Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Kunst & Cultuur

Inleiding
Marie Docher : Anima, communicatie via de ogen Oliver Roller: stelt beelden naast elkaar Sherman: gebruikt zichzelf als onderwerp, genspireerd door kunst Leibovitz: kunstenaar wordt zelf een deel van het portret Penn: icoon uit de populaire cultuur, ineenvloeiing met een acteur

Wat onderscheid mens en dier?

Gevorderde vorm van communicatie Kunst Cultuur

Definitie van communicatie:

Het overdragen van informatie van een zender naar een ontvanger m.b.v. een drager. Info (m.b.v. drager) Zender Ontvanger Zonder ontvanger is er geen communicatie (bv. niet beluisteren van een boodschap)

Evolutie van het schrift (middelen van communicatie)

Spreken 40000 30000 jaar geleden tekeningen (primitieve communicatie) 7000 jaar geleden vestigingen steden (belastingen) uitvinding van het schrift Fenicirs: Aleph alfabet alfa (1e letter) A

Evolutie van de drager

natte klei papyrus, perkament, papier boekvorm: rol & boek

Reproduceren
< 1400: handgeschreven 1400: drukkunst (houtsnee) 1420: Guttenberg losse letters 1800: industrile tijdperk: Rolpers, steendruk 1826: Niepce: licht op een steen (=eerste foto) 1900: uitvinding van film 1960: Transistor (alles wordt kleiner) 1985: PC

Definitie van cultuur:

Uiting van een maatschappij Cultuur wordt benvloed door de maatschappij (onder invloed van de economie en politiek van die tijd) Vb. van cultuur: haarstijl, muziek, gebouwen,

Definitie van kunst:

Kunst is een persoonlijke en eigenzinnige uiting van ideen via bijzondere communicatie met een heel specifieke drager.

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

1) Romaanse kunst (1000)

Buiten: Niet hoog maar een massief blok Zeer eenvoudig en strak Weinig en kleine ramen Rondbogen domineren, lage gebouwen, kleine vensters, heel dikke muren

Binnen: Weinig licht binnenin de kerk gevoel van onderdrukking en angst Kapitelen met draken, angstbeelden (vreemde figuren en duivels) aan de binnenkant Idee: Mens moet braaf zijn, hoofd en ogen naar beneden, angst voor de duivel.

2) Gotiek (1200)
Buiten Vlaamse kotenbouw: alles veranderd door de tijd en wordt langzamerhand bijgebouwd Massief beneden, hoog en smal naar boven toe ( meer open structuur) Rozet: brandglas die licht binnenlaat Veel licht Open en hoog, steekt boven de stand uit

Binnen: Plafond en muren zijn beschilderd als de hemel langs de binnenkant (illusie) Blauwe plafonds met gouden sterren (= hemel) Idee: Mens is in de hemel

3) Barok (1400)
Buiten Niet meer groots, maar het geeft wel aan dat er iets belangrijks is. De buitenkant overtuigt niet echt Binnen Enorm veel versiering

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Heel grote beelden Plafond decoratie Geen statische beelden, meer overtuiging Maakt illusies

Idee: De mens voelt zich klein

Barok: Architectuur (17e 18e eeuw)

San Ignazio Rome Frescos Andreo Pozzo (1630)

Buitenkant: Barokgevel Niet groot, valt niet op tussen andere gevels Ziet er niet speciaal uit Geeft wel aan dat er iets te doen is Binnenkant: Zicht op de plafondschildering met 100% illusie Koepel met zuilen met daarboven een lantaren Mensbeeld: ik moet mij nederig voelen

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Barok: Schilderkunst (17e 18e eeuw)

Maatschappelijke evolutie: Machtspyramide (cultuurproductie = toplaag)

Caravaggio Judith & Holofernes (1600)

Clair Obscur (= Tenebrism) Autobiografische element: zelfportret en portret Spaarzaam met belichting Ze dood hem met veel overtuiging Dramatische kracht van kleuren

Gentileschi Judith & Holofernes (1610)

Meer drama Meer bloed Katharsis: een eindpunt, uitbarsting, Judith vermoord Holofermis heel actief Dood hem met heel veel met overtuiging Dienstmeid houdt Holofermis vast Eindelijk gerechtigheid Dramatische belichting

Cranach Judith & Holofernes

1530 Uniciteit van een kunstwerk was er niet Studiowerk (massaproductie) Nadruk ligt om de schoonheid van Judith Gruweldetail: het hoofd van Holofermis

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Gustav Klimt Judith 1

1901 Judith straalt sensualiteit uit, genot Het hoofd van Holofernes is ver te zoeken (Symbolisme)

Pieter Paul Rubens De Kruisafneming (1610)

Eerbied, droefheid, krachtige figuur, dynamiek Grote dynamiek Groep mensen wil hem opvangen Groep mensen laat hem naar beneden Diagonaal doorheen het beeld Beeld is opgebouwd rond de diagonaal Jezus wordt stevig en krachtig voorgesteld Clair Obscur: licht en donker contrasten worden zeer sterk uitgebeeld, sterker dan dat ze echt zijn

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Rococo: Architectuur (17e 18e eeuw)

Abdij Weiskirche (1750)
Overdadig, geen verhaal meer Veel rijkdom schept bewondering Overdaad aan versieringen en bladgoud Overdaad aan detail en decoraties Epicurisme: Genot opzoeken

Rococo: Schilderkunst (17e 18e eeuw)

Jean Honor Fragonard Het gelukkige toeval van de schommel (1750)
Scne van de voyeur (= genot) De man kijkt onder de rok van de vrouw Vrouw daagt de man op de grond uit Vrouw met een hondje enorme rijkdom Genot staat centraal in het schilderij

Jean Honor Fragonard Dame met het hondje (1750)

Vrouw is een dikke versie van Paris Hilton Haar kledij straalt veel rijkdom uit De dame straalt weelde uit

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Francois Boucher Diana sortant du bain (1750)

Diana is op jacht geweest (boog, prooi,) Diana komt uit het bad Epicurisme (ondertoon van genot, 2 vrouwen) Sensuele staat centraal Klassieke oudheid als excuus

Francois Boucher Madame de Pompadour (1750)

Madame Pompadoer is de matresse van de koning Vrouw straalt rijkdom uit (= jurk, parelsnoer) Vrouw kan lezen en schrijven (= boek, pluim, ..)

Francois Boucher Marie-Louise Omurphy (1750)

Ze is ook de matresse van de koning (= genot) Weinig elementen komen in beeld, Straalt overdaad, rijkdom en wellust uit

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Neoclassicisme (19e eeuw)

= rationeel, zonder passie, Nieuwe machthebbers (revolutie 1789) en de kleine Restauratie Begripen: Estetisch ideaal, rede/ratio, orintalisme, previsualisatie in compositie Frankrijk als nieuwe Romeinse staat Napoleon als klassieke keizer

1e fase: Burgerij grijpt de macht

Verenigde Staten smijt de koning buiten Frankrijk stuurt de koning en adel naar de guillotine = machinaal Rome & Griekenland komt in de aandacht Burgerij gaat een keizer verkiezen Napoleon (liep zich stuk op Rusland) Wetboek Ark de Triomf (kopie van een romeinse triomf boog) als teken van overwinning van Napoleon 1806 1836

2e fase: Orde herstellen

Neoclassicisme: Architectuur (19e eeuw)

Pantheon (1785)
Klassieke tempel Rationeel Koel Doorzichtig Ordelijk Niet veel tierlantijntjes

Arc de Triomphe (1810 1840)

Parijs Begin bouw 1810 Einde bouw 1840 Leger van Napoleon moeten onder de boog kunnen lopen als ze een strijd hebben gewonnen Frankrijk wordt een nieuwe Romeinse staat

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Neoclassicisme: Schilderkunst (19e eeuw)

David (1748 1825)
Toneelmatige tweedimensionaal, koel observerend, emotieloos Politieke propaganda, bevestiging revolutie, volk wil nieuwe machthebbers Groot, detail, versieringen, puur voor overweldiging

Eed van de Horatii (1790)

De vader roept zijn zonen op om te vechten voor het vaderland Opbouw zoals in theater: 1 decor

De eed van het Jeu du Paume (1790)

Vergelijking met de eed van de Horatie Theatraal decor Afstandelijk

Dood van Marat (1790)

In de hand van Marat ligt een brief In zijn andere hand houdt hij een pen Naast hem ligt het mes dat hem heeft gedood Hij werkte zich dood Schilderij is in Brussel gebleven Tijdens de revolutie

Napoleon St. Bernard Pas (1800)

Napoleon trekt de Sint-Benards pas over Niet realistisch Werkelijkheid: geen sterk paard maar een ezel Propagandafoto voor Napoleon

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Kroning van Napoleon (1800)

Het is een schets door David De paus wordt werkloos door de kroning Napoleon zet de kerk buiten spel door zichzelf te kronen De revolutie heeft de kerk buiten gesmeten

Kroning van Napoleon I en keizerin Josphine in Notre Dame, Parijs (1800)

Keizer kroont zichzelf, en daarna zijn vrouw Je staat op de ideale plaats, de plaats van de camera Zijn moeder zit bovenaan, toont haar belangrijke houding, het kruis staat tussen hem en zijn moeder David zit zelf in het schilderij, te tekenen Compositie: lijnen trekken in het beeld, waar ligt er gewicht Hij kroot ook zijn vrouw en zet de kerk buitenspel

Madame Rcamier
Meubilair, kandelaar, hoofddoek, wijst naar de moderne wereld De manier waarop ze kijkt, vrouw die in de lens kijkt, neutraal Opgepast: onvoltooid doek Gaf naam aan chaise-longue

10

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Ingres (1780-1867)
Overgang naar de romantiek, komt los van de dwingende beeldtaal Toeschouwer als gelijke der goden, keizer uit het midden van de burgers Koel afstandelijk beschouwend Orint is een illusie, een mannelijke droomwereld. (Harem gevuld met odalisken als natte droom) Sensualiteit & erotiek Violon dIngres Passie, obsessie

Jupiter en Thetis (1810)

Portret van Machthebber De man wordt zeer machtig voorgesteld Vrouw onderwerpt zich aan de man Standpunt tot de toeschouwer is relatief gelijk

Portret van Napolon op de keizerlijke troon (1810)

Portret van Machthebber Napoleon behoort tot de adel Adelaar zichtbaar aan zijn voeten Toeschouwer staat op gelijke hoogte als Napoleon

La Grande Baigneuse (1810)

Orientalisme = typische mannelijke natte droom, harem gevuld met welwillende jonge dames Duidelijk sterk erotisch geladen beeld Naam naar eigenaares

11

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

La grande odalisque (1810)

Orientalisme Ze kijkt verleidelijk, ze verleidt de kijker Odalisk (= harem vrouw die op een specifieke manier poseert: naakt en liggend) De vrouw kijkt recht in de lens

La Bain Turc (1850)

