De Verhalen

Intellectueel ijsschotsen springen

Wat kenmerkt een goede econoom in deze crisistijd? Zes economen over hun metier. En een interview met de beste in zijn vak. Dit zijn opwindende jaren.
door Mischa Cohen fotos Eddo Hartmann

De beste in zijn vak: economen

De beste in zijn vak

In de serie De beste in zijn vak neemt Vrij Nederland steeds een beroepsgroep onder de loep, beurtelings geportretteerd door Mischa Cohen en Coen Verbraak. Wat drijft de toppers in een vakgebied, over welke eigenschappen moet je beschikken om op hun terrein te slagen, wie beschouwen zij als de beste in hun vak behalve zichzelf dan?

De werkkamer van de beste in zijn vak. Het overdragen van kennis is misschien wel belangrijker dan de creatie ervan Vrij Nederland 30 MAART 2013 19

18 Vrij Nederland 30 MAART 2013

De Verhalen

k ben een emot oneel mens, zegt econoom Bas Jacobs, door z jn collegas het meest genoemd als beste n z jn vak. En als er ts s dat me angst aanjaagt, s het dat we het Europese project u t elkaar laten donderen. Jacobs (39), gespec al seerd n openbare f nanc n, s de angry young man van de Nederlandse economen. Ik zoek naar de meest eff c nte man er om nkomen te herverdelen. H j was l d en naamgever van N et N x, de beweg ng d e de soc aal-democrat e w lde modern seren. Later nam h j afsche d van de PvdA. S ndsd en heb k afstand gehouden van de pol t ek, k z e m jn pol t eke onafhankel jkhe d als wetenschapper als m jn belangr jkste asset. H j voelt z ch een t kje ongemakkel jk b j z jn u tverk ez ng als beste econoom, zegt Jacobs, d e op z jn v erendert gste hoogleraar werd aan de Erasmus Un vers te t. Eervol dat er een paar collegas z jn d e m jn werk waarderen, maar puur wetenschappel jk z jn er echt betere Nederlandse economen. Ik ben b jvoorbeeld lang n et goed genoeg voor nternat onale topun vers te ten als Oxford of Harvard. Er z jn heel veel goede Nederlandse economen d e veel hoger scoren op publ cat el jsten en c tat escores. Maar k v nd het ook belangr jk om maatschappel jk betrokken te z jn. Om nvloed u t te oefenen op het nat onale bele d en m jn stem te verheffen n het publ eke debat. Is het goed dat het in uw vak draait om die internationale ranglijsten? Het s zeker pos t ef dat er daardoor meer gepubl ceerd wordt. Vroeger was een proefschr ft voor veel wetenschappers hun eerste en laatste publ cat e van en ge beteken s. Dat s n et meer zo en dat s grote w nst. Iedereen aan de un vers te t moet onderzoek doen, daar betalen we als samenlev ng voor. Wat k m nder geslaagd v nd, s dat alle aandacht nu gaat naar hoeveel publ cat es je hebt n de toonaangevende t jdschr ften. Er bl jft m nder t jd over om te nvesteren n onderw js of n kenn soverdracht naar de samenlev ng. Daar scoor je n et mee, dat telt n et mee voor de l jstjes. Op somm ge un vers te ten, gelukk g n et h er n Rotterdam, kunnen hoogleraren z ch zelfs vr j kopen van onderw js als ze zorgen voor externe f nanc er ng. Daar ben k n et voor. Het overdragen van kenn s s m ssch en wel belangr jker dan de creat e ervan. Moet het gaan om academische prestaties of om invloed op beleid? M jn werk mag geen wetenschappel jke lart pour lart z jn. Het gaat er n et alleen om dat je commun ceert met dat selecte groepje van v jft g mensen n de wetenschappel jke wereld d e begr jpen wat j j prec es met je modellen aan het doen bent. Je moet ervoor zorgen dat de kenn s

