Greenpeace

ul. Woska 10, 00-777 Warszawa, tel: 0 22 851 26 42 gmo@greenpeace.pl, www.greenpeace.pl

Ulotka zostaa wydrukowana na papierze ekologicznym.

CZY W IESZ CO JE SZ?

Zakupy bez GMO

wstp
GMO teraz Ty decydujesz
Kiedy dwa lata temu zaczynalimy kampani przeciwko wprowadzaniu transgenicznych rolin do naszego acucha pokarmowego, obiecalimy, e damy Pastwu do rki narzdzie, ktre pozwoli Wam unika GMO podczas codziennych zakupw w sklepie. W midzyczasie pojawio si przed nami wiksze niebezpieczestwo, ktremu musielimy powici uwag i nasze rodki bezporednia uprawa transgenicznych rolin w Polsce. Walczylimy najpierw o zakaz uprawy zmodyfikowanej kukurydzy, a potem o wprowadzenie cakowitego zakazu upraw GMO w naszym kraju. Wiosn tego roku taki wanie zakaz zosta przegosowany przez Parlament RP i podpisany przez Prezydenta. Teraz trzymacie Pastwo w rkach nasz przewodnik Czy wiesz, co jesz? Zakupy bez GMO. Dziki niemu moecie, gosujc swoim portfelem, dokona czciowego wyboru. Czciowego dlatego, e kupujc jaja, mleko czy miso nadal nie mamy szans dowiedzie si czy zostay wyprodukowane przy uyciu czystej paszy, czy paszy z GMO. Dlatego Greenpeace zbiera wszdzie w Europie podpisy pod petycj do Komisji Europejskiej, dajc znakowania take takich produktw. Kopia petycji znajduje si w rodku tego przewodnika czekamy na Wasze podpisy, a kiedy ich liczba w Unii Europejskiej osignie milion, przekaemy je wadzom w Brukseli. Zakup ywnoci zawierajcej GMO oznacza wzrost zyskw najwikszych wiatowych korporacji agrochemicznych, eliminacj maych gospodarstw rolnych, promocj zielonych pusty, na ktrych nie ronie nic poza genetycznie modyfikowan soj i wycinanie kolejnych poaci dziewiczych lasw pod jej upraw w takich krajach jak Argentyna i Brazylia. Nie potrzebujemy genetycznie modyfikowanej ywnoci na naszych talerzach, wiat i Polska produkuje wystarczajco duo czystej ywnoci, eby zapobiec klskom godu. Badanie opinii publicznej przeprowadzone w Polsce we wrzeniu 2005 pokazao, e podobnie jak wszdzie w Europie, 76% konsumentw nie kupioby GMO. Przed wejciem Polski do Unii Europejskiej wielu ekspertw twierdzio, e nasz kraj bdzie atwym upem dla korporacji promujcych GMO. Dwa lata pniej mamy sytuacj, w ktrej wszystkie 16 wojewdztw zadeklarowao swoje terytorium Strefami Wolnymi od GMO, a wadze wprowadziy zakaz uprawy transgenicznych rolin, chronic 1,5 mln maych

wstp
gospodarstw przed zanieczyszczeniem GMO. Polskie rolnictwo, stosujce mniej pestycydw i wolne od GMO, ma szans zbudowa mark Made in Poland, ktra bdzie oznaczaa produkcj ywnoci o najwyszej jakoci, na ktr popyt w Europie ronie w najszybszym tempie. Greenpeace prowadzi kampani w sprawie GMO nie tylko w Polsce, ale na piciu kontynentach. Wizj, ktra napdza nasze dziaania, jest rolnictwo, ktre nie niszczy rnorodnoci ycia na Ziemi; ktrego gwnym celem jest ywienie ludzi i sprawiedliwa dystrybucja ywnoci, nie zysk; gdzie roliny i zwierzta nie mog by patentowane, gdzie ywno jest produkowana przede wszystkim lokalnie. Jeli ta wizja jest rwnie Twoj, rozwa moliwo wsparcia nas swoj prac bd pienidzmi. Nasze zasady zabraniaj nam przyjmowa funduszy zarwno od pastwa jak i biznesu, co sprawia, e moemy liczy tylko na pomoc od indywidualnych darczycw. Bez tej pomocy nie moglibymy zrobi tego wszystkiego, co ju nam si udao i ten przewodnik nie ujrzaby wiata dziennego. Powielajcie go, rozdawajcie, dzielcie si informacj z najbliszymi i znajomymi, a pewnego dnia wizja stanie si faktem. Nie mona zatopi tczy! Z pozdrowieniami, Maciej Muskat, Koordynator kampanii Greenpeace

Czy wiesz co jesz?