Orientalisme Vat het geheel samen, de beelden komen samen Ingres herhaald zich eindeloos

Violon dingres- ManRay (1920)

Surrealist 1920 Orientalisme Beeld met dubbele bodem hobby obsessie (= un violon in het Frans) Vioolgaten ( verwijzing naar het instrument) Blote rug ( verwijzing naar het seksuele)

La Comtesse d'Haussonville (1850)

Statieportret Meestal een portret van een vorst Ze kijkt niet echt naar de kijker, wel dromerig Neoclassicisme van Ingres Kijken naar een mooie vrouw, koel observerend

12

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Romantiek
1. Kunstenaars kunnen niet om met de industrialisering, de verstedelijking en verpaupering.
BoBo het gevolg van jonge mensen die zich willen afzetten tegen het bestaande Revolutionair Industrialisering van de stad (grijs, steenkool, ) 19e eeuw

2. Idee = Natie, staat voor een volk

Hiervoor was er geen nationale gedachte nu komt besef: we zijn een volk en hebben een staat nodig Volk heeft kunst nodig, kunstenaars steunen de gedachte Academie voor kunst Kunst die sterk wordt benvloed door de Academie = Art Pompier Men maakt nationale museums Kunstenaars steunen dit gedachtengoed

3. De kunstenaar zal vluchten

Vluchten in de godsdienst, passie, mystiek, overweldigende, goddelijke Accent op het gemoed fascinatie voor het extreme, voor de adnorm (macabere, horror) non-conformisme Nationalisme (Natie Verleden tijd) Schilderijen maken die het verleden verantwoorden Verleden invloed historicisme Orint (het erotische), kunnen vluchten naar de andere kant van de Atlantische oceaan Natuur Bourgeois Bohemien Rijk zijn, maar het niet willen tonen De kunstenaar uithangen

Neoclassicisme: Architectuur
Houses of Parlement (1870)
Gotisch Neogotiek Meer dan 100 jaar oud Brand vernietigde oude parlementsgebouw Historisch deel: Westminster hall

Justitiepaleis Brussel J. Poelaert (Schieven Architekt) (1880)

Neoclassicisme Overtuigen door beelden, door de juiste plaats te kiezen om het neer te zetten Typisch eclectisme (= samenbrengen van stijlen) Idee: grootheid van de rechterlijke macht

13

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Provenciaal hof Brugge Delacenserie (1890)

Neogotiek Oogt heel oud, in de 19e eeuw gebouwd

Centraal station Antwerpen Delacenserie (1900)

Gebouw bestaat uit 2 delen: Gebouw: Delacenserie Overkapping: Bogaert Neo-renaissance

Grote markt Brussel (1890)

19e eeuwse gebouwen Enkel het rechtse gebouw is niet 19e eeuws HISTORICISME : het moet ogen als ouder

Begrippen:
Odalisk: harem vrouw die op een specifieke manier poseert (naakt en liggend) Art Pompier: scheldnaam van de Franse academie kunst. Eclectische: Het samenbrengen van stijlen. Guerrilla: kleine groep strijders, die onder andere bestaat uit gewapende burgers, militaire tactieken gebruikt zoals hinderlaag, sabotage, razzia, het verrassingselement en grote mobiliteit. Pauper: volstrekt arm persoon, zonder middelen om te bestaan. memento mori: gedenk, gij zult sterven. eros & thanatos: leven en dood. Historicisme: Historische elementen invoegen in architectuur om het ouder te doen lijken

14

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Duitse Romantiek: Schilderkunst

Friedrich (1774 1840)
Accent op de kracht van de natuur Mens ondergaat de natuur of natuur als spiegel voor menselijke gevoelens Angst, kracht gencarneerd in de natuur Natuur als drager van symboliek

Abdij in Eichland (1810)

Eikenbomen lijken op klauwen Monniken lopen zinloos door de poort Geguld in mist

Krijtrotsen bij Rgen (1820)

3 zeilbootjes, vrolijke dag. 3 mensen beschouwen de natuur erg voorzichtig Suggestie: scherpe rotsen als tanden

Wandelaar boven het Nevelveld (1820)

Wolken lijken op de zee Bergtoppen lijken op rotsen Eenzaamheid Ruwe natuur Je moet angst hebben van de natuur Zelfportret

15

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De Ijszee (1820)
Een schip is tot zinken gebracht door de rotsen De natuur vertegenwoordigt kracht: het ijs plooit een krachtig schip samen Gevaar t.o.v. schoonheid

De 5 stadia van het leven (1820)

Kleuter, kind, jonge man, oude man en vrouw worden gespiegeld in de 5 boten Sentimenteel filosofisch beeld Filosofische spiegel

16

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Franse Romantiek
Gricault (1791 1824)
Maatschappijkritisch (schilderijen symboliseren maatschappelijke verhouding) Fascinatie voor het paard (incarnatie kracht en ongetemde natuur) Aanklacht wanverhoudingen Oog voor de verworpene Anonieme rechteloze individu Zin voor het macabere Maatschappelijke wantoestanden, sociaal engagement

Officier van de jagers die een aanval leidt (1810)

Napoleon heerst tot 1815 Na 1815: restauratie (= maatschappij keert terug naar hoe het voor Napoleon was) Gelijkaardig beeld met dat van Napoleon Toch anders: kracht van de natuur zit in het paard, de man controleert de natuur, maar met veel moeite (napoleon was wel in controle van het paard) Gricault keurt alles wat Napoleon doet goed

Vlot van de Mduse (1820)

Op het schip: Kolonisten gingen naar Afrika Schip vergaat in storm (veel mensen aan boord) Kolonisten worden aan de kant gezet, op een vlot zonder eten of drinken Het taboe overschrijden: mensen eten (kannibalisme) HORROR Aanklacht tegen arm versus rijk Exponentiele lijn (lijn van hoop), bovenaan is er 1 stip (een schip = redding)

Afgehakte hoofden (1820)

Tegen de doodstraf Gruwel opwekken , macabre Aantonen dat de doodstraf niet de juiste oplossing is

17

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Les Aliens (= de waanzinnige, de geopsedeerden) (1820)

5 schilderijen/portretten van: 1. de ingebeelde militair bevelhebber 2. geesteszieke vrouw 3. De gek of de kleptomaan 4. de gokverslaafde 5. de kinderverkrachter 6. De afgunstige het zijn mensen portretten van mensen die niemand zag, die iedereen voorbij liep.

Delacroix (1798-1863)
Werd gezien als de belangrijkste Franse kunstschilder van het moment Verspreiden van het idee van de revolutie Nationalisme Griekenland Frankrijk Beeld als aanklacht, vgl beelden oorlogsgeweld vandaag Merk op: de revolutie van het concrete (slachting) naar symbool (Missolinghi) daarna word het symbool dynamisch (vrijheid leid) Exotisch grootse Bekijk de beelden als een mise-en-scne, wat vertelt efficint het verhaal Revolutie

De slachting van Chios (1825)

Griekenland een deel van het Ottomaanse rijk (Turkije is veel kleiner) Nationalisme Grieken willen hun eigen volk zijn () Het voorbeeld voor andere landen, en ze geven steun aan Griekenland (Frankrijk niet) Opstand Turken grijpen in slachting Weerloze vrouw, dode moeder met het kind gruwelbeelden (zoals Gricault) De soldaat verschijnt op de achtergrond Nationalistisch pamflet: gruwel van de Turken t.o.v. de Grieken

Griekenland staat op uit de runes van Missolinghi (1825)

Turkse/Ottomaanse heerser Hedendaagse voorstellingen zijn hierop gebaseerd Nationalisme Symboliek: Vrouw staat voor Griekeland

18

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De dood van Sardanapalus (1825)

Mythologisch figuur, ligt in het midden al stervende Sardanapalus neemt alles mee in zijn graf (zijn harem, zijn paardenstal, alles moet dood) Hij ligt groots te kijken naar de scne Geen overtuiging Moord, macabre, brutaliteit, bloed (= laken van het bed)

Vrijheid leid het volk (1825)

De opstand van het volk op 28 juli 1830 In Frankrijk, aan de Notredam In het midden: Mme Marianne (het symbool van Frankrijk) vlag van frankrijkg Ze kijk achter haar, en loopt naar je toe 2 gesneuvelde mensen (er zijn er veel meer illusie van het beeld) 4 ondersteunende figuren: Jonge, Oud, Arm en Rijk!

19

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Belgische Romantiek
Episode des Journes de Septembre 1830 sur la Place - Wappers (1835)
Belgische versie van de vrijheid leid het volk van Delacroix Tableau: totaal van de revolutie moet verbeelden Losse scnes in totaalbeeld, Art Pompier Lineaire dynamiek (diagonale opbouw) Arm met de grond wet volgt de diagonaal 3 figuren: vrouw, kind en man (hij wil sterven voor het vaderland, zij wordt weg geduwd)

De mooie Rosine - Twee jonge meisjes Wiertz (1852)

1. Skelet was mooi maar is dood 2. Het meisje zal sterven Eros en Thanatos: leven en dood (de kleine dood) Het skelet noemt Rosine (plakker op haar hoofd) Memento Mori (gedenk, gij zult sterven zeer aanwezig in 19e eeuw, epidemisch) Seksualiteit en de dood zijn nauw verbonden: seks als levendsheppend, door als einde van het leven Ying-yang tegenover elkaar, ook aanvullend

Visies van een onthoofd hoofd Wiertz (1852)

Drieluik Links: executie is net uitgevoerd Midden: hoofd is in de mand gevallen en rolt weg, lichaam in de lijkkist Rechts: alles word nog gezien door het hoofd Argumenten tegen de doodstraf: beschuldiging is niet terecht Onmenselijke straf (guillotine: hoofd leeft nog even verder, horen, zien, )

De overhaaste begrafenis Wiertz (1852)

Verwijst naar een van de angsten van de 19e eeuwse mens: levend begraven worden Epidemie 1/3 van de bevolking werd uitgeroeid mensen werden heel snel begraven De man ontdekt dat hij levend is begraven en is terecht gekomen in een graftombe

20

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De honger, de waanzin en de misdaad Wiertz (1852)

Sociale inslag (progressief) Idee voor betere strafvoorziening Honger is ook een 19e eeuwe angst oogst mislukt (geen voeding) Vrouw heeft honger leid naar een gruwelijke stap (waanzin) Kindje in de kookpot Ze heeft met het mes het kindje gedood en het beentje in de kookpot gelegd

Gallait
Historicisme Schept, creert het beeld van de verleden van de nieuwe staat Belgi Kunst als verantwoording Beelden als verantwoording Scheppen vijandbeeld Vorstenlijn mondt uit in Belgi: noodzakelijkheid, dwingend

Laatste hulde aan de graven Egmont en Hoorn (1860)

Conflict tussen adellijke figuren met hun koning Mannen zijn omgekomen omdat ze een eigen staat wilden De burgers komen hen groeten (zelfde van neoclassisme) 3 figuren centraal: pastoor (steekt kaars aan), Spaanse soldaat (de vijand centraal), de verrader Vijandbeeld

Portretten voormalige Belgische leiders in de Senaat (1860)

Gallait heeft heel veel betaalt gekregen om de schilderijen te maken Stelt vorsten voor (Karel de Groote, Pepijn van Herstal, ) degenen die Belgi gemaakt hebben Historicisme: kiest voor een gouden achtergrond (Byzantijns) Motivatie: de geschiedenis laatste vorst: Leopold II (eerste vorst van Belgi)

21

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Spaanse Romantiek
Goya (1746 - 1828)
Criticus Hypermodern, vernieuwend kunstenaar Ambigu: hofkunstenaar, anderszijd scherpe pen Grootste figuren kunstgeschiedenis met grote invloed Maya: sensualiteit, erotiek onbezonnenheid, bewijs van belang van Goya: opdrachtgever gaf veel geld op dit te scheppen Levendigheid van de boodschap Zwarte schilderijen in het bijzonder (bv de hond tonen dat modernisme) Kan perfect hedendaags zijn Element van moderniteit in heel wat van zijn schilderijen Vanuit een typisch 18e eeuwe achtergrond, studie als kunstschilder, koning ontdekt hem, hij mag portreten maken aan het hof.

