.) Onsoz .:.

Bilginin ...
'B1LGl lNSANI aZGOR KlLAR' demis diiiiniirler.
Haksrz da degiller, Bilgi, giicii, hareket serbestiyetini
ve manevra onceligini de birlikte getiriyor, Kuresel
lesme olarak isimlendirilen olgu da, sennaye, mal ve emegin ya
rusira, ucsuz bucaksiz bilgi denizinin de ihtiyar dunyarmzr her
gecen gun dalgalan altma almasmdan baska bir ey degil mil
Tarihin akisr icersinde yasanan gelismeler, 'bilgi sahibi2lmamn'
onernini artnrdikca, bu yondeki calismalar da ister isternez da
ha bir kurumlasti, bilgiye buyuk yatmmlar vaprldi ve hatta, bi
razdan baslayacaguuz yolculukta da sahit olacaguuz gibi, bilgi
ugruna nice kanlar dokuldu!
Basta Osmanli olmak uzere, diinyaya ekil vermis irnparator
luklann bir bir yikilmasi, Diinya Savaslan, Rusya'da yasanan
Kml, lran'da yasanan Yesil devrimler, Romanya'nm eli kanli
diktatoru Cavusesku'nun beklenmeyen dramatik sonu, Demir
Perde'nin vikilmasr, Sovyetler'in dagilmasr, Rusya Devlet Bas
karu Putin'in siipriz bir ekilde iktidara nrmanmasi, kuresel
ECHELON
ekonomik krizler ve en son olarak 11 Eyliil 2001 'de New York
ve Washington'da vasanan dramatik saldmlar ve akabinde va
anan gelismeler gibi, nice buyukcapli olav, dunumuzu oldugu
gibi, vanrunuzt da ekillendirmeye devam edecek. En ufak bir
bilgi kmnnsma dahi ulasmak icin percle arkasmda bazen ko
mik, bazen tuhaf ama da dramatik ve kanh bir mu
cadele veren gizli servisler ve elemanlan, perde onundeki lk
giyimli, guleryuzlu ama zihinlerinde binbir tilki dolasan siyasi
leri beslemeye devam edecekler...
lste elinizdeki bu kitabm sanrlannda, bazen kahraman ba
zen hain olarak isimlendirilseler de, sebebi ve yontemleri ne
olursa olsun omurlerini bilgiye adamis insanlann hayat cizgisi
ni, tarihe nasil sekil verdiklerini ve catisi alnnda gi
zemli kurumlan yakmdan taruyacak, istihbarat faaliyetlerinin
geldigi son istasyonu goreceksiniz.
Kitabin ilk bohlmunde bilinen ilk casusluk hikayelerine uza
nacak, 18. yiizyllm baslangicma degin boluk porcuk devam
eden istihbarat faaliyetlerine goz atacagiz. lkinci bolumde ise
iki biiyiik diinya savasi ile birlikte sistematik bir yaptya burunen
istihbarat faaliyetlerini, ilginc casusluk hlkavelerini, gunumuz
istihbarat dunyasmm temellerinin hangi artlarda anldtgim ve
donemin istihbarat efsanelerini masaya vanracagiz. 3. bolumle
birlikte istihbarat servislerinin basrollerini paylaugl SogukSa
. va donemine ve bu zaman diliminin soluk kesici enstantane
lerine ahit olacagtz. Kitaba ismini de veren 4. bolumde ise, 200
ytlhk kurumsal tarihe sahip istihbarat dunyasmm geldigi son
noktayi: super casusluk sistemi olarak bilinen Echelon'u merke
ze alarak, elektronik istihbaran irdeleyecegiz, Ve vine bir nevi
kamera arkasi olarak degerlendtrtlebilecek ekte ise, istihbarat
dunyasina bir ekilde damgasmi vurmus isimlerle yapilan keyif
uve bir 0 kadar da alrtlcl roportajlan okuyacaksiruz.
Her daim bilginin pesinde olmamz dilegiyle...
Ali 9imen
Havran, 2002, IstanbuZ
<00 Birinci Perde (.
OALILAI-I'TAN
OONYA SAY
'Ditmamm biZ, kendini biZ, yuZ 5aVl bile
yapsan bazn agnmaz.'
Cinli Bilge Sun Ce, MO 600
L
O NORA semalanm kaplayan alqilagelmis yagmur bu
lutlan, 0 sabah yerini panldayan bir gunese biraknusn.
Bayan Norwood vine erkenciydi, Yatak odasmm camm
dan, gunesin ayna gibi parlatngt cadde uzerindeki su birikinti
lerine 6yle bir baku. Gece yagan yagmurun islatngr toprak, gu
nesln etkisivle ismmava baslarrus, insanm kamm kaynatan bir
koku yayryordu. lhtiyar kadm, derin bir nefes aldi ve
adunlarla mutfaga seyirtti. Doktorlann tum ikazlanna ragmen,
tek tutkusu kahveden vazgecmek niyetinde degildi. 'Beni koca
Ingiliz hukumeti olduremedi, bir [incan kahve mi oldurecek' diyerek
sovlendi. Kahve suyu kaynarken, zihninden gunluk programmt
geciriyordu. 'Bugan tUm eftalileri refeZ yapama:{sam, bayuk bir
kzsml furayecek. Elimi fabuk tutmam gerek' dive homurdandi. Si
cak kahvesinden bir yudum aldt. Mutfagm duvanndaki abanoz
kaph aynada oyle bir kendine bakti. Uzun uzun gozlertnin ke
nanndaki kinsikhklan inceledi. 'Boylesi bir hayattan sonra, bun
ECHELON
lar az bile' eklinde nunldandi. llerleyen yama ragmen gozleri
halen giizeldi. 30 vil oncesini hanrlanusn. Ofisteki herkes goz
lerini begenirdi. Ozellikle de amiri Bay Blake. Ondan hoslaru
yordu, ama bir turlu acilamarmsn. Blake sik sik gozleri ile ilgili
komplimanlar yapar, bayan Norwood'un akliru kanstmrdi.
'Kimbilir yapnklanml ogrenince ne kadar buyukbir hayal kznkllgzna
dedi, sesli bir ekilde. Fincandaki 'son yudumu ahr
ken, 'Olsun, yine de degilim. Aynz yine yapardnn' di
ye diiiindii ve bahceve cikn. Seftali dolu sepati guclukleyerin
den kaldirdi. Yagmurun etkisiyle sepet, daha da aglrlamltl.
Artik hayan evinin bahcesinde geciyordu. Firtmali an
larda ve heyecan dolu yillarda kendisine slgmak olan evi, bu
kez bahcesiyle onu bagnna basryordu. Islak seftalllerin kabukla
nru soymaya baslarrusn bile. Birazdan rutin bir giiniin daha
hengamesi arasma kapilip gidecekti ihtiyar bedeni. ..
'Her gUn bu bunagzn kaplsmda beklememiz, sence deaptalca
gil mil' dive sordu burnundaki polis memuru, kidernli no
bet arkadasma. Arkadasi, basiru sallayarak onayladignu goster
mek istedi. a. da cok sikilryordu bu sikici ve rutin vazifeden
ama, emir emirdi. Akademiye girerken, 'James Bond' olacagi
giinlerin hayalini fazlasivla kurmustu. Ama iste akademi biteli
villar olmustu. Halen gururla anlatacagt bir olayi yokken, bir de
ustune ustluk kendisine bu recelci ihtivan gozetleme gorevini
vermislerdi. 'Evet'dedi, 'Bende kendimi hazen fok yaramaz ve
aptal gibi hissediyorum ama, biliyorsun, hukumet bu ihtiyardan ha
len Onlar ifin onemi bayuk. 0 yuzden feneni
kapa ve kafeden iki kahve daha kap!' Bryiklan heniiz ter- .
lemi meslektal kafeye giderken, bir yandan gazetedeki
Dulmacaya goz atlyor, diger yandan da onu izliyordu. 'Eminim
bu ihtiyar, bu haliyle bile ikimizi de cebinden f1karnrcU' dedi, belli
belirsiz bir giiliimsemeyle...
Melanie Norwood, lngiliz atom bombasmm slrlanm Sovyetler
Birligine S1zdlrmak sUfundan 1998 ylbnda idama mahkum edildi.
OALiLAH'TAN OUNYA
Cezasr, zaman Cllmlndan dolaYI infaz Halen, Londra'nm
gUneyindeki evinde tek balna ve gazetim alnnda yClIYor...'
***
'Diqmamm bil, kendini bil, yuz savCl bile yapsan, bam
maz;' MO'den once 600'lii yillarda yaayan Sun Ce isimli bilge,
gunumuzden 2 bin 600 vrl once boyle ozetliyordu bilgi toplama
run, dolavisiyla da casuslugun onernini. Ce, 'Bilgi,
yandan edinilmeli' diyerek simr otesi casusluga isaret ediyor,
ru zamanda 'Casusluktan anemli bClanlar elde etmek akllh bir dev
let adammm, ileri generalin sozleriyle de, bilginin
analiz edilmesine dikkat cekivordu.
Casuslugun tarihi de en az insanoglunun kendisi kadar eski.
ve gizleri ortaya cikarma giidiisii insan yaradihsmm
bir parcasi olsa gerek, tarihin her donerninde haber alma ihti
vaci olmus, sonuc olarak casuslar ve bunlan vonlendiren orga
nizasyonlar vucut bulmustur, Kendini giivende hissetmek ve
bilginin getirecegi giice sahip olmak isteyenler, her zaman bu-:
nu elde etmenin savasmi verrnislerdir, Bundan hareketle, bili
nen aksine, casuslugun gercek anlamda ilk meslek ol
bile iddia edilebilir.
Organize casuslugun ilk olarak ne zaman basladigma dair ri
vayetler mevcut. Tevrat'daki Yesua'mn vaadedilmis topraklara
volculugu, ehrin ele gecirilrnesini kolaylasnrmak icin
Eriha'ya iki kisinin gonderilmesini goz onunde bulundurursak,
kendisi kadar eski olma' iddiasim destekleyebiliriz
sarunm. lran destanlannda, savalannm arkasmda
casuslar dem vurulur. Hatta Orhun yazltlannda
Ie, toplum huzursuzluk yaymaya giiniimiiziin
biriyle 'ajan provokaWrlere' karl uyamk olunmasl gerektigine
iaret edilir. Ama kesin olan bir ey var: Diimam maglup
mek gizli yollardan bilgi toplama ihtiyacmm, diinyanm her
doneminde, tarihin her diliminde mevcut bulunmasl.
ECHelON
Dalilah: Filistinli Kadm Casus
Casusluk mesleginin ya da bilincinin ne kadar eskilere gitti
gini gostermesi acismdan, lsrail efsanelerinden olan Samson ve
Dalilah'in hikayesi oldukca ilginc bir ornek teskil eder.
Rivayetlere gore, oldukca giizel bir kadm olan Dalilah, lsra
il milleti arasmda casusluk vapip, lsraillilerin efsanevi kahra
maru Samson'u safdisr birakarak, istihbarat tarihinin bilinen ilk
kahramanlanndan biri olmustur,
M.O. ll00'lii villarda vadedilmis topraklar iizerindeki Filis
tin-Israil miicadelesi tiim hizivla devam ediyordu. lsrailli bir
uzun zamandir evli olmalanna ragmen cocuk sahibi olarm
yor, bunun icin siirekli Allah'a vakanvorlardr... Bir giin kendi
lerine bir melek gorundii ve vakinda bir cocuklan olacagiru
miijdeledi. Ama tek bir artla: Insanustu kuvvetiyle nam sala
cak ve lsrail milletine biiyiik iyiligi dokunacak olan bu cocugun
saclan asla kesilmeyecekti, essiz giiciinii saclanndan ala
cakti. Samson ismi verilen cocuk hula serpildi. Suursiz giicii ile
ilgili hikaveler dort bir yana vavildi. Elleriyle bir aslaru bile ol
durebiliyordu. Filistinlilerle vapilan savaslarda tek basma bir
orduydu adeta. Savaslardan devamli maglup cikan lsrail mille
tinin yiiziinii guldurecek kahraman nihayet gelmisti. Olii bir
eegin kemigiyle bin Filistinliyi birden.oldurdugu rivayet
ediliyordu. Filistinlilerin evlerini ve tarlalanru atese veriyor,
adeta onlara dunyayr dar ediyordu. Ostiin gucleri oldugu icin de
bir turlu maglup edilemiyordu. lsraillileri bolgenin tek hakimi
vapn. Saclanndan aldigr bu hakimiyetin sigortasrvdi. Gnu
savas mevdanmda maglup edemeyeceklerini anlayan Filistinli
ler, tarihin ilk 'cinsel espiyonaj' olavim gerceklestirmeye karar
verdiler, Filistin'in en guzel kadinlanndan birini sarayma yol
. ladilar, Kadm bir sekilde Samson'un strursiz giiciiniin sirnm or
taya crkarmakla gorevliydi. Guzelligivle akliruceldi ve onu
lenmeye ikna etti. Diigiin merasiminde Samson, Filistinli
OALilAH'TAN OUNYA
vetlilere bir bilmece soracagiru, bilemedigi takdirde hepsini et
durecegini sovledi. Filistinli ei bir gece oncesinden Samson'dan
bilmecenin cevabuu ogrendigi icin, bunu arkadaslanna fisilda
misn. Dogru cevabi alan Samson, ihanete ugradiguu ve 'bilgi
anladi ve herkesi oldurdu. Kaduu da saraymdan kov
duo Operasyonun ilk kisrm basansu olmustu ama, Filistinlilerin
pes etmeye niyeti voktu, Samson'un giizel kadinlara olan zaafiru
kefetmilerdi. (Bu zoo! kencfuinden yazlerce yzl sonra gelecek
Onemli ismin de canma mal olacaka.) Bir muddet sonra ilk ka
dimn kendisinden daha giizel kizkardesi Dalilah'a gorev verildi.
Dalilah da kisa siirede Samson'u bastan cikartnve gucunu, uzun
saclanndan aldigiru kesfetti. Bir gece onu sarhos ederek saclan
ru kesti ve gozlerini de oydu. (Ban kaynaklar sadece saclanru
kestigini belirtir.) Filistinli askerlerin vardmuvla da zincire vu
rdu. Efsane Samson yolun sonuna gelmisti. Dalilah gerceklestir
digi cinsel istihbarat sonucu 1100 gumusle odullendinldi.
Ne Dalilah, istihbarat ipn kuUanan ilk kadm, ne de
Samson, kadmlara caTUyla odeyecek ilkerkek
tly. .
Ingiliz Istihbarat Dunyasl ve
'Robinson Crusoe'
Robinson Crusoe ve MoU Flanders gibi diinya klasikleri arasi
na girmis eserlerin Ingiliz yazan iinlii romanci Daniel DeFoe tam
anlanu ile bir macera adamiydi. Tabii ki bu kitabm sayfalann
da kendisine yer buldugu icin de, iyi bir casus!
Daniel DeFoe ticaretle ugraml, basansiz olarak iflas etmis
ti. Hatta bu yiizden bir muddet hapis de vatu. Bir ara alacakli
lanndan kacmak icin Andrew Moreton takma ismiyle vasadi. Ti
cari hayatta basansiz olmasma ragmen oldukca zeki biri olan
DeFoe, sonunda para kazanmak icin casusluk yapmaya karar
verdi. Bu iin hakklm oylesine iyi verdi ki, yazarhgl bir kenara,
halen 'lngiliz Istihbarat Dunyasl'nm babasl' olarak amhr!
.. ECHELON
Londra'da dogup biiyiiyen DeFoe iyi bir egitimin ardmdan
1683'de tiiccar olarak i diinyasma anldt. Monmouth Dii
ku'nun gerceklestirdigi ayaklanmaya kanldigt icin az daha idam
ediliyordu, caruru zor kurtardi. Bu olaym ardmdan isleri kotuye
gitti ve iflas etti. Borclarmdan dolayi girdigi hapisten ciknktan
sonra, gecimini saglamak icin kalemine sanldi. Dini ve politik
konularda vazilar yazrvordu. Ama 1702'de yazdigi 'Shortest Way
with Dissenters' (Muhaliflerle Kestirmeden) isimli eseriyle, done
min lngiltere'si imdiki kadar demokrat olmadigmdan olsa
rek, bir kez daha hapsi bovladi. Prank zekah DeFoe, hapisten
kurtulmanm en kestirme yolunun, cok elestirdigt hukumet adi
na cahsmakran gormiitii. Bunun icin yol, ca
susluk olacakn.
. 1702'de, donemin en parlak politikactlanndan Avam Ka
rnarasi iiyesi Robert Harley' e bir mektup yazarak vardim istedi,
DeFoe'nin eserlerini begenen Harley, kulis yaparak Kralice An
ne'in DeFoe'yi affetmesini sagladi. Newgate hapishanesinden
DeFoe, Harley'e diiiincesini acn. Harley de gizli kapakh
islere cok meraklivdi. DeFoe'nin teklifini kendi gizli servisine
ornek olarak kullanacakn. 'The Earl of Cowper' isimli eserinde
Harley icin oyle vazivordu: 'Hile yapmaYl severdi, hatta
rekli olmasa bile. Kendi kendini tatmin etmek ifin herfirsatta
kullamrcb. Eler biT insamn dilnyaya hilekar olarak gelmesi
gerekseydi, bu Harley' den olmazc:h.. .'
DeFoe'nun teklifi basitti. Koy koy tum Ingiltere'yi dolasa
cak, her smiftan vatandasm politik karakterini rapor edecek bir
casusluk agi kuracakn. Bu raporlar diizenli olarak Harley'e su
nulacakn. Bu arada hukumet islerinde cahsanlar da yakm taki
bealmacak ve ahlaki durumlan rapor edilecekti. Siyasi partiler
de bu kontrol mekanizmasma dahil olacakti.
DeFoe, aynca politik bahmdan kanik bir halde olan
da bir casusluk agi kurulmasmi oneriyordu. Ve
1704'de, kitaplan He hayallerini siisleyen iinlii
DALiLAH'TAN DUNYA
yazar, Ingiliz tarihinin ilk bilincli istihbarat cahsmasim baslan
yordu. Koy kov dolasip casus roplayacakn. Harley ve diger yet
kililerin destegini alarak seyahatinden once yazdigi ra
porda unlan sOyliiyordu: 'lnamyorum ki, buseyahat, Ingiltere'de
bugitne kadar hif istihbaraun temellerini atacakur.. .'
At strtmda bu seyahatte, 'Alexander Goldsmith' ve
'Claude Guilot' takma isimlerini kullanan bir tiiccar olarak ken
dini tarutan DeFoe, rolunu iyi yapmak icin gercekten de bir
eyler alip sanyordu. Zamanla istihbarat isini kivirabilecek ce
kirdek bir kadro kurmustu, Bu kisiler kisa zamanda hukumet
karsin goriilere sahip vatandaslan iinlii yazara iletmeye basla
di. Londra'da bir ofis acan DeFoe, kendisine gelen btlgileri ra
por haline doniitiiriiyor ve Harley'e sunuyordu. Bu vazimlar es
nasmda, daha sonradan istihbarat dunyasmda oldukca yaygm
bir tarz olacak, havadan sudan detaylan bile dile getiriyordu.
Onemsiz gibi gorulen detaylar, gelecek yuzytlda bircok istihba
rat basansma imza atacakn.
Bu raporlar Harley'in elini oldukca kuvvetlendirdi, 1706'da
di isleri bakanligma gelince, DeFoe'yu, lngiltere ile birlik go
rusmelertni siirdiiren lskocya'ya gonderdi. DeFoe'nun gorevi,
kimseye hissettirmeden birlik lehine calismalar yapmakn. Is
kocva'run onde gelen isimleriyle temaslar kuruyor, onlann
ruslerini Harley'e imzasiz mektuplar eklinde aktanyordu. De
Foe'nin birlik vanhsi raporlar gondermesi iizerine cesaretlenen
Harley, goriimeleri hizlandtrdr ve iki ulkenin birlesmesi 1707
vilmda resmiyet kazandi. Kralice Anne'in 1714'de olmesivle
Hannover Krah George, Ingiltere tahtmda hak iddia ederek bu
iilkeye geldi. George, uzun zamandir dusmanlanru dize getir
mek icin zaten kendine has bir casus orgutu kurmustu. Geor
ge'un basbakaru Lord Townshend, vakit gecirmedenDefoe'vu
casus' olarak atadi.
DeFoe'nun yeni gorevi, 'Prens Charlie' olarak da bilinen ve
Ingillz tahtlnda hak iddia eden Charles Stuart'l tahtma
ECHELON
durmeve cahsan [akobitler hakkmda istihbarat toplamakn.
Stuart Hanedanligi, siirgiinde bulundugu Avrupa'da lngiltere'yi
tekrar igal etmek icin ordu kurmaya calisryordu. DeFoe, yeni
gorevinde basanli olmak icin en az zekasi kadar kuvvetli olan
kalemini kullanmaya karar verdi. Onde gelen ]akobit yaym or,
ganlanndan Weekly ]ournal'da editor olarak ie basladi. Be yrl
boyunca gazetede yazdlgl, laf cambazliklanyladolu koe yanla
nnda, Jakobitlerin kafasim oldukca kansnrdi. Boylelikle, gele
cek yUzyl1da oldukca sik kullamlacak 'casus gazeteci' modelinin
en guzel ornegini sunuyordu. InO'de birden gazeteden aynldi
ve aym zamanda casuslugu da birakn. Arnk basanh romanla
rmdan elde ettigi gelirin tadim cikaracakn. Ama zamanla sefa
letin pencesinden kurtulamadi. Bir zamanlann basanli casusu,
eski dusmanlanndan degil, ama vine alacakhlanndan kaciyor
duo 0 tarihten sonra onu goren olmadi. 26 Nisan 1731'de St.
Giles varoslanndaki ucuz bir han odasmda olii olarak bulunma
sma ragmen, olum sebebi hie ogrenilemedi. Ya ofkell bir ala,
cakhsmm ya da kendisini desifre eden jakobit ajanlannm kur
barn olmustu, lngiliz istihbarat teskilannm ilk varancisr, daha
cok bilinen kimligivle dunyamn en onde gelen yazarlanndan
biri olan DeFoe, hie kimsenin kanlmadigi bir merasimle topra
ga verildi. ..
'Koca Kulakh' Casanova
Diinya tarihine 'luzu bir olarak gecmis Giovanni Gi,
acomo Casanova hakkmda cok ey vazildi, cizildi. Sanatci kisi
ligi, kadmlara diikiinliigu ve luksu sevmesi. Ama bir ey daha
var ki, dogast geregi hep gizli kalmistu casuslugul
Tiyatrocu anne babanm olarak In5'de Venedik'de
dogan Casanova, savruk yasam tam ve capkmhklanyla kisa za
manda Venedigin diline diimiitU. Aile dostlan sayesinde Kar,
dinal Aquaviva'mn ozel sektereteri olarak balasa da,
OALiLAH'TAN OUNYA
bu ortamdan sikrlarak Korfu'daki Venedik ordusuna kanldi.
Askerlikten de sikilan Casanova'mn hayali daha hareketli bir
yaam surmekn. Bu arada kendisini sihirbaz olarak lanse ederek
kadmlan bastan Yirmi yll boyunca, aralarmda Is,
tanbul'un da oldugu onemli baskenrlen, miizisyen, kumarbaz,
tuccar ve sihirbaz kimligtyle gezdi. Gecimini, demiri alnna do,
niitiirdiigunii one siirerek, bin bir hile yaparak temin ediyordu.
Gittigi her verde parasiru yiyebilecegi saflan buluyordu.
1755'de Venedik'e d6ndiigiinde buyuculukten tutuklanarak
hapsedildi. Kisa sure sonra hapisten kacarak, istihbarat dunya
sirun unutulmazlar. arasma girmesini saglavacak Paris'e gitti.
Donemin istihbarat itahl genis Fransa, gene adamdaki cevhe
ri kesfermekre gecikmedi. Eski arkadaslanndan olan Kral XV.
Lui'nin Dlileri Bakam Kardinal Francois de Bemis, kendisine
ajanlik yaprnasim teklif etti. Dogustan maceraci Casanova'ya
bundan daha iyi bir teklif goturulemezdi dogrusu,
11k gorev veri, buvuk bir lngiliz filosunun demirledigt Dun'
kirk oldu. 1713 Utrecht antlasmasi He lngiltere'ye devredilen
Dunkirk limarum Ingiliz garnizonu kontrol ediyordu. Casanova
ajan kimliglne burundugunde, Fransa ve lngiltere arasmda cok
kan dokecek 7 Y11 Savaslan (1756,1763) baslamak iizereydi.
Capkm ajanm gorevi ise lngiliz donanmasinm ve garnizonu
nun tam olarak gucunu ogrenip kardinale iletmekti. Zengin bir
Venedikli kaptan kimligivle, usaklan ve vardimcrlanvla (ki
hepsi kardinalligs bagh askerlerdi) Dunkirk'e giden Casanova,
kentin en liiks hanma yerlesti ve dikkat cekmek icin crlgmlar
gibi para harcamaya basladi. Arkadaslik kurdugu lngiliz kap
tanlanru, atafau ve yalanlan ile etkiliyor, Venedik mimarisi,
denizcilik teknikleri vb konularda yaptlgl gosterisli konusma
larla dikkatlerini cekivordu. Birkac gun icinde limandaki savas
gemilerinde verilen davetlere basladr. Casanova da
ha soma kaleme alacagi amlannda ilk ajanlik misyonunu oyle
anlauyordu: 'Her firsatta gemi1erine gidiyordum ve mumkun oldu,
ECHELON
J!u kadar kalmaya falllyordum. Hemenhemen her konuda sorular
soruyordum. Ingilizler ne kadar bilgili olduklanm gostermek ~ i n ko,
-nUmaya dunden TaZlydtlar. Akam n a dondugumde akltmda ka,
lanlan detaylan ile yaZlYor tie onemli eyleri de fiziyordum. On be
gUn ~ i n d e neredeyse limandaki tum Ingiliz gemilerini tie murettabat,
lanm detaylan ile ezberime almttlm. ..'
Parls'e dondugtmde verdigi raporlar karlhgl, a vakitler bu
yiik bir servet alan 12 bin frankla odullendirildi.
1759'da vine lngtlizler hakkmda Hollandahlara istihbarat
topladigi icin, bu ulke tarafmdan ovalye unvaruna layik gorul
dii. Bu arada yapngt yolculuklar esnasmda 1764'de Berlin'de
Papa II. Frederick ile karsilasn. Papa'rnn 'benim yammda fal!'
teklifini reddetti. Casanova'nm iinii giderek yaytliyordu. Rus
lmparatoricesi Katherina ile tamsrms ve onun da gonliinii cal
rmsti. lmparatoricenin saraymda bir baska gonul iliskisine gi
rince, apar topar Rusya'dan kovuldu. Bu arada etrafmda hep
kendisi gibi har vurup harman savuran tipler oldugu icin casus,
luktan elde eUigi servet kisa zamanda tukendi. 1774'de Vene
dik'e donerek gecimini saglamak icin tekrar casusluga basladi.
1782'ye kadar Yenedik Polisi adma calisarak, bir zamanlar ken,
disinin de fazlastyla ilgilendig! biiyiiciiliikle ugraanlan vakalat
tmyor, bir yandan da hicivler kaleme aliyordu. Bunlardan bi
rinde amirlerini alaya almca 1782'de Yenedik'ten kovuldu.
Ama ohreti ibulmasma yardrmcr oluyordu. 1785'de Waldste,
in Duku'nun Bohemya'daki saraymda kutuphaneci olarak ~ a '
lismaya basladr. Burada degiik eserler kaleme aldi, ceviriler
yapti ve Historie dema tlie isimli kendini anlatan bir hanrat yaz
dt. lstihbarat faaliyetlerinden elini etegini tamamen cekti ve
kalan ornrunu yazarak gecirdi.;
1700'lii yillann sonlanna kadar 'romantik macera' tadmda ve
organizeden yoksun devam eden casusluk faaliyetleri, giderek
cehresini degitirecekti. 18. vuzyilm baslangicmdan itibaren
yasanan gelismeler, gezegenimizi iki topyekun savasa surukleye-
DALiLAH'TAN DUNYA SAVA$LAIRI'NA ..
cek olaylann da baslangicr oluyordu aym zamanda. Somurge ve
hammadeleri pavlasmak icin verilen mucadelenin lSlSl yiikseli,
yor, lrnparatorluklan tarih sahnesinden silecek olusumlar orta
ya cikrvordu. Bu gelismeler, kacmilmaz olarak bilgiyi her za
mankinden daha ktymetli hale getiriyor, bunu elde etmenin
yollanru da gelistirlyordu. Ozetle, gunumuze kadar surecek olan
'casuslar saVal' start alryordu.
(. lklncl Perde +
SICAK SAV AN
SOGUK
'Tum erkekler hayal kurar amaaym
gil. Gece beyinlerinin tozlu hayal
kuranlar, sabah uyarubklanruIa yokol
dugunu gOrUrler. Ama ganduz hayal kuran et
kekler, llflk gozlerle bunlann
ifin tehlikelidirler. ben bunu yapilm. J
Arabistanli Lawrence, 1934
1
9OO'LO YILLARIN diinyasmda istihbarat alemi oldukca
Avrupa htikumetleri rakipleri ve potansiyel
manlan hakkmda politik ve askeri istihbarat top lama faa
liyetlerinde bulunmasma ragmen, bu tiirden organizasyonlara
hem maddi bakimdan hem de personel acismdan pek onern ve
rildig! soylenernezdi. Basbakanlan ya da devlet baskanlanm du
zenli olarak bilgilendirmedikleri gibi, verdikleri bilgiler de ge
nellikle olaylann gidisatmda hissedilir degiikliklere vol acmaz
di. Her ne kadar Biiyiik Britanya'nm etkisi anakara disma ka
dar uzanan genis bir istihbarat servisi oldugu soylenmekle bir
likte, gercek farklrydi. 1873'de savas bakanhgi 27 askeri ve sivil
ECHELON
personelden olusan istihbarat birimini kurmustu. Ayru donem
de donanma teknolojisinde gelismeler yaamyor, ates giicii yuk
sek savas gemileri insa ediliyordu. Askeri istlhbaratm smirlan,
sadece dusmanm taktiklerini, silahlanru ve asker savisrm degil,
aym zamanda teknik bilgileri de icerecek ekilde genisliyordu.
1882'de Amirallik Dairesi, Dl lstihbarat Birimi'ni (Foreign In,
telligence Committeejkurdu. 1887 vilmda aym birim, Donan
rna lstihbarat Birimi (Naval Intelligence Department) ismini
aldr, Birim, donanmaya ait gemilerden; diger ulkelere ait savas
gemilerinin mevkileri, faaliyetleri gibi degerli bilgileri derlivor
duo Aym zamanda vabanci limanlara vapilan ziyaretlerden de,
vapilan ticaret, vuklenen indirilen mallar, bunlann istikametle
ri gibi ekonomik istihbarat degeri yiiksek bilgiler elde ediliyor
duo Berlin, Viyana ve St. Petersburg gibi onemli merkezlerdeki
lngiliz askeri ateseleri, bulunduklan iilkelerdeki askeri gelisme
leri saraya rapor ediyordu. Ama bunu oldukca kibar ve kabul
edilebilir bir tarzda yap ryorlard1. Herhangi bir gizli faaliyette
bulunduklan iddia edilemevecegi gibi, bu rur faaliyetlerden de
kesinlikle uzak tutuluyorlardi. Donemin lngiliz askeri atesele
rinden biri oyle diyordu: 'Kesinlikle herhangi bir gizli faaliyette
bulunrruulIm. Bana gare bir askeri garev yapng& ulkenin ko
nugudur tie sadece bir konuga izinverilen olfulerde garevini yapma,
lullr. Tabii ki gozilnu ve kulagtm dart tlfacak, bir kapnna,
maya ama gizli faaliyetler onu ilgilendiren degildir.
Hatta boylesi teklifleri elinin tersiyle itmelidir. Eve gelen konugun
yatak altlaTlna bakmasl degildir.. .' Tabii
ki sonradan iin rengi bir hayli degiecektir.
Ayru ekilde istihbaratm onemini kavramarms gorunen ul
kelerden biri de, Fransa'vdi. 1870'de Almanya ile vaptiklan ve
hezimete ugrayarak Alsace-Lorraine'i kaybettikleri savasin ar
dmdan istatistik ve askeri kesif birimi kurarak, Fransa'run sirur
kasabalanru igal eden Alman birlikleri hakkmda istahbarat
toplamaya bllladllar. 1873'de Alman istilasl sona erince birim
SICAK SOGUK
genlsletildi ve istihbarat servisi (Service de Renseignement, SR)
ya da Ozel Servis ismiyle amlmaya basladi. 1880'lerde SR'in
Berlin, Viyana, Dresden, Leipzig, Frankfurt, Koln ve Mannhe
im gibi metropollerde ajanlan vardi. Fransa, basma gelenlerden
ders alnusn.
Almanlarm Ilk Adnm ve Abwehr
Yuzyrlm sonlanna dogru en kapsamh istihbarat agma sahip
olan ulke lmparatorluk Almanyasi'vdr.
Gunumuz gizli servislerinin ilham kaynagl, I. ve II.
Diinya Savaslan esnasmda hizmet veren Alman Dl lstihbarat tie
Casusluk Servisi, (Abwehr) olmustur, 23 Haziran 1866'da
kurulan teskilat, ozellikle Almanya-Avusrurva savasi esnasmda
yaptlgl Almanlann muzaffer olmasmda buvuk rol
ovnanusn. Abwehr'in Avusturya savasmdaki basansi, Alman
yiiksek komutanhgim, teskilatm faaliyet sahasrru genlsletmeye
itti. 1870,71'deki Fransa-Prusya savasmda Abwehr vine sahne
devdi. Fransiz kuvvetleri hakkmda topladigr olaganustu bilgl
lerle, arunda bozguna ugramalanrn saghyordu. Teskilann bu ba
anlarmda, uphesiz ki Alman topraklannda yetismis en biiyiik
casus ustasi olan Wilhelm Stieber'in buvtik pavi vardi.
Wilhelm Stieber, 3 Mavis 1818'de Saksonya Meresburg'da
dogdu, Babasi, oglunun din adarru olmasuu istivordu. Stieber,
Berlin Unlversitesi'nde teoloji okumaya basladi. Ama gene
adamm icinde firtmalar kopuyordu. Kilise koridorlannda gece
cek sakin bir hayat dusuncesi, ona de cazip gelmiyordu. Te
oloj i egittmint yanm birakarak, hukuk okumaya basladi.
1841'de basan ilemezun oldu. Kendini kriminoloji uzerinde.ye
tistirdi. Bu arada egitiminl finanse etmek icin polis istasyonla
nnda ve mahkemelerde ayak islerl yaprvordu. Avukatliga basla
dl. Muvekilleri daha katiller, lrz dumanlan ve hlfSlzlardl.
Bu zaman zarfmda tam bir insan sarrafl oldu. Bunu, casusluk va,
.. ECHELON
ammda fazlasryla kullanacakti. 1845-50 arasmda 3 bin kisinin
savunmasuu yaparak fantastik bir une kavustu. Ama bu iiniin
bilinmeyen bir yonii daha vardi. Stieber, bu zaman zarfmda po
lis adma 'ajan provokatar' olarak cahsrrusn. Kanksiz bir monar
ist olan Stieber, rnusterilerinden elde ettig] 00
reketler' hakkmdaki her turlu bilgiyi yukanlara ulasnnyordu.
1848'de ofkeli bir sosyalist grup Prusya Krali Frederick Willi
am'm etrafmi kusatti. Korumalan ortada gorunmuvordu. Kala
baligm arasmdan siynlan gene bir adam, Kral'i kapng. gibi of
keli kalabaliktan uzaklasnrdi. Bu adam Stieber'di. Bu cesur
davrarusmm karsiligmda Kral onu Berlin Kriminal Polis Mudu
rii vapti. Stieber, istedigtne kavusmustu. Zira, kurtanci rolunu
oynamak icin ofkeli kalabalik mizansenini kendi ayarlarrusnl
lki vil sonra kral, Stieber'den, Ingiltere'de vasavan Karl Marx ve
benzeri Alman radikaller hakkmda bilgi toplamasi icin Land
ra'ya gitmesini istedi. lngiltere'de Schmidt takma ismivle,
Marksistlerin eserlerini toplayan radikal bir derginin yazt isleri
sorumlusu olarak ortaya cikn. Aralannda Marx'm da bulundu
gu bircok komunistle tamsn. Bu esnada topladtgt bilgiler,
1852'de Koln'de yapilan Uluslararasi Komiinist mahkemelerin
de delil olarak kullaruldi. Avru vtl Paris'teki radikal cevrelere
sizarak, Almanya'daki asm hareketler hakkmda bilgi topladi.
Bu kisiler de tutuklandi. Stieber'in otoritesi oyle bir noktaya
gelmisti ki, ulkede en az Kaiser kadar keridisinden cekinilivor
duo 1858'de Kral Frederick William'm deli oldugu iddiasiyla ti
marhaneye gonderilrnesiyle tablo degiti. Yerine gelen kardesi
I.Wilhelm, oldum olasi Stieber'i sevmemis veona guvenme
misti. Alrl kullandigi ve suclulara iskence yaptlgl iddiasrv- .
la vargi karsisma cikardi. Stieber, mahkemede, daha sonra 1. ve
11. Diinya Savasi'ndaki bircok Alman yetkilinin de arkasma si
gmacagl, 'ben sadece bana verilen emirleri yerine getinlim' eklin
de bir savunma yaptl. Beraat etti ve gorevine dondii. 11k i ola
rak mahkemede gorev alan herkesi tutuklattl. Bu kez
SICAK SOGUK A
asrrusn. Wilhelm, kendisini kovdu ve Berlin'i terk etmesini is
tedi. Stieber, St. Petersburg'a gitti. Ruslar, ondaki cevheri cok
tan farketmisti. Rus karst casusluk teskilati adma cahsmaya bas
ladi. Bir zamanlarm Alman polisi olan Stieber, kisa zamanda
Car karsm radikallerin korkulu ruvasi olan, isbirlikcilerden, cift
tarafh ajanlardan ve acunasiz katillerden olusan yaygm bir ca
susluk sistemi kurrnustu. Stieber' in temellerini attlgl sistem,
birkac yll soma Car'm gizli polis servisi, donemin en buyuk te
ror fabrikasi Okhrana (1881-1917) olarak somutluk kazanacak
n. 1863'de Stieber' in Almanya'daki talihi tekrar dondu. Al
manya'nm Rusya buyukelcisi olan Otto von Bismark ile tarusn,
Bismark, oteden beri Stieber'in casusluk yetenegini takdir edi
yordu. Stieber, tek ata oynayacak kadar saf biri degildi. Ruslar
hesabma cahsirken, bir taraftan da bu ulkevle ilgili tiim bilgile
ri, affedilmek umuduyla Berlin'e aktanvordu. Bu arada Bis
mark'i uyararak, suikastten kurtulmasmi saglamis, npki Willi
am Frederick vakasmda oldugu gibi, onun da sonsuz giivenini
kazanmisn. Bu basansiz suikast girisiminde parrnagi olup olma
dlgl ise hicbir zaman ogrenilemedi. Bismark; Sansolye olunca,
havanru kurtaran Stieber'i Gizli Guvenlik Polisi'nin basma ge
tirdi. Stieber, hie vakit kavbetmeden yeteneklerini sergilemeye
basladi ve yaygm jumalci aglyla radikaller hakkmda muazzam
bilgiler toplayacak, Abwehr'i kurdu.
Bismark, Stieber' in performansindan cok etkilenmisti. Sa
vas acmavi diiiindiigii Avusturya hakkinda istihbarat yapmasr
icin onu bu ulkeye gonderdi. Stieber, bu kez seyyar saner kilt
at arabasi ile Avusturya sokaklanm arsmhyordu. Dini es
yalann yamsira, erotik tablolar da satan bir saner! Birkac ay
soma Berlin'e dondiigiinde, koltugunun alnnda, Avusturya bir
liklerinin, cephaneliklerinin ve ikmal yollanmn yerini goste
ren detayh planlar vardl. 1866'da Bismark'm ordulan, Sti
eber'in istihbaratmdan hareketle Avusturya'Yl bozguna ugrattl.
Stieber, Avusturya'ya giren Alman ordulannm yamslfa diiman
ECHELON
topraklannda karst istihbarat yapan ilk duzenli birimi de kur
mustu: Arazi Guvenlik Polisi.
Berlin'e dondugunde Bismark'm sagkolu olmus, boylelikle
.istihbarat tarihinde yeni bir acan Alman Karsr lstihbarat
Servisi'nin patronluguna yiikselmiti. Stieber, askeri sansur ve
dezenformasyon alanmdaki ilk isim olarak tarihe gecti. Cephe
deki muttefik askerlerin moralini yuksek tutmak icin iyi haber
ler abartilryor, kotu gelismeler saklamyor, kafl tarafm moralini
bozmak icin de yalan haberler uretilivordu. Bu esnada yeni bir
dusman ortaya cikn: Fransa. Casus ustasma vine yol gorunmus
ni. Stieber, bu ulkedeki faaliyetleri ile dunyarun en yaygm ca
susluk aginm miman oldu. Turist, saner, rahip, dilenci ve i
adarm kihgmdaki ajanlan, Fransa'vi kans kans tararms, her eh
rin nufusundan gecim kavnagina, askeri birimlerinden cografik
durumuna kadar detaylanru ctkarrmslardi. Hatta, daha soma
Ulkeyi isgal edecek Alman askerlerinin beslenme prograrmm
belirlemek icin, Fransa'nm hangi ne kadar hayvan
oldugunun bile tespit edildigi soyleniyordu. Bismark, 1870'de
Fransiz- Alman savasmi baslatngmda, Fransa topraklannda 20
bin Alman casusu oldugu tahmin ediliyordu. Alman kuvvetle
ri, tum Fransiz hedeflerini kisa zamanda, 'eUeriyle koymU gibi'
ele gecirdi. 1871 'in Ocak aymda kendileri achna
vend Versay m arkasm
cIa clef.) biT casus ordusu biliyorlar 1TUycb acaba? 1880'lerin
sonuna geldiginde birimin Paris, Bruksel, Luksemburg, Belfort
ve diger Fransrz sehtriertnde, az sayida arna oldukca seckin bir
ajan agl vardi. Rusya'da ise 75 dolaymda ajan ve isbirlikci istih
dam ediyordu. 1889'dan itibaren seferberlik emirlerinin detav
lanru ve Car'm ordulan ile ilgili bircok bilgiyi ele gecirmeye
balamllardl.
Stieber, savam ardmdan elindeki mUthi gUcU, kiisel dU
manlanm dize getirmek kullandl. Adamlan, Ulkenin onde
gelen aristokratlan, bUrokratlan, i adamlan, samiyicileri hak-
SICAK SOGUK
kmda ilerde santa] olarak kullamlabilecek bilgiler topluyordu.
Bu arada Berlin'in kotu ohretli randevu evi 'eil Ev' de Sti
eber'in sinsi dehasmm bir urunuydu. Calisan kadmlann hepsi
ayru zamanda Stieber'in casuslanydt. Nufuzlu musterilerinden
elde ettikleri bilgileri merkeze aktanyorlardt.
Stieber, her ne kadar Alman elit kesimi tarafmdan sevilme
se de, istihbarat dunyasma damgasmi vurdugu gercegini kimse
degistiremez, Basmi, bankalan, sanayiyi ve idunyasrm vonlen
dirmek icin casus Ian ilk kez devreye sokan, gelismis antaj ve
teror tekniklerini istihbarat dunvasmda ilk kez uygulayan, psi
kolojik savas tekniklerini, sansuru, dezenformasyonu ve hedef
kisileri tuzaga dusurmek icin kadmlan .ilk kez kullanan, hep
Stieber olmustu, 0, hie de adil olmayan istihbarat oyununun
bas mimanvdi.
donemde Almanya'nm, Fransa ve Rusya'daki casus agl
genis olmasma ragmen, lngiltere'deki durumu pek parlak degil
di. Bu ulkedeki belli bash ajanlan Dr. Max ve Karl Gra
ees'di. Schultz daha cok lngiliz donanmasryla ilgili bilgiler top
lamaya calisryordu. Graves ise tam anlarmylabir U9kaglt9lydl.
Bilgi toplamaktan daha ziyade, toplamadigi bilgiler icin para
nrnklamasivla tmlenmistl. En sonunda kendisi icin 'iki yiizlu
bir ytlan' diyen lngiltere'deki Alman istihbaranrun efi tarafm
dan orgutle iliskisi kesildi.
Gercek ajanlann varusira, genis bir askeri atase agl da, gun
10k gazeteleri, parlamento konusmalanru, aralannda kartpos
tallarm da oldugu her turlu yanh matbuan tarayarak Alman
ya'ya bilgi akinyordu. Genel bir kural olarak Alman askeri ve
deniz ateseleri, casusluk olarak nitelenebilecek eylemlerde bu
lunmuyor, sosyal istihbarata onem verivorlardi. Partiler, yemek- .
ler ve her tUrlu ikili slcak iliki, bilgi toplama a9lsmdan verim
li imkanlar yarauyordu. 1878, 1890 ve 1900 tarihindeki impa
ratorluk emirleriyle, ataelerin illegal bilgi toplamasl yasaklan
mlU.
ECHELON
9ar'm casuslan
Donemin unlu aktorleri gibi Rusya da, rakiplerinin askeri
emellerini ogrenmek icin vamp tutusuyordu ve bu atesini gider
mek icin, istihbarat konusunda uzun boylu adirnlar atmisn.
Carlik Rusvasi'nm istihbarat servisi Okhrana 1900'da ozel bir
polis birimi olarak kuruldu. Birimin asli amaci, kendisinden
soma gelecek olanlar gibi, dl istihbarat toplamak degtl, icerde
ya da disarda olsun Carhk rejiminin muhaliflerini gozetim al
tmda tutmakn. Okhrana'nm dl birimi, Rus devrimcilerinin ve
muhaliflerinin aglrhk olarak bulundugu Fransa, lsvicre ve In,
giltere'de faaliyet gosteriyordu, Alt birimlerse, Almanya, Avus
turya-Macaristan, lskandinav ulkeleri, Turkiye ve Iran ile ilgili
istihbaratlar topluyordu. Diger ulkelerin asked ataseleri casus,
luktan israrla kacirurken, Rus ataseler gemi azryaalrmsn. 1908,
12 arasmda Danimarka ve lsvec'de Askeri ataselik yapan A. A.
Ignatev, Almanya icersinde faaliyet gosteren genis bir casusluk
ebekesini idare ediyordu. Mesela Yuzbasi Bazarov, casuslann
dan biri vakayi ele verince, 1914 yilmda Almanya'da istenme
yen adam (persona non grata) ilan edildi ve ulkeden kovuldu.
Viyana'daki atase Yiizbal Zankevich'se, Avusturya karst istih
barat servisi karanlik faaliyetlerini ortaya ulkeyi terk
etmek zorunda kaldi. Zankevich, her turlu devlet kurulusunda
hizmetlilerden bakanlara kadar bircok kiiyi avucunun icine al
nusn. 1900'lerde Rusya'nm vakaladigi en buyuk istihbarat vur
gunu, Avusturya-Macaristan asked yaprlanmasi icindeki Yuz
basi Alfred Redl olmustu. Redl, Ruslann varusira, Fransiz ve
ltalyan gizli servislerine de bilgi satryordu. 1900'den, desifre 01,
dugu 1913'e kadar, Redl, Viyana'daki askeri karst istihbarat ser
visinin ve Prag'daki ordu istihbarat servisinin baskanhgiru yap'
rmsnl Ruslar muhtemelen Redl'in homoseksuel olusunu bir
antaj unsuru olarak kullanarak, kendileri icin cahsmaya ikna
etmislerdi. Redl, Rus efendilerine onemli bilgi ve belgelerin fo
tograflanru cekmekle kalmamis, aym zamanda Rusya'daki
SfCAK SOGUK
Avusturyah casuslann da kimliklerini vermisti. Aynca ulkesi
nin Rusya'yla girecegi bir savasta hangi cephelerden saldiraca
gml gosteren 3 nurnarah savas plamm ve Rusya'yla olan Galic
ya smmndaki askeri istihkamlan gosteren belgeleri Moskova'ya
satmisn. Avusturyah yetkililer Redl'in maskesini dusurunce, en
ufak rakama vanncaya kadar her turlu bilgiyi degitirmek zo
runda kalmislardt. Redl, ulkesine verdigi zaran gorecek kadar
vasamaya firsat bulamadi. Yogun sorgulamanm ardmdan girdi
gi bunalirn ve duvdugu utanc sonucu, 1913 yilmm 25 Mayis'm
da ulkenin en guzel otellerinden biri olan Hotel Klomser'deki
bir odada beynini ucuran tetigi cekti, Askeriyetkililer olayt si
radan bir intihar olarak aciklamaya cahssa da, ertesi sabah Ber
lin ve Prag'daki gazeteler carsaf carsaf Redl'in casusluk macera
lanm yaymhyordu!
Majestelerinin Gizli Servisi
Yirminci yiizytlm' ilk on vih sona ermeden ortaya cikan sa;
Va ve vabanci casuslar korkusu, blrcok ulusun istihbarat faali
yetlerini luzlandirmasma neden oldu. lngiltere'nin 'izolasyon'
politikasr siyaset baskilannm kurbam olacakn. 1900 tarihli
Alman donanma kanunu, takip eden 20 yll icersinde 19 yeni
savas gemisi ve 23 kruvazor vaprlmasrm karara baglavarak, In'
giltere'nin denizlerdeki iistiinliigune ciddi bir tehdit teskil edi
vorduIngiltere Fransa ile olan somurge sorunlanru 1904'de yo,
luna koydu. Anglo-Fransu ententesini, 1907'deki Anglo-Rus
ententesi takip etti. Bu arada Fransa ve Almanya 1905'de Fas
yiiziinden karst karsiya gelmisti.
I. Diinya Savasi'nda karsi karsiya gelecek taraflar saflanm
ahyorlardi. 1904 ubaulngiliz istihbaranndaki seri degiiklikle,
rin baslangici oldu. Istihbarat departmaru yeniden yapilandml
dt. Askeri Operasyonlar ismini aldr, lstihbarat, yeni
miidiirliigun dort bolumunden sorumluluguna verildi.
.. ECHELON
M02 lsti"hbarat Birimi, M03 Yonetim ve Ozel Garevler Bola,
ma, M04 ise Topografya Bolama olarak isimlendirildi. Dl Istih
barat Bolumu kurulur kurulmaz hula genislemeye basladi. Di
ger birimlerin hepsinden daha fazla elemaru vardi. Y11 bitme- .
den Amerika ve Uzak Dogu masalan da eklendi. 'Oze! Gorev
ler' sansur, karst istihbarat ve gizli istihbarat toplanmasmdan
sorumluydu.
MIS, MI6 ve kalbi kmk casus Vernon KeU
Karst istihbarat icin varanlmis birkac istisna insandan biri
de, iiphe yok ki, lngiliz istihbarat teskilan MIS'in ilk
baskani Vernon KeU'di.
21 Kasun 183Tde Yarmout Ingiltere'de dogan Kelt, zengin
bir ailenin cocugu olarak oldukca iyi bir egitim aldi. Ozellikle
vabanci dillere karst buyuk bir vetenegi vardi. Daha kucuk bir
cocukken Lehce'yi anadili gibi konusuvordu. 1892'de Sand,
hurst kolejinden mezun oldugunda Ingilizce'nin yamsira, Fran,
stzca, Almanca ve ltalyanca'ya hakimdi. Bu ozelliginden dola
yl yurtdismdaki onemli toplannlarda cevirmen olarak gorev al
maya basladi. 1898'de gittigi Moskova'da kisa zamanda Rus
da ogrendi. 1900'de Pekin'deki Avrupa elciliklerinin
Iismasim tehlikeye diiiiren bir dizi ayaklanmayi basnrmakla
gorevli banh guclerle birlikte Cin'e gitti. Burada Cince ogren'
di. 1902'de dondiigii Londra'da basanh cahsrnalan ile dikkat
ceken ve isminden soz edilen bir subay olmustu. Aym ytl yuz
balhga terti etti ve Savas Bakanligi'mn Almanya masasmda
gorev yapmaya basladi. 190Tye gelmdiginde oylesine saygm bir
konumu vardi ki, lmparatorluk Savunma Komitesi'ne secildi.
Ayru yil SIS (Special Intelligence SenJice) ya da MI6 (Military In,
telligence 6) olarak da bilinen Ingiliz Gizli Servisi kurulmustu.
Bundan iki yil sonra, 1909'da M05 ismi altmda lstihbarat
Barosu kuruldu ve Vernon da baskanligma getirildi. 1916'da is,
mi giiniimiize kadar devam etmekte olan MI5'e (Military Intel,
SICAK SOGUK
ligence 5) donusecek olan MaS, baslangicta oldukca kucuk bir
birimdi.
Kell, teknik ve prosedurleri ogrenmek ve operasyonlar yap'
mak icin, Mansfield Cumming vonetimindeki SIS'le, Basil
Thomson'un Metropolitan Polisi'yle, Reginald HaU'un Donan
rna Istihbaran ve Patrick Quinn'in Scotland Yard teskilanvla ya
km iliski kurdu. Bu birimler, MOS'in 0 zamanlar yetkisi olma
dlgl icin, bu birim adma tutuklamalan gerceklesririvordu..
1914'de lngiltere'nin Almanya'ya savas ilan etmesiyle bir
likte, MaS ile ulkedeki Alman ajanlan arasmda kivasiya bir sa'
vas basliyordu. Kell, yaptlgl titiz ve sabirh cahsmalarla, ulkede
ki Alman casusluk aglanna buyuk darbeler indirdi. Bunlar ara
smda, berber dukkamyla Alman ajanlannm birbi
rivle iletisirn kurmasmi saglayan Karl Ernst, Dr. Armgaard Gra
Yes, Heinrich Grosse, Frederick Gould gibi ajanlar ve Alman'
lar adma cahsan lngiliz Donanmasi'nda gorevli topcu subavi
George Parrott da vardi. 1. Diinya Savasi boyunca Almanya'nm
bu iilkeye gonderdigi tiim ajanlar istisnasiz Kell'in kurbaru 01,
duo yakalanarak hapsedildi, baztlan idam sehpasiru boyla
di. Kell, biezat yonettigi bir operasyonla Almanlann bu ulkede
ki en iyi casusu Karl Lody'uyakalayarak, karst istihbarat alarun
da tam bir efsane oldu. Lody, lrlanda'da yakalanmadan once
sahte Amerikan pasaportuyla lskocya'daki .lngiliz birlikleri
hakkmda oldukca onernli bilgiler toplarms, saYIS1Z defa kendisi
ne kurulan tuzaklardan kurtulmus, ele avuca slgmayan bir ca
sustu.
. Kelt, I. Dunya Savasi'run ardindan 1920 ve 30'larda da ka
river basarnaklanru nrmanmava devam etti. Generallige kadar
yiikseldi. Dunvamn en iyi karsr tstihbarat baskanlanndan biri
olarak kabul ediliyordu. Yonetimi alnndaki MIS, iilkedeki ko
miinistler ve Nazi ajanlan hakkmda istihbarat topluyordu.
1939'da savasm golgesi Avrupa'nin iizerine dusup, Winston
Churchill de iktidara gelince, Kelly icin riizgar tersinden esmeye
ECHELON
basladi. Churchill, MI5'in harekete gecmesini istemis, umdugu
raporlan alamaymca da, Kell'i ayaklanm silriimekle suclarnisn.
Churchill, sirdaslarma Kell'in yontemlerinin eski moda oldu
gundan dert vakimvor, MI5'in bu kafayla Wilhelm Canaris'in
ABWEHR'iyle basa crkamavacagim sovluyordu, Kimilerine go
reyse Churchill, 1920'lerde henilz iktidarda degilken Kell'den
birgilvenlik raporu istemis ve alamarmsn. Simdi de ondan in
tikam alrvordu. Churchill ile Kell arasmdaki bu gerilim giderek
artacakn. Olkenin basbakaru Hitler'i birakrrus, istihbarat efle
rinden biriyle savasmaya baslamisn!
14 Ekim 1939'da korkunc bir olav gerceklesti. Kaptan
Gunther Prien komutasmdaki bir Alman denizalnsi, Orkney
adalanndaki lngiliz sualn savunma kalkarum basanyla atlata
rak Scapa korfezindeki Kraliyet Donanma slgmagma kadar su
ztildti. lsabetli bir torpil ansi, Royal Oak isimli savas gemisini
834 murettabanyla birlikte soguk sulara gomdu. Ingiltere'de or
tahk kansn. Herkes Kell'in MI5'ini atlatan bir Alman ajanmm,
Prien'e hedefe giden bilgileri verdigini soyluvordu. Daha sonra
dan 'Alman casus' iddiasmm bir balon oldugu anlasilsa da,
Churchill, bu olaydan hep Kell'i sorumlu tuttu. Sanki gizli bir
el, iki ismi cansnrmak istivordu. 1940 Ocak aymda Churc
hill'in secmen bolgesinde bulunan Waltham Abby'deki Krali
yet Barut Fabrikasi'nda meydana gelen patlama, be kisinin
olumune neden oldu. Herkes vine bunun, MI5'in gozunden ka
Alman ajanlanmn sabotaji oldugunu dusunuvordu. Da
ha sonradan Scotland Yard'm sorusturmasi, olaym bir kaza 01
dugunugosterse de, bu patlamayt ve Royal Oak'u bahane eden
Churchill, ulkesinin en iyi isrihbaratcismt 25 Mavis 1940'da
gorevden aldt. Kell'in, MI5 kantinini isleren ei bu karara 0 ka
dar sinirlenmisti ki, tilm calisanlan kantine ve masa
run ilzerine cikarak, "C;ok klymetli Winston'mIZ, generalinizin 00
yedi! J dive bagirrmsn.
Kendisine vapilan haksrzhktan dolayi kalbi kmlan Vernon
StCAK SOGUK
Kell, emekli edildikten sonra Buckinghamshire'da kirahk bir
eve yerlesti, Ve istihbarat dunyasuun elemam gibi, yalmz
ve kalbi kmk bir ekilde 27 Mart 1942'de oldu.
Slrp gidi setvisi I. Dunya SavC1I'm patlanyoT!
Bugiln Balkanlarda yatah huzursuzlugun temelinde, Avus
turya-Macaristan lmparatorlugu'nun ektigi tohumlann yattlgl-
ru sovlevebilinz. Ozellikle de Avusturvali Habsburg hanedanli
gmm baskict pclitik vonetimi, Sup milliyetciligini canlandiran
unsurlann basmda geliyordu. Avusturya, Bosna ve Hersek'i i
gal edince, Sirp milliyetciligi patladi. Siranm kendisine geldi
gini di.iilnenSirbistan'da bircok veraln organizasyonu faaliyete
gecti. Arnaclan, Avusturya lmparatorlugu'nu tarihe gomup,
Slavik ulkeleri bir can alnna toplamakn, Belgrad Askeri Aka
demisi'nin onderligtndeki olusumlara vuzlerce Sirp genci akin
etti. Ogrenciler ve askerler, Avusturya ordusunu kontrol alnna
almak ve imha etmek icin istihbarat ve sabotaj birimleri olus
turdu. Organizasyonlara her gecen giln yeni elemanlar kanh
yordu. Bunlardan biri de, oldukca gene ama bir 0 kadar da hirs
li ve actrnasiz bir subay olan Dragutin di. Sogukkan
h ve kemiklerine kadar Sirp milliyetcisi olan bu adam kisa za
manda Ukendinjenje ili Smrt isimli grubun liderligine yukseldi.
Grup, Sup milliyetciliginin rum Balkanlan onune kanp supu
recegine dair yemin etti. Hedefleri Bosna'daki Avusturya bina
lannr bombalamak ve gorevlilertne de suikast duzenlemekri.
Grubun sernbolu olarak da, kara bir el figilrii secildi. Tehdit
edilmesi gereken kisilere, uzerinde bu figurunun damga olarak
basildigr zarflar gonderilivordu. Verilen mesaj acikn: Grubun
varllllm ya da elemanlanm edenlere alum! Dimitrijeyic yO
netimindeki Sirp milliyetcileri politik hedeflerinin onunde du
ran herkesi ortadan kaldmyordu. 1903'de kurbanlan arasma,
kendi krallan 1. Alexander (Obrenovic) ile kraliceleri Draga da
eklendi. Grup, kendisinden nefret edilen kralicenin etkisinde
ECHELON
kalan krahn, Avusturya ile bir ittifaka girerek, kendi ernelleri
ne ihanet edeceginden cekiniyordu. Dimitrijevic, idam fer
manlanm hemen imzaladr, 11 Haziran 1903 aksami Dimitrije
vic'in en iyi elli adarm sarayt basip, kral ve kraliceyi saklandtk
Ian kilerde bularak katletti. Parcalanrms cesetleri de, Kara El'in
giiciinii gostermek icin saraym balkonundan aagianldi. Dimit
rijevic ve adamlan hemen yeni krah tahta gecirdiler, Arnk ul
kenin en milliyetci grubu olrnuslardi. Kendi atadtklan
Kral Peter Karageorgevif, Dimitrijevic'i istihbarat efi olarak ta
yin etti. Kisa surude Sirp komuta kademesinde generallige yuk
selen Dimitrijevic, tiim istihbarat faaliyetlerinin basma getiril
di. Dimitrijevic'in liderligindeki Kara El (Narodna Odbrana)
1911'de Sirbistan'm resmi istihbarat servisi olarak kabul edildi.
Sirp milliyetciligini yaymak ve Balkanlan ele gecirmek icin bir
avuc goziidonmus katil tarafmdan kurulan cete, Strbistan'm is
tihbarat teskilatma donusuvermisti! 0 tarihten itibaren Bosna
ve Hersek'de onlarca Avusturya subayi, Kara El'in suikast,
bombalama ve kacirma operasyonlannm kurbam oldu.
13 Balkan Savaslan'nda sabotajlar ve politik cinayetler isleyen
teskilat, Sirbistan'm smtrlanm Makedonya iclerine kadar tasi
masmda oncu bir rol oynayacakn.
1914'de bir grup Sirp milliyetcist Avusturya Arsiduku
Francis Ferdinand'i oldurmeye yonelik planlanm Dimitrijevic'e
acnklannda, hie beklemedikleri kadar steak bir ilgi gorduler,
Daha once hie ellerine silah almarms bu cocuklara, sadece
bay Apis' olarak tamdiklan Dimitrijevic tarafmdan Belgrad'da
ki bir parkta silah ve bomba egitimi verildi. Cocuklar, Saray
bosna'yi ziyareti esnasmda Frederlck'i karsrlayacak olan kalaba
hgm arasma kanacak, bir ya da suikasti
cekti. Yardimcilanndan bili 'Bunlar daha danka
yok' dediginde, cevabi 'Hakbsm amabiz
ne de bu imkam degerlendirelim, olmalan durumunda bir
SICAK SOGUK A
kaybetmeyiz. Ama onu oldardiikleri zaman elde
riz' olacaktr, Elde edilen kocaman bir diinya savast oldu.
Dimitrijevic, sadece Francis Ferdinand'i degil, Avusturya Im
paratoru Francis [oseph'e de birkac kez suikast girisimi tezgah
lanusn. 3 Haziran 1911'de fanatik bir Sirp milliyetctst Bogdan
Zeradjic'in eline silah tutusturarak, Bosna'yi ziyaret etmekte
olan imparatoru oldurmesini emretmisti. silahm ares
almamasi sonucu gorevine yerine getiremedi. Ama Dimitrije
vic'in goztmdeki onurunu kurtarmak icin, Habsburg'lann Bos
na ve Hersek Valisi General Marijan Veresanin'i ofisinde kur
un yagmuruna tuttu, Yakalanacagmi anlaymca da silahmda
kalan son mermiyi beynine gonderdi. Tetigi cekmeden once
'Slrbistan intikamlml alacaktlr!' dive bagurrusn. Dimitrijevlc,
olaya cok iiziilmiitii. Tabii ki tetikcisine degil, imparatorun ol
durulmemeslne. General Veresanin'in saldmdan yarali kurtul
dugunu ogrenince, iiziintiisii ikiye katlandi. Tetikcisinin cesedi
nin kopeklere anldigrru ogrendigi zamansa orah bile olma
misn. Saraybosna'ya gonderdigi acemi tetikciler icin de farkh
diiiinmiiyordu. Onlar beceremezse daha elinde tetikci coktu.
lclerinden arsidukun arabasma vaklasamanus, bir tanesi
yaklatlgi halde arsiduktm esi, Hohenberg dusesi Sophie, anne
sine cok benzedigi icin eli tetige gitmemisti. Ama misyonu ta
mamlayan fanatik katil Gavrilo Princip oldu. Ferdinand ve esi
ne kursunlan bosalnrken, I. Diinya Savasi'mn da tetigini cek
bilmiyordu. Hemen yakalandi. Dimitrijevic'in kendisine
ve diger tetikcilere dagittlgl siyanurlu kapsulleri icmeye firsat
bulamamisn. Yai kucuk oldugu icin idamdan kurtuldu arna,
yirmi yilhk hapisten kurtulamadt. Havasu bir hucrede su
rune siiriine oldii. Diger ise, yalan tuttugu
men idam edildiler. Tabi cellatla tammadan once kendilerini,
Kara El'in ve Albay Apis'in gorevlendirdigini itiraf etmek
rumunda kalmilardi. Apis ismi Avusturya'hlara anlam
ECHELON
ifade etmiyordu. Casusluk dunvasmm raconlanndan olacak
takma isim kullanrnasi, Dimitrijevic'i kurtarrmsu,
Olav iizerine I. Diinya Savasi patlak verdi. Avusturya, Srr
bistan'a savas acn. Ruslar, her zaman olacagt gibi, Srrplann va
runda yer almakta gecikmedi. lngiltere ve Fransa da muttefik
leri Ruslann yanmdavdi. Almanya, Avusturya-Macaristan lm
paratorlugu'nun safma kanldi, Miittefigi Osmanli lmparatorlu
gu da onu takip erti. 1917 vih sonunda Rusya'da meydana ge
len Bolsevik Devrimi'nin sonucunda yeni kuruIan Sovyetler
Birligi ittifak devletleri ile Brest-Litovsk Andlasmalan'm imza
layarak savastan cekildi. 1917 Nisan'mda itilaf devletleri ya
nmda savasa giren Amerika, Rusya'nm boslugunu fazlasrvla
dolduracakti... Savas sonunda Almanya tarumar oldu, Avustur
ya Macaristan ve Osmanli lmparatorluklan tarihin deposuna
kaldmldi. Princip'in tetiginden cikan kursunlar, iki imparator
lugu dagitrrns, milyonlarca insanm olumune sebebiyet vermis
ti. Bir ekilde kendi balattlgl bu vrkimdan, Dimitrijevic de na
sibini aldi. Kendi tahta Kral I. Peter tarafmdan azledil
di ve yakm adamlan ile birlikte, 1917 yilmm baslannda idam
edildi. Cere olarak baslayip Sirbistan'm istihbarat orgiitii olarak
devam eden Kara EI organizasyonu da onun olumuyle lagvedil
di.;
Kara El'in cektirdigi tetikler I. Diinya Savasi'm baslatmisn
ama, bunun arka plarunda buyuk bir emperyal mucadele vardi.
1870'lerin son ceyreginde ulusal biitiinliigunii saglayan Alman
ya sanayisini gelistirmesine ragmen, bunu besleyecek somurge
lere sahip degildi, <;iinkii komsulan Fransa ve Ingiltere, somu
rulebilecek tum diyarlan aralannda parsellemistil Bu arada In
giltere, Almanya'nm kendi somurgelerine vonelik niyetler bes
lemesinden dolayi rahatsizdi. Bu arada berner bir miicadele,
Balkanlar'daRusya ve Avusturya-Macaristan arasmda yasam
yordu. 1878 Berlin Kongresi'nden sonra Bosna-Hersek'in yone
timini ele ve daha soma burayl ilhak eden Avusturya
SICAK SOGUK
Macaristan'm smirlan dahilinde pekcok Slav asilh ulus yalyor
duo Bu ulke Sirbistan'i kendisi icin tehlike gormekteydi.
Rusya da Avusturya'nm Balkanlar'daki etkisinden rahatstzdr ve
kendi bolgesel etkisi acismdan Sirbistan'r Avusturya'ya ezdir
meye kararlrydi, Tum bu gelismeler ve sonucunda meydana ge
len kamplasmalar, Viyana Kongresi'nden bu yana Avrupa'da
devam etmekte olan huzur ortarmru, patlama noktasma kadar
getirmis, Kara EI de diigmeye basrmsn.
I. Diinya Savasi'nda Osmanli'mn ozellikle Ortadogu cephe
si, kaynar kazan gibivdi. Yuzyrllardir Osmanlihakimiyetinde bu
lunan bolge, Araplarm 'ozgiirliik isteriz' nidalanyla karlml,
cephe uzerine cephe acilmaya baslamisn. Araplara bu at
nransa, Turklerle Araplar arasmda giiniimiize dek gelen husu
metin tohumlanru atan Ingtliz casus ustasmdan baskasi degildi, ..
Kahraman, Haln, $arlatan:
Arabistanll Lawrence
Ingtliz istihbaran, genel calisma vonetimi icinde 0 villarm
en kaynayan bolgesi olan Ortadogu'ya aguhk vermisti. Bunun
kurulan Arap masasi en ajanlarla donanlmisn. lngi
lizler bu b5lgeyi onemsemek durumundavdi. Bir yandan zengin
petrol yataklan ve cikan Arap hareketleri, diger van
dan Alman karsr casusluk orgutleri, aynca bolgede onem
li yapan Teskilat-i Mahsusa'nm varhgl, Ortadogu'ya
en iyi casuslann gonderilmesini gerektiriyordu. Aynca Arap
dunvasmda daha egemen ve daha cikarci olabilmenin caresini
Osmanli'run vikrhsmda bulan Ingiltere, Arap yanmadasiru ve
Hint topraklanru somurmek icin bolgedeki istikran dinamitle
mesi gerektigini debiliyordu, Sonuc olarak tarihin en onemli
ajan provokatiirii olarak bilinen, narm diger 'Arabistanu Law
rence' ismiyle iinlenecek, Thomas Edward Launence'a Onadogu
yolu goriinmiitii. .
ECHELON
Peki, 11 yil Arap dtmyasmt kasip kavuran, Arap dilini leh
celerine kadar ogrenen ve kimi kaynaklara gore 'Araplar hicbir
zaman bir bayrak alnnda toplanmayacaklar ve tek bir devlet
olamayacaklar. Onlar icin en mukernmel vonetlm Tiirk voneti
midir. Biz kendi geregi olarak, ihtiyarlarms ve de'
gien artlara gore yasama giiciinii tazelemis bu vonetimi vika
caglz ve isteklerimizi elde edecegiz. Fakat, hie bir zaman Turk
lerin yerini alamayacagiz' diyerek, giiniimiiz Ortadogu profili
nin olusmasmda biiyiik payt olan Lawrence kimdi?
Osrnanh Imparatorlugu'nun, dolayisiyla da donemin gizli
servisi Teskilat-i Mahsusa'nm oldukca basimagrltan Lawrence,
15 1888'de Galler'in Tremadoc bolgesinde dogmustu.
Babasi Thomas Chupman lrlandahydi ve talihsiz bir evlilik se
riiveni vasamisti. Bir giin valizini toplayip Sarah Maden'in evi
ne giden Chupman, arnk Thomas Lawrence aduu tasivordu.
Lawrence'm hayatmda hep karanhkta kalan iki nokta oldu. 11,
ki, hicbir zaman evlenmeyen anne ve babasmm nikahsiz dogur
dugu bes cocuktan biri olmasiydt. Bununla birlikte, hie kimse
onu, hayan boyunca hicbir kadmla birlikte gormemistil
Baba Lawrence, cocugun vetis
mesi icin elinden gelen her eyi yap'
ti. Oxford'a tasmdiklannda yil
1906'ydl. Thomas Edward, Oxford
High School'da ve giris
kenligiyle, ama en cok da arasnrma
Cl yontiyle goze banyordu. Cok calis
kan, iistiin yetenekli, kisa boylu ve
kisa bacakh Lawrence, uzun bir gov
deye sahipti. 1907'de iiniversite tah
siline basladi. Ozellikle ansiklopedi
lere ve dogu kulnirune ait olan her,
eye cok merakhydi. Egitiminin biti
minde tez konusunu olarak, 'Ortafag
Lawrence
SICAK SOGUK
askeri mimarisinde Ht1fu seferinin etkileri' ni secmisti. 1909'da
Mongolia gemisiyle Beyrut'a gelen Lawrence, Suriye'yi dolas
nus, Tripoli'den soma Antakya, Urfa ve Halep'e gitmisti. 15
Aralik 1910'da lstanbul'a da geldi. Burada 15 giin kadar kaldi
gl saruhyor, 1910 vilmda Oxford iiniversitesi arkeoloji ve antik
mimari bolumunden mezun olur olmaz, lngiliz Kraliyet Arasnr
rna birimlerine kanlarak Turkiye'de Sankarms'daki kanlara i,
tirak etti. Aym donernde arkeologlar, teknisyenler, misyonerler,
konsoloslar, gezginler, maceracilar Ortadogu'ya akryordu. Hep
sinin ortak noktasi Ingiliz istihbaratma cahsiyor olmalanydrl
Zeugma hayram!