Zakupy bez GMO

spis treci:

Podstawowe dane

1.
GMO - podstawowe dane Oznaczenia Sieci hipermarketw, supermarketw, dyskontw oraz sklepw detalicznych Napoje, soki Piwa i inne alkohole Sodycze, wyroby cukiernicze, przekski, lody Nabia, oleje Herbaty, kawy, czekolady rozpuszczalne, kakao Miso, wdliny Zupy w proszku, makarony, patki niadaniowe, pieczywo chrupkie Dodatki do pieczenia, przyprawy, artykuy sypkie Sosy, demy, koncentraty, syropy Warzywa konserwowe, mroonki, dania gotowe, owoce Produkty dla dzieci

Co to jest GMO?

5 10 11 14 14 15 15 16 17 17 17 18 18 18

GMO (organizmy modyfikowane genetycznie) to organizmy, ktre nie powstay w drodze ewolucji i nigdy samoistnie nie pojawiyby si w naturze. Wybrane geny bakterii, wirusw, rolin i zwierzt wprowadzane s do innych rolin, np. soi, rzepaku, kukurydzy, czy ryu w celu uzyskania u nich nowych cech. Przykadowo naukowcy wprowadzili materia genetyczny skorpiona do kukurydzy, bakterii do soi albo ropuchy do ziemniakw. W trakcie procesu manipulacji genetycznych zachodzi prawdopodobiestwo usunicia pewnych fragmentw i rearanacji przestrzennych DNA. Technik wstawiania obcych genw do organizmw rolin czy zwierzt mona porwna do wstawienia wirusa do systemu komputerowego - nie ma moliwoci sprawdzenia, gdzie faktycznie gen bdzie si znajdowa i jak bdzie si replikowa. Zjawiska tego typu mog prowadzi do nieprzewidywalnych i niespodziewanych skutkw, jak np. utrata odpornoci na dany rodzaj wirusa, negatywny wpyw na rozrodczo poytecznych owadw albo zaskakujce zmiany w organizmach szczurw konsumujcych transgeniczn ywno.

Czy wiesz co jesz?

Zakupy bez GMO

podstawowe dane

Podstawowe dane
podobne, nieoczekiwane zmiany wywoane modyfikacjami genetycznymi zostan wychwycone podczas procesu autoryzacji i kontroli, poniewa produkcja protein spowodowana wprowadzeniem obcego DNA moe by znaczca, ale niezauwaalna natychmiast. Istnieje prawdopodobiestwo, e zmiany ujawni si dopiero w nastpnych pokoleniach lub w okresie poddania rolin dziaaniu czynnikw stresogennych. Owe niespodziewane i nieprzewidywalne skutki manipulacji genetycznych mog wywiera wpyw na rodowisko naturalne, zdrowie ludzi i zwierzt.

2.

MIT!!! ywno modyfikowan genetycznie naley uzna za co najmniej rwnie bezpieczn i zdrow, jak produkowan tradycyjnie""

Gros bada nad GMO to badania krtkoterminowe, przeprowadzone przez koncerny biotechnologiczne zajmujce si upraw rolin transgenicznych. Nie prowadzi si obecnie dugofalowych bada nad wpywem GMO na zdrowie ludzi. Jednak badania na szczurach karmionych zmodyfikowan genetycznie kukurydz MON863, produkujc owadobjcz toksyn, wykazay, e w organizmach zwierzt doszo do znaczcych zmian. Odnotowuje si take wzrost alergii zwizany ze spoywaniem, bd obcowaniem z GMO. Pracownicy zatrudnieni na farmach, gdzie uprawia si GMO, zostali uznani za grup specjalnego ryzyka. Co wicej, pewne roliny transgeniczne powoduj neutralizacj dziaania lekw - niedawno udao si w Europie wprowadzi zakaz tworzenia GMO zawierajcych geny odpornoci na niektre antybiotyki. Istnieje niewielka szansa, e

3.