Maya Vestida (1815)

De geklede maya Kleding accentueert de vorm Sensuele erotische ondertoon Directe blik van de vrouwen Maya: sensualiteit, erotiek onbezonnenheid Bewijs van belang van Goya: een opdrachtgever gaf veel geld om dit te laten maken 1800

Maya Desnuda (1815)

De naaktje maya

Portret van Carlos IV (1815)

1810 Vorstenportret Kritiek op het hof (koningin is lelijk afgebeeld) Goya toont het beeld zo subjectief als hij het ziet (geen ideaal beeld van de vorst) Realiteit: bombast van de koning, ook minder mooie mensen, vrouw die het hoofd afwent Homage aan Velasquez Las Menias Decadent

22

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Mayas op het balkon (1815)

Mayas op een balkon De twee jonge vrouwen die aan het balkon zitten Achter hen: 2 dreigende figuren de twee minnaars ze willen ze veroveren, of hebben dat al gedaan Staat voor dreiging in de maatschappij

2 mei 1808
Franse troepen kommen een plein opgereden in Spanje Sommigen beginnen te rebelleren, aanvallen met kleine wapens en doden enkele soldaten

3 mei 1808
Repressie gepleegd: Mensen tegen de muur als wraak voor de dode soldaten Executiepeloton: 1 muur met dezelfde beweging, agressie in hun beweging Op de achtergrond worden steeds nieuwe mensen aangevoerd (massaslachting) 1 man domineert het beeld (wit hemd): openhanden = weerloos, luister, stop dit Al het licht valt op de man Gemaakt in 1814 actueel (zon scenes gebeuren opnieuw) Tijdloos gemaakt

De zwarte hond (1820)

Uit de reeks de zwarte schilderijen Goya is voor de ideen van napoleon, maar wordt teleurgesteld, Goya vlucht naar Bordeaux en maakt daar een reeks schilderijen: de zwarte schilderijen Het kan perfect hedendaags zijn Heel weinig elementen, beeld kan van alles zegen. simplisme

23

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

1e reeks van etsen: Caprichos (1805)

Etsen zijn klein gemaakt om ze makkelijk te kunnen verspeiden (1799) Goya klaagt wantoestanden aan in de maatschappij (kritiek op machten: kerk, rechtbank, volksgeloof, onderwijs)

1. (Zelfportret)
Stelt zichzelf burgerlijk voor

2. (Alla va eso)
Hekserij, vrouwen vliegen s nachts op een bezem met hun kat (hij komt in opstand, vraagt aan het volk: geloven jullie daar nog in?)

3. (Aquellos polvos)
Rechtbank, als hij zichzelf beschuldigd dan werd hij tot een zachte manier ten dood gebracht Bijzondere hoed: toonde aan dat je een ketter was

4. De slaap van de rede genereert monsters

De slaap van de rede wekt monsters Man slaapt: er kommen hem vleermuizen, uilen en katten pesten

5. (Porque fue sensible)

Omdat ze zo gevoelig is Ze is geboeid in de cel gesmeten, water brood, eenzaam in de cel Uitsluiting op basis van geslacht

6. Weet de leerling het soms niet beter

Het onderwijs in twijfel trekken

2e reeks etsen: Los desastres de la guerra (1805)

Over de misdaden in de oorlog (1810) Goya heeft de beelden zelf gezien Spaanse mensen werden dood gedaan en delen werden gespiesd als waarschuwing van wees kalm

Heroische daden! Met dode mannen!

Soldaten, massa-executies

Ze willen het niet

Verkrachting als wapen

De grote overwinning
Vijand, zelfs als hij dood is, vernederen In een boom lijken ophangen

24

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

3e reeks etsen: Tauromaquia (1810)

33 etsen Over de nostalgie van Spanje Pepe-Hillo groet de stier

Velasquez - Las Menias

Portret van een prinsesje nee Velasquez beeld zichzelf af terwijl hij een portret maakt van een prinsesje nee Prinsesje komt kijken, mama en papa zijn aan het poseren ja (reflectie spiegel) Non en pastoor Dienstmeisje Kamerheer kijkt of alles inorde is Verhaal in een verhaal steken door het visuele (2 keer nadenken)

Reacties op de romantiek:
Omstreeks 1850 zijn er twee reacties op de romantiek: 1. Eerste fundamentele reactie Pre Rafaelieten 2. Tweede vernieuwingsbeweging Realisme (School van Barbizon) Kust moest zich herpositioneren: fotografie wordt bekendgemaakt aan het grote publiek 1839 1941 inkomensverlies van de kunstenaar, anderzijds verleent het ook nieuwe vrijheid aan de kunstenaar. Kleine beweging van korte duur met grote invloed. De 2 bewegingen zijn parallel

Pre Rafaelieten (19e eeuw)

Eerste reactie op de Romantiek Terug naar het verleden: accenten op het christelijke moraal, streven authenticiteit in totaalkunst Uitgangspunt: Pre Rafal, verfoenen de School van Athene 1509 Terug naar de middeleeuwen: wijzen in essentie de industrile maatschappij af! Integrale kunstbeweging of totaal kunst Arts & Crafts movement: revalorisatie van middeleeuwse kennis, streven naar fair trade niet naar machinaal gemaakte producten

Rafal - School van Athene

Hij heeft zichzelf verwerkt in het schilderij (stukje zelfportret) Filosofen: Aristoteles, Plato, (geen typische christelijk religieuze figuren) Perspectief Uitgangspunt: Pre Rafalieten Rafal was een ondergewaardeerde kunstenaar, verfoeien de School van Athene 1509. Ze wilden terug naar de tijd voor Rafal!

25

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Rossseti Annunciatie (1850)

Maagd Maria engel geeft een bloem af nu ben je bevrucht Perspectief, aureool, representatie figuren staan parallel met handschrift Rossetti keert terug naar de Middeleeuwen met dit schilderij Geen diepte in het schilderij, prerafaelieten werpen diepte regels weg. Vergelijking met de Annunciatie Memling uit 1490

Millais Ophelia (1850)

Wijst naar Hamlet, naar Shakespeare (middeleeuws verhaal) Vals beschouwd als middeleeuws verhaal Filmische scne: realiteit (het liefdesdrama) 19e eeuwse dramatiek (weinig overtuigend) Ophelia ligt in de snelle stroom, detail in planten Bloemen zijn symbolisch voor maagdelijkheid en zuiverheid

Hunt - The awakening (1850)

Kan beschouwd worden als toppunt in de prerafaelietische periode = totaalkunst. Tijdscode van de tijd: Man is op bezoek ( hoed op tafel, deftig gekleed), ze hebben een relatie, hij is haar minnaar en onderhoud haar Details vertellen morallistische verwittiging: 1. De blik van de kat: kat heeft een vogel (meisje is de vogel, man is de kat) zij is de vogel voor de kat = relatie 2. Alles in het handwerk: de partituur gaat over ontrouw en onware liefde, de engeltjes die rond de klok staan (de tijd tikt) ze is tijd aan het verliezen met hem, in het wand tapijt, (reflectie in de smaak van de prerafaelieten: handwerk, ambacht) Zij ziet het goddelijk licht, ziet dat er wegen verkeerd zijn, en zegt het is gedaan, ze betert haar leven.

3.

26

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

WET VAN DE REMMENDE GROEI

Als iets haal goed gaat, remt het af, de voorsprong wordt kleiner (zal ineens het omgekeerde gaan gebeuren) 1839: Daguerre: uniek (proces staat verder, is beter en meer precies) Ralbot: reproduceerbaar Tegen 1860 was het proced van Daguerre van de markt 1. Schilderkunst 2. Tekenkunst 3. Drukkunst (= techniek) 4. Fotografie (reproductie kunst) Narafi opgericht in 1939 (= eerste fotoschool) nadruk op de techniek

Rejlander Oscar - Two ways of life (1860)

Het beeld kan eigenlijk niet bestaan: het is te groots, te panoramisch om in die tijd te bestaan Bestaat uit een montage van 34 beelden (panoramische foto) Gebaseerd op de school van Athene, met moralistische symboliek Aan de ene kant veel decadentie, aan de a ndere kant de deugden, bidden, wijsheid, Ondeugden Deugden (ze luisteren af aan de andere kant) Aanvaarding van de fotografie 1900 1920 Fotografie wordt pas rond 1900 - 1920 aanvaard als kunst wanneer men zich niet meer wou spiegelen aan de schilderkunst en ging beseffen dat de creatieve kracht van de fotografie in de fotografie zelf lag.