Bu arada Arkeleog Lawrence'm dikkatinden, son donemde
adindan oldukca soz ettiren unlu Zeugma harabeleri de kacrna
misn! Kurt casus, hem meslegiyle ilgili kanlar yaprms hem de
bu arada SIS icin bolgenin detayh analizini yap,.mltl. Gazian
tep Arkeoloji Muzesi Eski Muduru Rifat Ergec '20. YUZ-Yllm bQ'
lannda, Karkaml'ta kav yapan ekibe birsure kanldJgt bilinen Law,
rence'm hem British Museum'a eser temin etmek, hem de kendi
kan Zeugma'da kav yapogt biliniyor' diyerek, bu gercege isa
ret ediyor. Bu arada donernin tarug. Gaziantepli ihtiyarlar, ha
len Hasan Suzer Etnografya Miizesi'nde sergilenen motosikle
tin, Lawrence'm 0 donernde yaptigi gezilerde kullandigi moto
siklet oldugunu dogruluyorlar,
Lawrence, arkeolojik kazrlan yonetiyordu. Arap kovlerine
gire cika, giysilerinden dillerine kadar tam anlamiyla bir Arap
olmustu. 1914 vilmda Arapcasuu gelistirmek icin Misrr'a gitti
ginde, I. Diinya Savasi'rnn patlak vermesiyle astegrnen unifor
rnasiru giyip harita subavi oldu. Bu andan itibaren de 'Dogu uz
rnaru' olarak turn bilgi ve birikimmi lngiliz istihbaratma, SIS'e
sunmaya baslayacakti. Lawrence, Arapca'ya hakimiyeti save,
sinde, ele gecirilen karst casus ve esirlerden bilgiler topluyor,
Osmanli birlikleri hakkmda herseyi ogrenmeye En
ECHELON
ufak bilgiyi ve ipucunu degerlendirivordu. Sina yanmadasmda
arkeolog kisvesiyle, mehtemel savasta ajantaj saglamasi ama
cryla bolge haritalanru cikardi. Lawrence bu arada once Yuna
nistan'a soma da Libya'ya gitti. Ciinkii Libya'da 0 srralarda
olanlar Ingiltere icin hie de i9 a91C1 degildi. Cafer Pasa'run kuv
vetlerini dagitmakicin orada da bir hayli ortahg1 kansnrdi. Da
ha soma gundernine Osmanh ordulanm aldi. Ordu icinde ve
yonetiminde gorevli Arap ve Ermeni asilh kisileri tespit eden
Lawrence, bunlan SIS aracihgryla Rus haber alma servisine bil
dirdi. Ruslann Ekim 1915'deki Erzurum saldmsmda bu bilgiler
den istifade ettigi biliniyor.
Eclebiyatfl casus
1915 yilmda The Wilderness of Zini isimli kitabi yaymlandt.
Bu kitapla yazarhk kariyerine de baslayan Lawrence, Orta Do,
gu deneyimlerini anlanvordu. Kitabmi yaymevine, SIS icin ha
ztrladtg. bolgesel raporu da amirlerine sunmustu. 1916 yilmda
Kral Faysal, Turklere karst avaklarunca, lngilizler Lawrence'i
ona damsman olarak gonderdi. Gorevi, lngiliz ve Araplann
Turklere karst yapt1g1 saldmlan organize etmekti. Lawrence bir
yandan ulkesi adma Araplarla diplomasi vapiyor, diger yandan
da casus kimligivle Turklere karst vapilan gerilla saldmlanm
vonlendtrivordu. Alnn vererek kandirdigr Arap bedevileriyle
. birlikte, Akabe'ye saldirdi. Almmasi 90k zor olan bu mevzi,
Lawrence'm villar ocesinden bolgede yaptlg1 haritalama 9ah,
malanndan edindigi bilgilerle ele gecirilecekti.
Lawrence, elindeki her imkaru kullanarak, Araplan savasn
nyordu. Tabii ki elinde tuttugu en biiyiik havuc, ya
lanrydi. Belki kendisi bunu soylerken samimiydi ama, takip
eden gelismeler, Araplann gozundeki 'Kahraman Lawrence'
imaj iru yerle bir edecekti.
Lawrence, iinlii tngiliz General AUenlry komutasmdaki tngi
liz birlikleri ve Araplarla birlikte, gUn be gUn Tiirklerin bolge,
SICAK SOGUK A
deki hakimiyet sahasmi daralnyordu. Bu arada 1917'de Turkler
tarafmdan vakalanmasma ragmen, gercek kirnlig! ortaya 91k,
madan kacmayi basarrmsn. 1918 Kasim aymda lngiliz destekli
Faysal ordulan Sam kentini ele gecirdi. 1919 Ocak aymda Law,
renee, Faysal ve siyonist lider Chaim Weizmann arasmda bir
ortak anlasma duzenlenmesi icin bir gOrUme ayarladi. Toplan
nrun amaci, genis capli bir bagnnsiz Arap Devleti kurulmasi,
ancak lsrail'in Filistin topraklannda serbest dolasim ve pay
edinme hakki edinebilmesiydi. Aym vilm Arahk aymda Paris
Bans konferansma tam bir Arap sempatizaru olarak kanlan
Lawrence, istediklerini elde edemedi ve konferanstan boynu
bukuk aynldi. lngilizlerin ve Fransizlann Araplara bagrmsizhk
verme gibi bir niyeti yoktu. (Faysal, 1920'de Suriye tie sonra cIa
IraJ<. Krall olmaslna ragmen, iki devletin kuklasl olmaktan oteye gi,
demeyecekti.) Osmanh'run brrakngi bosluk, lngtliz ve Fransizlar
tarafmdan doldurulmakta gecikmedi.
1921 vilmdahayal kmkhgivla ulkesine donen Lawrence, bir
sure daha 'takma isimlerle' ordunun degiik birimlerinde gorev
almasma ragmen, ohreti vakasim birakrruyordu. Bir ara Wins,
ton ChurchiU'e Arap bolgesi b3. darusmaru oldu. 1922'de admi
J. H. Ross olarak degitirdi, amaci halkm ve basmm goziinden
kacmakn. 1923'de vine admi degitirdi ve T. E. Shaw olarak or,
taya cikn. Lawrence, I. Diinya Savasi esnasmda colde y3.ad1k,
lanru, edebi acidan da oldukca basanli bulunan The Seven Pil,
lars of Wisdom (Bilgeligin 7 Dasturu) isimli eseriyle olurnsnzles
tirmisti. 1935'de basilan bu eser Lawrence'a uluslararasi bir iin
kazandrrdi. Cok vonlu biri olan Lawrence'm ordudaki son go'
revi, kurtarma operasyonlan icin vuksek h1Z yapabilen surat
tekneleri tasarlamakn.
Hayan boyunca oldukca hareketli bir yasam suren Lawren
ce'm en biiyiik zevki motorsikletle surat yapmakn. Am siirat
oliim getirdi. 1935'de vine yiiksek hlZda postaneden eve doner,
ken hakimiyetini kaybederek agaca 9arptl. Alt1 gUn komada
ECHELON
kaldiktan soma 46 yasmda oldu. Cenazesinde donernin onde
gelen politikacrlan ve birlikte Turklere karst miicadele verdigi
silah arkadaslan saf tutuyordu. Lawrence'm en biiyiik havranla
nndan Churchill, arkasmdan 'Bizjm ipn her zaman tarihte
yacak' demisti.
$arlatan Lawrence!
'Arabistanll Lawrence' efsanesi, Churchill'in dedigi gibi,
1998 vilmm Subat ayma kadar etkisinden hicbir eykaybetme
di. Hakkmda onlarca film cekildi, elliyi geckin otobiyografisi
kaleme almdi. Ama 3 Subat 2001'de gizlilik derecesi kaldmlan
I. Diinya Savasi'vla ilgili lngiliz belgelerine gore, dunvarnrrgor
diigii en buyuk casuslardan, Araplann hem 'kahramam' hem de
'haini', lngilizlerin ulusal kahramam ve Turklerinse, 'Arap di,
yar/anm kaybetmelerinden' sorumlu tuttuklan Lawrence, bir ar,
latandi! lngiliz arsivine gore, Lawrence, kendisi ve calisrnala
nyla ilgili anlanmma dayamlarak David Garnett tarafmdan va
ztlan biyografisinde yalan soylernisti, Lawrence, 1906'da orduya
kanlmanusn! Aciklanan belgelere gore, olumunden 3 vil son,
ra, 1938 vilmda askeri-tarihci Basil Liddell'm yaptlgl arasnrma
da, Lawrence'm bu yillarda orduya kanldigma dair bir bilgiye
rastlanmarmsn! Ayru tarihcinin arasnrmalanna gore, Suriye'de
gizli gorev yaptlgl villarda bir Turk askeri tarafmdan yakalamp
iskence gordiigiinii ve tecavuze ugradlgml rapor eden Lawren
ce'm verdigi bu bilgi de valandi. Bir baska yalan da 'madalyah
istihbaratci' olmasryla ilgiliydi. Lawrence, hep kendisinden
'madalyall biraskeri istihbaratfz' dive bahsetmesine ragmen, olu
mune kadar hie madalya almarmsn. Lawrence, kendisine Vic,
toria Madalvasi verilmesi vonunde karar almdlgl yolundaki
vanhs istihbarat yiiziinden, 0 gunlerde kendisine verilmesi
planlanan 'UstUn hizmet madalyaszm' geri cevirmis, Victoria Ma
dalyasi alamaymca da bu durumu kurtarmak icin yalan sovle
misti.
SICAK SO(;UK
Amirleri, 'Sen Araplan Turklere ayaklandIr, .biz
verecegiz' diyerek Lawrence'i, 0 da, Araplan
kandurmsn! Daha soma da kendisiyle ilgili bircok yalan soyle
mekten kacmmanusn,
lstihbarat oyunu da kandIT71lQCa degil miydi zaten!
I. -DUnya SooQ.&'nda Abwehr
Abwehr, I. Diinya SaVa1 (1914,18) boyunca teskilat, ajan
okullan acilmasuu saglayan, miittefik ulkelerde genis
bir casusluk agl kuran Walther Nikolai'nin sorumlulugu alnn
daydi. Nikolai, aym zamanda Osmanli'run ilk gizli servisi Tes
kilat-i Mahsusa'run ajanlanrun vetistirilmesinde de rol alacak
ti. Alman lmparatorlugu'nun 1918'de vikrlmasiyla, Abwehr'in
faaliyetleri de askiva almdi ve iki yl1 boyunca da askida kaldi. 1
Ocak.1921'de savasm galibi muttefikler, Almanya'nm 100 bin
kisilik bir ordu kurmasma izin verdi. Almanlar Abwehr'i, Sa,
vunma Bakanhgi biinyesinde bir birim olmakla birlikte,
canlandirmakta gecikmedi. Teskilatm basma Albay Erich Fritz
Gempp getinldi. Gempp, mesaisinin ucak teknolojisin
deki ve ekipmanlanndaki gizli gelismeleri elde etmeye harcadi.
Almanlarm amact diinyadaki en hava kuvvetlerini insa
etmekti. Yuksek kornutanhk, .gelecekteki savaslann kaderini
hava kuvvetlerinin belirleyecegini anlarmsn. 1928'de Abwehr,
Alman hava, kara ve deniz kuvvetlerinin turn istihbarat sorum
lulugunu ustlendi. Hitler'in ortaya cikmasiyla, Alman istihba
ran bir hayli hareketlenecekti... Bu arada yeni bir rejimin gol
gesinde kendine istikamet cizmeye Rusya'da da, aman
SIZ bir istihbarat vaprlanmasi goze carpiyordu.
Terer Makinas&: {:eka'dan KGB'ye giden yo1
1917 Ekim'indeki Ihtilali'yle Rusya'da yeni bir do,
nem oluyordu. 'Proleter iktidan' slogamyla vola crkanlar,
uzun villar siirecek bir teror atmosferinin tohumlanru da atma
ya balamlu...
.. ECHELON
Dunyanm en acimasiz ve karanhk gizli servisi KGB (Komi,
tet Gosudarstvennoy Bezopasnosti) ya da Turkce acihmivlaDec
let Guvenlik Konseyi, 1917'deki Rus Devrimi'nden bu yana ce
isimlerle aruldi. lsmi degiSe de, tek oldu:
Zalimligi ve kullandigt ilginc ve bir 0 kadar da korkunc yon,
temleri.
Komunist lider Vladimir Ulyanov Lenin, Okhrana'yl, is,
mini (:eka (Cheka,Casusluk ve KaruIevrimle
mak Olalanii.stu Komisyon) yaprrus ve boylelikle kendi gizli
servisini kurmustu. Ceka'nm omru 1922'ye kadar surdu. Buna
Teror makinasl KGB'nin fikir babaIan Lenin ve Stalin birlikte g6rtiliiyor.
SICAK soCUt<;
ragmen, bir buro olarak daha sonradan KGB isrniyle anilacak
ana istihbarat birimi icindeki varligim bir sure daha devam et
tirdi.
Ceka, 1922,23 villan arasmda GPU (Devlet Politik ldaresi)
olarak isimlendirildi. SSCB'nin resmi olarak tarihteki yerini al
masiyla da, tekrar isim degistirdi ve 1923,34 villan arasmda
OGPU (Birleik Devletler Politik Yanetimi) ismiyle varhgmi de'
yam ettirdi. OOPU, actmasiz, cani bir Bolsevik olan Feliks Dre
zinski tarafmdan idare ediliyordu. Drezinski'nin 1926'daki olu
rniinun ardmdan teskilat, tarihin gordilgu en bilyilk zalimlerden
olan SSCB Devlet Baskaru losef Stalin'in acimasiz, kanh ve
verici politikalanmn uygulanmasmdaki en bilyilk silaha
Gorevleri arasmda topraklann zorla kollektiflestiril
mesi bile vardi. Bu teror silreci esnasmda milyonlarca Rus ve
. rinden ettirildi ve vine kimilerine gore, rejimin
uymayan milyonlarca Rus OOPU'nun cinayet timleri tarafm
dan katledildi. 1934'de teskilann ismi tekrar, NKVD
ri'nden Sorumlu Halk Komiserligi, 1934,1946) olarak degisttrtl
di. Bu kez baskanhga, 'Stalin'in baltasl' olarak arulacak olan,
Genrih Yagoda getirildi. Yagoda'run liderligindeki NKVD, tam
bir kan dokme makinasma 1934,46 yillan arasmda
neredeyse kuslar bile, teskilattan izinsiz ucamryordul Turn en,
dustri birimleri, kovluler, medya, politikacilar ve diger
rum gilvenlik birimleri, teskilann sikr denetimi alnndavdi. Ya
gada, Stalin'in ardmdan Rusya'nm en korkulan ikinci
adami olmustu. Stalin'in celladi gibi cahsiyordu. Stalin, kendi
sine muhalif turn ve hareketleri arunda Yagoda'ya bogdur
tuyordu. Tarihin garip bir cilvesi olsa gerek, Yagoda'run kendi
si de, Stalin'in paranovakhgmm kurbaru oldu. 1936'da 'isyana'
oldugu gerekcesiyle olduruldul Yagoda'nm yerine baska bir ca
ni gecti. 'Kanu cace' olarak tarihe gecen Nikolay Yezhov. Yezhov
da Stalin adma oldukca kan dokmesine ragmen, kendi karumn
da bunlara eklenmesine engel olamadi. Stalin tarafmdan
.. ECHELON
1938'de olduruldu. Bunlann ardmdan bir baska cani ve aym za
manda azih bir irz dusmaru olan Lavrenti Beria, NKVD'nin ba
ma getlrildi. Stalin'in yakm arkadasi olan Beria, Stalin'in olu
miinden sonra da gorevine devam etti.
Beria'nm yonetimindeki NKVD, bir sure soma MD lli,
kiler 1946,54) adim aldi ve Stalin'in 1953'deki olu
miiniin ardmdan da, 1954'de bir doneme damgasim vuracak
olan KGB'ye doniitii. KGB'nin karargahlan, Sovyet sisterni
nin merkezini olusturuyordu. KGB'nin bir alt birimi olan
GRU, askeri istihbaratla ilgileniyordu.
K1zJl Ordu'nun GRU
Sovyetlerin en az KGB kadar iinlii ve bir 0 kadar da zalim
kml ordu istihbarat orgiitii GRU (Glavnoye Razvedyvatelnoye
Upravlenye) 1920'de Rus savast esnasmda Leon Trocki tara'
fmdan kurulmustu. GRU, her ne kadar KGB'nin alnnda olsa
da, Rus ordu kurmaylan acismdan oncelikli istihbarat kaynag.
oldu, GRU'nun ilk efiJan Berzin, Stalin'in oldiiriicii muhale
fetinden pavmi alarak 1937'de olduruldu. Her ne kadar kagtt
iizerinde GRU'nun, hamisi KGB ile el ele yazsa da,
GRU'yu idare eden generaller, sistemin diger istihbarat servis
leri ile siirekli husumet icinde oldu. Her Rus diplomatik temsil
ciliginde, askeri atese kisvesinde muhakkak bir GRU ajaru ca
hsirdi. Bunlar KGB'nin haricinde bulunduklan ulkede bilgi
toplar ve bunlan KGB ile paylasrrdi. GRU, II. Diinya Sava
l'mn en ses getiren ajanlanm biinyesinde banndirmak gi
bi bir iine sahipti. Bunlar arasmda lsvicre'deki RudolfRoessler,
Tokyo'da bir efsane olan ve sonunda Japonlar tarafmdan idam
edilen karizrnatik Richard Sorge ve II. Diinya Savasi'nm ardm
dan Amerika'da cok ses getiren casusluk ebekesinin kurucusu
RudolfAbel basta geliyordu. GRU ajanlannm hepsi Rus Ordu
Akademisi'nden mezundu. Her ne kadar egitimlerini kendileri
verse de, teskilat biinyesinde gorev alacak olanlar evvela
SICAK SOGUK A
KGB'nin onaymdan ve egitiminden gecerdi, GRU'nun merke
zi, Moskova'daki Znamensky caddesinde, eskiden Car vanhsi
zengin bir tiiccann malikanesivdl. Tabii tiiccarm aklbetini me,
rak etmeye gerek yok! Teskilar, egitim, istihbarat, operasyon ve
vardtmci iiniteler olmak iizere dort kisma aynlnusn. Aynca 24
alt birimvardi. Bunlann her biri dunyanm belli bir cografl bol
gesindeki istihbarat faaliyetlerine bakiyordu. GRU elernanlan
mn hepsi, herhangi bir kacak ya da sizrna ihtimaline karsm
KGB tarafmdan sorgularuyordu. Sovyetler ilginc bir sistem kur
muslardi: lstihbarat toplamakla gorevli ajanlar ara sira birbirle
rini desorguluyordu! Tum bu onlemlere ve baskiya ragmen,
GRU'nun onde gelen adamlanndan Oleg' Penkooski, Ban'va si
gmarak, teskilata cok aglr bir darbe vurmustu...
KGB ve GRU, Soguk SavlI' m balamaslyla birlikte bir
karabasan gibi danya gandemine ...
lstihbarat jakin Birleik Devletler!
Rusya ve Almanva'nm aksine , yuzvtlm:basmda Amerika
Birlesik Devletleri'nin ne ne de dl istihbarat konusunda uz
man bir vapilasmasi yoktu! Tipki lngiltere'de oldugu gibi Arne'
rika'da da ilk bilmcli istihbarat faaliyeti donanmada gercekles
ti. Donanma, 1882'de Deniz lstihbarat Ojisi'ni (The Office of
Naval InteUigence,ONI) kurdu. ONI'nin gorevi, 'Savas Bakan
diger iilkelerin donanmalarma dair savas ve bansta fay,
dali olabilecek bilgiler toplamak' olarak tarumlanrmsn. Bundan
hareketle Amerikan donanmasi biinyesinde gorev alan her sa,
vas gemisinden bir subaym, vabanci limanlar, gemiler ve mu
himmatlar hakkinda ONI'ye bilgi toplamasma karar verildi.
1885'de Savas Bakaru C. Endicott, General R. C. Drum. Endi,
cott'dan, basta Almanya ve Rusya olmak iizere Avrupa ulkeleri
nin askeri kapasiteleri hakkmda bilgi toplanmasmi talep etti
ginde oldukca alracaktl, giiniimiiz istihbarat devi bu ul
kenin soz konusu tarihte ne bilgisi ne de elemam vardi! Sonuc
.. ECHELON
olarak Drum, gorevi 'savQ ve esnasmda yabancl istihbarat
seroisleri hakJanda bilgi toplamak' olanAskeri lstihbarat Bolumu'nii
(Military Information Division,MID) kurdu. Baslangicta birim sa,
dece tek bir subay ve ona bagh bir sekreterden olusuyordul Her,
leyen Yillarda her birim kendine ait bir ataseler agl kuracakn.
1887'de askeri araseler Paris, Berlin, Roma, Viyana ve St.. Pe
tersburg gibi onemli merkezlerde gorev yapmaya basladi. 1891'e
gelindiginde bu ataselerin, onbir Avrupa ulkesinin askeri kapa
sitesi hakkmda gonderdigi bilgiler MID'm bilgi kapasitesini bir
hayli arnrrmsn. Ama 1900'lerin basmda yeni istihbarat servis
lerinden birinde aksamalar ba gosterdi. Binbasi Charles D.
Sigsbee 1900'iin ubatmda ONI'nin baskanhgma getirildiginde,
vardtmcisma gonderdigi bir memoyla, orgtltun cok kotu bir du
rumda oldugundan ikayet ediyordu. Buna gore denizde gorevli
ajanlara gonderilen ve onlardan gelen bilgiler, hem eskiydi, ve
ni olsa bile ONI'nin taktik ve stratejik ihtivaclanna cevap ver
miyordu. Aynca elemanlar yeteri kadar istihbarat egitimine sa,
hip degildi. Bu durum birkac yll daha boyle devam etti. 1903'de
Sigsbee'nin gorev suresi doldugunda donanma aNI biinyesinde
gorev yapan uzman subaylann saytsmda kismtrva gitti, Ameri
ka'nm kor topal giden istihbarat II. Diinya Sava
l'nm ardmdan korkunc bir ivme kazanacakn...
II. DUnya SavtIl, casuslar ve ideolojiler arenasl
I. Diinya SaVaI, Osmanli, Alman, Avusrurva-Macaristan
imparatorluklan ve Carhk Rusya'smt tarihten silmesine rag'
men, savas sonrasi kuruIan duzen, diinya arenasuu sakinlestire
cek gibi gorunmuvordu. Ostiine ustluk agu yapnnmh Versay
Bans Antlasmasi'nm percinledigi savas sonrasi gelismeler, Hit,
-ler liderligindeki Alman faizmiyle, Mussolini liderligindeki
ltalvan faizmini iktidara talml, bu arada Rusya'daki <;arhk
diizeni ylkllml, BoIeviklerin proleter iktidan dizginleri ele al
mlU. Pasifigin otesindeki Japonya da itahla somiirecegi yeni
SICAK SAVAS'TAN SOGUK SAVAS'A
diyarlar aravismdavdi. Italva, Almanya ve [aponya'nm olustur
dugu grubun saldirganhgi sonucu lkinci Diinya Savast patlak
verecekti. Diinya, II. Diinya Savasi'yla birlikte korkunc bir is,
tihbarat ve ideolojiler savasma taruk olmak iizereydi.
Hitler'in blfa#l: GESTAPO
Adolf Hitler'in 1933'de iktidara gelmesiyle birlikte, diinya
kamuoyu, tarihin en acimasiz gizli servislerinden birivle de ta
mml oluyordu: GESTAPO. Adim, Gizli Devlet Polisi'nin
karlhgl olan Geheime Staats Polizei'nm kisaltmasmdan alan
teskilat, her ne kadar baslangicta NAZI partisinin ulke gene,
lindeki mutlak hakimivetini saglamaya yonelik polis teskila
U olarak kurulsa da, zamanla etkili ve en cok korkulan karsi ca
susluk teskilatlarmdan birine doniitU.
26 Nisan 1933'de Hitler'in sag kolu olan Hermann Goering,
Prusya'daki eski politik polis teskilan IA'nm verini almasi icin
Gestapo'yu kurdu. Goering baslangicta birimi Gizli Polis Daire
si (Geheimes Polizei Arnt) olarak isimlendirmeyi tasarhyordu
ama, mahiyetindeki posta erlerinden birinin onerisivle, meshur
Gestapo isminde karar kihndi. Teskilan korkunc kilan unsur
tabii ki turdesleri gibi vasa falan tarumamasivdi. Benzerleri gibi
o da, yasanm bizzat kendisiydi. Goering, Gestapo'yu kisisel bir
teror silahi olarak kullanmaktan cekinmedi. Teskilat, bunve
sinde bircok sapik, katil ve sadist ruhlu eleman banndmyordu.
Adeta Alman toplumunun en berbat insan malzemesi bir araya
gelmisti. Ordudan anlan subaylar, emniyetten kovulan polisler
ve daha nice ipten kaziktan kurtulmus sabikah, Hitler'in yeni
teror ordusunun neferleri olmustu. Elemanlann Ernst
Roehm'un 'Kahverengi gomlekliler'inden (ya da daha bilinen
ismiyle StT'UmtT'Uppers, yani Flrtma Birlikleri) geliyordu. Santajct
lann, ikencecilerin, kadm sauctlannm, homoseksiiellerin, lIZ
diimanlannm ve ortak ozellikleri, Nazi'le,
rin diiman olarak kabul ettigi Yahudi, Katolik ve liberal poli,
ECHELON
tikacilara duyduklan kindi. Kendisi de azth bir sapik olan Go,
ering, ozellikle boyle bir karma olusturmusu.
Goering, 1934 Nisan'mda Heinrich Himmler'i Prusya Gizli
Polisi'nin bama getirdi. Bovleiikle Gestapo, dogrudan Himm
ler'in kontrolu altma giriyordu. Gestapo'nun yetkileri de, vine
Himmler'in bir iiriinii olan SS'lerin (Almanya'daki tum polis ve
istihbarat servisle7"ini kontrol altmda tutmak ve Hitler'in
operasyonlanna nitelikli eleman i0n kurulan bir0 kadar
korkuTlf ve sinsi seviyesine getirildi. Himmler, Gesta
po'nun da npki SS gibi, elinin serbest olmasmi istiyordu. lstegi
III. Reich huknmetinin 10 Subat 1936'da aldlgl kararla gercek
lesti. Arnk teskilat, hicbir vasal sirurlamaya tabi degildi. Zaten
ulkedeki sivil haklar 28 Subat 1933 tarihli (ilginc bir tarihl)
Nazi kanunuyla askiya almrmsn. Bu ortamda Gestapo istedigi
gibi hareket ediyordu. Kevfi tutuklamalar, iskenceler, faili mec
huller siradanlasrmsn. Gestapo, ortadan kaldirmak istedigi po
litik muhalifleri tutuklamasma da, 'Koruyucu gozaltl' (Shutz,
haft) eklinde bir kihf uydurmustu. Ne hikmetse korumaya ah
nanlardan bir daha haber almarmyordu!
Himmler, 1936'da tiim gizli polis teskilatlannm baskanlrgi
na getlrildi. bakanligma bagh cahsiyordu. Bu arada Ges
tapo'yu, ulkeve sizan muttefik devletlerin ajanlanm avlamak
icin kullanmanm varusira, kisisel husumet duydugu Alman po
litikacilanm fislemek ve Almanya icinde Hitler'e karst bir ha
reket olan 'Kara Orkestra' hareketinin elemanlanm tespit et
mek icin de devreye sokuyordu.
Mesela Hltler'in en hararetli savunuculanndan Savunma
Bakam Maresal Werner von Blomberg, Himmler'in Gestapo,
su'nun ayak oyunlanndan birinin kurbaru olmustu, Gestapo,
Maresal'in esinin gecmisini deserek, bir hayat kadiruvla evli 01,
dugunu iddia etmis, sonuc olarak Nazi kurallanru ihlal ettigi
one surulen adamm siyasi kariyeri arunda sifirlanrrusn.
Himmel, Blomberg'in haddinden fazla diiiiniiyor,
SICAK SOGUK
duo Sinsi zekasi ile onu safdll birakn. Esi, bir zamanlar maresa
lin sekreteriydi ve evlendiklerinde, kadmm annesinin bir za
manlar genelev ilettigini ikisi de bilmiyordu. Himmler'in te- .
tikcilerlnden olan ve daha sonradan Polonya'da savas suclusu
olarak idam edilen Josef Meisinger, idam edilmeden once, Ges
tapo'nun, rnaresalin ei hakkmda asilsiz haberler yaydlgml iti
raf edecekti,
Gestapo'nun kurbanlan maresalle snurh kalmadi tabii ki.
Tarihin en sinsi orgiitlerinden biri olan vapi, Alman gucler
dengesinin en iistlerindekileri bile bir crrpida harcayabiliyordu.
Alman Genel Kurmay Baskaru General Werner von Fritsch,
Himmler'in 'nefret ettiklerim' listesinde ilk stralarda bulunuvor
duo Generalin Nazi hareketine sicak bakmadigi ve surekli ola
rak kendisini, Goering ve Gobbels gib] Nazi hareketinin onde
gelen isimlerini elestirdigi biliniyordu. Fritseh'in hie evlenme
mi olmasi, Gestapo icin iyi bir acikn. 1938 Ocak aymda, AI,
man ordusunun baskomuraru hakkmda homoseksiiel olduguna
ve bir dizi erkek fahise ile iliski kurduguna dair bir dosya hanr
landi. Dosya, Berlin'deki homoseksiiellerden santajla para SIZ'
diran karaktersiz bir Gestapo olan Hans Schmidt'in
ifadeleriyle zenginlestirildi. Skandalm patlak vermesiylebirlik
te general, israrla masum oldugunu savunmaya basladi. Arstz
Himmler, bununla da yetinmedi ve general ile Schmidt'i basba
kanlik binasmda Hitler'in onunde yiizletirdi. Schmidt, Hit,
ler'e, generali, bir erkekle birlikte erkekler tuvaletinde uvgun
suz vaziyette vakaladigmi, ve kendisinden yrllar boyu antajla
para sudirdig. yalanlanm gayet ustaca siraladi. General 0 kadar .
ofkelenmisti ki, iddialara cevap bile veremedi. Hitler, bu sus'
kunlugu iddialann dogrulugu eklinde yorumlayarak Fritsch'in
istifasmi istedi. General reddetti ve askeri mahkemede yargi
lanmasnu istedi.iAma Fritsch'in, diger Gestapo kurbanlanmn
aksine eli armut toplamivordu ve masum oldugunu ispat edebi
lecek bir konuma sahipti. Heniiz Gestapo'nun kontrolii altma
ECHELON
girrnemis olan ordu istihbaran, Adalet Bakanhgi'ndan bazt me
murlarla birlikte yapugl arasnrmayla, Schmidt'in gercekten ho
moseksuel bir yetkiliye sanra] vapngiru ortaya cikarmisn. Bu,
general Frisch degil, kendisiyle aym sovadmi tasiyan suvari
basisr Rittmeister von Frisch'di. Tabii ki bu Gestapo
. cok iyi biliyordu ama, Schmidt vakalandigmda, yanhs adarm
suclarnasi icin kendisine bizzat Himmler tarafmdan baski vapil
rmsn. Bu arada Gestapo, tezgah ortaya ctkmasm dive orj inal
Frisch'i de gozaltma alrmsn. Komutanlanna karst komplo yapil
dlgml anlayan orduda huzursuzluk had safhaya ctkrmsn.
tammlZ adil bir yargJlanmazsa, hukumeti deviririz!' sekltnde
muhnra verdiler, (Eger bu insanhk belki de II.
Dunya yJamlm
Ordu bu firsan ele geciremedi. Seytani bir zekaya sahip Hit
ler, gidisattaki tehlikeyi sezmlemisti. Frisch, vargtlarursa ger
cekler ortaya crkacak, komplonun mimarlan Gestapo, SS ve
, Himmler aglr yara alacak ve belki kendisi de iktidanndan ola
cakn. Gestapo'nun devirdigi carrun alnnda kalmamak icin,
anayasadan gelen hakkim kullanarak, 4 Subat 1938'de turn si
lahh kuvvetlerin idaresini ele aldigm. acikladi.
Fritsch ve Nazi hareketine sernpatiyle bakmayan diger onal
n general gorevden almdi. Kirkdort kadar rutbeli subay
da pasifize edildi. Bovlelikle 0 tarihte Almanya'da Hitler'e
nelik tek muhalif hareket de bertaraf edilmis oluyordu. Sonne
olarak kazanan Gestapo ve Himmler oldu. Hitler'in dunyayr
kana bulayacak sinsi zekasi bir kez daha ie yararmsn.
Hitler'in ekonomi bakam Dr. Hjalmar Schact da, Himm
ler'e 'Sen ve senrisin yoluma demesinin bedelini aglr
odemisti. Acunasiz bir burokrat ve aym zamanda siki bir tefeci
olan Schact, Himmler'i gunahi kadar sevmedigini
yordu. Diigmeye baslldl ve Gestapo ajanlan bakanm evinin
dort bir koesine mikrofonlar yerletirdi. Schact'm her sozii,
ozellikle de III. Reich hiikiimeti ve Hitler aleyhinde olanlar,
SICAK SO(;UK
kaydediliyor, desifre, edildikten soma Hitler'in masasma serili
yordu. Ve sonuc olarak 0 da koltugundan oldu.
Himmler'in gizli polis gucu gibi faaliyet gosteren Gestapo,
ulke icinde yaygm bir karst casusluk agl kurmustu. Servisin
standartlanna gore, Nazi hukumetinin vikrlmasim savunan ya
da elestiren her kisi, sivil suclu olarak kabul ediliyor, casusluk
la yargilamyordu. Gestapo ajanlan hem Almanya'da hem igal
edilen ulkelerde rejimin yerlesmesi icin gayret gosterdi, Bir
yandan muttefik ajanlanna ve direnis orgutlerine darbeler indi
riliyor ote yandan, ayakkabi imalatcilanndan, fabrika
ne, memurlardan ogrencilere kadar herkes gozetleniyor, 'zararll
unsurlar' aviklamyordu. Gestapo, bir istihbarat servisi olarak
kurulmasma karsm, ideoloji devletlerinin klasik tuzagina
mekte gecikmedi. Olkede faaliyet gosteren vabanci ajanlan iz
lemek verine, kendi vatandaslanru denetlemeye calisarak, gtl
ciinii ve hukuki zeminini kaybetti. lstihbarat sananrun yerini,
orta kaldigr dusunulen saplannli cadi avcrligt aldt.
RSHA: III. Reich'm giivenlik tekilan
1939'da Hitler, turn polis ve giivenlik birimlerini, Gestapo,
SO (Sivil istihbarat), SS ve kriminal polis teskilanru, RSHA
Guvenlik adivla bir
can altmda toplayarak, basma Heinrich Himmler'i getirdi.
Himmler de, klinik katil Reinhard Heidrich'i, RSHA'in basma
tayin etti, RSHA'in strursiz gucu vardi ve sadece Hitler'e karst
sorumluvdu. Turn diktatorlerin emrindeki gizli servisler gibi
RSHA'nm da tek derdi, Hitler'i ve onun III. Reich imparator
lugunu korumakn. Heidrich, kisa zamanda III. Reich'in politik
ve asked rnuhaliflerine karst ne kadar actmasiz olabilecegini
gostermisti, RSHA canst altmdaki Ofis VI'nm basmda ise, on
de gelen Nazi'lerden Adolf Eichmann bulunuyordu. Eichman'm
gorevi kabaca yahudilerin toplama kamplanna ve gaz odalanna
gonderilmesini koordine etmekti. Eichman, Ylllarsoma bu
.. ECHELON
nklanmn faturasim dramatik bir ekilde odeyecekti, Heidrich,
1942'de Prag'de bir Cek partizan tarafmdan olduniltmce veri,
ne, ona rahmet okutacak Ernst Kaltenbrunner gelmisti, Bu ara
da meshur Abwehr'de neler oluyordu?
Hitler'in iktidara gelmesiyle, Abwehr'in basmdaki Albay
Erich Fritz, Gemmp'in yerine deniz subayt Konrad Patzig getiril
misti. Patzig, bir miiddet sonra Hitler'in en kan dokucu adami
ve ic giivenlik servisi patronu meshur Heinrich
Himmler'in baskisryla karst karsiya kaldi. Ayru zamanda Gesta,
po baskam Himmler ve onun bir numaralr adarm Heydrich,
Abwehr'i kendi kontrolleri alnna almak icin Patzig ile kryasiya
miicadeleye girdi. Patzig, bu iki kurda direnmesine ragmen, 1
Ocak 1935'de koltugunu deniz yUZbalSl Wilhelm Canam'e bt
rakmak zorunda kaldi. Daha sonradan amirallige yiikselecek
olan zeki ve kumaz bir adam olan Canaris, sadece Abwehr'in
dizginlerini elinde tutmakla kalmadi, aym zamanda kaypak ve
giivenilmez bir kisilik olan Himmler'in ayak oyunlarmdan da
siynlmayi basardi. Zeki ve sagduyulu bir adam olan Canaris,
Hitler'in Alrnanya'yi vikima dogru surukledigini fark edince,
tavir degitirdi. Hitler'i safdisr ederek muttefiklerle gizli bir ba
n antlasmasi yapmak isteyen diger Alman subaylarma kanldi.
Bu arada savasm sonlanna dogru Canaris ve varduncist Hans
Oster, Alrnanlann.savas stratejileri hakkmda murtefiklere bil
gi aktanyor, Alman casusluk, kafl casusluk ve sabotaj faali
yetlerini de en az zarar verecek ekilde yonlendiriyorlardl. Bu
durum 1944'e kadar devam etti. Hitler'e yonelik suikast girisi
minin ortaya crkmasmm ardindan Canaris, Oster ve diger 'i,
birlikciler' tutuklanarak idam edildi. Onlarla birlikte Abwehr
de silindi gitti.
II. Diinya Savasi'nm ardindan RSHA da omrunu tamamla
nus, Kaltenbrunner'in yapnklan da yanma kar kalmamisn. Sa,
Va suclusu olarak vargilandt ve idam edildi. Bu arada oluk oluk
masum karn akitan Himmler ise ragmen, savas
SICAK SOGUK
suclusu olarak yargilanmasma nrsat birakmadan siyaniir icerek
intihar etti...
Biiyiik Yiinetmen Hitler!
2000 ythmn Kasun aymda Ingiliz devlet arsivleri tarafmdan
gizlilik derecesi kaldmlan belgeler, II. Diinya Savasi'yla ilgili 01
dukca alrtlcl bir gerl):egi gozler onune seriyordu. Buna gore,
Hitler ve casus UStasl Reinhard Heidrich, dahiyane bir senaryo 00'
Zlrlayarak, zorla II, Dunya Savll'ru Bu belgelere go'
re, Polonya'ya saldirmak icin firsat kollayan Hitler, karst taraf
tan bir hareket gelmeyince, istihbarat kurtlanndan Heidrich'le
birlikte korkunc bir plan haztrladi. Seytana pabucunu ters giv
direcek kadar kumaz ve bir 0 kadar da actmasiz olan ikili, Po
lonva'yi Almanya'ya saldmrus gibi gostereceklerdi! Hevdrich
bu sansasyonel plant uygulamaya sokmasi icin SS ajam Helmut
Naujooo'u gorevlendirdt. Once kamplardaki esirler toplandi.
Hepsine Alman subav elbisesi giydirildi. 'Sahte Alman subaylan'
kursuna dizildikten sonra ceset
leri Almanya-Polonya suunna
anldi. Aym gun ajan Naujocks
ve adarnlan, Polonya smmnda
bulunan Gliewitz'deki bir Al
man radyo istasyonuna duzme
ce bir baskin yaparak, ortahgi
kursun vagmuruna tuttu. Stud
. yodakiler, Nazi subaylarma Po
. lonya askerlerinin saldmsina
,ugradlklanm bildirdi. Haber
Ii iizerine operasyonlara baslayan
: subaylar, damsikli doviiiin ge
II
,
0
Unya
Sa
Alman istihbarat! v' , I
yapllanmaslmn &Ide gelen isimlerinden I regi, sirurdaki cesetlen buldu.
Reinhard Heidrich. lideri Hitler'1e ,Hemen Polonya'yla irtibata ge
birlikte yaptlldarl leytanca planla, zorfa' ildl B'l " di D", 1 . bi
II, DUnya bqlatmllb, . 1):1 1. 1glisten 1. vuy eSI ir
.. ECHELON
saldmnm savas nedeni olacagi tiim Avrupa ulkelerine gecilen
rnesajla bilidirildi. Polonyahlar da olavi arasnracaklanru soyle
yip pasif kalmca, korkunc senaryonun son bolumune gelindi.
Gece yansi kurmaylanru toplayan Hitler, sabahmda Polonya'ya
savas acn. Cansmalar buyudu, araya diger devletlerin girmesiy
le II. Diinya Savasi cikn. lngilizler, bu savas senaryosunu
MI5'in ajan Naujocks'u 1944 yilmda vakalamasiyla ortaya cr
kardi, Sucunu itiraf eden ajan, Savas Suclulan Mahkemesi'nde
vargilanmaya basladi, Ancak yargilarna asamasmda kacmayi
basardi. Bir daha da bulunamadi.
Bu korkunc diizmeceyi dogrulayan soz konusu belgelerde ku
cuk bir detay daha vardu lngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri'ne
bagh bir subay, Japonya adma casusluk yaprrus ve lngiliz donan
masmdaki gizll faaliyetleri dusmana aktarmisn. Bu bilgiler
rultusunda, ucak gemilerini insa eden Japonlar, bu gemilerle,
1941'de Amerika'vt savasa sokan unlu Pearl Harbor baskmmi
gerceklestirmisti!
CIA'mn babasl ass
II. Diinya Savasi'ndan once, giiniimiiz istihbarat patronu
Amerika'nm, ordu tarafmdan yiiriitiilen suurli istihbarat
malanrun otesinde bilincli bir faaliyeti voktu. Amerika'nm sa
vasa girmesiyle birlikte, ele gecirilen istihbarat rnalzemeslnin
islenrnesi ihtiyact basgosrerince, Baskan Franklin Delarw Roose
velt, 13 Ocak 1942'de Merkezi lstihbarat Ofisi'ni (Central
ce of Information) kurdu ve basma da General William Dono
van'l (Vahsi Bill olarak tarururdi] getirdi. ABD'nin I. Diinya
Savasi kahramanlanndan olan Donovan, kisa zamanda istihba
ratm tum birimlerinde faaliyet gosteren bir casuslar olustur
duo Organizasyonun ismi de kisa bir sure sonra Stratejik
fer Servisi (Office of Strategic olarak degistirildi.
Servisin asli gorevi, Nazi Almanyasi, ltalya ve [aponya'nm
galindeki topraklarda istihbarat ve saboraj faaliyetleri duzenle-
SICAK SOGUK
mekti. Zamanla ajanlannm huneri, OSS'yi bir efsane yapacak
n. Toleransh bir casus efi olan Donovan, elemanlanna serbest
cahsma imkaru vermesiyle unluydu. Yarancihklanm on plana
crkarrnalaruu tesvik ederdi. II. Diinya Savasi esnasmda OSS
biinyesinde 13 binden fazla kadmve erkek cahsn. Bunlar
man isgalindeki topraklara parasutle inerek ya da gizli yollardan
girerek, direnis orgutleriyle ya da miittefik devletlerin istihba
rat servisleri ile operasyonlar diizenledi.
OSS'nin en onemli operasyonlanndan biri, Muttefiklerin
1942'de Kuzey Afrika'ya yapnklan on hanrhgmt
yapmasrydi. OSS ajanlan, multecilere vardim daguan gorevli
ler kihgmda Kuzey Afrika'nm muhtelif bolgelerine dagrlarak,
Alman donanmasmm ve hava kuvvetlerinin Akdeniz'deki her
hareketini yakm takibe aldilar, Bu arada cikarrna icin gereken
uygun noktalan tespit ediyorlardi. Amerikan ve lngiliz blrlikle
ri bolgeye cikngmda, OSS ajanlanrun belirledigi guzergahlar
dan gecerek maymlardan kurtuldular. OSS, benzer bir gorevi
1944'deki Normandiya crkarmasmda da gerceklestirmisti. Aym
zamanda arasmda <;in'de Chiang adma japon
savas makinasmm zaytthklanm tespite vonelik istihbarat da ya
pacakn,
1943'de OSS ajanlan Donovan'm onaytyla ama iist voneti
min bilgisi olmadan, onemli bilgi ve belge ele gecirmek icin
Lizbon'daki [apon elciligine baskin yaptt. Baskm, kisa vadede
basanh sonuclar getirmesine ragmen uzun vadede zararli oldu.
Zira Amerikan ordusu, 1942'nin baslannda [aponlarm 'Ultra'
kodunu kirrmslardi ve savasm baslangtcmdan itibaren [aponla
nn tiim askeri-diplomatlk vazismalanm kontrol altmda tutu
yordu. Japonlar, Lizbon baskmmdan sonra kullandiklan tiim
sifre sistemlerini OSS, kendi askeri birimlerini
adeta kor ederek, bir cuval inciri berbat ediyordu.
Guney Pasifik operasyonlanndan sorumlu komutan General
Douglas MacArthur, askeriyenin bolumunden gelen istih
.. ECHELON
baran veterli buldugu icin, OSS'nin kendi bolgesinde faaliyet
gostermesine hep karst ciku, OSS'nin diger bir muhalifi de,
Donovan'm kendi giiciinii smrrlavacagi iiphesine kapilan FBI
baskam J. Edgar Hoover oldu. Roosvelt, OSS'nin Ban yankure
sinin dismda faalivet gostermek icin (OSS'nin yerini alacak CIA
da aym kanuna tabi olacaktl) kuruldugunu sovleyerek, Hoover'i
vansnrmaya cahsryordu.
OSS'nin kurulrnasmda en biiyiik destegi Ingiliz istihbaran
verdi. Donovan, 1940'da ziyaret ettig! SIS eflerinden, servisin
ana hatlanm olusturacak bilgi ve deneyimi kazandi. Kendisine,
igal alnndaki Avrupa'mn degisik bolgelerindeki mahalli dire
nis orgutleriyle birlikte cahsan SOE'nin (Ozel Operasyonlar Yo
neticisi-Special Operations Executive) -calisma sekli gosterildi.
Donovan, lngilizlerin istihbarat vapilanmasmdan ovlesine etki
lenmisti ki, baskam oldugu OSS'yi SIS'i model alarak yapilan
dirdt. lngilizler bu safhada Amerikahlara tarihin hicbir done
minde etmeyecekleri kadar vardim ettiler zira, lngiltere'nin,
Almanya'ya kal'l savasa girecek bir Amerika'ya iddetle ihtiya
Cl vardrl
Baskan Truman II. Diinya Savasi'run bitmesiyle birlikte,
Amerika'mn biiyiik caph bir istihbarat servisine daha fazla ih
duvmavacagi inancryla OSS'yi lagvedecekti. Ama yamh
vorlardi. Dunya'nm sakinlesmeve niyeti yoktu. Sovyetler Birli
gi tehlikesi ufukta gorununce, yeni donemin yeni ihtivaclan,
OSS'nin yerine 1946'da dogmasma zemin haztrlaya
cakn...
lngilkler Almanlan nasll kandlrd&?
II. Diinya Savasi, aym zamanda keskin zekalann da carpisn
gl bir cephevdi. Ulkeler, ellerindeki en iyi ajanlanru kullanarak
. birbirlerini kandirmava cahsiyordu. lngilizler bunun icin
1941'de Londra Kontrol Birimi (London ControUing Section-LCS)
isimli ozel bir 'AldatmaBirimi' dahi kurmustu. ama etkin
SICAK SAVA}'TAN SOGUK A
bir birim olan LCS, Bevan tarafmdan vonetilivor,
MI5, MI6, SOE ve Amerikahlann istihbarat birimi ass He bir
likte Gorevi, yanll bilgi yaymak, Almanlan, ash
olmadigi halde, belli yerlerde ordular, ucaklar, tanklar vb. oldu
guna inandirmakn. LCS, dunva istihbarat tarihine gececek il
ginclikte operasyonlara imza atn.
Mincemeat Operasyonu: Ash olmayan adam!
Muttelik kuvvetlerin Kuzey Afrika'da ba
sanli crkarmanm ardmdan, Amerikah ve lngiliz liderler bir
sonraki hedefe gozlerini dikmislerdi. ltalya ya da Yunanistan.
Churchill'in tercihi, 'en zayif noktalan' olarak tarurnladigi ltal
ya'vdi. Roosvelt'i de bu hususta ikna etmisti. Hedef belirlen
misti ama, muttefik isnhbarannm onunde koskoca bir sorun
vardu Almanlar, aptal degildl, Ve istihbarat servisleri Abwehr,
bir sonraki hedefin ltalya olacagmi anlayacak kadar iyi bir ha
beralma teskilanvdi. Peki Almanlar'i bunun aksine nasil ikna
edebilirlerdi? Bu sorunun cevabi, istihbarat tarihinin en parlak
tezgahlanndan biriyle verilecekti: Mincemeat Operasyonu.
lngiliz istihbaran kumaz bir plan vapti. Plamn asil mimanv
sa, deniz istihbarat subaylanndan Tegmen Ewen Montagu'ydu.
Buna gore, bir lngiliz subaymm bedenini kullanarak, Almanla
n, bir sonraki cikarma noktasmm Yunanistan olacagma inan
diracaklardi!
Montagu, lngiltere'nin onde gelen patalojistlerinden Sir
Bernard Spilsbury ile bir araya gelerek fikrini acn. Ondan, yakm
zamanda deniz iizerinde bir ucak kazasi gecirrnis bir ceset bul
masmi istedi. Ceset, Almanlar tarafmdan bulunacagi umidivle
lspanya ktYllanna anlacakn. Spilsbury, Montagu'nun istedigi
cesedi bulmustu. 38 zatureden olmii gene bh beden.
Cigerlerinde bol miktarda su vardi. Bu durum, maktulun bir ka
za sonucu uzun sure denizde kaldigma yorulabilirdi. Spilsbury ce
sedi inceleyerek Montagu'ya dondii: 'Bu cesedin aslmda birdeniz
----
ECHELON
SICAK SOC;UK
kazasmdan olmedigini belirlemek, aheak benimkadar uzmanbirpa,
talojistin ii. 0 da lspanya'da yok!' Montagu maktulun ailesin
den cesedi kullanmak icin izin istedi. 'Olkenin yUksek men/oat,
leri' simr tarurmyordu. Cesede yeni bir kimlik verildi: Tegmen
William Martin. 'Asla Varolmaml' tegmen, Akdeniz'deki lngiliz
Donanmasi Birlesik Operasyonlar Komutaru Louis Mountbat
ten'm emrindeki kraliyet subaylanndan biri olarak tarumlaru
yordu. Boynuna asilan su gecirmez bir canta icine, kendisini
kartma gemileri iizerine uzman olarak gosteren gizli belgeler
yerlestirildi. Bununla da kalmmadi. Maktiiliin cebine General
Archibald Nve'den General Harold Alexander'a vazrlrms sifre
li bir rnektup verlesririldi. Nye, mektupta ozetle, 'Umanm Ai
manlar'l, asll hede/imiz Yunanistan yerine ltalya'ya
inaruUrabiliriz' mealinde bilgiler vardi. Halbuki tam tersi bir du
rum sozkonusuvdul
lnglliz istihbaran plarunda kih kirk varrmsn, Martin'e ozel
bir kimlik de verildi. Ceplerine babasmdan, bankacisindan ve
'Pam' isimli sevgilisinden mektuplar verlestirildi. Kmn resmi,
ve bir yiiziik faturasi ve Londra'nm onde gelen tiyatrolanndan
birinden yakm tarihli iki bilet de maktulun iizerine ilistirildi.
Hazirlanan ve ozenle saklanan ceset, 14 Nisan 1943'de Iskoc
ya'nm Holy Loch limanmdan Akdeniz'e acilan Seraph isimli
Ingiliz denizalnsma yiiklendi. 30 Nisan gecesi Seraph, Ispan
ya'run Huelva kryilan aciklannda su iistiine cikarak, 'emaneti'
suva birakn. Ingtliz istihbaran, bolgede ispanyol yetkililerle ko
ordineli olarak calisan bir Abwehr ajaru oldugunu bilivorlardi.
Can yelegine sanh 'Tegmen Martin' suva anldi ve sabahleyin de
bir lspanyol balikcrsr tarafmdan bulundu. 3 Mavis 1943'de
Madrid'deki Ingtliz Londra'ya Martin'in cesedi
nin bulundugunu ve kendisine askeri toren duzenlendigi notu
nu geciyordu. Mesajda, Martiniin iizerindeki gizli belgelerle il
gili bir avnnn voktu, Montagu, Madrid Buvukelctligi'ndeki as,
keri ataselerden birine (ki tezgahtan haberi yoktu) lspanyollara,
cesetle birlikte herhangi bir belge ya da cantarun bulunup bu
lunmadigiru sormasim soyledi. On gun sonra istenen belgeler
Ingilizlere teslim edildi. Peki AlmanIa.r yemi yutmu muydu?
Montagu ve diger yetkililer bir siire bunu ogrenemedi. Ama
cok gecmeden, Ultra projesi vasitasiyla desifre edilen Alman
haberlesmesi, belgelerin lspanyollar tarafmdan Almanlara ve
rildigini ve kopvalandiklanm ortaya crkaracaktr. Hitler'in Yu
nanistan'daki birliklerini takviye etmesiyle birlikte, Alman'
lar'm yemi yuttuklan anlasilrmsn. (Mincemeat Operasyonu'nun
Almanlar'l tam anlamlyla tongaya getirdigi, II. Dunya SaVa1 son,
rasl ele geprilen Abwehr belgeleri ile netlik kazaruicak.n.)
Almanlar tiim dikkatlerini Yunanistan'a vermis, Sicilva'vi
gozardi etmislerdi. General Patton ve Montgomery komutasinda
ki Amerikan ve lngiliz birlikleri, Sicilya'ya cikip, oradan da
ltalya'ya gectiklerinde, ne kadar aagllaYlcl bir tuzaga dustukle
rini anlayacaklardi.
Montagu'nun plaru, II. Diinya SaVa1 istihbarat tarihinin en .
parlak sayfalanndan biri oltlu. Dahiyane bir zekanm iiriinii olan
bu casusluk komplosu, binlerce muttefik askerinin caruru kur
tanrken, iiphe yok ki, savasm daha cabuk bitmesini de sag'
larmsn.
Almanlann kafasim kansnrmaya vonelik kurnazhklar, bu
nunla da bitmemisti. Alman ajanlann, Ingiliz topraklanndaki
faaliyetlerine goz yumuluyor ama, bunlann Almanya'ya gon
derdig] bilgiler MIS tarafindan kontrol altmda tutuluyordu. Sis,
temin en parlak iiriinii, MIS'in en usta ilerinden savilan 'Body,
guard Operasyonu' ile gerceklestirildi. Bu cercevede, MIS'm en
iyi tarafli ajanlanndan, 'Garbo' kod adh Luis Calvo, Ab
wehr'i, miittefiklerin Avrupa'ya Ingiltere'nin gtmeydogusunda
ki Pas de Calais'den crkarma vapacagma inandirdi. Senaryonun
daha da inandmci olmasi icin, soz konusu bolgeye kartondan,
tahtadan ve kaucuktan tanklar ve gorkernli dey ordular vapil
dl. Yakmdan baklimadlgl siirece bunlann sahte oldugu anlall,
ECHELON
rmvordu. Hatta Amerikah efsanevi komutan General Patton,
Almanlann yemi tam olarak yutmalan icin bu sahte ordulan
denetlemeye bile gitti! Bu arada Alman kesif ucaklanrun cek
tigi fotograflar da, Hitler ve kurmavlanru gercekten bolgede
biiyiik bir hazirhk olduguna ikna etmisti. Sonuc olarak Alman
lar Pas de. Calais'e ve diger yemlere dikkatlerini vermisken,
miittefikler Normandiya'dan Avrupa'ya ayak basiyordu.
Almanlann savQ. makinannJ kim susturdu?
II. Diinya Savasi'nm unutulmaz casuslan arasmda, Eric
Erickson'un ayn bir veri bulunuyor. Erickson, sevtani zekasmi
kullanarak, Hitler'in savas makinasmi planlanandan once dur
durrnavi basaran kisiydi. Kimilerine gOre 0, saVtll bitirme
dan atom bombasmdan daha etkili olmtqtu! New York'da zengin
bir ailenin cocugu olarak diinyaya gelen, yasta farkh
ler yapan Erickson, hirslr biriydi. Teksas'a giderek petrol rafine
rilerinde calisn, Biriktirdigi parayla, 1917'de Cornell
tesi'nde okumuya basladi. Olkesinin I. Diinya Savasi'na girme
siyle egitimine ara vererek, askere gitti. Savas sonrasi hayan da
ha da renklenecekti. Egitimine devam etti, okul takmunm fut
bol vildm oldu ve muhendislik derecesi almaya hak kazandi.
1920'lerde basta Standard Oil olmak iizere Uzakdogudaki farklt
petrol irketleri icin cahsan Ericson, bir siire Sanghav'da kal
diktan soma Stockholm'e verlesti. Sosyal havan ve i cevresi
gelisince 1936'da Amerikan vatandasligmdan aynlarak lsvec
vatandasiligina gecti.
1939'da Amerika'run Rusya buyukelcisi olan Laurence Ste
inhardt, Stockholm'da Erickson'la bir aksam verneginde bir
araya geldi. Steinhardt, Erikcson'un Alman petrolculerivle de
i vapugim bilivordu. Bunlar arasmda Nazi partisinin onde
lenleri de vardi. Aym zamanda Erickson'un sik sik demokrat
goruslerini sesli olarak dile gerirdigint de biliyorlardl.
hardt lafl egip biikmeden Erickson'dan Amerikan
SICAK SOGUK A
U icin calismasiru istedi. Teklife gore Erikckson, yakm iliskide
oldugu Alman petrol sanayiyle, ozellikle de Hitler'in gunde
mindeki yeni operasyonlar acismdan hayati oneme sahip sente
tik petrol cahsmalan hakkmdaki hersevi Amerika'ya bildire
cekti. Teklifi kabul eden Erickson'un Stockholm'deki OSS
ajanlanyla temesa gecrnesi saglandi. Kendisine kameralar,
ler. ve gizli kodlarla ilgili 38 saatlik mini bir kursu ve
rildi. Vakit cok azdi ve hemen harekete gecilmesi gerekiyordu.
Hitler bir an evvel durdurulmahvdi. Eski petrolcu yeni casus
Erickson, Nazi vanhst yeni kimligiyle tekrar i diinyasma don
mustu. Gorevi geregi biiriindiigii bu yeni kimlikten, en iyi arka
dasi Isvec krahrun yegeni prens Carl Bernadotte haricinde kim
senin haberi voktu. 0 kadar Hitler hayram biri gibi davraruyor
du ki, durumdan haberi olmayan yakm cevresi bile, onu isbir
likcilik ve fasistlikle suclamava baslarmsn. lnandmci olmasi
acismdan her firsatta Yahudiler hakkmda yiiksek sesle anp tut
mayt da ihmal etmiyordu. Bu arada Almanya'ya yaptlgl i gezi
leri esnasmda Hitler vanlisr goruslerini dile getirmeye devam
ediyor ve Nazi vonetimivle iliskilerini saglamlastmyordu. Bu
tavirlan Alman isrihbarannm da dikkatini cekmisti. Tabii bu
arada dikkat cekmeven bir eyvardi. Erikcson, seyahatleri esna- _
smda ogrendigi hersevi, OSS ajanlanna aktanyordu. Nazi hay
ranltgt dillere diien Erickson, diinyanm onde gelen petrol
manlanndan birivdi. Savas makinalan icin su gibi benzine
rnuhtac olan Almanlar, ondan vararlanabilirdl. Hemen Nazi
rejimi adma cahsmasi icin teklif goturduler, Yemi vutmuslardi.
OSS ve Erickson'un da bekledigi buvdu.
1943'e gelindiginde muttefikler, Almanya ve Nazi igali al
nndaki iilkelerin bombardunaruna luz vermislerdi ama, Hit
ler'in savas makinasim hareket ettiren petrol rafinerilerinin
yerlerini tespit ederniyorlardi. OSS'deki patronlan Erickson'a
bu zor gorevt verdi. Erickson, Almanlar'a ilginc gelebilecek bir
plan hamlayarak, bunu, Gestapo ve SS'lerin bakam, donemin
.. ECHELON
kendisinden en korkulan adarru Heinrich Himmler'e sundu.
Himmler, Nazi skalasmdaki ikinci adam olrnasma ragmen, ne
redeyse biitiin giicii elinde tutuyordu. Erickson, Himmler'e, AI,
man arkadaslanyla birlikte, lsvec'de, miittefiklerin bombardi
man menzilinin dismda biiyiik bir petrol rafinerisi kurmayi
planladiklanru anlatn. Soz konusu rafineri verimli cahsmasi
durumunda, kriz esnasmda Almanlann ihtiyac duydugu tum
petrolu iiretebilirdi. Pragmatist Himmler, tekliften etkilenmis
ti. Erickson ile ilgili Gestapo dosyalan da, adarnm Nazi hayra
ru oldugunu dogruluyordu. Suphelenmesint gerektirecek bir ey
yoktu. Ama Erickson'un bir istegi vardr, Isvec'teki rafineriyi
yapmalan icin Almanlarm sentetik petrol iireten mevcut rafi
nerilerinde uzun boylu bir on arastirma yapmast gerekiyordu.
Erickson'a Hitler ve Himmler tarafmdan imzalanrms ozel bir
belgesi verildi. lstedigi her yere girip cikabileeekti. Erick,
soh, bu ilginc casusluk misyonuna esnada, 30'la:rda ta
rudigt bir Alman petrolcuyle karsilasmca Ok oldu. Adamm 01,
diigunii diiiiniiyordu. Adam da onu gorunce gozlerine inana
marrusti. Birlikte bir bara gittiler. Alman petrolcu, 'Senin gibi
yahudi ha')'Taru biT AmerikabYl, bizimle biTlikte kendi alkesine ka1'l
gOTmek beni alrttl!' deyince, Erickson hlc istifini
bozmadi. 'Ben tuccanm. Kim olduguma degil kimlerle i yapn
glma bakanm' dedi. Cebindeki imzah belgeyi gostererek,
hikayesini ozetledi. Alman ikna olmus gibiydi ama, Erickson
huzursuz olmustu bir kere. Aynldikran sonra Alman'i takip et
ti. Adamm kendisini Gestapo'ya ihbar edeceginden korkrnus
tu. Kosar adimlarla telefon kulubesine girmesi uzerine, pesin
den giderek adarnm bogaznu kesti. Tehlikeyi bertaraf etmisti.
Takip eden aylarda Almanya ve diger isgal alnndaki topraklar
daki tiim rafinerileri gezdi. Elde ettigi turn bilgi ve belgeleri
OS$ ve Ml6'daki patronlanna iletiyordu. Muttefik bombardi
man ucaklan da, rafinerileri eUeriyle koymus gibi buluyor, ta
iistiinde ta birakrruyordu. Bu arada lsvec'deki rafineri projesi
SICAK SOGUK
nedense bir turlu baslamiyordu. Almanlann aklma Erick,
son'dan iiphelenmek gelmiyordu bile. Bunun bedelini petrol,
siizkalarak odediler, Alman ordusu Normandiya crkarmasmdan
sonra neredeyse durma noktasma gelmisti. Sirf bu yiizden, Ban
cephesinde miittefiklere yonelik tek ciddi tehdit olarak kalan
Ruhr bolgesindeki 300 bin kisilik Alman ordusu tamamen dev
re dll kaldil Savasm ardmdan General Dwight D. Eisenhower,
miittefiklerin Almanlan durdurmasmda, Alman petrol sanayi
.nin imha edilmesinin rolu biiyiik oldugunu apklayarak, bunun
gerceklesmesini saglayan Eric Erickson'u kahraman ilan ede
cekti.; .
Avrupa'da bunlar olurken, Pasifigin otesinde de iler klZll'
yordu.
Gozlii Casuslar
Bu arada saldirgan gurubun cekik gozlii iiyesi japonya da,
1937'de <;in'e saldirrms ve bir kismiru kontrol alnna alrmsn,
Ama itahl yerindeydi. Filipinler, Hindicint, Endonezya ve da
ha bircok veri igal etmis, firtma gibi esiyordu. Tabi [apon savas
makinasmi itekleyenler de casuslardtl
Kara Ejder'lercfenYakuta SavClfdan'na
Mitsuru Toyama'nm ogrencilerinden olan Ryochei Uchida,
1901 yilma gelindiginde iilkenin en korkulan adami olmustu.
Zira casuslardan ve acimasiz katillerden olusan Kara Ejder isim
li grubun liderligini yiiriitiiyordu. Hocasr Toyama da kendisin
den yillar once Genoyosha isimli kendi gizli orgutunu kurmus,
iilkeyi bastan aagl haraca bagladlgl gibi, aym zamanda japon
ordusunun Mancurya'deki emellerine hizmet etmisti, Toya
rna'run da amacr farkh degildi. Beyaz irk nefreti iizerinde yiik,
selen eylemleri, Pan Asyanizm ideolojisiyle tiim <;in'i ele gecir
mek olarak kendini gosteriyordu. Zamanla politik kadrolann ve
ECHELON
. ordunun en seckin elemanlan ile saflanm kuvvetlendiren Kara
Ejderler, etkisini artmyor ve monarsinin de goz yummasivla ge
lisiyordu, [apon lmpararatoru, Japan inanclanna gore tannrun
yeryiiziindeki temsilcisi sayudlgl icin, Kara Ejderler mukemmel
bir gelisme zemini bulmustu. 1905'deki Rus-japon savasmda
Carhk ordulanrun yenilgiye ugraulmasl, ejderlerin istahim ka
bartn. Sibirya bolgesine saldrnlmasr ve oradan da Mancurya'va
inilmesi vonunde lobi vapryorlardr. Bu arada orgunln ismi de,
niyetlerini ortaya koyan bir sembolizm tasryordu. Sibirya'yt
Mancurya'dan ayiran Amu Derya nehrinin diger adi da, Kara
Ejder'di.
Cinli isvanci liderleri, tiim asya halklan adma cahsnklanm
ikna eden kara ejderler, Cin'deki Mancu Hanedanhgi'run da
sonunu getiriyordu. Teskilat, Cin Koumintang Partisini kuran
Cinli milliyetci liderler Sun Yat-sen ve Chiang Kai-Shek' e muca
deleleri siiresince devamh para yardtmmda bulundu. Bu liderle
rin cumhuriyetle ilgili teorileri, 1905'de Kara Ejderlerin Tok
yo'daki ofislerinde tasarlandi. Ejderlerin isyanci liderlere deste
gi, Mancu Hanedanhgi'nm 1911'de devrilmesine kadar devam
etti. Ejderler, eylemleri icin gereken parayi Japonya'daki pis i
lerinden, ozellikle de afyon ticaretinden temin edivorlardi.
Diinyaya 0 tarihlerde daginlan afyonun merkezi Cin'di. Kara
ejderler, isyancilara verdikleri destegin karlhgmda Cin'deki af
yon trafigim yonlendiriyordu.
Mancular, olum ve aglr hapis cezalanyla Cin'deki afyon tra
figini basnrmaya Hanedanligm ortadan kalkmasivla
ejderlerin istedigi sonuclara ulasildi. Afyon ekimi ve ticaretinin
serbest kalmasiyla birlikte hem Kuomintang'm hem de ejderle
rin kasalan dolmaya baslarrusn. Sun-Vat Sen ve Chiang Kai
Shek, ejderlere minnettardi. Toyama, kendilerini borclu hisse
den ikilinin, ilerleyen Japon kal
yacagma ikna olmutu. Toyama ve en giivendigi adaml Uchi
da, <;inli liderlerle zekice bir iliki yiiriitiiyordu. <;inlilerin
(
SICAK SOGUK
goztlnde ejderler, politik baglannsi olmayan basit bir sue orgu
tiiydii ve sadece cok kar getiren afyon ricareriyle ilgileniyorlar
di. Cinli liderler, devrimleri basanya ulasnktan sonra ejderleri
devre dll birakip afyon ticaretini kendileri devam ettirmeyi ka
rarlasnrnusn.
Bu arada ejderler, Japonya'da siyasi emelleriyle ilgili diiiin
celerine karst cikanlan acimadan onadan kaldmyordu.
Kurduklan yaygm casus agl ile, politikacilar ve askerler arasm
da igaU' fikrine steak bakmavanlan tespit ediyor
ve akabinde gereken yapihyordu. Ejderler, bu arada Japonya
Politik ller Bakanhgi'run Dl Biirosu'nun mudurune suikast
duzenledi. Miidiir, cetenin, Rusya'ya saldmlmasi fikrine steak
bakmarmsn, Onun ardmdan ejderlerin fikirlerine karst cikma
cesaretini gosteren [apon Dlileri Bakaru Kont Kato Takaaki
ra'ya da suikast duzenlendi arna, ans eseri kurtuldu. Eiderlerin
kolu, istedikleri her noktaya kadar uzaruyordu. Saraym ve hu
kumetin icindeki onlarca casus, adeta kim nefes alsa anmda
Toyama'ya iletiyordu. 1923'de meydana gelen buyuk deprem
Tokyo'yu vikn, ortahg. deprem sonrasmin yangmlan kapladi.
Toyama ve ejderleri, halkm Korelilere olan dusmanhgmdan ya
rarlanarak, yangmlan onlann cikardiguu vavdi. Bu sinsi dezen
formasyonun ardmdan ehirde tam bir Koreli avi basladi. Olu
an ve intikam havasinda bir atak daha vapan ejderler, bu
kez askeriyeyi, Japon halkirun Kore ve Cin'e savas acilmasmr is
tediklerine dair ikna etmeye 193Z'ye gelindiginde Ka
ra Ejderler'in giicii en ust noktaya ulasrmsn. Orduya kendi ku
zey politikalanru uygulatmaya basladilar, [apon ordulan Kuzey
Mancurya'ya saldirdi. Mart 1933'de Mancurya'run tamarruru
ele gecirmislerdi. Tabii bu operasyonlar sirasmda Kara Ejder'in
casuslan bolge hakkmda devamh istihbarat cahsmasi yaparak,
askeri kademeyi besliyordu. 1930'lann ortasma gelindtginde
Imparator Hirohito da, Giineye inilmesi gerektigini savunan
askeri kurmaylanna destek verince, Kara Ejderlerin Rusya'ya
ECHelON
saldm plam rafa kaldmldi. Japon ordulan Cin anakarasmm
lerine dogru inerek, lngiltere ve Amerika ile kendi mutlak son
lanru getirecek biiyiik bir savasa girdiler. Bu savas esnasmda
Kara Ejderler'in etkisi azalmaya basladi. Toyama'nm 1944'deki
olumuvle de tamamen pasifize oldu. 1900'lerin basmdan itiba
ren ulkeyikana boyayan Kara Ejderler'in kalan kisrm, politik
ve istihbarat kimliklerinden srynlarak tam bir mafya orgutune
donusru, Ya da daha bilinen giiniimiiziin en tehlikeli
mafya gruplanndan 'Yakuza ...
Saldirgan oldugu kadar, akilli da olan japonlar, istihbarat
faaliyetlerini birkac koldan yiiriitiiyordu.
Japon Gkli Sentisi Kempei Tai
Japonya'daki 1936 askeri ayaklanmasmm ardmdan lrnpara
tor Hirornto, gizli servis Kempei Tai'nin kurulmasmi emretti.
Boylelikle basta Japonya olmak uzere, Japon hakimiyetindeki
her diyar kontrol alnna almmis olacakn. lmparatorun niyeti,
diinya hakimiyeti kurmakti. [apon gizli servisinin ilk lideri Ge
neral Nakajima Kesago oldu. Tarihciler Kesago'yu 'Himmler
zen, beyin kontTolu, sindirme ve konulannda uzman,
liksiz bin' olarak kayitlara gececekti. Ordunun en actmasiz ko
mutanlan tarafmdan bile 'sadist' olarak tammlanan Nakajima,
1921'den bu yana askeri istihbaratm onde gelen uyelerindendi.
Daha sonra Cin'i edecek olan unlu 16. japon ordusunun
komutanligma getirildi.
Kesago, istihbaratci olmasma ragmen caniligiyle nam sal
rmsn. 1937'deki dramatik 'Nanking Vakasl' onun eseriydi, Ko
mutasmdaki sarhos askerler, binlerce Cinli kadma tecaviiz et
bebeklerini siingiilere ve bir 0 kadar da masum
erkegi
Kempei Tai, lkinci Diinya oncesi Japonya'nm
ne karabasan gibi Olkeye her yabancmm soluk
SICAK SAVAS'TAN SAVAS' A
almasi bile takip ediliyordu. Bu arada halk arasmda genis caph
bir propaganda kampanvasi diizenleniyor, tiim yabancrlarm ca
sus olabilecegi uyansi vapilrvordu. Tum Japonlar goziinii dort
acmaliydrl Olkedeki yabanctlar uzerinde teror estiriliyordu.
Binlerce haklannda en ufak bir delil olmaksum, 'casus his,
terisi' icinde, Kempei Tai karargahlannda canlanndan bezdlrili
yordu. Donemin japonvasi'nda gizli servisin halki uvamk olma
ya afislerini dukkanma asmamak, tam bir cesaret
Bu yabanci kampanyasi tiim iilkeyi neredeyse psiko
pat yaprrusn. Tarihcilere gore, Ikinci Diinya Savasi'nda japon
lar savasnklan her cephede capli katliamlar gerceklestir
mesinde, bu akil almaz yabancr kosullandirmasmm
etkisi biiyiiktii.
Servisin hakimiyeti kesinlikle askerlerdeydi. Politikactlar,
soru sormaktan bile cektnlvordu. Kempei Tai'nin tiim eleman
Ian ordudan geliyordu. En az 6 vrl askerlik vapmalan kosulu
vardi. Ayru zamanda, uygulanan tiim vahsi yontemlere karp,
istihbarat birimine secilen elemanlann genel kulturunun
yiiksek olmasma ve basta Ingilizce olmak uzere birden fazla dil
bilmesine onem gosreriliyordu. Mesela II. Diinya Savlll esna
smda Kempei Tai icin calisan70 bin ki bunlann yanst
memur statiisiindeydi, en ax biri lngilizceyi cok iyi biliyor
du ve Amerika'da Yllayanlar arasmdan secilmiglerdi, Kempei
Tai de elernanlanru casusluk sanatmm dallannda (go,
riinmez murekkeplerin okunmasl, klrma, her tiirlu
ve silah kulIanma sanatl vb) egitmekle birlikte, dlgerlerin
den farkh olarak, 'kimseye gorunmeden binalara girme cikma'
isimli ilginc bir bransta da casuslanru vetistiriyordu. Turdesle
rinin aksine Kempei Tai elemanlan, yurt kendilerini
Ierne kayglSl gostermiyordu. lster sivil ister asker olsun,
nna taktlklan 'yapraklar ortasmdaki armaslyla,
na korku sahyorlardl. Tarihin en kan doken gizli
rinden biri iyi bir semboldii dogrusu!
