Aziz As-Sajjid Hasim Sufi Bagdadu (( ) s.

199-206)

Al-Dunajd
Mistrz gnostykw

Jeeli napotkae trwajcego w prawdzie to trzymaj si go

Nazywa si Al-Dunajd ibn Muhammad Abu al-Qasim al-Chazzaz. Jego ojciec pochodzi z Nahawandu i by sprzedawc szka, dlatego nazywali go Al-Qawariri1. Dunajd urodzi si i dorasta w Bagdadzie. As -Sabaki powiedzia o nim: On to jest przywdc ugrupowania, zaoycielem wsplnoty, imamem ascetw2, szajchem tariki3 sufickiej, mdroci witych4 swej epoki oraz mistrzem gnostykw. A tak powiedzia o nim Al-Hafiz Abu Nuajm: Znawca (rnych) dziedzin wiedzy, pomagajcy swymi rozumnymi oczyma, owiecony doskona pewnoci, czowiek staej wiary, znawca gbi Ksigi jednoczcy w swym penym agodnoci przesaniu objanienie ze zrozumieniem. By on Mdrcem boym, poniewa Bogu Najwyszemu si powici - w tym co skryte i w tym co jawne, w prawdzie i w tarice. W swej wierze zespoli w jedno boja bo i wiedz o Bogu, strach i nadziej, zawierzajc mu oraz opierajc si na nim w swych pogldach i czynach. Dostpi poznania Boga5 - szczegowego i oglnego. Jak powiedzia AlDunajd: Poznanie tego, co szczegowe i tego co oglne jest tym samym poznaniem, poniewa ten, ktry jest poznawany jest jeden. Ale poznanie ma swj pocztek oraz punkt najwyszy, dlatego poznanie szczegowe dotyczy jej punktu najwyszego. Posiad najwiksz mdro spord sufich swego czasu. Przewodzi elicie tych, ktrzy dostpili najwyszej gnozy przyjacioom Boga, ktrych poznanie nie ma koca, ni ostatecznej granicy. Poniewa (jedynie) Upragniony i Poznawany godny jest ycia i tego, by w nim zanikn 6. Wszystko przemija z wiatrem oprcz Jego Oblicza,

dos.: butelkarz - dosownie: imam achmaniarzy; 3 dos.: cieka, sposb; tu: zakon, wsplnota sufich 4 dos.: przyjaciele; tu: przyjaciele (Boga), wici suficcy 5 take: gnoza 6 rozpynicie si w Absolucie, utrata wasnego ja i zastpienie go boymi atrybutami, mistyczna unia
1 2

z Bogiem.

ktre pozostaje. W ten sposb doszed Al-Dunajd do Poznania poprzez kontakt7 z Doskonaym i Penym Chway. I nie posiad wiedzy inaczej, jak tylko przechodzc przez strach, nadziej, prob, tsknot, pobono, smutek i ponienie siebie samego poprzez wszystkie stany mistyczne i przystanki na drodze duchowej 8, jak gdyby byy one jednym i tym samym. Mawia: Powiadano o boym mdrcu, e widywano go niesamowicie przestraszonego jako penego nadziei mnicha, stsknionego za wiedz, pobonego i bogobojnego, rozpaczajcego ze smutku, posusznego i upokarzajcego siebie. Wic kiedy objawiona zostaa muzumanom taka moralno, poznali, e prawdziwie jest on najmdrszym spord muzumanw. Podobnie opisa ich Bg mwic: Zaprawd ten, ktry boi si Boga jest spord mdrcw-czcicieli. A tak powiedzia prorok Dawid, niech pokj z nim bdzie: Nie zyska mdroci ten, kto nie czu bojani przed Tob. By szajchem tariki, imamem szkoy bagdadzkiej 9 i jej profesorem o sawie wielkiego mistyka, ascety, czciciela, mdrca i uczonego. Jego sufizm by gimnastyk dla umysu, ducha i ciaa oraz odrzuceniem wszystkiego, co nie napenione jest Bogiem. Dlatego jego celem i zamiarem byo oddawanie czci oraz podanie ciek waciwego postpowania. wiadczy o tym sw mow i uczynkami. Uczyni z sufizmu nauk, sposb wychowania oraz medytacji, noszc przy tym czsto zgrzebny strj. I sta si sufizm popularn i nowatorsk, pen rozkoszy ide. Al-Dunajd woy w to ca swoj mdro, dlatego sta si on nauk od ktrej szlachetniejszej znale nie sposb. Powiedzia: Bg zesa swemu stworzeniu na ziemi mdro, aby bya ona ciek do Niego prowadzc. Sprawi, e cieka ta staa si moim losem i przeznaczeniem. Gdybym wiedzia o istnieniu pod niebem jakiej szlachetniejszej wiedzy od sufizmu, o ktrym teraz rozprawiamy z brami i towarzyszami, dybym do jej pojcia. Al-Dunajd mwi o cierpieniu jakiego zazna podajc ciek sufizmu: Nie z czczej gadaniny wzi si nasz sufizm, lecz z godu, porzucenia wiata i odcicia si od przyzwyczaje oraz pochlebstw. A to dlatego, e sufizm jest czyst relacj z Bogiem Najwyszym, a jego rdem jest rezygnacja ze wiata. Jak powiedzia Harisa:

