27.05.

2013

Niech suka wraca do Iraku

Niech suka wraca do Iraku

Przecie nie mona normalnie porozmawia z czowiekiem jak ma jak szmat na gowie, czyli jak wrocawscy licealici badali poziom polskiego rasizmu Liceum nr XIV nie jest przecitne. To najlepszy oglniak we Wrocawiu. W oglnopolskim rankingu licew oglnoksztaccych tygodnika "Perspektywy" zajmuje trzecie miejsce. Zasyn olimpijczykami i protestem uczniw dajcych zdjcia w szkolnych klasach krzyy. Jego liderzy nazwani przez PiS-owskiego ministra edukacji rozwydrzonymi smarkaczami wystpili do sdu o naruszenie dbr osobistych. Proces rozpocznie si w Krakowie. Dr Mirosaw Tryczyk uczy w czternastce filozofii i etyki. 34 lata, dusze wosy zwizane w kucyk. Do rnych form dyskryminacji i rasizmu czsto wraca na lekcjach. - Nie oszukujmy si - mwi. - Wchodzce obecnie w dojrzao pokolenie jest europejskie, co oznacza, e jest rwnie zainfekowane strachem przed obcym, innym, maskowanym pod bezpiecznym sowem konserwatyzm. Eksperyment, ktry zaproponowa, polega na tym, eby licealici przebrali si za przedstawicieli mniejszoci i ruszyli w miasto. Ich strj mia by wrcz komiksowy, taki jak sposb postrzegania mniejszoci. Dyskryminacja oparta jest na stereotypie, a wic burka i chusta rwna si zniewoleniu i terroryzmowi, a jarmuka wywouje myl, e "ydzi rzdz wiatem". W miecie spotka Nauczyciel w obawie o bezpieczestwo uczniw nie pozwoli im chodzi po miecie pojedynczo, tylko w kilkuosobowych grupach. W cisym centrum objtym monitoringiem miejskim. Zabroni wsiada do tramwajw, bo tam, gdy dojdzie do przepychanek lub pobicia, policja nie dotrze. Mia podstawy wtpi, czy w razie agresji wobec przebranych za muzumanw, ydw lub Romw uczniw pasaerowie nie zachowaj si obojtnie. Wedug danych stowarzyszenia Nigdy Wicej na temat incydentw rasistowskich i ksenofobicznych publikowanych w "Brunatnej ksidze" Dolny lsk zajmuje niechlubne czoowe miejsca, a w obawie przed napaci rabin Wrocawia Icchak Rapoport przykrywa jarmuk czapk. Tryczyk zna rwnie badania socjologw, wedug ktrych po mierci Osamy ben Ladena wzrs poziom lku wobec muzumanw. Najlepszym tego dowodem byo zachowanie jego koleanki, mgr filozofii: wybiega z krzykiem z kina, zobaczywszy wchodzc do sali muzumank. Baa si, e rozmawiajca przez telefon kobieta zdetonuje bomb. - Takie stereotypowe podejcie dorosej przecie kobiety do muzumanw jeszcze bardziej mnie zmotywowao, by skonfrontowa uczniw z poczuciem wyobcowania. Byem pewny, e wbrew temu, e zgodnie ze sloganem uwaaj Wrocaw "za miasto spotka", zostan upokorzeni z powodu swojej innoci - opowiada etyk. Latem na ulice Wrocawia wyrusza 15 czteroosobowych grup. Tylko jedna osoba z czterech jest przebrana. Idzie przed rwienikami, w odlegoci okoo dwch metrw. Koledzy notuj komentarze mijajcych przebran koleank czy koleg przechodniw. Zaczepiaj ich i prosz o rozwinicie swoich opinii. Suka z Iraku Alicja przebiera si w miejskiej toalecie. Dinsy zamienia na dug czarn spdnic. Twarz owija chust i burk. Wychodzi na ulic Oawsk, w cisym centrum Wrocawia. - Id spokojnie, nikogo nie zaczepiam, nie zachowuj si podejrzanie, nie ebrz, a i tak wszyscy patrz na mnie krzywo. S nieufni. Pewnie myl, e mam bomb. Czuje si wykluczona z maej spoecznoci przechodniw opowiada. Naprzeciw kobieta z picioletnim dzieckiem. Pokazuje Alicj palcem i odciga dzieciaka na drug stron. Dziewczyna woa: "Mie dziecko!". adnej reakcji. Obok grupki chopakw opuszcza torebk. - Zamiast mi pomc albo po prostu zignorowa, wybuchaj gonym miechem. W sklepie z ciuchami ekspedientka chodzi za ni krok w krok, mimo e Ala mwi, e nie potrzebuje jej pomocy, bo chce si najpierw rozejrze. - Patrzya na mnie, jakbym miaa co ukra, dlatego e jestem inaczej ubrana. Miaam do. Usiadam na awce obok lodziarni. Dwie starsze kobiety wyranie zamierzay usi obok mnie, ale kiedy spostrzegy burk, zawrciy. Siady kilkanacie metrw dalej - relacjonuje Alicja. Wraca do miejskiej toalety. Z ulg wkada dinsy. Martyna ma tylko brzow chustk na gowie. Do tego dinsy plus ciemna bluzka. adnej burki. Zagaduje wrocawian na ul. widnickiej. Prosi o wskazanie drogi do Muzeum Narodowego lub Panoramy Racawickiej. Z tego miejsca to prosto i w lewo, kilkanacie minut spacerkiem. Na dziesi zaczepionych osb tylko jedna, 30-letnia kobieta z dzieckiem, zatrzymuje si, usyszawszy: "Przepraszam bardzo". Pozostali j ignoruj. Udaj, e si spiesz. - Ludzie patrzyli na mnie bez skrpowania, prawdopodobnie wzbudzaam ciekawo, a nie nienawi, ale czuam si dziwnie. Jakby wyobcowana z wasnego spoeczestwa. To trudno wyjani, bo przecie byam przebrana i nie powinno mnie to dotkn. Ale dotkno. W dwie godziny dowiedziaam si, e nie jestemy spoeczestwem otwartym. Bez wzgldu na wiek. Na widnickiej gra jaki zesp. Chopak zbiera pienidze do czapki. - Byam jedyn osob, ktra go w tym momencie mijaa, ale nie wycign do mnie rki po pienidze. W drodze powrotnej, gdy miaam ju normalne ciuchy, podszed -

wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/2029020,35771,10107670.html

1/4

27.05.2013
opowiada.

Niech suka wraca do Iraku

Tytus poycza ubranie od Syryjczyka, ojca koleanki. W dugiej szarej szacie i w arafatce na gowie syszy za sob okrzyki gimnazjalistw: "Allah akbar", "Kurwa, diabe", "Ali Agca idzie". Denerwuje go, e przechodnie rzucaj pod jego adresem uwagi, nie przejmujc si, e go obraaj. Kto mwi: "Jakie mudahediny tu chodz". Inny krzyczy: "Gdzie schowa karabin?". Robica notatki dziewczyna, obok ktrej siada na awce, pakuje pospiesznie zeszyt do torby, wstaje i odchodzi. - Najpierw czuem si niekomfortowo, bo czuem na sobie spojrzenia innych. Ale po upywie dwu i p godziny mia mi si chciao z tych reakcji. Kady kierowa si tylko stereotypem - komentuje. Paulinie nie jest do miechu. Ma na sobie dug czarn spdnic cioci, czarn koszul i czarn osaniajc twarz chust. Pod spojrzeniami innych czuje si jak terrorystka. Syszy: "Islamistka!". I komentarze: "Tak jest teraz w caej Europie". - Wiedziaam, e jestem przebrana, ale mimo to strasznie mnie krpowao, jak na mnie patrz. Czuam si upokorzona, wzbudzajc tak ostentacyjn ciekawo. Miaam poczucie, e co ze mn jest nie tak - mwi. W sklepie ze stanikami: "A ta tu czego?". Kobieta sprzedajca przed Galeri Dominikask czekolady syczy za ni: "Niech suka wraca do Iraku". Ludzie maj jakie irytacje Swoje spotkania z wrocawianami Kaka kwituje krtko: koszmar. Ale te ona wanie ma utrudnione zadanie. Idzie z koleank. Tych, ktrzy obrzucaj j komentarzem albo pogardliwym spojrzeniem, zagaduje. Zdejmuje chust, opowiada o uczniowskim eksperymencie i pyta, dlaczego popatrzyli na ni z niechci. Czego dowiadcza? - Oburzenia 57-letniego Witolda, waciciela biura turystycznego, ojca trjki dzieci. Bo z jakiej racji one tu sobie tak chodz i obnosz z tymi szmatami. Witold nie chce oglda zasonitych gw, bo mu si to kojarzy z porwaniem. le si o nich mwi, to prawda. e brudaski i takie tam. Ale z drugiej strony same prowokuj. Po co a? I jaka dyskryminacja? Nikt im w niczym nie przeszkadza, chocia pewnie przyjedaj okrada nasz kraj. I po co takie eksperymenty w szkole robi? Szuka problemu, gdzie go nie ma! - ladw empatii ony Witolda, 50-letniej Ewy, ktra deklaruje, e jest wraliw kobiet i dlatego trudno jej patrze na to, e kto si godzi na zniewolenie. Jeszcze si m nauczy. I bez przesady z t dyskryminacj. Swobodnie sobie chodz. - Samousprawiedliwienia Sylwestra, 23-letniego studenta biotechnologii na Politechnice Wrocawskiej, ktremu nie podoba si, e idc ulic, oglda zniewolone kobiety. Tak si tylko mwi, e to ich wasny wybr. Wszyscy dobrze wiedz, jak s traktowane przez mw. Nie, nie chciaby si z nimi wdawa w