ECHELON
giitiin yurt icinde yiizbinlerce goniillii, yurt dlmdaysa antaj
yoluyla bash altma alman binlerce muhbiri vardi.
II. Diinya Savasi esnasmdaki en organizasyonlardan
biri olan Kempei Tai, ]aponlarla 1945'de teslim anlasmasnu
imzalayan General MacArthur'un fuel ilgi alaruna giriyordu.
MacArthur, teskilann lagvedilmesi ve turn liderlerinin, [apon
halkma ve ulke vatandaslanna yapilan zulumlerden dola
yl Qziir diledikten sonra hapsedilmesi artlm getirdi.
Peki bu sinsi organizasyon tamamen tarih sahnesinden ce
kildi mil Havir, Artik daha modem bir ekilde, kana ve
ma bulasmadan, degiik bir orgilt yaprlanmast ve isim altmda,
[apon sanayicilerini ve isadamlarrm dunya liden yapmak icin
ekonomik savas cephelerinde cirit anyorlar!
Fntma imcesi sesskUk
Normandiya Cikarrnasi'nm ardmdan Almanya icin savas
bitmisti. Almanya'nm bir kisrm muttefiklerin, bir kisrm ise Ber
lin'de Rus kuvvetlerinin eline gecti. Hitler intihar etti. Amiral
Donitz devlet baskam oldu. 7 Mavis 1945'de Almanya'nm ka
yitsiz artslz teslim anlasmasmi imzalamasryla Avrupa'da savas
sona eriyordu. Buna karsm Paslfik'te [aponya direnmeye devam
ediyordu. 05 Agustos 1945'te Hirosima'ya ilk atom bombast
anldt. 8 Agustos'ta Rusya da japonya'ya savas acn. 9 Agustos'ta
da Nagasaki iizerinde ikinci atom bombast anldi ve 14 Agustos
1945'te japonya da kavrtsiz 3rtSlZ teslim oldu. Boylece Ikinci
Diinya Savasi sona erdi. Atom da baslatan iki atom born
bast, arkalannda 100 bine yakm olii birakryordu. Diinyanm
digi ikinci topyekiin savasm faturasi inamlmazdr, BaZI kaynak
lara gore sa'Va masraflan 1.5 trilyon dolan bulmus, digerlerine
goreyse ugramlan tahribat ile maddi kayip 4 rrilyon dolan
misti. 6 yrl siiren savas boyunca ulkelerde 110 milyon ki
i silah altma almmis, bunlann 27 milyonu cephelerde olmus
til, Sivillerin kavbivsa 25 milyon kadardr,
SICAK SOGUK
Savas sonunda, Almanya, Dogu ve Ban olarak iki parcaya
aynlrms, dogu Avrupa iilkelerinde Polonya, Romanya, Macaris
tan, Cekoslovakva, Bulgaristan ve Amavutluk'ta komunist re
jimler kurulmus, Cin'de villardan beri siiren komiinist ihtilal
tamamlanrmsn,
bitmiti, amarahat bir nefes almak ifin henilz erkendi ...
+ Perde +
SOGUK
SICAK OYUNLARI
Casusluk masum insanlann oyT1aytu:aPJ bir
O'Jun deliMiT.
Alan Dulles,CIA 1954
S
OOUK SAVAS, 20. yiizytl tarihinin en onemli, en ger,
gin dilimini olusturur, Diinya neredeyse 40 yll gibl bir su
reyi, bir tarafmi Amerika, Fransa ve Ingiltere, diger tara,
fim ise Rusya ve Cin'in olusrurdugu 'nukleer gilfler kulaba' ara
smda yaanan ve insanhg; toplu bir yikimm eigine'getirebile,
cek bir gerginligi izleyerek, hissederek ya da yaayarak gecirmis
ti. Komiinist ve Demokrat bloklar arasmda yaanan krizler,
skandallar ve savaslar, tarihin belki de en hareketli sayfalanm
olusturmus, insanlan da her an istim iizerinde tutmustu. Soguk
Savas olarak arulan bu donem, genellikle Diinya ulke
leri olarak smttlandmlan ve kendisini iki bloktan birine anga
je olmak zorunda hisseden ya da bu vonde zorlanan ulkelerin
topraklannda yaandl. Iki bloga ait gizli servislerin ve diger bi
rimlerin gerceklestirdigi operasyonlar, suikastler ve birbirinden
ilginc casusluk faaliyetleriyle sektllendt. Donemedamgaslm vuran
.. ECHELON
asll aktOrlerse, her ne kadar perde onunde fazla gornnmeseler de,
gizli servisler (Ie casuslar olmutu.
Churchill: 'Demir Perde Indi!'
lkinci Diinya SaVa1 sonrasi dunvanm alacagl ekli belirle
mek isteyen galipler birligi Amerika, lngiltere ve Sovyetler Bir
ligi, daha savas bitmeden, 1943'iin sonlannda Iran'm baskenti
Tahran'da, daha sonra da 1945 Suban'nda Ukrayna'mn Kmm
kentindeki Yalta'da biraraya geldi. Sovyet lideri Stalin, Ameri
kan Baskaru Franklin D. Roosevelt ve lngiltere Basbakani
Winston Churchill'in tam destegini almisn. Deyim yerindeyse
arasmda su sizrruvordu.
Almanlann nihai yenilgisinden sonra bir kez daha
1945 Temmuz'unda Berlin yakmlanndaki Postdam'da biraraya
geliyordu, Toplannnm amaci Nazi Almanvasi'm galip
kontrolu altmda dagitmak ve savas tazminatlanm belirlemekti.
Oder ve Neisse nehirlerinin dogusundaki tiim Alman toprakla
n Sovyetler'in kontrolune brrakilrvordu. Muttefikler arasmda
vapilan konferanslann sonucunda Orta Avrupa, Balkanlar ve
Asya'da Almanlann ve Emperyal japonya'nm btrakng.
boslugunu Sovyetler'in doldurmasi hususunda mutabakara va
nlrvordu. Boylelikle komunist etki Avrupa'dan Asya'ya dogru
vavrlirken, daha sonraki villan etkisi altma alacak soguk sava
m datemelleri anlryordu.
Sovyetler'in destekledigi komiinist rejimler birbiri ardma
Dogu Avrupa'da ortaya komiinist blok, ya da narm di
ger 'Dogu Bloku' sekillenivor, Avrupa, 'Demir Perde' (Iron Cur
rain) ile ikiye bolunuyordu. Bu meshur terimin babasi lngiltere
Basbakaru Churchill, savasm ardmdan 5 Mart 1946'da Ameri
ka'da yapng: bir konusmada oyle diyordu: 'Baltlk'lardaki Stet
tin'den Adriyatik'deki Trieste'ye kadar inen demir bir perde laraYI
ikiye bolmiltur. Bu hattm arkaslnda orra ve dogu Avrupa'mn antik
SOGUK SAVA$'IN SICAK OYUNLARI
bakentleri Berlin, Prag, Viyana, Belgrall,
ve Sotya kalmaktadzr. Tum hu unlu ve halklan,
hundan boyle Sovyet etki alanmda kalmqtlr.'
Bu esnada Fransa, ltalya ve Yunanistan'daki komiinist parti
ler de oldukca aktifti. Amerika, daha sonradan gi
bi, buolusumlara goziinii kapatamazdi. CIA devreye sokulacak
u. Asya'da ise Cin ve Hindi Cin'deki komiinist etkisi giderek
artivordu. Gelecekteki tehditlere karsm onlem almak isteyen
Sovyetler Birligi, tampon simrlar yaratmaya calisrvor, vayilma
CI bir politika takip ederek bolgedeki ulkelerin komiinist rejim
ya da tehdit olusrurmayacak yonetimlerin altma girmesi icin
veriy'ordu. Yogun bir ideoloji ihracma giren Sovyetler Bir
ligi, goziine kestirdigi ulkelerdekl rejimleri kendi beklentilerine
gore bu yoldaki en etkin silahi KGB'ydi. Sov
yetler'in vavtlmaci faaliyetleri ve bunun ortaya cikardig; somut
tehdit ve bunu srmrlamava cahsan Banli giristmler, politik an
lasmazhklar ve uluslararasi krizler olarak kendini gosteriyordu..
Ban ile lligu arasmdaki her kriz, zorbalikla oZgiirliigun rruica
delesine doniiiiyordu. da ozgUrlugiln de onunu
ya gizli servislerdi!
Amerika, Kesenin AgZlnl
Amerika, 'Kml Tehlike'nin vaytlmasiru engellemeye karar
hydl. Kesenin agzml acacakn. Baskan Harry Truman 1947'de,
komiinist ideolojiyi stmrlamavr hedefleyen ve kendi adi ile am
Ian meshur 'Truman Doktrini'ni acikhyordu. Buna gore dunya
daki anti-komunist guclere yardun edilecekti. Yardimlistesinin
ilk sirasmda ise Tiirkiye ve Yunanistan bulunuyordu. Yapilacak
ilk i, savas yorgunu Avrupa'run tekrar ayaklan iizerine kalkma
smi saglamakn. Zinde ve guclu bir Avrupa, komiinizme karst
direnebilirdi. Oncelikle tedaviye muhtac hasta ise, Avrupa act
smdan kilit nokt!lda bulunan Almanya'ydl.
ECHELON SOC;UK SAVA$'IN SICAK OYUNLARI
-'----
He, gidi Hitler!
Savasm ardmdan Almanya, don igal bolgesine aynlrmsn,
Banlilarm istegi, bir siire soma Almanya'nm kendi
nii saglayarak, bir kimlikle Avrupa sahnesindeki yerini
almasivdi. Bu arada beklenmedik bir ey oldu. Dilerini goster
meye baslavan Sovyeder, oyun bozanlik ederek kendi igal bol
gesini terk etmeye niyeti olmadigiru belli etmisti. Bunun iizeri
ne 'ne koparsak ka.rdzr' manngiyla hareket eden Ingiltere, Arne'
rika ve Fransa, Almanya'mn batismda kalan i.gal bolgelerini
bir can altmda toplayarak Ban Almanya'yl butunlestirmek iste
di. 23 Mavis 1949'da kabul edilen Federal Alman Anayasasl'yla
tarih sahnesine yeni bir ulke cikrvordu, Ball Almanyaya da res
mi adryla Federal Alman Cumhuriyeti. Ruslar bu hamleye cevap
vermekte gecikmedi. Ekim 1949'da kendi igallerinde tuttukla
n topraklarda dernokratligi tarnsmah Demokratik Alman Cum,
huriyeti'nikurduntular. Bu arada her iki blogun da ortak igal
bolgesinde bulunan Berlin ehri de ikiye bolunmusru. 1961
lmda Sovyet idarecilerin talimanvla insa edilecek olan iinlii
Berlin Dumn, fiziki olarak Berlin'i ortadan, iki blogu ise sembo
lik olarak birbirinden ayiracakti. Ihtiraslan akhndan cok olan
Hitler'in 'Dunya Hakimiyeti' maceracihgi, Almanya'mn bolun
mesiyle sonuclanrrusnl
'Marshall Plam' olarak bilinen Avrupa lvilesnrme Progranu
cercevesinde don vilhk bir zaman diliminde 13.5 milyar dolar
verildi. Yardimlar genellikle yiyecek, icecek ve teknik ekipman
eklinde vaprlryordu, Yardimlann ve kapsamivla ilgili
olarak Paris'de vapilan toplannlara davetli oldugu halde kanl
mayan Sovyetler Birligi, Arnerika'vi Avrupa'vi ekonomik ola
rak bolmekle sucluyordu. Stalin, basta Marshall vardunlann
dan yararlanmak icin muracat eden <;ekoslovakya olmak iizere
kendi etkisi altmdaki ulkelere baskl yapmaya b8ladl. Marshall
plam b8anya ul8mltl. Almanya ayaklan iizerine dikilirken,
Batl Avrupa'daki Sovyet etkinligi smlrlanmltl. Giderek Batl
ile Dogu arasmdaki refah birbirine Zit ekilde nrmana
cakn, 1949 yilmda Kuzey Adamik Pakti olarak arulan Ban
Blogu askeri birligi NATO'nun (North Atlantic Treaty
tion) kurulmasi He hadar daha da siklasn. NATO ile Ban
rupa, Amerika ve Kanada'run guvenligt teminat altma ahru
yordu. Sovyeder, buna 1955'de kurulan ve bir ekilde Ban
manya'mn silahlandmlmasma bir tepki olarak onaya cikan
Pakn ile cevap verecekti. Taraflar 'Birimiz hepimiz, hepi,
miz birimiz ipn' moduna girmis, kiliclar cekilmisti,
Ve CIA Sahnede...
Bir yiizylldan daha fazla bir zaman bovunca, Amerika dism
daki tiim onde gelen ulkeler, istihbarat servisleri kurmus ve
bunIan gelistirmek icin tum imkanlanru seferber etmisti. Arne
rika ise, 1929'un sonlannda Dlileri Bakaru Henry Stimson'm,
Herbert O. Yardley isimli Amerikan ajarurun. yabancr dlileri
mensuplanrun yazlmalanm desifre etmesi iizerine sarfettigi,
'Centilmenler birbirinin mektubunu okumaz' ozdeyiiyle ozetlen
digi gibi, istihbari faaliyedere mesafeli durmustu.
Daha once de degindigimiz gibi II. Diinya Savasi'mn biti
miyle birlikte istihbarat faaliyetlerine eskisi kadar ihtiyac du
vulmayacagtru diiiinen Baskan Harry Truman, OSS'yi
rmsn. Kremlin'deki itahh voneticilerjn varhgl alarm zillerini
caldmnca, uluslararasi boyutta istihbarat yapacak teskilatm ku
rulmasi kacmilmaz oldu. Sovyeder'in dunyarun don bir vanm
da istihbarat saldmsma baslamasi iizerine harekete gecen
Kongre, 1947 Temmuz'unda kabul eUigi Ulusal Guvenlik
nu'yla, 0 tarihten soma diinya giindeminden hie dusmeyecek ve
da faaliyetleriyle giindem olusturacak istihbarat ku
rumunun kapilanm aciyordu: Merkev Haberalma ya da
bilinen ismiyle CIA (Central Intelligence Agency). CIA, 1953'de,
II. Diinya Saval'nda OSS'yi yonetmi alan AUen Dulles'm
ECHELON
idaresine girmekle resmen atlayacakn. 0 tarihten itibaren
CIA, ilerleyen sayfalarda da gorecegimiz gibi diinya olavlanrun
bas aktorlugune soyunacakn.
Istihbarat eephesinde Amerika'mn tek silahi CIA degildi
tabii ki. I. Diinya Savasi oncesinde, 1909 vilmm Mart aymda
donemin baskaru Roosevelt'in talimatlan dogmltusunda bas
saver Charks]. Bonaparte tarafmdan kuruIan Federal
BaTosu (the Federal Bureau of Investigation, FBl) ve vine, Baskan
Truman tarafmdan 24 Ekim 1952'de kuruIan Ulitsal GatJenlik
Ajansl (National Security Agency,NSA), Amerikan istihbarat
vaptlanmasmm sacayaklanru olusturuyordu. Karst istihbarat
servisi olarak kuruIan FBI, yaptlgl cahsmalarla.her iki diinya sa,
Val oncesinde Amerikan topraklanndaki dusman ajanlarina
soguk terler doktiirmii, daha da dokturecekti. Asli islevi elekt
ronik dinleme ve takip olan NSA'ya gelinee, baslangicta diplo
matlann ve askerlerin ifreli telsiz goriimelerim dinleyen
NSA, daha soma tiim diinyadaki telefon konusmalanna kulak
kabartmaya basladi. Zamanla gelisen uydu teknolojisiyle, nere
deyse tiim dunyayt dinleme sahasi olarak ilan edecekti. Su an,
da diinyamn en genis kadroya ve teknik imkana sahip olan giz
li servisi olarak bilinen NSA'nm kurulus asamasi da gercekten
amna yarasir dereeede gizliydi. Kurulusundan ne kongre
nin ne de kamuoyunun haberi olmustul Merkezj Gavenlik Ser
visi (Central Security Service' CSS) olarak da bilinen NSA, ozel
likle soguk savasm sona ermesiyle tamamen dizginlerinden 00'
anaeaktl.
Soguk Savafm Ylldizi Gehlen
CIA'mn ekillenmeye aym donemde, iki blogun
kesisme noktasi olaeak Almanya'da da onemli bir istihbarat va,
pilanmast vardi. Bir doneme damgasim vurmus eski bir Alman
subayi, yeni donemin de onemli oyuneulanndan biri olmaya
hazulamvordu...
SOGUK SAVAS'IN SICAK OYUNLARI
Istihbarat dunvasmm ustadi savilan ve bircok kitaba konu
olan Alman subayi Reinhard Gehlen, III. Reich Imparatorlu
gu'nun yikmnlan arasmdan ctkarak, Doguve Ban'run karsihk
li kozlanru paylatlgl savas sonrasi Berlin'deki bir
Eski Nazi SubaYJ Reinhard Gehlen, Soluk Savq'm en Onemli casus ustalanndan
biri oIarak operasyonlara imza attJ.
ECHELON
efsane olmustu. Eski bir Nazi olmasina ragmen, Federal Alman
istihbaranm ekillendirmek gibi bir irnza atan Geh
len, ayru zamanda 'Soguk Satlll' konusunda Banyi uyaran ilk
isimdi.
Ressam bir subaym oglu olarak 190Z'de Almanya'run Er
furt kentinde dogan Gehlen, subay okulunu bitirir bitirmez,
19Z1'de topcu birligine kanldi. 194Z'de yiizbal olarak Rus
ya'daki Alman kuvvetlerinin istihbarat efligine atandi. Ko
mutant konumundaki albay Adolf Heusinger, karsismdaki
adamdaki kivrak zekavi kefetmi, dosyasma 'nitelikli bircasus
olabilir' kavdirudiimiitii. (Geh1en, sonrasmda bu adama
Ban Alman lstjhbarat Servisi'rule g6Te" Gehlen'in
birimi, SS ve SD'den bagunsu Rus partizanlan ve
duzenli ordulan hakkmda oldukca onemli bilgiler topluyordu.
Gehlen'in ozel ilgi alamna ise Sovyet kurmay subaylan giri
yordu. Bu ozelligi daha sonradan onu savas sonrasi CIA aci
smdan paha bicilmez biri konumuna getirecekti. Gehlen, sa,
dece mevcut komuta kademesindeki subaylan degil, takip
eden yrllarda goreve gelecek olanlan da dosyahyor, kurdugu
sistemle Sovyet kodlan vf7 ifreleri sistematik olarak desifre
ediliyordu,
Ruslann sorgulama, S1ZOl3., ifre1i haberlesme ve diger rum
casusluk faaliyetleri sistematik bir ortaya
rum komiinist liderler hakkmda derin arasnrmalara davali dos
valar hanrlaruyordu. Gehlen, oldukca hirslr ve talepkar biriydi.
Genis caph arasnrmalanmn ve tekniklerinin onemi
ozellikle Soguk Savas esnasinda yakmdan anlasilacakn.
Almanlar't kullafuh
Gehlen'in bir ozelligi de Alman kokenli Ruslan casus olarak
istihdam etmesiydi. Rus gibi gonmen, ana dili Rusca olan, ama
kalben 'Alman' olan bu kiiler, Rusya'nm onemli ehirlerine ve
Baltlk iilkeleri, Polonya, Prusya gibi Nazi igali altmdaki top,
SOGUK SICAK OYUNLARI
raklara yerlestiriliyor, duzenli ve kesin bir bilgi ak1l saglamyor,
duo Gehlen'in kurdugu sistemle toplanan bilgilerin dogruluk
oraru yiizde yiize vakmdi. Bu bilgiler, Alman ordulannm Sra
lingrad'in dusmesinden sonra Rusya'dan gerceklestirdigt taktik
geri cekilmede biiyiik rol ovnamisn. Gehlen, Nazi savas rnaki
nasirun belki de en akilh ve isbilir orgaru olmasma ragmen,
onun bu 'soluk kesid' calismalan bile, Hitler'in kendi kendini
imha etmesini engelleyemedi.
Hitler iIe yr.ldt:dan baTlmacU
Hitler, Gehlen'i asla sevmedi. Gehlen, Dogu cephesindeki
Alman kuvvetlerinin istihbarat efi olarak Hitler'e gonderdigi
raporlarda kesinlikle 'pohpohlayicr bir dil' kullanmiyor, inandi
gl gercekleri istihbarat teknikleri icersinde dile getirivordu. Her
ne kadar Hitler, Gehlen'in raporlarmdaki dogrulugu ve guveni
lirligi takdir etse de, Rusya'nm isgaline muhalif olmasmdan ra
hatsiz oluyordu. Bu rahatsulik ozellikle Gehlen'in 194Z'yazm,
da 'Ruslann teslim olmaya niyeti yok, alene kadar
Aynca Stalingrad'l cIa bize blrakmaya niyetleri yok' ra
porundan sonra daha da depresti. 1945 baslannda generallige
terfi eden Gehlen, sagduyulu ve gercekleri gorebilen vapisiyla
savasi kaybettiklerini idrak etmisti. Ona gore, Alman lstihba
rati'nm sembol isimlerinden ve mevcut subaylann en iyilerin
den olan Amiral Wilhelm Canaris'i gorevden alan Hitler, tek
kelimeyle akliru kacirmisu. Aynca kendisine karsi komplo kur
duguna inandigi 5 bin subaym idam edilmesini isteyen Fuhrer,
iilkeyi ucuruma surukluyordu. Gecmiste de Gehlen'i, 'istihbarat
raporlamula bir karamsarbk Mvasl hakim, kendine dikkat et'
eklinde uyaran Hitler, generallerine 'bu adam guvenilmez bir
bozguncu'diyerek, 1945 Nisan'inda gorevden aldr,
Ama 0, Hitler'in diiiindiigunden daha zeki birivdi. Yikrlan
Almanya'nm kulleri arasmdan 'Savl2 sonrasl donemin istihbarat
uzmam' olarak planhyordu. Rus liderleri, taktikleri ve
ECHELON
istihbarat vontemleri hakkmda bildikleri, muttefiklerin olduk
isine yarayabilirdi. Bunun icin elindeki turn istihbarat belge
lerini mikro filmlere ve adamlan ile birlikte Bavyera
'daki Spitzing golu yakmlanndaki bir magaraya giderek, tilm ar
ivini elli celik kutuya doldurarak gomdu. Bu operasyonun ar
dmdan adamlan ile birlikte Amerikan birliklerine teslim oldu.
Amerikaldara hatine sundu
Gehlen, Amerikan Birimi (Counter
ce tarafmdan sorguya almdi. Sovyetler'le ilgili ola
rak banrun yakm zamanda inamlmaz derecede ihtiyac duyaca
gl bilgileri saglavabilecegini soylemesine ragmen, Soguk Sa
vas'm kokusunu henilz alamayan CIC subaylan onu ciddiye al
madi. Sorguculann ortak kanaati, Gehlen'in, 'degersiz bir savl1
esiri' olduguvdu. Birkac giln soma diger esirlerle birlikte bir cu
val gibi kamyona vuklenmis vaziyette, Wiesbaden'deki hapis
haneye dogru gidiyordu.
Gehlen'i hatirlamalan cok uzun surmedi. 1945 Mayis'mda
Ruslar ve diger milttefik devletleri, Alman istihbarat birirnleri
ni, ozellikle de Gehlen'i ve ekibini arasnran komisyonlar kur
dular. CIC kayitlanna gore Gehlen, Wiesbaden'deki hapisha
neden, Amerikan isgal bolgesindeki Oberusel toplama kampi
,na gonderilmisti. Gehlen'i apar topar, Amerikan sektorundeki
askeri istihbarat birimlerinin komutaru ve 1944'de Paris'i kur
taran generallerden biri olan Edwin L. Sibert'in karsisma cikar
dilar, Gehlen, Sibert'e ozetle, Stalin'in kesinlikle Polonya, Ce
koslovakya, Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Baluk ulke
lerini rahat birakmavacaguu, Almanya'da da komilnizmi
mak icin elinden geleni vapacagim anlatn. Hatta Stalin'in bu
hedeflerden vazgecmek bir kenara, Banyla savasmavi bile goze
alacaguu iddia ediyordu. Sabula kendisini dinleyen General
Sibert, duyduklanndan etkilenrnisti. (Hakslz da saYllmazdz zira,
SOGUK SICAK OYUNLARI
eUi yll surecek Soguk Savl1 gerfegini ilkduyanlardan biri oluyorduJ
Tek kelime ile cevap verdi: 'Ruslar haklanda biliyorsunuz,
General.'
Gehlen, Sibert'e iddialanru savas esnasmda topladigi bilgi
lerle karutlavabilecegini sovledi. YaZ<hgl 129 sayfalik raporda
Ruslann askeri ve politik hedeflerini ortaya koydu. Bavyera'da
. gomillil elli celik kutu crkanldi. Gehlen kendilerine tam anla
mryla bir hazine sunmustu. Sovyet birliklerinin mevcut vapi
lanmasi, yerlesimi, durumu, silahlanma projeleri hakkmda
yilzlerce belgenin vamsira, demiryollanm, hava alanlanru, silah
fabrikalan gibi stratejik mekanlan gosteren binlerce hava fo
tografi, Kiztlordu ve Sovyet halkmm degiik kesimlerinin mo
ral durumu ve sosyolojik vapisiru ortaya koyan raporlar Ameri
kaltlann gozi.inil acrmsn.
Sibert ve amiri General Walter BedeU Smith, gorduklerinden
o kadar cok etkilendiler ki, Gehlen'in kendi istihbarat servisi
ni kurarak Ban adma cahsmasma yeil llk vaktilar, KlSa silre
soma, hepsi eski birer Nazi olan Gehlen ve kurmaylan Heinz
Herre, Albert Scholler, Horst Hiemenz ve Konrad Stephanuswere
Amerika'ya gonderildi. Gehlen ve ekibi, OSS direktoru
am]. Donovan ve OSS Avrupa efi Allen Dulles (ki daha sonrc
dan CIA olacaktlr) ile bir araya geldiler, Ortak mutaba
kat noktalan uydu: Rusya, dunya tehdit eden en buyuk
gUftu. Gelismeler de bunu dogruluyordu. Amerika, 1945'de si
lahlanmavt kesmesine ragmen, Rusya 6 milyonluk ordusunu,
50 bin tankiru ve 20 bin savas aynen muhafaza ediyor
duo Silahlanm birakrnava ve Dogu Avrupa'dan cekilmeve de
niyetleri voktu.
'Gehlen Org' (Federal Alman lstiharat SenJisi) kuruluyor
1946 Subat'mda tekrar Avrupa'ya donen Gehlen, Siberts'in
onayrvla kendi istihbarat birimini kurarak Rusya karsin istihba
rat cahsmalanna basladi. Amerika baslangicta eski muttefigi
.. ECHELON
Rusva'vi hedef alan casusluk faaliyetlerine steak bakrmyordu.
Ne zaman ki Ruslar Kuzey lran'i igal etti, 0 zaman akillan bas
lanna geldi ve Gehlen'in oml acildi. Gehlen'in ismi ile arulan
istihbarat servisi GehlenOrganizasyonu, 7 milyon dolar butcev
le, Dogu Almanya'mn Sovyet isgali altmdaki topraklannda
faaliyetlerine basladi. Gehlen'in Pullach'daki karargahi, onbin
lerce goniillii casustan gelen bilgileri analiz ediyordu. Peki bu
kadar casus nasil bulunmustu? Tabii ki eski Nazi savas suclula
nndanl Gehlen'in kurmaylan, II. Diinya Savasi'ru takip eden
yrllarda cezalanru tamamlayarak serbest kalan Alman askerle
rinin hepsiyle teker teker goriitii. Rus toplama kamplanndaki
deneyimleriyle ilgili olarak dosyalar hazirlandi. Bansci kiilige
sahip olanlar ve zamanla Sovyet sempatizaru olanlar elendi.
Rus askeri ve sivil vapisiyla tlgili bilgi sahibi olanlar ve Battya
sadik kalacaklanna inamlanlar, ajan olarak kaydedildi. Bu ara
da Gehlen'in, halihazrrda Rusya, Polonya, Balnk ulkeleri, Ro
manya, Bulgaristan, Macaristan, Arnavutluk, Cekoslavakva ve
ozellikle de Dogu Almanya'da 'kl uykusu'nda olan binlerce
ajaru daha vardi. Gehlen Organizasyonu, Federal Almanya
Cumhuriyeti kurulup onun bir parcasi olana kadar Ameri
ka'run kanatlan altmda faaliyet gosterdi. Teskilat, cahsanlan
arasmda kisaca 'Org' olarak biliniyordu ama resmi ismi, Federal
lstihbarat Servisi'ydi. 1956'da da BND (Bundesnachrichtendiest
Ban Alman lstihbarat Servisi) ismini alacakti.
Komunistlere kan kusturdu
Gehlen'in operasyonlan genellikle Dogu Alman Devlet Gii
venlik Bakanhgi'mve Komunist Politika Polisi'ni (SSD) hedef
alivordu. SSD'nin basmda ise Alman komunistlerinden, kin
darhgiyla tarunan Ernst Wollweber vardi. Gehlen'in SSD'ye yo
nelik basanlan Wolleber'i oylesine cileden cikarmrsn ki, raki
bini 'olu yacia diri' getirene bir milyon mark vad ediyordu. Ama
bu para asla kasasmdan cikmadi. Nefretinin sebeplerinden biri,
SOGUK SICAK OYUNLARI
Gehlen'in Walter Gramsch isimli ajamm Wollweber'in kisisel
sekreterlerinin arasma sizdrrma basansmi gostermesiydi.
Gehlen'in 'tarihin en baaTllz casus gosterilmesi bosuna
degildi. Dogu Almanya'nm yuksek komuta kademesine kadar
sizma basansi gosteren sadtk ve yetenekli casuslan vardi. Mese
la bunlardan yiizbal Siegfried Dombrowski, komiinist istihbarat
icin Yine az once soziinii ettigimiz Walter Gramsch,
Dogu Alman Denizcilik Bakanhgi'nm limanlar ve yukleme so
rumlusuydu. Daha da otesi Dogu Alman Basbakan vardtmcila
nndan Hennaun Kastner de Gehlen'in adamlanndan birivdi ve
'Helwig' kod adiyla Gehlen, boylelikle Dogu Al
man kabine toplannlanndan arunda haberdar oluyordu. Geh
len Organizasyonu, yirmi ylldan daha fazla bir sure, komunist
bloga darbe ustune darbe vurdu. KGB'nin suikast birimini orta
ya Banrun uzun sure list diizey komunist goriimelerini
dinlemesine imkan tamyan dahiyane 'Berlin Tuneli' fikrini ger
ceklestirmesi icin CIA'ya vardim etti. Berlin Tuneli vakasr, ar
kasmda yatan zekavi gostermesi acismdan uzerinde durulmavi
hakediyor.
lstihbarat harikasl: Berlin Tuneli
Eski Nazi Gehlen, bu ohretine bosuns kavusmarmsn. Kafa
Sl istihbarat adma binbir turlu numara ile dolu Gehlen'in en il
ginc fikirlerinden biri de iki blok arasmdaki esash krizlerden bi
rine vol acan Berlin Tuneli'ydi. Simdi tekrar Soguk Savas'm
tum hmyla devam ettigi 1954 vilma donelim. Gehlen, CIA e
fi Allen Dulles'a arayarak, Rusya ile Dogu Almanya arasmdaki
gizli haberlesme agml dinlemenin mumkun oldugunu soyler,
Batt Alman ajanlanndan biri, Berlin'in Amerikan hakirniye
tindeki bir noktasmda yerin 6 metre alnndan gecen ve Rusya
ile Dogu Almanlann ilerisimini saglayan kablolarla ilgili bir
plan ele gecirmistir, Baskan Eisenhower'm da onayuu alan Dul
les, hemen Amerikan ordusundan bir istihkam taburunu, Batt
ECHELON
Almanya'dan Dogu kisnuna uzanacak 300 metrelik bir tiinel
kazmakla gorevlendirir, Tunel yerin yedi metre altmdan git
mektedir, Duvarlan ve zemini betonla kaplanrrusnr ve ozel bir
de havalandtrma sistemi vardir, Tunelin dogu kismmdaki bolu
rniine Amerikan Ordusu'nun Dinleme Servisi tarafmdan bir
duzenek kurulur, Boylelikle komunistler tarafmdan gomulen
tiim iletisim hatlan kontrol altma almir, CIA, Dogu Berlin ile
Rusya arasmdaki tiim mesajlan denerlevebildigi gibi, Rus
kelciligt tarafmdan gonderilen ve alman mesajlarla birlikre, ay
ru zamanda tunelin bulundugu Zossen bolgesindeki Rus karar
gahlanndan vapilan tiim haberlesmeyi dinlemeye baslar, Tu
nel, Ban acismdan oldukca basanli bir istihbarat operasyonu
olarak tarihe gecer, villan arasmda Komunistlerin turn
askeri ve politik faaliyetleri hakkmda anmda haberdar oluna
bilmistir, Ama operasyondan lngtliz Gizli Servisi'nin haberdar
edilmesiyle isler sarpa sarar, Zira lngiliz ajaru oldugu halde Rus
lar adina da calisan George Blake, Kremlin'deki patronlanm
uyarmakta gecikmez. Ruslar, hie vakit kaybetmeden tiinelin
Dogu tarafmdaki ucunu ise yaramaz hale getirirler ve CIA, bir
kez daha sucustu yakalarur, Kaderin garip bir cilvesi olsa gerek,
tiinel kazarak giristikleri kostebeklik faaliyeti, lngiliz Gizli Ser
visi icinde yuvalannus bir baska 'kostebek' tarafindan sekteye
ugraUhr...
Sovyet Lideri Nikita in Komiinist Parti iiyelerine
vonelik yaptlgl ve Stalin'i lanetledigi konusma metnini CIA'ya
ulasnran da Gehlen'in adamlan olmustu. Gehlen, 1967'de Or
tadogu'da patlak veren Ala Gun SavQlan'm da onceden haber
alrmsn. Bununla birlikte basansizhklanda oldu. Berlin Duva
n'nrn yapilacagmdan Ban'yi haberdar edemedi (Buna kar1n
kendisi hanralannda, Sovyetler'in, Dotu-'OOn 13an'ya buyuk
engellemek elinden geleni tie bunun
at malzemezi stokltuUklannl rapor ettigini soylerJ Bu arada cekir
dek kadrosundan Hans]oachim Geyer'in 1953'de Dogu'ya iltka
SOGUK SICAK OYUNlARI
etmesiyle, adamlanndan bircogu desifre oldu ve idam edildi.
1950 ve 60'lardaki operasyonlan sonucu Gehlen, Avrupa'daki
en adam olmustu. Ajanlan Amerika, lngiltere, Fransa ve
Ortadogu'da M1Slr gizli servisi ve lsrail'in Massad'lyla birlikte
calisiyordu.
Efsaneyi bitiren efsane
1963'de buyuk bir ok yasandi. On vildan fazla Gehlen icin
olan Heinz Felfe'in, aslmda Dogu Alman casus usta
si Marcus Wolf icin calisan oldugu anlasildr. Bu da
ahlaksu istihbarat oyununun cilvelerinden biriydi iste. Daha
soma mercek alnna alacagirmz Wolf, bu esrarengiz dunyarun
en yetenekli iiyelerinden biriydi. Bir istihbarat efsanesi olarak,
dusman kardesi bir baska efsanenin ipini cekmisti.
Felfe skandah, donemin Federal Alman Sansolvesi Konrad
Adenauer'un basmda patladi. Gehlen'in en biiyiik destekcisi
olan ve onu 'Sevgili Generalim' eklinde Adenauer isti
fa etmek zorunda kaldi. Gehlen', bu olaydan sonra bes ytl daha
gorevine devam etmesine ragmen, prestiji dibe vurmustu,
1968'de emekli olarak yerini General Gerhard Wessel'e birak
n, 11 ytl soma da.oldii.
Gehlen, olumunun iizerinden uzun villar gecmesine ragmen
halen istihbarat dtmyasmm usradi olarak kabul edilmekte.
flUUl alan Na:ri SavQ. sUflulan!
Gehlen He CIA'nm iliskisi, bazt tarihcilerce bilinmesine
ragmen, 2000 vihrun Eylul'une kadar hep bir muamma olarak
kalacakn. Nazi SavQ Kayltlan Ortak <;ahma Grubu'nun
yaptlgl sorusturmalar 20 Eylul 2OCO'de CIA, ilk
kez resmi olarak Gehlen'in Amerika icin kabul ede
rek, bununla ilgili resmi belgeleri deklare etti. Herkes CIA'nm
eski Nazi'lere olan ilgisinin Gehlen'le smirh kaldigrm sanryor
du ki, 27 Nisan 2001'de gizlilik belgesi kaldmlan 10 bin kadar
----
ECHELON
belge, Amerikan istihbarat servislerinin, II. Diinya SaVa1 son
rast iist diizey diger Nazi subaylanru da biinyesine katngtru gos
teriyordu! Buna gore OSS ve halefi CIA, islerine yaramayan
Nazi'leri SUflusu' olarak ararken, yeni kurulan diinya du
zeninde islerine yarayabilecekleri istihdam etmisti!
CIA'nm Nazi'lerle baglantismi kuran, OSS'nin onde gelen
ajanlanndan Allen Dulles'dl. Dulles, ozellikle kendisine CIA
baskanhgmm kapismi acan orta kademeden Nazi subayi Guido
Zimmer'i koruyup kollarnisn. Zimmer, 1945'de, Dulles'la yaptlgl
goriimelerin ardmdan Kuzey ltalya'daki Alman askerlerinin
teslim olmasmr saglayarak, Dulles'a biiyiik bir prestij kazandrr
misn. Soz konusu belgelerde BBB olarak gecen bir ajarun mer
keze yazdlgl rapora gore, ltalyan Yahudilerinin katledilmesinden
birinci dereceden sorumlu Zimmer, Dulles tarafmdan el iistiinde
tutuluyordu. Zimmer de, Gehlen gibi Ban Alman istihbaratm
da gorev aldr ve asla vargtlanrnadi. Halbuki Zimmer'in komuta
ru General Karl Wolff, miittefikler tarafmdan savas suclusu ola
rak vargilanrmsn. CIA'dan maas alan bir baska Nazi'yse, Pelon
ya'da bir dizi katliama irnza atan Emil Augsburg'du. SS komutan
lanndan olan Augsburg 1947-48 ytllan arasmda Amerikan is
tihbaratma calistiktan soma GehIen Org'a kanldi. Katliam saru
gl Augsburg, 1952 tarihli CIA raporlannda 'darast, idealist, on
yargzslZ ve makemmel bir bilimadanu' olarak tarumlarnvordu!
CfA'rnn biinyesine katngi en meshur Nazi subayi, Fransiz
Yahudilerinin cocuklannm katledilmesi emrini veren iinlii
Gestapo subavi Klaus Barbie'ydi. Savas somasI donemde kornu
nistlerin izini siirmek icin kullarulrrus, hatta bu i icin Avru
pa'dan kacmlmisn. 27 Nisan'da kamuya acilan 1967 tarlhli or
du belgelerinden birinde, Barbie'nin Bolivya'da oldugu belirtil
dikten soma, 'Amerikan kuvvetlerinin onu Almanya'dan
smmortaya 0kmasl durumunda, bayak bir skandal patlayabilecegi.
ne' isaret ediliyordu. Barbie, yillar soma Fransa'ya iade edildive
savas suclusu olarak yargilandi.
SOGUK SICAK OYUNLARI
27 Nisan 2001 tarihli ifaatlar, II. Diinya SaVa1 sonrasi dun
yaYI etkisi altma alnus olan Soguk Savas'm ahlaki temellerini
bir kez daha ortaya koyuyordu. Amerika, bir zamanlar savasng.
ve hatta savas suclusu olarak anyormus gibi yapngt Nazilere ka
pismi sonuna kadar acmisn. Bu arada Gestapo efi Heinrich
Mueller ve meshur Nazi doktorulosefMengele'nin de bir zaman
lar CIA tarafindan istihdam edildigi sovlentileri halen gun
demde. Unutmaym, Gehlen CIA iliskisi de kisa zamana kadar
bir iddiaydi! Kim bilir ilerde daha ne umulmadzk isimlerin gizli set
vislerle baglantlsl ortaya 0kacak?
SpekUlatif Amca: Mossad
Ban ve Dogu bloklanmn gardiru aldig. 50'li yrllann basmda
Ortadogu'da bir baska isrihbarat servisi daha ekilleniyordu. Bir
siire soma neredeyse ismi, gizli servis kavranuyla ozdesecek
olan bu istihbarat orgtitu, lsrail Haberalma Servisi Mossad'dan
baskasi degildi.
Mossad Baskam (2001 yllmm MaylS aYI itibariyle) Efraim Hs
levy, kendisiyle roportaj yapan ve daha sonra Mossad'r van ef
sane formatmda sunan 'Gideon's Spies: The Secret History of the
Mossad' (Gideon'un CasuslaTl, Mossad'm Gizli Tarihi) isimli ki
taba imza atan gazeteci Gordan Thomas'a 'lsrail istihbarat
Sl birbirine tutkun bir aile olmahdlr. Ve bu ailede Mossad, hakJanda
kimsenin amca olrnabd.lr' diyordu.. Ama, Halevy'nin
aksine, son elli vildrr, hakkmda en cok spekulasyon yapilan giz
li servis Mossad oldu.
Mossad'm arka plarunda Araplardan duyulan korku vatryor
duo 1917'de yaymlanan ve Filistin topraklannda bir Yahudi dev
leti kurulmasiru ongoren Balfour Deklarasyonu'ndan bu yana,
Ortadogu'da huzur rafa kalkrrusn. lsrailliler, Araplarla olan mu
cadelelerinin ilk asamasmda, lbranice 'savunma' anlamma ge
len Haganah isimli para-militer istihbarat servisini kurmuslardi.
ECHELON
Haganah, Israil'in bagunsuhg; onunde engel gordiigu Araplara
ve lngilizlere karst her turlu teror imkamm seferber etti. Bu ara
da Araplar arasi ihtilafm islerini kolaylasnracagiru diiiinmii
olsalar gerek, yalan haberlerden ve propagandadan sorumlu
Haganah Politika de kurulmustu, 1942'de Israil toplumu
nun geleceglni konusmak icin Hayfa'da toplanan seckinler ara
smda ulkenin ilk basbakaru olacak David,Ben Gurian ve daha
sonradan basbakanhga kadar yiikselecek ve villar soma, Filis
tinlilerle kismi bans antlasmasi imzaladigr icin bir suikaste kur
ban gidecek lzak Rabin de vardi. Seckinler vermisti:
Dart tarafi ditmanlarla lsrail'in YGamasl ditmanlan,
mn aklmdan onlardan once bilmeliydi! Haganah'm istihba
rat giicii arttmlacakn.
lsrail'in 1948'de bagirnstz bir devlet olarak tarunmasirun ar
dmdan ulkenin ilk basbakaru olan David Ben-Gurion, 2 Mart
1951'de Araplara karst daguuk bir ekilde faaliyet gosteren is,
tihbarat birimlerinin bir can alnnda toplanmast emrini verdi.
Boylelikle dunyanm, kimilerine gore 'en kimilerine go'
re 'en korkunc' ama genel olarak 'en cok reklanu yapilan' istih
barat birimi olan Mossad'a giden yollar acildi.
lsrail'i sorunlu cografyada rahat ettirmek gibi onemli bir
misyona sahip gizli servis 1 Nisan 1951'de Mossad (Hc-Mossad
Le,modi'in Ule,tajkidim Meyuluulim,Ozel Konular ve lstihbarat
Orgiitil) ismiyle calismalanna basladi. $u an Mossad bunyesin
de bin 200 kadar uzman ajan bulunuyor. Bu sayrya dunyanm
degiik bolgelerinde yaayan Yahudi topluluklan arasmdaki go'
nullu ajanlar dahil degil tabii ki. Diinyanm degiik ulkelennde
ki 30 bin kadar 'guvenli ev', servisin operasyonlan icin ham
bekliyor. Massad biinyesinde fuel operasyonlan gerceklestiren
MASSADA isimli birimin yams ira, 1960'da olusturulan bilim
sel istihbarat masasi LAKAM bulunuyor. Diinyamn dort bir ya
mndaki teknolojik sirlan lsrail'e kazandirmakla yukumlt; LA,
KAM, 1968'de Fransiz Mirage savus ucaklannm planlanm elde
SOGUK SICAK OYUNLARI
ederek bu konudaki iddiasiru sergilemisti. Bunun varusira Mos
sad biinyesinde AL isimli bir baska birim de mevcut. Sadece
Amerika Birlesik Devletleri'nde faaliyet gosteren AL'm misyo
nu, bu ulkenin teknolojik sirlanru calrnak! Bu arada lngiliz [a
ne's Defence Review dergisinin, 'Mossad'm elinde nukleer silah,
lar ve sinir gaZi bulunuyor, aynca kimyasal ve biyolojik silahlar el.:.
de etme Gamasmda' eklindeki iddiasim da not etmekte fayda
var.
Mossad'm vamsira, istihbarat servisi Shin Bet (Sherut,ha,
Bitaehon ha,Khali,Genel Guvenlik Servisi) kurulmustu. lngilte
re'deki MI6 ve Amerlkahlann FBI'ma berner misyonu olan
Shin Bet, 'destek' ve'operasyon' olarak iki bolumden olusuyor,
Destek bolumu, operasyonlann lojistigi ve sorgulama teknikle
rinden sorumluyken, Operasyon bolumti, devlet adamlanru, el,
cillkleri, lsrail'in savunma tesislerini koruyor, komsu Arap ul
kelerinden sizmalan engelliyor, karsi-casusluk operasyonlan
duzenllyor ve asm akirnlan izliyor.
2 milyonluk lsrail'in istihbarat kurumlan bunlarla sirurh de'
gil. Bir de askeri istihbaratla ilgilenen ve 'Istihbarat Kanadi' an',
larnma gelen AMAN (Agaf ha,Modi) bulunmakta. AMAN'm
gorevi agirhkh olarak, Arap ordulan hakkmda bilgi toplamak
ve toplanan bilgileri analiz etmek. Teskilat biinyesinde "Iopla
rna' ve 'Oretim' isimli iki bolum bulunuyor. Buralarda calrsan
binlerce iyi vetismis eleman, diger ulkelerden ele gecirilen bil
gi ve belgeleri analiz ederek, bunlan raporlar halinde devlet yo,
netimine sunuyorlar. AMAN biinyesinde aym zamanda strut
otesi operasyonlar icin kullarulan Sayeret Matkal isimli ozel tim
bulunuyor. Teskilat icersinde 'C;ocuklar' olarak bilinen ozel tim,
1973 yrlmda Beyrut'da gerceklestirdigi seri suikastler ve
1976'da Entebbe'deki Yahudi rehinelerin kurtanlrnasi operas'
yonu ile kamuoyunda ses getirmisti.
Mossad'i digerlerinden avtran en onemli ozelligi, bugiine ka
dar bunyesinden hicbir kostebek cikmarmsolmasi. Bunda, seci
ECHELON
len ajanlann asm derecede milliyetci olrnasi ve ayru zamanda
Mossad'm 'hainleri nerede olursa olsun dair yerlestiri
len imajm payi buyuk. Orgutun basansmmardmda yatan diger
bir etken de, elindeki medyatik imkanlan sonuna kadar kulla
rup 'Yenilmez Mossad' inancim olusturma yonunde yaptlgl e;ah,
malar. Bunda diinyanm degisik iilkelerindeki medya sektorun
de calisan lsrail sempatizanlannm rolu biiyiik. lngiliz basin pat,
ronu Yahudi Robert Maxwell, bunun en iyi omeklerinden.
Elindeki tiim medya organlanyla Mossad operasyonlanrun
abamlarak giindemde kalmasim saglayan Maxwell, kendisi de
bir dizi operasyonda bizzat rol alrrusn. Zamanla varligr lsrail'in
varhgmi tehdit etmeye basladig. icin vine Akdeniz'in ortasm
daki yatmda baska bir Mossad operasyonunun kurbaru olarak
ortadan kaldmldi.
CIA'dan sonra en giie;lii istihbarat servisi olarak kabul edi
len Mossad'm en onemli ozelliklerinden biri de, hedeflerine
ulasmak icin Israil'indusmanlanyla bile ibirligine gitmesi. Me,
sela kisa bir siire once Mossad'm Arap kornsulanyla potansiyel
arabulucu olarak gordiigii Fas Krali Hasan'i yakm korumaya al
dlgl ve hatta ayaklanmalan basnrmasi icin 100 tank gonderdi
gi ortaya cikrmsn. Buna gore, Mossad, Kral Hasan ile 1962 yt
linda temasa gecti. Donemin Mossad efi Raft Eitan, Fas'a gizli
ce gitti ve yakm koruma karsiligmda Kral Hasan'dan Mossad
ajanlan icin us izni aldr, Bunun karstligmda 1965 yilmda Mos
sad ajanlan, Kral Hasan'm en biiyiik politik rakibi Mehdi Ben
Barka'Yl ortadan kaldirdi. Kral Hasanda 1978 yilmda Misir ile
Israil arasmda imzalanan bans anlasmasmm gizli mimarligirn
yapn. Mossad ile Kral Hasan arasmdaki iliski olumune kadar
devam etti, Dusmanla isbirligtne vonelik bir baska ornek ola
rak, Mossad'm, daha soma deginecegimiz lran,kontra skandalz
esnasmda lran'a satllan Amerikan silahlannm bu iilkeye trans,
ferinde araCl olmasml gosterebiliriz.
SOGUK SICAK OYUNLARI
Mossad baskam dogrudan basbakana karst sorumlu. Kuru,
mun butcesi gizli. Mossad ismi de lsrail acismdan tarihi bir re,
feransa sahip. Aym ismi tasivan bir organizasyon, 1930 ve
40'larda dunyamn dort bir yanma dagl1ml yahudileri gizli yol
lardan Filistin'e getirerek, halk arasmda bir efsane olmustu.
Mossad'm kalbini, Israil'in dusrnanlanna onlern almak ve dun
yarun neresinde olursa olsun yahudilere eziyet ennis olan kisi
leri amansiz bir ekilde izlemekle gorevli azel Operasyonlar Bi,
rimi olusturuyor, Birimin Isser Harel vonetimindeki ajanlan,
1960'da eski Nazi savas suclusu Adolf Eichmann'l diinyanm ne
redeyse oteki ucu sayilan Arjantin'de gizli bir operasyonla va,
kalayip lsrail'de yargt onune ctkarmca, Mossad ismi belleklere
yerlesmeye baslamisn. Eichmann, II. Diinya Savasi'nda olen
milyonlarca yahudinin katili olmakla suclanarak, cam bir fanus
icinde vargilandi. Bir nevi Mossad'm govde gosterisi eklinde
gecen yargilamanm sonucunda 1962'de asildt. Tabii bu arada
Eichmann'm hicbir zaman Arjantin'e gitmedigini, II. Diinya
Savasi'ndan hemen soma oldiigiinii, Mossad'm ov yapmak
icin bir baskasnu vargtladigiru soyleyenlerin sayist da az degil!
Gercek ise bir hayli farkh...
Mossad, kuruldugundan bu yana CIA ile yakm iliski icinde
oldu. CIA, teskilat daha emekleme asamasmdavken, elemanla
nru egitti ve hep en modem silah ve ekipmanlarla donatn. Bu
giin bile Mossad, CIA kadar iyi donanlnusnr, Elektronik ve
mikrocip operasyonlannda ise bir numara olarak gosteriliyor,
biinyesinde alanmda sivrilmis matematikcileri ve kripto uz
manlanru banndmyor,
lsrail, tarihi ve jeopolitik geregi 'paranoyak' bir ruh haline sa,
hip oldugu icin, iilkenin gozii kulag. olan Mossad, turdeslerinin
aksine suikast duzenlerken elini hie; titretmedi. Belkide onu di
gerlerinden daha belirgin kilan, operasyon duzenlernedeki cur
retkarhglydl. Ses getiren bazl eylemleri, arkasmdaki basm deste,
giyle birlikte, servisi giiniimiizdeki efsane konumuna taldl.
ECHELON
Tetigi tereddiit etmedi
Mossad, 1969'da Fransa Devlet Baskaru Charles de Gaulle'iln
Israil'e gondermekten saldm botunu, bu ulkeye gon
derdigi denizci gorunurnlu ajanlanyla kacirdr, Bu operasyonu,
1972'deki 'Sepet Operasyonu' takip etti. Ost duzey Suriyeli is,
tihbarat subaylanndan besi kacmlnusn. Yine aym yil, FKO (Fi,
listin KurtulU OrgatU) sempatizaru Kara Eylal OrgatU'niln Mil,
nih Olimpiyat Oyunlan esnasinda 12 lsrailli sporcuyu oldurme
sine misilleme olarak, saldmvi gerceklestiren Kara Eylul orgtl
tunun 12 elernam Avrupa baskenrlerinde ortadan kaldmldi. Bu
operasyon icin Golda Meir tarafmdan X Komitesi isimli ozel su
ikast timi olusturulrnustu, 2 Agustos 1976'daki Entebbe Basla,
ru'ysa, daha sonradan onlarca filme konu olarak, Mossad imaji
m percinledi, FKO elemanlan tarafmdan Uganda'nm Entebbe
havalirnaruna kacmlan lsrail ve icindeki yahudi yolcular,
Mossad'in organize ettigi bir operasyonla kurtanlrmsn. 15 Mart
1981'de Israil Hava Kuvvetleri'ne ait aln F,15 ve sekiz F,16,
Ordiln iizerinden Irak'a girerek, Irak'm gelistirmekte oldugu
nukleer tesisleri yerle bir etti. Mossad vine sahnedeydi. 1 Ekim
1985'de Israil jetleri, Tunus'daki FKO kamplanru bombaladi
gmda, 3 bin rnillik ve havada vakit ikmalini gerektiren
bu operasyonun arkasmdan da Mossad cikiyordu. Servisin diger
ses getiren eylemleri arasmda, FKO'niln onde gelen isirnlerin
den EbuCihad olarak bilinen HaUl El,Vevr'in Tunus'daki evin
de oldurulrnesi de vardi. Bu operasyon esnasmda da Tunus uze
rinde ucan Israil erken uyan yerdeki ajanlan koordine
etmisti. Yine Filistin davasuun onde gelen isimlerinden Yahya
AYll'm cep telefonuna yerlestirilen bomba ile oldurulmesi, ser
visin geldigi teknolojik seviyeyi gostermesi bakmundan ilginc
ti.
Tum bu operasyonlar, eldeki manipiilasyon imkanlan kulla
rularak gizemli ve efsanevi bir havaya burunduruldu. Her birin
den onlarca kitap ve film yaplldl. Ve olarak ortaya, ozel,
SOGUK SICAK OYUNLARI
likle lsrail'in hedef kitlesi olan Arap ulkelerinde ve bir nebze
Turkiye'de, 'her tllm altmda Mossad qrama' histerisi
cikn. Peki gercekten bu orgut, resmedilmeye gibi lye,
nilrnez' ve 'herseye hakim' bir konumda rru, yoksa, mezarliktan
gecerken ishkcalma rnisali, Israil, korkusunu yenmek icin ba
sanlanru abartma yoluna rru gidiyor?
Bu sorunun cevabmi vermeden once, servisin imza atngr ba
anslzhklan da goz onunde bulundurmak en iyisi.
Eichmann'& kim yakaIadr.?
Mesela Mossad'm bugunku efsanevi konumuna gelmesinde
onemli rol oynayan ve biraz once degindigimiz 'Eichmann
Operasyonu' ne kadar dogruydu? Eichman'i, Mossad ajaru Zvi
Aharoni'ni muthis bir casusluk basansi gostererek, lsrail'den
binlerce km uzaktaki Arjantin'de mi vakalarrusu? Tabii ki ha
vir! Bu etkileyici senaryonun uzerindeki str perdesini kaldiran
unlu lngiliz gazetesi Guardian oldu. Gazetenin 25 Ocak 2001
tarihli haberine gore, Eichmann, Mossad operasyonuyla degil,
Arjantin'de yasayan kor bir Alman'm cabalanyla vakalanrrusn!
Mossad hayraru kalemsorlerin etkisiyle vayilan olaym arkasm
daki gercek uydu: Yan Yahudi olan ve Sosyalist eylemlerinden
dolayi 1935,36 yillarmda Dachau kampmda iskence goren Lot,
har Hermann adli Alman, savasta Almanya'dan Arjantin'e
kacn. Buenos Aires'e yerlesen Hermann, kampta yedigi dayak
lar ve gordilgil iskenceler nedeniyle gorrne yetisini tamamen Vi,
tirdi. Bu sirada Hermann'm kizr Sylvia savas sonrasi Klaus
Eichmann adli bir Alman'la arkadaslik etmeye basladi. Yahudi
dusmam gorusleriyle dikkat ceken Klaus, sik sik Hermann aile'
sinin evine geliyordu. Klaus, bu ziyaretlerinde babasmm savasa
kanlan bir Nazi subavi oldugunu gururla anlanyordu. Bir sure
sonra Hermann ailesi Coronel Sueraz kentine tasmmca Eiech
mannlar'la iliskileri kesildi. Yillar sonra, 1957'de Sylvia Her,
mann, gazetede Adolf Eichrnann'm arandigma dair bir haberi
ECHELON
babasma okudu. Baba Hermann bu kisinin kmrun bir zamanlar
erkekarkadasi olan Klaus'un babasiolabilecegini diiiindii. He
men Alman yetkililere bir mektup gonderdi. MektubuFritz Ba
uer adh bir saver aldi ve Hermann'dan kamt istedi. Kor adam
ve kin, Buenos Aires'e giderek Eichmann'm adresini tespit et
ti. Savel Bauer bilgileri Mossad'a iletti. Bunun iizerine Mossad
ajaru Yael Goren Arjantin'e gitti. Aneak kisa siire soma ajan,
onemli bir Nazi subaymm Buenos Aires'in sozii edilen serntin
de vasarnasmm imkansiz oldugunu bildirdi. Mossad, Eichmann
dosyasiru kapatn. Hermann kararhvdi. Eichmann hakkmda
bilgi toplamaya devam etti ve Eichmann'm Ricardo Klement
adma duzenlenmis sahte bir Arjantin pasaportuyla hayanm
surdurdugum; gosteren belgeleri Mossad'a gonderdi. Aradiklan
adamm varligma ikna olan Mossad, Arjantin'e ozel bir tim
gondererek Eichmann'i vakaladi. 21 Mart giinii lsrail Hava Yol
Ian EI Al pilotu uniformast giydirilen Eichmann, ucakla Tel
Aviv'e getirildi... Ozede Mossad, korbir Alman'm gayretleri
nin iizerine konmustu!
Mossad'm numaralan tabii ki Eichmann hikayesi ile smirh
degildL
Efsane 1l1i, Slkl ieklam mil
1954'de 11 Mistrlt Yahudi, Misir topraklannda lngiliz ve
Amerikan crkarlanna zarar vermekten tutuklanrrusn. Bu kisi
lerin 0 sirada lngiltere'nin Siivey Kanali'ndan cekilrnesi icin
miizakereleri surduren Misir'm Ban iilkeleriyle arasmi acmak
la gorevli Mossad ajanlan oldugu anlasildi, Ajanlardan biri
hapishanede intihar etmis, 2'si de idam edilmisti. Mossad'm
gaflan bununla bitmeyeeekti tabii ki. Mossad ajanlan, 1973
Temmuz'unda, Kara Eyliil orgutunun lideri Ali Hassan Salameh
sandiklan Fash masum bir garsonu, Norvec Lillehammer'de ol
durmuslerdi. Sahte pasaportlu ajanlardan IO'u Norvec'ten kac
mavi basanrken, 5'i bes bucuk yll hapis cezasma carptmlrms
SOGUK SAVAS'IN. SICAK OYUNLARI
ama 22 ay soma serbest birakrlrrnslardi. Devrilen bu
nunla bitmeyecekti. 1975'deki Kippur savasmda lsrail,
Mossad'm Arap ordulan hakkmdaki yetersiz istihbaranndan
dolayi gafil avlanrmsn.
1991 Nisan'mda Letkose'deki han Buyukelciligi'ne dinleme
cihan verlestirirken yakalanan 4 Mossad ajaru, mahkemede sa
vunmalanm yaparken, 'rkanmak ipn hamam anyorduk' dive
rek, kendilerini ve servislerini diinya kamuoyu onunde
diiiiriiyordu.
1995 Kasim'mda, 'bu kez lsrail'in Amerikan donanma istih
baratmdaki k6stebegi Jonathan Pollard vakavi ele verecekti..
'Mega' kod isimli Pollard'm FBI tarafmdan yakalanmasryla iki
iilke arasmda buyuk bir kriz Baskan BiU Clintonofkeden
deliye donmustu. Mossad'm becertksizligi bu-kez 1997 Evlul'un
de Ordiin'de sahnedevdi, Sahte Kanada pasaportu tasiyan iki
Mossad ajaru Hamas teskilannm Siyasi Buro Sefi Halid
zehirli sprey sikarak Amman'da oldurmeye basansiz
olduklan gibi vakavi da ele vermislerdi. lsrail'in kendi ulkesin
de operasyon diizenlemesi lsrail arasmda krize sebebiyet
vermis, Mossad, dimyata pirinee giderken evdeki bulgurdan da
olmustu, Zira, lsrail, iki beeeriksiz ajarunm iade edilmesi karsi-:
hgmda aralannda Hamas'm kurueusu ve ruhani lideri
met asin'in de bulundugu 70 Filistinli tutukluyu serbest birak
mak zorunda kalmisn.
1997'nin Aralik aymdaysa Mossad'm feci ekilde faka basn
gma ahit olduk. Eski bir Mossad ajam Suriye'nin lsrail uzerin
de savas niyederi olduguna ve haztrlik yapngma iliskin sahte
bilgi ve belgeler getirerek, orgutten yiizbinleree dolar nrnkla
nusn! Uyaruk ajan, masa basmda yazdlgl raporlarla uzun bir su
re, eski irketinin sirtmdan luks bir vasann siirmeyi basarrrusn.
Bu arada super (!) Mossad'm villar boyu sahte belgeleri nasil
gozden da merak konusu tabiil
ECHELON
Servisin en taze fiyaskolanndan biriyse, 1998 Subar'mda Is
vicre'nin baskenti Bem'de vasandi. Hizbullah orgutunce kulla
ruldrgi samlan bir binaya dinleme cihazr verlestirmeve cahsan
ajanlar, birbiri ardma akrl almaz hatalar yapmca, Mossad, bir kez
daha sucustu yakalandi. Telaviv'deki plarun Bem'deki he saba
uymarnasrvlasonuclanan skandal 5yle gelisti: lsrailli ajanlar;
kendilerinden emin bir ekilde aym ucakla Zurih'e geldiler.
Sahte pasaport kullanma rutinini atlayarak Israil pasaportlanru
kullandilar, Ve hepsi tek bir arabaya dolusarak, Hizbullah ele
manlan tarafmdan kullaruldigim sandiklan apartmana geldiler,
Tabi bu arada mumkun oldugu kadar giiriiltii crkarmayi, ve en
ufak bir olayda polise haber venneyi ahskanlrk haline getiren
Avrupah ihtiyarlan uyandirmayi da ihmal etmediler! Ajanlar
dan dinleme cihazlanm yerlestirmek icin apartmana girer
ken, diger ikisi de gozculuk etmek icin arabada kaldi. Gece ya
nst arabada oturan iki erkegin dikkat cekecegini diiiinmii ol
salar gerek, opuserek escinsel rolu yapmaya cahsnlar, Acemi 'es
cinselIerin' bu tutumu, perde arkasmdan bakan ihtiyarlan daha
da ikillendinniti! Olav yerine gelen polis ajanlan va
kaladi. Bu arada bina icinde yakalanan ajanlar da 'yalmz kala
cak yer anyorduk' aciklamasrm yapmca, Isvicre polisi, bu toplu
(I) escinsel eyleminden iiphelel)mekte gecikmedi. Dramaya en
son nokta, pol isin silahnu uzerine dogrulttugu ajanlardan biri
nin kalp krizi gecirmesiyle kondu! Cikan kargasada diger dort
ajan kacarak Fransa'ya gecmeyi basardi ama, kalp hastasi Mos
sad ajaru lsvicre vargtsirun elinden kurtulamadr, Mossad'm dun
ya basmma 'fantastik baanlanndan biri' olarak sunmaya haztr
landlgl operasyon, tam anlamiyla trajediye donmustu! Daha da
komigi, operasyon diizenledikleri apartmana, dort yildir hicbir
Hizbullah elemaru ugramrvordul Donemin Mossad baskaru
Danny Yatom olaydan sonra istifa etmek zorunda kalacaktl.
GOriindagu azere, insanm oldugu her yerde hatarun Olmasl
maz. Mukemmellik sadece Yaradana has bir ozellik. Gizli servislere
SOGUK SICAK OYUNLARI
gelince, kimdaha fok bilgi toplar, bunlan iyi analiz eder vedaha az
hata yaparsa, 0 kazamyor...
Israilli iist diizey politikacilann buyilk bir kariyer
lerine Mossad'da basladi. Israil ordusunda uzun yrllar gorev va
pan ve 1973'de Kuzey Cephesi Komutanligma atanan General
lzhakHoft, bir sonraki yil Mossad Baskaru oldu ve 1982'ye ka
dar bu gorevini surdurdu. Hofi, Hristiyan Falanjistler'den Ce
mayel ailesi ile temaslan kuran kii olarak tarihin en buyuk kat
liamlanndan birine imza am. Hanrlandigr uzere, falanjist geril
lalar 1982'de Beyrut'daki Sabra ve Satilla multeci karnplanru
basarak yiizlerce savunmasiz Filistinliyi katletmisti. Bu katli
amm ardmdan Mossad, diinya genelinde lanetlendi. Haim Her
zog, lzhak$amir, Menaham Begin, 1995'de asm sagcl bir yahudi
tarafmdan oldurulen lzhak Rabin, son villarda basbakanlik go
revi yiiriitmii Benyamin Netenyahu ve Ehud Barak gibi lsrail po
litikasmm onde gelen isimleri, uzun suren kariyerlerinde ya
Mossad'm elemaru ya da baskaru olarak hizmet etti.
Son elli vrldir Ortadogu merkezli olaylarda admdan sik sik
soz ettiren Mossad, liderlik, kendini adama ve profesyonel et
kinlik bakimmdan dunyanm en iyi bes istihbarat servisi arasm
da gosterilivor, Kronik istlkrarsizhgtn pencesinde suruklenen
Ortadogu'ya bakihrsa admdan soz ettirmeye devam edecek.
I-Ierkes Yerini Alsm... Perde!
Daha once de dedigimiz gibi, Soguk Savas'm baslamasiyla
birlikte KGB gemi aziya alacakn. Kisa zamanda yurt ve dll
operasyonlarda hann saytlir bir erkinlige kavustu. Banh turdes
lerinin aksine, hukuki hicbir srmrlamasi ve sorumlulugu olma
di. Amaci, ne ekilde olursa olsun, hedefe ulasmakn.
1963'de Amerika'da bir KGB ajam yakalanmltl. Ve Rusla
nn elinde takas edebilecekleri bir Amerikan ajam yoktu. Daha
----
ECHELON SOGUK StCAK OYUNLARI
onceden bahsettigimiz KGB Tegmeni Gribanov, hemen adam,
lanna bir Amerikan ajaru yakalamalanm emretti. Uzun bir ca
banm ardmdan Yale Oniversitesi'nde profesor olan ve 0 esna
da Moskova'da turist olarak bulunan Frederick C. Barghoon'u,
Gribanov'un karsisma cikardilar, Ama ne vaztk ki, profesorun
bir casus olmadrgi hemen anlasrldi. Gribanov ofkelendi: '0 za,
man onu casus yapm!' Fakat baltayi rasa vurmuslardi,
Barghoon, Baskan Kermedy'nin yakm bir arkadasivdi. Ken'
nedy, Sovyetler Birligi Genel Sekreteri Nikita KTUfev' e verdigi
nota ile durumu protesto etti. Durumdan cok utanan Kruscev
de kabag. Gribanov'un basmda patlatarak onu gorevden azlet
ti. Bu olav, azametli gizli servislerin gaflanndan sadece biri ola
rak arularda kaldi.
KGB, teknolojiyi de yakmdan takip ediyordu. Ozellikle, is,
tihbarat dunyasmda 'bocek' olarak isimlendirilen dinleme cihaz
Ian konusunda bir hayli mesafe katetmisti. Yabanci ulke elcilik
lerine akil almaz vonrernlerle dinleme cihazlan verlestiriliyordu.
1957'de Moskova'daki Amerikan en gozde KGB
hedefiydi. Elcilige, uzaktan gonderilen yiiksek yogunluklu lm,
larla calisan dinleme cihazlan verlestirilrnisti. Oyle ki, bu lmla,
n gonderen KGB teknisyenleri, Walter Stoessel'in rad
yasyondan zehirlenmesine sebebiyet verdi! Stoessel Amerika'ya
B6celc: istihbar.lt dUllyaslnm tehlikeJi ha
pratIan, bOcek oIarak isimlendirilen mini
abcllardl. Radyoya da teyp
len bu koplk dinlemecihazlan, giderek kii
ve her seferinde casuslar bunlan
saklarnarun daha yollannl buldular.
Soluk en
Moskova'<!aki Amerikan
kaplSlnln lizerindeki kartal ambleminden
Ruslann, bir hediyesi olan
amblemin iizerindeki kartalin gag3slnda
bir delikvardl ve bu delik, seslerin
dinleme cihazma sattryordu.
dondu ve uzun sure tedavi gordu. Bu hadiseden soma, Ameri
kan elciliklerinde calisan personele, 'camm onunde fazla dunna,
ym!' taliman verilecekti.
KGB'nin bir baska taktigi de, ilgisi olmadigi halde bazt
Amerikah yetkilileri casuslukla itham etmesiydi. Bovlelikle bir
tasla bes on ku vuruluyordu. Hem kamuoyuna rejimin teh
likede oldugu, Sovyet devrimine yonehk tehlikeli faaliyetlerin
.devam ettigi mesaj 1 veriliyor, hem de karst safta kargasa ve mo
ral bozuklugu yaranlryordu. KGB usulu at izi kalsm' tak
tigi de denebilirdi. Moskova'daki Amerikan diplomatik perso
nelinden Martha Petersen de boyle bir tezgahm kurbaru olmus
tu, Ruslar, Petersen'in gizli bilgtleri iddia ederek, ka
dim simrdisr etmisti. Avru akibeti, Moskova'daki Amerikan EI,
ekonomi bolumu ilk sekreteri Richord Osborn da pay'
lasn. KGB, 1983 Mayis'mda Osbom'un casusluk yaparken va
kalandigmi acikladi. Buna gore Osbom, glzli bilgileri bir telsiz
vasitasiyla Marisat haberlesme uydusuna gecerken ya
kalannusn. Elcilik suclamayla ilgili karut isteyince, KGB vetki
lileri piskin piskin smtarak, Osbom'un belgeleri suva atarak
erittigini iddia etmisler ve hemen ardmdan da Osbom'u, kansi
ve iki cocugu ile birlikte sirur dll etrnislerdi.
Bircok diplomatm sirurdrsr edilmesine sebep olan ya da
kendi saflanna ceken ust duzev KGB mensuplannm hicbiri, bu
olum makinasiru yaratanlar kadar zalim olarnadi. Bunlar tari
hin gordugu en acimasiz kisilerdi. Devrimin ilk gunlerlnden,
arnk kendilerine duyulan ortadan kalkana kadar Sta
lin'in emirleriniyerine getirdiler, Mesela Ceka'nm kuruldugu
gunden bu yana teskilatta olan ve 1968'de Cekoslavakva'da
Baskan Aleksandlr 'ihanetini' ortaya cikaran KGB go'
revlisi Boris Nikolayevif Ponomarev bunlardan sadece biriydi.
KGB'nin. uluslararasi birimini yonetmis, soma da yerini daha
gene bir adama, Yuri Andropov'a birakmisn, Ponoramev'e
ECHELON
benzememekle birlikte, Stalin'in en guvendigi suikastcilerden
Sergei Kruglov da bu kadrodandi. Kruglov, devrim esnasmda ve
sonrasmda Kml Ordu'da gorevli bir memurdu. Yiizb:llhga terti
etti ve Kremlin Sarayi muhafizlanrun komutam oldu. 1920 ve
30'larda, Stalin'in tespit ettigi klsilere suikast yapugl icin "Ie
ti4i' olarak amlmaya basladi. Ceka liderligi yapmasma ragmen,
hayatta kalan ender kisilerden biri olmak gibi bir iinii de vardi!
Stalin'in emrivle, aralannda Yagoda ve Yezhov'un da bulundu
gu bes Ceka efini bizzat oldiirdiigii bilinivor, Kruglov'un olum
listesinde, 1937'deki ordu ayaklanmasmm basmda olan Genel
Kurmay Baskaru Maresal Mihail Nikolayetlif Tukhaveski de var
dr. Kruglov, bu kanli hizmetinden sonra onur madalyasi alarak,
l-;ileri Bakanligr vardrmcrhgma terti etti. Aym zamanda,
1917'deki Komiinist devrimin ideolojik bavraktarhgmi yapan
Leon Trotfki'ye suikast diizenleyen 6zel birimin icinde de eli
vardi. Stalin'in diinya iizerinde belki de en cok nefret ettigi
adam Trotcki'vdi. ..
II. Diinya Savasi siiresince Kruglov, Stalin'in oylesine guve
nini kazanmisn ki, diktatorun emriyle Yalta, Tahran ve Post
dam konferanslanrun tiim guvenlikdiizenlemelerini tek basma
vapmisn. lin ilginc tarafi, tarihin gordiigu en sogukkanli katil
lerden biri olan Kruglov'a, Amerikan hukumeti onur madalya
Sl (Legion of Merit), lngiliz hukumeti ise onursal ovalyelik (ho
norary knightlwod) vermistil
KGB elemanlan, aralannda cok fazla banya kacan olmasma
ragmen, dunyanm en iyi vetistinlmis ajanlanvdi. Rus skalasm
da KGB, Kml Ordu'dan soma en genis butceye sahipti. Karar
gahlanru, dunyarun dort bir yanmdaki guvenli evlerini.Einler
ce ajaruru ve teknik kapasitesini muhafaza etmek icin korkunc
paralar harciyordu.
