Voorkomen of overwinnen van afhankelijkheid bij

het planten van kerken in andere culturen

Nederlandse samenvatting van ‘Avoiding or Overcoming
Dependency in Cross-Cultural Church Planting’

Glenn J. Schwartz
Inleiding
Schwartz was zelf zendeling in Zambia in de jaren ’60. Hij begon over
dependency na te denken toen een predikant klaagde dat ze niet meer
konden zeggen dat ze de kerk zelf gebouwd hadden nadat een groep
zendingswerkers (waaronder hijzelf) besloten had dat op het
zelfgebouwde kerkje een zinken dak moest, betaald en gelegd door de
zending.

Patronen van kerkplanten

Bij het planten van nieuwe kerken is het belangrijk of deze in dezelfde
cultuur danwel in een verschillende cultuur geplant worden. In het
eerste geval kan een aantal leden van de moederkerk overgaan naar
de jonge kerk om zo een basis te vormen voor de nieuwe kerk. Als er
grote culturele verschillen zijn, is dit niet wenselijk. Van belang is dan
dat de nieuwe kerk een plaats is waar mensen uit de ontvangende
cultuur zich thuisvoelen, en die ze niet zien als een ‘buitenlandse’
organisatie die niet van hen is. Dit heeft financiële consequenties die
bepalen of er al dan niet sprake zal zijn van dependency. Vanaf het
begin zal er gewerkt moeten worden aan een financiële basis. Mensen
moeten vanaf het begin geleerd worden naar eigen middelen om te
zien en niet naar buitenlandse. Bekering houdt ook in bekering van de
portemonnee, dit moet vanaf het begin onderwezen worden.

Het belang van ownership (gevoel van eigendom)

Vanaf het begin moet de kerk eigendom zijn van de mensen, ook al is
dit niet de makkelijkste of snelste manier. Beslissingen over wie
predikant wordt, of hij betaald moet worden, of hij ernaast ander werk
doet enz. moeten vanaf het begin door de kerk zelf (hoe klein ook)
bepaald worden, anders is de basis voor dependency gelegd. Beginnen
met een goed-betaalde buitenstaander die niet door het nieuwe kerkje
betaald kan worden, is niet verstandig. Overdracht van zo’n
betalingsverplichting is altijd moeilijk. Nieuwe gelovigen moeten
gestimuleerd worden de zegen niet over te dragen aan rijke
buitenstaanders.

This article was downloaded from

Missionsandmoney.eu
Een voorbeeld uit Oost Afrika
Een Nigeriaanse kerk zond een zendeling uit naar Tanzania, vrijwel
zonder geld. Hij moest snel zelfvoorzienende kerken planten om in zijn
onderhoud te kunnen voorzien. Hij plantte er veertien, zonder ook
maar enige input van buitenaf.

Maar als er al dependency is? Dan is dat waarschijnlijk niet in één dag
ontstaan en zal het ook niet in één dag overgaan. Er moet dan gezocht
worden naar de leiding van de Heilige Geest om te komen tot
geestelijke vernieuwing om waardigheid van een kerk te herstellen.

Bewustmaken van bestaande afhankelijkheid

Sommigen zien het probleem niet en vinden het goed als anderen
langere tijd van hen afhankelijk zijn. In dat geval zal de afhankelijke
partij zich van hun verantwoordelijkheid en gaven bewust moeten
worden. Bij hen die afhankelijkheid in stand houden, zou het een rol
kunnen spelen dat zij zich goed voelen over hun eigen bijdragen. Voor
beide zijden van het probleem is er hoop, maar het probleem moet wel
eerst onderkend worden.

De grootte van het probleem en de grootheid van de oplossing

Enkele voorbeelden: een gemeente plantte een kerk in Latijns
Amerika. In één klein gemeentetje van 50 mensen werd meer dan een
miljoen dollar geïnvesteerd. Een andere zendingskerk waar veel geld
heen werd gestuurd kan na jaren nog steeds niet zorgen voor het
onderhoud van hun eigen zendelingen. Leiders in deze kerk zijn
gefrustreerd over het gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel bij de
leden. Amerikaanse zendelingen hebben in 2 of 3 jaar tijd een enorm
afhankelijkheidssyndroom gecreëerd in de voormalige Sovjetunie,
bijvoorbeeld door het bouwen van grote kerkgebouwen.