dyskusj. Przecie nie da si porozmawia z czowiekiem normalnie, gdy ma jak szmat na gowie. Na pewno nie czuj si naturalnie, jak wszyscy si na nie gapi, ale niech nie bd zaskoczone. Bo gdyby Sylwester przebra si za klauna i stan na rodku rynku, nie miaby pretensji, e wzbudza zainteresowanie. A Kaka to niech si lepiej zajmie chorymi dziemi. Bo z muzumankami adnego problemu nie ma. Drobne docinki, ktre sycha, nie s grone. W kocu przeszy przez rynek i nic im si nie stao. - Wspczucia Asi, 21-letniej studentki filologii angielskiej, ktrej trudno patrze na te zmczone od upau oczy. Gupio, e nie ma osoby, ktra by si za nimi nie odwrcia, ale sama zreszt te chciaa im si przyjrze, bo ciekawe, co tu we Wrocawiu robi. Ale nie zapyta, co, bo "jako si boi". - Niepewnoci 39-letniej Krystyny, kierowniczki dziau sprzeday w firmie marketingowej, ktra nie wie, jak postpiaby, gdyby kto ublia publicznie muzumankom. Ma nadziej, e nigdy si w takiej sytuacji nie znajdzie. A obejrzaa si za nimi, bo jest ciekawa. To w kocu inna kultura, a kobiety w chustkach czy burkach powinny by do tego patrzenia przyzwyczajone. Ale musz si czu naturalnie! Miny przecie czasy palenia na stosie. O drog ich nie zapyta. Ale to ze strachu przed ich innoci, a nie z powodu jaki uprzedze. W Polsce przecie nie ma takiego problemu. - Bezkrytycyzmu i dumy 55-letniego Teodora, muzyka, ktry na widok Kaki i jej koleanki powiedzia do kolegw: "ony ben Ladena". No jaka to obraza? - dziwi si, zagadnity, dlaczego tak powiedzia. - Dobrze, e si w Polsce skryy, bo tu dobrze jest. - Tchrzostwa ojca Mariusza, dominikanina, ktry odchodzi, kiedy Kaka zadaje mu pytanie: jakie emocje wywouje u ojca widok muzumanki, ktra okrywa twarz chust? Szerz jakie bujdy Kaka nie moe poj, e nikt nie przeprasza jej za pogardliwe spojrzenia. Nawet wtedy, gdy okazuje si Polk. Nikomu nie jest gupio. Nikt nie jest nawet zmieszany. Po piciu godzinach chodzenia po centrum Wrocawia siada na awce. Obok staruszka w dugiej spdnicy i w bluzce z abotem. - Taka dobra, nobliwa babcia - myli Kaka. Dostrzega lec na ziemi kul ortopedyczn i schyla si, by poda j staruszce. I wtedy nobliwa babcia wpada w furi. Macha czarn skrzan torebk i krzyczy: - Co pani robi?! Prosz to zostawi! Kasia zsuwa z gowy chustk, mwi, e jest Polk i chce po prostu pomc. I pyta: dlaczego pani tak si przestraszya. I wtedy potok sw. - A id mi z tym. To jakie terroryci tylko chodz i patrz, gdzie bomb podoy. A ty co masz z nimi wsplnego? Kasia opowiada jej o projekcie. I o tym, e spotkaa ludzi, ktrzy nie akceptuj muzumanek. Chciaaby zrozumie,

wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/2029020,35771,10107670.html

2/4

27.05.2013
dlaczego.

