Ksiki o wegetarianizmie i prawach zwierzt

www.vegapol.wegetarianie.pl

Przewodnik po wegetarianizmie

Tumaczy Roman Rupowski

O wegetariaskim odywianiu si
Przez stosowanie wegetariaskiej diety mona w pozytywny i skuteczny sposb pomc zwierztom hodowlanym. W rzeczywistoci, kade ograniczenie produktw zwierzcych w naszej diecie, robi dla zwierzt istotn rnic. Bd z siebie dumny za kady krok, ktry robisz w dokonywaniu wyborw ywnociowych i wiedz, e z kadym wegetariaskim posikiem, ktry masz przyjemno spoywa, robisz co konkretnego dla ochrony zwierzt.

Decyzje, ktre podejmujemy

DROGI CZYTELNIKU Wybr ywnoci moe by spraw bardzo osobist. To jest twoje ciao, twj organizm i ty decydujesz o tym, co jesz. Prawd jest te, e nasze preferencje ywnociowe s ksztatowane przez rozmaite czynniki zewntrzne. Podrujc i poznajc inne grupy spoeczne mona ujrze wielk gam rozmaitych potraw przygotowywanych na rne sposoby. Ogromna rnorodno kulinarnej tradycji i zwyczajw odzwierciedla podstawow prawd: preferencje dietetyczne s do pewnego stopnia, wyborami uwarunkowanymi. Wychowaem si w rodzinie wielokulturowej, p-greckiej (ze strony mamy) i pwoskiej (ze strony ojca). Podobnie jak wiele rodzin w drugim i trzecim pokoleniu, nie bylimy tak ortodoksyjni w spoywaniu tylko tradycyjnych greckich i woskich potraw. Jadalimy wiele rnych da kuchni azjatyckiej czy meksykaskiej, a przede wszystkim tzw. tradycyjne potrawy amerykaskie. Jadalimy to, co byo popularne w supermarketach i restauracjach. To, co byo reklamowane. To, na co moglimy sobie pozwoli. Jadalimy take to, co polecali nam eksperci. Amerykaskie Towarzystwo na Rzecz Humanitaryzmu The Humane Society of the United States (HSUS) uwaa, e znaczcy wpyw na preferencje ywieniowe powinien mie aspekt etycznego traktowania zwierzt. Tylko w Stanach Zjednoczonych corocznie hoduje si 10 miliardw zwierzt, ktre s chowane i zabijane w celach ywnociowych wikszo z nich hoduje si w pomieszczeniach bez wiata sonecznego, w warunkach odosobnienia. Ze wzgldu na rozwj hodowli przemysowej i caej niedoli, ktr ona powoduje, wybr, jakiego dokonujemy dwa lub trzy razy dziennie, gdy zasiadamy do stou, ma ogromne znaczenie dla zwierzt. W rezultacie, decydujemy o tym, czy przykadamy rk do ogromnego brzemienia, jakim jest los zwierzt hodowlanych. -1-

Jako organizacja dziaajca na rzecz ochrony zwierzt, HSUS ma na celu oddziaywa na ustawodawcw, korporacje i osoby indywidualne w celu polepszenia sytuacji w zakresie polityki ywnociowej i preferencji ywieniowych. Nasza publikacja PRZEWODNIK PO WEGETARIANIZMIE zostaa wydana dla wszystkich ludzi, ktrzy ze wzgldw etycznych i zdrowotnych chcieliby zmniejszy konsumpcj produktw zwierzcych lub cakowicie je wyeliminowa ze swojej diety. Wybr wegetarianizmu lub zmniejszenie spoycia produktw zwierzcych nie musi oznacza wyrzeczenia si przyjemnoci pyncej z jedzenia. Wprost przeciwnie moe uatrakcyjni przyjemno dobrego jedzenia przez otwarcie si na wiat nowych potraw i produktw spoywczych. Co wicej, oznacza to branie odpowiedzialnoci we wasne rce. Jako istoty ludzkie nie jestemy tylko konsumentami, ktrzy zadowalaj swoje zachcianki i dania. Jestemy istotami wiadomymi i kady z nas ma moliwo nie przykada rki do okruciestw zwizanych z przemysow hodowl fermow. Zwierzta hodowlane nie s przedmiotami ani towarami s ywymi istotami, mieszkacami tej samej Ziemi, z t sam iskr ycia i z tym samym pragnieniem ycia, ktre posiadaj istoty ludzkie. Poprzez lepsze wybory ywieniowe niesiemy wiatu ide wspczucia, przez co nasze wasne ycie stanie si bardziej szlachetne. Wayne Pacelle Prezydent The Humane Society of the United States

Jestemy istotami wiadomymi i kady z nas ma moliwo nie przykadania rki do okruciestw zwizanych z przemysow hodowl zwierzt.