Waterhouse - Lady of Shalott (1890)

Ze mocht enkel naar de wereld kijken door een spiegel Ze ziet Lancelot Ze stapt het bootje in, drijft weg in de richting van haar geliefde, bekijkt hem zonder spiegel en gaat dus dood Fotorealistisch decor, omgeving, (op de houding na) Toevoeging aan de Artur cyclus, Lancelot

27

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Realisme (= School van Barbizon) (19e eeuw)

Reactie op de Romantiek met de Pre Rafaelieten Overgang naar Plein Air (nog niet echt Plein Air!) = term waarmee wordt aangegeven dat schilderijen terplekke in de buitenlucht worden vervaardigd in plaats van in een atelierruimte Invloed fotografie 1839 1841 = creatieve antwoord op de fotografie Gedaan met de grootspraak Verlies de markt van het portret aan de fotografie

Millet (1814 1875)

Idyllische voorstelling van het landelijke leven, zonder sociale kritiek Met religieuze ondertoon Kunstenaar uit de stat zoek onderwerpen op platteland

De Arenrapsters (1860)
Toont vrouwen die bezig zijn met elke graantje te verzamelen (om het in tijden van nood te overleven) Hongersnood en arbeid Geen sociale kritiek (een idyllische weergave)

Het vertrek naar het werk (1860)

Gedaan met grootspraak, het accent op de alledaagsheid banaal Idyllische voorstelling van het landelijke leven, zonder sociale kritiek

Het angelus of avondgebed (1860)

Betrekken van het religieuze aspect Klok luid voor het einde van de dag, mensen die gewerkt hebben doen het avond gebed = dank gebed voor de opbrengst van het land religieuze invalshoek: licht van god andere invalshoek: realistische weergave Zuivere waarneming, geen sociale commentaar

28

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Courbet (1819 1877)

Een begrafenis in Ornans (1850)
Schilderij toont absolute banaliteit Anekdotiek: Grafdelver zit te wachten, iedereen is individueel herkenbaar, alle vrouwen zijn familie van Courbet, enkele notable in het rood gekleed, de draagers van de kist, de hond (die er toevallig ook staat), de misdienaars (1 krijgt onder zijn voeten)

F.Rops Enterrement en Pays Wallon

Klein kind begraaft zijn laatste ouder, hij staat alleen wees zijn is eenzaam. Zijn voogd staat er brutaal achter. Referentie naar Courbait met de hond, het kind mag nu wel spelen.

Allegorie latelier (1850)

De muse: zorgt voor afleiding i.p.v. inspiratie De groep aan de linkerkant: de vrienden die aan het drinken en feesten zijn zorgen voor afleiding, zorgt niet voor inkomen De groep aan de rechterkant: schrijft in een boek, sommige zijn niet genteresseerd (koppeltje), het gehuwde koppel geeft geen cent uit (neerkijken) Enkel het klein boerenkind heeft interesse voor wat de kunstenaar doet Alles zorgt voor afleiding, weinig zorgt voor inkomst Allogrie is romantiek, thema en behandeling is Barbizon

Bonjour monsieur Courbet (1850)

Courbet gaat op wandel en ontmoet een kunsthandelaar en zijn vriend. Dankzei de tube kon hij eindelijk verf meenemen Absolute banaliteit

29

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De steenkapper (1850)
Sommige elementen van sociale commentaar Parallel met Millet, iets meer industrieel afbeelding Kleding: gaten in zijn hemd Zware arbeid Banaal Zuivere vaststelling

Lorigine du monde (1865)

Oorsprong van het leven (letterlijk) Daar komt alles vandaan, vrouw is de bron van leven Erotische element Shockeren: 1. Door de aard van de afbeelding 2. Aanval op bestaande verhouding in de maatschappij (rol vrouw wordt slechts aanvaard in de 20e eeuw) Fundamenteel feministisch statement

Dame in het blauw Corot

Behoort ook tot de school van Barbizon

30

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Impressionisme (19e eeuw)

Rol van de kunstenaar in concurrentie met de nieuwe media, maar ook verftube 1841 (plein air) Uitgangspunten: licht en kleur Salon des independents Nadar. Impressionist is een scheldnaam in 1874 Naamgeving: geuzennaam 1874, geen succes We zien kunstgeschiedenis door een perspectief. William Bouguereua, Alma Taldema, Perrault behoorden tot de erkende kunst van de 19e eeuw. Impressionisme was onbelangrijk en verwaarloosbaar. Niet correct, vervormd de werkelijkheid

Manet (1832 1883)

Manet behoort niet echt tot de impressionisten, het is iemand die hen eigenlijk vooraf ging.

Dejuner sur lherbe (1860)

Surrealisme, is niet werkelijk impressionistisch Schuine compositie lijn richting de dame Uit een ets van Raphael haalt hij een deel van uit, uit Giorgione de storm haalt hij een deel Schandaal door vorm en inhoud, conformeert niet met de norm: Hij shockeert de goedgemeente: shockeert door in de camera te kijken, door naakt te zijn, het is een bekende Franse vrouw (prostitu) Manet hoeft de regels niet rond moraliteit en perspectief, hij verwerpt ze. Voegt perfecte dingen samen en zet ons op het verkeerde been. Schaandaal door vorm en inhoud!

Inspiratie De storm Giorgione Tempesta (1507)

Gelinkt aan Manet Dejeuner sur lherbes Inspiratiebron voor Manet De storm boven de Romeinse stad is aanneembaar Vrouw met kind onder boom klopt niet. Andere persoon onderaan ook niet. Het wringt De andere man is er bijgeschoven. Stille dialoog tussen de twee

31

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Olympia (1860)
Kat staat voor ontrouw Agressief exhibitionisme Schandaal: zelfde model als in dejeun sur lherbe: zwarte dienstbode (beginnend racisme in 17e eeuw) Bloemen (van een aanbidder) Geinspireed door een klassiek werk van Titaan Versus van Urbino

Inspiratie uit Titaan Versus van Urbino (1538)

Hond staat symbool voor trouw Twee vrouwen staan te babelen, ze gaan de vrouw straks aankelden Naakte vrouw klassieke oudheid, rijkdom

Executie van Keizer Maximiliaan (1870)

Inspiratie uit schilderij van Goya (3 mei) Betrokkenheid van de kijker is laag Manet heeft anekdotische taferelen verzamelt: portret van een soldaat die zijn geweer laad, reeks van soldaten afkomstig uit een oefening, confrontatie vanuit 3 mei tussen soldaten en mensen ontbreekt in de versie van Manet (mist beeldtaal en compositie) Niet betrokken mensen piepen over de muur. Drukt zijn verontwaardiging uit bij de executie van de Oostenrijkse keizer in Mexico

Het balkon (1870)

Vriendenschilderij: de 3 personages zijn vrienden van Manet, 4e is weggestoken in een schaduw Genspireerd op Mayas balkon Alle mensen zijn kunsthandelaars, kunstenaars

32

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Memento mori door Balkon van Margritte

De personages zijn aanwezig maar ze zijn gestorven Alle elementen zijn aanwezig zoals in het werk van Manet

Bar van de Folies Bergres (1870)

Heel veel details (biermerk kan je lezen) Reflectie in de spiegel (FOUT het spiegelbeeld is optisch incorrect) = artistieke vrijheid Geen echte inspiratiebron door andere werken Het meest impressionistische werk van Manet

Monet (1840 1926)

Reeks of serie Toename van abstractie Eerste echte impressionist De man van het moment

Le Soleil Levant (1870)

Snel gemaakt met enkele vegen Beeld van de haven gemaakt en plein air op hele korte tijd Het verwijt van impressionist nam men als geuzenaam

33

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Het Station St Lazare (1870)

Reeks uit 1870 Hij kijkt telkens vanuit de zelfde richting naar het station maar telkens op een ander tijdstip Hij legt elke keer 1 beeld vast 12 stuks met de nadruk op de techniek Gebouw met de zelfde glazen overkapping, maar de actie is telkens anders Hij introduceert de reeks (de serie) Speciale techniek

Rue st Denis 30 juin (1880)

1870 Iedereen staat achter de republiek Monet vat alles samen met enkele penseelstreken

Parasol (1880)
Licht en kleur van het impressionisme Beweging Visie van het moment, en het vastleggen

34

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De kathedraal Rouen (1900)

Reeks van 30 tal werken Hij kiest 1 plaats en kijkt, telkens op een ander tijdstip, dit doet hij dag na dag, week na week opnieuw Hij heeft niet elk detail geschilderd, terwijl hij het wel kon zien

Londens Parlement (1900)

Het detail valt weg Evolutie van Monet: verschuiving van het zien, toename in abstractie Objectieve waarnming naar het beleven, het aanvoelen.

Waterlelies Giverny (1900)

Monet vestigd zich in Giverny Hij kijkt niet meer naar de totaliteit Monet begint bijziend te worden, hij ziet alles wazig ( toename van abstractie) Hij hecht meer belang aan licht en kleur

35

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Renoir (1841 1919)

Fascinatie voor de vrouw Verschillende behandeling van onderdelen in n werk Soms zeer impressionistisch soms zeer geposeerd De regenschermen: vorm is nadrukkelijk aanwezig, structuur Dynamiek verloren Schildert zijn realiteit vrouw en kind niet relevant voor de bevolking imiteert zichzelf veel

De schouwburgloge (1880)
Aan een zijnde zijn er loges waar 3 5 mensen in kunnen Voor de voorstelling kijken de mensen naar andere bezoekers Detail in het gezicht van de vrouw, onafgewerkte rest (typisch Renoir) Bewonderen de schoonheid van de vrouw

Het bal van de Moulin de la Galette (1880)

Hoofdgroep is in detail geschilderd, de rest is vluchtig gedaan Schilderij is zelf een beetje een vervalsing: hij heeft meer zijn eigen gemeenschap weer, het heeft niet echt dat populaire volkse karakter, het is eerder een behoede jonge groep die hij afbeeld Vrouwelijke schoonheid

De Lezende Vrouw (1880)

Belangrijk omdat het een klein werk is van Renoir Banaal: vrouw zit op een herfstdag te lezen en gebruikt het zonlicht om het boek te lezen

36

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De regenschermen (1880)
1880 Andere aard i.v.m. de andere schilderijen van Renoir, breekt met het impressionistische Centrale figuur zijn vrouwen 2 groepen: rijke kindjes en de vrouw + vrouw met de mand (= bediende: bloot hoofd, geen versiering) Man: probeert de bediende te versieren Paraplus worden volumes, deel van de compositie

Sisley (1839 - 1899)

Kunstschilder van het landschap Impressionist Normen verschuiven

Sneeuw in Marly-le-Roi (1880)

Sisley schildert veel sneeuwlandschappen Innovatie

Overstroming in Port Marly (1880)

Degas
Tekenen. Ontspanningsleven: paardenwedrennen, ballet, cafs Muybridge & Marey vanaf 1878 kregen opdracht van L. Stanford, gouverneur California, om een rennend paard vast te leggen grondslag Chronofotografie film; Beelden van Muybridge worden in zootrope geplaatst = instrument om fotos snel na elkaar te laten bewegen. Absint Fotografische oog: belang ook hier van previsualisatie gelijkenis met Renoir structuur gelijkenis Czanne plaatsing objecten. Degas valt veel in herhaling, maar niet tot vervelens toe. Hij zoekt en experimenteert.

37

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Balletrepetitie op het toneel (1870)

Schilderij over iets dat niet echt belangrijk is Fascinatie voor ballet Gedurfde clair obscur Weinig kleur

De Absint (1880)
Alcoholische drank (de groene duivel) die gereputeerd is van heel verslavend te zijn Absint in Tsjechi de nationale drank, Europa moest ofwel Tsjechi de nationale drank verbieden ofwel het toelaten voor het geheel Europa Thema dat heel veel terug komt (Verwijzing naar De kater) Vaststelling: Degas kijkt, ziet de vrouw, de man daarnaast is nog erger Is niet zuiver waarneembaar, heeft een sociale ondertoon

Zangeres met de handschoen (1880)

Men begint experimenten te doen naar beweging (geen fotografische weergave mogelijk van een momentopname beweging) Indruk van Degas

De tobbe (1880)
Vrij banaal beeld: vrouw die bad neemt (bad voor de middenklasse in West-Europa) Gedrufd standpunt: hij plaatst er zich boven, vogelperpectief Twee elementen worden sterker: de kast (rechte lijn) en de ronding van de tobbe (cirkel) = compositorisch element Confrontatie tussen vrouwelijke vorm en dominante geometrische vormen.

