

Com efeito, o exame do acrdo que o E. Tribunal de Justia do Estado de So Paulo proferiu no presente caso revela que o julgamento em questo apoiava-se em fundamentos de natureza legal e de ndole constitucional. Isso significa que os temas de direito constitucional, suscitados em sede de recurso extraordinrio (denegado na origem) deduzido contra o acrdo local, objeto de deciso transitada em julgado (pela qual esta Corte deu parcial provimento ao AI 699.693/SP, unicamente para assegurar, ao recorrente, o direito de progresso na execuo da pena, improvido, no entanto, quanto aos demais fundamentos), no mais podem ser renovados, agora, em sede de recurso extraordinrio contra acrdo que o Superior Tribunal de Justia proferiu no julgamento de recurso especial, eis que preclusa a motivao de natureza constitucional. Na realidade, consumada a precluso pertinente fundamentao constitucional j ento existente no acrdo emanado do Tribunal de segundo grau, no mais assistia, parte ora agravante, por tratar-se de medida processual tardia, o direito de interpor recurso extraordinrio, que, embora insurgindo-se contra acrdo do E. Superior Tribunal de Justia, limitou-se, no entanto, a suscitar a mesma questo constitucional que havia sido apreciada pela Corte judiciria estadual. Vale enfatizar, tal como rememorado pela douta Procuradoria Geral da Repblica (fls. 1.098/1.100), que esse entendimento tem o beneplcito da jurisprudncia do Supremo Tribunal Federal: 1. Cuida-se de recurso extraordinrio contra acrdo do Superior Tribunal de Justia, na parte em que negou provimento ao recurso especial da defesa. Tendo em vista que o Superior Tribunal de Justia, no recurso especial, s se ocupa de questes infraconstitucionais, resulta, em princpio, invivel a interposio do recurso extraordinrio. 2. Com efeito, a interposio de recurso extraordinrio contra a deciso denegatria de recurso especial no serve para ressuscitar questo constitucional atingida pela precluso. Nesse momento s possvel alegar violao ao art. 105-III da Constituio, ou falta de fundamentao ou denegao de prestao jurisdicional, e apenas em relao ao acrdo do Superior Tribunal de Justia. Mas, no caso, no houve demonstrao da ocorrncia de quaisquer desses vcios. 3. Portanto, se existente questo constitucional, a impugnao deve dirigir-se contra o acrdo de segundo

AI 795.677 / SP

grau, sob pena de precluso. Conforme tem proclamado o Supremo Tribunal Federal no sistema da Constituio a deciso do recurso especial s admitir recurso extraordinrio se a questo constitucional enfrentada pelo STJ for diversa da que j tiver sido resolvida pela instncia ordinria (AI-AgRg 145.589-RJ, rel. Min. Seplveda Pertence, DJU 02.09.93). 4. Nesse sentido o seguinte precedente, do qual foi relator o Ministro Nri da Silveira: (...) 3. Se o acrdo da Corte de segundo grau afronta, tambm, a Constituio, a par de negar vigncia a norma ordinria, cumpre a interposio do recurso extraordinrio, no mesmo prazo do recurso especial. Se isso no sucede, no cabe, aps o julgamento do recurso especial, confirmando o aresto local, interpor recurso extraordinrio, contra o acrdo do STJ, com a alegao de haver a deciso do Tribunal de segunda instncia ofendido, tambm, a Constituio. (Ag-AgRg 289.281-PA, rel. Min. Nri da Silveira, DJU 02/03/01) 5. Cito, ainda, o AI-ED 536.705-RS (DJU 09.09.05) e o AI-AgRg 342.907-PR (DJU 24.06.05), ambos relatados pelo Ministro Seplveda Pertence: Recurso extraordinrio: interposio de deciso do STJ em recurso especial: inadmissibilidade, se a questo constitucional de que se ocupou o acrdo recorrido j fora suscitada e resolvida na deciso de segundo grau: o sistema constitucional vigente prev o cabimento simultneo de recurso especial e extraordinrio contra o mesmo acrdo do tribunal de segundo grau, sob pena de precluso do fundamento no atacado mediante o recurso adequado: precedente (AI 145.589-AgR, Pertence, DJ 24.6.1994). 6. Em suma, em casos como esses, o recurso extraordinrio, em tese, s se afigura possvel para discutir, em relao ao acrdo do Superior Tribunal de Justia, questo constitucional diversa daquela decidida pelo tribunal de segundo grau, como p. ex., na questo de fundo, a declarao incidental de inconstitucionalidade ou, sobre questo de forma, a eventual afronta aos pressupostos de admissibilidade do recurso especial (CF art. 105-III; RE 140.752-RJ, rel. Min. Francisco Rezek, Lex (193): 203,