Wayne Pacelle odwiedza uratowan wini w schronisku dla zwierzt Poplar Spring.

-2-

Jedzenie kosztem zwierzt

Kadego roku w Stanach Zjednoczonych 10 miliardw zwierzt hodowlanych zabija si na miso, jajka i mleko.1 Podobnie jak psy i koty, ktre tak chtnie trzymamy w naszych domach, kurczta, winie, indyki i krowy obdarzone s indywidualnymi cechami, s ciekawe otoczenia, maj swoje upodobania i uprzedzenia oraz co najwaniejsze mog odczuwa rado oraz bl i cierpienie wskutek nudy i frustracji. Zwierzta te s rutynowo maltretowane na fermach przemysowych. adne prawo nie chroni zwierzt przed okruciestwem, ktrego musz dowiadcza na fermach. W wikszoci krajw toleruje si stosowanie tradycyjnych praktyk hodowlanych, bez wzgldu na ich okruciestwo. Troska o dobro zwierzt hodowlanych zwykle przegrywa z ekonomicznym interesem hodowcw, ktrzy mog zwiksza zyski przez chowanie wikszej liczby zwierzt na maej powierzchni i karmienie ich pasz, ktra powoduje ich szybki wzrost.

Ptaki
Spord 10 miliardw zwierzt zabijanych co roku w Stanach Zjednoczonych, 95 procent to ptaki. Przytaczajc wikszo stanowi brojlery kurczaki hodowane na miso, ktrych co godzin zabija si milion. Ponadto, hoduje si prawie 300 milionw kurniosek2 do produkcji jaj i zabija si W Stanach Zjednoczonych, 95 procent kur skadajcych na miso 270 milionw indykw.3 jaja zamyka si w drucianych klatkach, tak maych, e ptaki
te nie mog w nich nawet rozoy skrzyde.

Co godzin zarzyna si milion kurczt hodowanych na miso, po spdzeniu ich krtkiego ycia w obskurnych pomieszczeniach zanieczyszczonych amoniakiem. Chris Evans, profesor psychologii,
Uniwersytet Macquaire w Sydney, Australia.

W warunkach naturalnych kurczta tworz w swym stadzie wizi spoeczne. Mog wzajemnie si rozpoznawa. Posuguj si 24 rnymi odgosami do przekazywania sobie rnych informacji. Jako art na konferencjach, ktre prowadz, czasem podaj te ich cechy, nie mwic, e chodzi o kurczaki, a ludzie myl, e mwi o mapach.a

-3-

O kurczakach i indykach
W naturze kurczaki yj w grupach skadajcych si z 30 ptakw i tak jak psy lub inne zwierzta hierarchizuj swoje pozycje spoeczne. Przewodnicy stada koordynuj ich codzienn aktywno, jak kpiele w kurzu, poszukiwanie jedzenia, odpoczynek. Ptaki te uywaj swoich wraliwych dziobw, tak jak ludzie swoich rk do odkrywania otoczenia, wybierania poywienia, karmienia i innych. Ich poszukiwanie poywienia poprzez drapanie pazurami i dziobanie dziobami odbywa si ponad 10 tysicy razy dziennie. Inteligentne kurczaki posiadaj zmys komunikacji, ktry jest tak rozwinity, e potrafi nim zaalarmowa czy drapienik zblia si drog powietrzn czy ldow. Rwnie indyki yj w aktywnych, kompleksowych spoecznociach. Ptaki te mog y nawet 12 lat. Maj bardzo silne stopy i nogi do codziennych spacerw w celu poszukiwania jedzenia, skrzyda o rozpitoci nawet do 150 cm i ostre dzioby do skubania. Dzikie indyki mog biec nawet 40 km na godzin i lata na krtkie dystanse z prdkoci do 90 km na godzin.