50'li villann ortasindan itibaren CIA'dan Mossad'a kadar
diinyanm onde gelen turn gizli servisleri, sahnedeki yerlerini al
SOC;UK SICAK OYUNLARI ..
rmsn. Yalan, kovalamaca, suikast ve darbelerle oriilti, alabildi
kanli, ve bir 0 kadar da ilgmc macera bashyordu...
-'
Gizli Servis Bizi
Eger istihbaran SogukSavas'm gorunmeyen cephesi olarak
kabul edersek, bu savasm en yogun yaandlgl yerlerden biri de,
gizli servislerle, temsil ettikleri iilkelerin vatandaslan arasmda
oldu. Daha cok belirli bir ideoloji iizerine kurulmus olan devlet
lerde soz konusu olmakla birlikte, hemen hemen rum gizli ser
visler, diimanlanna karst avantaj saglamak ya da gii-;lii konum
lanm devam ettirmek icin kendi vatandaslanni izlemekten ka
-;mmadtlar! Bau'da i-; istihbarata buna gizli servislerin kendi
vatandalanm fulemesi de karst sikr hukuki sirurlama
lar getirilirken, Dogu blokunda hicbir engel yoktu. SogukSa
vas'm eseri olan korkusu', hem insan haklan ihlalleri
icin bahane olusturdu hem de Demir Perde'nin her iki tarafm
da da gizli polis gii-;lerinin biiyiimesini sagladi...
Istlbberetm Maradonasl: Markus Wolf
Vatandasa nefes aldirrnama soz konusu oldugunda, dl istih
barat kadar akil almaz i-; istihbarat yontemleriyle de kendisin
den oldukca soz ettiren Dogu Alman Gavenlik Birimi olarak bi
linen STASl'ye Sicherheitdienst) ayn bir paragraf
acmak gerekiyor. Ban Almanya'da Gehlen ORG'un kurulmasi
run ardmdan, bunu dengelemek isteyen Sovyetler tarafmdan
temelleri anlan STASI, Dogublokunda KGB'den sonra en kor
kulan gizli servis olarak hakli bir line kavustu. Hatta oyle ki, ge
nelde uydu devletlerin gizli servislerine parya muamelesi yapan
Kremlin voneticileri bile STASl'ye saygida kusur etmezdi.
STASl'ye bu saygmhgl kazandiran isimse, tarihin gordiigu en
yetenekli casus ustalanndan General Markus Johannes Wolf dan
ECHELON
baskasi degildi. lstihbarat dunvasmda Michael Storm ya da
Kurt Werner takma isimleriyle de tanman Wolf, 1923'de ko
munist ve yahudi oyun yazan Friedrich Wolfun oglu olarak
manya'da dogdu. Ailesinin Almanya'daki Nazi rejiminden
Moskova'ya kacrnasi sonucu, ki.iligi komunist bir dunvada
killendi. Moskova'daki komunrern okullannda egitirn aldi.
Diplomat olmak istiyordu. 1945 vilmda Moskova'daki Dogu
Alman elciligine birinci konsolos olarak girdi. Zekiligi,
kenligi, detaylar arasmda baglann kurarak biitiine ulasma bece
risi ve atik vapisiyla dikkat cekiyordu. Dikkati cekilenler ara
smda Sovyet diplomasinin onde gelen isimlerinden Aleksandzr
Panytqkin ile 30 vil sonrasmm KGB baskaru ve sonra da devlet
baskam olacak Yuri Andropov vardi. Wolf'daki yeteneklerin
ideal bir casusta olmasi gereken ozellikler oldugunu kesfermis
lerdi. Andropov, Wolf'u, 1945'deki unlu Nurnberg Mahkeme
leri'ni izlemekle gorevlendirdi. Michael Storm isimli bir gazete
ci kimligiyle durusrnalan izleyen Wolf' un muttefikler hakkmda
topladigi bilgiler, KGB'nin 0 kadar hosuna gitmisti ki, sik sik
dunyarun degiik bolgelerindeki Sovyet elciliklerinde kultur ya
da askeri atase olarak ortaya Wolf'un donemde Do
gu Alman komiinistlerinin denetimin
de olan Guney Yemen'deki faaliyetle
riyle Suudi Arabistan'daki monarsiyi
bir hayli sarsngt soylenir,
Bu arada Ban Alman casus ustasi
Gehlen, Dogu blokunu hedef alan
operasyonlanyla frrnna gibi esiyordu.
Onun karsisma en az kendisi kadar ze
ki, yetenekli ve dogustan casus baska
bir Alman konulmahydi. Markus
DOZU Alman casus ust3S1 Mariws
Wolf, KGB denetiminde STASl'nin
Wolf. Banda'Yilzii olmayan adam'
Ban Almanya'ya yonelik operasyonlar olarak I3llIIlIrdl, gOrevden
aynlana kadar kimse resmini
birimi Bolum IX'de goreve basladi.

SO(;UK SAVA$'IN SICAK OYUNLARI III
Ban'ya yapugl sizrna operasyonlannda gosterdigi basan uzerine,
Dogu Alman Haberalma Teskilan olarak bilinen HVA'mn
(Hauptverwaltung fur Aufklarung) basma getirildi. Wolf'u efsa
ne yapan ozelligi, adamlanru istedigi yere hissettirmeden sizdrr
masrvdt. Bunun icin diger ulkelere yerlesen Almanlann belge
lerini ele gecirivor, daha sonradan bu kisilere her acidan benze
yen Dogu Alman vatandaslanru bularak, casus olarak Ban AI...
manya'ya gonderiyordu. Sicili temiz bukisile., duvann otesin
de pek dikkat cekmivorlardr. Wolf, Bau'ya bir ajan sokmasi ge
rektiginde, bunu genellikle bir ulkeden vapardi. Ama
bazen dogrudanDogu Almanya'dan Bau'ya gecilmesi gerekirdi.
Boyle durumiarda SSD bunvesindeki Arbeitsgruppe Grenze
rur Birtikleri) olarak isimlendirilen istihkam birimi, ge
celeyin maymlann ve dikenli tellerin alnndan tunel kazar, ele
man karsiva gecince, rum izler silinirdi.
$ansolye Brandt'& yedi?
Gehlen'in kariyerini sona erdiren, Sansolye Konrad Ada
neur'un istifasiyla sonuclanan kostebek Heinze Felfe bombast
nm miman da olan Wolf'u asil unutulmaz yapan, dlger bir
solve Willy Brandt'm (asll ismi Herbert Ernst Karl Frahm'dlr) bu
rosuna kadar sizma basansi gostermesivdi. Yakm tarihin en bu
yiik istihbarat basanlanndan biri olan hadisenin arka pla
nmda, Wolf'un zekasi kadar arasnrmaci de vardi. Brandt,
II. Diinya Savasi oncesinde Nazilere karst yeralunda miicadele
verirken varalanmis, kornunist doktor Max Guillaume tarafm
dan tedavi edilmisti. Wolf, Guillaume'nin Dogu Almanya'da
oldugunu ve oglu Guenther'le birlikte yaadlgml ortaya cikar
di. Brandt'm insani duygular gereg! Guillaume'ye vefa borcu
vardt ve bundan istifade edebilirlerdi. Dahiyane ama bir 0 ka
dar da uzun vadeli bir plan hazrrladi. Guenther, giiya Dogu
manya'daki baskici rejimden kacacak, Guillaume de, Brandt r
mektup yazarak ogluna sahip cikmasuu isteyecekti. Aynen bek
ECHELON
lenildigi gibi oldu. Brandt, cocuga temsilcisi oldugu Sosyal De
mokrat Parti'de siradan bir idari gorev vermisti. Kacism iizerin
den 13 yll gecti ve dikkat ceken Guillaume,
1969'da, aym vrl basbakan olan Brandt'm ozel sekreterligine
getirildi. Wolf'un dantel gibi ordugu kostebek operasyonu, he
define ulasrmsn. Guillaume, lngilizler tarafmdan desifre edildi
gi 1974'e kadar, sansolvenin masasmdan gecen her evragt Do
gu'ya aktardil Skandalm patlamaswla birlikte kopan firtma,
Ban Almanya ile Sovyet blogu arasmdaki iliskileri gelistirmek
icin gosterdigi gayretle 1970 vilmm Nobel Odala sahibi
Brandt'm istifasryla vansacakti.
Hal TuzaRJ'mn miman
Wolf'u diger casus ustalanndan farkli kilan bir ozellig] de, is
tihbarat dunyasmda Casanova'dan bu yana sikhkla kullamlan
cinselligi, belli bir sistematige oturtmasrvdi. Cazibesi yuksek er
kek ajanlan (ki bunlara Romeo Ordusuismi Ban Al
man devlet dairelerindeki, ozellikle yal ve bastan cikar
nlmaya musait sekreterlere musallat ediyor, tuzaga dusen ka
dmlar, asklan ugruna ellerine gecen tum bilgi ve belgeyi, casus
sevgililerine, onlar da Dogu Berlin uzerinden Moskova'ya ulas
tmyordu. Wolf' un cinsel espiyonajmm buyuk basanlara imza
atmasi, diger gizli servislerin de goztirul acmisn. Ozellikle de
Wolf'un hamisi konumundaki KGB'nin. 'Bal olarak ad
landmlan, bastan cikarmaya dayah bircok cinsel icerikli gizli
operasyon vapildt. Bunlara deglnmeden evvel, konuyla ilgili
akhruza gelen ilk imajla ilgili bir duzeltme yapmakta fayda var,
lstihbarat dunyasuun Maradonasi olarak isimlendirebilecegi
miz Wolf'a tekrar donecegiz.
Fos pkan halon: Matahari
Cinsel espiyonaj deyince, akla gelen ilk isim, kacirulmaz
olarak efsanevi kadm casus Matahari oluyor. Ya da aSll ismiyle
SOGUK SICAK OYUNLARI
.Marguerite Zeele. Onlarca filme ve kitaba ilham kavnagt olan
Matahari hakkmda kesin olarak bilinen tek ey, gercekten bir
efsane olusu, Bunun sebebiyse, yaadlgl doneme gore oldukca
curetkar sayilan van crplak danslan. Casusluguysa tarnsmalrl
Zira, 2000 vilmda aciklanan lngiliz gizli belgelerine gore, lngi
lizler, 20'nci yUzyllm en unlu kadm casusu olarak tarihe gecen
Mata Hari'nin ajan oldugundan uphelenmi, ama bunu karut
lavamarruslardi. Duruma bakihrsa, Matahari, I. Diinya Sava
l'ndaki hezimetlerinin faturasnu kesmek icin bahane aravan
Fransizlann kurbaru olrnustul
Bahrsiz bir hayat cizgisi takip eden, Hollandah bir sapka
imalatctsmm km olan Marguerite Zeele, 7 Agustos 1876'de
Hollanda'nm Leeuwarden kasabasmda dunvava geldiginde, 'en
uzun soluklu efsanelerden' biri de dogmu oluyordu. vasta
bir subayla basansiz bir evlilik vaprms, bir sure Endonezya'da
vasarmslardi. Kendisini meshur eden unlu Cava danslanru bu
rada ogrenecekti. Yaadlgl sikmnlardan dolayi Hollanda'ya do
nerek bosandi. Bu arada iki cocugundan biri olmu, kendisi ki
zivla bir basma kalrmsti. Bir ekilde gecinmek zorundavdi ve 0
an icin, ogrendigi danslardan baska bir becerisi de yoktu. llgt
icin, Endonezya'da konusulan Cava dilinde go
zit' anlamma gelen Mata Hari takma ismiyle gece kluplerinde
dans etmeye basladi. Bu arada vilanlarla yaptlgl gosteriler ve
curetkar giyim tarzryla, hann savrlir bir hayran kitlesi toplarms
n. Bunlann arasmda bircok subay da bulunuyordu. Onlu goste
ri merkezlerinde sahne almaya ve onemli baskentlerin onur ko
nugu olmaya baslamisn. Ost duzev yetkililerle steak iliskileri
vardi. I. Diinya Savasi'nm patlak verdigi esnada, hicbir ekilde
ispatlanmamakla birlikte, Alman istihbaratryla bir sekilde bag
lannya saruhyordu. MI5, 1915'in Aralik aymdan itiba
ren Mata Hari'yi takibe alrmsn. Mara Hari'nin, Clara Benedix
isimli Alman casusu oldugundan upheleniyorlardl. Kadmi,
1916 Kaslm'mda sorgulamalanna ragmen, casusluk yaptlgma
III ECHELON
clair bir delil bulamadilar. Serbest birakilan Matahari, Fransa'ya
gittiginde tutuklandi. Tahminlere gore, Fransa adma casusluk
yapinak isternedigi icin tutuklanmisn. Almanya'daki bir istih
barat subavi tarafmdan Matahari'nin lsvicre bankalarmdan bi
rindeki hesabma yatmlan 30 bin Frank, casuslukla suclanmasi
icin yeterli gorulecekti. Matahari, paravi hedeli'
olarak izah etmis, 'helki hayat kadzm olabilirim ama, asia Min de
diyerek kendini savunmustu. Ama bu savunma kendisini
kurtarmaya yetffieyecekti. 15 Ekim 1917'de Vincennes'deki bir
atl poligonunda Fransiz mangasi tarafmdan kursuna dizildigin
de, 'Fransa'YI mahvelIen kadzn casus Matahari' soylentisi de dal
ga dalga vayilmaya baslarrusn. Fransizlar, savastaki basansizlik
lanru yiikleyecek giinah kecisini bulmuslar, daha sonradan da
Matahari efsanesini iirmek icin ellerinden geleni yaprmslar
dr... Son aciklanan belgeler, villardir suren efsanenin uzerinde
ki esrar perdesini de kaldmvordu, Aslmda cirkin bir kadm ve
kotii bir dansci olan Matahari'nin tek ozelligi olan casuslugu da
fos crkrmsn!
Matahari belki fos bir ajandi ama, Almanlar'm iinlii vrldizr
Marlene Dietrich hie de oyle degildi! FBI tarafmdan 2000 vilm
da vapilanaciklamava gore, 1937 vilmda Hitler baskismdanka
Amerikan vatandasi olan Dietrich, II. Diinya Savasi sirasm
da Amerika hesabma casusluk yaprmsn. Amerikah askerleri
lendirmek icin bulundugu Kuzey Afrika'da bircok Fransiz ve
ltalyan subayryla birlikte olan Dietrich, agzl gevsek subaylardan
elde ettigi bilgileri FBI'daki patronlanna iletiyordu...
'Bal ya da 'Zehirli Bal' olarak da bilinen cinsel espiyo
naj, ozelikle Soguk Savas donerninde zirveye cikrmsn. Mesela,
1960 vilmda lngtliz Savunma Bakanhgi'nagetirilenlohn
mo, tele kiz olarak cahsan Christine Keeler ile Mandy Rice Da,
vis'in en sadlk miiterilerindendi. Ama ktzlann bakamn
digi bir ozelligi daha vardl. lkisi de KGB ajimlydl! Klzlann
lngiltere'nin sava planlanm Londra'daki Sovyet
SOC;UK SICAK OYUNLARI II1II
gorevli deniz atasesi lvanov'a ilettikleri ortaya Profu
mo'nun sefasryla birlikte, siyasi kariyeri de noktalamvordu.
KGB'nin kadin ajanlanmn menziline giren sadece Profumo
degtldi tabii ki, Ruslar, 1968'de lngilizlerin Moskova
olan SirGeoffrey Harrison'un kadmlaraolan diikiinliigunii
farketmekte gecikmemisti. Galva isimli cok giizel bir KGB aja
rurun, hizmetci olarak lngiliz elciligine girmesi saglandi. Galva
kisa siirede Harrison'u agma diiiirdii. <;ift Leningrad'daki bir
apartmanda KGB ajanlan tarafmdan bastldi ve iliskileri fotog
raflandi. KGB hesabma calismav. kabul etmezse,
iliskisinin aciklanacagi antajl vapildi. Ama Harrison, kadmla
ra diikiin olmakla birlikte, korkak degildi, Reddetti ve Lond
ra'ya donerek durumu MI5'e anlatn. Hemen erken emekli edi
lerek, KGB'nin antaj bombast erkisiz hale getirilmis oldu.
KGB, her ne kadar Harrison'u elinden kacirsa da, benzer bircok
durumdan basanyla istifade etmeyi bilmisti, Fransa'nm Sovyet
ler Birligi olarak tayin ettigi Maurice Dejean,
1955'de Paris'den Moskova'ya gelmisti. Ost diizey Sovyet poli
tikacilan ile dostluk kurmaya hevesli gortinuyordu. Kisa zaman
da genis bir cevre edindi. Ama bunlann buvuk bir ya
KGB memuru ya da ajaruvdi. Bunlardan biri Gorbunov ismiyle
kendisini lanse eden KGB tegmeni Oleg Griba,
nov'du. Dejean, Gribanov'a bir sohbet esnasmda giizel kadmla
ra ilgi duydugunu soyledi, 0 gunden sonra Dejean'm etrafmdan
giizel Ruslar hie eksik olmadi. KGB ajanlanndan Yuri Vasilevich
Krotkov, Dejean'i, donemin onde gelen Rus film aktristleriyle
ramsnrdi. Bunlardan biri de Lora'vdi. KGB gudumundeki Lora
ile Dejean zamanla yasak iliskiye girdi. lliskilerinin tam orta
smda kapr kmldi ve Lora'run 'sozde ei' KGB ajanlarmdan biri
girerek, Dejean'l mahkemeye vermekle tehdit etti.
panige kapllml ve koca' yemini yutmutu.
an, durumu hemen slrdal Gribanov'a Gribanov, iist diizey
baglantllanm kullanarak, ofkeli kocayl yatltuacagml soyledi.
ECHELON
Bir siire soma, Dejean'a sorunun halloldugunu, artik endiselen
memesi gerektigini soyledi. Bu andan itibaren de, kendisini
borclu hisseden Dejean, bilincli ya da bilincslz, Gribanov'a bil
gi aktarmaya baslamisn. Krotkov, bununla da kalrnadi. Deje
an'm kansmi da bir.sekilde bastan cikarmava calisrnasma
men bunda basanli olamadi. Ama aym eyi Fransiz Hava Ate
sesi Albay Louis Guibaud icin soylemek zordu. Guibaud da
KGB'nin kadm ajanlanrun kurbaru olmasma ragmen,
ne vanasmanus ve intihar etmisti. 1963'de Londra'yi ziyaret
eden Krotkov, Sovyet yazar ve sanatcilan icin verilen bir resep
siyon esnasmda, Guibaud olaymdan duydugu pismanhktan do
layr lngiltere've sigmacakn..
Dunya GUz.eli Casus!
Peki KGB bal tuzagl kuruyordu da CIA bos mu duruyordu?
Tabii ki hayir, Sozgelimi 1960 yilmm Amerika ve Kainat
zeli Linda Bement, 60'h villann basmda CIA adma cahsarak
bircok Giiney Amerikah devlet baskanivla birlikte olmustu!
'CIA, ev ve rahatfa dinleme cihaZi diye pek
devlet adaml ile birlikte oldum' diyen Bement, baskanlann
isimlerini gizlemekle birlikte kez tecavtize ugradlgml ve
iddete maruz kaldigiru soyluyordu.
Bal tuzagl kurmada mahir orgutlerden biride Mossad oldu.
Ozellikle 'Vanunu OlaYl', cinsel espiyonaj tarihinin en ses geti
ren olaylannm basmda gelir,
Israil'in Necef colunde enerji iiretimi icin kuruldugu iddia
edilen Dimona nukleer tesislerinde aym zamanda nukleer bom
ba daiiretilmektedir. Tesiste cahsan bans vanhsi ve FKO sem
patizam Mordechai Vanunu isimli gene bir teknisyen, sirlan bel
geleyen fotograflarla birlikte, 1986'da once Avustralya'ya, ar
dmdan da Londra'ya gelir. Aracllar vasltaslyla elindeki bilgi ve
belgeleri Sunday Times gazetesine verir. Gazete, lsrail'deki 200
niikleer ve termo niikleer bahkh fiizeyi belgeleyen bazl gizli
SOGUK SICAK OYUNLARI
bilgi ve fotograflan yaymlaymca, ortalik kansrr, Vanunu, Mos
sad'm ofke menziline girmistir ve dugmeye basihr, Vanunu, bu
arada hikayesinin basrlrnasma kadar saklandigt Londra'da
Cindy isimli guzel bir Amerikali kadmla tarusrmsnr, lki sevgili
hafta sonu tatili icin Roma'ya ucar ve Vanunu ortadan kaybo
lur... Ta ki, 22 Arahk 1986 giinii sib giivenlik onlemleri altm
da Tel Aviv'de mahkemeye cikanlan bir tutuklunun avuc icine
yazdlgl bir mesaji gazetecilere gostermesine kadar. Tele objek
tiflere yansryan mesajda, '30.6.86'00 Roma'OOn kaflnldlm.
nunu' vazmaktadir, Gizem kisa zamanda Vanunu, do
nemin basbakaru Izak Rabin tarafmdan verilen emirle lsrail'e
kacmlmisnr ve giizel Amerikali Cindy de, Cherly BenToy isim
li Mossad ajanmdan baskasi degildirl Mossad analizcileri, hie
bir zaman bir kiz arkadasi olmayan Vanunu'nun bu kes
fetmis, Cindy'i yem olarak kullanrmslardi. Saf teknisyen, ulus
lararasi skandal cikmamast icin lngiliz topraklanndan cikanla
rak ltalya'ya suruklenmis, orada zorla kacmlarak, yiik ilebi go
runumundeki bir lsrail istihbarat gernisiyle lsrail'e kacmlmisn.
Vanunu, vatana ihanetten dolayi halen 18 vilhk cezasmi cek
meye devam ediyor.
Peki halen bal tuzaklan kuruluyor mu, dive merak ediyorsa
ruz, cevabi kisa: Evet. Mesela en taze bal tuzagl haberi, cok
uluslu giiciin bulundugu Kosova'dan gelmisti. Ingiliz kadm su
bavi Helen Molyneux, Rusca bildigi icin Kosova'ya gonderilen
Kraliyet Iletisim Alavi'nda gorevlendlrildl. Gene kadm bir sii
re soma apar topar merkeze Zira baskent Pristine'de
sik sik bulustugu Rus askerinin, GRU'nun ozel 'Romeolar' biri
minden oldugu anlasrlrmsn! lngiliz yetkililere gore, uzun sure
dir Ingiliz ordusunun kullandigi gizli haberlesme sistemini me
rak eden Ruslar, kadm subaya kanca atrmsn.
Durum oyle gosteriyor ki, gizli servisler varolduklan surece,
san doeasmm en zaYI! noktalanndan biri olan cinselliei kullanmaya
devam edecekler.
ECHELON
Tekrar Wolf ve STASI'yle birlikteyiz. Ban Alman rejimini,
bu iilkeye yerletirdigi 3 bin ajanla hallac pamugu gibi atan, iki
babakan ve bir gizli servis baskaruru koltugundan eden casus
lann piri, 1987'de gorevinden avnldi. 1990'da Dogu Alman re
jiminin Sovyetler Birligi'ne kacn. Sovyet rejimi
kunce de tekrar Almanya'ya dondu. Casusluk sucundan tutuk
lanmasina ragmen, 150 bin dolar kefaletle birakildi. Yargilandi,
zaman asmundan hakkindaki davalar diitii. Halen Almanya'da
yalyor ve dost meclislerinde keyifle eski maceralanru anlan
yor, (Bu arada Wolfun hal tutaklan ve istihbarat oyunuyla-ilgili il,
fikirlenni kitabm son bolilmilndeki roportajmda okuyabilirsi'
nit.)
STASI'den Nefes Kesen Yontemler
STASI, belki de tarihin en kapsarnh istihbarat
run miman olarak gosterilebilir. Soguk Savas esnasmda nutusu
16 milyon olan Dogu Almanya'da tahmialere gore 400 bin ki
i STASi muhbiri olarak Servis, Ban Alman vatan
daslanndan 6 milyonunu (toplam niifusun ilfte birinO
fislemisti. Demokrasi ve insan haklan gibi detaylarla
zorunlulugu olmayan STASI, ulke icinde suursiz kullaruyor
ve adeta aynntula gitlidir' dercesine, kih kirk yaran ope
rasyonlara irnza anyordu. Disardan ulkeye gelen rum telefonlar
dinlenirken, iilke disma telefon acmak yasakn. MI6'nm Leip
zig'deki giivenli evine ilginc bir sistern kurulmustu. 0 evdeki
numaraya Dernokratik Almanya icinden actlan telefonlar, uy
du aracrhgiyla Banya akranhyordu. Ama konusmarun dort sa
niyeden fazla surmesi durumunda tespit edilmesi riski vardi! Bu
arada mektuplar da okunuyordu. Avru takip sistemi, yurt icin
de de kurulrnustu. Her fabrikaya, sosyal ve genclik kluplerine
STASi ajanlan siznusn. Hatta DoguAlman vatandaslarimn bir
tehdit ve antajla kendi aileleri, arkadalan, komulan
SICAK OYUNLARI
hakkmda ihbarda bulunmaya zorlaruyordu. Teskilat, potansiyel
tehdit olarak gordiigu kisilerin adeta golgesini bile takip ediyor
duo Bu kisilere hissettirmeden elbiselerinden kucuk parcaciklar
kopanliyor, bu parcalar havasu konteymrlarda depolaruyor,
ozel egitimli kopekler, bu parcalara sinrnis kokudan hareketle
iipheli kisinin izini suruyorlardi. Teskilata ayru zamanda iip
heli kisileri lekeleme yetkisi de verilmisti. Bu kisiler adma sah
te mektuplar yazrliyor, sahte kimliklerle telefonlar aciliyor ve
her turlu belge uzerinde tahrifat yaprhyordu. lkence, bilgi al
rnamn en kestirme yoluydu.
Radyoaktif itleme!
2000 yiluun sonbahannda gizlilik derecesi kaldmlan bazi
CIA belgeleri, STASI'nin filmlerde resmedilenleri golgede bi
rakacak taktikler kullandigrru dogruluyordu. Bunlara gore
STASI, rejim muhaliflerini, iizerlerine radyoaktif-maddeler st
karak izliyordu! 1951 ytlmda Dogu Almanya'dan Bati'ya kacan
radyasyon uzrnani Klaus Becker'in, Docu Almanya'da 1970 ve
f /5U
1980'li ytllarda kullarulan radyasyonla izleme metodu iizerine
yakm zamanda yaptlgl arastirmalann sonucunda ortaya cikan
Ian gercek, casuslar dunyasmda yasanan uzun sureli iipheleri
dogruluyordu. Buna gore STASi ajanlan, kuskulu bulduklan
kisinin giysileri veya ozel esyalan iizerine Scandium--46 adr veri
len ve yiiksek rniktarda tehlikeli gama radyasyonuyla diiiik se
viyede beta radyasyonu tasryan maddeyi sikivor ve boylece bu
kisilerin digerlerinden ayirt edilebilmesini saglryorlardi. Daha
sonra radyasyon dedektoruyle donatilan ajanlar, radyoaktif
madde bulasnnlan kisileri izlemek icin yollara diiiiyordu. Sey
tani yontemler bununla da suurh degildi, STASi aynca bir de
ozel tabanca gelistirmisti. Bununla 25 metre uzakliktan bir oto
rnobilin tekerlerine radyoaktif izotoplar verlestirilebiliyordu.
Boylece kuskulu kisinin otomobili de rahatlikla izlenebiliyordu.
Ayru zamanda rejim muhaliflerinin toplanti salonlanru onceden
lID ECHELON
tespit eden ve bu salonlann zeminlerine radyoaktif spreyler si
karak katilanlann tiimiiniin avakkabilannm radvoaktif madde
He isaretlenmesini saglayan STASl, kisiler iizerinde etkili ola
rnadigt durumlarda da bu kisilere ait dokurnan ve kaglt parala
n radyoaktif maddelerle belirgtnlesririyordu. Dr. Becker'e gore,
kurbanlara, normal bir insanm bir kerede kaldrrabileceginden
150 kat daha fazla radyasyon veriliyordu. Bu insanlann hepsi
kacmilrnaz olarak kisirlasrrusn!
STASI'nin baskilarma dayanamayan halk, Berlin Duva
n'run vikrlmasma kadar gidecek siireci baslatan unlu LeiPzig
Protestosu'nu gerceklestirmisti, lki Almanya'nm birlesrnesinin
ardmdan bircok STASi ajaru vargi onune cikanldt. Bugiin bile
eski STASi ajanlannm Almanya'da emniyetle ilgili birimlerde
calisrnalan yasak.
Dernokratik Almanya tarihe kansah on yildan fazla zaman
gecmesine ragmen STASi He hesaplasma halen bitmis degil. 10
yrl once Berlin duvannm Y1k1ld1g1 0 karmasa gunlerinde CIA,
'Rosenholz Operasyonu' He, STASi arsivinin bir bolumunu ele
gecirmisti. 320 bin Dogu Alman ajamnm ve yanm milyon
STASi muhbirinin aduu iceren bu .dosvalar, villardir Arnerika
He Almar.ya arasmda gerilim yaratiyordu. 2000 yilmm Nisan
aymda Almanya Basbakaru Gerhard Schroder ile Amerikan Bas
kam BiU Clinton uzlasmaya vardilar, Amerikan hukumeti, cd'le
re vuklenmis dosyalan Almanya'ya iade etti. Bu arada STASi
dosyalannm 1989'da Berlin duvannm vrkilrnasmm ardmdan
nasil Amerikan hukumetinin eline ge\-tigi uzun sure merak ko
nusu olrnustu. BaZ1 cevrelere gore Rosenholz Operasyonu haya
liydi. Once list duzey bir STASi gorevlisi belgeleri Sovyet gizli
servisi KGB'ye teslim etmis, ardmdan vine list rutbeli bir Rus
subay da Arnerikalilara satrmsn. STASi dosyalannda kod adla
n ile kaytth binlerce casusun arasmda Dogu ve Batt Alrnanla
nn vamsira, Amerikahlann da bulundugu dile getiriliyor. Bu
arada Berlin'e iade edilen belgelerin teslimattan once sanslir,
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
lendigi soylenivor, Washington vonetiminin, Demir Perde'nin
vikrlrnastndan sonra taraf degistiren ve bugun CIA adma casus,
luk yapan eski Dogu Alman ajanlan afise etmek isternedigt icin
bunu yaptigi saruliyor, Alman Federal Anayasayi Koruma Da
iresi, halen teslim edilen STASi dosyalan uzenndeki cahsmala
nm surduruyor, Sucu tespit edilenler mahkemeye cikanlryor,
STASi tarih olmasma ragmen etkisi devam etmekte. Bu
nunla ilgili olarak Almanya'da cok bilinen bir anekdotu aktar
mak isterim. lki Alman birahanede sohbet ederlerken, biri, 'Su
eski STASi ajanlarmm taksi oforii olrnasi ne kadar iyi oldu'
der, Digeri 'Neden?' dediginde, cevabi hazirdir: 'Adres soyleme,
ne gerek yok, adml soyluyorsun, hemen evine gotilrilyorlarI'
Miyavlayan casuslar!
Kendi vatandaslanmn pesine dusen sadece STASi degildi
elbette. Ve ham 'nefes kesen YOntemler' konusu acilrmsken, so'
kaktaki hayvanlan bile kadrolu ajan yapacak kadar ileri giden
CIA'Y1 bir kez daha anmadan gecerneyecegim. Evet, CIA,
1960'h villarda hayal gucunu zorlayacak bir proje cercevesinde,
Ruslan dinlemek iizere, ameliyatla bir kediye dinleme cihazt
yerlestirmisti! The Sunday Telegraph gazetesine konu He ilgili
aciklarna yapan CIA eski ajanlanndan Victor Marchetti, bu il
deneyi bakm nasil anlatiyordu: 'Kediyi kestiler, piller,
dinleme cihazlan koydular ve kapattllar. Kuyruk biranten vazifesi
gorecek ayarlaruh. Yani tam bir yaratlk ortaya pktl. Zaval,
testedip durdular ve anladllar ki kedicik anda gt5rev bi,
lincini kaybediyor ve heme:rt yiyecek Bunun ipn de
ayn bir sistem ve hayvam bu duygulanndan anruhr,
maYl bile denediler.' Marchetti'nin anlatngi deneyde kullarulan
kediye, 'Acoustic Kitty' ismi verilmisti. Ameliyatla govdesine
pil ve dinleme cihazt takilan hayvanm, pencere pervazlan,
parklar ve kutulannm gezerek Kremlin'in en gizli
slrlanm toplamas1 umuluyordu ama, 'radar kedi', be ytl sliren
... ECHELON
ve vaklasik 15 milyon dolar harcanan proje cercevestndeki de
neylerden birinde, arabarun altmda kalarak oldul Tabii ki
CIA'mn tiim bu kadar masum degildi,
Operasyon Kaos
Vietnam Savasi esnasmda FBI ve CIA'nm ortak cahsmasi
olan 'Kaos Operasyonu' (Operation Chaos) savas karsin gosteri
ler yapan Amerikan vatandaslanna vonelik istihbarar cahsma
Sl vapmayt hedefliyordu. Operasyon, soz konusu prorestolann
arkasindaki -eger varsa- vabanci guclerin, ozellikle de Sovyetler
Birligi, ortaya cikanlmastm isteyen Baskan Lyndon lohnson'm
direktifi dogrultusunda baslamisn. CIA ajanlan, eylem grupla
n arasma sizdt ve 7 bin 200 Amerikan vatandasi filendi. Aras
nrmalar sonucu herhangi bir Sovyet etkisine rastlarulmadi
arna, CIA'nm istihbarat vapmasi yasak oldugu icin, operas
yon saatli bomba gibiydi. Ve nihayet de patladi. 22 Arahk
. 1974'de New York Times, operasyonun detaylanm dokuz sutu
na manset yapmca Washington kansn, Operasyon tamamlan
ml olmasma ragmen Kongre tarafmdan olusturulan komisyon,
olayi sorusturmaya basladi. Sonunda, FBI ile ortaklasa duzen
lendigi icin hadisenin CIA beyannamesinin sirurlan icinde
kaldlgl kabul edildi. Ama bu tarihten sonra CIA'mn
n, Senato lstihbarat Kornitesi'nin yakm markaji alnnda surdu
nilecekti.
Cointelpro: 6 milYOn dosya!
FBI ise, Soguk Savas boyunca Amerikan vatandaslanna yo
nelik istihbarat vapmasuu saglavacak yetkilerle donanlmisn.
FBI Baskaru 1. Edgar Hoover ise kelimenin tam anlamivla,
UFO'iann bile 'KlzzllaTin ii' oldugunu dusunebilecek kadar ko
miinist paranovasi ile vanp kalkan birisiydi. F}3l'm en yaygm
istihbarat ve gozlem programi Cointelpro (karl casusluk progranu
anlamma gelen Counterintelligence Program'm krsaltmasl) olarak
SOGUK SICAK OYUNLARI ...
bilinir, Program uygulamalannm darbeyi onlemeve vone
lik hukuki cahsmalardir. Gercekten de 0 donemde, KGB, Arne
rikan kurumlanna sumava ve etkinligini artirmaya cahsmak
taydi. Cointelpro'nun oncelikli hedefi Amerika'daki Komunist
Partisi olmakla birlikte, Hoover, operasyonun bovutlanm Kara
Panterler, Porto Riko Bagtmsizhk Hareketi, Martin Luther
King [r., Amerikan Hristiyanlan Eylem Komitesi, Yahudi Kul
nir Cemiyeti ve Cinli Kuru Temizlemeciler Birligi (I) gibi, di
ger olusumlan da icine alacak sektldegenisletmisti. Yapilan so
rusturrnalann bircogunda FBI ajanlan, zorla evlere ve burolara
girmis, telefonlan dinlemis, mektuplan ve belgeler iize
rinde tahrifatlar yapmisn. 1971'de savas karsin bir eylemcinin
FBl'm Pennsylvania biirosundan operasyonu delillendi
ren bir belgeyi basma sizdrrmasivla, demokrasi mabedi olarak
savilan Amerika, tarihinin en utanc verici skandallanndan bi
riyle calkalandr. Kongre sorusturmasi sonucunda FBl'm tam bir
insan avi histerisiyle hareket ettigi ve 740 bin ayn sorusturma
da toplam 6 milyon siradan Amerikan vatandasiru filedigi or
taya ciknl Skandalm patlamasiyla birlikte hem Hoover'in karl
veri birti hem de FBl'm imaji buvuk yara aldi.
Fisleme soz konusu oldugunda, Atlantigin ote yakasmda da
durum farkh degildi.
MI5'in sakmcablan Ingiltere'yi ycmetiyor!
guvenlik ve istihbarattan sorumlu Ingiliz Kafl Casus
luk Servisi de (MIS), SogukSavas doneminde lngiliz vatandas
lanru hedef alan bircok casusluk operasyonuna irnza atmisn.
90'lann basmda teskilat biinyesindeki eski ajanlardan bazrlan,
istihbarat cahsmalanvla ilgili genis caph ifaatlarda bulundu
lar, Buna gore sendikalan eylemcileri, nukleer enerji karsu
Ian ve sivil toplum kuruluslan yakm takip altma almmisn.
MIS, aralannda iist duzey politikacilardan arktctlohn Lennon'a
.. ECHELON
kadar ilginc isimlerin bulundugu yiizbinlerce kisi hakkmda dos
ya tutmustu! 1990'da Avrupa Konseyi, 'Sivil Haklar Ifin Ingiliz
Ulusal Konseyi' biinyesinde gorev alan iki eski memuru hakkm
da yapngt istihbarat faaliyetlerinden dolayi, MI5'in insan hak
lanm ihlal ettigini belirtecek ve teskilan kmayacakn. Cikan
tarnsmalar iizerine MI5 yetkilileri, Ingiliz vatandaslanmn takip
edildigini, telefonlanrun dinlendigini ve mektuplanmn okun
dugunu itiraf etti. Ama bu islemlerin sadece SSCB ile iliskisi
oldugundan ya da hukumeti devirmeye yonelik cahsmalar yap'
tlgmdan iiphelenilen kisilere karst uygulandigim da savunma
sma ekledi. Bu itiraflardan hareket eden hiikiimet, 1989'daki
Guvenlik Hizmeti Yasasi'yla, MI5'in hizmet kanunlanm tekrar
duzenleverek insan haklanmn ihlal edilmesine set cekti. En
azmdan kagit iizerinde tabii,
Ote yandan 1999'un Subat aymda Ml5'in istihbarat cahs
rnalannm ashnda nasil bir fiyaskoya doniitiigii bariz bir sektlde
kendini gosteriyordu. Soz konusu tarihte, Ml5'in 'naszl olsa ca,
sustur' dive Partilileri takip ettigi soguk savas villannda bir,
cok lngiliz akademisyenin Dogu Bloku hesabma belli
olunca, kralicenin ajanlan bir kez daha komik duruma diitii.
Teskilann 60'h villarda casus dive pesinden kOtugu John Pres'
cott, Subat 1999'da Basbakan Tony Blair'in vardimcthgirn yapi
yordu! MI,5, 1966 yilmda Ulusal Gemiciler Sendikasi genel
grey ilan edip limanlan kapatmca, sendikanm damsmaru John
Prescott't 'Sovyet casusu' dive yakm takibe alrmsn. Sadece
Prescott degi], iktidardaki Partisi'nin 1999 vih kabinesinde
bakanlik yapan bircok iiyesi de zamamnda komiinist diiiince,
ye yakm olduklan gerekcesiyle fislenrnekten kurtulamarrusn.
Ore yandan Sunday TImes ve Sunday Mirror gazeteleri ile BBC
televizyonu, 28 Subat 1999'da yapnklan yaymlarda, 6 akade
misyenin STASI adma casusluk vapngtru acikhvordul BBC'ye
dernec veren akademisyenlerden Hull Universitesi ogretim
gorevlisi Robin Pearson, 1977'de Dogu Almanya'mn Liepzig
SOGUK SICAK OYUNLARI ...
kentindeki Karl Marx Oniversitesi'nde ogrenciyken, STASI'ye
girdigini itiraf edecekti. Komiinist ideolojiye hizmet eden aka,
demisyenler arasmda, halen emekli olan 79 yasmdaki Leeds
Oniversitesi ekonomi profesoru Vic Allen ve Loughborough
Oniversitesi modem diller ogretim gorevlisi Gwyneth Edwards
da bulunuyordu. Aym tarihlerde lngiliz bulvar gazetelerinden
Sunday Mirror'm iddiasr ortaligr daha da kansnnyor, istihbarat
servislerine vurulan 'beceriksiz' damgasiru pekistirivordu. Gaze,
teye gore, Soguk Savas sirasmda KGB, Buckingham Sarayi'na
iki ajamru sokmayi basarrms ve Sovyet gizli servisi Kralife Eli,
zabeth ile yakm cevreslni siirekli dinlernisti. Hatta ajanlar, Kra
lice'nin kuzeni Prens Michael Kent ile arkadashk kurmayi bile
basarmisn. Ozetle KGB ve STASI ajanlan lngiltere'de cirit
atarken, MI,5, casuslukla ilgisi olmayan ve sendika liderle
rinin pesinde kosuyordu.
Peki, banh, 'demokratik' ortamda faaliyet gosteren gizli ser
visler bunlan yaparken, KGB ne durumdavdi?
Gulag kamplannda file
KGB de onculeri (NKVD, NKGB ve MGB) gibi fileme ko
nusunda uzmanlasmisn. Sovyet vatandaslanrun denetim alnn
da tutulrnasi icin iki de ozel birim kurulmustu: lkinci Mudur
luk, Karst lstihbarat ve Karst Devrim'den sorumluyken, Be,
inci Mudurluk, daha cok politik, sosyal ve kiiltiirel muhalifle
ri etkisiz hale getirmeye calisryordu, Stalin donemi boyunca,
gizli servisler Stalin'in ve gizli polis efi Lasrerui Beria'mn sikr
denetimi altmdavdi. Beria'run ajanlan adeta ayakh mahkeme
gibiydi. lstediklerini vargihvor, tutukluyor ve amnda infaz edi
vorlardi. Mahkemeye crkanlanlar ise genellikle rejim propa
gandasma donusen siirecin sonunda canlanndan oluyordu. Bu
donemde degiik etnik gruplar, toplu halde siirgiin edildi. Sta
lin'in olumunden soma milyonlarca politik muhalif, unlu Gu
lag kamplanndan serbest birakildi.
III
III
ECHELON
9in'de 20 milyon kurban, 160 milyon fuleme
Cin Halk Cumhuriyeti de diger totaliter rej imler gibi, bir go
ziinii her zaman kendi vatandaslannm iizerinden avrrmadi. Ha
len de avirmryor zaten! Bunun icin oldukca donarumli ve yay
gin polis organizasyonlan kurdu. Rutin polislik gorevleri, yanm
milyonluk paramiliter bir olan KamuGavenligi ve
Silahb Halk Polisi'ne birakihrken, Devlet Gavenligi ise
istihbaratla ve politik muhalifleri kontrol etmekle gorevliydi.
lstedigini tutuklayip vargihyordu. Binlerce masum, 'rejim dii
rnaru' oldugu iddiasryla sorgusuz sualsiz calisma kamplanna gon
deriliyordu. Cin Komunist Partisi, bu teror vontemlerivle de ve
tinmiyor, halkim 'birbirini kollaTnaSI' vonunde tesvik de ediyor
duo Hatta belli birimlerde ve fabrikalarda calisanlann hep bir
likte cahsmasr ve yasarnast saglamyor, bu kisilerin bir baska
grupla kurdugu iliskiler, komsuluk iliskileri de dahil olmak uze
re, avnnnsryla rapor ediliyordu. <:;in Komanist Partisi, 160milyon
<:;in haklanda, daha YQlanndan itibaren dosya tut
mutu. Biyografik bilgilerden, po
litik goruslerin degerlendirilme
sinden ve sahis hakkmda yaprlan
ihbarlardan (bu bilgiler kara rna
teryaller olarak isimIendiriliyordu)
olusan dosyalar, ilerleyen donem
lerde kisinin aleyhine kullarula
biliyordu. Cin'deki istihbarat za
limliginin .temelinde, ulkenin ilk
casus sefi, K'ang Sheng'in atugi
tohumlar vardi.
Chao Yun, 1899'da Shantung
eyaletinde, zengin bir ailenin co
<;:inli casus Ustasl Chiang Kai-Shek'in
cugu olarak dogrnakla birlikte,
acrnasrz terOr ikJiminde
komiinist olunca, burjuva
20 milyon kadar <;:in
inin izlerini silmek ic;in adml hayaom kaybetmiJti!
SOGUK SICAK OYUNLARI
K' angSheng olarak degitirmiti. Bu isim Cin tarihinde unutul
maz bir yere sahip olacakn. Komunist ideolojiyle Shanghay
Oniversitesi'nde okudugu 1920'li yillarda tarusn. Mezuniyetin
den soma Sanghay'daki komiinist vapilanmada aktif gorevler
aldi. Millivetci ajanlar Morris Cohen (<:;ift tabanca olarak an yap
mltz) ve Tai U'ye vonelik olarak kars. istihbarat operasyonlan
duzenledi. 1927'de komunist istihbarat vapilanmasr icinde, ze
kiligi, atakhgr ve en cok da acrmasultgtyla dikkat cekmeyi ba
ardi. Bu ilgi kisa zamanda onu Cin komunizminin babasi
Mao'nun prenslerinden biri yapn. Mao, gozlerinde kararlihk
gordiigu bu gene adarru, casusluk vetenegini gellstlrebilmesl
icin Moskova'da egitim almaya gonderdi. 1940'lara gelindigin
de K'ang Sheng, [apon isgalcilere ve Chiang Kai-Shek yoneti
mindeki Cin milliyetcilere karst calisan genis bir casusluk sebe
kesinin basmdavdi. II. Diinya Savasi'run ardmdan K'ang Sheng
elindeki tiim casusluk imkanlanru, en buynk dusmaru olarak
gordiigu Tai Li'nin komutasindaki millivetcilerin istihbarat agi
na voneltti. 1945'de Li, Sheng'in ajanlanndan birinin ucagma
yerlestirdig] bombanm patlamasryla birlikte tarihe kansacakn.
1949'da Milliyetci Chiang Kai-Shek hukumetinin devrilmesiy
le birlikte, milliyetciler Tayvan'a kacn. Sheng'in onlarla olan
miicadelesi, kendisinden soma gelenlerin bayrag. devralmasiv
la giiniimiizde de devam edivor,
1950'lere gelindiginde Sheng, Mao ile birlikte iilkesinin en
korkulan isimlerinden biri olmustu. KGB ile iyi iliskiler gelis
tirmesine ragmen, bu uzun siirmedi. Kisa zamanda kendisine
casuslugun inceliklerini ogreten Sovyet rejimine karst cephe al
rmsn. Basta Cin olmak uzere, Komiinist blok icindeki diger ul
kelerde KGB'ye vonelik karst casusluk faaliyetlerine hu verdi.
Sheng, 'aaTnaSlzhk ve kan dokacalak' adma sovlenebilecek her
kelimeyi haketmekle birlikte, onu Cin tarihi acismdan unutul
maz kilan baka bir faktor vardi: <:;in'in nakleer bir gU olma yo
lunda gosterdigi Diger iilkelerdeki atom il
ECHELON
gili sirlan elde etmek icin buyukcaba sarfetti. Soz konusu ulke
lerde cahsan Cinli bilirnadamlanm bash, antaj, Cm'deki aile
lerine iskence yapmak gibi yonremlert kullanarak, iilkeye geri
getirdi. Ve sonuc olarak Cin, ilk atom bombasmi iiretmeyi ba
ardl. Buna ragmen Mao'nun olumtiyle birlikte, Sheng'in alnn
daki zemin de kaydi ve hula gozden diitii. Tam olarak akibeti
nin ne oldugu bilinmiyor. Tahminlere gore, caruru yaktlgl
relerden biri tarafmdan ortadan kaldmldr, Ne zaman oldiigiinii
ve nereye gomiildiigunii ise bilen yok. Kesin olarak bilinen tek
ey, Sheng'in hukurn siirdiigii teror yillannda, 20 milyon dola
ymda Cin vatandasmm hayanru kaybettigi!
Mevcut <;in yonetimi, ekonomisindeki politikasma
raWnen, halkma yonelik despotlugu halen devam ettiriyor.
lslne Gelmiyorsa, Darbele!
Gizli servislerin kendilerini en cok hissettirdikleri olaylar,
iiphesiz ki darbeler olmustur, Ozellikle Tiirkiye'de gerceklesen
askeri darbelerdeki yabanci gizli servislerin payt fazlasi ile bilin
mekle birlikte, gorunmez cephe savascilanmn darbelere olan il
gisi, sadece Turkiye ile sirurh degildi, Diinyanm degiik bolge
lerinde farkh tarihlerde yasanan darbelerde, gizli servislerin bir
sekilde belirleyici oldugunu gorebiliyoruz. Ozellikle SogukSa
vas'm en kizgm dilimi sayrlan 1950-80 villan arasmda, dunya,
birbirinden ilginc darbe ve darbe girisimlerine sahne oldu.
Petrol kurbaTu Musadchk
Gizliservisler tie darbeler bashkh tarnsmalara konulan en son
nokta, 2000 YIImm Temmuz aylannda CIA ve MI6 arsivlerin
den giin llgma cikanlan gizli belgelerdi. Buna gore, 1953'de
lran'da Musaddik'm devrilmesinde CIA aktif olarak rol alrrus,
lngiliz MI6 ajanlan da 60'h yrllarda Endonezya'rnn solcu lideri
Suharto'nun devrilmesi icin giriimlerde bulunmutu.
SOGUK StCAK OYUNLARI
The New York Times gazetesi de soz konusu tarihte CIA
darbe planlama sorumlusu N. Wilber'in, lran'daki 1954 Musad
dik darbesine yonelik raporunu vaymladi. Gizli bilgilerin acik
lanmasiyla birlikte, donernin ABO Disisleri Bakam Madeleine
Albright, darbenin kendileri acismdan olumsuz gelismelere yol
itiraf etti. Albright, donemin ABO Baskam Dwight Da
vidEisenhower'm stratej ik nedenlerle darbeyi mesru gordiigG.nii,
ancak darbenin lran'm siyasi gelisirni acismdan cok net bir
kilde handikap olusturdugunu soylemisti. lngiltere ise darbe
yapma onerisini kendilerinin 1952'de CIA'ye gotiirdiigunii, do
nemin ABO Baskam Truman'm oneriyi reddettigini, ancak bir
ytl sonra baskan olan Eisenhower'm plana onay verdigini acik
ladi. Belgelere gore, darbenin temelinde, lngiltere'nin 0 do
nemde neredeyse somurge haline getirdigi lran'daki gelismeler
den duydugu memnuniyetsizlik yatryordu. Odul, Iran petrolleri
olacakn. lkinci Diinya Savasi'nda Iran'i isgal eden lngiltere, 0
. zamanki rnuttefiki Sovyetler Birligi'ne giden ikrnal yolunu acik
tutmayi ve perrolun Naziler'in eline gecmesini engellemeyi
amaclivordu. lngiliz kuvvetleri, denetleyerneyeceklerini
dukleri Sah Riza Pehlevi'nin babasmi iktidardan uzaklasnrdi
lar, Iran petrollerini, kurduklan lngiliz-Iran Petrol Sirketi ara
clhglyla savastan soma da kontrol alnnda tuttular.1951'de Iran
parlamentosu, Basbakan Dr. Muhammed Musaddik't destekle
yerek, petrol sanayini rnillilestirme karan aldi. lngiltere bu
hamleye tehdit ve yapnnrnlarla karstlik verdi. Dr. Musaddik,
Avrupa'da egitim gormii bir avukatti ve biitiin
men karanndan donmedi. 1952 vilmm kasim ve arahk aylann
da lngiliz istihbarat yetkilileri, Amerikah meslektaslanyla top
lannlar vapnlar, Amerikahlar, baslangicta hevesli degtldi ama,
oneri iizerinde cahsmavr kabul ettiler, Plarun cekici yanlan da
yok degildi. ABO vonetiml, lran'm, Musaddik'm sempatiyle
Sovyetler Btrltgi'nin etkisine girmesinden korkuyordu.
Washington'da komiinizmin yayrlmasma karsr ' alerji vardi.
---
ECHELON
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
Mart 1953'de beklenmedik bir gelisme darbe planlanna ivme
kazandirdi. CIA'nm Tahran istasyonu, Iranh bir generalin, or
du onderligindeki bir darbeye destek istemek icin ABD'nin
Tahran basvurdugunu haber verdi.
Yeni isbasma gelen Eisenhower Yonetimi bu haberden etki
lendi. Musaddik'i basbakan yapan koalisyon dagihyor ve Iran
Komunist Partisi (Tudeh) daha aktif hale geliyordu. Donemin
CIA Baskaru Allen W. Dulles, 4 Nisan'da Musaddik'r devirmek
amacryla kullamlmak iizere 1 milyon dolarhk bir butceye onay
verdi. Bovlelikle Amerikan lngiliz ortak yapmu 'Ajax Operas
yonu' baslamis oluyordu. CIA yetkilileri birkac gun icinde Ge
neral Feyzullah Zahedi'nin Musaddik'in yerini almasmi karar
lasnrdilar, Sah Rlza Pehlevi de darbede anahtar rollerden birini
oynayacaku.
Bu arada gelismeleri fark eden Musaddik, kendisine parla- .
mentoyu feshetme yetkisi verilmesi icin referandum
bulundu, 4 Agustos'ta yapilan refarandumdan yiizde 99.9 des
tek aldr, Ancak bu zafer darbecilerin isine yaradr, CIA destekli
muhalif basin, Musaddik'a saldirrnak icin malzeme bulmustu.
15 Agustos'ta darbe basladi, Ancak Musaddik'i tutuklamak
uzere evine gonderilen askerler, kendileri tutuklandtlar, 16
Agustos'ta Sah'm, Bagdat'a haberi geldi. Bu arada, Mu
saddik, CIA'nm ekmegine vag surerek parlamentoyu feshetti.
Sah, en sonunda 17 Agustos sabahi, Bagdat'tan Musaddik'i go
revden alan karamameleri imzaladigmi resmen acikladi. Ancak
bir kez daha CIA'Yl hayal kmkligma ugraracakn. Bagdat'tan
Roma'ya haberi gelince, halk Tahran'da hanedan uyele
rinin heykellerini yikn. CIA merkezi, 18 Agustos'ta operasyo
nun basansuliga ugradigim bildirdi.
Amerikalilar pes etmeye hazirlaruyorlardr ama, Tahran so
kaklannda hava degimeye baslamisn. Tahran gazetelerinin ka
ramameleri vaymlamasr uzerine Sah yanhlan 19 Agustos'ta so
kaklara dokuldu. CIA'nm ajan provakatorleri hemen devreye
girerek, kalabahklan Sah karsitlanna saldtrtn. Ardmdan Mu
saddik ve diger huktlmet yetkilileri yakalandi. Mahkemeye
kanlan Musaddik yll hapis yatnktan soma evinde goz hapsi
ne almdi. Sah geri dondu. DIke petrolleri yeniden organize
edildi. Aslan payrru yiizde 80 ile Amerikan ve Ingiliz firmalan
aldi. CIA ve MI-6'nm ortak produksivonu olan 'Ajax' operas
yonu ile petrol gelirleri garanti altma almmis ve Iran rejimi ba
n limaruna demirlemisti.
Ve SAYAK sahnecle
Sahlann Salu olarak da tanman Muhammed Riza Pehle
vi'nin iktidara gelmesiyle isler bitmiyordu. Duzenin devam et
tirilmesi icin organize bir giice ihiyac vardi. CIA, Sah rej iminin
kendi istihbarat birimini kurmasi icin hemen kurumsal ve egi
tim destegi vermeye basladi. Kurulacak olan servis in amaci ta
bii ki, her diktatorlukte oldugu gibi, rejimin devamma yonelik
baski politikalanna aracihk etmekti. General Timur Bahtiyar
komutasmdaki servisin oncelikli amaci, 'ulusal sag
lamak, diger bir deyisle Sah'a vonelik tehditleri ortadan kaldtr
maknl
1957'de CIA ve Mossad'm destekleri ile kurulan Iran lstih
barat Servisi SAYAK, zamanla etkin bir gizli servise
Sah'i korumakla mukellef olan servisin ilk patronu Bahtiyar,
1961'de darbe yapmaya kalkqmca gorevden almdi. 1970'de de
biiyiik bir ihtirnalle Sah'm verdig] bir emirle ortadan kaldmldi.
Yerine gelen General Hilseyin Pakravan ise, 1966'da, 60'h villa
nn basmdan itibaren ulkedeki dini gruplann ortaya koydugu
muhalif hareketleri basnramadtgi icin gorevden almdi. Sah bu
kez careyi cocukluk ve siruf arkadasi General NimetulJah Na
sir'da buldu. SAVAK'l yeniden kurmasim ve Monarsiye gerekti
gi gibi hizmet etmesini istedi. 1970'lerde SAVAK'lrt Amerika
sorumlusu olan Mansur Rafizade, Islam Devrimi oncesi teskila
nn icinde bulundugu giivensizlik iklimini vansitmasr bakurun
.. ECHELON
dan ilgtnc bir anekdot anlanr, Buna gore dogrudan Sah'a bagh
olan SAVAK ajanlan, kendi baskanlanmn telefonlanm bile
dinlivorlardrl
SAYAK adeta, binlerce insamn iskenceden gecirildigi, Peh
levi ailesinin yolsuzluklan ile kavrulan, politik muhaliflerin or,
tadan kaldmldigi ve vonetici elitin dindar halk topluluklanna
vabancilastigi 1963,79 doneminin simgesi olmustu, Amerika
da Sah'm koruyucusu ve destekleyicisi roluvle bolgedeki varli
gml pekistirivor, ama farkmda olmadan, daha sonradan kendi
sini monarsive karst bir halk hareketi olarak gosterecek Islam
. devriminin de tohumlanm ekiyordu.
Islam devriminden sonra ortaya cikan bilgilere gore, SA,
VAK, 15 bin full-time personeli ve vine onbinlerce muhbiri He
tam tesekkullu bir istihbarat servisivdi, Her ne kadar sivil bir
kurulus gibi gorunse de, SAVAK'm orduyla yakm bir iliskisi
vardi ve iist diizey elemanlanmn biiyiik bir kisrm, aym zaman
da askeri riitbelere de sahipti. Sah'm diger bir cocukluk arka
dasr ve sirdasi General Hilseyin Fardust, 1970'lerin basma ka
dar teskilatm baskan varduncrsrydi. Daha sonradan Sah tara,
fmdan, sadece saraym icinde istihbarat yapmasi icin kurulan
Ozellstihbarat Burosu'nun basma getirildi, Sah'daki korku ve
giivensizlik 0 kadar yiiksek boyutlardavdi ki, kendi ikametga
hmm icinde bile istihbarat orgiitii kurmustu! SAVAK, kurdu
gu sistemle tiim iilkeyi bastan aagl kontrol altma almisn. Ay,
dmlar, gazeteciler, iiniversiteler, yazarlar ve politik arenarun
tiim bireyleri SAVAK'm menzili icersindevdi. <;izgi dll cikana
gereken muamele vapihvordu. Teskilatm amaci, diger basktci
rejimlerde oldugu gibi, muhalifleri 'egitmek', egitemediklerini
ise ortadan kaldirmakn! Pehlevi vonetirnine muhalif olan og,
renciler arasmda da muhbirlere davali bir jumal sistemi kurul
mustu.
SAVAK, ROckweU International irketine, CIAdestekli IBEX
isimli yiiksek teknoloji iiiiinii iletisim gozlem sistemi 5.5
SOGUK SICAK OYUNLARI
milvon dolar, vine Stanford Technology Corp. irketine de Sah
ile komutanlan arasmdaki iletisimi saglavacak ozel bir telefon
sistemi icin de 7.5 milvon dolar odemisti. Ulkenin zenginligi, .
vatandaslann daha iyi denetlenebilmesi icin harcamyordu. Za,
manla alkedeki tek hukuk sistemine donii.en SAVAK, kur,
banlanna akla gelmedik ikenceler uyguluyordu. Elektrik ver
me, dayak, anilse SICak sudokme vesert cisimler sokma, res
tislere ag,.rllk t1rnak ve dilerin sokalmesi bunlardan sade,
ce baZilanycb. Teskilatm aym zamanda Tahran'da kendisine ait
hapishaneleri vardi. Buraya girenin canh gorulme
misti, Teskilatm Sah rejiminin giiciiniin dorugunda oldugu do,
nemde, Amerika'daki kolejlerde okuyan 30 bin lranli ogrenci,
yi denetlemekten sorumlu ozel bir birimi de vardi. Bunu vone
ten kisiler, FBI ve CIA'mn bilgisi dahilinde, Birlesmis Millet'
ler'deki Iran misyonuna bagh atase kimligi ile bu iilkede
faalivetlerini devam ettirivorlardi.
1978'de Sah'a vonelik hosnutsuzluk kendisini, genis caph
sokak yiiriiyiileri ve ayaklanmalar sekltnde gosterdi. Bu olaylar
esnasmda strursiz kullanan SAVAK ve ordu, 15 dolaymda
gostericiyi oldurmus, 50 binini de varalamisn. Bu baskiva rag'
men ayaklanmalan basnramavacagrm anlayan Sah, 16 Ocak
1979'da Tavuskusu tiiylii tahtmdan feragat ettigini acikladr. Bu
arada kimilerine gore 'yenilmez, armada' olarak gosteri
len CIA, Sah vakasmda bir kez daha cuvallrvordu. CIA ile ya
km ibirliginde calisan SAVAK'm onlarca vtldir baskisma rag'
men, Sah'a vonelik halk tepkisinin boyutlan hesaplanamamis,
Sah'm aniden tahn birakmak zorunda kalmasi Amerikan istih
barat cevrelerini ve Beyaz Saray'daki voneticileri <llrtmlU. 28
Evlul 1978 tarihli Amerikan Savunma lstihbarati'run raporun
da, '$ah'm en az 10 yll daha aktifolarak iktidarda kalmasl bekleni,
yor' ibaresi yer alivordu.
Etki tepki kanunlanndan SAVAK da kacamadi dogal ola
rak. Olkenin refahi ve ulusal cikarlan icin istihbarat vapacagi
.. ECHELON
verde, iskence ve bash ile rejimi korumayr on plana cikaran
teskilat, Ayetullah Humeyni iktidanrun gazabma ugradi. Teski
latm karargahlan bastldi ve onde gelen yoneticilen idam edil
di. 1979 Subat-Eylul'u arasmda idam edilen 248 subay arasmda
61 SAVAK gorevlisi vardi, Teskilat, halk ayaklanmasi lideri
Imam Humeyni'nin 1979'da iktidara gelmesiyle resmi olarak
lagvedildi.
MI6'dan Sukamo'ya tetgah
2000 yilmm Temmuz'unda, ilginc bir tesaduftur, lngiliz In
dependent gazetesi de, Disisleri Bakanligt arsivlerinde Endo
nezya arasnrmast yapan ogretim iiyesi Dr. David Easter'm elde
ettigi gizli belgeleri yaymladi. Boylelikle CIA'nm Musaddik
darbesindeki girisimleriyle birlikte, lngiltere'nin de, 1960'larda
Endonezya'mn solcu Devlet Baskaru Sukamo'nun devrilmesi
icin 'kirli oyunlara' giritigi resmiyet kazamyordu. Buna gore,
lngiliz istihbaran, dunya basmim sistemli bicimde Sukamo'ya
karst yonlendirerek, Endonezya lideri hakkinda karalama kam
panyasi yiiriitmiitii. Independent on Sunday gazetesinin habe
rine gore, lngiliz ajanlan BBC, Observer ve Reuters gibi haber
kaynaklanna 'aldana' bilgiler vererek, Suharto aleyhine bir
kampanya baslatrmsn. Belgeler basma SlZdlgl donern lngiltere
Savunma Bakaru olan Denis Healey, lngiliz basmma,
no'nun liderliRindeki Endonezyalt komunistlerin, Jakarta' cIa buyuk
biT katliam balatmak uzere gibi yarulnci haberler sizdml
dlgml itiraf etti.
Soguk Savas'm zirveye nrmandigi yrllarda, sol goriileri ne
deniyle yogun bash altmda tutulan Sukamo, 1966'da iktidar
dan alaagl edildi. Yerine gecen rejim ise, yanm milyon Endo
nezyali'mn caruna kasteden bir insan avi baslatrmsn. Ortaya
sacilan belgelere gore, lngiliz gizli servisi MI6'nm, lslamci geril
lalan destekleyerek Sukarno'nun ayaguu kaydrrdig. iddiasi, ger
. ta kendisiydi. .
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
Guatemala'da hedef Af'ben.t
CIA 1954'de Guatemala'nm demokratik yollardan secilmis
Devlet Baskaru Iccobo Arbenz'indevrilmesine de on ayak oldu.
Arbenz de, diger kurbanlar gibi, tanm reformu politikasi icin
komunistlerden destek alma hatasuu gostermis ve aym zaman
da Amerikan irketi United Fruit'in topraklanru koyluler ara
smda paylasnrarak Washington'un gazabiru uzerine cekrnisti.
ABD Dlileri Bakaru John Foster Dulles ve CIA Baskaru Al
len Dulles hemen bir eylem plam haztrladr. 1953'de CIA,
benz'i devirmekle gorevlendirildi. Teskilat, komsu Hondu
ras'daki isvancilan silahlandirdr ve egitti. Bu gucler 18 Haziran
1954'de saldmya gecti. Baslangicta fazla bir basan elde edilme
mesine ragmen, CIA'mn radyo propagandasi, isyanct guclerin
savismt ve basanlanni abartarak, ordu saflannda moral bozuk
luguna yol acn. Arbenz daha fazla dayanarnadi ve kacn. Aske
ri cunta idareyi ele aldi. Bu operasyonun basansi, CIA'mn bun
dan sonraki darbe girisimleri acismdan bir nevi moral oldu.
Operasyonun temeli, gelecekteki darbeler acismdan da bir or
nek teskil edecekti.. CIA, bir sure sonra goziinii burnunun di
bindeki Komiinist Kuba'ya dikti.
Dornurlaf' KmfeV'ruJe fiyasko
Fidel Castro'nun 1959'da Kuba'mn kontrolunu eline gecir
mesi, dunyayr oldugu kadar Amerikan istihbarat servislerini de
alrtmlu. Fulgencio Batista'nm diktatorlugunt; yikar vikmaz
demokratik rejime geri donulecegini soylemesinin haricinde,
Castro'nun devrimci planlan ve kendisi hakkmda hicbir ey bi
linmiyordu. Amerika, Castro'nun demokratik maskesine kan
ml olsa gerek, Batista'Yl devirip iktidan ele gecirrnesini izle
mekle yetinmisti. Ama Amerikalilan bir supriz bekliyordu.
Castro, inanmis bir komunistti ve Ada'ya tekrar ozgurluk ve
demokrasi getirmek gibi bir niyeti de yoktu. Kuba halki ise
murdan kacarken doluya yakalanrmsu, Sovyetler Birligi'nin
.. ECHElON
I
tam desteginde, Amerika'nm hemen bumunun dibinde despo
tik bir komiinist idare kurmakta gecikmedi. Seri tutuklamalar
birbirini izliyordu. Hicbir tazminat odenmeden turn vabanci ya
tmrnlar millilesririllvor, Castro'ya 'gazunun uzerinde var'
diyenler, kendilerini kodeste buluyordu. Demokratik kurumlar
ise hemen ilga edilmisti. Dogrusu Castro, hizh demokrathgiyla
(!) Amerika'vi oldukca alrtmltl. Amerikan alevhtarligma da
yanan kampanvalara girisen Castro, bir taraftan da diger Latin
Amerika ulkelerine, en buyuk gelir kaynagr olan eker ile bir
likte 'yeni rejimi' de ihrac etmeye cahsivordu. Amerika, Ku
ba'run bu ihrac mallanndan birine karst onlem almakta gecik
medi. Bu ulkeden vapilan tiim eker ahmlan yasaklandi. Bir yl1
sonra da bu ulkeyle olan tum diplomatik iliskiler kesildi. Cast
ro'nun gelmesiyle birlikte Amerika'run tatil merkezi Florida'da
ikinci bir Kuba olusuyordu. Darbeden bu yana Kubali bircok
politik ve askeri lider, entellektuel, i adanu ve tiiccar solugu
Miami sahillerinde alnusn. Castro rej iminden kacan bu kisiler,
bir muddet soma bir ordu kurup, Batista'dan daha zalim ve bas
kicr bir vonetim getiren Castro'yu devirmekten soz etmeye bas
ladi. Tabii ki CIA'nm uzun kulaklan gelismelerden haberdardi
ve belki de istedikleri firsat ayaklanna gelivordu. Kubah Kuba
hYI kiracak, Amerika'run basr agnmavacakn. Baskan Dwight
D. Eisenhower, Kubali multecilere SICak ilgi gosterdi ve CIA
baskam Allen Dules'i, multecilerin Castro'yu devirmesini orga
nize etmekle gorevlendirdi. Ama Castro'nun devrilmesini gor
meye politik omru yetmedi. Zaten kendisinden sonra gelecek
olanlannki de yetmeyecekti! Kanksiz demokrat olan Baskan
Kennedy de Kuba'daki rejimin devrilmesi planma cok steak ba
klyordu ve hemen bu yondeki balamasml
ti. CIA, 1200 Kiibah miilteciyi gizli kamplarda egitmeye
dl. 'Kuba TugaYI' olarak isimlendirilen kuvvet 1961 Nisan'mda
Domuzlar Korfezi denen noktadan Kiiba'ya ayak bastl. Bastl
ama ikinci bir adlml atamadl. Zira istila giriimi tam bir
te doniimiitii.
SOGUK SICAK OYUNlARI ..
Baskan Kennedy'e gore, operasyonun basansiz olma ihtima
li cok azdi. Darbeciler ilk etapta basansiz olsalar bile, Kuba'nm
bolgelerine kacip bir gerilla giicii olusturacaklar ve surekli
Castro'nun basmi agntacaklardl. Amerikan hukumeti, Kiiba
halkinm da bu esnada avaklanacagim hesapliyordu, ama evde
ki hesap uvmadi. Avaklanma falan olmadi. Donanmu
yetersiz, kotu egitilmi istilacr gucler, kividan oteve gecemedi.
Ostiine iistliik bir de cephaneleri kisa zamanda tiikendi.
CIA'mn soz verdigi cephane ikmal gemileri ortada goninmu
yordu. Durumu yakmdan takip eden Kennedy, CIA'dan, ikmal
gemilerini kryrya vaklasnrmalanru istemis, fakat Amerika'run
istila girisimini finanse ettigini ortaya crkaracagi icin bu fikir
den vazgecilmisti. Kardesi Robert'a gore, Baskan Kennedy,
berbat etmektense saldzrgan olarak damgalanmayl gaze ifin'
aktif mudahalede bulunmalan gerektigini diiiiniiyordu. Bu ara
da istila girisiminin basindan itibaren CIA ajanlan ile Kubah
isvancilar arasmdaki iletisim yetersiz kalmis, Castro'ya ait
ler isyancilan kryrya hapsetmisti. Cok aglr kayiplar verivorlar
dr, Hava destegi istediler. Baskan Kennedy, destegin verilmesi
ne taraftardr ama ulusal guvenlik darusmanlanndan Dean Rusk,
baskana, 'Amerikan Hava Kuvvetleri'nin gizli operasyonda
dair verdigi sozii hanrlatti ve aksi durumda
valanci olarak damgalanacagim sovledi. Kennedy, irnajiru degil
isyancilan tehlikeye atmavi yeglemi ve Castro, Kuba Tugavt'm
geldig] gibi denize geri dokmiitU. lstilacrlann bir kisnu acikta
dolanan Amerikan destroyerleri tarafindan toplandi. Adavi ele
gecirmek icin gelen isvanci guclerin buynk bir kisrru oldurulmus
ya da esir almmisn. Castro karsismda alman bu utandmci
lubiyetin faturasl, dogal olarak giicii zaman
Van CIA'mn bama patladl. Askeri taktik, stratej i, destek vb
konulardaki yetersizligi ortaya Bakan Kennedy her
ne kadar fiyasko ile ilgili tiim sorumlulugu iistiine alsa da,
CIA'yl, kendisini yeteri kadar bilgilendirmedigi sert bir dille
.. ECHELON
elestiriyordu. Baskilara dayanamayan Dulles istifa etti. lstifasi
run ardmdan, 'Operasyon balamadan Oncede zaten hif birimiz
Kubahallamn isyancllara destek inanmlyorduk' diyerek,
1200 kisinin hayan ile nasil kumar ovnadiklanm ortaya koyu
yordu. Diinyanm bir numarah gizli servisi olarak gosterilen
CIA, bumunun ucundaki bir operasyonda cuvallamis, Cast
ro'nun ve dolavisryla da Sovyetler'in elini guclendirrnisti. Ok
yaydan crkrmsn bir kere. CIA'nm hatasi Amerika'nm basmi
daha da agntacaku. Castro, durumdan istifade etmekte gecik
medi. Sovyet lideri Nikita Kruscev'i Kiiba'ya daha askeri
vardimda bulunmasi icin sikqtmvordu. Hep birlikte, dunyavi
steak bir nukleer cansmarun eigine getirecek meshur Kuba
ze Krizi'ne dogru kosuvorlardi. Kuba'daki CIA destekli darbe
girisiminin sonunda patlak veren fuze krizi, kendi icinde bir ca
susluk destaru da banndmvordu.
Domuzlar Korfezi fiyaskosunun ardmdan Kruscev'i bash al
una alan Castro, istedigini elde etmisti. Kuba, Sovyetler'in
karakolu ise bunun ka1'lhgml almalrydi, Sovyetler Birligi,
Amerikan tehditlerinden korunmasi icin Kiiba'ya aralarmda
Amerika'vi vurabilecek fuzeler de bulunan aglr silahlan verme
yi kabul etti. Prestijini kurtarma derdine dusen CIA, soz konu
su silahlar Kiiba'ya dogru vola crkmadan, taraflar arasmdaki bu
anlasmayi ogrenerek kendisini bir nebze olsun affettirmisti.