Als er ts is dat me angst aanjaagt, is het dat we het Europese project uit elkaar laten donderen

d e je hebt verworven wordt overgedragen en dat dat le dt tot een betere wereld. Voor m j s dat een wereld waar n econom sch bele d gebaseerd s op deugdel jk wetenschappel jk onderzoek. Dankz j Jan T nbergen (Nobelpr jsw nnaar econom e en de eerste d recteur van het Centraal Planbureau, MC) heeft Nederland veel academ sch gevormde bele dseconomen voortgebracht d e van z ch l eten horen n maatschappel jke d scuss es. D e trad t e dre gt te verdw jnen nu academ c z ch voornamel jk r chten op wetenschappel jke toppubl cat es. Dat s ook de reden dat k een master bele dseconom e heb opgezet aan de Erasmus Un vers te t. Ik voel me echt een telg van T nbergen. Bent u dan niet de ideale opvolger van Coen Teulings bij het CPB? Ik heb daar wel over nagedacht, maar nee. Ik zou m jn agenda d rect nleveren en daarmee

Bas Jacobs: Mijn werk mag geen wetenschappelijke lart pour lart zijn

Bas Jacobs verhu sde na de m ddelbare school u t Bolsward naar Amsterdam om econometr e te studeren. Ik was goed n exacte vakken maar ook maatschappel jk genteresseerd. Z jn ouders waren beg n jaren zevent g ju st u t Amsterdam naar Fr esland vertrokken, waar z jn vader begon als salesmanager b j een koff efabr ek. Z jn moeder kwam u t een arbe dersm l eu waar haar droom om van dansen haar beroep te maken n et alt jd werd begrepen. Desondanks bracht ze het tot tweede sol ste b j Het Nat onale Ballet. Na de geboorte van Bas en z jn broer T m had z j tot aan haar pens oen een balletschool n Bolsward. Z jn vaders amb t e om profvoetballer te worden h j speelde oo t n de jeugd van Blauw-W t werd n et gewaardeerd n de orthodox-joodse omgev ng waar n h j opgroe de. M jn vader s n de oorlog geboren en kwam er als wees u t. H j werd opgevoed door z jn grootouders. Hun be de dochters werden vermoord n Auschw tz, ze verloren vr jwel hun hele fam l e. Z jn ouders waren vr jgevochten mensen d e z ch hadden losgemaakt u t het m l eu waar n ze waren opgegroe d, zegt Jacobs. Ze vonden alles goed wat k deed. Als k het maar leuk vond. Zelf tw jfelde h j wel steeds meer aan z jn keuze voor een stud e d e vr jwel u tslu tend bleek te bestaan u t w skunde en stat st ek. Halverwege het eerste jaar ben k overgestapt op econom e. Maar ook n het tweede jaar kon k mezelf n et mot veren op de un vers te t en haalde k voornamel jk zesjes. In het derde jaar kwam k n een college macro-econom e van R ck van der Ploeg terecht. Van der Ploeg bracht de econom sche theor e n verband met maatschappel jke vraagstukken en deed dat ook nog bu tengewoon humor st sch. Toen v el het kwartje: d t w lde k gaan doen. Wetenschappel jk econoom k vond het z fasc nerend, zo moo , zo nteressant. H j promoveerde u te ndel jk op het proefschr ft Public Finance and Human Capital, b j Casper van Ew jk, R ck van der Ploeg en, toen Van der Ploeg staatssecretar s werd, Lans Bovenberg. Van der Ploeg en Bovenberg z jn m jn ntellectuele vaders n het Nederlandse economenland. Uw studietijd viel samen met de Nieuwe Economie en de internetzeepbel. Het eerste op n estuk dat k oo t heb geschreven, n de Volkskrant, g ng over m jn sceps s over d e N euwe Econom e: net als anderen vroeg k me af hoe het nou kon dat edereen dacht dat we door ct product ever werden terw jl dat helemaal n et te z en was n de product v te tsc jfers. Maar k was nog jong, m dden tw nt g, en real seerde me dest jds n et dat we behalve aan