7 8

- dos.: kontakt zaleny tzn. oparty na zalenoci dos:.: stan (tu: stan jaki osiga mistyk w drodze do absolutu); dos.: miejsce przebywania (tu:

przystanek na drodze duchowej) 9 Bagdadzka szkoa mistykw

Odsunem si od wiata. Uczyniem me noce bezsennymi, a za dnia chodziem spragniony. A tak relacjonuje Abu Abd al-Rahman As-Sulami, to co powiedzia AlDunajd: Zaprawd nazwa ta, to znaczy sufizm jest terminem w ktrym za warta jest postawa pena opanowania. Powiedziaem O Panie, jest to termin na oznaczenie niewolnika, czy te termin na oznaczenie prawdy ? Odpowiedzia: Rzeczywicie jest to termin na oznaczenie prawdy, cho pozornie na oznaczenie niewolnika. Swoj relacj z Bogiem definiuje Al-Dunajd jako relacj midzy Panem a sug. Natomiast wszystko co pozostaje poza ni jest pen wolnoci, odegnujc si od jakiejkolwiek formy zniewolenia. Tym samym oznajmia on o milczcej rewolucji i buncie postrzegania. Mawia: Zaprawd nie bdziesz dla niego niewolnikiem. Natomiast wszystko co jest poza Nim zniewala Ci. Dlatego nie uzyskasz peni wolnoci nie wyzbywajc si swej niewolniczej natury. Ale jeeli tylko Jego Jedynego sug bdziesz, to poza tym bdziesz wolny. Od tego uzalenia Al-Dunajd przyjcie peni wiary w Stwrc oraz uzyskanie penej wolnoci od tego co poza Stwrc, czyli tego co zostao stworzone. Dlatego wolno jest podstawowym warunkiem, koniecznym do waciwej oceny wiedzy na temat Boga oraz zaniknicia w jego witej egzystencji 10. Rezygnacja z wolnoci pod przymusem bd dobrowolnie, rezygnacja na kadym polu czy to politycznym, czy klasowym, czy ekonomicznym, czy wreszcie kulturowym uniemoliwia realizacj postulatu wolnoci, takiego jakim ustanowi go Bg Jedyny i zamyka drzwi do urzeczywistnienia aktu suby Bogu Najwyszemu. Mdrcem boym jest ten, ktrego nie zniewala nic poza Bogiem, take jego wasne Ja, ktre za spraw swojego uduchowienia wolne jest od cielesnoci i dociera do rajskiego ogrodu mdroci. Zapytano Al-Dunajda: Kto jest mdrcem? Odpowiedzia: Ten kogo nie zniewala ani spojrzenie, ani jzyk. Wyzwolenie z opresji i kajdan zudnego materializmu dla osabienia potrzeb cielesnych oraz nawarstwiajcych si namitnoci i pragnie dostarcza duchowi mocy koniecznej do waciwego ogldu i penego zrozumienia oraz do unikania gupoty i nieuwagi.
10

dos.: obecno; w sufizmie wita egzystencja; tytu honorowy nadawany szajchom sufickim

Pogld o wolnoci jako warunku niezbdnym do realizacji ideau suby prawdzie, nie jest daleki od ideau wolnoci myli. Jednake wolno 11 myli w sufizmie nie signa nigdy swej peni, a to z powodu poczenia jego treci z powszechnie panujcymi pryncypiami. By zwolennikiem mdroci o ktrej powiedzia odpowiadajc na pytanie: Co nakazuje mdro? Nakazem mdroci jest to, co zostawia po sobie lad, wzbogaca ludzi o dowiadczenie oraz wierzy w konieczno kary za wyrzdzone krzywdy. Poprzez oparcie Prawdy12 na Szariacie13 zwrci si w stron samodoskonalenia czyli rozwoju wewntrznego lub z nim pokrewnego (tak jak to czyni w krgach adeptw14 sufizmu). Powiedzia Abu Bakr Muhammad ibn Ahmad ibn Jakub: Syszaem Al-Dunajda jak mwi: Czciciele Boga byli przyjacimi ziemi za spraw swych cia, natomiast pornieni byli z ni za spraw wizw ich wiary. Bg rozwietli poczuciem Pewnoci15 tych, ktrzy do Niego podaj, w Nim trwaj i do Niego si uciekaj. Przestali wic poszukiwa przejaww za i niebezpiecznych sytuacji. Przestali wyznacza sobie wrogw, oddawa namitnociom i fantazjom. A take przestali pogra si w zmartwieniach. Przypumy Bracie, e posiadaby przenikliwo tak, i wiedziaby jakie uzyskuj oni odpowiedzi na swe modlitwy i jakie wyrzucaj z siebie potrzeby, ujrzaby wtpice duchy w ciaach, ktre strach pozbawi blasku, w ciaach wyniszczonych, ponionych przez Sub, przystrojonych skromnoci, ktrych czas jest bliski, w ktrych zamieszkaa powaga, przez ktre przemawia ostrono. Towarzystwem ich jest odosobnienie, a mow ich mylenie. Znakiem ich zikr16, ktry poczy ich z Bogiem, a rozczy od wszystkiego co poza Nim. Wielcy pionierzy sufizmu rozwaali temat Poznania (gnozy). Szajch gnostykw17 nie przypisywa treciom spoecznym kluczowej roli w ramach gnozy, gdy jego mdro osobista popychaa go do odrzucenia ryzyka i powodowaa, e