Niech suka wraca do Iraku

Starsza pani wyjania jej, wci gestykulujc, i machajc torebk: - A jak ludzie maj na nie reagowa? My tu wszyscy katolicy, a oni tu szerz jakie bujdy. Bd nas jeszcze naciga na te ich religie! Przyjechay wielkie panie i machaj z tymi chustkami przed nosem. We tu si nie zdenerwuj! Ja si tego brzydz i si tego boj. Niby takie niepozorne, ale jak przyjdzie co do czego, to porwa albo i zabi moe. Syszaam, e kradn ludzi na narzdy. Strach z domu wyj. Kasia nie wierzy wasnym uszom. Taka mia staruszka i tyle nienawici? - Jakby je kto napad, to sama bym podesza i szurna torebk, a by si zby jak raniec posypay. Ale si boj. Pani, a jak one uzbrojone? Problem to jest taki, e je do naszego kraju wpuszczaj. Potem si nie dziwi, e w Polsce rozboje i ludzie maj jakie irytacje. Kasia wzdycha. - Naprawd miaam ju wtedy do. Schowaam chustk do torby i wrciam do domu. Nie spodziewaam si tego, co usyszaam. Nie spodziewaam si, e w wielokulturowym Wrocawiu mona dowiadczy szykan z powodu chusty na gowie. e burka i przebranie klauna to to samo, e ludzie powielaj stereotypy i s wrcz dumni z tego, e nie akceptuj innoci - wylicza dziewczyna. - Jestem wstrznita i na pewno bd teraz wyczulona na swoj reakcj wobec mniejszoci - twierdzi 18-latka. Bluzgaj na yda, nie na mnie Kuba, I klasa liceum, mia nieco zmienione zadanie. Odrzuci chrzecijastwo i przeszed na islam. Rodzice si zgodzili, z zastrzeeniem, by nie przesadzi z fanatyzmem. Ma by dobrym czowiekiem, to dla nich priorytet. Skoczy kurs prawa koranicznego, uczy si arabskiego. Chodzi do meczetu. piew nawoujcego do modlitwy muezina ma w komrce. Budzi go rano i wibruje w wyciszonym telefonie cztery razy dziennie. W szkole mody przypadaj na dug przerw. Przy umywalce w azience Kuba trzykrotnie przemywa donie, twarz, stopy i uszy. Przepukuje nos, moczy wosy. Umywalka obok zawsze jest wolna. Do trzeciej stoi kilka osb. Jak si czuje w liceum? - Tolerowany. Na zasadzie, e jak ju musi, to niech si myje, ale z daleka od nas. Moe uwaaj mnie za wariata, ktremu lepiej nie wchodzi w drog, albo boj si czego, czego nie rozumiej? zastanawia si. Po ablucjach modlitwa salat al-zuhr, ktra skada si z czterech powtrze cyklu modlitewnego, czyli recytacji, skonu, recytacji, czoobicia i kolejnej recytacji. Za pierwszym razem ba si, czy dyurny nauczyciel nie przegoni go z podwrka, czy koledzy nie bd si miali. Nie miej si, gdy rozkada wrd drzew dywanik. Ale zdarza si, e kto zoliwie zapyta: no i co ci twj Allah powiedzia? Niektre nauczycielki artuj, e nie oddayby mu swoich crek. Koledzy wygaszaj opinie, e wszyscy Arabowie to terroryci. Ale Kuba wie, e to dla artu. Czasem tylko koleanki pytaj: co, kazaby nam chusty zakada? Wtedy dzikuje Bogu, e jest za mody, by sobie na to pytanie powanie odpowiada. Doktora Tryczyka zainteresowaa jednak arafatka, ktr Kuba zawija sobie szyj. Twierdzi, e to z powodw politycznych, bo "manifestuje swoje wsparcie dla ludu palestyskiego pod okupacj Izraela". - Chciaem - mwi nauczyciel - eby przez moment znalaz si po drugiej stronie. Poprosiem, by na czas eksperymentu przebra si za chasyda. Kuba koskie wosie ze szczotki do kurzu przerobi na pejsy, ktre przyklei do czarnego kapelusza kuzynki. W drodze do szkoy ludzie bez skrpowania wlepiaj w niego spojrzenia. Koledzy si miej. W yciu nie nasucha si tylu dowcipw o ydach co wtedy. Pamita jeden: dlaczego ydzi nie brali udziau w wojnie? Bo pojechali na obz (dr Tryczyk tumaczy im potem, e dowcip jest przejawem akceptowanego spoecznie ujawnienia wewntrznej fobii). Kuba idzie ulic i traktuje przebranie jak happening. Nie dotyka go, kiedy dzieciaki woaj za nim: Jude. - Bo bluzgaj na tego yda, nie mnie - myli w duchu. Ale pod Arkadami syszy od mijajcego go emeryta: "Do Auschwitz!". I wtedy dopiero do niego dociera. Kamienieje w rodku. - Wci jestem wstrznity. Sdziem, e antysemityzm i nienawi do innych mona spotka tylko na portalu "Frondy". A tymczasem normalny, przecitny dziadek moe twierdzi, e jeszcze za mao ludzi zgino. Byo mi wstyd za niego. Czuem si winny wobec tylu ofiar. Nie wane, ydw czy Romw, czy Polakw. No bo jak mona nie mie szacunku do mierci? - zastanawia si Kuba. Teflonowanie Uczestnicy eksperymentu sdzili dotd, e agresj wobec tzw. obcych na ulicy przejawia tzw. margines. e rasistowskie okrzyki mog wznosi bezrefleksyjnie dzieciaki albo agresywni napici kibole. A przede wszystkim, e problem dyskryminacji w Polsce jest nadmuchany przez poprawne politycznie media. - Nie twierdz, e dowiadczylimy gwnie agresji, nieyczliwoci czy pogardliwych spojrze. Najczciej spotykaa nas obojtno, co w zasadzie jest w porzdku. Nie spodziewaam si jednak, e normalni, wyksztaceni ludzie, aden margines, mog mie antyislamskie fobie, nie szanowa i upokarza drugiego czowieka tylko dlatego, e jest inaczej ubrany - mwi Kaka. Dr Tryczyk uwaa, e poprawie wizerunku muzumanw na pewno nie sprzyja wizerunek islamu i jego wyznawcw pokutujcy w polskich krgach opiniotwrczych od wrzenia 2001 roku. Prawda medialnego wizerunku homo islamicus to prawie zawsze kto bijcy pokony w czasie modlitwy, stojcy z karabinem w gronie rozkrzyczanym tumie, szczelnie zasonita kobieta, brodaty mczyzna o natchnionym spojrzeniu . - Polskie czasopisma i programy telewizyjne, biernie podajce ladem zachodnich mediw, wiadomie lub niewiadomie posuguj si w swoich relacjach obrazami "modego muzumanina" albo "modego arabskiego muzumanina". Tego rodzaju stygmatyzacja czca w sobie elementy etniczne ("arabski") z religijnymi ("muzumaski"), dodajc odwoanie do "modoci" jako symbolu buntu i anarchicznego zagroenia, umacnia fobiczny stereotyp, ktrego ofiarami w konsekwencji padaj modzi muzumanie na ulicach polskich miast -kwituje. Po miesicu znw rozmawia z uczniami o eksperymencie. - Kuba wci si nie moe po tym "Auschwitz" pozbiera. Oni poczuli si dotknici po prostu jako ludzie. Bez znaczenia

wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/2029020,35771,10107670.html

3/4

27.05.2013

Niech suka wraca do Iraku

byo przebranie. Wane byo czowieczestwo w nich, ktre nie pozwala na dyskryminacj drugiego czowieka. Mam nadziej, e to, co przeyli, troch ich zaimpregnuje na retoryk rasistowsk, ktr mog nasika w swoim yciu. e stanie si teflonem chronicym przed zniszczeniem. To idealistyczne, ale w kocu jestem nauczycielem. Mam nadziej zmienia wiat - koczy dr Tryczyk. *** ''Wrocaw jest miastem spotka. Miastem tolerancji i wielu wyzna. Wielokulturowy, otwarty na nowe idee i wyzwania, synie z gocinnoci, a jego ycie kulturalne i naukowe fascynuje i przyciga" (z lotniskowego przewodnika turystycznego).

Tekst pochodzi z portalu Gazeta.pl - www.gazeta.pl Agora SA

wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/2029020,35771,10107670.html

4/4