Esther-Mirjam Sent
Esther-M rjam Sent koos voor econom e omdat ze de pol t ek n w lde. Ze s nm ddels hoogleraar n N jmegen, l d van het Susta nable F nance Lab n senator voor de PvdA. Dus dat s gelukt. Maar wel pas v jfentw nt g jaar later. In de eerste jaren bleek econom e heel ver af te staan van de complexe real te t. Ik ben de gesch eden s en de f losof e van de econom e ngedoken om d e arrogant e van de economen te begr jpen. Langzamerhand s econom e weer d chter tegen de real te t aan gaan schurken. Sent s alt jd kr t sch geweest over het ger nge gebru k dat de pol t ek maakt van econom sche nz chten. Ik roep al jaren: lles s econom e, maar werd voor vak d oot versleten, pas dankz j de cr s s s daar verander ng n gekomen. Econom e s geen exacte wetenschap, volgens Sent. Econom e w lde graag de hardste van de soc ale wetenschappen z jn. Dat z e je nog terug b j veel vakgenoten d e een sch jnzekerhe d presenteren. Het CPB spant daarb j de kroon. Het onderzoek van Sent zelf l gt d chter b j psycholog e en soc olog e. Ze stelt onder andere de vraag waar mensen nu e genl jk econom sch gelukk g van worden. Dat bl jkt n et zozeer consumeren te z jn. Dus de aanspor ng om het geld te laten rollen s sow eso aan dovemansoren ger cht. Wat het kab net dan moet doen? De werkgelegenhe d aanpakken, met name n de bouw, door f scale st mulansen. En voorkomen dat de tweedel ng op de arbe dsmarkt u t de hand loopt. Zoals veel Nederlandse economen voelt ze z ch een telg van T nbergen. Z j het wel een achter-achtertelg. Het gaat er nog steeds om dat we econom sche nz chten nzetten voor de maatschapp j. Alleen de maakbaarhe dsgedachte, d e s wel van karakter veranderd. Al s ze l d van de PvdA, ze heeft moe te met deolog sch gensp reerde bele dsaanbevel ngen van economen. Daarom ben k onder de ndruk van Bas Jacobs, d e z ch op een w jze man er mengt n het publ eke debat.

Ewald Engelen
Een na jver ge stam, d e economenstam. Ze zullen het n et leuk v nden dat k aan het woord kom, een reden temeer om ze een schop tussen de kloten te geven. F nanc eel geograaf Ewald Engelen z et n de hu d ge cr s s ook een cr s s van de econom e als wetenschap. De banca re revolut e van de afgelopen tw nt g jaar s door de economen volled g gem st. Zoals Queen El sabeth vroeg op de London School of Econom cs: Why d d no one see t com ng? De beste econoom van deze t jd s dus emand d e het wl zag aankomen. Er z jn er een paar n het bu tenland, maar we hebben er n Nederland ook eentje: D rk Bezemer n Gron ngen, d e jongen zou wel eens fors n de spotl ghts mogen staan. Al heel lang maakt h j fantast sche analyses over wat er n de banca re sector s m sgegaan. H j maakt gebru k van de denkbeelden van cr s s-econoom Hyman M nsky d e n et of nauwel jks ngang hebben gevonden n de econom sche ma nstream. De rest van de Nederlandse economen heeft het laten afweten, v ndt Engelen. Deze grote cr s s s alleen maar vergel jkbaar met de jaren dert g en het s een brevet van onvermogen dat het werk van M nsky daarb j onderbel cht s gebleven. Economen hebben de afgelopen tw nt g jaar steeds verf jndere modellen gemaakt, maar ze hebben de verschu v ngen n de econom sche real te t gem st, volgens Engelen. Academ sche economen z jn tegenwoord g verkapte mathemat c d e worden afgerekend op publ cat es n verkapte w skundet jdschr ften. Dat het ook nog ergens over moest gaan, een werkel jkhe d d e we proberen te snappen en d e steeds ngew kkelder s geworden, daar hebben ze geen oog voor gehad. De econom sche wetenschap mag wat m j betreft morgen opgedoekt worden.

Opdoeken, die economen

Waar komt die arrogantie vandaan?

een groot deel van m jn vr jhe d kw jt z jn. Zo emand moet bovend en een goede manager z jn en een hoogleraar s n et per se de beste le d nggevende. Ik weet ook n et of k er karakterolog sch gesch kt voor zou z jn, k ben nogal u tgesproken n m jn opvatt ngen, n et zon hand ge e genschap voor een d recteur van het Centraal Planbureau.