Na fermach przemysowych dziesitki tysicy ptakw hodowanych na miso zamyka si w pustych klatkach,4 w ktrych nie mog zaspokaja wielu naturalnych zachowa, takich jak budowanie gniazda czy poszukiwanie jedzenia.5 Najlepszym przykadem ich zego chowu na fermach jest ich gwatowny wzrost.6 Przemys drobiarski wykorzystuje metod hodowli selektywnej i stosuje hormony wzrostu do produkowania ptactwa, ktrego ciaa znalazy si na granicy biologicznej wytrzymaoci.7 Do zobrazowania tempa ich wzrostu, mona by przytoczy porwnanie, ktre poda Wydzia Rolnictwa Uniwersytetu w Arkansas: Gdyby rs w takim tempie jak kurczak fermowy, to w wieku dwch lat wayby 157 kg.8 Wskutek tego 90 procent kurczakw-brojlerw cierpi na bolesne9 schorzenia koczyn10 a 26 procent na chroniczny bl spowodowany chorob koci.11 Po zaledwie 45 dniach ycia kurczakw-brojlerw12 i po 16 tygodniach ycia indykw,13 ptaki te osigaj wag rynkow. W momencie ich penego rozwoju hodowcy w popiechu api zwierzta, powodujc obraenia i zamania koci, bioder i skrzyde oraz Stoczonym w krwotoki wewntrzne.14 poustawianych w ciarwkach jedna na drugiej klatkach, ptakom nie daje si adnego poywienia, wody ani nie chroni ich od ekstremalnych temperatur podczas podry do rzeni.15 Podobnie jak ptaki hodowane na miso, kury-nioski dowiadczaj rozmaitych cierpie, zaraz po urodzeniu. Kurczta pci mskiej traktuje si jako niechciany produkt uboczny, gdy nie mog znosi jaj i nie mona z nich produkowa misa. Co roku miliony z nich zagazowuje si, zgniata si ich ciaa, lub te wrzuca do koszy na miecie, gdzie gin z wycieczenia bd uduszenia.16 Wikszo kurczt pci eskiej zostaje bolenie okaleczona bez znieczulenia.17 Kocwki ich dziobw odcina si rozarzonym ostrzem, co sprawia im potem trudnoci w chwytaniu poywienia.18

Okoo 95 procent19 kur-niosek hodowanych na amerykaskich fermach przemysowych trzyma si w maych, zamknitych klatkach, poustawianych rzdami po kilka piter. Nioski maj mniej przestrzeni do ycia ni wynosi powierzchnia kartki papieru listowego,20 na ktrej pi, jedz i skadaj jaja. Ten system intensywnej hodowli przypuszczalnie najwikszego rda frustracji dla kur hodowanych w systemie klatkowym, uniemoliwia im budowanie gniazd i nie pozwala na zaspokajanie innych naturalnych zachowa, takich jak kpiele w kurzu i szukanie poywienia.21 Podczas gdy w wielu krajach stopniowo przestaje si stosowa klatkow metod hodowli, amerykascy producenci jaj wci zapeniaj kurami klatki, tak mae, e ptaki nie mog w nich nawet rozoy skrzyde.22 Po upywie dwch lat, kury-nioski przestaj przynosi zysk. Wyciga si je wwczas z klatek, czsto amic im koczyny23, gdy pracownicy chwytaj nawet po siedem ptakw za jednym razem.24 Podobnie jak w przypadku kurczakw-brojlerw indykw, skadajce jaja nioski staczane s do klatek w ciarwkach. Nie podaje si im poywienia, wody ani nie chroni przed ekstremalnymi temperaturami podczas ich podry do rzeni.25 W zakadach drobiarskich, gdzie zabijane s kurczaki, ptaki przypina si nogami do klamer tamocigw. W Stanach Zjednoczonych nie istniej przepisy prawa, ktre wymagayby, aby ptaki zostay pozbawione wiadomoci (oguszone) przed ich zarniciem, gdy drb jest wyczony z Ustawy o Humanitarnych Metodach Uboju.26 Ich garda przecina si zatem rcznie lub maszynowo. Linia produkcyjna w zakadach drobiarskich pracuje z wydajnoci do 8400 kurczt na godzin. Czste s przypadki niedokadnego przecicia garda przez automatyczn obcinark i niektre ptaki trafiaj ywe i wiadome do zbiornikw z wrztkiem, w ktrych pozbawia si ich pir.27

-4-

Czy nie istniej przepisy prawa, ktre chroniyby zwierzta hodowlane?