AI 795.677 / SP

jan. 1995), de denegao da prestao jurisdicional ou de falta de fundamentao (CF art. 93-IX). (...). (grifei) As razes ora expostas bastam, s por si, para autorizar a formulao de juzo de incognoscibilidade concernente ao recurso extraordinrio a que se refere este agravo de instrumento. Mesmo que se mostrasse supervel essa questo preliminar, ainda assim no assistiria razo parte ora recorrente. Impende salientar, desde logo, que o tema concernente alegada transgresso ao que dispe o art. 5, XXXVIII, a, da Constituio no se acha devidamente prequestionado. Ausente o indispensvel prequestionamento da matria constitucional, que no se admite implcito (RTJ 125/1368, Rel. Min. MOREIRA ALVES - RTJ 131/1391, Rel. Min. CELSO DE MELLO RTJ 144/300, Rel. Min. MARCO AURLIO - RTJ 153/989, Rel. Min. CELSO DE MELLO), incidem as Smulas 282 e 356 desta Corte. que, no ventilada no acrdo recorrido a matria constitucional suscitada pela parte recorrente, deixa de configurar-se, tecnicamente, o prequestionamento do tema, necessrio ao conhecimento do recurso extraordinrio. A configurao jurdica do prequestionamento, como se sabe, decorre de sua oportuna formulao em momento procedimentalmente adequado. No basta, por isso mesmo, s argir, previamente, o tema de direito constitucional positivo para legitimar o uso da via do recurso extraordinrio. Mais do que a satisfao dessa exigncia, impe-se que a matria constitucional questionada tenha sido efetivamente apreciada na deciso recorrida (RTJ 98/754 RTJ 116/451). A parte ora recorrente sustenta, de outro lado, que se registrou, na espcie, claro desrespeito ao postulado da soberania do Jri. Sabemos que a Constituio do Brasil, promulgada em 1988, ao reconhecer a instituio do jri, com a organizao que lhe der a lei, vinculou o Congresso Nacional observncia de determinados postulados, dentre os quais, por sua insuprimvel essencialidade, o da soberania dos veredictos (art. 5, XXXVIII, c).

AI 795.677 / SP

A soberania dos veredictos do Jri - acentua HERMNIO ALBERTO MARQUES PORTO (Jri, p. 34, item n. 27, 5 ed., 2 tir., 1988, RT), com fundamento no magistrio de JOS FREDERICO MARQUES (Elementos de Direito Processual Penal, vol. III/62, Forense) deve ser entendida como a impossibilidade de os juzes togados se substiturem aos jurados na deciso da causa, e, por isso, o Cdigo de Processo Penal, regulando a apelao formulada em oposio deciso dos jurados manifestamente contrria prova dos autos (letra d do inciso III do art. 593), estabelece que o Tribunal ad quem, dando provimento, sujeitar o ru a novo julgamento ( 3 do art. 593) perante o Tribunal de Jri (grifei). Vale dizer, o princpio da soberania dos veredictos do Jri impede o Tribunal ad quem, ao reformar deciso emanada do Conselho de Sentena (que seja manifestamente contrria prova dos autos), de substitu-la, em sede recursal, por um pronunciamento do prprio rgo colegiado de segunda instncia. A mera possibilidade jurdico-processual de o Tribunal de Justia invalidar a manifestao decisria do Conselho de Sentena, quando esta se puser em situao de evidente antagonismo com a prova existente nos autos, no ofende a clusula constitucional que assegura a soberania do veredicto do Jri, eis que, em tal hiptese, a cassao do ato decisrio, determinada pelo rgo judicirio ad quem, no importar em resoluo do litgio penal, cuja apreciao remanescer na esfera do prprio Tribunal do Jri. ADRIANO MARREY, ALBERTO SILVA FRANCO e RUI STOCO (Teoria e Prtica de Jri, p. 41/44, 4 ed., 1991, RT), apreciando essa questo em face do vigente texto constitucional, expendem douto magistrio: (...) no so os jurados onipotentes, com o poder de tornar o quadrado redondo e de inverter os termos da prova. Julgam eles segundo os fatos objeto do processo; mas, exorbitam se decidem contra a prova. No para facultar-lhes a sua subverso, que se destina o preceito constitucional. Se o veredicto do Conselho de Jurados foi manifestamente contrrio prova dos autos (o que importa em no julgar a acusao, e sim assumir atitude arbitrria perante ela), poder o Tribunal de Justia, em grau de recurso, se reconhecer a incompatibilidade entre o veredicto proferido e a prova que instrui os autos, determinar que o prprio Jri de novo se manifeste, sem substituir a deciso deste, por outra prpria.