Maar er is ook een andere kant: een jonge kerk in Rusland die vanaf
het begin op hun eigen verantwoording gewezen was, bood de zending
aan de gemaakte kosten voor het zendingswerk terug te betalen. Een
kerk in Papua stuurde tickets naar ex-zendingswerkers voor een
viering en betaalde al hun gemaakte onkosten. Er zijn meer
voorbeelden. In ieder geval is duidelijk dat afhankelijkheid beslist niet
onvermijdelijk is.

Het concept van zelfvoorzienendheid van het begin inbouwen

Dit is beslist essentieel.

This article was downloaded from

Missionsandmoney.eu
• Laat de kerkplanter ook ander werk doen waarmee hij de kost
verdient. Als hij van buitenaf betaald wordt, vinden de mensen ook
snel dat hij al het werk maar moet doen.

• Gebruik zolang het nodig is gedeelde of gehuurde accommodatie. De

kerk bestaat uit mensen, niet gebouwen. Als het echte Leven er is,
hoeft er geen competitie te zijn met kerken die mooiere gebouwen
hebben.

Iets nieuws of vernieuwing

Soms zijn er kerkjes, inclusief gebouwen die aan het afsterven zijn. In
plaats van nieuwe gemeente stichten, kan het ook goed zijn te werken
aan vernieuwing van dergelijke kerkjes. Zie bijvoorbeeld het leven van
William Carey. Voor hij naar India ging, was hij o.a. predikant in
Harvey Lane, een verdeeld, verscheurd en kleiner wordend kerkje. Hij
besloot de kerk te sluiten en alleen te heropenen op bepaalde
voorwaarden. Een aantal mensen kwam niet terug, maar een groot
aantal kwam terug met berouw. De gemeente bloeide op en al snel
moest het gebouw uitgebreid worden.

Als er al dependency is
Tot zover ging het over nieuwe kerkjes of over het vernieuwen van
kerkjes. Maar wat als er in vorige generaties afhankelijkheid is
gecreëerd? Dit is een erg complexe vraag zonder makkelijke of snelle
antwoorden.

Hoe beginnen de ideeën voor verandering?

• Aan de gevende kant moet de bereidheid zijn om de
veronderstelling dat er altijd hulp nodig zal zijn, los te laten.

• Anticipeer verandering. Begin over betere dagen na te denken, dat

lokale gelovige vol vreugde op hun twee benen staan.

• Barmhartigheid is nodig, maar er bestaat ook misplaatste

barmhartigheid. Maak onderscheid tussen absolute en relative
armoede. In het tweede geval hebben mensen zeker iets om aan
God terug te geven.

• Vaak blijkt dat mensen die niets lijken te hebben toch aan God
geven. Denk aan de Macedoniërs in 2 Cor 8. Er zijn dergelijke
verhalen uit vluchtelingenkampen. God voorziet voor dergelijke
mensen. Veracht het geven van mensen niet en geef niet op een
manier dat hun initiatief ontnomen wordt.

This article was downloaded from

Missionsandmoney.eu
• Idealiter moet de wil tot verandering er zijn bij de afhankelijke kant.
Paternalisme creëerde afhankelijkheid en moet vermeden worden.

Wat kunnen buitenstaanders doen om verandering te

bewerkstelligen?
• Geestelijke vernieuwing is absolute voorwaarde. Mensen die God
niet echt kennen en liefhebben, zullen niet snel vreugdevol hun
eigen kerk onderhouden. Prediking en vooral ook gebed is nodig.

• Leg de afhankelijke kerk de nood van onbereikte volken voor en

vraag waar geld voor zending harder nodig is.

• Degene die de machtspositie heeft om over besteding van

(zendings-)geld te kunnen beslissen, moet zich zoveel mogelijk
terugtrekken uit vergaderingen van de afhankelijke kerk, omdat de
aanwezigheid van zoveel macht besluitvorming altijd scheeftrekt.

• Wijs op lokale middelen die aanwezig zijn. Heb gesprekken over

andere nabije kerken die niet afhankelijk zijn van geld van buitenaf.