Od ycia w chlewie, oborze czy na fermie, a do mierci w rzeni, zwierzta hodowane na miso, jaja i mleko chowane s w warunkach penych niedoli i cierpienia. I, co moe by jeszcze bardziej bulwersujce, to okruciestwo jest cakowicie legalne. Nie ma adnych przepisw prawa, ktre regulowayby traktowanie miliardw zwierzt hodowanych na ywno i bez wzgldu na to jak bardzo okrutne mog by pewne praktyki hodowlane, ich stosowanie jest cakowicie legalne.

Kaczki i gsi hodowane na pasztet nazywany pate de foie gras s karmione w bestialski sposb, spoywajc nienaturalne iloci poywienia. Ich wtroby zaczynaj puchn i osigaj dziesiciokrotnie wikszy rozmiar ni zdrowa wtroba.

winie
winie s inteligentnymi, tworzcymi silne zwizki spoeczne zwierztami. Tymczasem, ich hodowcy traktuj ponad 100 milionw wi28 zarzynanych corocznie w Stanach Zjednoczonych jak maszyny do produkowania misa lub prosit. Maciory winie pci eskiej, bardzo cierpi wskutek intensywnego cyklu rodzenia potomstwa w warunkach cakowitego uwizienia. Podczas czteromiesicznej ciy ponad 60-70 procent29 macior trzyma si w pustych klatkach porodowych majcych wymiary 61 x 210 cm metalowych przegrodach30 tak maych, e zwierzta nawet nie mog si w nich obrci. Podczas gdy klatki porodowe zostay ju w wielu krajach zakazane, ich stosowanie jest wci standardow praktyk w amerykaskim przemyle wieprzowym. Przed wydaniem na wiat potomstwa, maciory umieszczane s w rwnie ciasnych prosicych klatkach przegrodach zaprojektowanych tak, by odgradzay matk od prosit.
Wielu ludzi uwaa, e winie s tak samo albo nawet bardziej inteligentne ni psy. Profesor Stanley Curtis z Uniwersytetu Pensylwania przeprowadzi badania, ktre potwierdziy, e winie potrafi werbalnie komunikowa si, a nawet gra w gry komputerowe uywajc joysticka przy pomocy swojego nosa. W naturze zwierzta te wybieraj ycie w grupie spoecznej, z ktr s tak zwizane, e jej czonkowie pi razem cinite na maej powierzchni. Spdzaj wiele godzin na poszukiwaniu poywienia, a wykorzystuj ku temu wietnie przystosowane i wraliwe nosy. Potrafi dziki temu znale z atwoci owoce, korzenie, grzyby czy trawy, robaki, we i gryzonie. Wi pomidzy matk a prosiciem jest bardzo silna. Przed wydaniem na wiat potomstwa maciory zwykle buduj specjalne gniazda, w ktrych mog pniej wychowywa, karmi i chroni swoje potomstwo. Dzikie winie zazwyczaj s bardzo wybredne co do miejsca narodzin swoich dzieci, w szczeglnoci jego lokalizacji i jakoci. Maciora jest w stanie przewdrowa od 5-10 kilometrw w celu znalezienia najlepszego miejsca lub spdzi ponad 10 godzin na jego zbudowanie. Po przedwczesnym zakoczeniu karmienia prosit31, cykl wydawania na wiat potomstwa zaczyna si u macior od nowa. Po piciu lub szeciu miotach w cigu czterech lat,32 maciory zostaj wysane do rzeni. winie hodowane na miso przechodz bolesne okaleczenia, wczajc w to sterylizacj i ucinanie ogonw, oczywicie bez znieczulenia.33 Przez sze miesicy yj w zamkniciu w brudnych zagrodach a osign wag rynkow 120 kg.34 Podobnie jak w przypadku drobiu, winiom nie podaje si poywienia, wody ani nie chroni przed ekstremalnym zimnem lub gorcem podczas ich transportu do rzeni. Zgodnie z Ustaw o Humanitarnych Metodach Uboju winie i inne zwierzta hodowlane musz by oguszane przed zabiciem.35 Tymczasem, raport opracowany w styczniu 2004 roku przez Gwny Urzd Statystyczny na zlecenie amerykaskiego ministerstwa rolnictwa, pokaza, e niektre zwierzta s wci wiadome, gdy wiesza si je do gry nogami i podrzyna garda.36

-5-

Po wydaniu na wiat potomstwa, winie-matki umieszczane s w prosicych klatkach, w ktrych nawet nie mog si obrci. Metalowa przegroda oddziela te naturalnie troszczce si o potomstwo matki od ich modych.

winie maj rozwinit zdolno percepcji. Nawet bardziej ni psy...b

dr Donald Broom, Uniwersytet w Cambridge, Szkoa Weterynarii.