AI 795.677 / SP

E nisto consiste a soberania dos veredictos - na faculdade dos jurados decidirem por ntimo convencimento, acerca da existncia do crime e da responsabilidade do acusado (matria de fato), sem o dever de fundamentar suas concluses. ....................................................... Em suma, o Tribunal de Justia, em grau de recurso, apenas verifica se o veredicto se coaduna com a prova. E, quando apura a inverso desta, pelo Conselho de Jurados, observando ser a deciso aberrante, insustentvel, evidentemente divorciada dos elementos de convico e manifestamente contrria prova dos autos, certamente que lhe cabe, instncia superior de Justia, corrigir a anomalia, reformando o julgamento, a fim de que o prprio Jri de novo se manifeste, dentro de sua competncia, fazendo-o com o devido critrio. O Tribunal ad quem no faz a apreciao da causa, como se sujeita ao juzo singular, nem externa julgamento prprio, no substitui a deciso recorrida, por outra, de seu entendimento, nem manifesta juzo prprio acerca da materialidade do crime, e de sua autoria. (grifei) O eminente e saudoso magistrado paulista, PAULO LUCIO NOGUEIRA (Curso Completo de Processo Penal, p. 318, 7 ed., 1993, Saraiva) - aps ressaltar, com fundamento na jurisprudncia dos Tribunais (RT 412/379 - RT 415/93 - RT 427/461), que no se compreende a instituio do Jri sem sua soberania -, define o exato alcance da clusula constitucional inscrita no art. 5, XXXVIII, c, da Carta Poltica: A soberania dos veredictos consiste, justamente, na impossibilidade de reforma do julgamento do Jri Popular, pelo Tribunal de Justia, pelo mrito, pois o Tribunal s pode remeter a novo Jri, uma nica vez, no se admitindo segunda apelao pelo mesmo motivo, sendo indiferente ter sido da parte contrria a interposio do apelo anterior (RT 630/338). (grifei) Essa noo ministrada pela doutrina, por tal razo, s faz acentuar o valor relativo da soberania do veredicto emanado do Conselho de Sentena, cujos pronunciamentos no se revestem, por isso mesmo, de intangibilidade jurdico-processual. No obstante reformveis as decises emanadas do Jri, preciso salientar - at mesmo para tornar efetivo o respeito ao

AI 795.677 / SP

princpio constitucional da soberania dos seus veredictos - que deve ser excepcional, como j pde advertir este Supremo Tribunal Federal, o provimento do recurso de apelao interposto dos atos decisrios proferidos pelo Conselho de Sentena (RTJ 48/324-325, Rel. Min. EVANDRO LINS). O sentido da clusula constitucional inerente soberania dos veredictos do Jri no se confunde, em nosso direito positivo, com a noo de absoluta irrecorribilidade das decises proferidas pelo Conselho de Sentena. Bem o demonstrou, j na vigncia da Constituio de 1946 - que igualmente consagrara, de modo explcito, essa prerrogativa institucional do Jri - o saudoso JOS FREDERICO MARQUES (A Instituio do Jri, vol. I, p. 40/41, item n. 3, 1963, Saraiva): Tal exegese, alm de condenada pela hermenutica jurdica, tem, ao demais, outro ponto fraco: d ao vocbulo soberania o sentido absoluto e rgido de poder sem contraste e supremo. Soberania dos veredictos uma expresso tcnico-jurdica que deve ser definida segundo a cincia dogmtica do processo penal, e no de acordo com uma exegese de lastro filolgico, alimentada em esclarecimentos vagos de dicionrios. Se soberania do Jri, no entender da communis opinio doctorum, significa a impossibilidade de outro rgo judicirio se substituir ao Jri na deciso de uma causa por ele proferida - soberania dos veredictos traduz, mutatis mutandis, a impossibilidade de uma deciso calcada em veredicto dos jurados, ser substituda por outra sentena sem esta base. Os veredictos so soberanos, porque s os veredictos que dizem se procedente ou no a pretenso punitiva. O problema se situa, assim, no campo da competncia funcional. Sobre a existncia de crime e responsabilidade do ru, s o Jri pode pronunciar-se, o que faz atravs de veredictos soberanos. Sobre a aplicao da pena, decide, no soberanamente, o juiz que preside o Jri. Aos tribunais superiores, o objeto do juzo, na sua competncia funcional, se restringe apreciao sobre a regularidade do veredicto, sem o substituir, mas pronunciando ou no pronunciando o sententia rescindenda sit. No tocante deciso do Juiz togado, a competncia funcional ser de grau, podendo assim a jurisdio superior retific-la (art. 593, 1).