38

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Renpaarden voor de eretribune (1880)

Anatomisch klopt het paard niet in het midden Waarom? men wist niet hoe een paard liep

Caillebotte
Voor dat hij schildert werkt hij voor de naturisten Nadruk op sociale ellende, het rauwe, aandacht voor het stedelijke Kust gebruiken als pamflet

De Parketschuurders (1880)
Naturalisme: parket schuren is zwaar en hard werk het scoiaal rauwe. Tonen arbeid die niet gezien werd Parketvloeren werden vernist, na een tijd moest de vernislaag eraf Op handen en knien = zware arbeid (versie 75 = moderner door afgesneden bijtel, afgesneden lichaam, versie 76 = fotorealistisch) Niet een opname van het moment, niet snel, impressionisme van waarneming en uitwerken (stapt af van plein air)

Het Europaplein in de regen (1880)

Water op de stenen creert diepte Scene gevuld met burgers Stukje fotorealisme: vooral in weergave van de decors Banaal thema Keuze van het moment om het beeld betere vorm te geven

39

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Dans un caf (1880)

1870 Vriendenportret, waarbij de mensen in het spiegelbeeld ook worden getrokken Non chalant Absint aanwezig, het is echter geen centraal thema

Boulevard Seen From Above

Dit word de standaard beeldtaal 40 jaar na dat Caillebotte dit doet Bied enorme mogelijkheden (abstractie) dankzij vogelperspectief

ANDERE KUNSTENAARS ZIJN : CAMILLO PISSARO , BERTHE MORISOT , MARY CASSATT

40

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Pointillisme - Divisionisme
Streven naar perfecte weergave van het licht t.o.v. inleveren van de levendigheid

Wetenschappelijke evolutie
Muybridge & Marey (1878 1985) Chronofotografie Muybridge: Engelse fotograaf, maakt fotos van dieren en plaatste ze in een zootrope illusie van film Marey: onderzoeken naar beweging, spieren, krachten. Doet bijna zelfde als Muybridge Belangrijk verschil alle opnamen op 1 negatief M. E. Chevreul (1786 - 1889) o Wet van simultaan kleurcontrast (1839): Letterlijk: Wanner het oog gelijktijdig twee kleuren naast elkaar ziet, ziet het oog ze op de meest verschillende wijze, zowel wat betreft hun optische samenstelling als hun toon Kleurdynamiek: Uit sterk uiteenlopende/contrasterende naast elkaar geplaatste kleuren vloeit een harmonie voort. Bijvoorbeeld wanneer contrasterende kleuren zoals blauw en oranje naast elkaar worden geplaatst , vindt de beschouwer dat mooier dan oranje naast bruin. Invloed: Pointillisme, moderne kunst

o Successieve contrasten Als je naar een kleur kijkt, en vervolgens naar een wit vlak, dan neemt het vermoeide oog voor een moment de complementaire kleur waar. o Invloed Op-Art Uitvloeisel van abstractie terug mengt met figuratie voornamelijk Victor Vasarely (1908 1997) en in mindere mate M. C. Esher (1898 - 1972)

Op-Art (20e eeuw)

Victor Vasarely Zebras (1960)
Victor Vasarely als icoon van Op-Art

41

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Victor Vasarely III (1990)

Optische illusie 3D effect

M.C. Esher Metaporphose II (1950)

Esher: Grafisch kunstenaar Werkelijkheden waarnemen, maar met vervorming Visuele illusies

M.C. Esher Trappenhuis (1950)

Illusie van het oog opwekken Onmogelijke afbeeldingen

42

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Pointillisme (19e 20e eeuw )

Seurat (1859 1891)
Waarneming van de kleur zo echt mogelijk! Werkt wel bij een landschap (voorbeeld Brug te Courbevoie 1886)

Een zondagnamiddag op het eiland van Grande Jatte (1890)

Beeld volledig opgebouwd uit punten (zoals pixels) Bedoeling om een groter realisme te geven door elk puntje weer te geven (= opzoek naar de perfecte weergave) Resultaat is heel statisch, geel leven maar wel levendig en realistisch van kleur

Het circus (1890)

Beperking wordt de sterkte van het schilderij Karikaturale, grafische Dringt vergelijking op met Herni Toulouse, invloed Japonisme

Paul Signac (1863 1935)

Parapludennen te Caroubiers (1900)

43

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Van Rysselberghe (1862 1926)

Affichekunst: nieuwe innovatie! Vergelijkbaar met Henri Toulouse, monochroom invloed Japonisme Pointillisme

Affiche la libre esthtique (1900)

Affiche kunst Heel sterke invloed van het japonisme Egale vlakken met monochrome kleuren Heel beperkt aantal elementen in beeld, vereenvoudiging, krachtig beeld

La promenade (1900)
Impressionistisch beeld, met pointillistische benadering Hij gebruikt waar het licht dominant is het pointillistische en op andere plaatsen een impressionistische benadering Verzoent het statische karakter van pointillisme Zowel impressionisme als pointillisme

Lezing door Emil Verharen (1900)

Niet de waarneming Wel: Individuele portretten die worden samengevoegd tot een geheel

44

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Symbolisme
Kenmerken:
Omstreeks 1880 Reactie op het Impressionisme Oppervlakkigheid Idee van totaalkunst: kunst om de kunst Werkelijkheid: geestesleven: uitloper van de romantiek en voorloper van het surrealisme Fin-de-sicle gevoel: alles is om zeem, op zoek naar nieuwe waarden en normen Spritualisme (oproepen van geesten) Mme Blavasky

Symbolisme: Architectuur (19e 20e eeuw)

Art Nouveau
Totaalkunst Uitgangspunten komen uit 2 uiteenlopende bronnen Invloed Pre Rafaelieten (Arts & Crafts) totaalkunst. handwerk Invloed Industrialisatie : decoratieve metalen objecten, composietbouw. Art Nouveau/ Jugendstill/Sezession Secession Machintosh/ Gaudi is een internationale stijl waar Brussel mee aan de wieg lag In Belgi twee tendensen: Victor Horta, Gustave Strauven (florale) Paul Hankar, Paul Hamesse (geometrie)

Kenmerken: Florale motieven Brusselse zweepslag. Scraffiti: 1. onderlaag (zwart) 2. daarover natte kalk, en in die natte kalk tekent men 3. hogen ze het op met kleur

Horta (1861 1947)

FLORAAL Bloemmotieven Ijzersmeedwerk met Brusselse zweepslag Lichtkoepels met brandglas Composietbouw: metaal/ steen/ hout

Maison Autricq (Schaarbeek) (1900)

Plantenvorm aan het deurportaal Plantenmotief Arts and Crafts invloed Composietbouw, combinatie tussen houd en steen in de voorgevel Weinig fleurisme een van de eerste huizen van Horta, hij experimenteerde nog

45

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Maison Tassel (1900)

Buitenkant: Faade in totaalbeeld Golvingen maken de gevel tot n geheel Binnenkant: Leuning is gedraaid in een Brusselse zweepslag Bloemmotieven Pilaren uit metaal (voorbeeld van gebruik van industrile materialen in art nouveau, om geen zware pilaren te moeten plaatsen)

Maison Horta (Elsene) (1900)

Zijn eigen huis Naastligende pand werd zijn atelier De twee lopen in elkaar over als een geheel Smeedwerk Trap is als een plant, met de Brusselse zweepslag gebouwd Onderaan staat een pilaar die toont hoe Horta met de minimale massa toch de maximale draagkracht wou Licht: lichtkoepel met brandglas Bloem motieven (in smeedwerk) Trapzaal van boven naar beneden: organisch overlopen, afgeronde hoeken (bolling van de trap) welvend geheel Frescos (scraffiti)

46

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

1910 - 1950 Centraal Station

Volkshuis (1900)

Hankar (1859 1901)

LINIEAIR Abstractie in bloemmotieven Unieke opengewerkte gels Composietbouw evenzo Filosofie bouwherren uiting in versiering

Het gebouw Ciatberlani (1900)

LINEAIR Gevel compleet gemaakt in scraffitie Geometrische Art Nouveau (statisch huis) Rechtlijnige ramen Signatuur sluitsteen van de architect Dragende elementen in metaal, staal Gebruikte veel sgraffito

Hamesse (1878 1919)

De ultieme Hallucinatie (1900)
LINEAIR Koningsstraat De deurklopper, brievenbus (stuk brons of koper op de deur = signatuur) Geometrische bloemmotieven Lichtkoepel volledig in brandglas Veel rechtlijniger dan Horta Valt meer op aan binnen afwerking dan aan buitenafwerking

47

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Strauven (1878 - 1919)

FLORIAAL Stond bekend om gebruik te maken van de overgebleven stukjes grond om er zijn huizen op te zetten.

Gebouw st. Cyr (1900)

Kleinste pand van de ambiorix plaats Ene van de meest fenomenale gebouwen in brussel Breete van 4 meter Rijk versierd met bloemmotieven Licht van boven tot beneden Oogvenster Top: uitkijktorentje Floriale is tot het absurde doorgetroken

Zijn eigen woning Lutherstraat 28 (1900)

In de lutherstraat was er een hoek, daar werd gebouwd Breete van 3 meter Praktisch gebouwd: had een garage en wenteltrap Licht wordt doorgetrokken van ene naar andere kant Smeedwerk aan buitenzijde

48

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Art Nouveau in Brussel

Alphonse Boelens Besmelaan 103 (1900)
Besmelaan 103 Poort: namaak Van architect Boelens 2 gelijke woningen met 1 binnenplaats er tussen Geen lichtkoepel Buitenkant heel art Nouveau, binnenkant is heel klassiek

Arthur Nelissen Kemmelbergstraat 5 (1900)

Florale faade met oog-raam in het midden Belichting Bloemvorm

Jules Brunfaut Hotel Hannon (1900)

Opdracht van Hannon om zijn woning te ontwerpen Draagt zijn eigen stempel Zijgevel met orangerie Binnenzijde: horta kenmerken, mozaek vloer Florale die doorloopt Vandaag: fotogalerij

49

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Symbolisme: Schilderkunst
Ensor (1860 - 1949)
Korte productieve periode (15 jaar) daarna: zichzelf kopiren om winst de hebben Evolutie werk Maatschapijkritisch Trekte zich terug in Oostende