Bydo
W Stanach Zjednoczonych hoduje si okoo 35 milionw byda na woowin,37 9 milionw krw mlecznych38 i milion cielt na cielcin.39 Wikszo byda hodowanego na woowin jest bolenie okaleczana podczas zabiegw wykonywanych bez znieczulenia40 takich jak sterylizacja, ucinanie rogw i znakowanie.41 Przez siedem miesicy cielta wypasa si na pastwiskach,42 a potem przewozi do specjalnych zagrd,43 w ktrych s tuczone nienaturaln diet. W cigu szeciu miesicy osigaj wag rynkow 540 kg44, wwczas zawozi si je na rze bez jedzenia i bez wody, czsto w ekstremalnych temperaturach. Krowy mleczne co roku przechodz cykle sztucznego zapodnienia, zmechanizowanego dojenia przez okres 10-12 miesicy45 (wczajc 7 miesicy z 9miesicznego okresu ciy) i wydaj na wiat potomstwo. Krowom czsto podaje si antybiotyki i hormony, aby uzyska moliwe najwicej mleka. Ten rygorystyczny cykl nadmiernie obcia organizmy krw, ktre uwaa si za produktywne tylko przez dwa lata46, a zabija si gdy maj cztery lata.47. Produktem ubocznym przemysu mleczarskiego jest ciel, ktre krowa rodzi zwykle co roku. Po kilku dniach od narodzenia, cielta odcza si matek.48 Cielta pci eskiej zwykle przeznacza si na krowy mleczne, a pci mskiej sprzedaje si hodowcom cielciny. W rzeczywistoci, hodowla cielciny nie mogaby istnie bez przemysu mleczarskiego. Cielta hodowane na cielcin trzyma si w zamknitych, pojedynczych zagrodach, tak maych, e nie mog si w nich obrci przez cae swoje czteromiesiczne ycie, zanim zostan przeznaczone na rze.49 Cielce zagrody s znane jako jedna z najokrutniejszych metod hodowli. Podobnie jak klatkowa metoda hodowli i metoda klatek porodowych, cielce klatki s stopniowo eliminowane w krajach Unii Europejskiej, tymczasem metody te wci stosuje si w Stanach Zjednoczonych. Krowy przechodz podobne cierpienia jak winie podczas ich transportu i rzezi.

Cielaki chowane na cielcin yj i rozwijaj si w pojedynczych boksach, tak maych, e nie mog si w nich nawet obrci. Po 16 tygodniach od ich urodzenia trafiaj na rze.

-6-

Bydo wczajc w to krowy, jawki, woy, byki i cielta s cakowitymi indywidualistami. Naukowcy odkryli, e mimo tego zawieraj i yj w przyjaniach. Potrafi przebywa w towarzystwie trzech innych zwierzt tworzc z nimi grup spoeczn. Zwierzta w tej grupie lubi spdza razem czas, zazwyczaj oporzdza i liza si wzajemnie, Bd odrzuca te zwierzta, ktre nie s czci grupy. I podobnie jak wikszo zwierzt, krowy mog dowiadcza silnych emocji takich jak: bl, strach czy niepokj. Tak jak psi, krowi ogon wskazuje w jakiej kondycji i humorze s te zwierzta. Jeli ich ogon zwisa prosto w d, zwierz jest spokojne i zrelaksowane, jeli jednak znajduje si midzy nogami zwierz moe by chore, zmarznite lub wystraszone. Zawinity ogon oznacza natomiast dobry humor, co je spotykane u tego rodzaju spoecznych indywidualnoci.

Krowy mleczne hodowane w gospodarstwach s sztucznie zapadniane i dojone przez 10-12 miesicy kadego roku. Gdy ich produktywno zmniejszy si zostaj wysane na rze.