AI 795.677 / SP

O Tribunal, portanto, no decide sobre a pretenso punitiva, mas apenas sobre a regularidade do veredicto. (grifei) O princpio constitucional da soberania dos veredictos do Jri consiste, em suma, na inalterabilidade, quanto ao mrito, pelo Tribunal ad quem, da deciso emanada do Conselho de Sentena. Desse modo, os magistrados togados que compem o rgo colegiado de segundo grau no podem - precisamente em ateno ao postulado da soberania dos veredictos - substituir-se aos jurados, para, na hiptese de deciso manifestamente contrria prova dos autos, procederem, eles mesmos, prpria apreciao do meritum causae. Veda-o o postulado da soberania do veredicto. O poder da instncia jurisdicional ad quem limita-se, portanto, nos casos de impugnao recursal com fundamento no art. 593, III, d, do Cdigo de Processo Penal, simples invalidao do veredicto emanado do Jri e conseqente submisso do acusado a novo julgamento pelo Tribunal Popular, sempre observada, no entanto, a restrio contida no art. 593, 3, in fine, do referido Cdigo, que veda a admissibilidade de segunda apelao pelo mesmo motivo (RTJ 51/31 - RTJ 114/408). A colenda Primeira Turma, ao julgar o HC 68.658/SP, Rel. Min. CELSO DE MELLO (RTJ 139/891), teve o ensejo, ao examinar a questo ora suscitada, de repelir a alegada incompatibilidade, com o texto da vigente Constituio, do art. 593, III, d, do Cdigo de Processo Penal: A soberania dos veredictos do Jri - no obstante a sua extrao constitucional - ostenta valor meramente relativo, pois as manifestaes decisrias emanadas do Conselho de Sentena no se revestem de intangibilidade jurdico-processual. A competncia do Tribunal do Jri, embora definida no texto da Lei Fundamental da Repblica, no confere a esse rgo especial da Justia comum o exerccio de um poder incontrastvel e ilimitado. As decises que dele emanam expem-se, em conseqncia, ao controle recursal do prprio Poder Judicirio, a cujos Tribunais compete pronunciar-se sobre a regularidade dos veredictos. A apelabilidade das decises emanadas do Jri, nas hipteses de conflito evidente com a prova dos autos, no

AI 795.677 / SP

ofende o postulado constitucional que assegura a soberania dos veredictos desse Tribunal Popular. Precedentes. Esse entendimento, de resto, reflete a orientao jurisprudencial do Supremo Tribunal Federal, consolidada em inmeras decises proferidas sob a gide da Constituio de 1988 e cujo teor desautoriza, por completo, quanto a esse especfico ponto, a pretenso recursal deduzida pelo ora agravante: Sentido da garantia constitucional da soberania do Jri. Sob o imprio da Constituio de 1946, que, em seu artigo 141, 28, garantia - como a atual - a soberania dos veredictos do Jri, se teve por constitucional a apelao do Ministrio Pblico que visava a anular a deciso do Jri e a mandar o ru a novo julgamento por ele, em virtude de nulidade posterior pronncia ou de aquela deciso ser manifestamente contrria prova dos autos. Habeas corpus indeferido. (HC 66.954/SP, Rel. Min. MOREIRA ALVES - grifei) HABEAS CORPUS. Soberania do jri. Artigo 5, inciso XXXVIII da Constituio. A soberania do veredito dos jurados no exclui a recorribilidade de suas decises, sendo assegurada com a devoluo dos autos ao Tribunal do Jri, para que profira novo julgamento, uma vez cassada a deciso recorrida. Habeas corpus denegado. (HC 67.271/SP, Rel. Min. CARLOS MADEIRA - grifei) HABEAS CORPUS. Garantia constitucional da soberania dos veredictos do JRI. Norma constitucional vigente (art. 5, XXXVIII, c) igual da Constituio de 1946 (art. 141, 28), sob imprio da qual foi elaborada a Lei n 263/48, agora impugnada e considerada constitucional. Ordem denegada. (HC 67.531/SC, Rel. Min. PAULO BROSSARD - grifei) No fere a garantia da soberania dos veredictos do Tribunal do Jri (Constituio, art. 5, XXXVIII, c), o cabimento da apelao, contra suas decises, por se mostrarem manifestamente contrrias s provas dos autos (Cd. Proc. Penal, art. 593, III, d). (HC 68.219/MG, Rel. Min. OCTAVIO GALLOTTI - grifei)