Baskan Kennedy, hemen Kruscev'i arayarak munasip bir dille,
'Adaya savunma arnafu silahlar yerletirilmesine iiira;
rim, ama saldm arnafu fuzelerin gelmesi durumunda, bunun
lararasl bir krize, hatta saVaa yol soyledi. Kumaz
Kruscev, sadece savunma amach silahlar gonderdlklerini soyle
yerek muhatabmi sakinlestirivordu. Rus. teknisyenleri Kiiba'ya
ulaml, Kiibahlara bile yasak olan bolgelerde
Amerikan casus U2'ler olarak bu
alanlan fotografllyordu. <;ekilen resimlerin birinde, Amerika
ve Kuzey Yanm Kiire'deki diger merkezleri vurabilecek fuze
SAVAS'IN SICAK OYUNLARI ..
rampalan tespit edilince, taraflar tekrar gardlanm almakta
cikrnedi. Kruscev, Kennedv'nin Domuzlar Korfezi'ndeki cekin
gen tavnm hissedince kumar oynamaya kalkqn ama kisa sure
de blofu goruldu. Kennedy, Buyukelcisi Adlai E. Stevenson'un
eliyle casus ucaklann cektigi fotograflan Birlesmis Milletler'de
giindeme getirdi ve fuzelerin geri cekilmesini talep etti. En bu
yiik avantaji, cografl olarak steak savas bolgelerinden uzakta
bulunmasi olan Amerika, bumunun dibindeki nukleer fuseler
le birlikte yaamaya niyetli degildi. Kuba aciklanna biiyiik bir
filo gonderildi ve ada ablukaya almdi. Bu arada Sovyetler'e de
aba alnndan sopa gosterilivor ve 'Fuzeleri geri fekmezsen, buyuk
bir atom saValm gaze al' mesaji gonderilivordu. Kruscev, icine
diitiigii zor durumdan kurtulmanm yollanm anyordu. Ameri
ka'nm Tiirkiye ve Yunanistan'daki jupiter fuzelerini cekmesi
durumunda Sovyetler'in de Kuba'daki fuzeleri geri cekecegini
soyledi. Kennedy bunu duymamazhktan geldi. Sovyet fuaeleri
nin kayusiz artslz cekilmesinde diretiyordu. Kendinden emin
tavnrun ardmda ise tabii ki bir casusluk basansi vanyordu. 0
gerilimli giinlerde, Kremlin'de toplanti iizerine toplann vapih
yor, Ruslar tavir belirlemeye cahsivorlardi. Tabii ki bu esnada
kendilerini dinleyen bir kulagm varligmdan habersizdiler. lngi
liz Gizli Servisi MI6 adma calisan KGB ajam Oleg Penkovsky,
tiim konusulanlan Londra'ya rapor ediyor, ordan da
ton'a iletiliyordu. Penkovskv'nin gonderdigi mesajlann odak
noktasi uydu: Ruslar, Amerika'dan fekiniyor ve nukleer bir
l kazanamayacaklanna inamyorlardl! Sonunda Kruscev pes etti.
Sovyet fuzeleri Kuba'dan kayitsu artslz geri cekildi. Hem Ken
nedy hem de CIA, prestijlerini kurtarrrusn. Kruscev'in imaji ise
yerle bir olmustu, Politbiiro iiyeleri onu 'palytlfoluk' yapmakla
1964 Yllmda gorevinden almdl ve hayatmm geri
kalan hsmlm 'dllanml birisim' olarak zorunda kaldl.
CIA'nm beceriksizligi He puan kazanml ama Kremlin
kostebegin slzdudlgl bilgiler, sonunu getirmiti. Soguk Sava'm
ECHELON
steak donemlerinden biri daha, bir casusun ayak oyunlanyla ve
rini sakinlige birakiyordu... U2'ler, CIA ve kostebek Penkovsky,
gorevini iyi yapnusn. Castro, vakayi sryimusn ama CIA, onun
pesini birakmayacakn... Guney Amerika'daki diger liderlerin de
tabii ki.
Sili ve Pinochet destekfisi Amerika
Salvador Allende yonetimindeki komiinist ve sosyalist ko
alisyon 1970 secirnlerinden zaferle cikmca, Sili, kacuulmaz ola
rak CIA'nm hedef tahtasinda boy gosterdi. Allende iktidara
gelmek icin halka refah vaad etmisti. 11k olarak ulkenin en bu
yiik ihrac iiriinii olan bakir madenlerini Amerikan lIT firma'
smm elinden alarak ozellestirdi. Bu sayede onemli bir gelir el
de eden Allende'nin bu davrarusi lIT firmasi ve Amerikan yo,
netimini oldukca ofkelendirdi.
Amerika, bunun iizerine Sili'ye ekonomik ambargo koydu
gunu acrkladi. CIA, 1964'den bu yana Allende'nin rakiplerine
mali destek vermis, ama yine de Allende'nin iktidara gelmesi
ni engelleyememisti. Amerika'run arka bahcesinde yeni bir Ka
ba olacagmdan endise eden Baskan Richard Nixon, CIA'ya, AI,
lende'yi devirmesi icin yeil1lkyakn. Askeri darbe de secenek
lerden birivdi. Sahte pasaport duzenlenmis CIA ajanlan, asm
sage. kanattan subaylarla irtibat kurmak icin baskent Santi,
ago'ya uctu. Emekli generallerden Roberto Viaux, olasi bir dar'
bede rol alabilecegini belirtirken, Sili Genelkurmay Baskaru
General Rene Schneider, darbeye karst cikn. Bunun iizerine
CIA, Schneider't ortadan kaldirmava karar verdi. Ama son da
kikada CIA plaru dondurdu. Ama Viaux'u durduramadi. Viaux,
birkac basansiz girisimin ardmdan Schneider'i oldurdu. Buna
ragmen Allende koltuga oturdu, CIA'mn pes etmeye niyeti yok
tu. Ulkenin ekonomisini crkarmak ve muhalefeti bes
lemek icin 8 milyon dolar harcadi. Sonuca da ulasn. Diinya ge- .
nelinde bakir fivatlarmm dusmesi ve Amerikan ambargosunun
SOGUK SICAK OYUNLARI
sonucu ortaya cikan ekonomik kaosun getirdigi ortamda, gene'
ral Augusto Pinochet'nin 1973'de yaptlg1 darbe ile Allende
devrildi ve olduruldu.
2000 vrlmm Eyltll aY1 sonunda ortaya sacilan belgeler,
CIA'nm darbe ve darbecileri ne kadar sevdigini bir kez daha
gosteriyordu. Buna gore, 17 y11 boyunca demir yumrukla
voneten Augusto Pinochet'nin gizli polis teskilan DINA'nm
baskaru General Contreras Sepulveda, bir donem CIA hesabma
calisrmsn. Sepulveda, Pinochet'in 1973'te, secilmis sosvalist
devlet baskaru Salvador Allende'yi kanh bir darbeyle devirme-:
sinden bir y11 soma CIA adma cahsmaya baslarrus, 1975'de or'
giitten kendisine odeme yaptlnusn. Gizlilik derecesi kaldmlan
belgelere gore CIA, 1976 yrlmda Allende doneminin Washing,
ton Buvukelcisi Orlando Letelier ve ABD'li yarduncisi Rani Mor
fit'i, General Pedro Espinoza'yla birlikte bombah bir suikastle 01,
durmekten suclu bulunan Sepulveda'yla iliskisini J977'ye kadar
surdurdu! CIA'nm General Contreras ile iliskisi, Letelier su
ikastinin arkasinda hukumetinin oldugu ve Contreras'in su
ikastteki rolune iliskin dedikodulara karsm bir y11 daha surdu,
1993 yihnda General Contreras ve Espinoza bombah suikastten
suclu bulunmus ve 7 ytl hapis cezasina carpnnlrrusn. Bu gercek
leri, Ulusal Guvenlik Arsivi isimli think tank kurulusundan Pe
ter Kombluh, CIA'mn demokratik bir hukumeti devirip, bin,
lerce kiiyi olduren guclerle kurdugu iliskileri netlestirmesi act
smdan onemli buldugunu soyluyordu. Bu arada Pinochet'nin
1973'teki darbesinin ardindan gozaltmda oldurulen ABD'li ga
zeteci Charles Horman'm dul esi [oyse'un belgelerin aciklanma
sryla birlikte giindeme getirdig! iddialar, CIA'nm oralarda pis
birseyler cevirdigini dogruluyordu. ]oyse Horman, CIA'nm ko
casmm olumuyle ilgili vayrmladigt 6 belgenin tahrif edildigini
ve 10 belgenin de karanhkta birakrldiguu one surdu. Horman'a
gore kocasi, CIA'mn Salvador Allende'nin iktidar uzaklastml
masmdaki rolu hakkmda 'fok bildigi' icin oldurulmusnl.
.. ECHELON
Allende darbesindeki Amerikan parmagi, villar soma, done,
min ABO San Diego buyukelcisi Edward Korry tarafmdan dog,
rulanacakti. 1961,1971 villan arasmda Sili'de gorev yapan
Korry, 2000 yilmda bir lngiliz haber kanalma verdigi mulakat
ta, darbenin hemen oncesinde Nixon HeOval Ofis'te yaptlgl ve
sadece 10 dakika siiren konusrnasiru oyle anlanvordu: "Odaya
girer ginnez ilk sozU, 'Bu lanet Olasl heri! Allende'yi nasll devirece,
Riz' oldu. Oldu4a rahatslZ gOriinuyordu. Darbe olmasml kesinlikle
istiyordu. Bunahif yoktu."
Nixon'dan iktidan devralan Reagan da, darbecilikte selefle
rini aratmadi,
Skandahn cuh: lranA<ontra
Kuba ve Sovyetler tarafmdan desteklenen Nikaragua'daki
Sandinist hukumet de, CIA'mn ofkesini iizerine cekrnisti.
1981'de iktidara gelen Reagan hukumeti acismdan sakmcali
piyade olarak resmedilen Sandinistler, Amerikan destekli dik
tater Anastasio Somozc'vi 1979'da devirmis ve 0 gunden bu va
na taraflar arasmda kiyasrva bir miicadele baslarrusn. Amerika
hemen Somoza vanhsi subaylan ve 'Kontra' olarak tanman ge
rillalan silahlandirarak, Sandinist hukumetin iizerine saldi.
1980'lerin ortalarmda gerillalann sayist 15 bine ulasmisn. Bu
arada Kongre, 1981,82 butcesinden 29 milyon dolar ekstra pa
ra ile CIA'mn girisimlerini destekledigini gosterivordu. Konrra
lann, Sandinist hukumete karst verdikleri miicadele basanli01,
masma ragmen uzun vadede sonuc getirmedi, Amerikan Kong,
resi'ndeki destek giderek azaldi. Hatta 1982'de, Kongre 'Boland'
degiikligini gecirerek, CIA'nm Nikaragua hukumetini devir
mek icin ozel fonlan kullanmasmi yasakladr. Bu arada 1984'de
CIA ajanlarmm Nikaragua limanlanru mavmlamasi sonucu,
muttefik ulkelere ait gemilerde biiyiik zarar gorunce Kongre,
CIA'nm rum fonlanm kesti.. Reagan ve kurmaylan cok zor du
rumda kalrrusn ama, Sandinist hukumeti devirmeyi de kafaya
SOGUK SAVAS'IN SICAK OYUNLARI ..
takrmslardi bir kere. Sonunda Reagan hukumeti Kongre'yi by,
pas etmek icin kendince cok parlak bir fikir buldu. Iran'a yapi
lacak silah sansmdan elde edilen paralar, kontralara aktanla
cakn. Sonucta tarihe lran,Kontra SkandaU olarak gecen rezalet
ekillenmeye basladi.
Reagan iktidanrun ilk villan, aglrltgl Amerikah olmak uze
re Lubnan'da Hizbullah tarafmdan rehin alman banlilann yol
rehine krizleriyle calkalamvordu. Rehineleri kurtarmak
icin operasyon vaptlmasi fikrinin saglikh olmadigr anlasilmca,
Reagan ve kurmaylan kendilerince parlak bir flkir gelistirdi,
Hizbullah iizerinde etkisi oldugu bilinen ve Irak'la arnansiz bir
savasa girimi olan lran'a yasadisr yollardan silah satilacak,
Iran da rehinelerin serbest birakilmasiru saglayacakn. Bu arada
Washington ve Tahran arasmdaki iliskilerin de iyilestirilmesi,
lran'dan gelen paralarla da kontralann finanse edilmesi hedef
leniyordu. Reagan huknmeti, bir tasla kus katliami vapmavi
planliyordu, fakat isler sarpa sardi. Denizci Albay Oliver North,
silahlan temin etmekle gorevlendirlldi. Ama gorunurde Iran,
Amerika'run terore destek veren ulkeler listesinde bulunuyor,
lran'm ise Amerika'vi "Biiyiik Seytan" olarak isimlendiriyordu.
Statukoyu bozmayacak kivrak bir bulunmalivdi. En so'
nunda aralarmda iinlii silah sancisi Suudi Adnan da
bulundugu bir aracilar grubu vasitasiyla, bir ulke uzerin
den silahlann lran'a gonderilmesine karar verildi. ulke
ise, lsrail oldu! lsrail'e gore, kendisi icin iki biiyiik tehdit olan
Iran ve Irak'm birbirlerini bogazlamasi icin yaprlan her ey mii
bahn. Lubnan, Polonya, Bulgaristan, Isvicre, Belcika ve
Cin'den gelen her tiirden silah, Amerikan Hava Kuvvetleri'ne
ait ucaklarla Nikaragua iizerinden lsrail'e gonderiliyor, oradan
da lran'a naklediliyordu...
Olav patlak verdiginde, CIA Baskaru William Casey gunah
kecisi olarak ortaya anlmaya cahsilsa da, skandaldan teskilann
kendisi ve Beyaz Saray da yara aldr, Hukumet ve CIA, savunu
.. ECHELON
Ian tiim parlak degerlere ragmen, sue iistii vakalanrmsn. Silah
satist yasak olan bir iilkeye silah sanlivor, buradan elde edilen
kara para, vine yasak oldugu halde, bir baska devletin secirnle
i basma gelmis hukumetini devirmek icin harcarnyordu. Tabii
ki tiim bu panrnrun iizerine, 'Amerika'mn ulusal pkarlan' perde
si Bu ulusal crkarlaricin neler vapilmarrusn kilReagan
hiikiimetinin binbir numara ile gerceklestirmeye calistiguu,
Nikaragua halki gerceklestirdi, 1990 Subatmda yaptlan secim
lerde Sandinist hukumet iktidardan diitii.
Bu arada han' Kontra skandali, iilkelerin ulusal cikarlar soz
konusu oldugunda, her tiirlii kanun ve prensibi ayaklar altma
alabilecegini, birbirlerini gtmahi kadar sevmeyen ulkelerin
artlar gerektirdigi zarnan bir araya gelebilecegini gostermesi
acismdan ilginc bir ornek olarak tarihe gecivordu...
Dop Avrnpa'daki hileli sefimler
Gizli servislerin darbe vapnrmasr ile ilgili en 'baanh' perfor
mansi, II. Diinya Savasi'ndan soma Dogu Avrupa iilkelerindeki
cahsrnalanvla KGB sergilemisti. Polonya, Dogu Almanya, Bul
garistan, Romanya, Macaristan ve Cekoslavakva'da, KGB ve
selefleri (NKVD, NKGB ve MGB) savas sonrasi ortaya cikan
koalisyon hukumetlerini henzer taktikler kullanarak devirdiler
ve yerlerine komiinist gudumlu hukumetler kuruldu. Sistem
oyle islivordu: Once Sovyet ajanlan, giivenlik darusmam kis
vesiyle ilgili iilkelere gonderilivor, daha soma vine bunlann
vonlendirmesi ile giivenlik gucleri, rejim muhaliflerine bash
vapiyor, iskenceve tabi tutuyor ve genellikle de ortadan kaldm
yordu! Muhaliflerin sindirilmesi icin en ideal vol 'Nazi
etiketini vapisnrmakn. Aykm sesler temizlenince, tabii ki
vine Sovyetler'in vardirm ile hileli secirnler duzenleniyor ve
Kremlin destekli hukumetler kuruluyordu. Stalin boylelikle,
hem Dogu Avrupa'daki savas sonrasi koalisyonlan ortadan kaldr
nyor, hem de bir CkildeYalta Konferansi'nda verdigi 'demokratik
SOGUK SICAK OYUNlARI
dazenlenmesi' sozunu tutuyordu. Hileli ve Soyvet gol
gesindeki secimler, gorunurde ise yaramasma ragmen, Ban'run
Sovyet rejiminden giderek daha fazla iiphelenmesine neden
oluyordu. llerleyen yillarda, soz konusu iilkelerdeki giivenlik bi
rimleri, rejimlerin devam ettirilmesi ve Moskova'nm istemedi
gi gelismelerin bastmlmasi icin siklikla kullamldi,
KGB'nin diger bir onemli bo1ge olan Ortadogu'dakiihiikii'
met olusumlanna karst da yakm ilgisi vardi,
lsrail'e karl FKO kam
KGB, lsrail'de daha ulkenin 1948'deki kurulusundan itiba
ren etkin oldu. Sovyetler Birligi, Filistinlilerle olan rnucadele
sinde siyonist harekete hem silah sagladi hem de 1947 A8 yrl
lannda politik destek verdi. Olkenin kurulusu esnasmda bura
ya eden Sovyet yahudileri arasmda bircok gizli KGB ajaru
da vardi. Bunlar iilkenin Sovyetler'le olan ittifakmi devam et
tirmek icin cahsmalarda bulundular. Zamanla Krernlin'in lsra
il'e gebe bir politika takip etmesi, Rusya icinde anti-semitizm
karsithgirun uyanmasma sebep oldu, Sonuc olarak lsrail, ban
ya yakmlasn. Moskova buna karsilik lsrail'in dusmam Arap ul
kelerine 'destek vermeye basladi. 1960'lann ortasmda Misir
Devlet Baskaru Cemal Abdal Naslr'm onderligindeki Arap Mil,
en biiyiik destekcisi, Moskova olmustu. Hatta
Sovyetler, 1967 Arap-Israil savasmm baslamasiyla lsrail ile
olan iliskilerini kesti. Bu tarihten itibaren
ru... ' politikasi takip eden Moskova, Filistin DrgatU
(FKO) ve lideri Yaser Arafat'm en biiyiik hamisi oldu. KGB'nin
efsanevi albaylanndan OlegGordievski'ye gore, KGB, FKO ele
manlanru Moskova yakmlanndaki kamplarda egltiyor ve lsra
il hedeflerine yapilan saldmlarda kullamlan silahlan temin
ediyordu. FKO istihbarat elemanlan ise KGB'nin Andropov
Enstitiisii'nde egitim alryordu. Aym zamanda diger Dogu Bloku
ulkelerinden de destek geliyordu. 1972'de, FKO, Romen Gizli
ECHELON
Servisi Securitate'yle de ibirligine girmisti. 1979'da 300 filis
tinli gerilla, Kuba'daki kamplarda egitim aliyordu. 1980'lere ge.
lindiginde FKO ile Moskova arasma kara kedi girdi. Kremlin,
Arafat'm lsrail ile devam ettirdigi bans goriimelerinde Sovyet
ler Birligi'ni marjinallestirdigini diiiinmeye basladi. FKO'niin
gozden dusmesivle birlikte KGB'nin lsrail rejimine yonelik fa.
aliyetleri de askiya almdi.
Ruslar, bu arada kendi 'kardesleriyle' de bogUmaYl ihmal et
miyordu.
Oyun botan Yugoslavya tie Stalin
Maresal josip Broz Tito'nun idaresindeki Yugoslavya,
KGB'nin en buyuk hedeflerinden biri olrnustu, Avrupa'daki en
bagimsrz komiinist ulke olan Yugoslavya, dogal olarak, bu ulke
ler i.izerinde asnk kestik' Stalin'in caruru sikiyordu.
Tito hem Stalin'in emirlerini dinlemiyor hem de hukumetine
KGB ajanlanru vaklasnrrmyordu. Tito'nun turn cabalanna rag.
men, KGB'nin selefi MGB ve NKVD elemanlan, kabineye, or.
duya ve hatta Tito'nun korumalan arasma kadar sizmavt basar
misn. Tito bunu farkedince Sovyetler'i protesto etti. Kremlin
ulkedeki tiim damsmanlanru cekti ve Yugoslavya'yi aciktan ki
nadi. Komiinizm'i diinyaya yaymak icin kurulan 'rejim borazam'
Kominform, Tito hukumetinin devrilmesi icin bulundu.
Sovyet gizli servisleri, Tito'yu devirmek icin hemen devreye gir
di. MGB, Tito'nun etkisi altmdaki Amavutluk'ta Tito karsiti
bir darbe duzenledi. Tito ile Sovyet istihbarat servisleri arasm
da kiran kirana bir miicadele basladi. Ihtiyar kurt Tito'nun pes
etmeye niyeti yoktu. Sovyetler'le vollanm ayirdikran soma, 12
bin Sovyet sempatizaru tutuklanarak kamplara gonderildi. Sta
lin'in tiim inadma ragmen Tito,Yugoslavya iizerindeki kontro
liinii devam ettirdi. 1993 yilmda Rusya Devlet Baskaru Boris
Yeltsin'in basdamsmanlanndan biri, KGB'nin Tito'yu oldurmek
SO(';UK SICAK OYUNLARI BII
icin hazirladigr planlan acikladi. Buna gore Tito, igne ile zehir
lenecek ya da kendisine zehirli miicevher kutusu gonderilecek
ti. 1953'de Stalin'in olumu ile planlar iptal edildi. lki vil soma
Kruscev, Yugoslavya'ya vapngt ziyaretle iliskileri normallestir
meye calisnvsa da, Tito'nun 1980'deki olumune dek dusman
kardesler arasmdaki husumet devam etti. ..
Sovyet yonetimi, bircok darbeden kazanch cikmasma rag
men, Afganistan'daki faaliyetleriyle bir nevi harakiri yapacakn.
Sana dfdan kapl: Afganistan
Basra Korfezi petrollerine ve Hint Okyanusu lirnanlanna ya
km olan Afganistan, her zaman Soyvetler'in itahml kabart
rmsn. 1970'lerde bu ilgi doruga ulasn. Afgan lider Muhammed
Davud Han, ulkeslndeki komunist partisini vasaklayip, bir de
bandan yardim almaya baslavmca, Kremlin'dekiler cok ofke
lendi, 1978'de, Sovyetler'in egittigi Afgan subavlann yaptlgl
darbe ile iktidardan uzaklasnnlarak oldtlruldu. Davud'un veri
ne gelen Nur Muhammed Taraki liderligindeki rejim Moskova
acisindan daha hesaphydi. Ama bu kez de Taraki'nin yaptlgl
marksist reformlar sorun oldu. Reformlann ofkelendirdigi Mus
lurnan mucahitler rejime karst ayaklandilar, Moskova, baskicr
ve kanh taktikleri ile mucahitleri ayaklandrrdigi icin Tara
ki'nin tegmenlerinden Hafizul1ah Amin'i suclayarak, Taraki ile
onu ortadan kaldirmak icin anlasti. Plandan haberdar olan
Amin, onlardan erken davranarak Taraki'yi oldurdu. KGB,
Amin'in Sovyetler Birligi'ne karsr tavir altp banyla flort etme..
sinden korktu. Politburo'dan gelen emirle birlikte KGB'nin
ozel Alfa Timi Kabil'e uctu. Baskanlik sarayuu basarak, Amin
ve oglunu katletti. Bu operasyonun ardindan, Sovyetler icin so
nun baslangici olarak kabul edilen Afgan savasi baslayacak, son
barutunu burada harcayan komunist rejim, gelisen olaylar aka
binde tarih sahnesinden silinecekti. i
.. ECHELON
Halen darbe yaplyorlar mIl
Peki SavQ bieti, danya hzzla Boylesi bir or'
tamda MIen darbe planlayan gizli servis olabilir mil Bu soruyu so'
ranlar muhakkak cikacaknr. 0 zaman 25 Ekim 1998 tarihinde
dunya ajanslannm kisa bir habere goz atalirn, belki ce
vabiru buluruz:
'Amerikan basml, BQkan BiU Clinton'm, Yugoslavya Devlee
BQkam Slobodan devrilmesini angOren gizli bir plana
onay verdigini One sarda.
Newsweek dergisi ile New York 'TImes gazetesinin haberine gOre,
plamn uygulanmasml, CIA astlendi. Haberde, Clinton tarafindan
imzalanan belge CI.A:mn, Hakameti'ni za,
yl/lacacak bulunmasmm ongOralda@. belirtildi. Milose,
Rusya, KlbnS Rum kesimi, ve Labnan'daki bankala,
ra buyuk miktarlarda parasl var. Ingiltere Bakam Robin
Cook da, Slrbistan'm, uluslararasl topluma yeniden kaellmak iste
mesi halinde, ile diger savQ zanulanm teslim et
mesi gerektigini soyledi.'
Haber bu. Cook'un da belirttigi gibi kilit kelime, uluslarara,
Sl toplum. Daha dogrusu, kuresellesmeyle ekillenen yeni ulus
lararasi toplum, Buna ayak uydurmayanlann, bir zamanlar bu
yukkatliamlara imza atarlarken uzaktan izlenmelerine ragmen,
yeni duzeni tehdit etmeleri durumunda devrilmeleri caizdir!
Nitekim, Milosevic, 2001 vtlmm Haziran'mda Yugoslavya'nm
kiiresel sisteme dahil edilmesinin oniiniin karlhgmda
Sava Mahkemesi'ne teslim edildi!
MQfuz casusluOu: Mermisiz silah!
2000 yllmm MaylSaymda Tiirkiye bir tartlmayla
kalamyordu. kileri Bakam Sadeetin Tantan'm iilkedeki teror ve
yolsuzluk gibi sorunlann ardmda birtaklm niifuz casuslanmn
oldugunu iilke giindemini kantlrmlu. DIke gene'
SOGUK SICAK OYUNLARI BI
linde baslanlan anti-teror ve yolsuzluk operasyonlanna antta
bulunarak nufuz casuslugu tarnsmasim baslatan Tantan, oyle
diyordu: 'Bu klasik ajanuk Uygulamasl bir Farku bir ha,
rekee. Medyamn insanlar azerindeki gUcilyle nafuz casuslan eekin
olmaya MedyaYl da kullanarak kamuoyu
lar... Herhangi bir ulke, bir baka alkedeki nafuzunumedya aracl,
kuvveelendirmeye balamlur. nafuzlanm
kullanarak halJa eeki aluna ahyorlar. 0 alke YOnetimi, hark lehine
ler zaman, dezenformasyona Bu yararu
engel oluyorlar. Aleyhte yaptlnyorlar.' Eski bir polis sefl olan
ve istihbarat dunyasiru iyi taruyan Taman, ozetle, mifuz casusu
kullanan ulkelerin, yetki ve etki giicii olan insanlar iizerinden
amaclanna ulasnklanm, kendi amaclanna hizmet eden medya
yardmuvla halki da etki altma aldiklanm soyluyor, bu arada na,
fuz casuslugu ve dezenformasyon gibi kavramlan da ulke gunde
mine sokuyordu. Peki nufuz casuslanrun cok kritik durumlarda,
hissettirmeden devreye girip olaylan kiskirtnklanm ve aleyhte
kamuoyu olusturduklanru ifade eden Tantan endiselerinde
hakh rmvdr?
Bakm eski MIT mensubu karsr-istihbarat uzmaru Mehmee
Eymar, nufuz casuslugunu nasil tarumlryor: 'Tesir Ajam', bir al,
kenin siyasal ve ekonomik kararlanna, ve politikaslna tesir
edebilecek herhangi bir gOrevde bulunan ve yabancl bir alke lehine
faaliyee gosceren Bu yer, istihbarae ve gUvenlik servisleri, ba,
kanuklar, basm Onemli birmakamm ozel kalem madar,
laRa ve saire gibi herhangi bir pozisyon olabilir. Olkemizin yakm
rihinde, bicmek eukenmek bilmeyen arkaslnda bu tip
'ajanlann' bulunmasl muhakkakur... '
lstihbarat dilinde, belli bir hedefe yonelik olarak yanh yon,
lendirme ve eldeki imkanlann kullamlmaslyla halka istedigini
yaptuan yetkili ve etkili insanlara, niifuz casusu deniyor. 'Tesir
ya da 'Yonlendirici Ajanuk' olarak da bilinen niifuz ca,
suslugu denilince akla ilk gelen ornek, '(Soz konusu donemde
aD ECHELON
bakan Taman ve Ecevit'in de ferfevesin.
de isatetettigi gibi) Sovyetler'in, 'Cambridge Casus Agl' olarak bi
linen iist duzey MI6 ve MIS yoneticilerini kendi saflanna kata
rak lngiltere ve Amerika'ya vurdugu buyuk darbe gelir! Soz ko
nusu olav, iizerinden uzun villar gecmesine ragmen, istihbarat
dunyasmm kansikhgmi, bu dunvanm kahramanlanmn kansik
ruh hallerini ve her eyden onemlisi, yenilmez, hata yapmaz ve
bazen gucleri gereginden fazla abartilan gizli servislerin, aslmda
ne kadar aptalca hatalar vapabilecegini gostermesi acismdan
incelemeye deger,
Cambridge Casus Alt
1930'larda lngilizlerin unlu Cambridge Oniversitesi, komu
nist rejim acismdan oldukca bereketli bir sizma noktasi olmus
tu, lstihbarat dunyasma damgasim vuracak Cambridge Casus
AgI'mn (Ruslar, bu gruba zincir' ismini verm.4ti) uveleri
Guy Burgess, Donald Maclean, Anthony Blunt, John Caimcross,
ve hepsinden onemlisi de Harold KimPhilby, bu okuIdan mezun
olmuslardi. Ve hepsinin ortak noktasi, homoseksuel olmalany
dil 1920'lerde donemin Sovyet lstihbarat Servisi NKDV'nin
en biiyiik amaci, lngiliz istihbarat servisine sizabilmekti. Soz
konusu ulkede bircok komiinist oldugu halde, bunlar mimlen
mi parti iiyeleri olduguicin, istenilen pozisyonlara yiikselmele.
rine izin verilmiyordu. Sovyetler'in gozii ise yuksekteydi. Mum
kiln olan en yiiksek mevkilerde adamlan olmahydr. Bunun icin
gozlerini, heniiz mimlenmemis gene marksistlere cevirdiler, 01
kenin saygm egitim .kurumlarmdan olan ve mezunlannm
vonetim kademesine nrmanan Cambridge ise sempatizan kay.
myordu.
Sooyet Masast efi Rus casusu!
Besli zincirin en ses getiren elemaru iiphesiz ki, 1944'de
MI6'mn Sovyet Karst Casusluk Masasi efligine kadar vukselen
SOGUK SICAK OYUNLARI
Harold Adrian Russell (Kim) Philby olrnustu. Stanley ya da Ajan
Tom olarak da bilinen Philby, 1940'larda MI6'ya girmeyi basar
dt ve 30 vil boyunca lngiltere'ye ihanet etti! Philbv'nin ilginc
bir gecmisi vardi. Babasi H. St. John Philby, Arap dili ve edebi
van uzmam olarak lngiliz istihbaratma hatta Ortado
gu'da Araplan Osmanli Imparatorlugu'na karst kiskirtma ope.
rasyonlannda gorev alrrusn. Daha sonradan lngilizlerin Arapla
n kandirdigma kanaat getiren baba Philby, lngiliz arsivlerinde
ki Ortadogu'yla ilgili raporlan Suudi Arabistan'm kurucusu lb.
ni Suud'a aktardiktan sonra Suudi Arabistan'a verlesip Muslu
man olmusru, Ogluna siirekli olarak, 'lngilizlere salan gUvenme'
eklinde telkinde bulunuyordu. Philbv, Cambridge'de kendisi
gibi Marksist olan Guy Burgess ve Donald Maclean ile tarns
rrusn. Erken yasta Almanya'daki Nazi terorune ahit olan
Philby, fastzme di bilemis, komunizme olan baghhgl daha da
artrmsn. Havatim komiinist felse
feye hizmet etmeye adayacagma
dair kendisine soz verdi. Bu arada
okul sonrasi London Times rnuha
biri olarak basladi,
1939'da eski okul arkadasi ve
MI6'nm sabotaj ve propaganda
bolurnu Birim D' de cahsan Guy
Burgess vasitasiyla MI6'ya girdi.
Philby zamanla basamaklan kosar
adim cikrnaya basladi. 1944'deBi
rim IX olarak isimlendirilen Sovyet
Casusluk Masasl efligine ge
Ingiliz Gizli Servisi'nin Sovyet
Masasl Kim Philby'nin bizzat tirildi. Ruslann adarru muslugun
Sovyeder Birligi adlna bir
basma oturmustul Boyutlan tam
kOstebek oldutunun ortaya
olarak bilinmemekle birlikte
yarattJl1 aradan
uzun)'Illar ratmen
Philby, Ruslar icin inarulmaz hiz
etkisini kaybetmedi.
metlerde bulundu. lngilizlerin de
.. ECHELON
destekledigi, Hitler karsm Alman veraln teskilatlanrun operas'
yonlanm baltalamak icin elinden geleni vapn. <;iinkii Hitler
devrilirse, yeni kurulacak Alman hukumeti Ban'yla saglam ilis
kiler kurabilir, turn ordusunu Dogu'ya, yani Sovyet smmna yt
gabilirdi! Dogu Avrupa'daki turn lngiliz ajanlanrun kimligini
ve yapnklan operasyonlan (ki kendisi bunlannpatronuyduO
Moskova'ya iletti. Bu arada az daha vakavi ele veriyordu.
1945'in yagmurlu bir Evlul giiniinde lstanbul'daki Sovyet
konsolosu Konstantin Volkov, tedirgin adimlarla lngiliz Baskon
soloslugu'na girdi. Kapidaki gorevliler onu gorunce akmhkla,
rim gizleyemernisti. Volkov ilginc bir teklifle gelmisti. Kendisi
nin KGB'nin Turkiye'deki baskan vardimcisr oldugunu ve In,
giltere'ye slgmmak istedigini soyluyordu. Buna karsihk olarak
Turkiye'deki 314 ve Ingiltere'deki250 Rus ajarurun adiru ve
recekti. Bu kadarla da kalrmyordu. lngiliz diileri bakanhgin
daki iki lngiliz diplomatla, Ingiliz istihbaratmdaki ust duzey bir
yetkilinin Moskova icin iddia ediyor, ama bunlann
ismini bilmedigini soyluyordu. Volkov'un verdig! bilgiler
Londra'ya, MI6'mn Sovyet Karst Casusluk Masasi'na gonderil
di. Volkov'da talebinin kabul edilmesi umidivle konsolosluga
dondu. Philby, masasma gelen raporda adi gecen 'Ustdazey yet,
kilinin' kendisi oldugunu anlarmsn. 11k ucakla, Volkov'la ilk el
.den gorusme bahanesiyle Istanbul'a gitti. Volkov en son, eli
kolu bagh halde lstanbul'dan Rusya'ya giden bir kargo ucagma
yiiklenirken gorulmustu. Aglr iskence sonucu unlu Lubyan
ka'da can verecekti. KGB, hainlere karl zalimligiyle hakh bir
un kazanrmsn. <;iinkii halkm ac ve sefil yaadlgl Sovyetler'de
KGB elemanlan her nlrlu ayncaliga ve lukse sahipti. Boylesi
bir nankorlugun cezasi kacmilrnaz olarak olumdu. Volkov,
Philby'nin caruna mal oldugu onlarca insandan biri olarak ka
yitlara gecti.
Philby, olan bitenlere ragmen yukselisini surdurdu, 1949'da
Washington'daki MI6 istasyon efligine atandl. Aruk Ameri,
SOGUK SICAK OYUNLARI
kahlann bilgilerini de Rusya'daki efendilerine hortumlayabile
cekti! Philby'nin Amerika'daki en buvuk vurgunu VENONA
Projesi'ne sizmak olmustu. Ingiltere ve Amerika tarafmdan
Ruslann gizli yazismalanru ve haberlesmelerini desifre etmeye
yonelik VENONA projesi tam 30 vildrr siiriiyordu. Nihai asa
maya vaklasihvordu ve Rusya hesabma calisan kisilerin kod
isimleri ortaya crkanlmisn. Parcalann bir araya getirilmesiyle
gercek kimliklerine ulasrlmasi an meselesiydi. VENONA'mn
ortaya ked isimlerden biri de HOMER'dl. Philby, Ho
mer hakkmda bilinenlerden, bu kisinin, dava ve okul arkadasi,
Washington'daki lngiliz arkadasr Donald
Maclean oldugunu anlarrusnl Maclean da okul sonrasi davasi
na hizmet edebilmek icin lngtliz Disislerine girmis, Paris ve Ka
hire'den sonra Washington'a tayin edilmisti, 0 da zincirin di
ger halkalan gibi surekli olarak Moskova'ya bilgi aktanyordu.
Bu arada Burgess de MI6'dan aynlnus, dlilerinde calismaya
baslamisn. Tabii arkadaslan gibi kendini Kremlin'e adamisn.
Philby, kendisinin desifre olmamasi icin Maclean'a Rusya'ya
kacmasim soyledi, Maclean kacarken yamnda 'sevgilisi' Bur,
gess da vardi. Aynlamarruslardil lkili 1951'de Moskova'ya si
gmdl. Burgess'm bu son dakika karan, Philby'i de iipheliler lis,
tesine sokuyordu. <;iinkii aralanndaki yakm ilikiyi herkes bili
yordu. Rusca bilmeyen Burgess'a Moskova'da bir apartman da
iresi ve kendisiyle ilgilenmesi icin gene bir vardimci (!) verildi.
Bunahma giren Burgess, kendini alkole verdi. Bir yaymevinde
ayak isleri yaparak omrunu tamamladi ve 1963'de, alnna kaci
ran bir alkolik olarak Moskova'da oldu, Rusca bilen Maclean
da yeni vatamndaki kosullan gortince bunahma girmekten ve
alkolizm kapamndan kurtulamadi. S. P. Madzoevski takma is,
miyle makaleler yazarak Komiinist Parti icindeki rezaletleri an,
latmaya gayret etti. 1983'de dogdugu topraklardan uzakta, Mos
kova'daki izbe bir apartman dairesinde kanserden oldiigiinde,
yamnda hie kimse voktu.
DI ECHELON
VENONA projesi cercevesinde en cok goze batan kod isim
lerden biri de STANLEY'di. CIA ve MI6, Stanley'in Philby ola
bileceginden iipheleniyorlardl. Servisle iliigini kestiler. Philby,
tekrar 'gazeteci' kimligine burunmus, Beyrut'da cahsmava basla
rrusn. Cernberin daraldigim hissedince Moskova'ya kacmaya
karar verdi. lngiltere'de en son 23 Ocak 1963 gecesi bir davette
goruldtl. Aln hafta sonra ortaya cikngmda Moskova'da, emin
ellerdeydi. Ruslar, tarihlerindeki enbuyuk casusluk vurgununun
mimanna tiim imkanlanru seferber ettiler. Philby'e yiiklii bir
banka maasi ve luks bir ev verildi. Ama ilginctir, Ruslar, ulkesi
ni satabilen bu insarun Rusya'vi da satabilecegine inandiklan
icin ona Rus istihbarannda aktif bir gorev vermemislerdi!
1980'de donemin KGB baskam, Philby'i, Ingiltere'deki operas
yonlardan sorumlu darusmaru yaparak, tekrar istihbarat dunva
sma soktu. Sovyetler'in en buyuk onuru olan 'Lenin Niaru'na
lavik gorulen Philby, 1988 Mayis'mda oldiigunde, gorkemli bir
devlet toreni ile vasiyeti geregi Moskova'da topraga verildi. Rus
lar tarafmdan kendisine general riitbesi verildigi icin, sivil ve as
ker turn Rus vonetici kadrosu cenazesinde hazir bulunrnustu.
Sovyet resmi haber ajansi TASS, tiim diinyaya 'bayak bir
man olda' haberini geciyordu, Bu aradaIngiltere'deki Sovyet
Biiyiikel'riligi, Ingiliz Dlileri Bakanhgi'na ge'rtigi taziye mesa
jmda, adeta alay edercesine Ingiliz halkma 'bas saghgl' diliyor
duo Ruslar bununla da yetinmernis, Philby'nin arusma posta pu
lu bile basmislardi! Ban dunvasi istihbarat servisleri, besli zinci
ri, ozellikle de Philby vakasmi asla unutmadi. Ama anlasilan ve
teri kadar uvaruk degildiler, Zira bloklar arasi miicadelenin bit
tigi sarulan 90 sonrasmda patlayacak olan Aldrich Ames bomba
st, Banya ikinci bir soguk dus aldiracakn!
Rusya'ya Ingiliz
Ruslar, 1930'lu Yillarda once Cambridge Oniversitesi
yesindeki gizli Marksist gruplardan birinin iiyesi Anthony
SOGUK SICAK OYUNLARI l1li
Blunt'r avladilar, Blunt bir sure sonra Kralice'nin sanat tarihci
si ve sanat darusmam olarak saraya kadar girdtginde, Ruslar ne
kadar akilli bir yatmm vapnklanru anlayacakti. Blunt,
KGB'nin vonlendirmesiyle bir ekilde haberalma teskilannm
saha giivenlik boltlmune girmis, ama komiinist gecmisi
lince gorevden uzaklastmlrrusti. Blunt, aracilar sayesinde
MI5'de cahsmaya baslanusn. Tarihcilere gore aym donernlerde
Burgess MI6'ya girmis, Philbyde onlan takip etmisti. Bu arada
Maclean'm da dlileri bakanligma girmesiyle, Ruslar istedikle
ri agl kurmus oluyordu. II. Diinya Savasi esnasmda bulundugu
mevki itibanyla Alman haberlesmesini 'rozen ULTRA
si'yle ilgili bilgileri ve Nonnandiya <;lkannasl'nm avnnnlanru,
o zaman miittefikleri olan Rusya'ya iletiyordu. Savas sonrasi
Ruslann dusman kirnligine burunmesiyle Blunt'in misyonu da
deger kazandi. Blunt, Windsor Diikii ile Hitler arasmdaki ozel
yansmalan ele gecirince, kendisine iikran duyan monarsi tara
fmdan Kraliyet Sanat Darusmam olarak gorevlendirilmis,
1956'da kendisine ovalye unvaru verilmisti, Savas sonrasi
MI5'den istifa eden Blunt, buna ragmen yakm arkadaslanndan
her bilgiyi Moskova'ya aktarmaya devam etti. MI5
birkac kez kendisinden iiphelenmesine ragmen yeterli delil bu
lunmadigi icin her defasmda vakasiru kurtanyordu. Ta ki, bir
zamanlar KGB adma kostebek olarak ise aldlgl Amerikali
hael Straight kendisini ele verene kadar. Hukumet Blunt'a
diklerini anlatlrsan sana teklifini gottirdu. Blunt
da, besli zincirin son halkasi olan Caimcross'un ve besli zincir
le KGB'nin baglannlanru saglayan Inglltere'deki KGB rezi
dann Yuri Modin'in adrru vererek kendisini kurtardi. Cairnc
ross, zincirin desifre edilen en son halkasiydr. II. Diinya Sava
l esnasmda Savas Kabinesi Bakam Lord Hankey' in
hgml yapml, haberalma tekilatmm degiik birimlerinde
makla birlikte, maliye ve sava bakanhklannda da gorev
u. 40'h yillann sonlannda Ingiltere'nin niikleer 'rahmalanyla
.. ECHELON
ilgili sirlan Sovyetler'e sizdrrrms, 50'li yrllarm basmda kendi
sinden iiphelenildigi icin aktif gorevden almarak Roma'daki
Gida Tanm Orgutu'ne atanmisn.
Blunt konustugunda zaten soz konusu kisilerin hepsi Rus
ya'ya kacrmsn bile. Bu anlasma gizli kalacakn ama, bazt MI5
gorevlileri ellerindeki bilgileri, yazar Anrlwny Boyle'a verince
bomba patladi, lngiltere kansn. Boyle, besli zicirin hikayesini
anlatan The Fourth Man (DarduncU Adam) isimli romam yazm
ca, donemin basbakaru Demir Leydi lakaph Margaret Thatcher,
besli zincirin varhgim resmi olarak dogrulamak zorunda kaldr,
Blunt anlasma geregi kodesten kurtuldu ama, Ovalyelik unva
ru geri almdi. 1983'de tek basma, sefalet oldu.
Ruslann besli zinciri, uzun yrllar Sovyetler Birligi'ne hizmet
verip, lngiliz ve Amerikan crkarlarma biiyilk darbeler vurdular.
lngiliz istihbarat servisi, bu giln bile tarihin en buyuk kostebek
operasyonu olarak bilinen bu olaym kendisine verdigi utancm
izlerini tasryor,
Vatgefi1meyen sHah 'De:tenformasyon'
Kamuoyunu belli bir amaca yonelik olarak dogru ya da
yanh bilgilendirrne eklinde tammlavabilecegimiz dezenfor
masyon (disinformation) gizli servislerin Soguk Savas esnasmda
sikhkla kullandigt ve halen de kullanmaya devam ettikleri en
biiyilk silahlann basmda geliyor, <;iinkii hem maliyeti diiiik,
hem de etkisi biiyiik.
Dezenformasyonu olumcul silah kivammda kullanan Ruslar
oldu. Ceka'dan baslayarak 1959'da KGB'nin kurulmasma kadar
faaliyet gosteren rum istihbarat kurumlanrun dezenformasyon
dan sorumlu bir masasi vardi. KGB ile birlikte, idaha bir cid
dive almmaya baslandi. D Birimi kuruldu. 1968'de servisin ye
niden yapllandmlmaslyla birlikte, birimin ismi A Masasl olarak
degitirildi, eleman sayis: ve butcesi artmldi. CIA ve diger ba
. nh istihbarat servisleri de veri geldigmde dezenformasyon tak-
SOGUK SICAK OYUNLARI ...
tiklerine basvurdu ama, birisi, bu konuda KGB'nin eline su
dokemedi. CIA'dan John McMahon 1982'de Kongre'ye verdigi
raporda, KGB'nin, her ytl sadece dezenformasyon faaliyetleri
icin 3-4 milyon dolar harcadigrru sovluyordu. 'Dezinformatsia'
kokenli Rusca kelimeden banh dillere disinformation olarak ak
tanIan kavramm ozunde, diimamn kafaslm ya da zor
durumda blrakmak kasltlt ya da yalan bilgilerin yaydmasl van
yordu. Sistem temelde oyle isliyorfdu). Dusman istihbarat bi
rimlerinin kafasim kansnrmak icin hazirlanan yalanlar, daha
cok tarafli calisan ajanlar vasitasryla, dusmana kafl bir ka
muoyu olusturmak hanrlananlar ise, ya sahte belgelerin
basma sizdmlmast ya da daha cok parayla satm alman ya da
sempatizan olan gazeteciler tarafmdan yayilryordu.
Konuya devam etmeden once dezonformasyon tekniginin
Ustadml yakmdan tammaya ne dersiniz?
1914 senesinin 15 Haziran'mda, Rusya'nm gilneyindeki
Volga yakmlanndaki virane bir evde, yeni dogan cocugun rnut
lulugu vasamyordu. Bebegin gozlerindeki pmln, ailenin had
safhadaki gecim sikmnsrrn bir nebze olsun dindiriyordu. De
miryolu baba, kucagmda sevdigi oglunun, ilerde Rus
ya'nm ve hatta dunyamn admdan en cok ceklndigi isimlerden
biri olacagim bilmiyordu elbette.
Kahramarumu, teknik ilniversiteye girip, oradan da Komso
mol' a yukselene kadar islerde cahstr. 1930'lardaki Sov
yet-Fin savasi esnasindaki disiplini ve ile gose girdi
ve parti kurmaylan tarafmdan genclik lideri ve organizator ola
rak gorevlendirildi, Cahskan bir parti neferivdi, II. Dilnya Sa
vast esnasmda Leningrad'da gosterdigi performansla askerlik
gorevinden muaf tutuldu ve rnilyonlarca Rus askerinin aksine,
Nazi mermileriyle karllamadl. Askeri alanda bir kariyeri
olrnarnasma ragmen, oldukca sinsi, kumaz ve hafizasi 01
dugu icin parti merdivenlerini hizla nrmanmaya basladi,
Budapeste'deki Sovyet darusman olarak atandi.
1956'daki Macaristan ayaklanrnasr esnasmda ise, buyukelcilige
l1li ECHELON
yiikselrnisti. Sinsi zekasmi, kanh bicimde ilk kez orada sergile
di. Macaristan Ozgiirlak hareketinin onde gelen li
derlerini sozde darusma toplannsma Tuzaga diiiirdiigii
liderleri once tutuklatnrdi, soma da idam ettirdi. Sovyet tank
lanrun Macaristan'a girip geri kalan ozgurluk savascilanm kat
letmesi de, vine onun sinsi organizasyonuyla gerceklesti. Bu za
limligi ve kan dokiiciiliigiinii takdir eden kendisinden daha za
lim Rus liderleri, gene adarnm onunu acn. Stalin'den soma,
Rusya'run en acimasiz lideri olan Nikita KTU{:ev, adarm
1967'de KGB'nin patronluguna getirdi. Bu tayinle birlikte,
Rusya ve diinya kamuoyu, tarihin en keskin zekali casus pat
ronlanndan birinin varusira, en acimasiz katillerinden biriyle
de tarusryordu: Uri Vladimirovich Andropov.
Casuslup. aha kalclmu
Andropov'un ilk isi, Avrupa, lngiltere ve Amerika'daki ca
susluk faaliyetlerine hiz vermek oldu. Yetenekli casuslann sa
vist arttmldi. Andropov'un KGB baskanhgi suresince sadece
Londra'daki Rus Bnvukelcillgi'nden smrrdisi edilen casuslann
savismm 105 oldugunu soylersek, calismasmm boyutlanm
kavrayabiliriz sanmm. Bu arada Kruscev de ilginc bir taktikle,
Stalin donerni uygulamalanm ve bizzat Stalin' in kendisini
aciktan elestirrneye baslarmsn. Bundan cesaret alan ve bu be
yanatlan degisirne vonelik bir isaret olarak goren rejim rnuha
lifleri de Kruscev'in soylemlerini tekrarlayarak su ustune ctki
vordu. Su ustune cikanlan toplamaksa, Andropov'un goreviy
di! Aslmda ne rejim ne de Kruscev degimiti. Uygulanan al
cakca bir taktikten baska bir ey degfld]. Binlerce rejim muha
lifini tutuklatan Andropov, bunlan kendisinin kurdurttugu
otuzdan fazla 'psikiyatri hapishanelerine' doldurdu. Ona gore,
kornunist rejimi elestirenler 'deliydi' ve bu hapishanelerde
davi edileceklerdi.
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
KGB'nin image maker'l
Bu arada, zalimligivle ve kan dokiiciiliigiiyle tamnan selefi
Lavrent Beria'mn aksine, Bati'yla iliskisi olan muhalif yazar ve
sanatcilara karst farli bir tavir takmarak yurt disma gitmelerine
izin verdi. Boylelikle, komiinist rejime icerden zarar verrneleri
nin onune gececegini hesaplryordu. Andropov, KGB ajanlan
run dokuntu imajlanna da kafayi takrmsn. Eski moda, ta
banh ve genellikle kmsik pal toIan ve genis tabanli apkalanyla
alay ediyordu. Turn ajanlara ban kesimi paltolar giymelerini,
saclanru ban stili kestirmelerini ve en az CIA ve M16'daki ra
kipleri kadar lk gorunmelerini emretti. Daha soma Andro
pov'un ajanlan icin diiiindiigu bu imaji, James Bond tiplerne
sinden esinlenerek dile getirdigt anlasilacaktil Andropov, her
ne kadar hicbir ban ulkesini ziyaret etmese de, bu ulkelerle ilgi
li engin bilgisi vardi, lngilizceyi ana dill gibi konusabiliyordu.
Ardmdan Almanca ve dilleri Teskilata alman
ajanlann en az iki vabanci dili cok iyi konusabilmesi artlm ge
tiren de oydu.
'SSCB yalanlarla clesteklenmeliclir'
lstihbarat dunvasirun en etkin silahlanndan biri olan 'Des
zenfannasyon'u en basanh kullanan isim olarak bilinen Andro
pov, 1968'de bu iicin KGB bunyesinde 'A Mcsasnu' kurdu. Bi
rimin misyonunu, 'SSCB'nin rola, ve provakatif
haberlerin yaYllmasl ile desteklenmelidir' sozleriyle tarumlivordu.
Soylentilere gore, Andropov, kullandigi modem espiyonaj tak
tiklerinin buvuk bir 1980'de himayesine aldlgl
Kim Philby'den alrmsn. Andropov, KGB ve ajanlanrun imaji
na saygmhk kazandirmak icin elinden geleni vapn. Rus film ve
romanlannda, ahlaki degerleri yuksek, zeki, cesur ve her turlu
silalu basanyla kullanabilen, lk giyimli, vatan kahramam cen
tilmenler olarak lanse edildiler.
Tabii banli ajanlar da olabildigince paspal, beceriksiz, insan
Ian hie gozum; kirpmadan katleden ahlaksiz katiller olarak res
ECHELON _l-- _
SOGUK SICAK OYUNLARI
mediltvordu. Gerci duvann ote tarafmda da durumun farkli 01
dugu sovlenemezdil Andropov, 12 Kaslm 1982'de selefi Brej
nev'in kalp krizinden olmesinin ardmdan Sovyetler Birlig!
Devlet Baskaru olunca da, KGB'nin kendinden onceki ve son
raki baskanlanru, birikirnli, entelektuel kisiler olarak lanse et
mek icin elinden geleni yapn. Turn bunlara ragmen 0 da, tipik
bir Sovyet diktatoruydu. Aslmabakihrsa, kadar,
turn Sovyet liderleri tek bir tomadan gibiydi! Andro
pov, devarnli nukleer silahlanma yansuu sona erdirmekten
bahsedip, Rusya'vi diinya bansi pesinde kosan bir ulke olarak
tarumlarnasma ragmen, kendi giiciinii muhafaza etmek icin
KGB tetikcilerini bir an olsun yanmdan avirmayan, rnuha
lefeti acimasizca bastiran ve disarda da binbir dalavere ve sal
dtrganlikla Komiinizm'i yaymaya cahsan birivdi. Kauksiz bir
komiinist olan Andropov, 1984'iin 9 Subat'tndaki oliimiine ka
dar ilkelerinden ve calisrna tekniklerinden milirn sapma gos
termedi.;
Andropov ozellikle teskilatm yalan haber operasyonlanna
h1Z verince, lngiltere'nin demir levdisi de kisasa kisas ilkesin
den hareketle, 1983'de MI6 biinyesinde dezenformasyon rnasa
Sl kurulmasim isternisti.Yeni birimin adi: Aldatma, Yanu Haber
Yayma ve Psikolojik Operasyonlar'd1.
lstihbarat tarihi iiphesiz ki birbirinden ilginc dezenformas
yon ornekleriyle dolu. Herbiri baslibasma bir kitap olabilecek
bazrlanm okuduktan soma, ulke giindeminde olanbiten, biiyiik
ses getiren hadiselere, daha sorgulayict gozlerle bakacagrmzt du
iiniiyorum.
Allende'yi hedef alan siparq haberler!
Dezenformasyon, CIA'nm, Sili'nin demokratik yollardan se
. ama Amerikan cikarlanna ters duserek biiyiik bir hata
yapan (!) devlet baskaru Salvador Allende'nin solcu iktidanm
devirmek icin baslarng. operasyonun sacayaklanndan biriydi.
CIA, oncelikle Allende'nin yurt ve dismdaki itibanm zede
leyecek tiirden siparis haberler yapabilecek gazetecilerin bir lis
tesini cikardi. Kitapciklar bastldi, posterler dagtnldi ve duvarlar
sloganlarla kaplandi. Amerikan Senatosu'nda CIA'nm evlern
lerini sorusturan komitelerin ulat1g1 sonuclara gore, CIA, 'pro'
paganda, dezenfarmasyon ve terOrist faaliyetler vasltaslyla Alien
de'nin, bir darbeyi hakh turden tepkiler vermesini hedejIi,
yordu.' Gercekten de yakmda beklenen darbe geldi. 1973'de
General Augusto Pinochet, darbe yaparak iktidan ele gecirdi.
Allende olduruldu.
En buyiik illik)lon, yddlt Savtllan!
Tarihin en buyuk illiizyonlanndan biri de, Reagan hukurne
ti tarafmdan ortaya anlan, ve daha sonradan anlasildig. gibi
Ruslan biiyiik bir panige sevkeden rneshur 'YddlZ Savalan Pro'
jesi'ydi (Strategic Defense Initiative,SID). CIA'daki dezenfor
masyon uzmanlanna gore, SID, Soguk Savas't daha so
na erdirmek icin kullarulabilirdil SID, gelimi lazer teknolo
jisi kullamlarak olusturulacak elektronik bir kalkan vasitasry
la, Amerika'ya dogru ateslenen Rus fiizelerinin daha atrnosfe
re girmeden yok edilmesi esasma dayamyordu. Amakalkarun
esasiru olusturan teknoloji henuz AR,GE (Aranrma,gelitir,
me) safhasmdaydi. Yillar soma, Reagan vonetiminin, dezen
formasyon taktikleri ile Ruslan kandirdigr ve teknolojinin, 01
dugundan daha ileri bir diizeyde diinya kamuoyuna pompalan
d1g1 anlasrldil
1993 vilmda Reagan yonetiminden birkac yetkili, The New
York Times'a SDI projesinde cahsan teknisyenlerin, Sovyet yo,
netimini korkutmak icin, proje ile ilgili olarak 1984 vilmdaya
pilan testlerin sonuclannda ve diger onemli bilgilerde rahrifat
vapnklartru acikladi. 1986 yl1mda Aviation Week and Space
Technology dergisi, Amerikan Savunma Bakanligi'nm, Sovyet
ler'in goziinii korkutmak icin, SDI basta olmak iizere bir takim
.. ECHELON
silah projelerinin test sonuclannda asm oranda abartiya kacrl
dlgml vazivordu. Bundan amac, Sovyetler'in goziinii korkut
makla birlikte, SOI'YI finanse etmeye devam eden Kongre'nin
de gozunu boyamaknl Her ne kadar Savunma Bakanhgi'nm so'
rusturrnalan, '1984 testlerinin sonUflan orjinaldir' dese de,
tay tarafmdan haztrlanan resmi bir rapor, 'YddlZ Savlllan Ptoie
siyle ilgili test sonUflanmn, takip etmekte olan Sovyet
kurmaylanm kandmnak ortaya koyacakn.
90 sonrasinda, dezenfonnasyon konusunda uzman emekli
bir KGB ajam, SOl icin bir itirafmda buluna
cakn. The Boston Globe gazetesine konusan emekli KGB'li
diyordu: 'SDI projesi, Sovyet politik ve askeri ger'
Hepimizde biz geri kaldlk diqun,
cesi Hatta SDI'mozellikle Gorbccov uzerinde buyuk et
kisi oldu!' Halen de SOI'nm, Sovyetleri askeri teknolojilere da
ha cok para harcamak zorunda birakarak, ekonomilerini
kerttigine ve dolayistyla da Soguk Savas't bitirdigine inaruhr,
Bu arada, soguk savas zihniyetine hakim kunnay heyetinden
olusan lkinci Bush hukumettnin, 2001 Subat'mda iktidara gelir
gelmez tekrar SOl projesini devreye soktugunu hanrlatahml
Cin, Almanya ve Rusya, SOI'a vonelik itirazlanm dile getirme
sine ragmen, Washington, geri adim atmayi diiiinmiiyor. Yok
sa Bush vonetirni, tekrar 'Emperyal Rusya' soylemlerini dile ge
tirmeye baslayan ve Rusya'da hissedilir bir toparlanmaya vol
acan eski KGB ajaru, Rusya Oevlet Baskaru Vladimir Putin'in
ve onumuzdeki doneme darngasi vuracagi vorumlanvaprlan
Cin'in goziinii mu korkutmaya cahsivor? Anlasilan tarih hep
tekerriir ediyor!
Kaddafi'ye hayali diimanlar!
1986'da Reagan vonetiminin Libya lideri Muammer Kadda,
fi'ye vonelik dezenformasyon operasyonlanndan biri medyaya
sizmca ortalik kansn, Siyasi cevreler, Washington vonetimini
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
'halkl ve medyayl yOnlendiriyorsunuz' iddiasi ile topa tuttu.
Yonetimin eline gozune bulasnrdigi gizli plarun amaci, bir za
manlann Sovyet muttefiki olan Kaddafi'yi cok yonlii bir tehdit
altmda olduguna inandirmakn. Ulusal Giivenlik Damsmanla
nndan John Poindexter, Baskan Reagan'a gonderdigi bilgi no'
tunda, bir takim dezenfonnasyon teknikleri ile Kaddafi'yi, Lib,
ya icersinde kendisini hedef alan buyuk bir muhalif hareketin
gelistigine, yakm damsmanlannm aslmda birer hain olduguna
ve Amerlka'rnn yakm zamanda kendisine askeri operasyon du
zenleyecegine inandiracaklanru soyluyordu. Plan bir sektlde
basma sizmca kiyamet koptu, CIA'nm kasith olarak ba
siru ve halki yanhs yonlendirrnesi kanunla yasaklanrrusn. Yo'
netim, 'Amerikan politik surecini, kamuoyunu ve medyayl hedefal,
siaece' CIA'mn bu tiir operasyonlara girismesinin vasal
oldugunu savunarak kendisini temize crkarmaya Reagan
israrla, Amerikan halkim ve medvayi degil, Kaddafi'yi kandir
maya cahsnklanru sovluyordu. Takip eden sorusturmalarda,
Kaddafi'yle ilgili plarun, basma kazayla slzdlgl sonucuna vanl
dt. Bu olayla birlikte espiyonaj lugatma 'geri tepme' (blowback)
kavrarm da yerlesmis oluyordu.
KGB'den CIA'ya Aids bombasl
AIDS, CIA'mn biyolojik savll birinin uranu
mu-vdu?
80'lerin ortalanndan itibaren tum dunva
medyasmda bu korkunc iddia isleniyordu.
insanlar endiseye kapilmis ve tiim gozler
'canavar CIA'ya cevrilmisti. Demek ki her
tasm alnndan cikan bu teskilat, insanlann
basma bu hastaltgt da bela etmistil Kor
kunc iddiamn noktasi Hindistan'da
yaymlanan Sovyet vanhsi Patriot gazete
sinde cikan bir makale oldu. Gazeteye gore,
.. ECHELON
AIDS virusu, Maryland eyaletindeki Fort Detrick askeri ussun
de vapilan deneylerde gelisririlmisti. Iddia ozenle Rus ve Dogu
Bloku medvasmda islenmeve basladi. Oradan diinya ul
kelerine vavildi ve en son hedef kitle olan ban medyasmda boy
gosterdi. 30 Mart 1987'de CBS kanali aksam haberlerinde,
Sovyetler'in, AIDS salgirundan dolavi CIA ve Pentagon'u sue
layan bir aciklamasma yer verdi. Aslinda iddia, bash basma bir
dezenformasyon harikasrvdi! 1992'de bir panele kanlan done'
min basbakaru ve KGB'nin ilga edilmeden onceki son Baskaru
Yevgeni Primakov, bu korkunc iddiarun KGB'nin basmm alnn
dan itiraf edecekti. Bu itirafa ragmen iddia, donem do,
nem medyada kendisine yer bulmaya devam ediyor (SOz konu,
su komplonun detaylanm, Yaylnlan tarafirulan yayznlanan
'lplerKimin Elinde' isimli kitapta bulabilirsiniz.)
Bebek mafyasl!
80'lerin sonunda diinya medyasi, sok edici bir hikaye ile cal
kalamyordu. Buna gore gozlerini hirs biiriimii Amerikan kapi
talistleri, Latin Amerika iilkelerinden bebekleri kacmyor, oldu
riiyor ve organlanrn, organ nakli bekleyenlere sanyor ya da nb
bi arasnrmalarda kullaruyordu! Amerikan kapitalizmi bundan
daha iyi ve sarsict bir ekilde suclanabilir miydi? ki ha
ber, Dunya genelinde buyuk bir tepki uvandirdi: Hatta Avrupa
Konseyi 'Orta Amerika'daki ticaretine bir karar bile
aldi. Guatemala'da, iilkeyi ziyaret eden Amerikan turistlerine
saldmlar duzenlendi. Daha sonradan vapilan arasnrma sonucu,
haberin tamamen KGB'nin A Masasi'nm iiriinii oldugu anlasil
di. Haberin kaynagim takip edenler, Bruksel merkezli Uluslara
rasi Demokratik Avukatlar Birligi'ne (the International Associ,
ation of Democratic Lawyers,IADL) ulasn. SOz konusu olusum
Sovyet vanhsi bir demekti. Sovyetler Birligi'nde yaymlanan
gunluk Sovetskaya Rossiva gazetesi hikayeyi uydurmus, daha
sonradan cocuklarla ilgili bir dergiye makale olan iddia, oradan
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
kademe kademe tiim diinyaya vavilrmsn. Amerikali yetkililer
iddialan ve haberleri iddetle yalanlamalanna ragmen, ok he,
define ulasrmsn bir kere. Bugiin bile, ozellikle de Orta Ameri
ka'da, hikayenin orjinalliginden iiphe edenlerin saYISI oldukca
azdir!
Na:tiler cliriliyor mu?
KGB, 1960'lardaki genis capli propaganda calismalan
vesinde Amerika ve Almanya'daki trkcihk akimlanm da fisek
lemekten geri kalmarmsn. Eski KGB generallerinden Oleg Ka,
lugin' e gore amac: Afrika kokenli Amerikalilar arasmdaki
Amerikan karsuhgim tesvik etmek ve onlan bir ekilde Soyvet
sempatizaru yapmakn. Almanya'daki 'sahte anti semitik' hare'
ketlerin hedefiyse, Ban Almanya ile Banli muttefiklerin arasi
ru acmakn. KGB ajanlan Amerikali irkcilarm agzmdan Blvl'de
ki Afrikah diplorriatlara sovgu dolu mektuplar yazdi. BM Genel
Sekreteri Dag Hammarskjold ucak kazasmda oldiigiinde, KGB,
genel sekreterin ucagmm, Afrika ulkeleri icin daha fazla ozgur
luk istediginden dolayi CIA tarafmdan diiiiriildiigii iddiasmi
yaymaya basladi.
Yahudiler de KGB'nin alet olmaktan kur
tulamadi. Sovyetler'deki Yahudi alevhtarligivla ilgili hikayeleri
dengelemek ve Amerika ve Almanya'daki anti-sernitizm hika
yelerini beslemek icin tezgahlar duzenledi. Amerika'daki onde
gelen Yahudi demeklerine, Arnerikah yetkililerin agzmdan ku
fiir ve dusmanhk dolu sahte mektuplar gonderildi. Para ile
adamlar tutularak, Yahudi mezarlanna ve sinagoglara saldmlar
duzenletildi. Avrupa'daki Nazi korkusunu hortlatmak icin, 3 ve
6 Ocak 1959 tarihleri arasmda, Londra, Oslo, Viyana, Paris,
Parma, Kopenhag, Glasgow, Stokholm, Milan, Antwerp, New,
York, Bogota gibi diinyanm onde gelen ehirlerindeki KGB
ajanlan, organize bir ekilde bulunduklan ehirlerin merkezi
yerlerine Yahudi karsin Nazi sloganlan vazrvorlar, 'Naziler tek,
III ECHElON
rarmr geliyorl' endisesini tum dunyaya dalga dalga vaviyorlardi.
Bu arada lngiltere'deki bazt kabine uvelerine ash astan olmayan
'lngiliz Nazi Parrisi' imzali olum tehditi iceren mektuplar gon
deriliyordu. lngiltere ve Amerika'da Alman mallanna karst
boykotlar duzenlenmeye, Alman calisanlar isten cikanlmava
baslanrmsn. Bu arada onde gelen medya kuruluslannda, tam da
Sovyetler'in arzu ettigi gibi, 'Almanya, NATO ifinde gUvenilir
bir ortak olabilir mil' turunden yorumlar cikivordu. Sovyetler'in
resmi yaym orgam Pravda'ysa, 'Almanya Nazi belasml halen de
fedemedi' gibi yaymlarla, yangma korukle gidiyordu. Bircok ul
ke, Almanya'ya durumu incelemek icin resmi heyet gonderrnek
istedigini beyan etmisti, Bu sinsi propagandaya kansan birkac
KGB ajanmm vakalanmasi ve duzmecevi itiraf ermesiyle birlik
te, eylemler break gibi kesildi.
Her ne kadar duygulan kasimaya vonelik bu taktikler
uzun vadede basanh olamasa da, bir gizli servisin faaliyet alan
lannm ne kadar sinsilesebilecegini gostermesi acismdan ilginc
bir omek olarak tarihe gecti. Gunumuzde de irkcilik ve etnik
sorunlarla basi agnyan ulkelerdeki geltsmelere, her tam altmda
gizli servis arama hatasma di4meden, bir de bu pencereden bakil
mast gerektigini dusunuyorum,
Tiirkiye'de sahie KGB belgeleri
KGB'nin NATO blogu icindeki planlan
run tek hedefi tabii ki Almanya degildi. Almanya'dan daha
onernli bir hedef, Sovyetler'in steak denizlere acilan kapismt
bir ekilde dusman blogun hizmetine sunmus olan ve uzun
lar Kremlin voneticilerinin 'azel ilgisine mazhar alan' Turkiye idi.
Yikilan Sovyet rejiminin, Turkiye uzerinde oynadigt oyunlar
artik sir degil. Ama KGB'nin Turkiye ile Ban blogu arasmdaki
iliskileri dinamitlemek icin gerceklestirdigi bir iki operasyon,
ilerde olabileceklere 11k tutabilecegi icin, her zaman icin uze
. rinde durulmavi hakediyor.
SOGUK SICAK OYUNlARI
1966 Temmuz'unda Turkive'deasm Amerikan aleyhtan bir
hava esiyordu. Bunun sebebi, Senator Haydar
Amerika'mn bazr Turk subaylanru ortadan kaldirmak icin
planlar vapngim gosteren belgeleri basma sizdirmasivdt. Tunc
kanat'a gore Amerika aym zamanda Adalet Partisi aleyhindeki
liberallerin prestijini de zedelemek istiyordu. Belgelerden biri
E.M. isimli birine vazrlmq mektuptu. Belgeler arasmdaki bir
baska mektup ise, E.M. isimli llhIS tarafmdan Ankara'da gorev
yaprms Amerikan Savunma Atesesi Albay Donald Dickson'a
vanlnusn. Soz konusu belgeler, Turk kamuoyunu kansnrmisn.
Amerika, resmen Turkiye'nin ilerine mudahale ediyordu.
Bu arada Turk basiru, Ankara'daki Amerikan
gorevli Edwin Martinve Deniz YUZbaISI E.M.Morgan'm, bel
gelerde adi gecen E.M. olabilecegini temasmi islemeye basladi.
Yine basma gore Dickson, CIA'nin Turkiye'deki operasyonla
nndan sorumlu kisiydi. Belgelerin gercekliginden uphe etme
yen siyasiler ve askerler, muttefik Amerika'ya buyuk tepki gos
terdi, Daha sonradan Amerikan vonetimi belgelerin sahte ol
ispatlamasma ragmen, belgelerin atesledigi Amerikan
karsm hava uzun bir sure dagrlmarmsn, 1969 vilmm sonunda,
KGB vine Tunckanat vasitasryla Turkiye'yi kansnrmavr dene
di. Senator bu kez, lkili Anlasmalann Gizli Tarihi isimli Arne
rikan aleyhtan kitabmda, baska bir sahte belgeye yer veriyordu.
Buna gore, James E. Lezenby isimli karaci Albay, bazt Turk su
bavlanru hedef alan bir istihbarat operasyonuna irnza atmisn.
Belge 22 Kasun 1965 tarihini tasimasma ragmen, 1962'den bu
yana kullamlmayan anteti ihtiva ediyordu! Zaten Albay da, ka
raci degil, havacivdil
Siyon Protokolii'ne Rus damgan
Sahte belge konusunda Rus gizli servislerinin genetik bir
egilimi olmali ki, Carlik Rusyasi'mn gizli polis teskilan Okhra
na tarafmdan hazirlanan sahte bir belge, halen genis
.. ECHELON
kendine taraftar toplayabiliyor. Bu, 20. vuzyilm en gorkemli
- sahte belge operasyonlanndan biri olan ve diinya hakimiyetini
hedef alan Yahudi komplosuna dayanak olarak gosterilen Siyon
Bilgelerinin Protokolu (Protocol of the Elders of Zion). Soz konusu
beige Car II. Nikola'nm politik darusmanlanndan pan-slavist
Pobyedonostzev'in dahiyane fikriydi. Hayata gecirense, Okhra
na hesabma calisanSergius Nilus oldu. 1905'de ortaya cikan bu
belge, iddiaya gore, Yahudilerin diinyaya hakim olmaya vonelik
gizli planlanm ihtiva ediyordu. Gerci bu plan pek orj inal
mazdi, <;iinkii 1864'de III. Napolyon'a karst kaleme almmis
kaynagt mechul bir brosurden esinlenerek hanrlanmisn. Okh
rana, soz konusu 'Siyon Protokolunu' birkac kez basmasma
men, Rusya'da istenilen sonucu alamarmslardi. Bolsevik ihtila
li sonucu ulkeden kacan Balnk rnulteciler, belgenin kopyalan
m Almanya'ya goturunce, ulkedeki anti-semitik havayi besle
mesi icin kullarulacakn. Nitekim Nazi ideolojisinin 'ustun irk'
fikrinin, soz konusu belgeden esinlendigi de soylenir, Ban tarih
cilere gore, Nazi hareketinin politik orgutlenmesi ve dunva ha
kimiyetini hedefleyen ideolojisi, soz konusu belgeden esinleni
lerek sekillenmistir!