Czy hodowcy nie musz dobrze traktowa zwierzt po to, by byy produktywne?
Przedstawiciele rolnego biznesu czsto twierdz, e w interesie hodowcw ley dobre traktowanie zwierzt. Ich czst wymwk jest to, e tylko szczliwe zwierzta mog by produktywne. Jednak, jak wyjania ekspert ds. hodowli fermowych Donald Broom, denia zmierzajce do uzyskania wczeniejszego i szybszego wzrostu, wikszej produkcji, wydajniejszego wykorzystania paszy i zwikszenia podnoci, powoduj u zwierzt niektre z najgorszych problemw rozwojowych.c Wedug eksperta ds. hodowli drobiu, Joya Mencha, obecnie wiadomo jest, e dobra produktywno i zdrowie zwierzt nie koniecznie id ze sob w parze. Produktywno czsto mierzy si wspczynnikiem przypadajcym na dane stado (np. iloci jaj lub wag jaj skadanych przez kur-niosk). Poszczeglne zwierzta mog znajdowa si w kiepskim stanie, nawet gdy produktywno danego stada jest wysoka.d

O zwierztach morskich
Ziemia jest domem dla zwierzt morskich przez przeszo 480 miliardw lat. Obecnie mona rozrni wiele rnych ich typw, rwnie takich, ktre yj tylko kilka tygodni, a nawet 50 lat lub duej. Ryby s fascynujcymi stworzeniami. Niektre ryby posiadaj kubeczki smakowe na ustach, a inne uywaj ust do budowania domw czy wychowywania potomstwa. Dla przykadu niektre mskie odmiany ryb nosz ikr w swoich paszczach, a do momentu pknicia skorupki. Inne natomiast otwieraj usta i pozwalaj potomstwu pywa w ich wntrzu, gdy ich bezpieczestwo jest zagroone. Skorupiaki, tak jak krewetki, homary i niektre gatunki krabw s charakteryzowane ze wzgldu na ich poczenia szczypiec i twardo skorupy. Homary yj ponad 15 lat, a niektre z nich nawet 100. Wikszo dorosych homarw yje na powierzchni od 3 do 200 metrw przestrzeni morskiej. Pomimo ich kiepskiego zmysu wzroku potrafi nawigowa w ciemnych i zacienionych powierzchniach. Posuguj si zmysem wraliwoci, ktre w postaci wskich woskw pokrywaj ich cae ciao. Skorupiaki posiadaj rwnie wraliwe woski wewntrz szczypiec, ktre powoduj odczucia podobne do wrae odczuwalnych za pomoc naszych kubkw smakowych. Jeli homary przepadaj za jakim smakiem, owe detektory smakowe potrafi wyszuka ich ulubiony przysmak.

-7-

Zwierzta morskie
Zawodowi rybacy powszechnie uywaj rnego rodzaju technik, od sieci dugich na kilka kilometrw wyposaonych w metalowe haczyki, po ogromne pachty rybackie. Wszystko po to, aby zapa dziesitki tysicy stworze za jednym razem. 50 Gdy ryby zostaj wycignite na powierzchni, wiele z nich dowiadcza zjawiska dekompresji i ich organy wewntrzne mog pka. Sieci rybackie api wszystko, co spotkaj na swej drodze: ryby, wie morskie, ptactwo i inne. Departament ywnoci i Rolnictwa Organizacji Narodw Zjednoczonych szacuje, e jedna czwarta wszystkich zwierzt morskich zapanych w sieci, ginie jako niechciany produkt uboczny, ktry zosta zapany przypadkowo. W ten sposb ginie rocznie ponad 300 tysicy wi morskich, delfinw, fok i innych zwierzt, ktre przypadkowo zapltay si w sieci rybackie i zostay wyowione na pokad.51 Kolejnym problemem jest hodowla ryb na skal przemysow, ktra jest najszybciej rozwijajc si gazi agrobiznesu na wiecie. Ponad jedna trzecia wszystkich stworze morskich zjadanych w Stanach Zjednoczonych, tj. prawie 400 milionw kg, pochodzi obecnie z takich hodowli 52, ktre, jak si uwaa, s morskim odpowiednikiem fermowej hodowli brojlerw.53

W rolnictwie prowadzonym na skal przemysow, produktywno i troska o zwierzta nie id ze sob w parze. Kiedy produktywno jest wskanikiem ekonomicznym i decyduje o opacalnoci danego przedsiwzicia, wwczas dobro poszczeglnych zwierzt jest ignorowane.
dr Bernard Rollin, etyk rolnictwa.e
Ryby zapane w sieci cierpi, gdy zostaj szybko wycigane na powierzchni wody.