AI 795.677 / SP

HABEAS CORPUS - JRI - GARANTIA CONSTITUCIONAL DA SOBERANIA DO VEREDICTO DO CONSELHO DE SENTENA - RECURSO DE APELAO (CPP, ART. 593, III, D) - DECISO DO JRI CONSIDERADA MANIFESTAMENTE INCOMPATVEL COM A PROVA DOS AUTOS - PROVIMENTO DA APELAO CRIMINAL - SUJEIO DO RU A NOVO JULGAMENTO - POSSIBILIDADE - AUSNCIA, EM TAL HIPTESE, DE OFENSA SOBERANIA DO VEREDICTO DO JRI RECEPO, PELA CONSTITUIO DE 1988, DO ART. 593, III, D, DO CPP - ALEGAO DE FALTA DE JUSTA CAUSA PARA A INSTAURAO DA PERSECUO PENAL - PROVA DA MATERIALIDADE DO CRIME E DE EXISTNCIA DE INDCIOS IDNEOS DA AUTORIA DO FATO DELITUOSO EXAME APROFUNDADO DAS PROVAS INVIABILIDADE NA VIA SUMARSSIMA DO HABEAS CORPUS EXISTNCIA DE EXAME DE CORPO DE DELITO DIRETO - ALEGAO DE IMPRESTABILIDADE DO LAUDO PERICIAL - INOCORRNCIA - EXAME TCNICO ELABORADO POR PROFISSIONAIS MDICOS RECONHECIMENTO DE OCORRNCIA DE VESTGIOS MATERIAIS PECULIARES PRTICA DO CRIME DE ABORTO - PEDIDO INDEFERIDO. (HC 70.193/RS, Rel. Min. CELSO DE MELLO) DIREITO PROCESSUAL PENAL. HABEAS CORPUS. TRIBUNAL DO JRI. DECISO MANIFESTAMENTE CONTRRIA PROVA DOS AUTOS. SOBERANIA DOS VEREDICTOS NO VIOLADA. LIMITE DE ATUAO DO TRIBUNAL DO JRI E DO TRIBUNAL REGIONAL FEDERAL. DENEGAO. 1. A soberania dos veredictos do tribunal do jri no absoluta, submetendo-se ao controle do juzo ad quem, tal como disciplina o art. 593, III, d, do Cdigo de Processo Penal. 2. Concluso manifestamente contrria prova produzida durante a instruo criminal configura error in procedendo, a ensejar a realizao de novo julgamento pelo tribunal do jri. 3. No h afronta norma constitucional que assegura a soberania dos veredictos do tribunal do jri no julgamento pelo tribunal ad quem que anula a deciso do jri sob o fundamento de que ela se deu de modo contrrio prova dos autos. 4. Sistema recursal relativo s decises tomadas pelo tribunal do jri perfeitamente compatvel com a norma constitucional que assegura a soberania dos veredictos. 5. Juzo de cassao da deciso do tribunal do jri, de competncia do rgo de 2 grau do Poder Judicirio (da justia federal ou das justias estaduais), representa importante medida que visa impedir o arbtrio.

10

AI 795.677 / SP

6. A deciso do Conselho de Sentena do tribunal do jri foi manifestamente contrria prova dos autos, colidindo com o acervo probatrio produzido nos autos de maneira legtima. 7. Habeas corpus denegado. (HC 88.707/SP, Rel. Min. ELLEN GRACIE grifei) PENAL. PROCESSUAL PENAL. HABEAS CORPUS. TRIBUNAL DO JRI. DECISO DOS JURADOS CONTRRIA PROVA DOS AUTOS. ART. 213 DO CDIGO DE PROCESSO PENAL. APELAO PROVIDA. REABERTURA DA AO PENAL. POSSIBILIDADE. CONSTRANGIMENTO ILEGAL. INOCORRNCIA. ORDEM DENEGADA. I - A prova testemunhal produzida no Tribunal do Jri, em afronta ao disposto no art. 213 do CPP, foi determinante para a absolvio do ru pelo corpo de jurados. II - Deciso do Tribunal de Justia que determina a realizao de novo jri, por entender que a deciso contrariou a prova dos autos, no constitui constrangimento ilegal. III - O habeas corpus no constitui instrumento hbil para o trancamento da ao penal, visto que no admite o reexame de fatos e provas. IV - Ordem denegada. (HC 90.938/RJ, Rel. Min. RICARDO LEWANDOWSKI- grifei) HABEAS CORPUS. PROCESSUAL PENAL. JRI. ABSOLVIO. DECISO CONTRRIA PROVA DOS AUTOS. CASSAO. AUSNCIA DE AFRONTA SOBERANIA TRIBUNAL DO JRI. Sentena absolutria com fundamento em testemunho isolado de que o paciente no estava no local do crime. Acervo probatrio consistente, imputando-lhe a autoria do delito de homicdio. Legitimidade da cassao do veredicto do Jri, por contrariedade prova dos autos. Inexistncia de ofensa soberania da deciso do Tribunal Popular. Ordem denegada. (HC 92.812/SP, Rel. Min. EROS GRAU - grifei) DIREITO PROCESSUAL PENAL. RECURSO EM HABEAS CORPUS. APELAO. SOBERANIA DOS VEREDICTOS DO TRIBUNAL DO JRI. DECISO MANIFESTAMENTE CONTRRIA PROVA DOS AUTOS. IMPROVIMENTO. 1. A questo central, neste recurso ordinrio, diz respeito possvel violao garantia da soberania dos veredictos do tribunal do jri no julgamento do recurso de