MIT!!! Inynieria genetyczna to sposb na redukcj zuycia pestycydw.""

Prawie wszystkie modyfikowane genetycznie zboa, ktre uprawia si obecnie, nale do jednej z dwch grup: "odpornej na insekty" albo "wytrzymaej na pestycydy". Zboa odporne na insekty nazywane s take "rolinnymi pestycydami". Zboe to podczas swojego wzrostu produkuje trujc dla insektw substancj. Zawiera j kada komrka w cigu caego okresu wzrostu. Jeeli wic na przykad spoywasz odporne na insekty zboe to tak naprawd spoywasz pestycydy. Mniejsze zuycie pestycydw w produkcji rolin transgenicznych jest prawd tylko dla pocztkowego okresu uprawy - po kilku latach, na skutek adaptacji natury i wytworzenia superchwastw, zuycie chemicznych rodkw ochrony rolin wzrasta powyej pierwotnego poziomu. Najwiksze korporacje biotechnologiczne s czsto rwnie sprzedawcami pestycydw.

4.

MIT!!! Inynieria genetyczna to sposb na ochron rodowiska naturalnego.""

Uprawy GMO, jak pokazuje przykad Argentyny - jednego z najwikszych producentw transgenicznej soi - wywieraj mnstwo innych niekorzystnych skutkw na rodowisko naturalne. W celu utrzymania masowej produkcji tej roliny, wycinane s tam ogromne poacie lasw pierwotnych. W wielu regionach wiata coraz czciej dochodzi do niekontrolowanych zapyle krzyowych midzy rolinami transgenicznymi a ich niezmodyfikowanymi, dzikimi odmianami i jest to proces w wikszoci przypadkw

Zakupy bez GMO

podstawowe dane
nieodwracalny. Przypiesza on rwnie tworzenie monokultur, czyli tzw. zielonych pusty, na ktrych nie ronie nic innego oprcz transgenicznej soi. Generalnie produkty inynierii genetycznej powoduj przypieszanie zaniku biornorodnoci, czsto poprzez nieprzewidziany wpyw na tzw. "organizmy niecelowe", czyli np. motyle. i popro swoich znajomych, przyjaci i rodzin, aby te j podpisali. z Zosta detektywem genetycznym! Rozpoczynamy tworzenie bazy danych ze zdjciami oznakowanych produktw GMO. Pom nam j powikszy, przesyajc nazw danego artykuu, (jeli to moliwe) jego zdjcie oraz miejsce, w ktrym dokonae zakupu. Wszelkie pytania dotyczce Twojego zaangaowania przelij na adres: gmo@greenpeace.pl .

5.

MIT!!! Technologia GMO jest rozwizaniem dla problemu godu na wiecie""

8.

Jak rozpozna produkt GMO?

Jacques Diouf - dyrektor FAO (Organizacja Narodw Zjednoczonych do Spraw Wyywienia i Rolnictwa) potwierdzi, e problem godu na wiecie nie jest spowodowany brakiem ywnoci, lecz jej niewaciw dystrybucj. Gd pojawia si tam, gdzie brakuje rodkw na zakup ywnoci albo ziemi i zasobw potrzebnych do jej wyhodowania. Genetycznie modyfikowane uprawy dodatkowo pogarszaj t sytuacj, poniewa stechnicyzowane rozwizania s drogie, powikszaj nierwnoci spoeczne i zwikszaj problem braku dostpu do ziemi. Celem polityki ywnociowej powinno by zapewnienie, e kontrola nad produkcj ywnoci pozostanie w rkach rolnikw i spoecznoci lokalnych, nie za ogromnych korporacji, ktre d do przejmowania kolejnych czci acucha produkcji ywnoci.

Napis na etykiecie produktu GMO zawiera fraz "genetycznie zmodyfikowany".

6. 7.

Czy zawsze wiemy, co jemy?

Europejskie zasady znakowania ywnoci zawieraj luk: miso, mleko, jaja oraz inne produkty pochodzce od zwierzt karmionych pasz GMO nie musz by znakowane. Greenpeace zamierza to zmieni.