Basta KGB olmak uzere, gizli servislerin sahtecilik, dezen
formasyon ve nufuz casuslugu girisimleri iizerine cok ey vazrla
bilir, vazilacaknr da. Ama yakm tarihte gerceklesen bir olav var
ki, daha imdiden istihbarat tarihinin unutulmazlan arasmdaki
yerini alrmsnr,
Amerika'nm istihbarat fiyaskosu ee bUyiik utancl:
Aldrich Ames
0, istihbarat dunyasmm en ses getiren kostebeklennden,
diinya tarihinin ise en onemli hainlerinden biri oldu. 0, Arne
rikan istihbarat servisinin en can alici birimine kadar sizma ba
ansl gosterebilmis Rus kostebegi Aldrich Ames'di. CIA'nm
Sovyet Masasl $efi olan Ames, teskilatm, bizzat kendisinin ve
SOGUK SICAK OYUNLARI
FBl'm Rusya icinde istihdam ettigi ajanlann kimliklerini desif
re ederek, bir olmesine sebep oldu. CIA'nm alum
oyan, modem istihbarati OV olarak goren Ames'i ulkeslne iha
net ettiren tek bir ey vardi: Para. 1994 bahannda vakalandik
tan soma yapugl basin toplannsmda, tum bunlan ahlaki kavgr
lanru alt etmek icin yapngiru ve ele verdigi insanlann olmesin
den dolavi zerre kadar pismanlik hissetmedigini soylese de, kr
sa zamanda asil itici giiciin para oldugu anlasilacakn.
Ruslann 'Rick,' olarak isimlendirdigi Ames'in hikayesi,
Minnesota sirnrlan yakmlanndaki Wisconsin'in River Falls
bolgesinde basladi. River Falls 40'h villarda 3 bin 500 kisilik
nufusa sahip, tanmla kendi halinde bir diyardi. Ames
boyle bir ortamda, oldukca tarunan bir ailenin cocugu olarak
diinyaya geldi. Biiyiikbabasl Jesse Hazen Ames, 1919'dan 46'ya
kadar u an Wisconsin Oniversitesi olan River Falls Eyalet
retmen Koleji'nin baskamvdi. Oglunu, yani Ames'in babasi
Carleton Ames'i, okulun Avrupa ve Uzakdogu arasnrmalann
da ogretmen olarak istihdam etmisti. Carleton Ames iflah ol
maz bir alkolikti ama, okulun erefine golge dusurmemek icin
asla barlara girmez, arkadaslanndan kendisi adma icki almala
nru isterdi. lyi bir ingilizce ogretmeni olan ei Rachel, hicbir
zaman esinin alkol sorunlanndan bahsetmedi. Carleton ve
Rachel'in cocuklarmdan biri de Aldrich oldu. Baba Carle
ton aym zamanda iir diikiiniiydii ve sik sik oglu Ald
rich'e siirler okurdu. Babasmm bu sanat tutkusu, ailenin Virgi
nia McLean'a tasmmasmm ardmdan, Ames'in okul tivatrola
nnda ufak roller almasma kapi acacakn. Tagmma, baba
Ames'in ani bir kararla CIA'ya girdigi 1951'de gerceklesti. Car
leton'un CIA'ya nasil girdigi halen bilinmemekle birlikte hie
bir zaman iist diizeylere nrmanamadi. Basit bir analist olarak
kaldi. Sadece kisa bir sure Birimi (Counter
ligence Corps) Baskaru James Jesus Angleton'a bagh olarak
tlgl biliniyor,
.. ECHELON'
Angleton'un en buyuk saplannsi, CIA icinde bir Rus koste
begi olmasi ve bu kisinin Amerika'nm ulusal strlanm Mosko,
va'ya aktarmasi ihtimalivdi. Bundan dolayl1954, 74 arasi teski
latta tam bir teror estirdigi icin 74'de gorevden almdi, Angle,
ton, her ne kadar bircok CIA ajanmdan iiphelenmesine rag'
men, hicbir zaman teskilat icinde var olduguna inandigt koste
begi ortaya ctkaramavacakn. Amerika'ya tarihinin en biiyiik
oklanndan birini yasatacak olan kostebek uzakta degildi hal,
buki. Kendisi icin calisanadamm oglu olacakn.
Aldrich, McLean kolejinin en parlak ogrendlerinden ve av
ru zamanda kolej tarnsma takimmm enatesli hatiplerinden bi
ri olarak dikkatleri cekti. Aym zamanda iyi de bir yazardt. Me'
zun olduktan soma, babasi gibi, George Washington Universi'
tesi'nde tarih okudu. Daha rnezunolrnadan, 1959'da, babasuun
avarladigi bir i sayesinde CIA'da basladi. Daha 21
yamdayken girdigt teskilatta, en gene ajan unvamru almisnbi
le. 'En geT1f ajan' ilerde 'en tehlikeli kostebek' olacakn. Hem oku
yup hem de part,time CIA'da icin 'torpilli ajan' olarak
isimlendirilen Ames, nihayet 1967'de mezun oldu.
Ankara'da tohumlanan ihanet
Gene Ames'in ilk uluslararasi gorev veri, casus rornanlarm
da hep egzotik bir yer olarak lanse edilen, dogu ile banrun ca
htlgl ve gizli servislerin cirit mevdaru Turki'Ye oldu. Turn gizli
servislerin odaklandigi Ankara'daki Amerikan
hmaya baslayan, yabanct dil bilgisi ve kuvvetli bir kale,
mi olan Ames'in gorevi, CIA adma Sovyetler lehine
yeni ajanlar bulmakti. llginctir, bu i icin kendisine ortiilii ode,
nekten ylgmla para aktanlmasma ragmen, Ames, Ankara'da
CIA adma cahsabilecek tek bir ajan bile bulamadi! Kendisini
degerlendirmekle gorevli ust diizey bir amiri Ames icin, 'olun
olan amailersi de umit venneyen bir ha'Yal
diyecekti. Oysa hayal kmkhgl, balanm agntacaktl.
SO(;UK SICAK OYUNLARI ..
Ames'in bencil karakterine basansiz cahsmalan da eklenin
ce, babasi gibi siradan bir memur olarak kalacagma hukmedil
misti. Eski bir meslektasi, Ames'i, 'CIA tarihindeki en parlak
adam kavirma vakasi' olarak degerlendlriyordu. Ankara'dan
geri Ames, CIA'nm Virginia Langley'deki genel mer,
kezinde gorevlendirildi. Yeni gorevi, bizzat Sovyet ajanlanru
CIA'ya kazandirmakn. 1972'den 76'ya kadar bu pozisyonda
kaldi. .
Bu donernde CIA'nm diinya capmda hayranhk uyandiran
bir imaji vardi. Korkusuz, yenilmez ve teknolojinin onunde ko
an ajanlan, casus kitaplanna ilham kaynagr oluyordu. Ama bu
goruntu 1974 Arahk aymda, CIA'nm kendi vatandaslan uze
rinde casusluk yaptlgl, istenmeyen liderleri ortadan kaldirmak
icin mafyayla ibirligine gittigi ve demokratik yollardan secil
mi liderlerin devrilmesine kantlgl ortaya cikmca, bu imaj da
yerle bir oldu. (CIA ve diler federal istihbarat seroislerinin'Yasala,
ra gOre ban 'YaTlkurede istihbarat toplama 'Yetkisi bulunmu'YOT'.)
lte boylesi bir donemde teskilatm en oncelik verdigi ope'
rasyonlardan biri de, Sovyet istihbaranna sizmarun yollanm
bulmakn. Ve boylesi onernli bir operasyonun gobegindeyse, ne
dendir bilinmez, beceriksiz ajarumiz Ames verlestirilmisti. Bu
rada da kayda deger bir basansi olmadi. Rutin ileri vapivordu,
Bu arada babasi olmiitU ve teskilattaki herkes, babasmm han
nna Ames'e bir nevi maskot ya da 'babasmm teskilata emane
ti' muamelesi vapiyordu. Acikcasi kimse Ames'i adam verine
koymuyordu. Ondan fazla beklentileri de voktu. Belki de ken'
disine vapilan bu muamele, kendisini ihanet etmeye artlandlr,
rmsn.
Bu dislama politikasma karst CIA biiyiik bir hata yapiyordu.
Ames'e, daha sonradan iilkesini satmaya karar verdigi zaman is,
tlfade edebtlecegi, Sovyetler'le ilgili tum bilgilere giri imkam
verilmisti. Belki de onu, 'ulkesini bile satama'Yacak kadar beceriksiz
biri' olarak goriiyorlardl. Ames, ajam tekilat biinyesine
ECHELON
kazandiramarnasma ve rutin islerdeki beceriksizliklerine
men, Sovyetler Birligi'nde Amerika hesabma calisankostebek
ler, ajanlar ve muhbirlerle ilgili rum bilgilere kisitlama olmaksr
zm ulasryordu. Kimilerince 'yenilmez' ya da yapabilecek
gilfte' bir kurum olarak gorulen CIA, insanm akluun almavaca
gl hatalan vapivordu iste!
1980'lere gelindiginde Ames, New York'daki CIA merke
zinde calismava basladi. Gorevi vine BM nezdinde calisan Do
gu Bloku ulkeleri temsilcilerini casus olarak CIA'ya kazandir
makti. Bu sirada Nancy Ames ile evlendi ve 1985'de sidderli
gecimsizlikten bosandilar, Aym vil, Ames'in hayan radikal tarz
da degiime Kuba ve Sovyet casusluk faaliyetlerini goz
lemlemek icin gonderildigi Mexico City'de, Kolombiya
kelciligi'ndeki kultnr atesesi Maria del Rosario Casas'la tarusn.
Gene ve alimli bir sosyalist olan Rosario, Ames'in kalbini cal
rmsn bile. Tabii ki Ames'in CIA'ya kazandrrdrgr ilk ajan Rosa
rio'dan baskasi degildi. Bu arada Ames, terti etmisti ve vilhkge
liri 70 bin dolan buluyordu. Rosario ise Kolombiya'nm varhkli
ailelerinden birinin klZlydi. Elindeki -;:ok yuksek imkanlara
men, cilzi bir rakamla Kolombiya Buyukelciligl'nde atase olmus
ve bir ekilde Ames ile yollan kesismisti, <;ift 10 Agustos
1985'de evlendi. Ve aym vil, Ames, Sovyetler hesabma -;:ahan
ve kendisine en cok para odenen kostebek oldu!
Sihirli Para: Sihirli bozukluklar, piyasada
ki madeni paralann kopyaedilmesi i1e elde
edilen yararb istihbarat
dan biriydi. TaJdit madeni para. resimdeki
gibi, ortadan ikiye aynbr ve arasmdaki
lukta, mikro filmier ya da benzeri
mesajlar ta.mrd.. Oiger bozukluklarla bir
Iiktetalnd.gJ farkedt1mesi olduk9l zor
duo Ruslar taraflndan U2 casus
tWmn pilotu Francis G3I)' Powers, bOyle
bir bozuklugun zehirli hap
Ia kendini oldlirmek ama
oImUU.
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
Rosario, kisa surede Amerikan vatandasi olarak Kolombiya
ile olan ilgisini kesmisti. Sadece ailesi ile gOrUilyordu. Ames ile
birlikte ailesini ziyarete glrtiginde, kaymvalidesi Ames'i, zengin
bir Amerikalr olarak gururla komsulanna tarutiyordu. Kadm
hakhvdi. Ames, kaymvalidesine, kendilerine ev almalan icin
100 bin dolar hediye etmistil Ames, CIA elemanlanmn stan
dardim fersah fersah geride birakan bir milyoner hayatl
ya baslanusn, CIA'dan aldig: maas -;:erez parasiydi. Ruslar,
sini bes vrldir satan bu adama para yagdmyordu. Bu arada,
Ames, CIA'mn neredeyse kalbine oturmustu, Rus ajanlanru or
taya cikarmak ve double ajanlan teskilata kazandrrmakla so
rumlu Sovyet Karst lstihbarat Masasi efligine getirilmisti,
mes Angleton'un 13 vtlhk endisesi, Amerikan istihbarannda
bir Sovyet kostebegi olacagi ihtimali, kendisinin gorevden
almmasmm ilzerinden on yll gecmeden gerceklesiyordu.
1986'da CIA, Angleton'un ilphelerini hakh bularak kostebek
ihtimalini sorgulamaya basladi. Ama bu kisivi ortaya cikarmak
la gorevli birimin basmdaki kisi, kostebegin ta kendisiydi!
Ames, 1983'de CIA'nm karst istihbarat operasyonlanndan
sorumlu olunca, kendisiyle temasa gecen bircok KGB ajamyla
tarusrmsn. Bunlann -;:ogu Washington'daki Rus
gi'nin dismda faaliyet gosteriyordu. Sekiz yll boyunca bu ajan
larla olan ternasmi kesmedi. Ve tabii ki vine onlardan hie biri
ni teskilata kazandrramadr. Kazarulan kendisi olmustul 11k ver
digi sirlardan dolavi Ruslardan 50 bin dolar aldi. Bu para karsi
hgmda hem Rusya'da hem de Amerika'da Amerika adma cah
an Ruslann adiru verdi.
Ames, CIA bilgisayarlanndan ajanlann dosyalanna giriyor
ve elde ettigi bilgileri, dead droplar, kovuklan ve zeki
larla Ruslara aktanyordu. Karsihgmda ise banka hesabi giderek
kabanyordu. Ruslar, kendi ulkelerinden esirgedikleri dolarlan,
Ames'e akmvordu. Her odemeyle birlikte, aym zamanda, Arne
rika adma calisan bir Rus ajaru da oluyordu. Bir seylerin ters
.. ECHELON
gittigini ilk olarak. FBI Dead drop (alii t;ivi): 010 iki ajan
sezinledi. 1980'lerin
arasmdaki gizJi haberlelmeyi yarotmenin
yollanndan biriydi. lletilmek istenenmesa; su
ortasmdan itibaren
ge9nnez ve kiiftenmez bir silindirin
haber kanallannda
i9ne korn!luyor. ucusivrisilindir uygun birye
sizmalar oldugu farke re topukla Belirlenen saarle bir
. bqka casus gelip onu saplandllJ yerden 50
dildi. Ozellikle de
\dlyordu. zeminleresapIanan a1iim
FBI'm istihdam ertigi,
zeminle bir oldlJlu tespitl
Washington'daki zordu. Rudolph Abel t3J"aMdan idare ediIen
bir ajan ekibi. resimdekine benzerbir haber
Sovyet Buyukelcili
kullanarak, Afnerlkan atom
gi'ndeki iki Rus istih
bombaslnln slnannl Sovyetler'e
barat gorevlisi VaIery
F. Martinov ve Sergei M. Motorin'in aniden ortadan kavbolma
si, iipheleri list diizeye cikardi. Double ajan olarak cahsan iki
li, 1986'da Rusya'ya apar topar vargrlanarak hemen
idam edilmislerdi. Bunlar Ames'in ilk kurbanlanydi. Devami
gelecekti. Onceleri 1985'de Rusya'ya iltica eden CIA ajanla
nndan Edward Lee Howard'dan ve Moskova'daki Amerikan El
gorevli deniz komandosu, double ajan oldugu tespit
edilen Clayton Lonetree'den iiphelenilmesine ragmen, ikisinin
de ozel dosyalara girme yetkisi olmadigi icin uzerleri Ba
n icin calisan en onemli double ajanlardan biri, Londra'daki
KGB rezidansmm b3l Albay Oleg Gordievski'ydi. Cok gizli
Rus bilgilerine ulasmada birinci adres olan Gordievski, 1985 Y1'
linda Ames'in ihanetine ugrarmsn. Kad adi 'TIckle' olan Gor
dievsky, muhtemelen idam edilmek icin Moskova'ya
ama MI6 ajanlanrun Moskova'da gerceklestirdigi film gibi kur
tarma operasyonunun ardmdan tekrar lngiltere'ye kacmlmisn.
Ames'in desifre ettigi diger bir KGB subayi da 'Cowl' kad
adh iist diizey bir yetkiliydi. Moskova'da cahsan Cowl, CIA'ya,
KGB'nin Amerikah diplomatlan izlemek icin kullandigi 'go,
rilnmez casus tozu'nu bulan kiiydi. ldam edildi. Yine Accord
kad adh ust duzev bir GRU yetkilisi de Ames'in kurbaru oldu
ve idam edildi. Fitness kod adh KGB subayi da kurbanlar ara-
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
smdavdi. GRU'dan 'miUion', Dogu Avrupa Guvenlik Masa
si'ndan 'Mororboat', 'Pyrrhic' kad adh ust diizey Sovyet yetkili
si, 'Prologue' kad adh KGB karsr istihbarat masasmdan ust du
zey bir subay ve bunlar gibi onlarca double ajan Ames'in ban'
ka hesabrrukabartan dolarlann kurbaru oldu. Ruslar, Ames'e 0
kadar para aktanyordu ki, istihbarat tarihinde kendisine en cok
para odenen kostebek olmustu, lhanetinin kaflhgmda vaklasik
2.5 milyon dolar alrmsn! BO'li villarm sonunda Ames, fiitursuz,
ca harcadigi paralann kaynagmi, esinin zenginligiyle acikhyor
duo 1989 Eylul'unde 540 bin dolara Virginia'nm sayfilerinden
Arlington'da bir villa satm aldi. Avm verde d1 isleri eski ba
kanlanndan James Baker gibi onde gelen kisiler de oturuyordu.
Sovyetler, Ames'e haber aktanmi icin kullandiklan dead
drop'lan bu bolgeve birakmasmi soylemisti. Oteki tiirlii filmle
ri ve belgeleri teslim etmek ve pesin yaptlan odemeleri almak
icin Georgetown'a gidiyordu.
Takip eden ay boyunca Ames'ler korkunc bir harcama
performansi sergiledi. Yeni evlerini dekore etmek icin 99 bin,
mobilyalar icin 7 pin, 1992 madel yeni bir Honda marka araba
icin 19 bin, ve bir jaguar icin 25 bin dolar harcadrlar, Bu arada
1985,93 villan arasmda yapnklan kredi karn harcamalan 455
bin dolan gecmisti. Giyim icin harcadiklan binlerce dolann
yarusrra, Amerika, Kolombiya ve lsvicre bankalannda, banlan
KGB ajanlan tarafmdan acilmq, toplami bir milyon dolara va
ran hesaplan vardi. Kurnaz bir adam olan Ames, kara para ak
lamaya yonelik denetimlerden kacmak icin, hicbir bankaya 10
bin dolann uzerinde para yanrtruyordu. Yakalandiktan sonra 3
ile 8 bin dolar arasmda degien hesaplar tespit edil
misti,
Bunca olan bitene ragmen kimse Ames'den iiphelenmi,
yordu ama, ceklrgenin daha fazla sicramaya takati kalmamisn.
Daha sonradan CIA baskanlarmdan James WOolsey'in de dedi'
gi gibi, 90'lardan itibaren, iiphe CIA merkezine dogru
ECHELON
daralmaya basladi. Ames'in kimsenin anlam veremedigi zen
ginliginin ve bir zamanlar sorumlu oldugu double ajanlann or
tad an kavbolmasi ya da idam edilmesinin iistiiste gelmesi, ba
kislan ona cevirdi. Double ajanlarla ilgill bilgilere girme yetki
sl olan 200 kisi hakkmda genis capli bir inceleme basladi. CIA
ve FBI'dan olusan ortak bir ekip, 1991'e gelindiginde iipheli
listesini 20 kiiye kadar indirmisti. Ames, bunlardan biriydi.
Zenginligi 1989'da dikkat cekmesine ragmen, 91'e kadar kimse
bunun iizerine gitmedi. Tabii bu arada olan ikili ajanlara olu
yordu. Sorguya almdigtnda servetinin, Rosario'nun babasmdan
kaldrgmi iddia etti. CIA, 1992'de Kolombiya'da genis capli bir
arasnrma yapmasma ragmen, Ames'i zengin eden vasiyeti bula
rnarmsn. Kendine oldukca giivenen Ames, gozetim al
tmda oldugunu bilmesine ragmen, vine de Ruslarla ticaretine
devam ediyordu. Arnerika'run en zeki beyinlerini altedebilece
gi fikrine kendini inandirrmsn. Ona gore, Soguk Savas bitmis
ti ve arnk gizli servislere gerek kalmadigi icin arkadaslanru,
'ha4JYani' ve 'igreTlf' olarak tarumladigt Rus rejimine satmakta
bir sakmca gormuyordul
Ames'in gecmisi de CIA tarafmdan rutin olarak gozden
Daha sonradan saytsupoligrafi testini (yalan
makinasi) nasil atlatngrvla ovunecekti, Bir gece oncesinden
hie uyumuyordu. Yorgun ve gevsek oldugu icin yalan makinasi
na baglandigmda tiim bedeni uyusuk oluyor, yalan soylediginde
. Zeki "ida: Resimde gOri.i1en vida. Sovyet
ajanlan taraflndan Bat! Almanya'daki bir
k6pri.iye monte 19 oIan vidamn
kafast stlkOliiyor ve rulo llaline
mikro filmier ya da diger mesajlar
sokuluyordu. Birkez monte edildigi zaman,
etraflndaki yOzlerce vidadan a)'lrdedilmesi
oldukca zordu. l!gili bulmasi i9n, kafas.,
normal vidaJanri aksine, saat istikametinde

SOGUK SICAK OYUNLARI
viicudunun verdigi tepkiler en aza iniyordu. Bu arada yalan
makinasi operatorleriyle siirekli konusarak, espriler yaparak ve
sahte bir dostluk sergileyerek adamlann dikkatini daginyordu.
Ames, makinalan atlatmakla kalmivor, aym zamanda, daha
onemsiz bir goreve atanmasma ragmen, halen ikili calisan Rus
ajanlannm dosyalanna girme yetkisini elinde turuyordu. Yenil
mez CIA, inarulmaz bir gevseklik sergiliyordu. Kendisinden
iiphelendikleri ytl icerisinde Ames, satngt bilgilerle biri
nukleer teknisyen, digeri karst istihbarar subavi olmak uzere,
Amerika adma cahsan iki Rus ajammn daha idam edilmesini
saglarmsnl
Etrafmdaki cember giderek daralmasma ragmen kirli ticare
tine devam eden Ames, asla vakalanmavacagtna inamyordu.
Ama ne yank ki, genellikle aptallar kendine cok fazla guvenir
di. 1992'in Ekim aymda eflerine esinin ailesini gormek icin
Kolombiya'ya gidecegini soylemis, ama Veneziiella, Karakas'a
ucmustu. Kendisini FBI ajanlanrun izledigini bilmiyordu.
rada bir Sovyet gorevlisiyle goriitiigii tespit edildi. Bu geziden
hafta soma banka hesabmda 87 bin dolarhk bir ikinlik ol
duo Ama halen ne CIA ne de FBI harekete geciyordu. Sovyet
ler'le calismasma goz yummaya devam ettiler, Bu arada tiim ev
telefonlan, fakslan ve kullandigi tiim bilgisayarlar kontrol aln
na almdi. Ofisinde yapilan aramada bircok gizli bilginin kop
valandigt bilgisayar disketleri ele gecirildl. Evinden cikan cop
ler bile kontrol ediliyordu. Copten cikan kesilmis kagitlar, CIA
merkezinde bir araya getiriliyor, Ruslarla yaptlgl yazismalar de
ifre ediliyordu. 1994'iin Subat aymda, Ames'i tutuklamak icin
gereken turn deliller bir araya getirilmisti. 23 Subat 1994'de esi
Rosario ile birlikte turuklandi. Olav, Baskan Bill Clinton' un
ziinde tokat gibi patlarrusn. Tutuklanma hadisesinden bes giin
soma, Rus Buvukelciligt'ndekt Alexander Lysenko'nun sirurdrsr
edilmesini istedi. Lysenko, Ames He Rusya'nm arasmdaki bir
marah koptiiydii ..Lysenko bavullanm toplarken,
SOGUK SAVAS'IN SICAK OYUNLARI
_l....- _ ECHELON
ler, Amerikalilarm diitiigu aptal durumdan bir hayli keyif al
ml goriiniiyordu.
Moskova'daki KGB eflerinden General Yevgeni Podkolz/Un,
basma yaptlgl aciklamada, Arnes'in yakalanmasmdan ne kadar
iiziintii duydugunu sovluyor, 'Bizjm ipn ba.yuk hizmetlerde
du.. oradaki pkarlanmJV savundu. Bizj Amerikahlara satan
nmJV ortaya pkarcb... 0 ba.yuk bir kahraman' diyordu. KGB
cusu Yuri ise, Ames vakasmt 0 kadar biiyiitmek taraf
tan degildi. 'Amerikahlar bu kadar ufak bir casusluk vakaslndan
dolayz niye boyle tantana yap&yor anla&lzr gibi delil. Her
Ames gibi insanlan kullancbk, bundan sonrada kullanmaya devam
CIA uydulan kullamyor, bizinsanlan. Onemu olan bilgi
toplarnakttr.' diyordu. Bu esnada Ruslann kahramaru, Ameri
ka'dadogal olarak haindi ve surekli sorgulanmasma ragmen,
kimse agzmdan laf alamivordu.
Bes yasmdaki oglunun ve ei Rosario'nun serbest birakrlma
Slduromunda turn bildiklerini ve yapnklanm anlatacagim
ledi. qi de israrla kendisinin hicbir eyden haberi olmadigtru
iddia ediyordu. Rosario'nun kocasiyla casusluk faaliyetleri hak
kmda yaptlgl konusmalarm bandi dinletildiginde
sii diitii. Ames, vine de pazarhgt elden birakrrnvordu. Bu kez
idam edilmemesini art kostu. Bu kabul edildi. Aftan muaf
omur boyu hucre cezasma carpnnldr. Ama ei de 5 vil aglr hap
se mahkum olacakti. Herseyi, sadece para ve esini etkilemek
icin vaptiguu sOyliiyordu. Bu arada hayal kmkhgma ugramgl
Rus amirleri icin cok iiziildiigiinii de sovleyecektil Kendisi
ziinden havanm kavbetmis ve Moskova drsmdaki kimsesizler
mezarligmda yatan onlarca Rus ajaruyla ilgili tek bir kelime bi
Ie etmemiti. 'Tam bunlar bu igreTtf isrihbarat oyununun cilveleri'
diyordu. Vatanseverlik, gorev ak1 gibi kavramlara Ames'in
terinde yer yoktu.
Ruslar, Ames'in KGB'ye aktardlgl bilgiler llgmda,
kan Kongresi'ni, Reagan, Bush ve Clinton hiikiimetlerini
11 karar almaya sevkedecek senaryolar hazrrlarmsn. Diizenek
6yle iliyordu: Ames, Rusya'da faaliyet gosteren CIA ajanlan
run isimlerini Ruslara iletiyor, Ruslar bunlan bularak double
ajan olmaya zorluyor ve bunlann vasuastvla Amerikan yoneti
mine yalan vanhs bilgiler gonderiyorlardt. Bu yanh bilgiler
vaktinde CI.Nmn Kongre ve baskana sundugu raporlarm aynl
maz bir parcasi oldu. 1995'de CIA Baskaru John Deutch, teski
lat analizcilerinin soz konusu bilgilerin iipheli ajanlardan gel
digini bilmesine ragmen, bunu yonetime verdikleri raporlarda
belirtmeyi ihmal ettiklerini aciklayacakn.
Deutch'm sorusturmasma gore, dezenfonnasyon kurbaru
olan Amerikan istihbaran, villan arasmdaki Sovyet
ve Rus askeri kapasitesini degerlendinnede biiyiik hatalar yap
misn. Yillar sonra CIA analistlerinden Melvin Goodman, bu
gaflann arka plamyla ilgili ilginc aciklamalar yapacakn. Sonuc
olarak Amerika'nm savunma masraflan artmis ve Amerikan
vonettmi, Sovyetler'in vapismi analiz ederken biiyiik gaflara
imza armisn. Mesela Sovyet sistemi dokiiliirken, CI.Nnm
Kongre ve baskana sundugu raporlar, 'turp gibiler' tespitini yapi
yordu. Deutch, soz konusu carpmlrms bilgilerin, Amerikan as
keri stratejisinin belirlenmesine yonelik tartismalarda biiyiik
rol oynadigrm da soyledi. Ames vakasi CIA acisidan tam bir fe
laket oldu. 'Profesyonel isrihbarat toplama kurullqu' imaji yerle
bir olmakla birlikte, daha da onemlisi, 'alke gavenlilinin be1<psi'
misyonu da aglr bir darbe almisn. Kurum, yilhk 30 milyar do
larhk istihbarat butcesinin 5 milyar gibi biiyiik bir dilimini al
rnasma ragmen, resmen cuvallamisn. Ames vakasmda, tek ke
limeyle kurda kuzu teslim edilmisti, ama olav bazt gozlerm act
masiru da saglarmsn. 1995'de Baskan Clinton, federal ajanlann
her yll gelir beyanmda bulunmalanm ve yurt ve dll
hatlerini kayda baglamalanm ongoren bir diizenleme getirdi.
Dezenfonnasyon, etkin bir silah oldugu kullamlmaya
devam edecek. Bununla birlikte bir anekdotu da aktarmakta
ECHELON
fayda var, Kimi siyasi analizcilere gore, II. Diinya Savasi'ndan
soma Turkiye, Yunanistan, han ve Berlin'i tehdit etmeye bas
layan Rusya, Kml Ordu'nun giiciinii fazlasiyla abartan 0 kadar
cok yanlis haber vayiyordu ki, gercekten korkan Ban, en so
nunda NATO'yu kurmak zorunda kalmts, Ruslann silahi da el
lerinde patlarmsn!
Goriildiigii were, ban, icindeki 'nufuz ajanlanru' de olsa
bulup ortaya cikartabilivor, Bizdeki 'nufuz ajanlan' tarnsmast
ise, coktan giindemin sepetine yuvarlamp gitti bile. Bu ara
da Tiirkiye'de 23 Nisan 2001 tarihinde zamanlama acismdan il
bir eylem gerceklesti. Icinde bulunulan ekonomik kriz do
lavisiyla steak para akisimsaglayacak turizm sezonunun hemen
baslangicmda bir grup cecen eylemci, daki Rus
Uni dunyaya duyurmak bahanesiyle' lstanbul'daki Swiss Oteli ba
sarak, musterileri rehin aldr. Olav kansizbir ekilde sona erme
sine ragmen, hem Cecenlerin hakh davasmi, hem de T urki
ye'deki turizm potansiyelini baltaladigi icin, kafalan kansnr
rmsn. Olaym arkasinda baska hesaplar oldugu tahminleri vapi
hyordu. Yeni Safak gazetesi dl politika yazan Cengiz Candar,
olaydan bir giin sonraki koe vazrsmda, konumuzla da yakmdan
ilgisi bulunan, ilginc bir tespitte bulunuyordu: "... 'Ozerinde
bir baka ilgi7lf nokta: Yanm yuzydJ bulan
SatlQ' yillan boyunca tie son bir1<af yll Amerika tie Ingiltere
gibi gi4lu detlletlerin gi4lu istihbarat OrgUtlerinde, en iist kademele
re kadar saylda Sotryet tie Rus ajam ortaya
Sotryetler BirUli'nin tie Rusya'mnNATO uyesi Turkiye,
hundan tiimuyle kaldl. Bu, size garip gelmiyor mu? Bir' so
ru ... "
Ne dersiniz, ilginc bir soru degil mil
Kesin Suikastler
Soguk Sava ylllannda hem batl hem de dogu blogunun en
biiyiik silahlanndan biri de, kukusuz ki, suikastler oldu. Dogu
50GUK 51CAK OYUNLARI ..
cephesindeki suikastler dahacok 'hainleri' ya da banva slgman
Ian susturmak icin vapihrken, Batmm hedefi, daha cok karst
bloktan istenmeyen liderleri ortadan kaldnmakn. CIA eski
baskanlanndan William Colby'nin 'en azmdan ek
lindeki demecini gozardi edersek, CIA'nm resmi olarak suikast
duzenledigine dair bugiine kadar kesin bir kamt bulunamadi.
KGB ve ona gobekten bagh diger gizli servislerse, bu konuda 01
dukca bonkordu. Hatta KGB'nin resmi olarak suikastlerden so
rumlu birimi dahi vardi!
OZUmiin ach: SMERSH
1917'deki Sovyet devriminden itibaren KGB, rejime karst
olan vatandaslanru kacmyor, iskence yapivor ve olduruyordu.
Rusya'dan kacanlar ya da yurt dismdayaadlgl halde Sovyet re
jimine muhalif olanlar da servisin gazabmdan kurtulamiyordu.
Ama teror bu kadarla sirurh degildi, KGB'nin, Rus olmadigt
halde rejimle alip veremedigi olan yabanctlara 'hizmet' sunan
bir birimi daha vardu SMERSH
Rusca 'Casuslara Olum} , anlamma gelen Smert Shpionam'dan
turetilmis olan SMERSH'e ismini veren bu slogarun bizzat Jo
seph Vissarionovich StaUn tarafmdan seslendirildigi sovlenivor,
Katil bir ruh icin iyi bir secim dogrusul
En fanatik komiinist katiller tarafmdan idare edilen
SMERSH, KGB'nin teror ve destabilizasyon islerinden sorumlu

9. boliimii olarak kuruldu. Bes kisundan olusuvordu. 11k bolum,
Kml Ordu icindeki muhalif askerleri temizliyordu, Ikinci bolum
ise bilgi toplamak ve savas esnasmda dusman hatlanrun gerisi
ne ajanlan gecirmekle yiikiimliiydii. bolum bilgi toplu
yor, vaviyor ve talimatlar yaymhyordu. Dorduncu bolumun go
revi ise iiphelileri arasnrmak vegerekirse tutuklamakn. Besin
ci bolum ise vuksek riitbeli subaydan oluuyor, bunlar iiphe
lilerle ilgili son karan veriyordu. C>liim emri vermeleri duru
munda irifaz amnda Halen Rus ordusunun
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
.. ECHELON
guvenlik birimi icensinde Bolilm, ya da CUKR ismiy
le yeni kimligini devam ettiren SMERSH, son seksen yilda on,
binlerce insanm katledilmesinde basrolu oynadi. Tahran Kon
feransi'nda SMERSH ajanlan tarafmdan korunan diinya lider
lerinin hepsi teskilann varhgmdan haberdardi ama, diinya ka
muoyu KGB yiizb3.lSl NikoW Khokhlov'un 1954'de Ban'ya si
gmmaslyla varhgim ogrendi. Khokhlov'un kendisi de uzman
bir SMERSH suikastcisiydi, ama vicdaruna yenilerek banya
kacmisn. Onu SMERSH'in diger vurucu timlerinden Peter De'
riabin ve Bogdan Stashinsky takip etti. Teskilat elemanlan, 0 do,
nemin artlanna gore oldukca ileri teknoloji sayilan zehirli gaz
tabancalan 0<;ullamvorlardi. Suikastcilerin ilticasmdan sonra
Ban Avrupa daki kurbanlarmm pesinden kosan bircok
SMERSH olum timi CIA tarafmdan yakalandr.
TrOfki de SMERSH kurbam
1930'lar boyunca Avrupa'da tam anlarmyla SMERSH teroru
esiyor, birimin tetikcileri fellik fellik rejim karsitlanm anyordu.
Fransa'daki KGB rezidentinin baskaru Ignace Reiss, Stalin'i dik
ratorlukle suclaymca kurbanlar arasmdaki yerini almakta gecik
medi. Yakm arkadasi, banva sigman ilk yiiksek riitbeli GRU su
bayt Walter G. KritJitsky de SMERSH'in kan dokme teknikleri
ni ifaedince, Washington'daki otel odasmda olduruldu. Sistem
muhalifleri nereye giderse gitsin, orgiitiin kapsama alarundan di
arl cikarruvorlardt. Ama orgtitun uzun suikast listesindeki en
dikkat isim, iiphesiz ki, 1917 Ekim devriminin Le
nin'in ardmdan ikinci adam1 olan Leon Trotfki'iydi.
Trotcki, 1929'da Stalin tarafmdan Rusya'dan kovulunca,
Rus diktatore karl yogun bir propaganda savasi baslatrrusti. So'
nuc olarak Stalin, Trotcki'nin olumemrini imzalamakta gecik
medi. Diktatorlerin en son tahammul edebilecegi ey, eletiriy,
di.
1937'de Meksika'ya gitmi ve 1940'da ei Natalya
ile birlikte Mexico City'nin dlmdaki gozden uzak bir villada
vasamaya baslanusn. Villasi virmidort saat boyunca Meksika
polisi tarafmdan korunuyor, aym zamanda Trockist gonulluler
den olusan bir yakm koruma grubu da villa icerisinde guvenli
gi saghyordu. Villarun icindeki aglr silahlarla donanmis saat
kulesindeki nobetciler de, durbunlerle etrafi tanyordu. Tum
bunlara ve anavatana gore diinyanm diger bir ucunda bulun
masma ragmen Trotcki, SMERSH katillerinin solugunu ense
sinde hissetmekten geri kalrmyordu. Zira ozel sekreteri Rudolf
Klement, ktsa sure once Paris'de servisin kursunlanyla tarusrms
n. 24;Mayls 1940'da Meksikah bir ressam ve kanksiz bir komu
nist olan David Alfaro Siqueiros, SMERSH'in oldilrilr
milsiln' tekliflni kabul ederek, aglr silahlarla donanmis yirmi
adanuyla birlikte komunist liderin evine saldirdi. Trotcki ve ai
lesi saldmdan kurtulmavi basardi. Siqueiros, gorevi basarama
rnasma ragmen, KGB'nin yardirmyla Sili'ye kacmldi ve hayan
run geri kalamru Cyan deli kontTol edilemez bir adam' damgasiyla
resim yaparak gecirdi. Ama Trotcki'nin pesini birakrnaya niyet
leri yoktu. Bu kez sahneye oldukcasogukkanhve komunist ide'
olojiye gonulden bagl; Frank jacson takma ismini kullanan
SMERSH suikastcisi Jaime Mercarder (as.l ismi, Jaime Ram6n
Mercarder del Rio Hernandez) lspanyol bir iadaml ve Ku
bah komunist bir annenin cocugu olan Mercarder, lspanya
Savasi esnasmda Curnhurivetci Ordu'da savasrrus ve bu esnada,
annesinin asiklarmdan (I) biri olan KGB ajam Leonid Eitigon
tarafmdan teskilata kazandmlmtsnvMercarder, Jacques Mer
nard isimli Fransiz gazeteci kimligine burunerek, Trotcki yanh
lanrun Paris'de duzenledigi 4. Uluslararasi Komiinizm Konfe
ransi'na kanldi, Orada, kiz kardesi bir zamanlar Trotcki'nin sek
reterligini vapmis Amerikah Sylvia Agelof'u bastan cikardr.
SMERSH, bu kez agu adimlarla, dl cemberden merkeze dogru
kurbaruna vaklasiyordu. Agelof Amerika'ya donerken, Mercar
der'i de yanmda gotiirdii. Mercarder, Agelof'la tamuktan son,
ra tekrar Kanada vatandal Frank Jacson kimligine biiriinmii,
til. Aym pasaportla giri yaptlgl Meksika'da, sevgilisi Agelof'un
vasltaslYla kurbam tamma flfSaum yakaladl. Acele
ECHELON
etmiyor, agrm ilmik ilmik oruvordu. Trotcki'nin dostlugunu
kazanmak icin sosyal yardrmlarda bulunuyor, goziinii bovuyor
duo Bir gun Trotcki'ye, kendisinin politik felsefesinden esinle
nerek yazdlgl bir kitabm taslagmr gozden gecirmesini rica etti.
Onurlanan Trotcki, 1940'm 20 Agustos'una randevu verdi.
Trotcki'nin malikanesine gelen Mercarder'in bir koltugunun
altmda uyduruk bir kitap taslagi, gorunmeyen kisunlarmda ise
bir tabanca, bir kama ve bir de dagcilann kullandigi tiirden bal
ta vardi. Trotcki, azrailini sicak bir ekilde karsilavarak iceri da
vet etti. Karsrhkh oturdular ve hemen kitabi incelemeye basla
di. Birkac sayfa soma g5rdiigii manasiz vazilardan bir terslik 01,
dugunu hissetmisti. Kafasmi kaldmp Mercarder'e bakngmda,
elindeki baltavla iizerine atladrgmi gordu. Mercarder'in darbesi
Trotcki'nin kafasirun dorrre birlik kisrmru ucurmasma ragmen
yeterince oldunictl degildi. Clghklar uzerine Amerikah koru
malar Mercarder'in uzerine atladi. lclerinden biri kafasiru ucur
mak uzerevken kanlar icindeki Trotcki, 'duron, anlatacaklan oi,
mall' dive inledi. Trotcki, saldmdan yirmi dart saat soma oldu.
Gorev tamamlannusn. Mercarder, tum sorgulamalara ragmen
gercek kimligini itiraf etmiyor, israrla Jacques Mornard oldugu
nu soyliiyordu. Kendi iddiasma gore, Trotcki, sevgilisi Agelof'u
bastan icin namus cinayeti islemisti. Kimse bu yalana
inanmadi ama, agzmdan baska laf da alamadi. 17 Nisan
1943'de Leon Trotcki'yi oldurmekren Mexico City'de muebbet
hapis cezasma mahkum oldu, 6 Mavis 1960'da iyi halden dola
vt serbest kalmca Prag'a giderek, gazeteci olarak cahsmaya bas
ladi. Kisa sure soma Moskova'ya tasmdi ve Kremlin tarafmdan,
Trotcki'yi oldurmek suretiyle rejime yaptlgl katkidan dolavi
'Yaksek Sovyet ile odnllendirildi. 1978'de diger bir ko
munist diyar Kuba'da oldugtmde halen Jacques Mornard kimli
gini kullamyordu.
Siradan katilleri de kullanchlar
SMERSH, yabancl iilkelerde operasyonlar
da biiyiik paralar odeyerek profesyonel katiller ya da madan
SOGUK StCAK OYUNLARI
suclular kullaruvor, bovlelikle kendisini ve Sovyet vonetimini
perdenin arkasmda tutuyordu. Sorusturmalar, birkac mahalli
sabikahnm hapse girmesiyle sonuclaruyor, siradan kriminal
dosya muamelesi goruvordu. Dr. Walter Linse vakasi, bunun en
guzel omeklerinden birisiydi. Ban Almanya'mn onde gelen
avukatlanndan biri olan Linse, HUT Alman Derne
baskanliguu da yapryordu. Dernek kendisini, komiinist
vonerimler altmda islenen insanlik suclanru ve faillerini (azel,
lik1e de KGB odakb olanlan) ortaya cikarmava adamisn. Aman
SlZ bir komiinizm dusmaru olan Linse, Kremlin'in gozunden
kacmarmsn tabii ki. SMERSH, avukan Ban Berlin'den 00
gu'ya kacirarak, davaya daha fazla politik zarar vermemesi icin
gozetim alnnda tutacakn. Bu i icin Dogu Berlin hapishanele
rinde gasp, adam yaralama, cinayet ve hirsizlik gibi suclardan
dolavi cezalanru cekmekre olan Harry Uedtke, Herbert Novak,
Joseph Dehnert ve Erwin Knispel secildi. Soguk hucrelerinden
kip SogukSavas'm sicak sokaklanna dalacaklardi.
Harry Liedtke, 7 Temmuz 1952'de Dogu Berlin'den Ban'va
gecerek Wilhelm Woiziske'nin siirdiigu taksiye bindi, $afore tek
rar Dogu Berlin'deki Senefelderplatz'a gitmesini sovledi. Ban
Berlinli taksi 6forlerinin Dogu'daki Sovyet sektorune gitmede
ki isteksisliklerini bildigi icin, Woiziske'ye 20 mark bahsis oner
di. Kontrol noktasiru geceli birkac dakika olmustu ki, Liedtke,
adama hissettirmeden Woiziske'nin yamna bir karton Ameri
kan sigarasi verlesrirdi. Taksi Senefelderplatz'a geldiginde se,
naryo geregi polisler arabanm oniinii keserek, Woiziske ve soz
de musterisini, Amerikan sigarasi kacrrdiklan icin gozlem aln
na aln. Dogu Alman polis karakoluna goturulen ikiliden Wo
iziske, sorgusuz sualsiz hucreve anldi. Hemen ardmdan taksinin
Batl Berlin orjinli plakasl sokiilerek bir baka araca taklldl. li
edtke, Novak, Knispel ve Dehnert'i talyan araba 8 Temmuz
1952'de erken saatlerde Batl Berlin'e giri)laptl. Batl plakah ara
bamn yapmasl gayet dogal olsa da, pek dogal
/
III ECHELON
degildi. Dort adam hemen Dr. Linse'in Amerikan sektorunde
ki Lichterfelde Gerichstrasse 12a'daki evine gitti. Dakik bir
adam olan Linse, agzmdaki piposuyla her zamanki gibi 7.30'da
evden ofisine dogru yiiriimeye basladi. Arabaya vaklas
tlgmda, Liedtke ve Dehnert arabadan cikarak doktordan ares
rica ettiler. Elini cebine sokar sokmaz da uzerine anldilar, Ka
fasma aldigr darbeye ragmen, biri olan Linse, saldirgan
larla bogusmaya basladi. Digerleri de arabadan indi ve karga tu
lumba adarm arabaya atnlar, Kavga icerde devam ederken, No
yak doktoru ayagmdan vurarak etkisiz hale getirdi. Direksiyon
daki Knispel, panige kapilarak kapilann kapanmasmi beklerne
den gaza basn. Bu arada doktorun bacaklan arabamn acik olan .
kapismdan sarkiyordu. Araba Drakenstrasse'den gecerken ola
ya ahit olan bir minivan oforii saldirganlan takibe basladi.
Kisa sure soma onlara Ban Alman polis arabalan da eslik ede- .
cekti, Saldirganlar onceden hazirladiklan raptiye ve civilerl
vola sacarak, takipcilerden kurtulmaya arria basan
h olamadilar, Gunesli bir Berlin sabahmda yayalar ve seyyar sa
ncilann doldurdugu caddeler ve kaldmmlarda cereyan eden
kovalamaca, Knispel'in ara sokaklarda izlerini kaybettirmesine
kadar devam etti. Araba Dogu Berlin'e girmisti. Birkac saat
sonra Dogu Alman bir gorevli, bir yanhshk oldugunu soyleye
rek oztir diledi ve taksi 6forii Woiziske'yi serbest biraknlar, Bu
arada plakalar tekrar arabasma takilrmsn. Woiziske, donuste ya
adlgl bu ilginc olayi Ban Alman yetkililere anlannca, Ban Al
man Gizli Servisi Baskaru Reinhard Gehlen ve CIA, parcalan
bir araya getirerek, SMERSH'in Dr. Linse'i nasil kacirdiguu or'
taya crkardi. Ban basiru olayla calkalaruvordu. Amerika, kacir
ma isinden sorumlu tuttugu Sovyetler'i kmadi. Ruslar israrla Dr.
Linse'in ortadan kavbolmasivla ilgileri olmadrgmi soyluyordu.
Banli yetkililer tam sekiz vil boyunca doktorun iade edilmesi
icin girisimletini surdurdu. 'fa ki 1960 Haziran'mda Rus Kml
Haci, Ban Alman Kml Haci'na, Dr. Linse'in 14 Arahk 1953'de
SOGUK SICAK OYUNLARI ...
Rusya'daki cahsma kamplanndan birinde oldiigii notunu gece
ne kadar.
Cellad&1un nikah oldu!
Azrh bir Sovyet dusmaru ve aym zamanda Alman Milli Bir
lik Komitesi NTS'nin de liderlerinden olan Vladimir Poremsky
hadisesi, SMERSH acismdan ilginc bir donum noktasi olmus
tu. Poremsky'i temizleme isi, Dogu Almanya'da gercekten siga
ra kacakcihgr yapan Wolfgang Wildprett'e verilmisti. 1954'iin
Yllbal gtinu, bir elinde Poremsky'nin resmi, diger elinde gaze
teye sanli Walther P38 marka bir silah olan Wildprett, kurba
runm Frankfurt'taki evinin onunde bekliyordu. Kar yavas yaWl-_
<,
anstmrken, kent sakinlerini Yllbal gecesinin heyecam kapla- -,
rmsn. Poremsky, kapidan cikar cikmaz, Wildprett ile ve hemen
ardindan da elindeki silahla goz goze geldi. Daha havatiru film
sertdi gibi goz onunden gecirmeve firsat bulamadan, tetikcisi,
'$u an seni oldurmek ipn burdaYlm ama bu heriflere (SMERSH)
asia gUvenmiyorum. Seni oldurilrsem, bir bakasml oldilrmem
yine gOrev verecekler ve bu paralan. yerneye ftrsat
bulamadan bir gUn beni de oldurecekler' diyerek, silahi cebine at-
n. Poremsky'nin yardmuyla Bati'va slgmarak, servisin diger te,
tikcileri hakkmda onernli ifaatlarda bulundu ve hayanrun ge
ri kalaruru farkh bir kimlikle surdurdu. Ikili kisa zamanda sikr
bir dostluk kurmus, hatta Poremsky, Wildprett'in nikah sahtdi
de olmustul
Teknoloji olUmiin hi:unetinde
SMERSH hicbir zaman ana hatlan ile ortaya cikanlamadi.
Her ne kadar biinyesinden bircok suikastci banya slgmdlysa da,
servisin gelistirdigi sinsi suikast vontemlen, katillerin yakalan
masim ya da tarumlanmasim guclestirivordu. Hayann diger ka
lanlannda dokulen Sovyet rejimi, oldurme soz konusu olunca,
akillan zorlayacak teknoloji gelistirmekte zorlanrmvordu. Bu
.. ECHELON
yeni olum silahlanndan birinin kurbam da az kalsm Ban AI,
man teknisyen Horst Schwirkmann olacakn. Moskova'daki
Ban Alman sefaretinde cahsan Schwirkmann'm gorevi,
KGB'nin yerlestirdigi boceklerden (dinleme cihazlanna verilen
isim) temizlemekti. Buldugu cihazlan sokmeden once yuksek
voltaj vererek, mikrofonun oteki tarafmdaki KGB ajanlanrun
kulaklanm patlatmaktan ozel bir zevk alryordu. Schwirk
mann'm cizrneyi angl nokta, elciligin me odasma yerlestiri
len ve Ban Almanlann tiim ifreli mesajlan amnda
zerek KGB'ye ulasnran ileri teknoloji iiriinii cihazt tespit etme
si oldu. Bu basansi KGB kurmaylanm oylesine ofkelendirmisti
ki, infaz dosvasi hemen SMERSH'e gonderildi. Schwirkmann,
1964'de kalabahk bir turist grubuyla birlikte Moskova dismda
ki Zagorks manasnnm gezerken, birden kalcasmda bir yanma
hissetti. Ama bu esnada kendisinden uzaklasmakta olan ajaru
gormemisti tabii ki. Kalcasmdaki agn giderek turn viicuduna
yayilan teknisyen apar topar Amerikan gotii,
ruldu. Buradaki teshis sonucu, Schwirkmann'm kalcasma 'nit,
rojenli hardal gaZZ' enjekte edildigi anlasildi. Uzun ve acih bir te,
davi siirecinden sonra SMERSH'in kurbanlanna eklenmekten
kurtuldu.
KGB'nin olum rnangasi olarakcalisan bu servis, ozellikle ze
hirli silahlar konusunda cok gelismisti. Servis ajanlanmn kul
landlgl zehirli cekirdek firlatan havah tabancalar, kalp ve kalp
le baglannlr organlan kivrak zekah bir doktor iip,
helenmedigi siirece, kurbanlara 'kalp krizi' teshisi konuyordu.
Peki KGB, planll programll suikastler duzenlerken CIA mu
duruyardu? Tabii ki haYlr!
Castro'ya zehirli sigara
CIA'nm belki de en iizerinde hedef, Ameri
ka'run uzun soluklu dusmanlanndan Kuba devlet baskam Fidel
Castro oldu. Amerikan hukumeti, 1960'lann basmda Castro'yu
SOGUK SICAK OYUNLARI 1m
devirmeyi hedef alan 'Mongoose' operasyonunu, bir miiddet son,
ra, Castro'yu devirebilmek icin suikast de dahil, her yolun mii
bah goriildiigii bir uygulamaya donusturdu. Mongoose, Ken,
nedy'nin iktidan doneminde, onun bilgisi dismda CIA icinde
olusturulan birim tarafmdan uygulamaya sokuldu. Sadece 1960,
65 villan arasmda Castro'yu hedef alan sekiz ayn operasyon ya
prldi. Ama bunlarm hepsinde servis tek kelime ile cuvalladi.
Mesela 1961 subannda, Castro'ya, en sevdigi sigaralardan
olusan bir kutu gonderildi. Sigaralar, arunda tesir gosteren bo
tulism zehirine bandinlrms tiitiinlerden yaprlrmsn! Ama iyi bir
puro tiryakisi olan Castro kaliteli sigarayt kokusundan anlaya
cak kadar zekivdi, Yine 61,62 villan arasmda bu kez mafya dey,
reye sokuldu. CIA, Castro'nun yemeklerine zehirli hap koyma
Sl icin mafyamn adamlanm gorevlendirdi. Bundan da sonuc
almamadi. Ne CIA ne de Castro pes ediyordu. 63'de, Cast,
ro'nun dahs yaptlgl bilinen bir koya maym yerlestirtlmesine ka
rar verildi ama, daha sonradan rnannksiz bulundugu icin vaz
gecildi. Aym yil icinde, dalis meraki bilindigi icin, Amerikan
SigortJ o'diiriir!:

her eyin balnda gizlilik geliyordu.
Bundan dolayldlr 10. KGB'nin onde
gelensuikast timlerinden Nikolai
Khokhlov'un uzerinden sigara
paketigorOnumundeki bu tabanca
kimseyi .'
KGB bilim
gelitirdili bu silah, sigaranrn
saghtcl ne kadar zararh
oldutunug6steriyordu.
Hem de ktsa bir sOrede!
Paketinkapagl
zehirli mermifirlJyordu.
III ECHELON
tarafmdan vine zehirli katkr maddeleri ile kapli bir da
h elbisesi Castro'ya hediye edildi. lhtiyar kurt vine faka basma
rmsti.
Castro'yu kurtaran Q.1k!
Bu arada Kuba liderine vonelik suikast girisirnlerinden bi
rinde, kendisini oldurmek icin gonderilen kadm ajarun Cast'
ro'ya alk olmasi, belki de Guney Amerika tarihinde bir donum
noktasi oldu. CIA ajam Manta Lorenz. Castro'yu zehirlemek
mere Kuba'ya gonderilmisti. Ancak, kadm Castro'ya asik olun
ca suikast plaru altust oldu. Lorenz, Castro'ya crlgmca asik 01,
dugunu farkederek onu zehirlevemeyecegine karar verdi. Halen
New York'un fakir mahallelerinden Queens'de vasayan Lorenz,
Belediyeden aldlgl yoksulluk vardmuyla geciniyor, 61 yasmda
ki Lorenz, Alman bir deniz kaptaru ve Nazi karsm bir annenin
cocugu olarak diinyaya gelmisti. Politikgoriileri nedeniyle Na
zilerle baslan belaya giren aile, II. Diinya Savasi'run sonunda
ABO'ye kacn. 1959'da Marita, babasiyla beraber Kuba'ya gitti.
o siralar 19 yasmda olan gene kiz, Castro'ya ilk alk 01,
duo birkac ay boyunca firtmah bir ask vasadi. Lorenz, ha
mile kalmca durumu hemen Castro'ya haber verdi. Castro da,
ona bakacagma soz verdi. Ancak, bundan soma kirnligi bilin
meyen kisiler Lorenz'i kacirdive zorla kurtaj vapnrdilar, Lo
renz, yillar soma kendisine iskence edenlerin CIA'ya mensup
olduguna inanmaya basladigiru soyluyordu. Mutsuzluk ve vikim
icinde ABO'ye donen Lorenz, CIA tarafmdan beyninin yikan
dlgml ve Castro'yu oldurmek mere gorevlendirildiglni soyledi.
Ancak Kuba'va donen Lorenz, Castro ile karsilasmca bunu ya
pamayacagmi anlamisn. Lorenz'in bu ilginc hikayesi, Wilfried
Huismann adh Alman vonetrnen tarafmdan 'Sevgili Fidel' is,
miyle belgesele cekildi.
Baskan Kennedy'nin olurnuntln ardmdan Castro'yu hedef
alansuikast giriimleri asklya ahndl. Kitabl kaleme aldlglm u
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
gunlerde ise, Castro'nun neredeyse cocuklugunu bildigt Ameri
kan Baskam Bill Clinton yerini halefi ogul Bush'a birakti. Bu
arada bir baskam daha emekli etmenin keyfini ihtiyar
kurt, Havana ii purosunu tiittiirmeye devam ediyor.
Patrice Lumumba'ya tehirli d4 rnacunu
CIA'mn suikast girisirnlerinden, bagirnsiz Kongo'nun ilk bas
bakaru Patrice Lumumba da payirn duseni almisn. Lumumba,
1960'da avnhkci hareketleri bastuinak icin Sovyetler'e basvu
runca, Eisenhower hukurneti hemen harekete gecti. ABO aci
smdan bu kabul edilemezdi. CIA'nm bolgedeki istasyon seflne,
Lurnumba'vi ortadan kaldirmasi emri gecildi. lki kirahk katil
tutuldu. Lumumba'run di macununa mnga ile zehir enjekte
edilmesi de dahil olmak uzere bir dizi girisimde bulunuldu, ama
sonuc almamadi.
Bunun uzerine, devlet baskaru Joseph Kasavubu da dahil 01,
mak uzere, hukumet icindeki ban vanhsi unsurlar harekete ge,
cirildi. Lumumba basbakanliktan devrildi ve bir dizi mtica
delesinin ardindan olduruldu. Kremlin vonetimi de buna karsi
lik olarak Moskova'da Patrice Lumumba Universite
si'nde yillar boyu diinyamn degiik ulkelerinden kendi rejimine
sadik teroristlere egitim verdi!
Abdul Ka.nm'a tehirli eldiven
CIA'nm suikast cernberine giren bir diger isimse, 1958'de
kralm oldurulmesi ile sonuclanan askeri bir darbenin ardmdan
Irak'm basina General Abdul Kasun oldu, Saddam gibi
eli kanli bir diktator olan Kasim da, zaman gecmeden Amerika
ve miittefiklerinin 'arananlar' listesine girmisti. 1961 vilmda,
npki halefl Saddam gibi Kuveyt'i ilhak edecegini sovleyip, lrak
petrollerini millilestirmeye kalkmca, Ban'da alarm zilleri cal
maya baladl. CIA hemen suikast planlanm raftan indirdi. Te'
kilat doktorlarmdan Sidney Gottleib,. zehirli katkl maddeleri
ECHELON
ile hanrlanmts bir eldiven hanrladi. Eldivenin uzerinde Ka
sim'm ismi islenmisti. Hediye paketiyle hedefe gonderildi. 0
esnada Irak icindeki muhalif hareketlere de destek veriliyordu.
Zehirli eldiven hedefine varmadan, Irak Hava Kuvvetleri'ne
mensup bir grup subay darbe yapn. Kasun, ozel bir saldm timi
tarafmdan olduruldu, CIA, belki de farkmda olmadan 'yagmur
dan kafarken doluya tutulmutu' Kasim't deviren askeri darbe,
onun verine vildm giderek vukselen, 26 yasmdaki diger bir
uzun rnetrajh sorunu iktidara getiriyordu: Saddam Hiiseyin.
Rafael Trujillo'ya Amerikan mennisi
1960'h villarda ABO Baskam Eisenhower, uzun zarnandrr
Dominik Cumhuriyeti'nin devlet baskanhgim yapan Rafael
Trujillo'nun ortadan kaldmlmasi icin hazrrlanan plana yeil
llk yakn. Washington'a gore Trujillo'nun baskicr rejimi, ko
munistlerle cok siki fikrydi. Durum, ikinci bir Kuba olma yo
lunda hula ilerliyordu. CIA, 1960'da adadaki muhalif hareket
leri silahlandirmaya ham oldugunu baskana iletti. 1961'de 3
adet 38 kalibrelik tabanca ve tufek, Santa Domingo'daki
Amerikan araciligivla muhaliflere iletildi. Washington,
Kuba'da yasanan domuzlar korfezi fiyaskosunu goz onunde bu
lundurarak suikast planlanndan vazgecti ama, adadaki baskon
solos Henry Dearborn, merkeze muhalifleri durdurmanm artik
cok sec oldugu bilgisini geciyordu. 30 Mavis 1961'de Trujillo
olduruldu. Suikastte Amerikan silahlanrun kullaruhp kullarul
madigt ise halen bir sir.
Suikastfiye suikast, Nikolai Khokhlov
1950'lerde bir Rus gocrneni olan Georgi Okolovic, Sovyet
rejimine muhalif takirnm onde gelenlerindendi. Bau Alman
. ya'da faaliyet gosteren, Sovyet karsin Popular Labor AUiance of
Russian Solidarists derneginde cahsryordu. Okolovic'in
Ian Moskova'nm camru sikryordu. Dogal olarak KGB'nin olum
SOGUK SICAKOYUNLARI ..
cemberine dahil oldu. 1954'de SMERSH'in alum rnakinalann
dan Nikolai Khokhlov, hedefi ortadan kaldirmasi icin Ban AI
manya'ya gonderildi. Ama burada SogukSavas'm ilginc olav
lanndan biri yaandl. Rejimin artlandlrmasl ile ateist olarak
vetisen suikastci Okolovic, Almanya'ya gelir gelmez Hristivan
hgl kabul etti ve gorevi vaprnayacagim bildirdi! Slgmma hakki
isteyerek Okolovic'i KGB'nin planlanna karst uyardi. Ama bu
kez KGB'nin olum listesine chain' Khokhlov'un kendisi dahil
olrnustu. 1957'de SMERSH suikast timlerinden biri, radyoak
tif talyum vererek Khokhlov'u zehirledi. Hemen hastaneye
kaldmlan ve kam degitirilen Khokhlov, siki bir tedaviyle kur
tanldi.
Vkraynal& muhaliflere gaz tabancasl
Ukraynah muhalifler Rebet ve Bandera, Bogdan Stashinsky
isimli SMERSH tetikcisi tarafmdan 1950'li villarm sonlannda
. ortadan kaldmldt. 25 vasmdaki Stashinskv, 1957'de KGB mer
kezinde ilginc bir silah egitimine tabi tutuldu. Stashinsky, siva
nurlu ampule sikistmlrrus jet gazt ile ares eden bir sprey kulla
myordu. Sprey, kurbanda 'kalp krizi' etkisi yarauyor, hedefi up
he uyandirrnadan temiz bir sekilde ortadan kaldmyordu. Stas
hinskv soz konusu silahi 1957'de Rebet'i, onun bir gelisrnis rno
delini de 1959'da Bandera'vi oldurmek icin kullandi. Parlak bir
i cikarran Stashinskv, basanlarmdan (I) dolavi Moskova tara
fmdan devlet nisam ile odullendirildi ve kendisine yeni bir go
rev verildi. Ukrayna'nm eski basbakanlanndan, Ban Alman
ya'ya iltica etmis olan Raoslav Stetskow'u oldurecekri. Ama ye
ni gorevi tamamlamadan once vine ilginc bir ey olrnus, Stas
hinsky vicdanmm sesini dinlemeye baslarmsn. Meslegini sorgu
luyordu. Bir suikastci ile evlendigini ogrenen esi, ok gecirmis
ti. lkisi birden 1961'de Berlin'deki Amerikan yetkil ilerine gide
rek siyasi slgmma istediler. Cinayetlerinden dolavi kisa sure ha
piste yatan Stashinsky, 1966'da serbest birakrldi ve hayatmm
III
ECHELON
geri kalamm Soguk Savas'in karanhk vuzlerinden biri olarak
devam ettirdi.
Soljenitsin kdpayt kurtuldu
Nobel Odullii Rus yazar Aleksandlr Soljenitsin de, 1971 'de
KGB'nin suikast girisimlerinden birinin muhatabi olmustu.
Yazdlgl 'Gulag Takn'n Alalan' isimli kitabi ile Sovyet rejiminin
ipligini pazara cikaran Soljenitsin'in muhalif tavirlan ve ey
lemleri, Kremlin vonetimiru icte ve dista bunaltmaya baslamis
ti. Eski bir KGB ajanmm amlanna gore, Soljenitsin Rusya'nm
giineyindeki bir markette KGB ajanlannca sikistmldi. lclerin
den biri yazan zehirledi ama Soljenitsin saldmvi hissetmedi bi
le. Muhtemelen jel olarak hazirlanrrus zehirli bir madde, bir e
kilde yazann cildine bulasnnlmisn. Soljenitsin'e kulak verelim
imdi: 'Kesinlikle hifbir hissetmemitim ama sabaha dogru sol
tarafimda, cildimde bir SIZl hissettim. Sabah oldugunda duru
mum fok kotuydu. Sol tarafim kabaTClklarla kaplan
KabaTClklann en buyugu 15 em faplndaydl.' Soljenitsin
ay yataktan kalkamadi, Daha sonradan vapilan tahkikatlarda,
Soljenitsin'in de, sonralan 'Bulgar $emsiyesi' olarak isirnlendiri
len zekice bir suikast vonreminin kurbanlarmdan biri oldugu
anlasilacakn.
Bulgar tie Georgi Markoo
Soguk Savas'm en ses getiren suikastlerinin basmda uphe
siz ki 1970'lerin ortalannda Bulgar rejiminin onde gelen muha
liflerinden George Markov'a duzenlenen geliyor, Markov su
ikasti, gizli servislerin istahi, cesareti ve kullandiklan vontem
lerin varaucihgmi gostermesi ve en onemlisi, yakm cevremizde
ve tarihimizde 'ihlemli ani olumlerine llk tutmasi ba
kimmdan ilginc ipuclan veriyor.
Bulgar rejiminin ve dogal olarak komunist rejimin en buyuk
muhaliflerinden Markov unlu bir romanci ve oyun vazanydi.
SOGUK SAVAS'IN SICAK OYUNLARI
The Archangel Michael ve Personal meetings with Todor Zhivkov
isimli eserleri ana hakh bir un kazandirrmsn. 1969'da ltalva'da
ki kardesini ziyaret etmek bahanesiyle ulkeden izni aldr,
Hemen ardmdan 1971'de lngiltere've yerleserek, BBC, Deutsc
he Welle ve Radio Free Europe gibi yaym organlannda prog
ramlar y.apmaya basladi. Komiinist Bulgaristan'da da genis bir
dinleyici kitlesi vardi. Parti vonetirni ve lideri Todor ]ivkov'a
vonelik elestirileri giderek iddetini arttmyordu. Giyabmda va
tana ihanetten yargtlanarak aln yl1 hapse mahkum edildi. Bu
arada surekli olarak kendisine degiik kanallardan yaymlan
kesmesi icin uyanlar geliyordu. Ama Markov susmadi. Rejimin:"
maskesini diiiirmeye kararhydi. Bulgar Gizli Servisi (DS) , Mar
kov'un yaymlannin dokumunu her sabah jivkov'un masasma
brrakiyordu. Bu arada Markov'un kendisiyle vaptiklan dahil 01
mak uzere, bir dizi gortisrneyi konu alan bir kitap yaymlayaca
gml da ogrenmiti. ]ivkov'un caruru sikan bir husus daha vardi:
1978'de kendisini gostermeye baslavan Bulgar MuhalifHareke
ti. Markov'un yaymlanndan da etkilenen hareketin onde gelen
isimlerinden biri de, daha soma ulkenin ilk secilmis devlet bas
karu olacak Zhelu Zhelev'di.
1977 yazmdaki Komiinist Parti Politburo toplannsmda jiv
kov, Georgi Markov'un susturulmasuu istedi, 'Wet work' (Islak
i) olarak adlandmlan bu gorev, Bulgar Bakam Dimitar
Stoyanov'a verildi. Bu arada KGB, OS'e, KGB'nin 12 numarah
gizli labaratuvan olan 'Cember'e (Karnara olarak cIa bilinir) giri
ve kavnaklanru kullanma izni verrnisti. Cember, KGB'nin
Operasyon Teknik Destek birimine bagh bir alt kurulustu. KGB
baskaru Yuri Andropov ve vardimctsi Vladimir Krutchkov, sus
turma operasyonunu onaylaymca General Sergei Golubev, OS
ile ortak cahsmasi icin gorevlendirlldi. -1978'de Golubev,
dort kez Bulgaristan'a giderek suikast plarum organize etti. Ta
kip eden suikast girisimi de basansiz olacakn. 11k girisim
Markov'un meslektaslanyla bulustugu Munih'deki bir yemekte
ECHELON
gerceklesti. Icecegine zehir konmasina ragmen Markov, neden
se ickisini icmemisti. Hemen ardmdan ailesiyle birlikte tatil
yaptlgl Sardunya adasindaki ikinci suikast girisiminden de kur
tulacakn. Ama Markov ne kadar y:lamaya kararhysa, KGB ve
DS de onu oldurmeye 0 kadar kararlrvdi. KGB'nin Washington
biirosunun temin ettigi emsiyeler KGB merkezine, oradan da
teknik biiim OUT'a gonderildi. Ilginc bir operasyonun ardm
dan emsiyeler yeniden kullamma hazirdr. Ama arnk yagmur,
dan korumak icin degil, bilakis oldurmek icin!
Golubev, emsiyelerle birlikte Bulgaristan'a giderek DS
ajanlanna nasil kullamlacagmi gosterdi. Nihai ve basanli dene
me, 7 Temmuz 1978'de Londra'da gerceklesti, Butarih aym za
manda jivkov'un da degum giiniiydii! lse gitmek icin durakta
otobus bekleyen Markov, birden sag baldmnda bir S1Zl duydu.
Arkasiru dondiigunde, 40 vaslarmda bir adamm yere diimii
emsiyeyi almaya calisnguu gordu. Adam vabanci bir aksanla
kendisinden oziir dileyerek, hemen onunde bitiveren taksiye
atladigi gibi gozden kayboldu. Baldmndaki kucuk sizlamava al
dirmayan Markov, BBC'ye gitti. Aksam evde birden fenalasm
ca hastahaneye kaldmldi. Tiirii belirsiz bir kan zehirlenmesi ta
msiyla tedavi alnna almdi. Durumu giderek kotulesiyor ve dok
torlann cabasma cevap vermiyordu. Ertesi giin komaya girdi ve
Gazeteyle ,elen olum: Sustu
ruculu bir silah ozellikJe gazete
sakJanabilecek tarzda
ve kimseye hisset
tirmeden yaplyordu.
elindekigazete i1e hedefe
yor ve uygun bir anda gazetenin
silahln ucunu. kurbamn
herllangi bir yerine basnnyordu.
KGB, bu silahln hem konvansiyo
nel hemde gazf1r1atan modelleri

SOGUK SICAK OYUNLARI ..
giin soma, 11 Temmuz'da da oldu.Tlk teshis, Markov'un bir
tiir bakteriyolojik kan zehirlenmesinden hayanm kaybettigt
eklindeydi. Londra'daki gazeteler Markov'un olum haberini
mansetlerine tasmusn bile. Sofya ve Moskova'dakilerse, zekice
planlannus bu cinayet karsismda ellerini ovusturuyordu. Scot'
land Yard, olaya el koyarak derinlemesine bir sorusturma bas
lam. Yapilan otopside Markov'un baldmndaki yaradan igne
basma berner bir cisim cikanldi. Cismin icindeyse sacma tane
si vardi. Sacma tanesi Porton Down'daki Kimyasal ve Biyolojik
Savas Merkezi'ne goturuldu. Adli tip konusunda lngiltere'nin
onde gelen bilimadamlan, CIA'dan Dr. Christopher Green'le
birlikte sacmayt inceledi. Sacmamn icerisine, muhtemelen
yiiksek lazer teknolojisi kullarularak, 0.34 milimetrelik iki ku
cuk oyuk acilmrsn ve oyuklar bostu. Markoviovuklann icine
yerlestirilen kimyasal bir madde ile oldurulmustu! Sacmarun
icinde bulundugu igne basi, duraktaki adamm emsiyesinin siv
ri ucuna verlestirilmis bir duzenekle Markov'un baldinna sap'
lanmisn.
lngiliz Anti,Teror Ekibi (BATS, British Anti,Terrorist Squad)
elemanlanmn da kanldrgr uzun arasnrrnalann sonucunda, Mar'
kov'un, Kobra zehirinden onlarca kat daha zehirli olan ve pan'
zehiri bulunmayan ricin'le oldiiriildiigii tespit edildi. Yillarson,
ra KGB ajanlan Oleg Gordievski ve Oleg Kalugin, KGB'nin
Markov suikastindeki pavim dogrulayacakn. Mukernmel bir su
ikast duzenegine kurban giden Markov'un ardmdan, bir dizi
muhalif daha aym tiir semsiveler tarafindan ortadan kaldmldi.
Banlr gizli servisler, bu silahi 'Bulgar $emsiyesi' olarak isimlen
dirdi.
1989'da komiinist rej imin cokmesinin ardindan iktidara ge
len Zhelu Zhelev, 1991'de lngiltere'ye yaptlgl resmi ziyarette,
Markov'un mezanru ziyaret edecekti. Zhelev'in istegi dogrultu
sunda Bulgar ve lngiliz makamlan olayi aydmlatmak icin tek
.. ECHELON
rar calismava basladi ama, Bulgar Bakanhgi'ndaki ilgili
tiim dosyalar tahrip edilmis, sOZ konusu donemin yetkililerinin
buyuk bir Moskova'ya kacrmsn. Bu arada MI6 tara,
fmdan vapilan arasnrmalar, Bulgarlann 'Pikkadili' kod adiyla ta
mnan diiiik dereceli bir mafya mensubu olan ltalyan Francesco
Guilino'yu Markov cinayetinde kullandiklanru ortaya cikarrrus
n. Guilino, OS tarafmdan 1971'de Bulgaristan'da uvusturucu
yaptlgl icin turuklanmis ve muhtemelen 0 tarihten
itibaren de OS tetikcisi olarak calismaya baslarrusn. Guilino
1993'de Danimarka'da vakalandi ve Bulgar, lngiliz ve Danimar
ka gizli servisleri tarafmdan Markov cinayetiyle ilgili olarak sor
gulandi. Markov'un oldiiriildiigu esnada Londra'da oldugunu
gosteren kuvvetli deliller vardi. Sorgulamadan bir sonuc alma,
manus, bu arada Guilino, bir ekilde Danimarka'dan kacrmsn.