11

AI 795.677 / SP

apelao da acusao, nos termos do art. 593, III, d, do Cdigo de Processo Penal. 2. A soberania dos veredictos do tribunal do jri no absoluta, submetendo-se ao controle do juzo ad quem, tal como disciplina o art. 593, III, d, do Cdigo de Processo Penal. O fundamento do voto do relator da apelao foi exatamente o de que o julgamento pelo corpo dos jurados se realizou de modo arbitrrio, sem obedecer parmetros respaldados nos elementos de prova constantes dos autos. 3. Caso os jurados alcancem uma concluso manifestamente contrria prova produzida durante a instruo criminal e, que, portanto, consta dos autos, o error in procedendo dever ser corrigido pelo Tribunal de Justia. 4. Esta Corte tem considerado no haver afronta norma constitucional que assegura a soberania dos veredictos do tribunal do jri no julgamento pelo tribunal ad quem que anula a deciso do jri sob o fundamento de que ela se deu de modo contrrio prova dos autos (HC 73.721/RJ, rel. Min. Carlos Velloso, DJ 14.11.96; HC 74.562/SP, rel. Min. Ilmar Galvo, DJ 06.12.96; HC 82.050/MS, rel. Min. Maurcio Correa, DJ 21.03.03). 5. O sistema recursal relativo s decises tomadas pelo tribunal do jri perfeitamente compatvel com a norma constitucional que assegura a soberania dos veredictos (HC 66.954/SP, rel. Min. Moreira Alves, DJ 05.05.89; HC 68.658/SP, rel. Min. Celso de Mello, RTJ 139:891, entre outros). 6. O juzo de cassao da deciso do tribunal do jri, de competncia do rgo de 2 grau do Poder Judicirio (da justia federal ou das justias estaduais), representa importante medida que visa impedir o arbtrio, harmonizando-se com a natureza essencialmente democrtica da prpria instituio do jri. 7. O habeas corpus no pode ser utilizado, em regra, como sucedneo de reviso criminal. 8. Recurso ordinrio improvido. (RHC 93.248/SP, Rel. Min. ELLEN GRACIE grifei) Assinalo, ainda, que o ora recorrente tambm insiste na assero de que o E. Tribunal de Justia do Estado de So Paulo, por haver interpretado mal a prova, teria desrespeitado o princpio constitucional da soberania do Jri.

12

AI 795.677 / SP

Tenho para mim, presentes tais razes, que referidos argumentos no se mostram suscetveis de exame, por esta Corte, na via excepcional do recurso extraordinrio, pois a necessidade de interpretao do conjunto probatrio constitui matria estranha ao domnio processual do apelo extremo. Essa a razo pela qual o Supremo Tribunal Federal, na anlise de questes que guardam semelhana com as que emergem destes autos, tem assinalado que, No tocante alegao de que a deciso do Jri foi manifestamente contra a prova dos autos, no pode ela ser examinada em habeas corpus, por no ser este o meio hbil para o exame aprofundado dos fatos da causa (HC 71.382/RJ, Rel. Min. MOREIRA ALVES - grifei), tanto quanto no o a via do recurso extraordinrio, consoante adverte o enunciado inscrito na Smula 279/STF. que, para se saber se o julgamento do Jri realmente contrariou a evidncia dos autos, seria necessrio o reexame aprofundado das provas, o que no possvel, no mbito estreito do habeas corpus (HC 73.686/SP, Rel. Min. SYDNEY SANCHES - grifei), e, tambm, no mbito do apelo extremo, pois - consoante esta Suprema Corte j enfatizou - Saber se a deciso do Conselho de Sentena foi contrria prova dos autos demanda exame aprofundado do acervo probatrio, matria estranha natureza do habeas corpus (HC 72.424/RS, Rel. Min. FRANCISCO REZEK - grifei) e, de igual maneira, absolutamente incompatvel com o perfil do recurso extraordinrio (Smula 279/STF). Cabe destacar, por relevante, deciso desta Corte, que reafirmou esse mesmo entendimento, em tudo aplicvel tanto ao recurso extraordinrio quanto ao habeas corpus, considerada a natureza que qualifica esses instrumentos processuais: HABEAS CORPUS. PEDIDO DE MANUTENO DA DECISO DO JRI SOB A ALEGAO DE QUE NO FOI CONTRRIA PROVA DOS AUTOS. APRECIAO QUE DEMANDA APROFUNDADO EXAME DO CONJUNTO PROBATRIO DO FEITO. Verificar se a deciso dos jurados ou no manifestamente contrria prova dos autos exige aprofundado exame do conjunto ftico-probatrio do feito, o que no permitido na via estreita do habeas corpus. Ordem denegada. (HC 86.735/SP, Rel. Min. AYRES BRITTO - grifei)