Co Ty moesz zrobi, eby wyrazi swj sprzeciw wobec GMO?

z Odwied stron www.greenpeace.pl i podpisz petycj w sprawie znakowania wszystkich produktw wytworzonych ze zwierzt karmionych pasz zawierajc GMO. Albo - jeszcze lepiej - wydrukuj j

Czy wiesz co jesz?

Zakupy bez GMO

Oznaczenia
Przedstawione dane powstay w oparciu o deklaracje zoone przez detalistw i producentw. Sklepy oznaczone tym kolorem nie prowadz sprzeday produktw zawierajcych lub mogcych zawiera skadniki GMO. Produkty umieszczone w kategorii zielonej nie zawieraj jakichkolwiek GMO lub skadnikw produkowanych z GMO*. Sklepy oznaczone tym kolorem prowadz sprzeda produktw zawierajcych GMO, bd nie s w obecnej chwili jednoznacznie stwierdzi, czy taki proceder ma w ich firmie miejsce, ale podejmuj dziaania w celu wyeliminowania z obrotu tych artykuw. S to take sklepy, ktre nie sprzedaj produktw GMO pod wasn mark, lecz nie s w stanie zagwarantowa, e nie sprzedaj jakichkolwiek znakowanych produktw zawierajcych GMO pod nazw lub mark innego producenta. Produkty przynalene do kategorii pomaraczowej s wytwarzane przez firmy, ktre dokadaj stara, eby ich produkty nie zawieray skadnikw GMO, lecz nie zoyy jednoznacznej deklaracji o niestosowaniu GMO. Sklepy oznaczone kolorem czerwonym prowadz sprzeda artykuw, ktre zawieraj skadniki GMO, bd sklepy, ktre nie odpowiedziay na nasz ankiet. Produkty zakwalifikowane do tej kategorii zawieraj skadniki GMO lub s wytwarzane przez producentw, ktrzy nie odpowiedzieli na nasz ankiet.
* Pojcie produktu wolnego od GMO bierze pod uwag prg 0.9% dla kontaminacji "technicznie niemoliwej do unikniecia", poniej ktrego znakowanie ywnoci nie jest wymagane, zgodnie z regulacj UE nr 1829/2003.

Sklepy

Alma Market Auchan Berti Elea miniMAL Piotr i Pawe Plus Discount Schiever Carrefour Champion Eko Globi Intermarche Lewiatan Savia Selgros Tesco
Zakupy bez GMO

10

Czy wiesz co jesz?

11

Sklepy

Albert Aldik Biedronka Bomi Eldorado Geant Groszek Hypernova Kaufland Leader Price Leclerc Lidl Macro Marcpol Polomarket Real Spar Stokrotka abka
12
Czy wiesz co jesz? Zakupy bez GMO

13

Produkty
Napoje, soki Sodycze, wyroby cukiernicze, przekski, lody

Produkty

Clippo, Granini, Clippu, Yo Tymbark, Kubu, Caprio, Carotella, Dex Hoop, Mr Max, Woda Grodziska, Flip, Gali, Shrek, Zozole Hortex Pepsi Cola, Gatorade, Tropicana, Mirinda, 7UP, Mountain Dew, Schweppes, Slice, Lipton Ice Tea, witezianka, Aqua Minerale, Adrenaline Rush Hellena Woda Ustronianka, Czantoria, Grappa, Grapcio, Finto, Bingoo Fortuna, Tarczyn, Garden, Dr. Witt, Pysio, owicz Coca-Cola, Coca-Cola light, Cherry Coke, Fanta, Sprite, Lift, Kinley, Tonic, Powerade, Cappy, Nestea, Burn, Nescafe Xpress, Kropla Beskidu, Multivita Vita

Lody Algida Mars, Milky Way, Snickers, Twix, M&M, Bounty Lody Mlekovita Filutki, Minifilutki, Mlekoaki, paluszki Niebieski Myn Kinder Bueno, Kinder Czekolada, Rocher, Mon Cheri, Raffaello, Tic Tac, Nutella Nestle, Kit Kat, After Eight, Sinsations, Smarties, Jojo, Bon Pari, Lion, Princessa, Aero Odra Lay's, Cheetos, Twistos, Solinki Bahlsen, Hit, Leibniz, Krakuski Pringles Toblerone, czekolada Milka, 3Bit, Alpen Gold, Prince Polo Jutrzenka, Goplana, Kaliszanka Lody Koral Mieszko Wedel