Ksiki o wegetarianizmie i prawach zwierzt

www.vegapol.wegetarianie.pl

-8-

Jedzenie dla zdrowia

Kadego roku coraz wicej Amerykanw cierpi z powodu otyoci, chorb serca, raka, cukrzycy, zawaw i nadcinienia. Wybierajc poywienie wegetariaskie i rezygnujc z misa, jajek i nabiau, nie tylko pomagamy zwierztom i rodowisku naturalnemu, ale pomagamy rwnie naszemu zdrowiu.

Co mwi eksperci ds. ywienia o diecie wegetariaskiej?

Amerykaskie Towarzystwo Dietetyczne (The American Dietetic Association), gwna instytucja dietetyczna, ktra jest autorytetem w Stanach Zjednoczonych, oznajmia, e: zrwnowaona, odpowiednio zaplanowana dieta wegetariaska jest zdrowa, zawiera wszystkie potrzebne skadniki odywcze i przynosi korzyci zdrowotne w zakresie profilaktyki i terapii niektrych chorb. Dobrze zaplanowana dieta wegaska i inne rodzaje diet wegetariaskich s odpowiednie dla wszystkich etapw ycia czowieka, w tym ciy, laktacji, okresie niemowlcym, dziecistwie i staroci. Stwierdzono, e wegetarianie maj niszy wskanik masy ciaa ni niewegetarianie, jak rwnie rzadziej umieraj wskutek wiecowej choroby serca. U wegetarian stwierdzono mniejszy poziom cholesterolu we krwi. Wegetarianie w mniejszym stopniu zapadaj na nadcinienie, cukrzyc drugiego stopnia, raka prostaty czy jelita grubego.1

Podstawowe skadniki odywcze w diecie wegetariaskiej

W czasie studiw nad wegetarianizmem wykazano, e dieta, ktra polega jedynie na wykluczeniu produktw zwierzcych z diety, nie zapewnia automatycznie dobrego zdrowia. Podobnie jak przy ustalaniu jadospisu, wane jest, aby pozna podstawowe informacji o wartociach odywczych. Aktywno fizyczna, unikanie ywnoci obfitujcej w tuszcz nasycony i cholesterol oraz jadanie odpowiedniej iloci wieych owocw i warzyw jest dobr porad dla kadego. Na szczcie, nie jest to trudne dla wikszoci wegetarian. Poniej podajemy podstawowe informacje ywieniowe, o ktrych warto wiedzie: Kwasy tuszczowe Omega 3. Su rozwojowi zdrowego serca i naczy krwiononych. Moemy zaopatrzy si w odpowiednie rda tej substancji, jadajc orzechy woskie, zmielone nasiona lnu, olej lniany, olej z nasion konopi oraz rnego rodzaju ich suplementy. Witamina B12. Niewegetarianie spoywajc produkty zwierzce naturalnie zaopatruj si w t witamin, ktra jest wytwarzana przez pewn bakteri w ciaach niektrych zwierzt. Wegetarianie, aby zaopatrzy swoje organizmy w odpowiedni ilo B12, mog przyjmowa dostpn powszechnie multiwitamin lub witamin B12 czy te spoywa wzbogacone witaminami patki niadaniowe lub mleko sojowe. Witamina D Ta witamina jest istotna dla zdrowia naszych koci. Witamina D jest produkowana w organizmie czowieka, w czasie gdy opalamy si na socu. Spdzanie pewnej iloci czasu na wieym powietrzu bez rodkw przeciwsonecznych (np. w kremach), a w miesicach zimowych spoywanie ywnoci wzbogaconej witamin D lub przyjmowanie suplementw, jest dobre dla kadego, bez wzgldu czy jest wegetarianinem, czy nie. -9-