13

AI 795.677 / SP

Em suma: o exame da controvrsia, na perspectiva sugerida pelo ora agravante, supe a interpretao do conjunto probatrio emergente do processo penal de conhecimento, o que constitui matria pr-excluda do mbito processual do recurso extraordinrio, tanto quanto o da via estreita do habeas corpus (RTJ 136/1221 RTJ 137/198). Cumpre reconhecer, portanto, no que se refere suposta ofensa ao art. 5, XXXVIII, c, da Constituio, que a matria, tal como suscitada e exposta na petio recursal extraordinria, exige, para efeito de seu exame, o necessrio cotejo entre a norma legal inscrita no art. 593, III, d, do CPP, e o texto constitucional (art. 5, XXXVIII, c), cuja transgresso sustentada pela parte ora agravante. Na realidade, a anlise da ocorrncia, na espcie, da alegada transgresso ao princpio constitucional da soberania do veredicto do Jri torna imprescindvel, considerada a regra consubstanciada no Cdigo de Processo Penal (art. 593, III, d), no s o confronto da deciso com o suporte probatrio que lhe d sustentao, mas, tambm, o exame da compatibilidade daquele julgamento com a norma legal referida, para, em funo dessa prvia avaliao, inferir-se eventual ofensa ao mencionado postulado constitucional. Esse quadro permite reconhecer que o apelo extremo em questo, examinado na perspectiva da alegada ofensa clusula da soberania do veredicto, incide, quanto ao tema em causa, nas restries fundadas na Smula 279/STF e na jurisprudncia desta Suprema Corte, cuja orientao revela-se clara em torno da incognoscibilidade de recurso extraordinrio em que a apreciao da controvrsia, alm de depender de indagao probatria, culmina por exigir a formulao de juzo prvio de legalidade. Para reconhecer eventual vulnerao ao princpio da soberania do veredicto do Jri, preciso que se constate, antes, se o Tribunal de inferior jurisdio desconsiderou, ou no, em sede recursal, os elementos informativos produzidos ao longo do processo penal de conhecimento, para, com apoio em tais dados probatrios, poder formular, ele prprio, juzo de legalidade sobre a deciso dos jurados e, notadamente, sobre se essa deciso foi, ou no, manifestamente contrria prova dos autos. A circunstncia que venho de referir pe em relevo aspecto que no pode ser ignorado em sede recursal extraordinria, pois,

14

AI 795.677 / SP

como se sabe, a necessidade de interpretao do conjunto probatrio constitui matria estranha ao domnio processual do apelo extremo. Cabe ressaltar, de outro lado, quanto alegada violao ao art. 5, incisos LIV e LV, da Constituio, que a orientao jurisprudencial emanada desta Suprema Corte, firmada na anlise desse particular aspecto no qual se fundamenta o recurso extraordinrio em causa, tem salientado, considerado o princpio do devido processo legal (neste compreendida a clusula inerente plenitude de defesa), que a suposta ofensa ao texto constitucional, caso existente, apresentar-se-ia por via reflexa, eis que a sua constatao reclamaria - para que se configurasse - a formulao de juzo prvio de legalidade, fundado na vulnerao e infringncia de dispositivos de ordem meramente legal. Da revelar-se inteiramente ajustvel, ao caso ora em exame, o entendimento jurisprudencial desta Corte Suprema, no sentido de que O devido processo legal - CF, art. 5, LV - exerce-se de conformidade com a lei (AI 192.995-AgR/PE, Rel. Min. CARLOS VELLOSO - grifei), razo pela qual a alegao de desrespeito clusula do devido processo legal, por traduzir transgresso indireta, reflexa, dado que a ofensa direta seria a normas processuais (AI 215.885-AgR/SP, Rel. Min. MOREIRA ALVES AI 414.167/RS, Rel. Min. CEZAR PELUSO - RE 257.533-AgR/RS, Rel. Min. CARLOS VELLOSO), no autoriza o acesso via recursal extraordinria: DUE PROCESS OF LAW E PRINCPIO DA LEGALIDADE. - A garantia do devido processo legal exerce-se em conformidade com o que dispe a lei, de tal modo que eventual desvio do ato decisrio configurar, quando muito, situao tipificadora de conflito de mera legalidade, apto a desautorizar a utilizao do recurso extraordinrio. Precedentes. (RTJ 189/336-337, Rel. Min. CELSO DE MELLO) Alegao de ofensa ao devido processo legal: C.F., art. 5, LV: se ofensa tivesse havido, seria ela indireta, reflexa, dado que a ofensa direta seria a normas processuais. E a ofensa a preceito constitucional que autoriza a admisso do recurso extraordinrio a ofensa direta, frontal. (AI 427.186-AgR/DF, Rel. Min. CARLOS VELLOSO grifei) Invivel o processamento do extraordinrio para debater matria infraconstitucional, sob o argumento de