dos.: odwaga, ryz yko, przygoda dos.: prawda; tu: gbokie, ukryte , ezoteryczne znaczenie objawienia; wewntrzna warstwa religii 13 - prawo muzumaskie; tu take egzoteryczne, jawne znaczenie objawienia, zewntrzna warstwa
11 12

religii

dos.: ci ktrzy chc adepci sufizmu, uczniowie szachw sufickich dos.: pewno; tu: stao w wierze. 16 dos.: wspominanie; tu: recytacja witych imion -atrybutw Boga praktyka kultowa
14 15

rozpowszechniona wrd sufich

17

honorowy tytu; mowa tu oczywicie o Al-Dzunajdzie

kierowa on sw gnoz w kierunku ukrycia prawdy o Bycie Doskonaym oraz zgbiania istoty innych bytw. (Innym razem) zapytano Al-Dunajda: Kto jest mdrcem? Odpowiedzia Ten, ktry umie wyjawi tw tajemnic, chocia mu jej nie zdradzie, prorokujc o swej mocy odsaniania prawdy, niezalenie od tego jak wielk tajemnic byaby okryta. Al-Dunajd, z drugiej strony, nauczy innego, podobnego sobie by sufim znajcym Prawd prawd Al-Dunajda. By on oddany Poznaniu, aby posi mdro stronic od zmartwie i niebezpieczestw. Al-Hallad18 (bo tak si on nazywa) rozumia ezoteryczny 19 jzyk Al-Dunajda z wszystkimi jego sprzecznociami w stosunku do pogldw egzoterycznych 20. Mimo, i gnoza szajcha gnostykw uosabiaa sam esencj Poznania, to pooya take kamie wgielny pod rozwj wielu (sufickich) artykuw wiary, jak na przykad tego, e stany mistyczne, bdce w istocie stanami wewntrznymi, stanowi model koniecznych relacji (z Bogiem). Skonno do czenia Prawdy i Szariatu na zasadach przewidzianych przez Szariat bya jego niewtpliw zasug, jako przywdcy sufich oraz nauczyciela swoich uczniw w czasach niepokojw na tle wyznaniowym i walk midzy ugrupowaniami religijnymi. Okres panowania kalifa Al-Mutawakkila by czasem zakoczenia dyskusji wok kwestii stworzenia Koranu, do czego doprowadzi sam kalif. Dziaania wymierzone przeciwko sufim rwnie przybray na sile. Al-Dunajd nie ucierpia jednak w ich wyniku. By bowiem kochany zarwno w krgach ludowych jak i oficjalnych. Jego sawa bya oparta na mocnych fundamentach. Dziki temu mg ochroni poza sob take swoich przyjaci i uczniw. Nazwisko Al-Dunajda stao si symbolem bagdadzkiej szkoy mistykw. adna z wielkich osobowoci sufizmu nie cieszya si takim zainteresowaniem historykw jak Al-Dunajd. On jest ogniwem miedzy Prawd a Szariatem. Stworzy dla swych uczniw podstawy tariki oraz wysokie standardy uczciwoci. Jeeli mwiono gdzie o szkole bagdadzkiej, to miano na myli Al- Dunajda. Dziki sawie, ktr zdoby, sufizm po raz pierwszy trafi do meczetw i by stamtd goszony, po

18

Masur Al-Hallad (858-952) wielki mistyk suficki, ucze Al.-Dunajda. Skazany na mier pod zarzutem przypisywania sobie boskoci.
19

dos.: wewntrzny; w mistyce muzumaskiej - znaczenie przenone, ezoteryczne, ukryte, wiedza dos..: jawny, zewntrzne; w islamie jawne, dosowne, zewntrzne egzoteryczne znaczenie

tajemna
20

Objawienia

okresie w ktrym naraony by na oskarenia, uznanie za herezj21 oraz przeladowania.

21

oskarenie o apostazj, odstpstwo od wiary i/lub uznanie kogo za niewiernego