• Maak duidelijk dat de kerk gerust mag herstructureren of zelfs

projecten mag afstoten. Dit moet wel hun keus zijn, maar mag
onafhankelijk zijn van de mening van zendingswerkers die het
opgezet hebben.

• Preek over Bijbelse noties over geld en geven. Houd conferenties en

seminars over dit onderwerp, eventueel met sprekers van buitenaf.

Het proces van verandering beginnen

Als buitenstaanders de afhankelijkheid veroorzaakt hebben, mogen zij
niet zomaar weglopen alsof ze er niets mee te maken hebben.
Paternalisme was de oorzaak; als dit gezien, erkend en openlijk
besproken wordt, is er al winst geboekt. Nederigheid is hierbij nodig.
Advies van lokale christenen ook.

Hoe zit het met salarissen betalen van buitenaf?

Als salarissen voor predikanten niet gelijk van binnenuit betaald
worden, is het vrijwel altijd een probleem om dat later te veranderen.
Zeker als dit salaris boven het niveau van de samenleving ligt. Als een
zendeling zelf predikant is in de gestichte gemeente en zijn salaris van
buitenaf krijgt, en zijn taak wordt overgenomen door een lokale
predikant die door de gemeente moet worden betaald, staat die lokale
predikant in een moeilijke situatie. Dit probleem kan beter worden
voorkomen. Dit is erg complex, en verweven met (openheid over)

This article was downloaded from

Missionsandmoney.eu
salarissen van zendingswerkers en waar zij hun tienden betalen.
Doorgaan is echter niet de oplossing.

Hoeveel tijd kost verandering?

Prof. Tippett spreekt over het ‘geschikte psychologische moment’, wat
onmiddellijk moet worden aangegrepen. Als dit niet gedaan wordt, kan
het later langdurige spanning opleveren. De verandering hoeft vaak
minder lang te duren dan verwacht.

Wie gelooft er in wederzijdse afhankelijkheid?

Partnership is in. Soms worden onafhankelijke kerken zomaar
overgenomen door Amerikaanse denominaties: kerkgroei door
overname. De redenen hiervoor kunnen zijn: 1) snelle groei van het
kerkverband; 2) een leuke plaats vinden om onze aalmoezen kwijt te
kunnen. Dit is goed bij absolute armoede, maar erg twijfelachtig bij
relatieve armoede; 3) oprecht verlangen om de eenheid van het
evangelie te beleven. Dit wordt soms uitgedrukt met wederzijdse
afhankelijkheid, maar gegeven de economische ongelijkheid is dit niet
erg reëel. Wat wij moeten leren van niet-Westerse kerken is
waarschijnlijk moeilijk: nederigheid en openheid om te leren. In Oost-
Afrika werd dit eens besproken en was de conclusie dat dit veel beter
kan en gezonder is tussen min of meer gelijken: Binnen het land of in
regio’s maar bv. ook Oost-Afrika met Midden-Amerika. Partnership
moet niet alleen mogelijk zijn met het rijke Westen.

Wederzijdse afhankelijkheid en verwachting

Partnership met rijke Westerse kerken wekt vaak financiële
verwachtingen en heeft al geresulteerd in veel situaties van
afhankelijkheid. De Westerse partner heeft vaak de stilzwijgende
verwachting dat de ander meer en meer op hen zal gaan lijken op een
aantal gebieden. Maar veel mensen zullen zich nooit op hun gemak
voelen met Westerse methoden en manieren van kerkzijn. Dat is al te
zien aan buitenlanders die in het Westen komen en moeite hebben
zich aan te passen in onze kerken. Dergelijke verwachtingen zullen
aan weerszijden bijgesteld moeten worden.

Conclusie
Kerken planten zonder afhankelijkheid is mogelijk. Afhankelijkheid
oplossen blijkt ook mogelijk te zijn, maar tegen een kostprijs.
Nederigheid, culturele invoeling, reflectie en hard werk zijn nodig. Er
zijn geen simpele oplossingen. In ieder geval is afhankelijkheid niet tot
eer van God.

Glenn Schwartz

This article was downloaded from

Missionsandmoney.eu
Directeur van World Mission Associates
April 30, 2003

This article was downloaded from

Missionsandmoney.eu