15

AI 795.677 / SP

violao ao disposto nos incisos LIV e LV do artigo 5 da Constituio. Agravo regimental improvido. (AI 447.774-AgR/CE, Rel. Min. ELLEN GRACIE - grifei) Nem se alegue, neste ponto, que a suposta transgresso ao ordenamento legal - derivada da interpretao que lhe deu o rgo judicirio a quo - teria importado em desrespeito ao princpio constitucional da legalidade. No se pode desconsiderar, quanto a tal postulado, a orientao firmada pelo Supremo Tribunal Federal, cuja jurisprudncia vem proclamando, a propsito desse tema, que o procedimento hermenutico do Tribunal inferior - quando examina o quadro normativo positivado pelo Estado e dele extrai a interpretao dos diversos diplomas legais que o compem, para, em razo da inteligncia e do sentido exegtico que lhes der, obter os elementos necessrios exata composio da lide - no transgride, diretamente, o princpio da legalidade (AI 161.396-AgR/SP, Rel. Min. CELSO DE MELLO - AI 192.995-AgR/PE, Rel. Min. CARLOS VELLOSO AI 307.711/PA, Rel. Min. CELSO DE MELLO). por essa razo - ausncia de conflito imediato com o texto da Constituio - que a jurisprudncia desta Corte vem que A boa ou m interpretao de norma enfatizando infraconstitucional no enseja o recurso extraordinrio, sob color de ofensa ao princpio da legalidade (CF, art. 5, II) (RTJ 144/962, Rel. Min. CARLOS VELLOSO - grifei): E pacfica a jurisprudncia do S.T.F., no sentido de no admitir, em R.E., alegao de ofensa indireta Constituio Federal, por m interpretao de normas infraconstitucionais, como as trabalhistas e processuais (...). (AI 153.310-AgR/RS, Rel. Min. SYDNEY SANCHES - grifei) A alegao de ofensa ao princpio da legalidade, inscrito no art. 5, II, da Constituio da Repblica, no autoriza, s por si, o acesso via recursal extraordinria, pelo fato de tal alegao tornar indispensvel, para efeito de sua constatao, o exame prvio do ordenamento positivo de carter infraconstitucional, dando ensejo, em tal situao, possibilidade de reconhecimento de hiptese de mera

16

AI 795.677 / SP

transgresso indireta ao texto da Carta Precedentes. (RTJ 189/336-337, Rel. Min. CELSO DE MELLO)

Poltica.

No foi por outro motivo que o eminente Ministro MOREIRA ALVES, Relator, ao apreciar o tema pertinente ao postulado da legalidade, em conexo com o emprego do recurso extraordinrio, assim se pronunciou: A alegao de ofensa ao artigo 5, II, da Constituio, por implicar o exame prvio da legislao infraconstitucional, alegao de infringncia indireta ou reflexa Carta Magna, no dando margem, assim, ao cabimento do recurso extraordinrio. (AI 339.607/MG, Rel. Min. MOREIRA ALVES - grifei) Cumpre acentuar, neste ponto, que essa orientao acha-se presentemente sumulada por esta Corte, como resulta claro da Smula 636 do Supremo Tribunal Federal, cuja formulao possui o seguinte contedo: No cabe recurso extraordinrio por contrariedade ao princpio constitucional da legalidade, quando a sua verificao pressuponha rever a interpretao dada a normas infraconstitucionais pela deciso recorrida. (grifei) Impende destacar, finalmente, no que se refere alegada transgresso ao postulado constitucional que impe, ao Poder Judicirio, o dever de motivar suas decises (CF, art. 93, IX), que o acrdo emanado do Tribunal a quo encontra-se extensamente fundamentado, satisfazendo-se, desse modo, por inteiro, a exigncia de motivao imposta por aquele preceito da Constituio da Repblica. preciso ter presente, no tocante a esse especfico aspecto da impugnao recursal, que a jurisprudncia firmada pelo Supremo Tribunal Federal (RTJ 170/627-628, Rel. Min. CELSO DE MELLO, v.g.) orienta-se no sentido de que O que a Constituio exige, no art. 93, IX, que a deciso judicial seja fundamentada. No, que a fundamentao seja correta, na soluo das questes de fato ou de direito da lide: declinadas no julgado as premissas, corretamente assentadas ou no, mas coerentes com o dispositivo do acrdo, est satisfeita a exigncia constitucional (RTJ 150/269, Rel. Min. SEPLVEDA PERTENCE - grifei).

17

AI 795.677 / SP

Em concluso: qualquer que seja o ngulo sob o qual se examine a pretenso recursal deduzida pela parte ora agravante, o fato que essa postulao encontra obstculo de ordem tcnica na jurisprudncia firmada pelo Supremo Tribunal Federal, consoante resulta claro de deciso, que, emanada desta Corte, reflete, com absoluta fidelidade, o entendimento jurisprudencial prevalecente no mbito do Tribunal: Invivel o processamento do extraordinrio para debater matria infraconstitucional, sob o argumento de violao ao disposto nos artigos 5, II, XXXV, XXXVI, LIV e LV e 93, IX da Constituio. Agravo regimental improvido. (AI 437.201-AgR/SP, Rel. Min. ELLEN GRACIE - grifei) Sendo assim, e pelas razes expostas, nego provimento ao presente agravo de instrumento, eis que se revela invivel o recurso extraordinrio a que ele se refere. Publique-se. Braslia, 22 de maro de 2011.

Ministro CELSO DE MELLO Relator

18

Vous aimerez peut-être aussi