De dronkaards (1890)
Niet echt symbolisme, sluit qua schilderkunst meer aan bij realisme impressionisme 1 boer slaapt, andere zit er belabberd bij Jonge Ensor Sociale aanklacht tegen schrale loon van een dagloner tegen levensomstandigheden Affiche duid een specifieke plaats en tijd aan

Intrede van christus in Brussel (1890)

1890 Bannieren, maskers Getty museum Christus zit verdoken in het schilder (op een ezel), staat niet sociaal zoals verwacht Vieve la sociale doctrinairen progressieven (zijn het meest goddeloos in die tijd) De goddelozen halen christus binnen Maskers: hij toont de mensen met maskers aan (gevaar achter de mensen) De dood staat ook prominent in beeld Ensor (met punthoed): hij maakt van zichzelf een nar en ziet er uit als christus, wat iedereen verfoeide hem, hij was eenzaam Ook staat xx le veint aanwezig (hij behoorde ertoe, maar werd buitengesmeten)

Skeletten die zich warmen (1890)

1890 Ensor en de dood: aanwezig na de dood van Ensors vader Soort Momento Mori (gedenk, gy zult sterven) Vanitas: bezit is zinloos Ze warmen zich aan een vuur die uit is = kachel is dood De lamp is ook uit Alles is dood, maar de skeletten leven precies wel Op de grond: schilderspalet + schedels

50

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De intrige (1890)
Nachtmerrie beeld: bedreiging Je staat tegenover een groep met maskers Je weet niet tegenover wie je staat, ze vallen je aan (hij vertrouwde het niet) Ze krijgen reele vormen: koppel in het midden, rechtse heeft een chinees gezicht (zijn schoonbroer en zuster) Hij zet zijn problemen op het doek, het is niet meer schoonheid of waarden, maar zijn eigen gevoelens die hij op het doek plaatst

De gendarmen (1890)
1898 Oorspronkelijke ets Er was geen geschiedenis, de geschiedenis moest gemaakt worden Vissers in Oostende handen concurrentie van de Britten Verswijst naar de staking: Dronkenmans rel wordt een staking (Augustus 1887) Door een conflict tussen een Britse en Belgische vissersboot, stierven enkele Belgische vissers. Zij worden hier getoond. Pm da mensenmassa in bedwang te houden werden gendarmes ingezet (zij domineren in het schilderij) Gendarmen als Judas Pastoor en nonnen zijn aan het bidden: hypocrisie Burgemeester wijst de burgers naar buiten Sociaal engagement, het wordt een pamflet

Ensor tekent zichzelf als skelet (1890)

Na 100 exemplaren gaat hij een schedel krassen op zijn eigen hoofd 50 platen laat hij drukken Hij was enorm bezig met de dood

51

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Zelfportrtet in 1900
Hij is in 1889 overleden Hij voorspelde hoe hij er er 60 jaar later zou uitzien

Skeletten vechten voor een zure haring (1890)

Hij maakt 2 vrienden van hem: een militair en kunstcriticus Geen van heb houdt enige rekening met Ensor in het midden Woordspeling: Een gepekelde haring in het frans is Arrin Sort, snel uitgesproken Ensor

Spillaert (1881 1946)

Creatief met dramatisch licht Zelfportretten: Evolueren mee met de tijd: relatief duister evolueert naar steeds vreemder, nachtmerrie, agressief,

Zelfportret met schetsboek (1905)

Licht afgebeeld Dramatisch Clair obscuur In de achtergrond zien we andere versies van hem

52

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Zelfportret met de Maan (1905)

Duister De angst domineert Drama, atmosfeer, beleving vna het moment Weersmiegeling van zijn gemoedstoestand Niet het moment maar het gevoel werd vastgelegd Hij was bang voor zichzelf

Zelfportret met de Spiegel (1905)

Beangstigend beeld, zelfbeschouwing die heel duister is. Niet meer zoals ensor, het gaat een stap verder, monochroom, Dramatische belichting

Het Restaurant (1905)

1900 Schilderij van een mooi restaurant Dreigend element Geeft het restaurant bevreemdend weer

53

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Vertigo (1905)
1900 Het gevoel van hoogtevrees 1 shot dat hoogtevrees samenvat (statisch beeld) Angst om de treden van de trap af te gaan (geeft spillaert voelbaar weer) De kijker krijgt ook dat gevoel doordat de treden in elkaar overvloeien Het is zijn perspectief van de dingen, zijn gevoel

Vrouw op de zeedijk (1905)

1900 Bekijken vanuit een bijzonder perspectief: als resultaat van het kubisme (1905) Kubisme: nieuwe stijl, onderwerpt de werkelijkheid aan de geometrie, alles wordt herleid tot lijnen en vlakken Zee, strand, waterlijn, dijk, twee lichtpunten Vrouw voegt vraagtekens toe: vrouw is niet abstract en geometrisch Voegt een noot van angst terug in beeld

Rops (1833 1898)

Belg Bijzondere figuur: behoort tot symbolisten maar is er een voorloper van.

Begrafenis in Walloni (1870)

Herneemt Courbet (hij neemt Walloni op de korrel, de hypocrisie en wantoestanden) Kleine jongen is een wees geworden (man staat er achter, voogd maar geeft er niet om) Pastoor is ook niet betrokken, staat wat af te lezen, de twee daar achter zijn karikaturen Niemand is genteresseerd, niemand is betrokken en dit versterkt de eenzaamheid van de jongen

54

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De dood zaait (1870)

19e eeuwse mens regelmatig geconfronteerd met mislukte oogsten, epidemien, Ets man met de hoed (dood) In Brittanni is de dood mannelijk De man loopt over de stat en zaait epidemien uit over de stad

Pornokratis (1870)
Decadent en moraliserend Vrouw wordt geleid door een varkentje Cherubijntjes voor haar Onderhaar zijn er muzen (maar die liggen te slapen) de schoonheid is dood

Initiation sentimentale (1870)

Samenvattend voor werk van Rops Menselijk lichaam heeft skeletarmen en een schede Symboliek (in bekken en schaamstreek): vlindervleugels (doodshoofdvlinder uit silance of the lambs) aan het bekken (voortplanting) 2 principes samen: Eros en Thanatos (zeer agressief) Decadent Vrouwelijk schoon: billen en borsten (seksuele aantrekking) Een boog: ze jaagt ze heeft net een prooi gevangen en zijn kop afgesneden. Vrouw is een object van de dood, maar ze schept leven

55

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Khnopff (1858 1921)

Werkt met fotos Symbolisme gebaseerd op de mythologie Verlaten eenzaamheid domineert in veel van zijn beelden Zijn zuster zij komt veel terug in zijn schilderijen Voorafspiegeling van surrealisme

De sfinkx of de streling (1900)

Mythische karakter van het beeld Verwijst naar het Midden-Oosten (Griekse/Egyptische sfeer) Sfinkx half mens half dier Omhelzing met de godsfiguur

Verlaten stad (1900)

Het stelt Brugge voor toen het godvergeten was Neemt een huizenrij weg en laat de zee de stad overspoelen

Gustav Klimt (1862 - 1918)

Verbergt heel wat elementen in zijn schilderijen

Judith II (bekend als Judith I) (1905)

We zien eerst: Sensuele verleidelijke vrouw Dan zien we: het gruwelijke het hoofd van Holofernes Je moet het hoofd echt gaan zoeken Dienstmeid is weg Achtergrond is vlak voorgesteld (kleed) Vergelijk met: MANTEGNA, ANDREA JUDITH & HOLOFERNES 1495 CRANACH, LUCAS DE OUDERE JUDITH & HOLOFERNES 1530; GENTILESCHI OF CARAVAGGIO JUDITH & HOLOFERNES

56

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Adele Bloch Bauer (1905)

Een van de duurste schilderijen (3e plaats) Het kleed omhuld haar maar wordt ook een vlakke structuur Klimt zoekt elementen uit oude culturen (koffieboon, spiralen uit zonnewiel, het oog) Portret van een bankiersvrouw Sensualiteit en erotiek

De Kus (1905)
Reductie van omgeving, ruimte wordt verandert, hij onderwerpt het aan zijn eigen visie Primeren van sensualiteit en seksualiteit

Josef Hoffmann Stoclet paleis (1905)

Relatie met Brussel Om de 2 of 3 jaar mogen een 40 tal mensen het huis bezoeken (Doet denken aan hoogte honderd maar is beduidend later gebouwd) Rijkelijke wandversieringen (frescos) door Klimt Woning onschatbare waarde : werelderfgoed, hou rekening met prijs van individueel schilderij, meubilair en huisraad ook ontwerp Wiener Werkstatte (= de weense werkplaats) geeft gezorgd voor de grondslag van Art Deco en Modernisme De kus uit het paleis Stoclet (geintegreerd in het bouwwerk)

57

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Arnold Bocklin (1827 1901)

Zelfportret met de dood als violist (1880)
Achter hem staat een skelet Symboliseerd de dood

Dodeneiland (1880)
Het boodje brengt overledene naar het dodenleiland Er zijn meerdere versies van dit werk gemaakt

Munch (1863-1944)
Projectie eigen problematiek Sterke symbolistische ondergrond (maar kan vaak beschouwd worden als expressionisties) Getormenteerd personage (veel onmogelijke liefdes)

De schreeuw (1900)
Combinaties: Een avond op Karl John (1892) diepte door de schune lijn, wezenloze figuren Despaire (1893) hoopeloosheid Angst (1894) samenvoeging van de schreeuw en Karl Johan Visueel wordt de link gemaakt met figuren op de achtergrond wat doet de reling? Angst wordt door brug verbonden met figuren op de achtergrond vgl met Sartre van Henri Cartier Bresson (1908 - 2004)

58

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Henri Cartier Bresson (fotograaf) (1930)

Nam zeer graag snelle fotos. Zag een beeld en nog geen seconde later was de foto getrokken Hij kon de beeldtaal als een tweede moedertaal interpreteren en in een beeld gieten Begrafenis van Ghandi, Sartre, Elementen uit: Angst 1894 Een avond op Karl Johan 1892

De kus bij het raam (1900)

Het wordt herleid tot de man De vele onmogelijke liefdes spiegelt zich af in zijn schilderijen Door het blauwe krijg je geen erotische spanning (koel) Persoonlijke problematiek die seksueel geladen is en uting geeft to een problematiek er rond

Levensdans (1900)
Voorbeeld van symbolistische karakter van Munch Een 2 dimentioneel tafereel, met 3 elmeten die tegenover elkaar staan Het belangrijke staat vooraan De levensfasen (zijn eigen problematiek schildert hij op doek) 3 vrouwen 1. Jeugd, witte kleed 2. volwassenvrouw die dans met een partner 3. oudere weduwe die alleen staat te kijken Man domineert de vrouw (zoals bij de kus)

59

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Het eiland (1900)

Monochromie Invloed van japonisme Eenzame wandelaar aan de over van een fjord Duister, donker en dreigend Eilanden zweven zoals stenen Grondfase van expressionisme (met een eigen idee van expressie van gevoel)

De dood van Marat (1900) (I of II)

David, man die eenzam in bed ligt neergestoken Breuk in de relatie (Cordait wordt voorgesteld als moordenaar van Munch dat verwijst naar zijn liefdesproblematiek) Hij wil aanduiden dat hij zelf sentimenteel vervmoord is door de vrouw

Modernisme
Definitie Modernisme: verschuiving: loslaten van werkelijkheid/ natuur accent op o.m. emotionele, experiment, abstractie, onderbewuste, Aanzet naar modernisme is reeds terug te vinden in revolte tegen het academisme, Manet bv wordt beschouwd als een voorloper van het modernisme. Deze revolte mondt uit in doorbreken codes/ traditie representatie van het Academisme Modernisme is internationaal Overheerst tussen 1880 1980, daarna gevolgd door postmodernisme Oppassen met de terminologie : niet verwarren met de kunststroming 1920-30 De schilders HTL, Czanne, Gauguin en Van Gogh, hier zou men voor de volledigheid ook eventueel Ensor en Munch kunnen aan toevoegen. Naast de wil tot verandering zuiver uit de westerse kunst, mag ook de invloed van de nietwesterse kunst (Japonisme, Afrikaanse en Oceanische kunst) niet onderschat worden. De kunstenaar wordt voor het eerst geconfronteerd met een volledig nieuwe visie. Dit versterkt hem in zijn zoektocht.