Piwa i inne alkohole

ywiec, Heineken, Warka, Tatra, Specjal, Strong, Krlewskie, Kujawiak, Leajsk, Freeq Carlsberg, Okocim, Harna, Kasztelan, Bosman, Piast, Volt, Karmi Tyskie, Lech, Pilsner Urquell, Dbowe Mocne, Redd's, Miller Genuine Draft, Dog in the Fog, Peroni Baileys, Smirnoff, Johnnie Walker, Guinness, J&B, Captain Morgan, Cuervo, Tanqueray

Nabia, oleje
Flora, Delma, Kasia, Rama, Hellmann's Dr Oetker Sery, shaki Power Cow Milk Shake, maso Lurpak (Arla Foods) Olej Kujawski, margaryna Manuel owicz, Optilife, chodnik owicki Mlekovita Bakoma aciate, Biae, Zambrowskie, Milko, sery Kolno, Mrgowo,

14

Czy wiesz co jesz?

Zakupy bez GMO

15

Produkty
Nabia, oleje
Sejny, Kurpianka, Kormoran, Ostdamer, biojogurty Augustowskie, malanki Mrgowskie, mleko wiee Mazurskie, serki homogenizowane Pyszne, smakoyki ryowe Am, Tosmaki, mietana Mrgowska, Mazurska Smakowita, Krwka Maswka, Vita, Ewa, Rolinne MR, Nova, Rolinne Familijne, Popularna, Naturima, Maryna, Zwyka, Mleczna, Palma, Popularna, Ewa Kulinarna, oleje Bartek, Oliwier, Oskar, Vita Excellent, Popularny, Kucharski, Don Vito, ser Philadelphia Actimel, Activia, Danio, niaDanio, Danmleko, Danonki, Fantasia, Danone, mietana Szefa Kuchni, Gratka Joker Olej Rolinny, Olej Zwyczajny, Olej Rolinny, Perla, Zoty (TK Trade) Olej Rolinny (Marlibo, WZT ADM Szamotuy)

Produkty
Miso, wdliny
Sokow, Gold, Babuni, Uczta, Odrobina, Gratka, Sokolik, Farm Food, Jarosaw, Mistar, Zakady Misne w Kole, Sokoowskie Zakady Misne, Salami z Dbicy, Grill Duda Wyroby Zakadu Przetwrstwa Misnego JBB w ysych Indykpol Krakus, Yano, PEK, Tygryski, Constar, Agryf, La Siesta, Mazury, Ekodrob, Suwalskie Zakady Drobiarskie, Animex Poudnie, Morliny, Zakady Misne Mazury w Eku, Zakady Misne Mazury (Grupa Animex)

Zupy w proszku, makarony, patki niadaniowe, pieczywo chrupkie

Amino, Knorr Musli Vitalis Lubella, Mlekoaki, Winiary, Nestle Wasa Malma

Herbaty, kawy, czekolady i napoje rozpuszczalne, kakao

Brooke Bond, Lipton, Saga Tchibo Chocolatta, La Festa, Cremona, Decomorreno, Ekland, Presto, Puchatek, Nescafe, Nestle Ricore, Nesquick Prima Mokate Gellwe Maxwell House, Jacobs Coneser

Dodatki do pieczenia, przyprawy, artykuy sypkie

Gellwe Uncle Ben's Sodka chwila, Dr. Oetker Winiary Mka Puszysta Appetita, Zioopex

16

Czy wiesz co jesz?

Zakupy bez GMO

17

Produkty
Dodatki do pieczenia, przyprawy, artykuy sypkie
Polski Cukier Prymat

Produkty
Produkty dla dzieci
Gerber

Sosy, demy, koncentraty, syropy

owicz, Krakus Dolmio, Uncle Ben's Winiary Pudliszki Kotlin

Warzywa konserwowe, mroonki, dania gotowe, owoce

Bonduelle Dr. Oetker owicz McCain Heinz, Pudliszki Kotlin, pizza Sorella, Pan Pizza, Gastronomiczna, Borwka Felix Hortex, Polski Ogrd owicz, Krakus Banany Chiquita

Produkty dla dzieci

Bebiko, BoboVita, Bebilon, Nutridrink, Nutrison, Milupa Nestle

18

Czy wiesz co jesz?