20 Vrij Nederland 30 MAART 2013

Vrij Nederland 30 MAART 2013 21

De Verhalen
het e nde van een eeuw ook aan het e nd van een econom sche bloe per ode waren gekomen. Voor m jzelf als econoom s het t jdperk dat we s nds 2008 meemaken veel vormender, k z e het als een once in a lifetime experience. Voor een wetenschapper z jn d t opw ndende jaren, k voel me weer student. Want om te begr jpen wat er aan de hand s, moet je bu ten je e gen vakgeb ed treden, ets begr jpen van macro-econom e, van moneta re econom e, van nternat onale econom e, van overhe dsf nanc n, van banken. Het s ntellectueel jsschotsen spr ngen. Als je b nnen je e gen vakgeb edje bl jft, overz e je het geheel n et. Dat maakt het spannend maar ook razend ngew kkeld. Het s moe l jk om te begr jpen wat er prec es aan de hand s terw jl je zelf m dden n de storm z t. Ondanks al hun modellen werden de economen volledig overvallen door de crisis. Het verlangen naar econom sche voorspell ngen s net zo groot als de behoefte aan astrolog e en economen z jn de eersten om toe te geven dat voorspellen ondoenl jk s. Dat neemt n et weg dat de f nanc le cr s s de econom sche wetenschap overhoop heeft gegoo d en dat ons neder ghe d past. We waren compleet u t het oog verloren hoe belangr jk het f nanc le stelsel s voor de macro-econom e. De voed ngsbodem voor de cr s s lag n de opbouw van schulden, voornamel jk door part cul eren en door een enkele overhe d. Dat hadden we kunnen z en, maar we negeerden het. We hebben kennel jk n et veel onthouden van de gesch eden s, met name van de Grote Depress e. Dat gebrek aan h stor sch besef s voor een deel de verklar ng waarom economen, op een enkel ng na, de cr s s n et hebben z en aankomen, m jzelf nclu s. U was zo gebiologeerd door de euro dat u het er van uw vriendin niet meer over mocht hebben. Lacht: Onze relat e heeft de eurocr s s tot nu toe overleefd. Maar m jn ongerusthe d s n et weggenomen. Ik z e de herhal ng van stappen d e ook n de jaren dert g z jn gezet, en dat baart me zorgen. De wereld was dest jds k gevangen n een muntsysteem, de gouden standaard. Toen werd de oploss ng gezocht n begrot ngsevenw cht en een straf moneta r bele d. Dat laatste hebben we gelukk g n et herhaald, dankz j mensen als Ben Bernanke, d e de Grote Depress e hebben bestudeerd. Maar n de jaren dert g werden reger ngsle ders geg jzeld door d e mental te t, n het calv n st sche Nederland met Col jn aan het roer m ssch en nog wel meer dan elders. Nederlandse pol t c zagen het econom sche bele d n morele termen, als de begrot ng een tekort vertoonde, h even ze net als nu het v ngertje. De euro s de gouden standaard van deze t jd en om d e overe nd te houden, heb je
22 Vrij Nederland 30 MAART 2013

nternat onale samenwerk ng nod g en geloofwaard ge nst tut es. Dat ontbreekt, k jk maar naar het gestuntel rond Cyprus. Het was een stup de fout om te suggereren dat kle ne spaarders zouden opdraa en voor de reken ng. Gelukk g z jn ze daarvan teruggekomen. Speelt de gedachte mee dat op de Grote Depressie de Tweede Wereldoorlog volgde? M jn betrokkenhe d b j b jvoorbeeld de eurocr s s heeft veel te maken met het besef wat er kan gebeuren als d t m sgaat. Dat heeft de gesch eden s, ook d e van m jn fam l e, aangetoond. Dat s ongetw jfeld ook de reden dat k me het falen van de Europese pol t c zo persoonl jk aantrek: k ben bang dat oude Europese traumas en wonden worden opengereten als het n et lukt om de cr s s te stab l seren. Lange st lte. Maar het thema h er s n et m jn b ograf e, maar het gebrek aan h stor sch besef b j onze pol t c . Ik ben zelf enorm aan het lezen geslagen en k kan edereen d e ets over de eurocr s s w l leren, aanraden om z ch te verd epen n boeken over de Grote Depress e van economen als Barry E chengreen, Peter Tem n, Ben Bernanke, M lton Fr edman en Anna Schwartz. Maar lees ook Hyman M nsky over hoe markteconom en nstab el worden. Wat zouden mannen als Dijsselbloem en Schuble uit die boeken kunnen leren? In de opbouw naar de Grote Depress e g ngen de nternat onale d scuss es alleen maar over de herstelbetal ngen waartoe Du tsland n het Verdrag van Versa lles was gedwongen. De ron e van de gesch eden s s dat nu prec es hetzelf-