Japonisme (= geen stroming, wel een invloed uit Japan)

Historische achtergrond sterke invloed uit Chinese cultuur ontwikkeling in isolatie tot 16e eeuw eerste confrontatie met Westen leidt tot tijdelijk benvloeding en imitatie Daarna exclusieve rol Nederlanders via Deshima/ Nagasaki en nieuw isolement Doorbraak isolatie in 1854

60

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Kenmerken
Geen stroming of beweging, wel een invloed uit het Oosten mb Japan Deel voor het geheel Karikaturale Monochromie Grote vlakken, abstractie Anekdote Ruimte Erotiek sensualiteit Vereenvoudigen, beperkt aantal lijnen kleuren. Invloed cfr Van Gogh, Coburn Brooklyn Bridge 1903.

Hiroshige Utagawa (1797 1858) ook bekend als H. Ando

N 27 Kakegawa Zicht op de berg Akiba. uit De 53 etappen van de Weg naar Tokaido (1830)
Andere invulling van wat belangrijk is en wat niet Wat centraal staat is niet altijd belangrijk Groote invloed op modernisme

N 17 Yui The - Satta Pas uit De 53 etappen van de Weg naar Tokaido (1830)
Brug wordt niet volledig afgebeeld Het beschrijft dagdagelijkse dingen Kleine details (het alledaagse) Stukje humor in steken: heer loopt over de brug, iedereen er rond staat herkent de heer en groet hem de jongen zijn vlieger is het water in gegaan, de dienaar heeft er geen zin in. Groote invloed op modernisme

Plotse regenbui boven Ohashibrug uit 100 zichten van Edo (1830)
Monochroom Hard regenen Brug wordt niet volledig afgebeeld Niet iedereen heeft een paraplu, arme mensen gebruiken een mat banaal Vergelijking met het schilderij van Van Gogh Groote invloed op modernisme

61

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Hokusai Katsushika (1760 - 1849)

Zoeken naar de eenvoud in lijn: Hotei de bal is waarschijnlijk gemaakt in 1 lijn Sommige beelden heel seksueel (octopus) erotisch beeld in Japanse cultuur

De grote golf te Kanagawa uit 36 zichten op de berg Fuji, (1830)

De berg Fuji staat voor alle japanners centraal Zeer modern beeld (rode berg, weinig detail) toch is het 180 jaar oud Enorme golf, tsunami De bemande vissersbootjes varen terug tegen de storm (= onmogelijke opgave)

Hakuin - Blind Man Crossing Bridge (1830)

Mannetje kruipt over de brug Karikaturale Met enkele lijnen

Sleutelfiguren bij het Modernisme

Henri Toulouse Lautrec (1864 1901)
Modernisme, prentkunst, grondlegger affichekunst en lay-out in moderne betekenis, abstractie Behoort tot een adelijke familie (uit het zuiden van Frankrijk) Zoon kruipt op een paard, breekt zijn been en zegt tegen de vader dat het niet meer zal goedkomen, het been zal niet meer groeien Hij valt van de trap en breek het andere been Veroordeeld tot een normaal lijf met korte beentjes Vertrekt naar parijs om daar zijn leven te vinden De onderste lagen van de maatschapij brengt hij waarheidgetrouw in beeld Gaat het bordeel binnen en benadert hen als mensen (waarheidgetrouw)

A lamie (1890)
Vergelijking met met Absinthe en De dronkaards. Is Japonisme hier reeds van invloed? Neen, niet vergelijkbaar met Japonisme

62

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Moulin Rouge la Goulue (1890)

Zaak waar vrouwen danste en de rokken oplichtten La Goulue was de ster van het moment. Aan de andere kant had je de man zonder benen le desoc, heel lenig en ook een ster. Hoe lost HTL het conflict op? Vanvoor het silouet van le desoc , achteraan Goulue japonisme efffecient gebruiken

Ambassadeurs Aristide Bruant (1890)

Absolute eenvoud Monochroom Toulouse kijkt naar Aristide en ziet hoe hij zich leed Dit herleid hij tot het absolute minimum en maakt een affiche

Loie Fuller in de Folies Bergres (1890)

Dasnte heel er wild in een sluierdans Op dat moment legt HTL het vast

63

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Jane Avril in de jardin de paris (1890)

Omkadering gemaakt door het instrument (frame rond het figuur) Monogram is ook heel erg japans Plaatst zijn eigen stempel over het beeld

In het Salon in de Rue des Moulins (1890)

Inleven van HTL Grote vlakken = monochroom Ontvangstlokaal waar de meisjes wachten op hun klanten, maar ook de dokter op bezoek controleren op SOAs Mensen wachten in de rij om heel snel de dokters hun werk te laten doen Ontmenselijking (automatisme)

Van Gogh (1853-1890)

(gevoel, waanzin) Expressionisme Emotionele domineert werk boven waarneming Subjectieve weergave Energiek tot zelfs agressief in lijnvoering Vervloekte kunstenaar: hoeveel werken verkoopt hij? 1

Historie van het oor: Van Gogh trekt weg uit Parijs, gaat naar zuid Frankrijk, naar een minder milieu Was lovend over die plaats, Gauguin komt af Ze willen een kolonie stichten daar van kunstenaars Ze komen in ruzie, dagen elkaar uit, het oor van Van Gogh Gauguin vertrekt naar Spanje

64

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Aardappeleters (1890)
Nederlandse Brabander Een van zijn eerste werken Vertelt het verhaal naar hoe het avond eten er aan toe ging Volgorde: de mannen eerst (intense arbeid zorgen voor het voorbestaan) dan de vrouwen, het meisje eet als laatste Je ziet de verhouding in de blik van de vrouw

Brug in de regen (1890)

Verwijzing naar Hiroshige Schildert de prent na Maakt het nog meer japans door tekens na te schilderen op de rand

Zelfportet met de vilten hoed (1890)

Maakt in isolatie het zelfportret Hij vertrekt in zijn eentje naar zuid Frankrijk om in totaal isolement te leven Ontwikkelt zijn eigen techniek Invloed van het pointisme (gebruik van contrastkleuren) Hij kijkt in de spiegel (goedkoop, doet wat je wilt, laat je toe om je techniek op punt te stellen) Hoe voel ik mij? Schilderij is een reflectie van zijn gemoedstoestand (streppen)

Slaapkamer te Arles (1890)

Vervorming: geeft het reel weer maar is ook een reflectie van emoties en gemoed Beelden zijn beelden die van hem afkomstig zijn Bed, wastafel + 2 stoelen Hij vervormt, en past kleuren aan

65

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Sterrennacht (1890)
Vrolijke hemel, maan en zon dansen samen Heel extreme gevoelens Reflectie van emotie en gevoelens Emotie primeert boven waarneming

Portret van Dr Gachet (1890)

Zelfportret die bij betaalt om zijn verzorging te kunnen betalen Hij had gezegd dat het fantastisch is in het zuiden van Frankrijk Gauguin kwam daar ook, en na korte tijd botste hun persoonlijkheden chantage: snijd een stuk van zijn oor en schuift het onder de deur van Gauguin Pleegt later zelfmoord, enorm depressief

Kerk te Auvers (1890)

Zeer gammel kerkje De kerk lijkt te bewegen Surrealistisch beeld De tijd voor de door van Van Gogh

Tarweveld met vliegende raven (kraaien) (1890)

Belangrijk: Kurosawa (belangrijk regisseur uit Japan) gebruikt dit beeld in een van zijn films Dit is het doembeeld voor Van Gogh Wuivende korenveld word een zee in een zee kan je verdrinken De meeuwen boven de zee het zijn zwarte

66

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

raven die staan symbool voor de dood) Landschap is een projectie van emoties

Czanne (1839-1906)
(abstracte) Abstractie, Kubisme Gaat uit van de natuur maar vervormt haar: onderwerpt de realiteit aan zijn visie, zijn regels. Idem voor de weergave, de harmonie Zijn visie wordt gedomineerd door de geometrie, evolutie naar abstraheren van de werkelijkheid Kleur krijgt specifieke functie in Baadsters: welke? Van figuratieve naar abstrahering. Beeld wordt vlak 2 benaderingen voor stillevens Portreten Composities Landschappen

Appelen en gebakjes (1880)

Gebakjes en appelflap op een schaaltje hij beeld het af in een plat vlak (2D) Stillevens

Appelen en sinaasappelen (1880)

Tafel, schaal met appels en sinaasappels Wringt het geheel in een eigen geometrie Hij brengt het op een andere manier Grote diagonalen door het beeld zijn dominant Op de diagonalen staan er assen waarin alles gevat is Grondslag van abstractie! zonder hem was er geen Picasso Stilleven

67

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Paul Cezanne zelfportret (1880)

Zelfportret = goedkoop Impressionistisch die snel schilderij maakt Portretten

Ambroise Vollard (1900)

Duwt ook terug lijnen in het schilderij Hij maakt van de rand van de jas een rechte lijn Ook een versie van Picasso: het beeld maken met rechte lijnen klopt niet fragmenteren Portretten

De Grote baadsters (1900)

Czannes dejeuner sur lherbe Zette een paar figuren bij elkaar en creerde dit beeld op 8 jaar Driehoeks compositie met bomen (buigen) Idylische situatie Veel kleuren (polychroom)

68

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De Grote baadsters II (1900)

Vrouw die staat met haar rug gelijk tegen de boom, het been neemt die elementen over uit de groote baadsters 1, maar maakt het meer monochroom Polychroom naar monochroom neemt kleur weg

Montagne de Sainte Victoire Grote Pijnboom (1900)

Czanne ging voor de berg zitten en op verschillende plaatsen, en schilderde Czanne schildert 100 landschappen vanop 1 plaats Gaat terug naar abstractie, kubistische benadering

Montagne de Sainte Victoire (1900)

Begint echt blokjes te creren Hij zoekt naar structuur (zoals hij het bij stillevens gedaan heeft) Pas in 1907 is er echt kubisme Zonder czanne zou abstractie nooit gerealiseerd zijn!