Bir siire Cek Cumhuriyeti ve Macaristan'da yaadlktan sonra
izini kaybettirdi. Ingiliz hukumeti isin pesini birakmak niyetin
de degildi. 1994'de Rusya'dan, Markov hadisesine kanlrms ya
da bilgisi olan 15 KGB ajamm bulmasr icin yardtm istedi. Rus
lar istege cevap bile vermedi. 1997'de goreve gelen Bulgaristan
Oevlet Bakanl Peter Stoyanov, Ingiliz Disisleri Bakam Malcolm
Rifkind'e cinayetin iirerindeki esrar perdesini kaldirmak icin
elinden geleni vapacagmi soylemesine ragmen, Markov suikas
ti, eski KGB subaylanndan OlegKalugin'in
ifaatlanna kadar gizemini koruyacakn.
Tek siiriimliik ruj: Ruj gorOniimiindeki bu 4.5 em'Uk
tek atlJhk tabanca, KGB taraflndan
ve silah g6rOntiisiinden uzak uzun)'lllar tesbit
edilemeyen bu silah KGB'nin kadln aja,nlan tarafmdan
kullandmlJtl. Altmdaki hareketlidiizenegin oranda
tek mermisini fJrlatan silah,
liiltinden kaynaklanan slnlrh menzilinden dola)'l sadece
yakm rnesafelerde kullandabiliyordu. Kalem, eI
feneri gorOniimiindeki KGB iirOnii tabancalarda. batlh is
tihbarat servisleri taraflndan ele
SOGUK SICAK OYUNLARI 1m
Uzerindeki sis perdesi kalkmayan ve iipheli gozlerin Ruslar iize
rinde odaklandigi tek suikast, Markov vakasi degildi tabii ki...
Papa-,Atca-KGB
13 Mavis 1981'de Mehmet Ali Agca'mn tabancasmdan
kan kursunlar, Aziz Peter Mevdaru'nda haftahk halkla bulus
masiru gerceklestiren Papa II. John Paul'u kanlar icinde yere
serdiginde, akla ilk gelen soru, 'Neden kendi haliru1eki bir dini li,
cIeri oldurmek istesinler?' olmustu. Bu sorunun cevabi, giindelik
yasayan ve Papa'vi don duvar arasmda dua etmekten baska bir
. gorevi olmayan bir ihtiyar olarak goren halk kitleleri acismdan
muglak olsa da, donemin farkh kutuplanna ait baskentlerde 01,
dukca berrakn. John Paul yonetimindeki Vatikan, uzun zaman
dir Amerikan yonetiminin Avrupa'daki beyiolarak
CIA ile birlikte, en biiyiik tehlike olarak gordukleri Komu
nizm'in Avrupa'daki vaytlmasma set cekmeye Bu
miicadele II. Diinya Savasi'nm ardmdan Papa XII. Pius tarafm
dan baslanlmisn. Pius, savasm ardindan CIA'nm 0 zamanki
lefi OSS'nin Roma Sefi James Jesus Angleton'dan, Italya'da
Hristiyan Demokratlann iktidara getirilmesi icin birlikte
malanru onermisti. Diinyamn dort bir yanma dagllml Papali
bagh katolik kiliseleri, istihbarat toplama acismdan dogal bir
madendi ve Amerikan vonetimi madeni iletmeye basladi. Kar
dinallerden papazlara kadar tiim din adamlan, bolgelerindeki
komiinist faaliyetlerle ilgili her turlu bilgiyi Vatikan'a aktanyor,
onlar da CIA'ya iletiyordu. Pius'un baslatng. miicadele 1958'de
Papa secilen XXIII. John zamarunda askiya almmasma ragmen,
1980'lere kadar arahksiz devam etti. John Paul ile birlikte CIA
Vatikan vakmlasmasi vites buyuttu. Reagan yonetimi ve Vati
kan arasmda miikemmel bir bilgi akist vardi. Papa, CIA'nm uy
du fotograflanru bile gorebiliyordu, 1700'lii yillann ortasmda
Vatikan'da Ingiltere lehine casusluk yapan Kardinal Alessand
TO Albani'den sonra, ilk kez Papalik mekaru, diinya denge
l1li ECHELON
sindeki miicadelede bu kadar agIrhkh bir rol oynamaya basla
rmsn. lsrail'in efsanevi basbakanlarmdan David Ben Gurion,
'Papa'mn tUmen askeri olduguna degil, yarc:bmzna ne
kadar insan toplayabilecegine balan' diyerek, normalde lsvicreli
bir avuc asker tarafmdan korunan dini liderin etki sahasmm
genisligine isaret ediyordu. Olaym iizerinden 20 yl1 gecmesine
ragmen, halen Papa'yi vurmasi icin Agca'YI kimin azmettirdigi,
muamma olarak ortada duruyor. Agca, biiyiik bir komplonun
parcasi rnivdi, yoksa tek basma rru hareket ermisti? Kimilerine
goreyse, Dogu Avrupa'daki komunist rejimler icin bir tehdit 01
maya baslavan Papa'vi, Sovyet vonetimi ortadan kaldirmak is
temisti. Agca tetigi cektikten birkac saniye soma yakalandt.
Hemen ardmdan kendisine vardim ettigini one siirdiigu Bul
gar diplomat tutuklandr, Agca, suikast icin kendisine 1.2 mil
yon dolar odendigini soyluyordu. Bulgarlann mahkemesinde
'Hz. Isa'hga soyunan Agca'nm iddialan akilci bulunmaymca
Bulgarlar serbest birakildi.
Agca birkac yll once Sunday Times'a verdigi bir mulakatta,
KGB'nin kendisini tehdit ettigini soyliiyordu. Agca'ya gore Jor
dan Ormankov isimli Bulgar sulh hakimi, 1983'iin Aralik aymda
Roma'daki Rebbibia hapishanesinde Bulgarlar diplomatlann
mahkemesinden once kendisini ziyaret etmisti. Mahkemeye de
gozlemci olarak katilan Ormankov'un yamnda terciiman kimli
ginde bir KGB ajaru vardi. Ajan kendini Markov Petkov olarak
tarutmis ve Agca'ya vaklasarak, 'KGB sana yarc:bm etmek istiyor
ama bundan Once saylediklerinin hepsini inkar edeceksin. Aksi tak
dirde hem seni hem de aileni ortadan kaldmnz.' demisti. Agca bu
tehdidi, yazdlgl bir mektupla davayla ilgilenen Ferdinan
do Imposimato'ya iletti. Imposimato daha sonradan 'KGB'nin
hacresine kadar girerek onu tehdit etmesi Atca'yz korkutmutu. $ok
olmutu resmen.' diyecekti. Her ne kadar Agca mahkemedeki
ovuyla davayl diiiirlip Bulgarlan kurtarsa da, Imposimato, Bul
gar ve Sovyet gizli servislerinin olayda baglantlSl oldugunu iddia
SOGUK SICAK OYUNLARI
etmeye devam etti. 1985'e kadar davaya bakan 'Agca'mn
sekiz sahte pasaportu varc:b. olmaszna iagmen ayda 4 bin dolar
harczyordu. Demir perde alkelerinde elini kolunu sallayarak gezmesi,
arkasmdaki Sovyet gosteriyor' diyecekti.
Papa'yl kim oldUnnek utedi?
Yargica gore, donemin KGB baskaru ve sonradan devlet bas
karu Yuri Andropov, komiinist idareye olan muhalefetinden do
lavi Papa'run oldurulmesini istivordu, Papa, 1979 Haziran avm
da anavataru Polonya'vi
ziyaret etmis ve komunist
idareye karsi miicadele ve
ren Hareketi'ni
(Solidarity) destekledigini
gosterrnisti. Daha soma
dan banva sIgman KGB
albayi Viktor Ivanovif
Sheymov, Andropov imzali
bir telgrafta, 'Papa'ya nasz!
Sessiz ,e'en a'Um:' Susturuculu
dair gereken tum
silahlar, kurbana fazlaslyla
bilgileri toplaym' dendigini acikla ma ve daha sonra uzakla
pbilme imkarn verdigi gizli ser
rmsn. Sheymov'a gore, 'Herkes bu
vislerin gOmesidir. Silahlann ucuna
nun ne anlama geldigini biliyordu.
takJlan susturucular, esna
Papa'run ortadan kalc:bnlmasz tabii smda namludan gaz slklltJra
ki.'
rak, padama sesini perdeler. Aym
zamanda namludan a1ev de
Imposimato ve Sheymov'u dog
engellenmi, oIur. Bu susturuculu si
rulayan bir baska isimse, Papa su Iah, KGB Nikolai
Khokhlov'un i.lzerinde
ikasti esnasmda CIA'nm Tiirkiye
Silahln bir ozelligi de, ga
efligini yiiriiten Paul Henze. Papa
rantiye a1mak zehirli kUllun
suikasnyla ilgili derinlemesine kullanmasiydr, SOz konusu silah
arastrrrna yapanlann basinda
Ozerinde yaplan testier, ateer'ne
esnaslnda 'bir parmak , ..<Iamasln
Henze geliyor. 70'lerin sonu ve
dan' daha az ses gOster
80'li y111ann Tiirkiye'sinin canh
mqd.
ECHELON
sahidl olan Henze, daha soma Agca ve Papa suikasnyla ilgili
arasnrmalanm 'The Plot to KiU the Pope' (Papa'Yl Qldunne Pia,
m) isimli kitabmda toplarmsn. Henze de suikasnn ardmda
Moskova'mn bulundugunu iddia edenlerden. Bununla birlikte,
yakm zamanda Turk basmma verdigi mulakatta, 'Agca
zaman kimlei'e bilmedi. tamanlarruyla ortaya
pkmasl ipn Moskova'da birilerinin konUmasl gerekiyor' divecekti.
. Peki ya konusrnasi gerekenler Moskova'da degilsel? Papa'yi
Bulgarlar aracihgtyla Sovyetler'in ortadan kaldirmaya
iddiasi, tetigin cekildig! gunden beri gundemde. Peki ya suikas
tin arkasmda bir baska varsa? Devam edelim.
CIA eski baskanlanndan Robert Gates, 1991'de Senato'ya
verdigi ifadede, Papa'ya kursun sikan e1in arkasmda iddia edil
digi gibi Sovyet baglannsim gosteren kesin de1illere ulasama
diklanm itiraf edecekti. Daha da onemlisi Frank Brodhead ve
Pennsylvania Unlversitesi profesorlerinden ve 'Lies OfOur Ti
mes' (CtWrruVn Yalanlan) isimli eserin yazan Edward Her
man'm birlikte kaleme aldiklanThe Rise andFaU of the Bu!gari,
an Connection (Bulgar Baglannsmm Coki4u ve isimli
eserde, 'Papa'ya Ruslar suikast duzenletti' iddiasmm, gozii Sov
yet dusmanligmdan baska bir ey gormeyen Paul Henze ve
Center for Strategic and International Studies isimli think
thank kurulusundan Michael Ledeen ve Claire Sterling gibi,
CIA eski e1emanlan ve ideologlan tarafmdan pompalandigi
one suruluyordul lkiliye gore bu iddia, bannm, 'Kremlin yaneti,
mi'ne zarar verecek her mabahnr' anlayisiru ilke edinen de
. zenformasyon kampanyasmm bir iiriiniiydii ..
GorbClfOV: Evet Papa'Yl hede/ aUhk!
Peki Papa suikastinde Sovyet tarafl ne diyordu?
Kremlin yonetiminden bu konuyla ilgili resmi bir
yapllmaml, yapllmasmaflrsat kalmadan da SSCB ta
rih sahnesinden silinmiti. Ama SSCB'nin son Devlet Bakam
SOC;UK SICAK OYUNLARI ...
Mihail Gorbacov, 2001 vih Ocakaymm 21'inde Italyan gaze
tesi 11 Tempo'ya verdigt mulakatta, KGB'nin Papa ile ilgili ca
hsmalanru dogruluyor, ama bunun kesinlikle silahlr eyleme do
niimedigini iddia ediyordu. Slmdi gazetenin konuyla ilgili so
rusuna ve Gorbi'nin buna verdigi cevaba donelim.
nTempo: "Saym 13 Kaslm 1979 tarihli gizlilik de,
recesi bir KGB belgesine gOre, Sovyetler Birlili Komunist
Partisi Merkez Komitesi .. BakanhlJ tie KGB'den, Sovyet
rejiminin birlilini tehdit eden Vatikan'm politika ve eylemlerini goz,
den di4urecek materyaUeri toplama ve yaymlamasml istiyor. Bu
arada belgede KGB'nin Papa II. John Paul'a yonelik 'nihai eylem,
leri' talimiLn da var. Belgenin alnnda imzasl olanlar,
Suslov, Kirilenko, Cernenko, Ponomariov, Kapitonov, Dolgikh,
Zimyanin, Rusakov ve Siz bu belgeyi ve bunun Merkez
Komitesi'nde nasll hanrhyor musunuz? Bu 'nihahi ey'
lemler' araslnda, Papa'nm kendisini hedef alanlar davar mlYdz?"
GorbClfov: "Unutmaym ki 1979'da Soguk en do,
nemini Ve her iki taraftaki eylemler vedi4unceler buger'
gijre Bu baglamda, Papa'nm totaliter rejimlere
yanelik mii.cadelesi Sovyet liderlerine. yanelik di4manhk ve tehlike
Soz konusu belge, tam da bu atmosferi yanslnyor, Poli,
tik eylemleri (mesela, sosyalist ulkelerde iktidarda olan komanist
partilerle ne yapaealJmlV gibi) ve propaganda ihti,
mallerini hanrhyorum. 'Nihai eylemler'e gelince, soz
konusu belgede kast ettiliniz tiirden faaliyetlere yanelik bir emir yok
zaten. Prensip olarak, politik propaganda uzerinde durmutuk. Pa
pa'nm hedef alan bir konUma olmadz, olamazdz da. Zaten 0
tarihte soz konusu tiirden eylemler, KGB'nin faaliyet alam arasm,
dan ve
Papa'ya Gladio mu attlTCU?
Papa suikastlyla ilgili bir yorum da, Amerikan dl po
litikasl ve Tiirkiye iizerine yaZllanyla tanman New York'lu ga
.. ECHELON
zeteci yazar Lucy Komisar'dan geliyordu. Komisar, The Progres
sive'in Nisan 1997 tarihli nushasmda yaymlanan makalesinde,
meshur Susurluk kazasma ve kontrgerillaya deginiyor, Agca'mn
gecmisteki baglannlanndan hareketle, Papa suikastrm 'sago bir
komplo' olarak yorumluyordu. Komisar'm ilgtnc iddiasma, ken'
di sanrlanndan kulak verelim.
'Mersedes kazasmda olen AbduUah Catll aym zamanda
1981'de Papa II. John Paul'u oldurmeye calisan Mehmet Ali
Agca'nm da yakm arkadasivdi. Her ikisi de Boz Kurtlar'in iiye
siydi. 1979'da Agca bir gazete editoninii (MiUiyet Yaym Yonet,
meniAM lpekfi) oldiirdiigunde, Catli da bu suikasnn arka pla
mndaydi. Polis Agca'YI tutukladiginda, Catli'ya ait sahte bir
pasaport da buldu. Kimilerine gore Papa suikasnnda Catli'nm
da parmagi vardi. CIA, Papa suikastini, Bulgarlar araciligryla
KGB'nin islettigini one surdu. Bu hicbir zaman ispatlanamadi
ama, daha mantikli gorunen bir ihtimal daha var: Papa suikas
ti, sagcI bir komplo olabilir, Bilindigi iizere Bozkurtlar, Turk
kontrgerilla olusumunun bir parcasrvdi. Peki sagcI bir TUrk
mangasmm Papa'ya oldurmekten ne gibi bir cikan olabilirdi ki?
Bunun cevabuu, Teror konusunda surekli olarak solu suclavan
degiik Avrupa ulkelerinde Gladio (Gladio konusuruIa daha fazla
bilgi almak ifin balamz, Ipler Kimin Elinde, Yaymlan)
cevesinde olusturulan 'stay behind' (kontrgeriUa) birlikleri ara
smdaki baglannda bulabiliriz belki. ltalyan Gladio'sunun, ltal
van komunistlerinin secimle i basma gelmesini engellemek
icin mafya ve neofaist olusumlarla nasil ibirligini vaptigmt bi
liyoruz. Basbakan Giulio Andreotti, 2 Agustos 1990'da ltalyan
Parlamentosu'ndaki komisyona verdigi ifadeyle Gladio'nun
varligim kabul etmis, devletin, ulkedeki legal komunist parti,
nin etkisini klnnak 'gerilim stratejisini' kullandlgml dogm,
lamltl. Stratejinin merkezini terorizm oluturuyordu. Gla,
dio'nun bombalama eylemlerinden sol sorumlu
tutuldu. Papa'ya karl giriilen suikast giriimi de bu gerginlik
stratejisinin bir olabilir pekala.
SOGUK SAVAS'IN SICAK OYUNLARI
Mersedes'de bulunan belgede ne deniyordu, "Resmi gOriilen
Mehmet Ozbay, Emniyet Mudurlugu ifin uzman olarak
maktadlr ve silah yetkilidir." Mehmet Ozbaytakma ismi
ni, Mehmet Ali Agca'mn sahte pasaportunda da gormustuk...'
Papa, Komisar'm ima ettigi gibi Gladio'nun hedef rnenzili
ne girmis olabilir miydi? Bu soruya en gUzel cevabi, John Pa
ul'den onceki Papa AlbinoLuciani'ninUpheli olumuntm ardm
daki gucler verebilirdi belki. Zira, lngiliz yazar David Yallop,
yl1suren arasnrmalan sonucunda, Papahgi sadece 33 gun suren
ve 1978'in Eylul aymda beklenmedik bir anda olen Luciani'nin
Gladio'nun kurbam oldugunu iddia ediyordu! Yallop'a gore,
Luciani, gtrtlagma kadar karanhk islere bulanrrus Vatikan'a bir
ceki duzen vennek isteyince, Vatikan uzerinde buyuk ctkarlan
olan Ucio OelU'nin P2 mason locasmm, mafyamn, ltalyan istih
baranrun ve farmasonlann tepkisini iizerine cekmisti. Luci
ani'nin olumune akut miokardial enfaktiis teshis] konulmasma
ragmen, nbbi gecmisi, bunu inandmci krlrruyordu. Cesedine
otopsi de vapilrnarrusn. OliimU 0 kadar ani olmustu ki, birkac
metre otesindeki alarm dugrnesine bile basmaya firsan bularna
rmsn. II. John Paul'un gorevi devralmasryla birlikte Vatikan,
carktaki yerini tekrar alacakn...
Bu arada ilginc bir soru da ben sonnak istiyorum. Filistin da
vasma steak bakan, destegini esirgemeyen, isgal altmdaki top'
raklarda Filistinlilere bagirnsrz bir devlet verilmesi gerektigini
savunan ve Ortadogu'nun en saldirgan gizli servislerinden biri
ni ve onun temsil ettigi devleti Vatikan'a yaklasnrmamasrvla
goze batan Papa'vi acaba kim oldurmek isternis olabilirdi?!
Henze'in gibi, birilerinin gerekiyor, ama kim?
Felix Mumie ve beceriksk Franslzlar
Suikastler denince, Franslz Oizli Servisi DOSE imzah (Di,
rection Generale de la Securite Exterieure) Felix Mumie skandah,
m anmadan olmazdl.
ECHELON
1960'h yillarda Fransa'mn bal Afrika'daki somurgelerinden
Kamerun'daki olaylardan dolavi oldukca sikmnlrydt. Fransa,
uzun zarnandir aktif olarak somiirdiigii Afrika diyarlanru tek tek
terk etmek zorunda kahyordu. Kamerun'daki bagimsnhk hare
ketlerinin basmda olan, Kamerun HaIk BirliW (UPC) lideri Fe
lix Mumie de dogal olarak Paris'in ofkesini iizerine cekmisti.
Fransa Basbakam Michel Debre, donemin dl istihbarat patro
nuna, Mumie'nin ortadan kaldmlmasi icin yeil llk yakn.
SDECE'nin (DGSE'nin 0 tarthteki ismi) operasyonlar bolumu
efi Albay Rousillat,' 33 yamdaki muhalif liderin ortadan kaldi
nlrnasi icin planlanan 'Felix Operasyonu'nun diigmesine basn.
Mumie'yi ortadan kaldirma gorevi, teskilann Cenevre'de
yan, 'basin kartr' sahibi, 'Biiyiik Bill' kod isimli ajanma verildi.
Bill, ilk olarak 1960'm Agustos aymda Kamerun'a giderek, ro
portaj yapma bahanesiyle Mumie ile tarusn. Aralanndaki dost
lugu zamanla ilerleten Bill, bu arada kurbarunin karaciger yet
mezligi cektigini de ogrenmiti. Bundan istifade edebilirlerdi.
Kendisini tedavi ettirebilecegi iyi doktorlar tarudigim soyleverek
-Son zehlr: Soguk es
rl3Slnda kullamlan sorgu teknikleri,
psikolojik, fiziksel ve fannakolojik
alanlarda inamlmaz bir
Her ne kadar Hollywood
filmlerindeki goziipek ajanlannat
zmdan laf almak imkanslz gibi
resmedilse de, nonnaIde kullamlan
teknildere ve aclmastzCa ya
pan uzman bir sorgucuya dayana
bilecek babayiliderin saYiSl oIduk
azdl. hadanmn geri
sinde ajanlann. yakaIan
mamak kendilerini kurban et
meIeri gerekebiliyordu. Bunun i9n
vi.icudun bOIgelerinde sakIa
nabilecek zehirli kapsuller imal
Yakalanan ajan. sorguda
bildilderini anlatmamak i9n hlZlI
ve kesin etki gasteren zehirli kap
slillerle kendisini OIdiIriiyordu.
SOGUK SAVA$'IN StCAK OYUNLARI
Mumie'yi Cenevre'yedavet etti. Kisa sure soma Cenevre'ye
len Mumie, gazeteci ajank-hir lokantada bulustu. Yapilan pla
na gore Bill, yemek oncesinde Mumie'nin icecegine bir ekilde
'Talyum' zehiri koyacakn. Zehirin oraru hassasiyetle avarlan
rmsn. Mumie, otopsi imkanlanrun ilkel oldugu ulkesine don
dukten sonra olecek, kimse bu olumden iiphelenmeyecekti!
Yemek esnasmda Mumie masadan bir ara kalkngmda Bill, his
settirmeden zehiri su bardagma bosaltn. Ama kurbam nedense
suyu icmiyordul Bill, bu kez arabma zehir koydu. Mumie
bt bitirdiginde, Bill derin bir nefes aldi. Gorevi basanyla ta
mamlarmsn. Ama beklenmedik bir ey oldu. Mumie, kahvenin
ardindan bu kez zehir dolu suyu da ve karundaki zehir
oraru ikiye katlanrmsn. Bill su dolu bardagt ortadan kaldrrmayi
unuturak, uluslararasi bir skandala imza atngirun farkmda bile
degildi. Asm dozun etkisini gostermesivle birlikte Mumie, ol
dugu yere devrildi. Hemen hastaneye kaldmldi ama kurtanla
madi. Isvicreli doktorlann yaptlgl otopsi ve kan tahlilleri, gene
muhalifin zehirlendigini gosteriyordu, Dikkatsiz ajan bu arada
ortadan kaybolmustu. Polis evine yaptlgl baskmla, Fransiz gizli
servisiyle olan baglannsnu ispatlayan bilgi ve belgelere ulam1
ve hakkmda tutuklama karan cikarmisn. Fransa resmen sue us
tii vakalanrmsn. Dikkatsiz Bill, aradan 15 yil gectikten sonra bir
dikkatsizlik daha vapip Belcika'ya gittiginde, Interpol tarafm
dan tutuklanarak Isvicre'ye iade edildi. Bes yll hapis yatnktan
soma Fransa'mn baskilanvla serbest biraktlacakn.i. Bu
DGSE'nin basrolunu oynadrgt ilk skandal degildi. Yillar sonra
patlak verecek Greenpeace merkezli baska bir olay, hepsine
rahmet okutacak, gizli servislerin bazen ne kadar akil almaz ha
talar yapabilecegini gosterecekti.
batql ve DGSEfiyaskosu.
'Hikmetlerinden sual olunmaz' gibi gorulen gizli servislerin fi
yaskolannm faturasim odemek bazen cok zordur. Skandalm fir
tmasi ortaligt birbirine katar, hatta hukumetleri bile yerle bir
ECHELON
eder, Odaginda Fransiz Gizli Servisi DGSE'nin oldugu 'G6kku
Opearasyonu', istihbarat dunyasmm en gorkemli basansiz
liklanndan biri olarak hafizalardaki tazeligini koruyor.
26 Nisan 1985'de, Paris'deki Basbakanlik binasmda Savun
rna Bakanligi yetkilileri ve iist diizey subaylar arasmda hararet
li bir tarnsma vasamvordu. Konu, Fransa'run Buyuk. Okya
nus'da gerceklestirdigi ntikleer denemeler ve bunu protesto
eden Greenpeace hareketinin Fransa'vi uluslararast
arenada zor durumda birakmasrvdi. Greenpeace, kelimenin tam
anlamryla Fransiz hukumetinin basma bela olmustu. Savunma
Bakaru Charles Hemu, toplannda sikmtilanm dile getiren as
kerlere: Yeil Ban ile ilgileniyaruz' divecekti. Si
hirli sozcuk 'Ulusal c;lkarlar'm golgesinde karar verildi: Green
Peace'in 48 tonluk gemisi Rainbow Warrior (GokkUagr.
SI), herhangi bir olume sebebiyet vermeksizin batmlacak ve
Fransa'run adi kesinlikle olaya "kanunlmayacaku. Hernu daha
bir ay oncesinden DGSE'nin efi Amiral Pierre Lacoste'u maka
mma 'Tekilatznzz, boylesi durumlarda Fransa'mn yak
sek f1karlanru karumak ifin kurulmutur' diyerek, operasyona ye
il llk vakrmsn. llglnctir, cumhurbaskaru ve savunma baka
rurun haberdar oldugu bu operasyondan, sosyalist hukumetin
ve basmdaki Basbakan Laurent Fabius'un haberi yoktu!
Gokkusag. Savascisi l OTemmuz 1985 gecesi, bir sonraki se
feri icin Yeni Zellanda'nm Auckland limanmda demirlemisti.
gun sonra yola cikarak Fransa'nm Moruroa adalanndaki
nukleer denemelerini protesto gosterisine kanlacakn. Geminin
guvertesinde rutin aksamlardan biri yasanryordu.Tkinci kaptan
Martini Gotje, kaptan Pete Willcox, muhendisler Davey Ed
wards, Bene Hoffman, telsizci Lloyd Anderson; Rien Achter
berg ve Fernando Pereira, ylldlzh bir yaz gecesi yu'
dumluyoi, bir yandan da hararetle eylem planlanm tartllyor
lard.. Bunny (McDiarmid) akrabalanm ziyaret ediyor, Henk ise
geminin odasmda bir meseleYi goriiiiyordu. Bu arada
SOGUK SAVAS'IN SICAK OYUNLARI
Steve' in degum giinii icin hazulanan pastanm da tadma baki
yorlardi. Margaret, Pete ve Lloyd saat 11.30 gibi kabinlerine
uyumaya gitmis, digerlerivse derin bir sohbete dalnusn. Saat
11.49'da geminin ki9 tarafmda parlak mavi bir llk, ardmdan da
kulaklan saglr eden bir patlama goriildii. 'Allah kahretsin, maki
ne d4iresi havaya UftU!' diye bagirdi Davey Edward. Bu arada
oturdugu sandalyeden firlayarak giivertenin oteki ucuna savrul
mustu. Ortahgr duman kaplarmsti ve gemi aglr aglr yan yanyor
duo Davey makine dairesine ulaugmda vandaki kocaman de
likten iceri hizla su doluyordu. Gozbebekleri, dunya bans hare
ketlerinin sembolii konumundaki Gokkuagl Sava9
1SI,
aglr
aglr sulara gomuluyordu. Kaptan Pete Willcox'un sesi duyuldu:
'Herkes bu cehennemi terketsin, suyaatlayzn!' Fernando Pereira,
kamerasiru kurtarmak icin kamaraya inecegini soyleyerek firla
di. lkinci patlama gergekletiginde zavalli Fernando halen ka
bindevdi. Herkes panik icinde kouturuyordu. Kimse Fernan
do'nun yukan gormemiti.
Gece vansi 2'de murettabatm kalan kisrm, islak, akm ve
korkmus bir halde, battaniyelere sanh olarak liman karakolunda
oturuyorlardr. Sabaha karsr 4 gibi dalgiclar, Fernando'nun cese
dini kabinden Cok sevdigi fotograf makinesinin kayi
l ayagma dolanrmsn. Bombalamanm bir sabotaj oldugu kesindi.
Gokkuagl personeli ise, faili, en az adlan kadar iyi biliyorlardi.
Bu arada bombalama eyleminde olen Greenpeace iiyesi Fer
nando Pereira'run hikayesi, kendi icinde bir ironi tasiyordu. Pe
reira, 70'li vrllann ortasinda, 0 zamanlar Afrika ve Asya'daki
koloni savaslanna bogulmus orduya kaulmamak icin Porte
kiz'deki evini terk etmis, Hollanda'da Greenpeace'e kanlarak,
fotograf9lhktaki yetenegini dunya bans hareketi icin kullanma
karan almltl. Ban savatan bombah bir saldm
nm kurbam olacagml bilemezdi...
Bombalamamn iizerinden iki giin ge9tikten sonra Welling
ton'daki Franslz. terorist saldmYI kmayan
.. ECHELON
resmi bir aciklama geldi. Aciklamarun sonunda 'Fransq: huka,
metinin olayla kesinlik1e ilgisi yoktur. Fransa, muhalifleri i1e bu
kilde demeyi de ihmal etmemislerdi. Iki gUn son,
ra Yeni Zellanda polisi, Wellington Havalimanmdan Singapur
ucagma binmeye hazirlanan iki kiiyi durdurdu, Sahte lsvicre
pasaportlanvla yakalanan ve kendilerini 'Bay ve BayanTuring'
olarak tamtan ikili, gercekte, Alain Mafart ve Dominique Pri,
eur isimli Fransiz ajanlanvdi ve gokkuagl operasyonunu yone,
ten OOSE subaylanvdi. Bu arada operasyonun kendisinden
gizli gerceklestirildigtni bilmeyen Basbakan Fabius'un, terorist
saldmvi kmama mesajlan vavmlamasi da ism trajikomik ya,
mydi.
Iki ajan goz altmda tutulurken, bombalama hadisesinde yer
alan diger bir grup ajam tastvan Ouvea isimli yat, Norfolk Ada'
Ian aciklannda Fransiz nukleer denizalnsi Rubis tarafmdan kar
llanlyordu. 11k kez bir Fransiz nukleer demzalnst Gunev Pasifi
ge giriyordu. Uluslararasi baski, Fransiz hukumetini sorusturma
acmaya zorladi. hafta soma sorusturma komisyonu
nun baskaru Bernard Tricot, ana kadar elde ettigimiz
bilgi1eYe gftre, olayda Frans&z sorumlulugu olduguna inan,
mtyorum. Yeni Zellanda'da yakalanan ajanlanmtz Green,
peace haklanda-casusluk yapmak bolgede bulunuyardu,
gemilerini banrmak degil!' diyecekti.
Fransa devlet baskaru Mitterrand'm Moruroa'da gos
teri yapacaklann goz altma almacagmi ilan etmesi ve
Greenpeace'in Uluslararasi DirektoruDavid McTaggart
ile goriimeyi reddetmesi, Fransiz hukumetme vonelik
ofkeyi daha da artUrdl. Bu arada kimse Tricot rapo,
runun inanmlyordu. FranSlZ hukUmetine
OldiJren imzo: Resimde gCirUlen kalem, ashndazehirfi menni atan bir
t:lbanca. KGB taraflndan zehir kalemlerin farkh model
leri vard!. Menni atantan oldl$J gibi. SM ve gazolarak zehir pOskOrten
modeIleri de uzun)'I11ar
SOGUK SICAK OYUNLARI
yonelik Upheler had safhaya 5 Eylul'de ikinci bir so'
rusturma acildi. Ama arnk cok gecti. Sunday TImes'da, Mitter
rand'in bombalama plarum bildigi ve onay verdigine dair ha
herler cikmca, Savunma Bakaru Charles Hernu istifa edecek,
Franstz istihbaratmm ve ortulu operasyonlar bolUmUnUn baska
ru Amiral Pierre Lacoste gorevden almacakn. Birkac gUn soma,
Basbakan Fabius, Gokkuagl Fransu Gizli Servisi
DGSE'nin ajanlan tarafmdan bannldigrru itiraf etmek zorunda
kaldi. Olay, Yeni Zellanda Babakam David Lange'm da dedigi
gibi, dort dortluk 'dev1et destekli terOrizm' ornegiydi. Lange, ka
rarhvdi. Yakalanan Fransiz ajanlanru cezalanm bi
rakmaya niyeti yoktu ve arkasma bir kamuoyu destegi al
rrusn.
Adam oldUrme ve kundaklamayla suclanan iki Fransiz ajaru
Mafart ve Prieur, Auckland yiiksek mahkemesinde yargllanarak
.onar yll hapse mahkum oldu. Bu sirada Fransa'da hukumer de'
giti. 16 Mart 1986 secimlerinde sosyalist hukUmet yerini, [ac
ques Chirac liderligindeki sag koalisyona devretti. Fransiz ajan
Ian dunvarun giindeminden bir turlu dUmUyordu. Bunun icin
ajanlannulkeve geri getirilmesine karar verildi. Lange buku
meti geri adim armava niyetli degildi. Fransular de ahlaki
olmayan bir yolu buldular: Ekonomik yddlrma.
TeyeyaIJ
Yeni Zellanda'dan ithal edilen dondurulmus koyun beyni
konserveleri, sahte raporlarla geri baslandi. Bu ara
da yine Yeni Zellanda'nm Avrupa Toplulugu (AT) ulkelerine
satngi yUnler Fransiz limanlanndan kitava giri vapiyordu. Ozel
ambalajlanrms yiinler, Fransiz gumruklerinde arama bahanesiy,
Ie bir daha kullamlamayacak duruma getiriliyor ve ahcI firma,
lar tarafmdan geri gonderiliyordu. Lange hukUmeti buna rag'
men geri adlm atmaya yanamadl. Ama OOSE'nin ekonomi
masasl, Zellanda'mn aS11 zaylf noktasml kefetmelicte gecikme,
di:
---
ECHELON SOGUK SAVAS'IN SICAK OYUNLARI
AT; her sene Yeni Zellanda'dan 80 bin ton tereyagi ithal
ediyor, buna karsihk bu ulkeye 160 milyon dolar para oduyor
duo Daha sonradan tonu 2 bin dolardan alman bu tereyagi, te
reyagl fazlasi oldugu icin, tonu 400 dolardan Sovyetler'e sanli
yordu. Fransizlar, vuracaklan veri iyi bulmustu, AT ile Yeni
Zellanda arasmdaki terevagi kontran, 1 Agustos 1986'da sona
erecekti. 'Tereyag& vetosuna ajanlaTlmlZ' teklifi, donemin
Hollanda basbakaru Ruud Lubbers aracihgryla Lange'a iletildi.
Lange, baskiva daha fazla davanamadi. Yakmda secimler vardi
ve secmenlerinin buyuk ulkeuin can damanru olus
turan Ama ote yandan 0 gune kadar sergiledikleri
dirayetli tavtr da SOz konusuydu. Oldukca profesyonel bir for,
mul bulunmahydi. Bulundu da. 1986 Haziran'mda Birlesmis
Milletler Genel Sekreteri Javier Perez de Cuellar'm girisimiyle
Fransa, Yeni Zellanda'ya resmi olarak 6.5 milyon dolar tazrni
nat odemeyi kabul etti. Ayru zamanda, Mafart ve Prieur'un
Hao adasmdaki Fransiz askeri ussunde vrl boyunca cezalan
ru cekrnesi kosuluyla resmi ozur dilemeyi de kabul etmisti, Res,
mi ozur Chirac'm da isine gelivordu, zira kendisinden onceki
sosyalist hukumetin bu hatasiru daha sonradan istismar etmeyi
planhvordu. Yeni Zellanda'ya vonelik ekonomik ambargodan
vazgecildi, Yapilan tum anlasmalara ragmen, roSE'nin kadm
ajanlanndan Yuzbasr Dominique Prieur, hamile oldugu gerek
cesiyle, cezasiru tamamlamadan Fransa'ya getirildi ve bir kah
raman gibi karsilandi. Bu olav cok tepki cekmesine ragmen,
Fransa, hicbir protestoyu dikkate almadr, Ajanlanm geri getir
mek ve clavi kapatmak istiyordu. 1990'da Yeni Zellanda'ya 2
milyon dolarhk ekstra bir 'yarwm' daha vapilarak, bu ulkenin
sesi tamamen kesildi. Olav arnk unutulmasma ragmen, iki be,
ceriksiz ajan, tek kelimeyle Fransa'YI tUm danyaya madara etrniti.
TabU ki rum roSE ajanlanmn beceriksiz olmasl soz konusu
degildi. Hele biri vardl ki...
Deniz: Cllg& casuslar!
Ajarurmz, It Di.inya SaVa1 esnasmda Portekiz'de Fransa
adma buradaki Fransiz ajanlanrun Londra'yla olan ir
tibanru saglamltl. Bununla birlikte bir ltalyan subavi gibi giyi
nerek, Fransa'daki Italyan askeri vapilanmasma siznus, kullan
diklan ifreleme sistemlerini ele gecirrnisti. II. Di.inya Sava
l'mn siradan casusluk faaliyetlerinden olan bu basanlan, daha
sonradan edinecegi olaganustu kimlikle farklt bir boyut kazana
cakn. Bu kisi, 'denizler hakimi' olarak tarunan, dunyarun en iin
lu deniz bilimcisi ve Fransulann ulusal kahramam Kaptan Co
usteau'dan baskasi degildi!
Dnlu arasnrma gemisi Calipso'yla okyanuslarda yaptlgl aras
nrmalarla rum dunvarun sevgilisi olan Cousteau'nun casusluk
yonu pek bilinmiyordu. Olumunden dort gun soma yayunlanan
resmi bivografisinde, kendi agzmdan cikan ifadelerle, casusluk
vapngiru itiraf ediyordu. Deniz algl bilimadammm James
Bond'lugu bunlarla kalmarmsn. 80'H villardaltalyan Parlamen
tosu'nun Gladio ve P2 Mason Locast sorusturma tutanaklarm
da yer alan iddlalar, Cousteau'nun ltalyan gizli servisi
MI'yie de iliskisi oldugunu ortaya koyuyordu. Bu iliskinin
anahtanysa, kendisi gibi deniz bilimcisi ve asistaru Francesco
Pazjenza olrnustu. Pazienza'run ilgi alaru denizlerle sirurli degil
di. 0, ayru zamanda, bir SISMI ajaru ve Gladio'nun temelini
olusturan unlu mason locasi Propaganda-Z'nin (P2) uyesivdi!
Gladio sorusturmalan esnasmda vasadisi iler yaptlgl ortaya
cikan Pazienza, ayru zamanda Papa suikastine dahil oldugu ge
rekcesiyle, ltalya'da Agca'yla da vuzlestirilmisti. Bununla bir
likte CIA'yla da siki iliskileri vardi. Pazienza ve Cousteau ara
smdaki bu karanlik iliskiler, ilk kez 1982'de L'Espresso Dergi
si'nde bir mulakat veren unlu ltalyan masonlanndan Annando
Corona tarafmdan 1984'deyse, ltalyan Ba,
kanhgl Gizli ller Bolumu eski bakam ve P2 Mason Locasl
uyesi Federico Umberto D'Amato tarafmdan da dogrulanmltl.
ECHELON
D'Amato, ikilinin, Fransiz gizli servisi adma birtakim faaliyet
lerde bulundugunu ima etmis, ama detaya girmekten kacm
misn. Durum itibariyle Cousteau, bilimsel bulgulanru turn
dunyavla paylasirken, casus yiiziiyle ilgili sirlanrn okyanusun
derinlerine gommeyi tercih etmisti... Ne kadar birdunya
degil mil
CIA, Mossad gibi gizli servisler kadar isminden bahsettir
mese de, dunvanm onde gelen somurgeci iilkelerinden emper
val bir vizyona sahip Fransa'run gizli servisi roSE, dunya siva
set sahnesinin onemli oyunculanndan biri olmaya devam edi
yor.
Hedef: Saddam Hiiseyin
Chinook model lsrail askeri helikopteri Necef uzerinde
suzuliryordu. Helikopterin yolculan, Irak lideri Saddam
yin'e vapilacak suikastin son provasiru izlemek icin vola ciknus
u. Yolculardan biri, suikast plaruru onaylayan lsrail Basbakaru
Ehud Barak'dl. Hemen yamnda Mossad'm Operasyonlar Mudu
rii Amiram Levine oturuyordu. Plam birlikte vaprruslardt. lkili
nin yamnda suikasti gerceklestirecek ozel timi secmelerine yar
dimci olan kurmaylan bulunuyordu. Helikopter, alelacele vapi
lacak bir kahvaln icin tam zamarunda Tzelim'deki gizli askeri
Oliime Icaj)': Anahtarllk gOrii
nUmUndeki Bulgar yaplml bu aletinasd
ozelligi, 32 kalibrelik menniler atabil
mesiydi. KUnlla kolu ve anah
tarI'!Jn Uzerindeki mandala basddllln
da, haznedeki iki menniden biri
niyordu. 2.5 santim ve 6 san
tim uzun1utuYla bir havalimanl de
dektOriinden rahatldda bu si
lah, uzun )'Illar dogu bloku ajanlan ta
rafmdan son secenek oIarak kullamldl.
namlusu olmad'!J geri tep
mesi ve gOriiItii
du.
SOC;UK OYUNLARI II1II
usse inmisti. Barak ve yanmdakiler kahvalndan soma provayi
izlemeye gidecekti. Bundan tam bir yll once, selefi Benyamin
Neranyahu da aym usse vine Saddam'a yonelik bir suikast pro
vasmi izlemek icin gelmisti.
Her iki basbakan da bir zamanlar buna berner operasyonlar
da gorev almisn. Aralannda ilginc bir de kader birlig! vardi.
Sozgelimi, Barak, bazt operasyonlara kadm kihgmdakanlirken,
28 vil once Lubnan'da yaprlan bir operasyona Barak ve Netan
yahu birlikte kanlrmsn. Amerikan yapirm buyuk arac, lsrail
smmndan vaklasik 10 km icerde Lubnan'da yol alryordu, Arac
lann icinde keif turuna ust duzev Suriyeli 7 subay var
di. Bir keci surusu otomobillerin yolunu kesti. Tam bu srrada
Lubnan askeri uniformasi giymi lsrailli bir albay bir grup asker
le birlikte konvoya saldtrdi. Kisa bir cansmanm ardmdan Suri
yeliler ele gecirildi. Albay Barak, keci cobam ise Netansa
hu'ydu. Suriyeli subaylar daha soma Suriye'nin tutukladigr lsra
illi pilotlarla takas edildi, ..
Netanyahu'nun izledigt prova faciayla sonuclanmisn. Pro
varun idaresini yiiriiten subaym yanlqhkla bir fiizeyi atesleme
si sonucu, Saddam'i ve kurmaylanru temsil eden lsrail koman
do timi hayanru kavbetti. Olav iizerine Netanyahu, 'medeniye
tin belasl' olarak tarumladtgt adanu ortadan kaldirrnava yo
nelik plaru askrya almak zorunda kaldi. Ama Barak, daha ikti
dar koltuguna oturmadan plamn tekrar aktif hale getirilmesi
emrini verrnisti. Saddarn'i ortadan kaldirmava yonelik bu ope
rasyona Siah Atad ismi verilmisti. Bir zamanlar Barak'la bitlik
te lsrail Ozel Harekat Birimi'nde gorev alan Levine, yeni bir
tim kurmak icin Tzelim'e uctu, Tzelim, lsrail'in suikast birimi
Kidon'lann ve ozel komando birimi 262'nin egitim alaru olarak
kullaruliyor, Her iki birim de ozellikle suikastler uzerine uzman
liklanvla tamruyor, Yakm bomball bomba
me, kalaballk hedefi igneyle zehirleme ve cinayetlere kazasu
su verme gibi dallarda egitim allyorlar. Bununla birlikte onemli
ECHElON
ehirlerin havalimam ve ehir planlanru ezberlemeye yonelik
teorik dersler veriliyor, En fazla sekiz kisilik birimler halinde
hlhyor.
Her iki ekip de Saddam'm ortadan kaldmlmasi icin secil
misti. lrak'dakine berner ortarmm andiran arazide dort hsf
ta boyunca egitim vaprmslardi. Ozerlerindeki elbiseler, Mos
sad'm elbise deposundan getirilmisti ve Irakhlann giydiklerinin
avrusrydi. Soz konusu birimde, dunvarun degiik bolgelerinde
operasyon yapacak olan ajanlar icin yoresel elbiseler sakh tutu'
lur ya da hanrlarurdi. Egitimin en onemli safhalanndan biri de,
her kosulda -kum firtmast da dahil- Saddam'i tamyabilmekti.
Bir baska ders de, ajanlann kendilerini gozden kavbettirebilme
sini hedefleyen, gihUntr1 korunmasl'ydl. Her tiirlii ortam
da nasil saklanabilecekleri gosteriliyordu. Bu arada Levine ve
Mossad, Saddam'i ortadan kaldirrnaya vonelik muhtelif senar
volar gelistiriyorlardi. Bagdat'da ya da askeri uslere yapugl ziya
retlerden birinde saldirmak akilci olmazdi. Bundan dolavi, en
gevsek oldugu anlardan birinde, Irak'm degiik bolgelerine ya
ytlm1 konutlanndaki metTeslerinden birini ziyareti esnasmda
saldmlmalrydi. Diger gizli servislerin aksine, Mossad'm Irak'da
ki flziksel varhgl ileri boyuttavdi. Katsalardan biri (Mossad'm
saluuJa ajanlanna verditi isim) Saddam'm her hareketini
merkeze rapor etmekle gorevlendirilrnisti. Planm detaylan e,
killeniyordu. Katsanm raporuna gore, Saddam gidecegi yere he'
likopterle gidiyordu ama, bir sorun vardu Saddam'm dublor
kullanma alrskanligi! Mossad'a gore, Saddam'm bir diizine ka
dar dubloru vardi ve bir yere gitmesi sOZ konusu oldugunda, on
iki ayn helikopter degiik istikamedere hareket ediyordu! Do,
gal olarak helikopteri vurma fikrinden vazgecildi. Ama yapilan
analizler onemli bir detay yakalarmsn. Saddam genellikle saray
lanndan birinin yakmlanndaki askeri usse iniyor, askerleri ziya
ret ettikten soma, metresinin bekledigi saraya hareket edivor
duo Saraylarla askeri birlikler arasmda 10,15 dakikahk mesafe
SOGUK SICAK OYUNlARI
oluyordu. lste bu zaman dilimi, Mossad'm suikast timine iste
digi imkam verebilirdi.
o Temmuz sabahi Barak ve kurmaylan, saldm timinin son
provasuu izledi. Bu arada saldm esnasmda, lsrail silah uzman
Ian tarafmdan gelistirilen ve Midras ismi verilen yeni tur bir el
den kumandah fuze de kullarulacakn. Prova basanyla tamam
lanmasma ragmen, kabinesinden iddetli bir muhalefetle karsi
lasan Barak, suikast emrini veremedi. Bakanlar, plarun basansiz
olmasi durumunda, Saddam'm iddetli bir intikam saldmsi bas
latarak Ortadogu'daki bans siirecini baltalayacagmdan korku
yorlardt. Bu arada plandan haberdar olan ve saldmnm Ameri
ka'run Ortadogu'daki zedeleyeceginden endise eden
ABD Baskam Bill Clinton da siddetle karst Saddam
vine kurtulmustu. Ama hie iipheniz olmasm, Necef
provalar devam ediyor...
Tabii ki gizli servisler, hedeflerini safdist etmek icin her za
man kendi resmi elemanlanm kullanmadtlar, Q>gunlukla, ola
Sl cuvallamalar durumunda uluslararasi skandallann patlak ver
memesi icin ahlSlar ya da gruplar kullaruldi. Uzun la
fm kisasi, 'yakalanman duTUTnUl'lda hakumetimiz seni in'
kar edecektir' ablonu.
Carlos'dan KtuJda{i'ye giden yol
Gizli servisler, kendi emelleri icin katillerle ibirligi yap'
maktan asIa kacmmadi. Mesela diinyaca iinlii tetikci 'C;akal
Carlos' lakaph llyif Ramirez Sanchez bir zamanlar Komiinist Ro
manya'mn Devlet Baskaru Nicolay Cavusesku icin cahsarak,
bu cevrelerle ilk temasiru kurmustu. Cavusesku'nun binlerce
dolar odedigi Cakal'dan bir isteg! vardi: En biiyiik muhalifi Giz
li Servis Baskaru Ion Mihai Pacepa'mn ortadan kaldmlmasi.
Rejimi icin Pacepa'vi biiyiik bir tehlike olarak goren Cavuses
ku, Cakal'dan 'Keyfi olarak kimseyi oldurmemesini' istemi'
ti. Rahat duracagma soz veren Carlos'a klsa bir siire soma bir
ECHELON
suikast teklifi daha geldi. Cavesesku bir radyo spikerini oldur
mesi icin Cakal'i vine parayi bogarken, emrine yuzlerce kilo da
dinamit veriyordu. Ancak Cakal, her iki gorevi de yerine geti
remedi. Bu arada Cavusesku, Carlos'a baskent Bukres'te saray
yavrusunu andiran bir de villa tahsis etmisti. Cavesesku, ode,
meleri Carlos'un Alman sevgilisi Magdalena Kopp'un Romen
'bankalanndaki hesaplan iizerinden vapryordu. Carlos, Romen
gizli servislerinin imkanlarmdan da krvasiya vararlandi. Her
turlu silah temin edildi, sahte pasaportlar ve ehliyetler cikanl
di. Tabii ki Carlos'a 'temizlik ruz;meti' icin gelen tek isim Cavu
esku degildi. Eski Dogu Alman lstihbarat Servisi'nin (Stasi)
arsivlerine gore; Carlos, 70'li villarda Kuba lideri Fidel Castro
adma da cahsrmsn. Carlos'un 70'li villarda Paris'de kaldlgi
apartman dairelerinin tiimii Kuba tarafmdan .te
min edilmisti.
Gizli servislerin siradan katillerle yapngt isbirliginin ilginc
omeklerinden biri de, 1996'da Libya lideri Muammer Kadda,
fi'ye vonelik suikast girisimiydi. MI6, Ortadogulu bir suikast ti
mine silah ve para vardmu yaprrus, ama Kaddafi saldmdan son
anda kurtulmustu. lngiliz Sunday Times gazetesinin ele gecir
digi 'UK Eyes Alpha' adh ve CX95/53452 kodlu rapor, Ortado
gulu bir suikast grubu ile MI6'nm iliskilerini avnnnh ekilde
ortaya koymasi acismdan ilgincti. Buna gore, suikast timi In'
giltere'den en az 250 adet lngiliz yapmu silah temin etti. MI6,
suikast grubuna jip ve silah ahrm icin 100 bin Sterlin odedi.
Plana gore once Kaddafi oldurulecek, ardindan da bir darbey
le rej im degitirilecekti. Darbe tarihi 14 1996 olarak be'
lirlendi (Gizli servisler halen darbe yaplyor mu diye merak eden,
lerin bir kez daha dikkatine!) Trablus, Bingazi ve Misratah kent'
lerinde ayaklanmalar baslavacakti. Oncelikle saldmlacak mer,
kezler, kisiler ve iyerleri bir bir tespit edildi. Darbenin basla
mast icin starn, televizyon ve radyodan yaymlanacak sifreli bir
ciimleyle verilecekti. Suikastcilar Kaddafi'nin eskortuna siza-
SOGUK SICAK OYUNLARI
cak, sahte kimlik ve plakalarla polis korumalan gibi davrana
caklardi. Suikast timleri Kufra yakmlanndaki bir colde egitim
gorduler, Saldm, Kaddafi'nin Genel Halk Kongresi'ne kanhsi
run ardmdan yapilacakn. Kaddafi, Sirte yolu iizerinde kistmla
cakti. Suikast timinin arasmda Afganistan'da savasan Libya'h
subaylar, ogrendler ve Filistin kokenli savascilar vardi. Ekip,
Cezayir ve Tunus hukumetlerinden de destek gordu. Suikast
gerceklesti. Yol kenannda bulunan bircok sivil vasammi vitirdi.
Konvovdaki arabalann imha edildi. Kaddafi'nin yakm
korumalanndan bazilan yasarrum yitirdi. Ancak Kaddafi mud,
zevi bir ekilde suikastten kurtuldu. Bu kez de cuvallavan MI6
olmustu...
Kalan Ollir'
1980'lerin ikinci yansmda Dogu Bloku'ndaki sistemlerin bas
dondurucu bir luzla birbiri ardma gocmesi, hicbir eyin ozgur
luk talepleri onunde duramayacagi gercegini bir kez daha mu
hurluyordu. Yasanan gelismeler, insanm ve ona varanci tarafin
dan bahsedilen ozgiirliigun, sistem ve ideolojiden once gelmesi
gerektigini gosterivordu. Kokusmus rejimlerin domino tai gibi
vuvarlandigr donemi, bastaki tai deviren donemin Sovyetler
Birligi Komiinist Partisi Genel Sekreteri, tek kelime ile ozetle
misti: 'Gef kalan alilr...'
Diinya tarihi, Soguk Savas'm son on vilhk diliminde, 80'li
vtllann ikinci yansmdan baslayip 90'h villann baslanna kadar
devam eden, heyecanh, gerilimli ve bir 0 kadar da dramatik bir
'ozgUrliik mueadelesine' ahitlik etti.
'Bu adama dikkat edin'
Subat 1985,Downing Street 10 numaradaki basbakanlik
konutu. Demir Leydi iceri girdigtnde, MIS ve MI6'mn baskan
Ian ve diger onde gelen kurmaylar ayaga kalkarak basbakaru
ECHEf.ON
selamladilar. Gorliniite rutin degerlendinne toplannsmdan
farkh degildi. Ama odadakiler.ibirkac dakika icinde yakm gele
cege damgasmi vuracak bir tespite ahit olacaklardi. Birkac se
lamlama cumlesinin ardindan, MI6 baskaru sazU aldi:
'Margareth... bu farkh birisi. Samnm
y1l ipnde rilyamlzda bile garsek inanmaYacallmlZ gelimelere tamk
Her yOnden bunlara havrhkh olmahY1z.. .' Bayan Thatc
her, onaylar ekilde basmi salladi.
Hep hirlikte duvardaki dey ekrana yansmlmq, kafasmda krr
rmzt bir ben olan adamm dondurulmus gorunnisune bakiyorlar
di ..; Adam bir ay sonrakarsi tarafm bir numarali ismi olacakn,
Yetiskinlik hayanrun hiiyiik bir bolumunde komiinist rejime
karst di bilemis olan Ronald Reagan, Amerika'nm silah yansm
da Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi'nin (SSCB) ardmda
kaldigma inaruyordu. Reagan'm baskanligmm ilk yrllarmda
Sovyetler gercekten de inarulmaz bir silahlanma hm yakala
rmsn. Donemin Amerikan Olileri Bakam Caspar Weinberger,
durumu 6yle tammhvordu: 'Hif yok ki, Sooyetler'in
amaa Danya hakimiyetine ulamaku. Askeri yap1lanmalan, per
litika vesaldzrgan tutumlan, buiddiamlZl dofrular nitelik,
teydi.' Uzaym kapilanru ilk aralayan Sovyetler olmasma rag'
men, ilerleyen vrllarda Sovyet yonetici smifimn yiiregine bir
korku diimiitii: Teknoloji. Amerikali rakipleri, teknolojiyi on,
lardan daha iyi kullamyordu. Rusya Genel Kunnay Baskaru
Marshal Ogarkoo, hu korkuyu, kendisiyle mulakat yapan New
York TImes muhahirlerinden Leslie H. Gelb'eoyle anlanyordu:
'Biliyorsunuz ki tUm modem askeri teknolojilerin bilgisa,
yarlar Sizin Amerika'da YC1mdaki bile bil,
gisayar kullanmaY1 bilirken, bizim daha Onceden bilgisayar kul,
olan askeri teknisyenlerimizi aylar y1llar ahyor.
bilgisayarlardan korkuyoruz. bilgisayar donammh bir
yap1ya buaym zamanda Sooyet palitik kontro,
lu anlam1na gelir.. ' Teknolojik geri kalmlhgm ha,
masetle telafi edilemeyecegine dair giizel hir omek dogmsu.
SOGUK SICAK OYUNLARI
Kremlin'deki ihtiyarlare gelince, onlar,
super olmarun getirdigi maliyete
katlanmaya istekli gorunuvorlardi. Bu
ise siradan Sovyet vatandasi acismdan,
rutin sikmnlann ve yoklugun devam et,
mesi demekti. Bu esnada Brejnev,
Kremlin'deki liderlige yeni bir yiizii ta
runyordu: Mihail
Gorbacov'a Sovyet tanm politikalarm
da islahat yaprnasr gorevi verilmisti. Stalin'in actmasizca ka
mulasnrdigt topraklatdan verimli urun almak neredeyse im
kansiz gibivdi. Kremlin'dekilere gore gencsayilabilecekada
mm elinde tanrru islah gorevi.ama aklmda ise sistemi venile
me fikri vardi. Giiniimiiz Tiirkiye'sinin sikmnlanna da llk tu
tacak u tespiti vapiyordu: 'Sistem sallamyordu. Insanlar, kendi,
lerine inisiyatif hakk1 i,in zevkalm1yor ve gij..
revlerini savsakhyordu. Sistem insanlara rahat imkam ta'
mmlyordu.'
Krem1in'in ne/esini kesen yalan
Bilgisayar ve lazer teknolojisindeki ilerlemeler Reagan'a ye,
ni imkanlar sunabilirdi. Bovlelikle dunyay; niikleer celiskiler
den kurtarahilecekti. Sonuc olarak devrim niteligindeki (!)
'Yddlz SavC1lan Projesi' (SOl) uygulamaya sokuldu. Kimi tarih
gore hu adim, teknolojinin ardmdan soluk soluga kosan
Sovyet sisteminin nefesini tamamen kesen hamle olmustu. Da
ha once iizerinde durdugumuz SOl, aciklandig; andan itibaren
Moskova'da bomha etkisi uvandirdr, Sovyet Uzay ArC1urmalan
Enstit11su'nden Roald Sagdeev, Silahlanma
mn ne kaJar tehlikeli oldugunu idrak etmeye bC1lad1llmlz bir donem,
de, uzaya derken, Sovyetler'in Amerika'daki hii,
Anatoly Dohrynin, 'Silahlanma yeni bir do,
nem Bu, daha fazla para harcamam1Z anlamlna
ECHELON
geliyordu. Bizde olmayan paramn daha fazlaslm yam..' diyerek,
icinde bulunduklan ctkmazt ozetliyordu.
1985 Mart'mda, Andropov'dan sonra garevi devralan diger bir
ihtiyar Konstantin Chemenko da oldu. Cenaze roremnde diinya
liderlerinin gozU, Sovyetler Birligi'nin dumenindeki yeni adamda,
Gorbafov'daydz. Amerikan BakamGeorge Shultz, cena
zeye yardzmclSl slfanyla kanlan George Bush'a
'George, bu adam daha 6nceden gijrdugumuz Sovyet liderlerine
benzemiyor, ne dersin?'
Ruslar da kisa zamanda farki farkedecekti. Gorbacov, sosyal
cokuntulerden, Komiinist Partisi icindeki yolsuzluklardan ve
alkolizmden muzdarip, makyajh bir rejimin idaresine gecmisti.
Hastaliklardan kurtulmak ve cokuntu icindeki ekonomiyi kur
tannak niyetinde olan Gorbacov, doneme damgasmi vuracak
silahlanru aciklryordu: 'perestroika' (yeniden yapllanma) ve
nost' (yeni bir dUrUstluk ruhu) .
Kasim 1985'de Gorbacov ve Reagan, Cenevre'de ilk kez bir
araya geleceklerdi. Reagan, yeni muhatabryla nereye kadar
debilecegini ogrenmek istiyordu. Giindemde, insan haklan,
ganistan'daki Rus isgalive silahlann kontrol altma almrnasi
bi onemli maddeler bulunuyordu. Iki liderin iizerinde anlasa
madigt konulann basmda SOl geliyordu. Reagan, daha giivenli
bir diinya icin bu projenin gerekli oldugunu ve hatta SOz konu
su teknolojiyi Rusya ile paylasmaya ham olduklanru soyledi
ginde Gorbacov guldu: 'Sut sagma makinalanmn teknolojisini bile
bizimle saym Lut/en buna inanmamz
beklemeyin!'
Gorbacov, Cenevre'den istedigini -silahlanma yanlmn
frenlenmesini- elde edemeden donmesine ragmen taraflar go
riimeye devam ediyordu. iktidara geleli bir yll 01
mutu ama soguk saVa yiiriirliikteydi. Cenevre'de yapllmasl
iiniilen ikinci zirve ertelendi. Niikleer sava korkusu artarak
devam ediyordu.
SOGUK SICAK OYUNLARI l1li
IDooeryai, no prooeryai!'
Izlanda'nm Reykjavik kendinde iki lider tekrar bir araya gel
di. Gorbacov, Reagan'm 'slftr opsiyon' teklifini inceleyecekti.
Buna gore Sovyetler fuzelerini cekerse, Arnerikahlar da
Avrupa'daki cruise ve pershing fuzelertm kaldiracakn. Gorba
cov, yeni bir anlasmaya ulasmaya Reagan ise SOI'dan
taviz vermiyordu. Anlasma olmadi. Bu arada gene bir amator
pilot olan Ban Alman Matthias Rust, Cessna tipi ucagivla
Kremlin'in gobegine inerek, hem Dunvayt hem de Ruslar'i
lrtU. Koca Rus Savunma Sistemi, Kml Meydan'a inen
tespit edememisti. Rust, bir bakima kml rejimin yetersiz
ligini fotografllyordu. Gorbacov, Rust'u serbest biraknrdi ama,
Sovyet komuta kademesinde bir takim kelleler ucmustu. Rus
ya'da medya hizmetleri, faks ve bilgisayar kullarumi gelisiyordu.
Gorbacov ve politburo iiyeleri, ofislerinde uvdukanallanm sey
rediyordu. Sovyet Televizyonu da degiim riizgarlanm ardma
alrmsn. Thatcher ile canh miilakat yapma riskini bile goze ah
vorlardi! Gorbacov, parti icinden kendine voneltilen elestirile
re konseylerine daha SOZ hakkl, daha reform ve daha
demokrasi. Bu bizi ileriye goturecek tek yol, bize gUcu ve
rebilecek tek but' derken, Reagan, SDI'de israrciydi.
Kremlin'dekiler ise silahlanma yansmm durmasi gerektigine
inanmaya baslarmsn, 11k kez Amerika'ya gelen Gorbacov, tari
hi bir anlasma imzalavacakti. Sovyet TV'lerinden de canli ya
ymlanan ziyareti, ve drstaki itibanm artnrrmsn. Anlasma es
nasmda Baskan Reagan, muhatabma bozuk telaffuzlu Ruscasiv
la tarihe gececek u sozleri soyluyordu.
'Saym Genel Sekreter, belki telaffuzum size bozuk gelecek ama,
'Doveryai, no proveryai (Guven ama kontrol et)!' lki lider tiim
niikleer sHah kategorilerini ortadan kaldtracak tarihi
ya imza atmlU. Amerikan cruise ve pershing fiizeleri He Sovyet
TV kameralan oniinde sokiilmeye balandl. Bu aym
zamanda sembolik olarak Oogu Bloku de sokiilmesi
.. ECHELON
anlamma gelivordu. Reagan baskanliguun son yihnda Krem
lin'e ziyarette bulundu.
OzgurlUk seli duvan )'lklyor
Demir perdenin beton uzantist Berlin Duvan, Dogu-Ban
bolunmuslugunan somut sembolu olarak ortada duruyordu. Bu
arada dikenli tellerin dogusunda kalan ordular, komunist halk
Ian kontrol altmda tutmaya.devam ediyordu ama, Moskova'da
degiim riizgarlan esmeye baslamisn. 1988 arahgmda Gorba
cov, gorev suresi dolmakta olan Reagan ve baskan vardrmcisr
George Bush ile biraya geldiginde kafasmda 'soguk arnk
bitmeli' fikri vardi. Amerikahlarsa ihtiyatlrvdi. Gorbacov,
1989'dan itibaren birlik icindeki uluslar iizerindeki kontrolu
gevsetmeye karar vermisti. Dogu Avrupa halklarma, kendi ge
leceklerini kendilerinin belirlemesi gerektigini soyluyordu ama,
halk vine de endiselivdi. <;iinkii, 'Uluslann kendi kaderlerini
yinhakJa' sovlemivle iktidara gelen Lenin'in yapnklan ortaday
dil 'Komunist olmayanlar iktidara gelirse, Moskow buna seyirci
hrmlydl?'
1956'da Sovyet tanklan Macaristan'daki oZgiirliikve bagim
sizhk girisimlerini ezip gecmis, Imre Nagy ve diger muhalif li
derler idam edilmisti. Ekonomik reformlar baslangicta ie yara
masma ragmen, bir muddet sonra camura saplarmusn. 1989'da"
komunist idare konrrolu kaybediyordu. Sovyet birlikleri halen
Macar topraklanndavdi. Halkm hzgmhgl arnvordu. Korku, re
jimi politik yapmaya ve daha fazla demokrasi isti
kametinde surukltivordu. 1989 Mart'mda Nemeth, Moskova'vi
ziyaret etti, partili secimlere girmeyi planliyorlardi. Mos
kova'run nabzuu olcecekti. 'Acaba bukadar ileri gitmelerine Gor
Mfoo ne derdi?' lki lider, ba basa kalrmsn. Nemeth ceklngen
bir tavirla soze girdi, 'BOyle bir donemde nasll serbest sepm1er
pae:atr.mlZl bilmiyorum lIflkfasl. TopraklanmlZcIa 80 bin Rus askeri
tlar, zihinlerimizde ise 56'nm acl hauraIan. Sepm yaparsak, bunu
SOGUK SICAK OYUNLARI
tekrarlanruslnlZ?' Gorbacov tereddut etmeden cevap verdi. 'C;ok
partili sistem konusunda sizinle hem fikir degilim. Ama bubenim so
rumlulugum degil, bilakis sizin. Bunu"engellemek bir talimatlmlZ
yacia olmayacak.'
Nemeth, mesaji alrmsn. Imre Nagy ve arkadaslanna iadei
itibarda bulunuldu. Halk, bunun sadece bir iade-i itibar degil
aym zamanda cesaret pghgl oldugunun farkmdaydi, Bir ay on
ce soguk savas, sembollerinden birini kaybetmisti. Macar huku
meti, Avusturya ve ban ile olan smmndaki dikenli telleri kal
drmusn. Sovyetler hicbir tepki vermedi. Her ne kadar seyahat
fugtirltigu tam anlamivla ilemese de, Demir Perde sallanmaya
baslanusn.
Macaristan'm cesareti Varsova Pakti icindeki ahin liderleri
endiselendirivordu. Ama kimse Demokratik Almanya'mn
demokrasi fakiri lideri Eric Honecker kadar endiseli degildi, oi.
kesi, Sovyetler'in Bati'daki kalesiydi. Honecker, bu karan
kayet etmek icin dlileri bakamm Moskova'ya gonderdi. Aldi
gl cevap kisa ve netti. 'Elimizden bir gelmez. Kendi bilecekleri
Moskova daha once boyle bir tepki vermemisti.
Macarlar gibi Polonyahlar da rejimle hesaplasmaya hazirla
myordu. Muhalefet hareketi Solidarity'nin onder
liginde yaptlan grey dalgasi, idarenin duvarlanm sarsmaya bas
lamisn. Sovyetler'in onaviyla 1981'de Polonya ordusu tarafm
dan basnnlan Solidarity hareketi, ozgtirltik inancmdan bir ey
kaybetmis degildi. Hareketin lideri Lech Walesa, 'Hepimiz
manist sistemin olduganu biliyorduk ama sorun, onu kaZaslZ belaslZ
biT yerlere gommekti.' diyordu. 1989'un baslarmda huktimet So
lidarity ile yuvarlak masa toplannlarma basladi, Demokrasiye
yumusak bir yapmaya ve iktidan paylasmaya hanrlamyor
lardi. Yapilan secimlerde komunist rejim adeta sahadan silin
misti, Parlamentodaki 100 koltuktan 99'unu Dayarusma hare
keti aldl. hafta Sovyet blogundaki ilk
nist babakan gl>reve gelmiti.
III ECHELON
Temmuz'da Baskan Bush, Polonya ve Macaristan't ziyaret
etti. Ban, demokrasi miicadelesinde destegini gosterivordu. Ay
ru donemde komunist Cin'deki demokrasi talepleri, Tianen
men meydanmda tanklann paletleri altmda eziliyordu. Cin or
dusu, ozgurluk isteyen kendi halkim katletmisti. Diinya sarsil
dr, Acaba Dogu Avrupa'daki reform hareketlerinin sonu da
boyle olabilir miydi? Cin rejiminin, reform isteklerine karst uy
guladigt politika Honecker'i oldukca memnun etmisti. Kendi
sistemlerinde bir vanlishk oldugunu kabul etmeye yanasmrvor
duo Gorbacov, durumu oyle anlanvordu: "Onlara alkelerindeki
durumdan kendilerinin sorumlu oldugunu soyledim. Neye ihtiyaa
7UZ varsa onu yapm, bizimperestroika'ya ihtiyaamlZ var, sizin ihti
ytIflaTl7UZ size dedim. Honecker, 'Biz kendi perestroika'l7Uv
yapnk ve yeniden yapllandzrmayl gerektirecek birdurumumuz yok'
diyerek cevap verdi."
Gercekte ise Dogu Almanya Hava, su ve cevre
kirleniyordu. Ekonomi bataktavdi. Rejim, yenilik isteklerini
basnnyordu. Halk robotlasmis, oZgiirliigii sadece riiyasmda va
lyordu. 0 yaz Dogu Almanlar, Macaristan'da tatil vapivordu.
Bir yolu bulmuslardi. Macaristan'm banyla olan smm
gevsernisti, Budapeste'de Ban Alman elciligim kusatan Dogu
Alman vatandaslan, iltica etmek icin yardim istivordu. Ban
Alman Sansolye Helmut Kohl, Gorbacov'a gUveniyordu. Kohl,
Dogu Almanlann banva gecmesine izin verilmesi durumunda
Macar ekonomisine yardim etmeyi planhyordu. Gorbacov'un
Macarlarla yapacagi anlasmavi engellemeyecegini dustinuvor
QU. Macarlar izin verdi. Honecker ulkeden kacanlan
'toplum ahlakslzlar' olarak tarnmliyordu. Dogu Almanya'dan
Macaristan'a yonelik trafigin artmasl iizerine Honecker, smm
kapattlrdl. Ozgiirliik araYImda olanlar bu kez rotaYI
vakya'daki Alman dolup tamltl
ama, ilticaCllar reddediyordu. polisinin akml.l dur
durma verniedi. Sovyet ve Batl Alman basklSl
altmda kalan Honecker, kendini kurtaracak bir anlamaya raZI
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
olmustu. llticacilar, Dogu Almanya iizerinden gecmek kosuluv
la, Ban Almanya'ya gidebilirdi, Boylelikle Honecker, onlan va
tandashktan attiguu iddia ederek, karizmasiru kurtarmayi plan
liyordu. Bu arada Prag'daki ilticaci akimi siiriiyor, Ba
n'ya ulasma cabalan giderek arnyordu. Birkac gun icinde tam 7
bin kii slgmmltl! Dogu Almanya'da tansiyon yukseli
yordu. Gosteriler artmaya basladi, Herkes Gorbacov'dan aldlgl
ilhamla, demokrasi taleplerini sesli bir ekild.e dile getirmeye
baslamisn. Leipzig gostericilerin merkezi olrnustu. Bir muddet
somayeni bir protesto ekli gelistirildi: 'Burada kallyoruz!' Ka
carak bir yere vanlamavacagiru anlayan Dogu.Alrnanlar, ulke
lerinde miicadele verecekti, Gosteriler artnkca hukumetin si
nirleri de gevsiyordu.
lDuyuyOT musun?'
Olanlann farkmda olmayan tek isim Honecker'di. Dogu AI
manya'run kurulusunun 40. Yildonumunde vardimcisi Egon
Krenz ile birlikte erefkonuklan Gorbacov'u karsilamava haztr
lamyorlardi. Sovyet delegasyonu ise Dogu Alman rejiminin sal
lannda oldugununfarkmdaydi. Disarda kurulus vildonumu cer
cevesinde vapilan gosteriler devam ediyordu. Gecit alavi yapan
partili gencler, birdenbire klasik marslan bir kenara birakarak,
baska bir ismi haykumaya basladi: 'Gorbi! Gorbi! Gorbi!' Ho
necker, duymamazltktan gelmeyi tercih ediyordu. Gorbacov,
villar soma 0 am oyle anlatacakn, 'Bu ozel olarak
Sal!llkll ve garunayorlardl. Nesel: gOriinmeleri
ne rai!men birden mod 'Gorbi bize yardtm et! Gorbi bur
da kal!' diye Polonya Devlet Rakows
ki yamma geldi ve 'Almanca anllyor musun?' diye sordu. 'Evet bi
raz' dedim. 'Peki dediklerini duyuyor musun?' diye tekrar sordu.
'Evet' dedim. bu yolunsonu' diye verdi.'
Yapllan toplantl1arda, durumun boyutlanm sergi
lemeye 'Honecker ile tam Uf saat g0'ri4tiim. Olan bi
tenlen zafer havasmda sunuyordu. 'Geride kalan olar' dedim.'