Economen zijn de eersten om toe te geven dat voorspellen ondoenlijk is

Paul Krugman aan te halen: er z jn twee onwaarsch jnl jke d ngen d e kunnen gebeuren. Het eerste s dat we nu alsnog de pol t eke nst tut es gaan bouwen d e ervoor zorgen dat de muntun e geborgd wordt. Het andere s dat we de boel op z jn beloop laten zodat de muntun e u te ndel jk des ntegreert. K es zelf maar u t d e twee onwaarsch jnl jke mogel jkheden. Het kabinet-Rutte II houdt vast aan zwaar bezuinigen. Is dat slim? Daarop s het antwoord rondu t: nee. Het s n et goed voor Nederland en ook n et voor Europa. In weerw l van de werklooshe d d e explodeert, n weerw l van de recordaantallen bedr jfsfa ll ssementen, n weerw l van de steeds slechtere groe prognoses bl jven we doorgaan op de ngeslagen weg. We hebben onze forse econom sche problemen alleen maar vergroot met een soort Zu d-Europees bezu n g ngspakket. De btw-verhog ng was ev dent onnod g en wat de dr eprocentnorm betreft: k kan me daarover wel de haren u t het hoofd rukken. Het IMF, de OESO, het CPB: edereen waarschuwt al jaren dat nu heel hard de begrot ng op orde brengen erg veel schade oplevert. Het verm nderen van het tekort lukt nauwel jks, want de econom e gaat daardoor op een veel lager p tje draa en. Met d e waarschuw ng s een grote meerderhe d van economen het eens, maar h j v ndt geen enkele weerklank n Den Haag. Welke partijen zien het wel goed? Ik heb alle part jprogrammas geanalyseerd op de eurocr s s en maar dr e part jen hebben standpunten d e veren gbaar z jn met het overleven van de euro op langere term jn: PvdA, D66 en GroenL nks. Maar al d e part jen z tten wel helemaal gevangen n het bezu n g ngsframe van de dr eprocentnorm. Pol t ek gez en ben k verweesd, om een term van P m Fortuyn te lenen. Ik voel me n et vertegenwoord gd, er s geen enkele pol t eke part j waarb j k me thu s voel en daar n sta k n et alleen. De Nederlandse man er van pol t ek bedr jven s aan leg t m te t aan het verl ezen omdat mensen z ch n et meer gerepresenteerd weten. Vandaar de opkomst van generatiepartij 50Plus? U tslu tend belangenbehart g ng le dt alleen maar tot meer patstell ngen. Ju st daardoor hebben we eerder deze eeuw nagelaten om de noodzakel jke hervorm ngen van de won ngmarkt, de arbe dsmarkt, de zorg en de pens oenen door te voeren. Hervorm ngen op de arbe dsmarkt moeten zeker doorgaan, maar andere zaken hebben nu een hogere pr or te t. Zoals het op orde brengen van de banken, de hu zenmarkt en