Biaka Powszechnym mitem dotyczcym diety wegetariaskiej jest pogld, e dieta ta nie zawiera wystarczajcej iloci biaka. Liczne badania pokazay, e jest to niezgodne z prawd. Spoywanie odpowiednio kalorycznej, w miar zrnicowanej ywnoci pochodzenia rolinnego, dostarczy nam odpowiedniej, wystarczajcej iloci biaek. elazo Pierwiastek ten jest niezbdny w procesie transportowania tlenu w caym krwioobiegu. W ekstremalnych przypadkach niedobr elaza moe prowadzi do chronicznego przemczenia i innych dolegliwoci. Na szczcie, elazo jest dostpne w rdach pozazwierzcych. Dla lepszej absorpcji elaza zaleca si spoywanie produktw bogatych w witamin C, takich jak owoce cytrusowe czy papryka. Wap Kady wie, e potrzebujemy wapnia, aby mie silne koci, lecz wikszo ludzi nie wie o tym, e ryzyko osteoporozy mona zmniejszy przez zredukowanie iloci sodu w diecie, regularne jedzenie wicej owocw i warzyw, wiksz aktywno fizyczn i dostarczanie organizmowi witaminy D korzystajc ze wiata sonecznego lub ywnoci wzbogaconej t witamin.

Czy ryby s zdrowe?

Przedstawiciele biznesu rybnego zachwalaj korzyci ze spoywania ryb, natomiast nie mwi o tym, e miso ryb moe zawiera wysokie dawki rtci i innych toksycznych substancji pochodzcych z zanieczyszcze przemysowych, ktre mog by ryzykowne dla naszego zdrowia.

Cholesterol i tuszcz. Miso kurczakw zawiera relatywnie wicej cholesterolu ni woowina i tak sam co ona ilo tuszczu. Nawet gdy odrzuci si skr kurczaka oraz ciemniejsze miso i zastosuje odpowiedni metod gotowania, miso kurczaka wci bdzie zawiera ponad 23 procent tuszczu. Arszenik. Po zbadaniu piciu tysicy prbek misa kurczakw, eksperci z Narodowego Instytutu Zdrowia (National Institutes of Health) i rzdowej Inspekcji Bezpieczestwa ywnoci (USDAs Food Safety Inspection Service) odnotowali alarmujco b wysoki poziom arszeniku w misie brojlerw. W rzeczywistoci, ilo arszeniku znaleziona w misie kurczakw przekraczaa od 6 do 9 razy dopuszczalne normy ustanowione przez Amerykask Agencj Ochrony rodowiska (U.S. Environmental Protection Agency) dla wody pitnej. Kosz wypeniony kurzym misem w typowej restauracji fast-food miaby nawet 50 razy wicej arszeniku ni jest to c przewidywane w szklance wody.

Czy kurczaki to zdrowa ywno?

Miso kurczakw obfituje w tuszcz i cholesterol, i moe zawiera due dawki arszeniku, ktrym farmerzy karmi ptaki, powodujc tym samym ich szybszy wzrost.

Dieta obfitujca w cholesterol i tuszcz nasycony zwiksza ryzyko zawau, chorb serca i niektrych form raka. Przeciwstawia si temu dieta zawierajca due iloci warzyw i owocw, chronica przed zawaem, chorobami serca, cukrzyc i niektrymi odmianami raka, jak raka jelita grubego czy prostaty oraz przypuszczalnie raka piersi, puc i trzustki. Produktami, ktre zawieraj najwicej cholesterolu i tuszczw nasyconych s przede wszystkim miso, nabia i jajka. Poza pozytywnymi efektami zdrowotnymi stosowanie diety pozbawionej produktw zwierzcych jest rwnie korzystne dla naszej planety i reszty jej mieszkacw. eksperci HSUS - dr med. David O. Wiebers, przewodniczcy rady dyrektorskiej oraz dr med. Jennifer Leaning, przewodniczca rady Komisji Midzynarodowej.

Produkty wegetariaskie bogate w biako Migday, czarna fasola, brzowy ry, orzechy nerkowca, soczewica, groch woski, soja, mleko sojowe, maso orzechowe, nasiona sonecznika, tofu, wegetariaskie hot dogi i burgery. - 10 -

Produkty wegetariaskie bogate w elazo Czarna fasola, otrby pszenne, orzechy nerkowca, groch woski, soczewica, patki owsiane, pestki dyni i sonecznika, rodzynki, soja, mleko sojowe, szpinak, tofu, sok pomidorowy, chleb razowy z penego przemiau. Produkty wegetariaskie bogate w wap Migday, czarna fasola, brokuy, sok pomaraczowy wzbogacony w wap, kapusta woska, orzechy nerkowca, sezam, soja, mleko sojowe, tofu.

Tumaczy Roman Rupowski

Wkrtce cig dalszy Przewodnika!!!

Ksiki o wegetarianizmie i prawach zwierzt

www.vegapol.wegetarianie.pl

- 11 -