Gauguin (1848-1903)
(primitieve (primitivisme)) Fauvisme, Cobra levendige, vrolijke kleuren naeve, dikke contourlijnen afkeer van de natuurlijke kleur en de rele verhoudingen Tweedimensionaliteit Eros en Thanatos zijn werk wordt vaak cloisonistisch genoemd Invloed uit Japan, Oosten, Afrika, waren heel belangrijk voor de westerse kunst Reeks tentoonstellingen en import kunstwerken Belang maskers Fang, Dogon Maskers duiken op, in hun eigen cultuur hadden ze een speciale betekenis, hier vielen ze op door het rechtlijnig (Pende Congo Songye) Worden naast Gauguin sterk benvloed: Picasso, Braque (beiden Kubisme) Brancusi (abstractie); Modigliani (expressionisme)

+ Invloed Afrikaanse, Oceanische kunst op de schilderijen van Gauguin

69

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Van Gogh schildert de zonnebloemen (1890)

Invloed van Japonisme Monochrome vlakken Alles is geplooid op 1 vlak stapt af van het idee van perspectief Achtergrond kan ver of dicht zijn

Geest van de dood waakt (1890)

De twee elementen bij elkaar Het beeldje is Doet denken aan Boucher: benadering van seksualiteit Eros (= vrouw) en Thanatos (= dreigende beeldje) Lijnen die zijn vlakken omsluiten

Visioen na de preek, Jacobs gevecht met de engel (1890)

Gauguin is het afgetrapt naar Spanje komt op een plaats terecht waar het onaangenaam is, zeer gelovige streek maakt grote indruk op Gauguin Gauguin gaat naar de kerk op zondag, de vrouwen gingen dan ook pastoor is heel hard aan het preken vrouwen komen buiten en hebben collectief het zelfde visioen Dit visioen heeft Gauguin geschilderd Toepassen van vlak, monochroom, Zwarte rand = Cloisoneren (= omkaderen)

Twee vrouwen uit Tahiti op het strand (1890)

Hij trekt naar Tahiti Zijn seksuele moraal is vrij = perfecte wereld voor Gauguin 2 vrouwen op het strand Het hele vlakke Nog steeds klassiek figuratief Hij ontdekt de oceanische kunst, en gebruikt het als onderlaag voor zijn expressie (beeldje)

70

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Waar komen we vandaan? Wie zijn we? Waarheen gaan we? (1890)
Filosofisch schilderij Verleden, heden, toekomst Doet denken aan de school van Athene Probeert diverse elementen aan te brengen in 1 beeld Vertegenwoordig door: het heilig beeldje, met de vrouw die een offer brengt, ouderling en jonge vrouw samen, vrouwen op het strand + baby, vruchten die geplukt worden, de oude man met de jonge vrouw ernaast. alle elementen van die maatschappij probeert hij te tonen wij zijn afhankelijk van de maatschappij die ons creert

20e eeuw
De 4 peilers hedendaagse Modernistische kunst 1880 - 1980 1) Expressie, Emotie : Fauvisme, Expressionisme, Abstract Expressionisme, Expressionisme na 45, Colourfield, Cobra, art brut/ art Informel 2) Abstractie : Kubisme, Abstractie, Abstract Expressionisme, Futurisme, Constructivisme, Minimalisme, Suprematisme, OP art 3) Droom, Idee : Dada, Pittura Metafysica, Surrealisme 4) Realiteit : Nieuwe Zakelijkheid/ Modernisme, Pop art, Hyperreal isme

1) EXPRESSIE Fauvisme
Staat bekend als de wilden Als geuzennaam opgenomen na salon 1905

Kenmerken
gebruik van felle, contrasterende kleuren in grote egale vlakken aangebracht dikke omtreklijnen (invloed gegeven van Gauguin) geen perspectief, volume of clair-obscur vaak zuiver decoratieve opvulling van de ruimte rond de figuren het schilderij wordt als een autonome ruimte georganiseerd de compositie en de structuur zijn belangrijk

Matisse (1869-1954)
Levenslust, primitieve gevoel Contourlijnen, felle kleuren, zoeken naar nieuwe harmonie. Waarneming is ondergeschikt Zin voor abstractie combineren met expressie

71

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De Zigeunerin (1910)
Franse expressie Fauville Zeer brutaal Zeer direct Felle kleuren met dikke contouren Vergelijkbaar met sommige werken van Gaugin

De dans (1910)
Enorme sprong in vergelijking met de zigeunerin Monochrome vlaken (= invloed japonisme) Contourlijnen die hij gebruikt Neigt naar het abstracte

Van Dongen (1877 1968)

Bekend door zijn portreten, maar vooral door zijn vrouwen

Femme Fatale (1910)

Josephine Baker: zwarte cabaretire vluchtte naar Europa en veroorzaakte ophef Sensualiteit Felle kleuren Omleining

72

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

De klaproos (1920)
Rood van de muts markeert het hele beeld Beeld gekopieerd in films Abstract Karikaturaal

Expressionisme
Niet enkel een kunststroming (plastische kunst), maar evenzo film zeer belangrijk. Ontstaan Duitsland Scholen, regionaal verschillend Leden Die Brucke, als profeten nieuwe tijd Ontwikkeling wetenschap: 1. Literatuur: volksliteratuur naar waarde schatten, herkomst. Sprookjes 2. Psycho wetenschappen Charcot Parijs, onderzocht psy patinten; Freud: onderstroom van onbewuste zaken. Belang droom; belang automatisch handelen. (Freudiaanse verspreking: zeggen wat we niet bedoelen we zijn geen gecontroleerde wezens) Er is meer dan wat we zien en weten. Film 20er jaren eigen expressionistische productie. O.m. horrorfilm: ! verschillend film dertiger jaren.

Die Brcke 1905 (beweging van het expressionisme)

Brugfunctie tussen de 19e en de 20e eeuw Brug tussen kunstvormen

Kirchner - De soldaat (zelfportret) (1915)

Soldaat keert terug van het front, komt terecht in het nacht leven, hangt rond in de bordelen Geen vroolijk schilderij Ontreddering Absolute vervorming Invloed van Munch is onmiskenbaar

Dr Caligari (1920) Robert Wiene film

73

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Der Blaue Reiter Mnchen 1911 1914.

Kandinski (1866 - 1944)
Start figuratief maakt sterke evolutie door Nieuwe manier van kleurgebruik en penseelgebruik Abstract Compositie 7 (niet te kennen)

Lyrisch thema (1910)

Degas, ruiters te paard Met aantal lijnen (invloed japonisme) Evolueert naar samengaan van abstractie en expressie Evolueert naar samengang van expressie en abstractie (Doet denken aan de blinde man die de brug oversteekt)

Expressionisme na 45 (Verenigde Staten) Action Painting

Jackson Pollock (1912-1956) - Meanderende weg (1950)

74

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Colorfield Painting
Mark Rothko (1903-1970) - Naamloos Zwart & rood (1950)
Groot formaat Behoorde tot de duurste schilderijen ter wereld

In Europa WO II 1948 COBRA (afkorting van Copenhagen, Brussel, Amsterdam)

Karel Appel (1921- 2006) - Square Man (1950)
Kinderbeeld Sluit aan bij de Afrikaanse en Oceanische kunst

2) ABSTRACTIE Kubisme 1905 1920 en verder

Picasso (1881 - 1973)

75

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Demoiselles dAvignon (1910)

Opvallend: gezicht: masker Hij beeld de dames a van de Avignon straat (bordelen) Middenste figuren: abstract maar toch nog herkenbaar De twee figuren rechts: niet meer herkenbaar (totaal vervormd) Vergelijkbaar HTL (dames die wachten)

Portret Ambroise Vollard (1910)

Man bekeken vanuit verschillende standpunten Hoe kan je voor aanzicht, zij aanzicht, bovenaanzicht in 1 schilderij samenvatten?

Abstractie
Geometrische abstracte schilderkunst
Vanaf 1912-1913 oktober 1917 tijdschrift De Stijl werd ook de naam voor deze groep 1921 Nieuwe Beelding of het Neo-plasticisme als nieuwe naam

76

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

Mondriaan (1872-1944) - Composition met Zwart, Rood, Grijs, Geel, en Blauw (1915)
Hij herleidt alles tot een paar kleuren Laat later nog het zwart weg

Suprmatisme
Kleine beweging, bijna eenmansbeweging, maar essentieel in ontwikkeling bv Constructivisme Werk van Malevitsj is even radikaal als bv Duchamps Fountain (waarom?) Malevitsj evolueert van figuratief naar abstract terug naar figuratief

Malevitsj (1878 1935) - Zwart vierkant, zwarte cirkel (1910)

De witte rand behoort er ook toe Radicaal, nieuwe benadering Stapt af van alles wat weergegeven is

77

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

3) DROOM Dada
Tristan Tzara 1916 Wereldoorlog 1914 Bronnen rebellie, jongeren, internationaal, antikunst, tegen waarden en normen Objet trouv readymade

Duchamp (1887-1968)
Fountain (1915)
Een van de belangrijks werken Vorm van agressie t.o.v. de klassieke kunstwaarden Ready Made Totaal anders bekijken van een object Aanval op te kunst

LHOOQ (1915)
Mona Liza, gecreerd door Da Vinci Hij schildert daar een snor op (het kinderachtige LHOOQ = Elle a chaud au que = ze is geil

78

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

4) REALITEIT Realisme Nieuwe Zakelijkheid 1919 1933

Otto Dix (1891 -1961)
Etsenreeks over de gruwelen van de oorlog (vergelijking met Goya) Aanklacht tegen de oorlog

Anita Berber (1920)

Danseres die ophef veroorzaakte in berlijn rond 1920 Voorstelling die voor zijn tijd gedurfd waren Dix had de WO meegemaakt Blik: decadente en de schoonheid/sensualiteit

Pop Art
Nieuwe dada en nieuwe constructivisme: ready made en populaire toegankelijke kunst. 1956 Objecten uit consumptiemaatschappij & popcultuur Banale transformeren, uitvergroten, enz

Andy Warhol 1928 1987

Katalysator van de beweging Oprichter van The Factory Ook invloed op rock: manager Velvet Underground (1964 1971) & Lou Reed Filmmaker veelal experimentele repetitieve film

Campbells soup can (1960)

Een soepblikje Banaal gegeven Neemt beelden zoals je ze op een affiche kan zien

79

Kunst en Cultuur

John Devos

2012-2013

80