Sylvester Eijf nger

Ik beg n aan een sabbat cal b j Harvard, k ga er een boek schr jven. De man d e daar l nks van me z t, heeft de Nobelpr js al, de rechter moet hem nog kr jgen. Dan voel je je besche den, hoor. Toch doen Nederlanders het nternat onaal n et slecht, zegt Sylvester E jff nger, hoogleraar n T lburg. Het gaat om tr ple A n de econom e: Autor te t, autonom e en authent c te t. Als k Arnoud Boot b j Pauw & Witteman hoor over De Nederlandsche Bank, terw jl h j voorz tter s van de bankraad. Ben je dan onafhankel jk? De dr e As bepalen je reputat e en d e van economen als Arnold Heertje en W llem Bu ter s heel sterk. Ik k es voor W llem Bu ter: mag straal, de meest nvloedr jke, by far. H j heeft n de topt jdschr ften gepubl ceerd, b j Yale gewerkt, s een leerl ng van Nobelpr jsw nnaar James Tob n. B j C t bank verd ent h j ongetw jfeld veel geld, maar h j bl jft een onafhankel jke geest. Als jonge hoogleraar zwoer econometr st E jff nger b j theoret sche modellen. Nu v nd k: econom e s een maatschapp jwetenschap, net als soc olog e en psycholog e. Je kunt n ets bew jzen, hoogstens je ntut e versterken. Economen hebben de taak hun nz chten te delen met de samenlev ng. Het et ket med aprofessor neemt h j op de koop toe. M jn t jd gaat vooral naar onderzoek en onderw js, de med a doe k met twee p nken. De komende v er v jf jaar zal de econom sche groe besche den z jn, maar het had slechter kunnen aopen. We hebben door alle schulden en r s cos d e waren opgebouwd op de rand gestaan van een mplos e van het f nanc le systeem. De pol t ek heeft last van gebrek aan v s e, zegt E jff nger. Rutte d e ze : k heb geen behoefte aan vergez chten. Daar heb k me erg aan gestoord.

Rick van der Ploeg

Freder ck van der Ploeg s onder andere hoogleraar n Oxford. Ik houd me daar bez g met twee grote problemen d e de wereld te steren: de oorlog om grondstoffen en de kl maatcr s s. Samen met Cees W thagen van de VU heb k een beurs van dr e m ljoen gekregen voor kl maatonderzoek. Ik heb ervoor gekozen om n de laatste jaren van m jn academ sche leven te werken aan echt belangr jke zaken. H j adv seert nstell ngen als het IMF, de Wereldbank en de Bank of England, d e hem u tnod gde voor de Monetary Pol cy Roundtable. H er word k ser euzer genomen, n Nederland bl jf k alt jd oud-PvdAer, zegt Van der Ploeg, voormal g PvdA-Kamerl d en -staatssecretar s. Ik ben lang weg geweest u t de wetenschap, acht jaar n de pol t ek, een t jd b j de Unesco. Ik heb echt ke hard moeten werken om weer op n veau te komen. Toonaangevend n de wetenschappel jke wereld z jn de rangl jsten, b jvoorbeeld op repec.org, Research Papers n Econom cs. De beste Nederlandse econoom volgens d e l jsten s Gu do Imbens, hoogleraar n Berkeley. Een d epdenkende wetenschapper w ens werk door veel toegepaste economen wordt gebru kt. In de Veren gde Staten en n Europa wordt h j als een god gez en. Als dat soort fundamentele wetenschappers hun werk hebben gedaan, mag je hopen dat een jonge hoogleraar als Bas Jacobs daarvan op de hoogte s en het naar de prakt jk vertaalt. De beste econoom moet behalve wetenschappel jk ook maatschappel jk aanwez g z jn, v ndt Van der Ploeg. De rangl jstjes geven te we n g cred ts aan mensen als Jacobs d e top z jn n de wetenschap maar ook op bele dsgeb ed. De meeste economen gaan tw nt g jaar lang door op n onderwerp. Als je daar bovenu t st jgt door ook z nn ge d ngen te zeggen over terre nen waarop je zelf geen onderzoek hebt gedaan, dan ben je goed. En dat s Bas Jacobs.

de gebeurt, maar dan omgekeerd. Ju st Du tsland, dat n de jaren tw nt g gebukt g ng onder een max male druk van Engeland en Frankr jk om zo veel mogel jk terug te betalen, doet nu hetzelfde met Gr ekenland. Du tsland, Nederland en de andere kernlanden van de Europese Un e w llen nog steeds n et aanvaarden dat een deel van het geld dat ze hebben u tgeleend noo t meer terugkomt. Ze kunnen maar n et accepteren dat z j als cred teuren een deel van de reken ng zullen moeten betalen. Ze z en het ten onrechte als een verhaal van schuld en boete: de zu del jke landen hadden een gat n hun hand, nu moeten ze maar voor de consequent es opdraa en, dat s ongeveer de retor ek. Maar de kernlanden hebben z ch net zo goed roekeloos gedragen door al dat geld u t te lenen. Hoe gaat dat a open? Het vervelende n de gesch eden s van muntun es s dat ze zelden bl jven voortbestaan. Om

In Oxford nemen ze me serieuzer

We kunnen niets bewijzen

Het is moeilijk om te begrijpen wat er precies aan de hand is terwijl je zelf midden in de storm zit

Vrij Nederland 30 MAART 2013 23

Winner FIPRESCI AWARD

Berlin International Film Festival 2013

de pens oenen. De verl ezen van de banken moeten worden genomen, de plannen voor de won ngmarkt b jgesteld. Mensen moeten n et worden gedwongen om volled g af te lossen, maar de renteaftrek moet sneller worden beperkt. En de vern euw ng van het pens oenstelsel moet doorgaan. Ik vrees anders voor een pens oendrama van WAO-acht ge proport es. We moeten af van de llus e dat je een welvaartsvast pens oen kunt garanderen, we hebben oudere generat es veel meer beloofd dan n kas z t. U bedacht de naam Niet Nix. Wat heeft die beweging bereikt? Er werd n d e t jd nogal bad nerend gedaan over mensen u t m jn generat e, ze zouden n et maatschappel jk betrokken z jn. Dat vond k n et terecht. Er g ng eerst een behoorl jke dre g ng u t van N et N x op het denken n de PvdA. Maar d e dre g ng verdween toen de afstand van een aantal mensen tot d e part j verm nderde: w e te d cht b j de macht komt, gaat nu eenmaal anders praten. Ik w l n et oordelen over anderen, maar m j g ng het als econoom puur om de deen, want d e bepalen u te ndel jk hoe de wereld wordt vormgegeven. Zoals John Maynard Keynes oo t ze : De deen van economen, of d e nu kloppen of n et, z jn nvloedr jker dan meestal wordt gedacht. Vroeger of later z jn het d e deen d e gevaarl jk z jn, ten goede of ten kwade. Het sociaal leenstelsel was uw idee. Ideen kunnen goed z jn, n de u twerk ng loopt het vaak m s. Als econoom stelde k me de vraag: wat s de eff c ntste man er om de toegankel jkhe d van het hoger onderw js te waarborgen? Een soc aal leenstelsel naar Austral sch voorbeeld s het beste. Na je stud e betaal je een percentage van je nkomen aan rente en aoss ng over een lange per ode. Het kab net heeft er van gemaakt dat het merendeel van de studenten n vaste bedragen moet aossen, ongeacht het nkomen. Dat s geen soc aal leenstelsel. Aossen moet bovend en n de eerste v jft en jaar na je afstuderen, als je het f nanc eel het zwaarst hebt. Met d t plan loop je het r s co dat mensen met talent maar zonder geld straks n et meer gaan studeren. Ik heb erover gesproken met fract espec al sten van zowel oppos t e- als reger ngspart jen. Tevergeefs. D66 en GroenL nks gebru ken hun pol t eke kap taal n de Eerste Kamer n et om het voorstel van m n ster Bussemaker te verbeteren. Ze gebru ken het als een pol t ek breek jzer om andere zaken u t hun verk ez ngsprogramma te regelen. Daardoor kr jgen we, als het al doorgaat, een soc aal leenstelsel met veel onvolkomenheden. De pol t eke werkel jkhe d bl jkt kortom weer eens een totaal andere dan de econom sche.

Lex Hoogduin
We hebben de morele pl cht om groe na te streven, zegt Lex Hoogdu n. Een soc aal stab ele samenlev ng s gebaat b j groe , zonder perspect ef op vooru tgang z jn mensen m nder tolerant. De moneta r-econoom gold als kroonpr ns van Nout Well nk. D e post g ng naar Klaas Knot en Hoogdu n comb neert nu een deelt jd-hoogleraarschap met adv es- en bestuursfunct es. Oo t was h j een typ sche beta d e ook maatschappel jk betrokken was. Het waren de jaren zevent g, h. We vroegen ons af: waarom kunnen we n et met elkaar regelen dat edereen gewoon werk heeft? Ik las een aulapocket over Keynes en k dacht: d t gaat over concrete problemen n over w skunde. H j was oo t adv seur van W m Du senberg en stelde Joop den Uyl ten voorbeeld aan Mark Rutte, maar s zelf part jloos. Ik had grote problemen met de pass eve houd ng van het eerste kab netRutte over de eurocr s s. Op pap er doet het hu d ge kab net het beter. Dat economen de kred etcr s s hebben gem st, zorgde ook voor een cr s s b nnen het vakgeb ed, volgens Hoogdu n. We waren er wel erg van overtu gd geraakt dat we de econom e aan een touwtje hadden. N et dus. Het geloof n wetmat gheden d e n modellen te vangen z jn, s h er s nds Jan T nbergen een sterke strom ng. De meeste knappe economen Sweder van W jnbergen, Coen Teul ngs, Bas Jacobs zoeken het nog steeds n d e r cht ng, zegt Hoogdu n. Ikzelf ben geen telg van T nbergen, k geloof n et n z jn dee van econom sche maakbaarhe d. Een econoom moet van veel markten thu s z jn, meerdere d sc pl nes beheersen en op het ju ste moment n de goede gereedschapsk st gr jpen. D e general st sche trad t e s er n et n Nederland, met u tzonder ng m ssch en van Arnold Heertje, d e heeft oog voor de h stor sche, m nder meetbare kanten van de econom e. D e s voor m j dan ook de beste n ons vak.

Barbara Baarsma
Ze overwoog om ndustr eel ontwerpen te studeren n Delft, maar ontw erp b j nader nz en l ever abstracte modellen. Barbara Baarsma s nu b jzonder hoogleraar marktwerk ng, d recteur van SEO Econom sch Onderzoek en kroonl d van de Soc aal-Econom sche Raad (SER). W j economen hebben te lang gedacht dat de f nanc le sector toe kon met l cht toez cht, zegt Baarsma. Economen en ook toez chthouders hadden te we n g aandacht voor het falen van de markt. Alle economen z jn tekortgeschoten volgens Baarsma, en dus ook z jzelf. Het geloof n de f nanc le markten s te groot geweest. De overhe d heeft hu zenbez t ten koste van alles te sterk gest muleerd, consumenten z jn gewend geraakt aan leven op kred et. Van d e verslav ng aan het op de pof leven moeten w j nu af en dat doet p jn. De oplopende werklooshe d s een bested ngsprobleem, n et pr ma r een gevolg van een verkeerde organ sat e van de arbe dsmarkt. Het en ge wat nu werkt s het op pe l kr jgen van de bested ngen. Daarnaast moet de hypotheekrenteaftrek versneld worden afgebouwd, b jvoorbeeld n t en jaar. Mensen weten nu dat er nog ets moet gebeuren op de won ngmarkt en d e wetenschap wordt verd sconteerd n de hu zenpr js. Als de reger ng daar n ets aan doet, ontstaat er een te grote dal ng, een overshoot. Baarsma s een echte l beraal. Ik ga ervan u t dat mensen verantwoordel jkhe d kunnen en moeten nemen voor hun e gen leven. Daarb j past een overhe d d e alleen t jdel jk ngr jpt n noodgevallen. Ik ben voor een vangnet maar n et voor een hangmat. Er z jn veel goede Nederlandse economen, zegt Baarsma. Maar k k es voor Coen Teul ngs. Ik hoop dat h j na z jn afsche d van het CPB betrokken bl jft b j bele dszaken.

Stop met op de pof leven

Chloe is een jonge Canadese verloskundige werkzaam in een Palestijns vluchtelingenkamp op de Westelijke Jordaanoever. De dagelijkse check bij de controleposten en de scheidingsmuur confronteren Chloe met het conict en de mensen die het treft. Haar beleving van de oorlog is voor Chloe een avontuur dat enerzijds zeer persoonlijk en anderzijds zo groot als het land is. Voor Chloe wordt het te veel, ze raakt ontworteld en verliest de controle. Er zijn reizen die al onze zekerheden wegnemen. Voor Chloe is InchAllah een dergelijke reis.

Ik geloof niet in maakbaarheid

28 MAART IN DE BIOSCOOP

Vrij Nederland 30 MAART 2013 25