SOGUK SICAK OYUNLARI
.. ECHELON
Daha kutlama resepsiyonu bitmeden, Honecker'in ipi cekil
misti bile. Dogu Alman Politburosu ondan kurtulmaya karar
verdi. Honecker, Varsova Pakti'run liderlerine ve Gorbacov'a
tiim misafirperverligini gosterirken, disardaki kalabalik slogan
atmaya devam ediyordu. Berlin'deki gosteriler 0 aksam devam
etti ve giderek yavilmava basladi. Polis genis capli tutuklamalar
yapn. Ama iki gun soma daha genis capli bir protesto dalgasi
baslanusn, Ordu ham bekliyordu, 70 bin gosterici Leipzig so
kaklannda ozgurluk sloganlan anvordu. Sovyet Buvukelctsi
acheslav Kochemasov, bolgedeki sovyet birliklerinin komutam
na bagmvordu: 'Askerlerinize karargaha donme emri verin! 11k ern
rim bu. lkinci olarak tum manevralan durdurun! Ve sonuncusu,
tum askeri UfUlan iptal edin. Ne olursa olsun madaha,
le etmeyeceksiniz!'
Leipzig'deki yetkililerle gostericiler arasmda gOrUmeler bas
lamisn. Yukardakilere darusmadan polise ve askerlerine geri
kilme emri verildi. Kimsenin bumu kanamamisn. Dogu Alman
halki acismdan bir donum noktasivdi. Egon Krenz liderltginde
ki Dogu Alman Politburosu, 17 Ekim'de Honecker'i alllagl et,
ti. Krenz, reform sozii vererek, Ban Almanya'ya seyahatin ko
laylasnralacaguu soyledi. Kriz 1 Kasim'da Krem
lin'de Gorbacov'la konusuyorlardi. Gorbacov, 'Saym Genel Sek
reter, eler vata.ndalanmzm banya seyahati hususunda bir
bulamazsaruz, sizin de dedi. Krenz, bir ta
kim ozgurlukler vaad-etti. Gosteriler biiyiiyor, halk daha fazlasi
ru istiyordu. 4 Kaslm'da Dogu Berlin sokaklarmda yanm milvon
gosterici toplanrrusn. 9 Kasun 1989'da hukumet sozcust; Gunter
Schabowski Berlin'deki gazetecilere Ban Almanya'ya seyahat
engelinin kaldmlacagiru soyledi. Hukumet aslmda degiikligin
bir gun soma baslavacagiru soylemek istemiti ama,
ki zamanlamaYl yanh anlamltl. Haber, dalga dalga ehre yayll
dl. Dogu Almanlar, kontrol noktalannm
gormek duvara dogru akm ettiler. Smlr muhaflZlannm
kafasi kansiktr. Emre gore kacmaya cahsanlann vurulmasi
kiyordu ama, koca bir sehir uzerlerine geliyordu. Birden onlar
da kelabalrgm arasma kansn, Bariyerleri kaldirdtlar, Ban Ber
linliler ise karst taraftan geliyordu. Brandenburg kapismdan iti
baren duvan parcalamava baslanuslardi. Ashnda parcalanan,
halkm iradesine karst israrla ayakta tutulmaya rejimin
kendisiydi. Demokratik Alman yetkililer, bir sonraki sabah
Gorbacov'a durumu anlatnklannda, 'lyi yaptzmz. Ne yapacaktl'
nrz, smrrm bir taraftndan diler taraftaki Almanlan gOrmeye giden
Almanlan mr vuracaktlruzl' cevabim alacaklardi.
Duvann boldiigu bir ehrin iki halki kucaklasrvordu. Dii,
manhklan tarihe gornulmus, iki Almanya birlesmisti. Ama
rupa'nm komiinizme karst verdigi miicadele heniiz bitmemisti.
Aln ay sonra Bush ve Gorbacov, soguk savasa nihai darbeyi
vurmak icin bir araya geliyordu. Bu arada Gorbacov'un evinde
ki durum parlak degildi. Sorunlar giderek arnvordu, Herkesin
aklmda, 'Soyvetler Birlili kendini muhafaza edebilecek mil' sorusu
vardi. lki lider Akdeniz'deki bir gemide bir araya geldi, Frrtma
dalgalar yukselmisri. Liderleri deniz tutunca,
ler bir sonraki gune ertelendi. Durumda aslmda ilginc bir ironi
de vardi. lki lider de, bir bakima dalgali denizdeki gemiyi idare
etmeye cahsryorlardi.
Domino talan devriliyor
Cekoslovakya'da komunist parti halen iktidardavdt. 19 Ka
sim'da aralannda edebiyatci Vaclav Havel'in de bulundugu 'si
vii forum' isimli muhalefet grubu olusturuldu. Cekoslavak
va'daki gosteriler devam ediyordu. Komunist Parti isrifa etti. Yil
sonu gelmeden Vaclav Havel devlet baskaru secildi. Kan do
kulmeden beyaz bir ihtilal gerceklesmisti.
Ozgiirliik riizgan Romanya'yl da etkisi altma almltl. Arahk
aymm ortasmda komiinist rejime yonelik protestolar
duo Giivenlik birimleri 73 kiiyi oldiirmiitU. Devlet Bakam
.. ECHELON
Nikolay ayaklanma girisimlerini tum acimasizhgrvla
basnnvordu, Her diktatorlukte oldugu gibi, ulkenin gizli servi
si Securitate de rejimi ve liderini kurtarmaya calisryordu. Servi
sin ajanlan provakatif eylemler yapiyor, vabanci diplomat ve
gazetecilere ares acryor ve son siirat iskencelerine devam edi
yordu. 21 Arahk'da Romanya hukumeti Cavusesku vanhsi bu
yiik bir karst gosteri diizenledi. Fabrikalardaki Cavuses
ku lehine tezahurat yapmalan icin toplandi. Kendinden emin
bir sektldekonutun balkonuna cikan Cavusesku, bu
mukemmel toplantlyl organize edenlere sunuyorum'
derken, kendisi icin sonun baslangicmda oldugunu bilmiyordu.
Lidere dalkavukluk yapmasi icin meydana toplanan kalabahk
ctkrms, aleyhte gosterilere baslamisn. Romen halki
da tercihini daha fazla ozgtlrlukten yana koyuyordu. Diktac: li
derlerin hepsinde oldugugibi Cavusesku da orduya guveniyor
duo Ama evdeki hesabi carsiva uvmadi. Ordu da ozgurlukten ya
na tavir koyunca, Cavusesku ve iktidan boyunca ozenle
besledigi gizli servisi Securitate, halkla karst karsiya kaldi.
Olaylar zemberekten bosahrcasma vayilmaya basladi. Devlet
televizyonu canli yaymla olan bitenleri diinyaya vansinyordu.
Cavusesku ve esi helikopterle kacmaya calismasma ragmen,
Bukres'in 45 km dismda vakalandi ve ihtilal mahkemesinde
yargilanarak 22 Aralik 1989'da idam edildiler. Daha sonradan
Cavusesku'nun cesedi iizerinde vapilan incelemede, dislerinin
arasma yerlestirilmis mini bir verici bulundu! Securitate, bu ve
riciyle liderini her an her verde izliyordu. Bu akil almaz teknik
bile, diktatoru olumden, eli kanh katillerin yuvast gizli servisi
de lagvedilmekten kurtararnarmsn.
'Bu giz.li servislerin i1i!'
Bu arada idam edilmeden onceki son sozleri, 'Tum alan biten,
ler, yabana istihbarat servislerinin diyen <;avuesku'nun hak
hhgl, klsa zamanda anlatlacaktl. de Romanya'daki
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
rejimi devirmek isteyen CIA, kiskirnct ajanlanm patlama nok
tasmdaki halkm arasma gondermekre gecikrnemisti. Bu ajanlar
gosrerileri organize etmis, atnklan sloganlarla kidesel eylemle
rin zeminini hanrlarruslardi. Gte yandan Cavusesku rejiminin
devrilmesinin ardmda, tarihin en buvukdezenformasyon kam
panyalanndan biri vardi! Olaylar esnasmda siirekli olarak Ro
manya'dan giderek artan olii sayist geliyor, diinya medyasi Se
curitate ajanlarmm onbinlerce vatandasi katlettigi haberleriy
le calkalamvordu. $iiphesiz ki servis elinden gelse bunu yap'
maktan kacmmazdiama, gercek farklrydi. Rakamlar gudumlu
medya organlan vasitasryla abarnlrvor, rejimin bir an evvel
devrilmesi icin psikolojik zemin hazrrlamyordu. Sfu konusu
medya organlan arasmda basi, CIA'nm, komiinizm karsin pro'
paganda yapmasr icin kurdugu Radio Free Europa geliyordu.
Olaylarm en steak noktasmda '80 bin olduTitldU!' eklinde
ortada dolasan haberler, rejimin vikrlmasivla yerini gerceklere
birakryordu. Tum olaylarda vaklasik olarak 200 kii olmiitii.
Ve bunlarm halk tarafmdan edilen Securitate ajanla
nvdi!
Bu arada Gorbacov ulke icindeki sorunlarla bogusmaya de'
yam ediyordu, Peyk ulkelere ozgurluklertni vermekte cornertti
ama, aym eyi Sovyet Cumhuriyetleri'ne yapacak rruvdi] 15
cumhuriyet vardi ve bagrmsizhk vanhsrydi. Sovyet
Komunist Partisi konrrolu kaybediyordu. Raflar bombosru.
Gorbacov: 'HakU olarak ozgUrlugil tie demokrasiyi ama
bir vardl. Halk, sistemin durumunu, marketler,
den satin alabildiklerine gOre delerlendiriyordu.' Pazar ekonomisi
ne zordu ama Moskova'daki ilk McDonald's acilmisn bi
le, Gorbacov, tarihte ilk kez halka gosteri yapma hiirriyeti ver
di. Gosterilerde artik Komunist Parti'nin ilga edilmesi
da bulunuluyordu. Partinin aglr toplan buna hararetle karst
krvordu, Gorbacov'un kendisi de komunist olmasma ragmen co
gulculugu 1917'deki Ekim Devrimi'nden bu yana iilkeyi
ECHELON
voneten parti, iktidan paylasacakti. Stalin ve Lenin'in uygula
malan rafa kaldmliyordu. En biiyiigiinii Rusya Federasyonu'nun
olusturdugu 15 cumhuriyetin -;ogunlugu, Gorbacov'un reform'
lanna, tam baguruzhk talebi ile karsihk veriyordu. .
1940'da Stalin tarafmdan ilhak edilen Balnk iilkelerinden
Estonya, Latviya ve Litvanya'mn hedefi tam baglmslZhktl.
1990 Ocagmda Lirvanva'run baskenti Vilnius'a giden, Gorba
cov SSCB'nin dagtlmamast -;agnsmda bulundu. Ona ragmen
Estonya ve Latviya da, Litvanya'vi takip ederek baglffislzhk ta
lebinde bulundu. .
Bu kargasa ortammda yakm tarihin renkli simalanndan biri
olarak kendini gosterecek olan bir politikaci da giderek sivrili
yordu: Boris Yeltsin.
. 0 donemde Moskova'da Komunist Patti efiydi. Populer ve
ihtirash biri olan Yeltsin, ekonomiden kaynaklanan hosnutsuz
lugu kullanarak Gorbacov'u ve SSCB'yi zaviflatma politikast
guduyordu. Mavis 1990'da Rusya Federasyonu Parlemento Li
derligi'ne secildi. Birligin en zengin ulkesi olan Rusya Federas
yonu'ndaki konumu onu iktidara tasiyacakn. Uluslararasi are,
nada Bati'nm muhatabi halen Gorbacov'du. Gorbacov,
Bush'dan icinde bulunduklan ekonomik gii-;liiklerden dolayi
yardim istiyordu. Bush, Balnkiilkelerindeki bagrmsulikistekle
rine iddetle karsihk verilmemesini isredi. Kml Ordu, villardir
demir attlgl Dogu Avrupa'dan cekilivordu. Cekilirken de arka
smda bir soru birakrvordu. 'Sovyetler, bir Almanya'mn
NATO'ya girmesine izinverecek miydi?' Gorbacov, birlesmis AI,
manya'run NATO'ya girmesine itiraz etmedi. Edecek hali de
yoktu acikcasr zira, Ban'mn ekonomik destegine ihtiyaci vardr,
2 Agustos 1990'da Irak, Kuveyt'i ilhak etti. Saddam Hilseyin,
Sovyetler'in miittefiki olmasma ragmen, Amerikan Dlileri
Bakam James Baker, meslektasi SSCB Disisleri Bakam Edward
$evardnadze'yi ikna ederek, igali kmamasiru sagladi. Sevard
nadze, bunu yaparken Gorbacov'a darusrrusn ama, ikisi de bu
SOGUK StCAK OYUNLARI
tavirlanmn derin devleti kizdtracagmm farkmdavdi. Mosko'
va'da ise degien bir eyvoktu. Kuyruklarla birlikte reformlann
basansiz olmasma yonelik. tepki de arnyordu. $evardnadze,
Arahk'ta istifa etti. Baskilardan bunalan Gorbacov, carevi, hu
kumet icine sertlik vanlilanru almakla buldu. Komunistligi ile
gurur duvdugunu her firsatta dile getiren Gennadi Yanayev'i yar
duncihgma atadi. 11,12 Ocak 91'de Sovyet Birlikleri, ozgurluk
taleplerini basnrmak icin Lirvanya'run baskenti Vilnius'a giri
yordu. Halk, parlamentoyu, TV ve radyo istasyonunu savun
mak icin harekete gecti. Ruslar, Lirvanva'yr durduramazlarsa,
digerlerini de zaptedemeyeceklerini bilivorlardi. Cikan olaylar
da 14 kii oldu, vuzlerce kii de yaralandi. Moskova'da binlerce
kii yaprlan saldmvt protesto ediyor, Gorbacov ise hukumetini
savunmaya -;ahlyordu.
Derin devletin kaT1 atafr.
Gorbacov, merkez ile diger cumhuriyetler arasmdaki bagIan
gevsetmeye yonelik yeni bir ticari birlik tasansiru imzaya ham
hale getirdiginde, Boris Pugo, Dimitri Yazov, Gennadi anayev ve
Vladimir dan olusan sertlik yanhlan, 'ozgurluk' atesi va
karak birligin temelini canrdatan Gorbacov'a karsr harekete
gecmisti. Delegasyon 18 Agustos 1991'de Gorbacov'un tatil
Kmm'a giderek, sikryonetim ilan edilmesini ve iktidar
dan cekilrnesini istediler, Reddedince de tutukladilar, (0 esna
00 Rusya'OO tatilde bulunan bu sanrlann yazan 00, kargQa
esnasmOO iyi bir OOyak
19 Agustos sabahi Moskova'hlar tank sesleri ile uyandi.
Sovyet liderlerin, muhalifleri ortadan kaldirmak icin gelistirdi
gi 'Alir hasta' modeli vine perdedeydi. Gorbacov hasta ol,
ifin', Acil Durum Komitesi yonetime el koymustu. Endi
eli ve akmhalk Moskova'daki parlamento binasi Beyaz Ev'in
onunde toplanmaya basladi. Hie kimse Gorbacov'un nerede ve
ne durumda oldugunu tam olarak bilmiyordu.
ECHELON
KGB tanh oluyor
KGB'nin spetsnaz timleri, 21 Agustos 1991'de Rusya parla
mentosunu kusatarak, aralanrida Yeltsin'in de bulundugu siyasi
figurleri etkisiz hale getirme emri aldi. Operasyonda gorev ala,
cak olan ekipler, Sovyet kahramaru General Viktar Karpukhin
idaresindeki KGB'nin 7. Miidiirliigu'ne bagh Alfa karsi-reror
timleri ve vine 1. Miidiirliige bagh bir baska timdi. Ama tim ko
mutanlan operasyona kanlmavi reddetti. hasta' olmarun
gercekte ne anlama geldigini gayet iyi bilen Yeltsin, siyasi raki
bi olmasma ragmen harekete gecerek Gorbacov'u ve parlamen
toyu savunmaya basladi, Etrafmdakilere 'Gelin koyahm. Is,
yancdar olamayacak!' dive bagmyordu. Parlamento bina
sma girerek, direnise hazirlandr. lsvancilar zordaydi. Askerler
acil durum kornitesinin emirlerine uymakta goniilsiizdii. Hatta
bazr komutanlar tanklanna tekrar kislaya geri donme emri ver
misti. Cikan kisi oldu, Halktaki ofke giderek
arnvordu. Kruckov, Romanya'daki gelismelerden gom korkmus
olsa gerek, sabaha karst Yeltsin'i arayarak yenilgiyi kabul
ettiklerini bildirdi. Rejimin kendini korumaya yonelik son ref,
leksi de savusrurulrnustu. Yeltsin, bir ucak gonderterek Gorba
cov'u Moskova'ya geri getirtti. Gorbacov eyin degitigini
anlanusn. Sonuc olarak yapilan karst darbe basansiz oldugu gi
bi, Sovyeder Birligi'nin dagilma siireci de baslamrs oluyordu. 21
Agustos 1991'de KGB lideri ve ayru zamanda darbe girisiminin
mimarlanndan Vladimir tutuklandt. Bir sonraki gun re
formisderden Vadim Bakatin, KGB baskanligma getirildi. Gor
bacov, 24 Ekim 1991'de neredeyse bir asirdtr teror kavrarmyla
edeger hale gelen KGB'yi tarih sahnesinden kaldiran imzayr
anyordu, Birligin 1991'deki dagilmasrvla birlikte Devlet Gu
venlik Kornitest de ilga edilmisti. Arnk olan Yeltsin'di.
Yeltsin bir bakima KGB'den de intikarmm alrvordu. Cunku
servis in kurbanlan arasmda 0 da vardi! 1990'da Moskova'nm
kohne polis karakollanndan birinde sarho ve altlna yapml bir
SOGUK SICAK OYUNLARI
ekilde yardunctlan tarafmdan bulununca alay konusu olan
Yeltsin, daha sonra 'KGB beni bogmaya
beceremeyince de bu hikayeyi uydurdu' demisti.
Komiinist Parti'nin bir fonksiyonu kalmadignu anlayan
Gorbacov, Genel Sekreter'likten istifa etti. 8 Arahk 1991'de
Minsk'de biraraya gelen slav cumhuriyeti Rusya, Belarus ve
Ukrayna, SSCB'nin dagilmasmave onun yerine Bagnnsiz Dev
leder Toplulugu olarak yeni bir olusumun kurulrnasma karar
verdi. Sovyeder Birligi ile birlikte Gorbacov da tarihe kansi
yordu...
Nereye gitti bu ajanlar?
KGB tarih sahnesinden cekilmeslne ragmen, birimleri ve fa'
aliyetleri degiik isimler alnnda devam edecekti. KGB'nin kul
lerinden ilk dogan, Ekim 1991' de kurulan Istihbarat Servisi
(Centralnaya Sluzhbza Razvedkyin,SVR) oldu. KGB'nin Birinci
Miidiirliigu'niin gorevini devralan SVR, 0 tarihten bu yana dl
operasyonlardan, istihbarat toplamaktan ve bunIan analiz et,
mekten sorumlu.
SVR de en az, icinden KGB kadar vizyonu genis bir
orgtlt. NATO'nun genislemesinin Rusya'ya verecegi zararlann
ortaya crkanlmasmdan, teknolojik sirlann calmmasma kadar
genis bir yelpazede hareket ediyor. Bunun yamsira, Rusya'run
yakm etnik olaylann analizi, uyusturucuvla muca
dele, nukleer madde ve organize suclarla miicadele,
kara pararun takibi gibi bir dizi gorevi daha var. Bununla birlik
te 7 $ubat 1996 tarihli Ulusal Guvenlik toplannsmda donernin
baskaru Yeltsin'in, SVR'nin sanayi casuslugu konusunda etkisiz
oldugunu, toplanan bilgilerin de etkin kullamlmadigmdan i,
kayetci oldugunu hanrlarrnakta fayda var. SVR'nin ekonomi,
bilim ve teknoloji alarunda yaptlgl casusluklann yamsIra, HU,
MINT olarak istmlendirilen 'insan unsuruyla bilgi toplama, ala,
nmdaki da devam ettirdigini goruyoruz.
---
SOGUK SICAK OYUNLARI ..
ECHElON
KGB bunyesinden cikan diger bir birimse, NSA ile aym go'
revlere sahip olan FAPSI. 1994'iin Subat aymda kurulan FAP,
SI, KGB'nin Sekizinci ve Onalnnci mudurluklerinin misyonu
nu ustlenmis durumda. Ozetle isi, uvdular vasitasryla istihbarat
toplama ve ulkedeki iletisim gtlvenligini saglamak. FAPSI'nin
yarusira, on bin kisilik ozel timden olusan ve KGB'nin Doku
zuncu Miidiirliigii'nUn gorevini ustlenen Federal Guvenlik Servi
si (Federal'naya Sluzhba Okhrani,FSO) bulunuyor. Ulkenin en
seckin ajanlanndan ve komandolarmdan olusan FSO, onernli
siyasileri ve stratejik onemi sahip tesisleri ve nukleer fuze ya da
uzay araci tasiyan tren gibi araclan koruyor.
KGB bUnyesinden cikan ikinci biiyiik dey, Federal Karlls,
tihbarat Seroisi (Federal'naya Sluzhba Kontr-razvedky,FSK) oldu.
KGB'nin lkinci, Besinci ve Yedinci Mudnrluklerl'nin
gorevini ustlenen FSK, 1993 vilmda If Guvenlik Servisi (Fede
ral'naya Sluzhba Bezopasnosti,FSB) olarak tekrar yaprlandmldi.
75 bin kisilik ajan kadrosuna sahip FSB'nin misyonu, ulke icin
deki devlet dusmanlanm ortaya cikarmak ve her zaman oldugu
gibi Rusya topraklanndaki casuslara goz acnrmamak. Bununla
birlikte, Rus mafyasma kaql verilen biiyuksavasm en biiyiik si
lahi olarak da FSB'yi goruyoruz.
Casusluktan devlet bakanl,gr.na Putin!
Siyasi analizciler, .20. yiizylh her zaman 'CaSuslann yUz.ydl'
olarak tarumladi. Bunda haksu da degiller, Soz konusu zaman
dilimine yon veren turn olaylann arka plarunda gizli servislerin
faaliyetleri belirleyici oldu. Ama yirmi birinci yiizylhn bas
langici olarak gorulen 2000 vilmm baslannda oylesine bir gelis
me yasandt ki, bu, casuslann oneminin azalmadigmm en biiyiik
karunydi. 26 Mart 2ooo'de yaptlan secimlerin ardmdan, dunva
mn halen iki Ulkesinden biri olan Rusya'nm devlet ba'
kanhgma, soguk saVa Ylllarmda pimi eski bir KGB ajanl
oturdu: Vladimir Putin.
Secimlerden ay once hem saghk hem de siyasi acidan da
tukenen Rusya devlet baskaru Boris Yeltsin, Yrlbasi gOnU, tam
da halkm yeni bir yiizylla girmenin heyecaruicinde siyasetle il
gilenmedigi bir anda, 'ag&r hasta' oldugunu icin gorevinden isti
fa etti ve koltugunu halefi olarak gordUgii Basbakan Putin'e bi
rakn. Kimilerine gore bu devir teslim, Rusya icindeki ahinle
rin uzun suredir planladigi ve baskivla Yeltsin'e dikte ettikleri
plandi. Hedefi ise: Rusya'Yl, yine 0 eski, kendisinden korkulan
Rusya yapmak! Bunu da kidemli bir KGB ajarundan baskasi da
ha iyi vapamazdi dogrusul Kim ne derse desin, Rusya'mn basin
da eski bir KGB ajaru, ve KGB'nin yerini alan FSB'nin son bas
kam pilot, karateci Vladimir Putin bulunuyor. 0 tarihten bu
yana, casuslugun turn tekniklerini bilen bir casus-devlet adarm
run iilkeyi nereye gotiirdUgUnU hep birlikte izliyoruz. Bu arada
'bir anda' ulkenin basma gecen kidemli casusu, devlet baskan
hgma goturen kader clzgisine bir bakahm.
Kimilerine gore Vladimir Putin derin devletin adarm. In
sanlan etkilemenin yollanm cok iyi biliyor. Usta bir demagog.
jestleri, mimikleri, sozcukler ile izleyicilerinin, dinleyici
lerinin gonullerini fethediyor. Pek cok yiizii var, Herkesin nab
zma gore erbet veriyor. Yah analarla konusurken emekli rna'
aslanna zam yapacagim soyluyor, Ogrencilerle birlikte oldu
'00 ulkede en yuce deger ilimdir' diyor.lngiliz BBC'ye mii
lakat verirken, Rusya'mn NATO'ya Uye olabileceginden dem
vuruyor. Askerlerin karsisma asker uniformasi ile cikryor, Taki
ye, tevazu, riya... Putin gizli serviste hayat icin gerekli turn ders
leri alnus gorunuyor, Hicbir ortamda sogukkanhhguu kaybet
miyor. Kursk denizalnsirnn batmasmm iizerinden bir hafta
tikten sonra CNN'de Lary King Show'a konuk olmus, 'Denizal,
tlya ne oldu?' sorusuna gulerek, 'Barn' vamnm vermisti. Aym
programda, 'Sizjn eski bir casus oldugunuzu veKGB hesablna fall'
tlg&m:v biliyOTUz. Casusluk nastl bir i?' sorusuna ise oyle kaflhk
veriyordu: 'Casusluk ve istihbarat toplama insamn sosyal yOnunu
.. ECHELON
gel4tirmesi l1fISlTldan ilgiTlf bir meslek. Aym zamanda uluslararasl
sorunlarm de oldu4a yarduna oluyor.'
Putin, daha lise talebesi iken KGB'ye girmeyi dusluyordu.
Hukuk ogrencisi iken bu hayalini gerceklestirdi. Yillarca Dogu
Almanya'da ve Banda KGB adma casusluk yaptl. Dogu'da do,
nemin Ban Almanya Basbakaru Helmut Kohl'un dinlenmesin
den sorumlu ekibinin efligini yiiriittii. Ama sarulanm aksine
pek de basanli bir casus degildi. Bir keresinde cok fena halde fa'
ka basrmsn.
Putin'i nasa kandmhlar?
Putin'in Dogu Almanya'da yonettigi casusluk agml; Sta
si'nin eski ajanlanndan Klaus Zuchold cokertmisti. Zuchold,
1985'te Putin'le yakm bir arkadaslik kurdu. Berlin Duvan'mn
vrkilmasmdan birkac hafta sonra Stasi'den aynlip KGB'ye
ti. Klaus Zaunick kod adiru alan Zuchold, Putin tarafmdan iist
diizey ajan olarak Dogu Almanya'da gorevlendinldi. Gorevi,
politikacilar, bilimadamlan ve isadamlan hakkmda ise varava
bilecek bilgiler toplamakti. 11 ay soma biitiin bunlan ve Mas,
kova adma calisan 15 KGB ajanmm isimlerini Alman gizli ser
vislerine acikladi. Zuchold, u anda Alman ZDF televizvonun
da guvenlik gorevlisi olarak calisivor...
Putin, Almanya'daki gorevinin ardmdan San Petersburg'a
donerek reformcu kanattakilerle temasi siklasnrdi. Ktsa zaman
da belediye baskan vardtmctligina kadar vukseldi. Anatoli <;u'
bais sayesinde 1996'da Moskova'ya gelerek vildmru parlatmaya
devam etti. 1998'de Yeltsin tarafmdan FSB'nin.bama getirildi.
1999 Mart'mda giivenlik konseyi bakam oldu. Aym ylhn
Agustos aymda babakanhga yiikseldi ve 2000 yllmm Nisan
aymdan bu yana da, Rusya devlet bakam.
Franslz muhafazakar 'Le Figaro' dergisi, yiikseliini
tan'da bavurdugu vahi yontemlere olan Putin'in 'bir
tilr Rus Pinochet gibi, alkede oligarik ilan etmeye
.,
SOGUK SICAK OYUNLARI
soyunan birisi' olacagindan endise ettigini yazrrusti. Banli goz
lemcilere gore, Ordu'ya yakm olmasi Rusva'vi 'askeri
lige' suruklemesi tehlikesini doguruvor, Rusya'da 'derin devlet'
temsilcisi Putin'in devlet'i savundugu ve devlet cikarlan
ru basin ozgiirliigu gibi liberal dusuncelerin iizerinde gordiigu
vakm tarihteki uygulamalannda goze carprvor,
KGB'nin intikanu: Putin
Bazt uzmanlara gore Putin'i baskanlik koltuguna oturtan
KGB. Buna gore Sovyetler Birligi'ni dagrlmektan kurtara
mayan Rus gizli servisi, bu kez eski bir ajam icin orgutlu bir ha,
rekete giriserek Rusya'vi istikrarsizliktan kurtardi. Bilgi Oniver,
sitesi'nden Docent Dr. Nuri Yddmm, Putin'in secilmesinde
KGB'nin rolunu oyle degerlendirivordu: Putin'in 9 Atustos
1999 tarihinde gel4ini Rusya'mngavenlik ve askeri eli,
tinin organize biT hareketi olarak gannek gerek. Tlpkl I 980'lerin or,
talannda SovyetIer'in dagllmaslm On1emek yine KGB'nin plan,
Perestroyka ve Glasnost hareketinde oldugu gibi, bu ikinci
KGB hareketinde yine alkenin dagllmasl Onlenmek istendi. Putin'i
son 7 aydaki icraatlan da etkili oldu. BDT alkeleri,
ni tekrar bir araya toplayarak onlanRusya'mn nafuz alam ifine sok,
masI , valileri slkltlrarak bolgelerdeki aynbkp tavlr ve politikalara
son vermesi, savamdaki sert tutumuyla ozeUikle kuzey Kaf
kasya'daki roger potansiyel olasluklanm ortadan kaldlTmasl,
politikada aktif bir giriim sergileyerek danya ya,
ratma YOnande <;in, Iran, Hindistan gibi alkelerle yeni anti,Ameri,
kan bloklar oluturma Putin'i bir lider yaptl. Bu
nlarda her hareketin Orgada olmasmm bayak paYl vardlr. Putin'in
FSB'den destek bu kurulUlann Yeltsin'in diger hakametlerine
verdikleri destekle klyaslanamaz. GOrUnen 0 ki, KGB'nin Putin al'
Sl imdilik tutmu gozakayor.. .
Ylldmm'm tespitlerine 2002 yllmm Haziran aYl itibariyle un,
Ian eklemek isterim. Putin, Soguk Sava boyunca aym kampta
ECHELON
yer almalanna ragmen dusman kardesleri ovnadiklan Cin'in
devlet baskaru Zemin ile 16 Temmuz 2001 'de bir dostluk antlas
mast imzaladi. Boylelikle Rusya ve Cin, Amerika'nm diinyada
giderek artan belirleyiciligini kirmak amaciyla stratejik ortaklik
lanru canlandirrrus oldu. Putin bununla dakalmadi. Olkesinin
Avrupa Birligi'yle olan iliskilerine bir ivme kazandrrdi.
TO'nun da Varsova Pakn gibi ortadan kalkmasi ya da Rusva'yi
daicine almasi gerektigi sovlemine aglrhk verdi ve bunda basa
nh oldu. Rusya 29 Mavisson duzenlemelerle birlikte 200'de ya
pilanarnk kendisine karstolusrurulmus NATO'nun asli bir
si gibi! Putin aynca trajik 11 Eylul saldmlannm ardmdan orta
ya cikan konjonktiirii gayet iyi manipule ederek, RUsya'YI Orta
Asya'da tekrar harm sayilir bir oyuncu haline getirdi... Ozetle,
Yildmm hakh, KGB'nin alSl tutmus gorunuyor, siz ne dersiniz?
Putin'i bir kenarda birakip tekrar yolumuza devam edelim.
Dedigimiz gibi, SSCB'nin tarih olmasiyla birlikte, yeni bir do
nem bashyordu. Soguk Savas sona ermlsti. Rejimlerle birlikte,
istihbarat amac ve tekniklerinin biiyiik capta degitigi yeni do
neme damgasim vuran kavram, ekonomi'ydi.
+ Dordiincii Perde +
OIKKAT IZLENlvORSUNUZI
'lstihbarat danyasmda kullamlan teknoloji 0 kadar
geliti ki, bir zamanlar bir aVUf hedef varken, aruk
tam danya hedef oldu.!'
Glyn Ford, tngiliz Mllletvekili, 2000
Digital Casuslan
S
OOUK SAVAS'm bitmesi diinyaya bans getirmedi,
dece uzun soluklu bir miicadelenin bittigtne, ama bir ve
nisinin basladigina ahit olduk. Halen devam etmekte
olan bu kiran kirana miicadele, nihai faktonm casuslar ve yeni
teknolojiler tarafmdan belirlendigi global ekonomi savaz'nm ta
kendisiydi.
II. Diinya Savasi'run baslamasiyla ve Soguk Savas boyunca,
dunyanm onde gelen istihbarat servisleri (CIA, KGB birinci
mudarlalU, MI6 vb), yurt dismdaki bilgileri toplamak ve analiz
ermek icin mevcut en yeni teknolojileri kullandilar, Ayru za
manda karst istihbarat servisleri de (FBI. KGB ikinci mudarlalU,
MIS vb) evdeki casuslann tespit edilmesi ve temizlenmesi icin
gereken teknolojilerden vararlandilar, Yeni global ekonomik
III ECHELON
savasta, servislerin rolu devam ediyor, Ama ana unsurlarda
onemli degiiklikler yaand1.
Eskiden askeri ve stratejik bilgileri ele gecirmeye calisan
ajanlar imdi teknolojik ve ticari sirlarm pesinde kosuyor, Giz
li bilgilerini ele veren irketler, ticaret vansmda geri kahyor, yo'
neticileri ise basansrzhga mahkum oluyor. Yeni anlayis, 'A11U1f
para kazanmaksa, gizli servisler ne giine duruyor!' eklinde ozetle
niyor.
Soguk Savas sonrasi ortaya ctkan yeniden durumun en car
'P1C1 omegini, Fransiz irket yoneticilerine casusluk konusunda
dersler veren Ml5'in eski baskanlanndan Bayan Stella Rimington
verdi. Rimington 1992 vilmdaorgutun basma gecmisti. M15'in
kimligini acikladtg. ilk baskan, hem de orgunm basma gecen ilk
kadm olma gibi bir ozelligi vardt. Ajanlik ve anti teror konula
nnda siki bir egitim gormiitii. lngiltere'nin belahsi lRA'ya kar
1 gizli operasyonlar diizenlemekle kalmanus, lngiliz Hukumeti
nin dusman belledigi tiim orgutlerin pesine diimiitii. Basbakan
John Major'un Kuzey lrlanda politikasmdaki darusmanlarmm
basmda geliyordu. Tabi bu arada Moskova'ya iltica etmeden tin
lenen ilk Ingiliz ajaru olma gibi bir ozellig] daha vardi! Gorev
yapt1g1 zaman diliminde tek bir kare bile resmi cekllemedigi
icin 'gijrUnmez kadm' olarak iinlenen Rimington, yil
larda Celebrity Speakers International (UluslararasJ Unlit
madar) Sirketi'nin duzenledigi bir seminerde, Thomson,CSF,
Lagardere, France Telecom;' Bouygues ve Alcatel gibi onde gelen
Fransiz irketlerinin voneticilerine, ticari alanda rakiplerini na
sil alt etmeleri gerektigine dair dersler vererek, gizli servislerin
ve ajanlann yeni faaliyet alarum da isaret ediyordu. Bayan Ri
mington bununla da kalmadi. Emekli olur olmaz, diinyaca unlu
magazalar zinciri Marks & Spencer'm basma gectil
Super guclerin kisa zamanda 90 sonrasi hulanan Global Eko,
nomi Savalan'ndaki yerini ald1g1, 1995 Y1lmda ABO Kongre,
si'ne sunulan (Annual Report to Congress on Foreign Economic
OiKKAT iZLENivORSUNUZ!
Collection and Industrial Espionage) raporla gayet giizel tespit
ediliyordu. Rapora gore, illegal ekonomik faaliyetler yiiziinden
Amerikan irketleri ytlda ortalama 260 milyar dolar kaybediyor!
Amerikan irketleriyle miicadele eden 23 gizli servis var. Bun'
lar caldiklan bilgileri ya kendi iilkelerinin irketlerine avantaj
saglamak icin kullaruvor, ya da astronomik rakamlarla rakip fir'
malara sanyorlar, Amerikan firmalanru hedef alanlann basmda
Rus gizli servisleri basta gelivor, Gnu, 80'lerin basmda mikrocip
endiistrisinde Amerika'run pazar paviru kapan Japonya ve he'
men ardmdan da Fransa takip ediyor, Ozellikle [aponya, en'
diistri casuslugunu devler. politikast haline getirdi. japon Gizli
Servisi, Amerikan irketlerinden bilgi almak icin Ol Ticaret
Bakanhgi'vla ortak Soz konusu raporda, Japonya'nm
Ban Avrupa ve Amerika'ya karst yiiriittiigii istihbarat cahsma
lanrun %80'inin endustri casuslugu, yiiksek teknoloji ve ticari
sirlara vonelik oldugu tespitine yer veriliyordu. Amerikan fir'
malanna karst sanayi casuslugu yapan diger ulkeler arasmda ise
Almanya, Yugoslavya, Guney Kore, Israil, Cin, Hollanda ve
Belcika bulunuyor. Mesela Fransizlar, kendi firmalanna ustun
luk saglamak amaciyla uydu teknolojisini kullanarak, bir tank
ihalesine miidahale edecek kadar ileri gitmisti. Olay oyle gelis
ti: Yunanistan 1.5 milyar dolarlik 250 tank ihalesi acn. Ihaleye
Fransiz, Amerikan ve Ingiliz firmalan giriyordu. gizli
servisi, Fransiz firmasi Giat'm Leclerc modeli tanklanru iistiin
gostermek icin eytani bir plan haztrladi. Uydulan kullanarak,
Yunanistan'da test edilmekten olan rakip firma tanklanrun
GPS (Global Positioning System,Karesel Yerbelirleme Sistemi) ci
hazlanm bozdu. Tanklar vollarmi bulamadigr gibi, anslarda da
basansiz oldular.!
Rejimler arast sana ermesinden sonra ortaya
kan yeni durumu. 1997 yilmda Sean Gregory tarafmdan kaleme
alman ve ABO Ulusal Giivenlik Kon.Seyi'ne sun'tllan rapoqoy,
Ie ozetliyordu: 'Ekonomik casusluk, alkelerin refalum arnrabilecek
ECHELON
potansiyele sahip. Ekonomik rekabetin askeri rekabetin yerine
gi soguk savlI sonrasl donem, hakumetlerin istihbarat faaliyetlerine
daha fazla kaynak aYlrmaslm ge-rektiriyor.'
Eski casuslara yeni h.ede/ler
Soguk Savas'm son giinlerinde siiriinmekte olan Sovyetler
Birligi, dunvavi yok edecek kadar nukleer giice sahip olrnasma
ragmen, bir diinya giicii olarak rekabet edebilecek ekonomik ve
iletisim altvapisma sahip degildi. Bitmekte olan donernin
likh unsuru olan hidrojen bombasmm yerini, bir
elektrot ya da mikrocip almisn! Yeni donemin siiper gucleri,
elektrotlan ve mikrocipleri ekonomi ve dijital savas alanlann
da kullanabilenler olacakti. Yabanci casuslann 'askeri slrlan' ele
gecirme arzusu devam etmekle birlikte, ilgtncdegiiklikler goz
leniyordu. Arnk, 'faze' temelli ulusal giivenlik anlavismdan,
'bilgi' temelli yeni bir anlayisa gecivorduk. Kimilerinin dedigi
gibi casusluk tarihe kansmarmsn. Bilakis, arnk daha zeki ve
teknolojik destekli casuslar, hersevden daha onemli olan
nin' pesinde kosrurmava bashvordu.
Dogu Ban aynhgl tamamen tarihe kansrmsn. KGB Birinci
Miidiirliigii'niin yerini alan Rus Dl lstihbarat Servisi SVR'nin
Generallerinden Yuri Kobaladze'nin dedigi gibi, 'Dost alkeleT var
amaclost alkelerin gizli se-rvisleri de var.'
'Diqmammm diqmam clostumdur' anlayisuun hakim oldugu
SogukSavas'm en hararetli doneminde bile, siiper gucler,
manlannm oldugu kadar dostlanmn da bilgilerini cahyor,
lerini kmyordu. Soguk Savas sonrasmda eski dost ve dusmanla
nn ulusal crkarlan, rekabet edilebilir ekonomik cikarlar denk
lemine gore yeniden tammlanmaya basladi. Uluslar arasmdaki
kulturel ve tarihi dostluklar, bagtmsiz ekonomik iliskiler ve
ni gelisen ticari ortakhklar cercevesinde degimeye ve kismen
de ortadan kalkrnava baslamisn. Diimanlmm dostu,
ta anlaabilirsek' benim de dostum olabilirdi. Askeri ittifaklar,
OiKKAT iZLENivORSUNUZ!
yeni ekillenen ekonomik ortakhklan korumak, surdurmek ve
zenginlestirmek icin yeniden organize edilmeye baslandi. Eko
nomik savasm galipleri, bolgesel ekonomik ittifaklar kuruyor,
bu ittifakm kollektif ve bireysel giiciinii devam ettirebilmek
icin bilgilerini paylasivorlardi. Tabii digerlerinden bilgi calma
ya da devam edivorlardil
Casuslann, sir ve bilgi toplama, bunlan iletme ve analiz et
me, aym zamanda karst casusluk operasyonlan yapmak gibi ge
leneksel gorevleri, yeni donemle birlikte, daha once akla gel
meyen ekillerde degistme ugradi.
Bilgi toplama
'Keyhole' uydu programi vaklasik 30 yll once Amerika'ya,
kuresel olaylan, 'anmda' takip edebilme imkam vermisti. Bilgi
sayar islemcilerindeki akil almaz gelisme, gokyiiziindeki bu ca
sus gozlerin, hava artlan ne olursa olsun, olan biteni gormesi
ne imkan tamyordu. Enfrarujlu kameralar, radarlar ve gelismis
lensleri kullanan uydular, bildik tabirle, yuzlerce km yaksekten
yoldaki arabanm plakaslm okuyabilecek gelismislik diizeyini yaka
lamisti. Zamanla uydulann stratejik rolu, diiman topraklar uze
rinde giinlerce ve arahksiz ucabilen insansiz casus ucaklarla des
teklenmeye basladi. Sik sik 'meteoroloji ve haberlepne uydusu'
olarak tammlanan uzaydaki bu kulaklar, halen yeryiiziindeki
her turlu iletisim faaliyetine kulak misafiri olmaya devam edi
yor. Bilgisayarlar ve cep telefonlanyla yapilan ve giderek artan
iletisim ortami, davetsiz kulaklann iizerindeki yiikii de giderek
artmyor, Uzun antenleriyle her turlu bilgi akisim emiyor ve
yeryiiziindeki analiz istasyonlanna vonlendiriyorlar, Gizli ser
visler tarafmdan vaklasik 25 vildirkullamlan ama ticari pazara
venicjkan ses analiz vazrlimlan, hem dusmanm hem de dostun
konusmalanru tanyor, icinden ie yarar bilgileri avikhvor,
Interner'in 'bilgi otobamna' donusmesi, bilgi toplama vonte
mini temelinden degitirdi. CIA emeklisi ve 'Strategic
ECHELON
gence far American Warld Policy' isimli eserin yazan Shennan
Kent, 50 ytl once casuslann pesinde oldugu bilgilerin yfude
90'mm arnk internette yiizdiigune isaret ederek, bilgi zenginli
ginin ulatlgl noktaya isaret ediyor. Diinya bilgi kutuphanesi
olarak internet, diinya super guclerinin ekonomilerine vakit
saglamaya yonelik depo olarak kullamhyor, Bu bilgi cesmesine
ulasmanm anahtarlanysa, yuksek hizda internet erisimi, bilgiyi
paylasmak icin gelimi ag, ve bu buvuk bilgi denizinde gizlen
mis sirlan ortaya cikarmak icin milyarlarca datayi analiz edebi
lecek buyuk bir bilgisayar islem kapasitesi. internet
browser'lan ve 'ajanlar', arnk hem iiphelendikleri hem de iip
helenmedikleri bilgi aglan icinde, gizleri ortava cikarmak icin
kulac anyorlar, Yakm gelecekte, akillt bir bilgisayar prograrm,
elektron merkezli 'cyber,ajanlan' harekete gecirerek, James
Bondlar ordusunun ytllar siirecek cabayla ulasabilecegi hayati
oneme sahip bilgileri bir giinden daha kisa bir zamanda bulabi
lecek.
KGB ajaru oldugu icin tutuklanan John Walker, Amerikan
savunma sistemlerinin disardaki dusmana gore yapilandmldr
gml, ama icerdeki Amerikaltlann ulkelerini satabileceklerini
goz onunde buludurmadtgim soylemisti. isbirlikciler
den bilgi edinebilmek, halenistihbarat dunvasuun vazgecil
mezlerinden birini olusruruyor, Mesela ibirligine vatkm ele
manlan tespit edebilecek bir bilgisayar programma birkac mil
yon dolar yatmm yapmak, milyarlarca dolarlik ekonomik ka
zane getirebilir, lstihbarat servisleri geleneksel olarak kendi
gozlemlerinden ve aldiklan raporlardan hareket ederek, kendi
adlanna caltsabilecek yabanctlan tespit ederler. Asm miktarda
borcu, basansiz bir kariyeri, cinsel sorunlan ya da ailevi sorun
. Ian olanlar, genellikle isbirligine daha yatkm olurlar. Dijital
ajanlar, bu turden potansiyel ajanlan tespit edebilmek
icin, bilgisayar ortamma aktanlnus harcama ahskanliklanm,
mali durumlanm, tlbbi i degitirme ve
DiKKAT iZLENivORSUNUZI ...
alrskanhklarrm buvuk bir htzla tespit edebilmek acismdan bu
yiik avantajlar saglayabilivor, Interneti miknans olarak kulla
nan istihbarat servislerinin dikkati, zaviflrklanrun somurulme
sini bekleyen potansiyel olusturdugu ha
vuza odaklanrms olabilir, Yeni donemin istihbarat servislerini,
uluslararasi bankacihk islernlerini takip ederek, global ekono
mide kullanabilecekleri bosluklan ararken goruvoruz...
Yabanci topraklarda faaliyet gosteren bir casus acismdan en
zayif nokta, gizli bilgileri ele gecirmek degtl, bu bilgilerl kulla
ruci birime aktarma asamasidir, Soguk Savas donerninde bu i,
'tesadufi farplflU1lar', 'Sahte araba kazalan' ve 'dead drops' gibi
kansik ve bir 0 kadar da kullarush yontemlerle yaprlmasma rag
men, karst istihbarat servisi ajanlan acismdan hedefhaline gel
mek kacmilmaz oluyordu. 1985'de tutuklanan casus John Wal,
ker ve vine CIA'daki KGB kostebegi Aldrich Ames'in 1994'de
vakavi ele vermesi, Rus patronlanyla yapnklan btlgi degi toku
U esnasmda gerceklesmisti. Internet bu dezavantaji da ortadan
kaldirdi. Ajanlar arnk tek tusla ilerini hallediyorlar. Mesajlar,
bilgiler ve sinyaller, zararsiz gorunen yollarla iletilebiliyor, in
temetteki normal iletisim denizinde kayboldugu icin goze de
batrruyor, Bilgi internet'den gonderilip almdiginda, gercek ali
ClSl ya da gondericisi, kendi gercek kimllgini gizleyebilmek icin
bircok alrtlcl vontem kullanabiliyor, Bir zamanlar, binbir zah
met ve tehlike icinde, gunler ya da haftalar siiren bilgi iletisimi,
artik mili saniyelerle olculuvor, Bunun varusira gelimiifrele
me teknikleriyle donusturnlenbilgi, dunyanm herhangi bir ye
rinde rahathkla tekrar digital ses ve goruntuye donusrurulebili
yor. Trilyonlarca bilgi parcacigiru isleverek casusluk amacli ile
tilen mesajlan tespit edebilmekse, dunyarun en huh ve en
lu bilgisayanmn boyunu bile asrvorl
Dijital Analit
Dunya, Gearge Orwel'in tasvirlerindeki gOren' devlet
anlaylma, en Soguk Sava donemindeki Dogu Alman
l1li ECHELON
ya'da yaklasrmsn. Devlet Guvenlik Bakanhgi MFS, akil almaz
bir cabayla, ulkeve gelen her mektubun kopyasiru cikanvor, 01,
ke disma vapilan turn telefon konusmalanru kaydediyordu! Bir
sure soma depolanan bilgi, giiniimiizOn muthis luzlt bilgisayar
teknolojisi olrnadigi icin, ellerindeki personelin analiz edeme
yecegi muazzam bir bilgi batakhgma donusecekti. 0 kadar bu
yuk bilgi Y1gmag1 icinde onemli bir bilgi ele gecirilse bile, ana,
liz edildiginde i isten gecmis oluyordu.
Analizciler, her zaman istihbarat dunyasmin isimsiz kahra
manlan olmustur hep. Diinyamn degisik bolgelerinden gelen
onlarca bilgiyi, analiz ederek mannk elbisesi giydirir, sonucta
verimli istihbarat hammadesi uretirler, Askeri ve politik lider
ler de, bu hammaddeleri daha saghkli kararlar verebilmek icin
kullarurlar, Bu halen gecerli olmakla birlikte, suni zeka vazihm
Ian ve sinir aglanyla donanlmis super bilgisayarlar, saY1S1Z kay;
naktan gelen bilgiyi tarayarak mannkh crkanmlar yapryor ve
insani tahminleri geride birakabilecek isabetli sonuclara ulasa
biliyorlar. Boylelikle sonucta, bir baska ulkedeki iiriin rekoltesi
ya da cografi vapilanma gibi bilgilere yillar oncesinden ulasila
biliyor ve buna uygun adimlar atilabilivor, Gorunuste basit de
olsa, bu tiirden ekonomik bilgiler, tamamlanmis 'istihbarat iae
timinin' bir parcasi oluyor, ulkenin dispolirikastrun belirlenrne
sinde rol oynuyor.
Yeni dijital donem, karsi istihbarat servislerinin de calisma
kosullanm degistirdi. Artik onlar da topraklannda cirit adan
vabanci casuslan yakalamak icin yuksek teknoloji unimi oyun
caklan kullanmak durumunda. Mesela casus ya da isbirlikci 01,
dugundan iiphelendikleri kisiler hakkmdaki bilgileri analiz et
mek icin buyuk hacimli bilgl bankalanru kullamyorlar. Kisinin
dijital diinyada kavitli tum bilgilerlnl ve hareketlerini takip
edebiliyorlar. Kendisine sahte bir kimlik edinen ajarun, sigorta
numarasiru, ehliyet numarasiru, banka hesaplanru vb. bilgile
rini artik ogrenmek bir tusa bakivor! Boylelikle 'NOC' (Non,
DiKKAT iZLENiYORSUNUZ! ..
Official Cover), yani sahte kimlikli ajan kavranu da tarihe ka
nm1 oluyor! Arnk sahte kimlik yaratmak icin dijital donemin
bilgiye ulasmadaki kolayhg1 gaze ahmyor ve biiyiik capli ek
kaynaklar devreye sokuluyor.
Her iki diinya savasmda ve onu takip eden SogukSavas es
nasmda, OSS ve SOE gibi istihbarat birimleri, onceden de de'
gindigimiz gibi, igal altmdaki topraklardaki Alman iletisim,
ulasirn ve iiretim birimlerini sekteye ugratmak icin direnis kuv
vetlerini organize etmisti. Gozupek ajanlar, hayatlanru riske
ederek telefon direklerini ve kopruleri havaya ucurmus, cepha
ne talyan trenlere sabotajlar duzenlemisti. Dijital casusluk
diinyasmda ise, aym ileri, binlerce km uzaktaki kisisel bilgisa
yarlan kullanarak yapmak 01as1. Dusmarun bilgisayar aglanm
dijital olarak sabote etmekle, en az OSS ve SOE ajanlan kadar,
hatta onlannkinden daha bOyiik zararlar vermek mumkun.
Bircok ulusun ulusal bilgi alt vapismm zayif olmasi, onlan, ge
lecegin siber savaslanna karst savunmasiz birakiyor, Bu esnada
daha huh ve saldirgan bilgisiyarlar iiretmek icln milyarlarca do'
larhk yatmmlar vapihvor, Dusrnanm bilgi agma suabilecek ca
sus programlar gelistiriliyor, Bu arada, 01as1 bir savasta aktif ha
le getirilecek, onlarca bilgisayar virusu gelistiriliyor, lyeriniz,
deki nerwork'u ileten ana bilgisayara giren bir 'Trojan' (Truva)
viriisiiniin neler vapabilecegini az bilivorsunuz. Bu turden
bir virus bir kez aktif hale getirilince, dusmanulkenin tiim bil
gisayar altyapisuu ekonomisini, iletisimini ve hat'
ta savunmasiru yerle bir edebilir, Bu baglamda gunumuz sartla
nndaki savaslann, baslamadan bitme gibi bir ozelligi de var!
Gizli servislerin gerektigi zaman hedeflerini suikastlerle or,
tadan kaldirdigma deginmistik. Bu vontemin kolay kolay orta
dan kalkacagmi soylemek iyimserlik olabilir ama, en azmdan
yeni donemde yeni hedeflerin soz konusu olmasi beklenebilir.
Onemli devlet adamlannm yerini, ulkenin onde gelen net,
work uzmanlan ya da programcilan alabilir! Yine de profesyonel
&II ECHELON
istihbarat servislerinin oncelikli gorevi, cinayet degil, bilgi top'
lamaknr, KGB DI lstihbarat Birimi'nden Oleg Tsarev'in de de,
digi gibi, 'Sila}u elinize a1dlRimz zaman istihbaratfllik sona erer.'
CIA eski baskanlanndan jemes Woolsey, SogukSavas'm bit,
mesiyle birlikte biiyiik Sovyet ejderhasmm oldiigunii belirterek
oyle demisti, 'Aruk Amerikan istihbarat servisleri, on
larca zehirli ydamn olarak bayak ve karanllk bir or
manIa ka1J1 karlya. EjderhaYI takip etmek daha kolay olabilirdi.'
Dtmyayr icinde bulundugumuz bilgi bekleyen en
biiyiik tehlikeler arasmda, kimyasal, biyolojik ve dijital kitle
imha silahlanrun radikal organizasyonlar ya da ulkeler tarafm
dan kullarulabilir olmasi gosteriliyor, Soz konusu bu tehlike
kaynaklan da, benzer diiiincedeki elemanlanna ulasmada, ay
ru hedefe yiiriiyen gruplarla ortak eylem planlamada, bilgisayar
destekli suclarla para aklamada ve diiman olarak gordukleri iil
kelerin ulusal bilgi alt vapisiru icin interneti kulla
ruyor ya da kullanabilirler, Diger bir deyisle dusman da fazlasry
la dijitalize olmus durumda!
Soguk Savas'm bitmesiyle birliktebasta CIA olmak were,
onde gelen istihbarat servislerinin butcesinde ve insan kaynak
lannda hissedilir bir kisitlamaya gidildi. Ama bildik dusman or,
tadan kalksa da, 0 oranda bilinmedik tehdit unsurlan ortaya
cikn. Bu zorluklarla miicadele etmesi gereken tiim istihbarat
servisleri, dijital daha cok giivenmek zorunda. Ca
suslann geleneksel dunyasi ve soluk kesici maceralan, dijital
gelismelerden kacmilmaz olarak etkilenecek. 'Siber casus'lann
gereksinim duydugu teknikleri gelistirlp uygulayabilecek gizli
servisler, yeni binylida vatandalanna daha giivenilir yaam
artlan sunabilecekler.
Bu yondeki ilk adimlar, Amerika'dan geldi. Bir onceki ba,
kan Bill Clinton'in emriyle 21 'inci yiizylia yonelik kaf1 istih,
barat birimi kuruldu. Yeni birimin adl CI,21. Misyonu: Arne'
rikan ozel sekroriinii sanayi casuslanna kar1 korumak. Kar1
OiKKAT iZLENivORSUNUZl ..
istihbarat dairesinin idari kurulu CIA, FBI ve Savunma Bakan
ltgi yetkililerinden olusuyor. 21'in oncelikli garevi Amerikan
ekonomisi hayati Oneme hai; iletiim, data, yaZlllm gibi ozel
sektOriin motoru konumurulaki gizli slrlann saklanmasl ve korun,
masl. Yeni misyon Beyaz Saray Sozcusu Jake Siewert'm agzm,
dan oyle tarumlaruvordu: 'Bugiln herhangi bir tehdit pelerinli,
hanferli casuslardan gibi, bir /aptoptan da gelebilir. Is,
tihbarat faaliyetlerimizi yeni globa1leme uyumlu hale
getirmeliyiz. '
Dikkat itleniYOTsUnut!
'Iki kiinin ey sir ilkesinin gecerliligi goz onun
de tutulursa, milyonlarca insarun birbiriyle interaktif iletisimde
bulundugu siber ortam, istihbaratcrlar acismdan bilgi madeni
ne doniiiiyor. Peki u ana kadar vazdiklanrmz, 'Big brother is
watching you' (Biiyiik birader sizi izliyor) iitopik ifa
deler mi, yoksa bir takim gucler ve bunlann uzannsi kurumlar,
bilgisayarlan ve donammlan kullanarak bizleri izliyor mu?
Evet izliyor! 2000 vilmm Temmuz aymda Amerika'run onde
gelen internet saglayicis. irketlerinden America Online (AOL)
aleyhine internet kullaructlanrun haklanru ihlal ettigi gerekce
siyle dava acildi. Sirketin, Netscape web tarayicisrrn kullanarak
internette gezinenlerin aktivitelerini izlevebildigt ortaya cika
nldi. Buna gore AOL ve Netscape, internet ortammda yapilan
Ian sistematik olarak kontrol ederek, Elektronik Iletisimde
Mahremiyet Yasasi'ru ihlal etmisti. lki dev irket, web sitelerin
den indirilen 'ziP' ve 'exe' dosyalanmn icerigim ve bu dosyalan
yiikleyenlerin kimligini izliyordu! AOL ve Netscape, internet'
teki izleme faaliyetini Smart Download yazIltmla
tiriyordu. lzleme faaliyeti oyle Internet kullam,
cl1anndan, Netscape Communicator yazIltmml yiikleme
smda Smart Download adlt programI da yiiklemeleri isteniyor.
Belirtilen ikayetlere gore bu program, 'Communicator'dan baZl
.. ECHelON
dosyalan yiikleme gorevini alryor, Communicator, otomatik
olarak kullamcmm bilgisavanna 'cookie' admda kucuk bir bel,
ge dosyasi gonderiyor, lddiaya gore, bu 'cookie'ler her bilgisayar
icin farkh bir sekil aliyor ve bir elektronik kimlik belirle
me islevi goruvor, Kullaruci SmartDownload'u kullanarak in,
ternetten bir 'ziP' ya da 'exe' dosyasi indirdiginde, bu program
otomatik olarak AOL'e dosyanm yerini ve adim iletiyor. Bera,
berinde ilettig! 'cookie' araciligivla da kullamcmm kim oldugu
tespit edilebiliyor, Sonuc olarak bir internet servis saglayicr ir,
keti, internet kullamcisi ile web sitesinin arasma girmis oluyor.
Bu da internette ozgurluk ilkesini ihlal eden bir uygulama. In,
ternet ortammda biz farkmda olmadan bizim hakkirmzda bilgi
toplayan binlerce vazihm bulunuyor. Mesela Real Player adli
medya programmm iireticisi Real Netwoorks Inc'in de bedava
daglttlgl vazihmlannkisisel aliskanhklar hakkmda bilgitopladi
gl ortaya cikanldi. lngilizce'de casus yazrhm (spyware) olarak
adlandmlan bu programlar, kisiler hakkmda vergi kayitlann
dan, saghkbilgilerine kadar detayh bilgiyi ele gecerebilecek po
tansiyele sahip. Ayru zamanda bu casus vazihrnlar, kisilerin bil
gisayarlanndaki dokumanlan ve de resimleri tarayabiliyorlar.
Bu tarz casus saldmlanyla basa ctkabilmek icin firewall gibi, de'
giik tiirden programlar uretiliyor, Yazilim iireten firmalar her
ne kadar bunu daha iyi hizmet verebilmek icin yapnklanm id
dia etse de, tuketiciler iizerinde kurulan bu bilgl tekeli denetim
dismda. Daha genel bir ifadeyle, internette sort yaparken teorik
olarak fislenivoruz! Kiiligimizle, ahskanhklanrruzla ve inter,
netteki faaliyetlerimizle ilgili bilgilerin nasil ve kimler tarafm
dan kullamlacagi mechull
Online Casusluk
Online casusluk, daha sik duyulan bir kavrarn olmasma rag'
men, yeni bir ey degil. 11k ornegi, tarihi 80'li yillara kadar uza
nan Promis'le yasanrmsn. NSA bunyesinde cahsan Amerikali
DiKKAT iZlENivORSUNUZI ..
iletisim uzrnaru William Hamilton, bilgisayar sistemlerindeki ve
ri bankalanru birbirine baglayan bir bilgisayar programi gelistir
mis ve buna Promis (Vaad) ismini vermisti. 80'li yillann tekno
lojisiyle bile, dunyarun her yerindeki bilgisayar kullarucilannm
hareketlerini izlemeye imkan veren bir prograrndi but Hamil,
ton, NSA'dan aynlarak 1981'de kendine ait Inslaw irketini
kurdu. Progranuyla biiyiik paralar kazaruyordu. Ama NSA, pro'
mise'in bir kopvasmi alnus ve gelistirmisti. Reagan'm Califor,
nia valisi oldugu donemdeeyalet saghkbakaru olan Earl Brian,
yakm iliskisi oldugu Mossad yetkililerine Promise'den bahset
misti. Mossad'm teknoloji gelistirme birimi LAKAM, Promise'i
parcalara avrrdi ve daha gelismts bir versiyonunu iiretti. Promis
vasitasryla FKO'niin kullandigi rum bilgisayarlara girerek, Yaser
Arafat'l adim adim takip ettiler. Bu arada lsrail devletiyle gizli
iliskileri bulunan Robert MaxweU araciligrvla Promise, Sovyet
ler'e de sanldi. Boylelikle KGB'nin attlgl her adimdan Mos
sad'm haberi oluyordu! Mossad, Promise vasitasivla dunvanm
degiik bolgelerinde FKO'ye karst baskinlar yapn. Uvusturucu
kacakcrlanm takip etmeleri icin diger gizli servislere bilgi sag'
ladi. lngiliz istihbarat servisi MIS de, Promise ile, IRA men,
suplanru ve Gary Adams glbi politikacilan takip etti. Hatta
Mossad, Sovyet yapmu bir Mig,29 karsiligtnda, Polonya gizli
servisi UB'ye de Promise prograrruru satnusn.
2001 Mart'mda patlayan bir skandal, 'bilgisayarh casusluk'
konusundaki endiseleri daha da artnrdi. Amerikan gizli servis
leri, Microsoft vaziluulanndaki ana ifreyi kullanarak Alman
ordusunun gizli belgelerini tek tek ele geciriyordu! Bu online
casuslugun farkedilmesi uzerine, kaydettikleri rum bilgilerin
Amerikalilar tarafmdan farkeden Alman ordusu
ve Drsisleri Bakanhgi, Microsoft vazrltmlanru kullanmayacak
lanrn acikladr. Bu ilginc casusluk girisiminin arkasmda, Micro,
soft programlanndaki gizli ana ifreyi kullanan Amerikan Ulu
sal Guvenlik Ajansi (NSA) vanyordu. Olaym patlak vermesi
III ... ECHELON
iizerine Almanya vurtdismdaki temsilciliklerle vapilan video
konferanslan tamamen durdurdu. Alman Disisleri Bakan Yar
drmctsi Gunter Pleuger, bu artlar alnnda Alman
lerinin Berlin'le yapnklan goriimeleri CIA karargahmda ya
pilrrus gibi kabul ettiklerini soyluvordu. Kablolardaki Arneri
kan casuslugunun tespit edilmesi uzerine, Alman yetkililer, Te
lekom ve Siemens'ten gilvenli yaztlim programlan gelistirmele
rini talep etti.
ana kadar, Soguk Savas sonrasi istihbarat vaptlanrnasi ve
gizli servislerin yeni fonksiyonlarma dair genel bir bilgi verme
ye Ama turn bu yeni olusumlan hicbir ey, ECHELON
Skandali'ndan daha iyi ozetlevernez.
$eytanm Kulaklarl: ECI-lELONl
2000 vrlmm bahar aylannda Avrupa Birligi (AB) ok bir ra
por actkladi. Avrupa Parlamentosu tarafmdan raportor tayin
edilen lngiliz fizikci ve gazeteci Duncan Cambell tarafindan ha
zirlanan rapora gore, ABD'nin bir grup alke, EC,
HELON ismi verilen casus uydular sistemiyle, YlllarcUr danyayl
kontrol altmda tutuyor ve elde edilen bilgileri, ekonomik casusluk
kullamyordu! Ortaya cikan bilgiler dudak ucuklatan cins
tendi. Casuslugun ortadan kalkngina, bloklann yumuadlgma
ya da neredeyse ortadan kalktigma inarulan bir.donernde pat'
lak veren ECHELON skandali, basit bir de ortaya ko
yuyordu: Casusluk asla olmeyecekti, sadece ve
gOre kdzk
Skandal desildikce, ECHELON'un oldukca kapsamh bir ca
susluk agl oldugu anlasildi. AB'nin raporuna gore, ABO Ulusal
Guvenlik Ajansi'nm (NSA) basiru cektigi bir dizi gizli servis,
ECHELON bunyesinde, dunvamn cesitli yerlerindeki dey ku
laklan ve uydulan aracihgryla sirur asan her telefon goriimesini,
OiKKAT iZLENivORSUNUZ!
faks, teleks ve elektronik posta mesajlanru, radyo dalgalanru,
havacihk ve denizcilik frekanslanru dinlevebiliyor, ECHELON
. aynca ulke icindeki telekom trafigiyle, cep telefonlanyla yapi
Ian konusmalan da takip edebiliyor. Halen bile! Soz konusu sis,
temle, giinde 3 milyar telefon gorusmesi elektronik olarak tara'
rup, anahtar sozcuklere gore kaydediliyor!
Sistem aslmda yeni bir ey degil. Uzun bir tarihi gecmisi 01,
masma ragmen, bloklararasi savas sebebiyle uzun sure gormez
den gelinmisti, Skandal olarak patlamasma neden olan da,
Sovyet emperyalizmine ve teror, kacakcihk vb olaylara karst
kullanrldigr sarulan ECHELON'un, aym zamanda sanayi casus,
lugu icinde yaygm olarak kullaruldigmm anlasrlrms olrnasivdi.
Bazilarmm 'Big Brother' ya da 'Koca Kulak' olarak da isim
lendirdigi ECHELON, 1948'de Amerikan Ulusal Guvenlik
Ajansi (NSA) , lngiltere Hukumet lletisim Baskanligi
(GCHQ) ve Common Wealth ulkeleri olan Avustralya adma
Savunma Bakanhgi (OSO), Kanada adma lletisim Guvenlik
Teskilan (CSE) ve Yeni Zelanda adma Hukumet llesitim Gil,
venlik Teskilan (GCSB) arasmda, UKusA adrvla imzalartan
bir anlasmavla dogdu ve zamanla gelistirildi. halen gizli
olan UKUSA antlasmasmda NSA, 'oncelikli taraf olarak isim
lendirilirken, diger dort ulke ise 'lkinci taraf olarak gecivor,
Bununla birlikte Almanya, Japonya, Notvec, Ganey Kore ve
Turkiye ise taraf olarak yer ahyor, Her ne kadar resmi
olarak u ana kadar dogrulanrnasa da, C;in Halk Cumhuriye,
ti'nin de, strurh bir ekilde de olsa grup icinde oldugu
sarulryor.
Koca Kulak kimleri dinliyOf'?
Sistern, dilnyaya yon veren hukumetlerin kendilerince teh
dit unsuru olarak gordukleri kisileri denetlemek icin program'
lanrrus. Mesela Fidel Castro, Saddam Hiiseyin, Usame Bin Ladin
gibi hedef liderin sesine ve yilzlerce anahtar sozcilge duyarh. Bu
. ECHElON
kelimelerin her turlu mesaj (e-posta, telefon konusma
si, faks, teleks, radyo vaymi) anmda belirleniyor. Casus bilgisa
yarlarca secilen anahtar sozcukler, gizli servis gorevlileri tara
fmdan belirleniyor. Askeri, sanayi, ticari hatta kisilere yonelik
ozel sirlar, kullarulmak iizere ECHELON'a iiye iilkelere ile
tiliyor, Biraz daha acarsak, mesela e-mail, telefon ya da telsizle
yapnguuz iletisim esnasmda kullanacagimz, 'PatlaYlCllar,
laT, suikastlar, uzj, teflon menniler, maymlar, nii.kIeer silah1ar,
uranyum, napalm, nii.kIeer, el bombasl, gizli servis, tetor, ozgiirlUk,
ETA, IRA, PKK, enformasyon terOrizmi, gerilla, patlama,
riyel casusluk... ' gibi kelimeler, anmda koca kulagm ilgi alam
na girmenizi saghyor. llerisiminiz, sesli ya da vazih, kaydedili
yor. Daha sonradan uzmanlar tarafmdan analiz ediliyor. Sesiniz,
ses tammlamasi ve optik karakter tarumlamasi yapabilen
worth siiper bilgisayarlanndan olusan veri bankalannda, sonra
dan ihtiyac gostermesi durumunda kullanilmak iizere depolam
yor! Evet biraz iirkiitiicii ama durum kaba hatlan ile boyle.
ECHELON'un en onemli vazifelerinden biri, telekom trafi
ginden teror eylemlerine, uyusturucu kacakcihgindan, siyasal
gerginliklere kadar, ABD Savunma Bakanhgr (Pentagon) ve diger
DinAr iZlENivORSUNUZI
hukumet organlannm talep ettigi konular hakkmda bil
gi toplamak. Super bilgisayarlara konuyla ilgili anahtar keli
meler yuklenerek, bu sozlerin gOrUmeler ve mesajlar
yakalamyor. Bilgisayarlar narkotik ya da terorizmle ilgili keli
melere rastladiklarmda gOrUmelerin incelenmesi icin yetkili
leri alarma geciriyorlar, Elektronik casuslar, bilgisayarlann
kaydettigi datalan inceleyerek, ilgilendikleri konu hakkmda
detaylara ulasryorlar, Telefon trafiginde iipheli bir soze rast
lanmadiginda, kaydedilen goriime ve mesajlar bir siire sonra
imha ediliyor,
DUn,a)'l parsellem.iler
UKUSA toplulugu tarafmdan yaranlan ECHELON sisterni
ne bagh casus gemiler dunyarun turn denizlerinde yelken basi
yor, karadaki dinleme istasyonlan her veri tanyor, atmosferi
parsellemis casus uydular yeryiiziiniin her bir noktasim desivor,
Ozetle, dey canavann goninmeyen dislerinden kacmanm im
kam yok gibi. UKUSA iiyeleri, yerkiireyi dinleme misyonlann
da gorev bolumu de vaprmslar, Mesela Amerika'daki NSA te
sisleri, her iki Amerika kitasmdaki iletisimi denetlemekten so
rumlu. Ingiltere'deki GCHQ ise Avrupa, Afrika ve Rusya'vi iz
liyor, Dinleme menzili Ural Daglan'mn batisma kadar uzam
yor. Avustralya'daki DSD ise, Gunev Dogu Asya, Giiney Batt
Pasifik ve Pasifik Okyanusu'nun giineyinde kalan bolgeleri de
netliyor. Yeni Zellanda'daki GSCB'nin sorumluluk alaruysa,
Guney Pasifik'de kalan adaciklar, Kanada'mn CSE'si ise Kuzey
Rusya ve Kuzey Avrupa'yi tanyor,
Sistemin dilileri
ECHELON aguun bel kemigini, ulkeler ve arasi telefon
ve faks yansmalanru denetlemekten sorumlu Intelsat ve Im
marsat uydulanna voneltilmis olan dey kapsamli dinleme istas
yonlan olusturuyor, 20 intelsat uydusu Ekvator iiferindeki belli
.. ECHELON
noktalara odaklanrms bir ekilde devamh donuyorlar, Bu uydu
lar, sivil trafigi vonlendirmekle birlikte, UKUSA uyelerinin
karlan soz konusu oldugunda antenlerini diplomatik iletisimle
re cevirivorlar.
ECHELON dinleme istasyonlan da neredeyse rum dunyaya
yayilrms.Ingiltere'deki Menwith Hill ve Washington'daki Yaki
ma istasyonlan onde gelenler, Bunlan, Avustralya'daki Shoal
Bay, Kanada'daki Leitrim, Almanya'daki Bad Aibling ve [apon
ya'daki Misawa istasyonlan takip ediyor. Menwith Hill istasyo
nu, canaklanrn Intelsat uydulan iizerinden Adamik ve Hint
Okyanuslanna, Afrika'ya ve Asya'run bansma cevirmis. Yaki
ma istasyonunun kulaklanysa Kuzey Yanmkurede kalan Pasifik
Okyanusu ve Uzakdogu iletisimine odakh. Ban Virginia eyale
tindeki diger bir NSA tesisiyse, Kuzey ve Guney Amerika'yt
dinliyor, Avustralya Geraldton'daki DSD istasyonu ve Yeni Zel
landa GCSB istasyonu, Asya, Guney Pasifik ulkelerini ve Pasi
fik Okyanusu'nu dinliyor, Brezilya ve Angola arasmdaki Atlan
tik Okyanusu'ndaki Ascension Adasmdaki diger bir istasyonsa
Gooey Yan Kure'deki iletisim faaliyederini takip ediyor, Biraz
kansik ama tek kelime ile ucan kU bunlardansorulur vaziyette!
Bununla birlikte UKUSA milttefikleri tarafmdan iletilen
bir diizine kadar radyo dinleme istasyonu da vine verkuremizi
avuclanrun icinde tutuyor. Bu istasyonlar uydu iletisiminden
once oldukca onemli rol oynuyorlardi, diinya trafiginin
onemli bir bolumu, radyo frekanslan uzerinden gerceklestirili
yordu. Halen bile vuksek frekansh radyo iletisimi (HF), sinyal
lerinin dunyanm cesitli noktalanndaki askeri gemi ve ucaklara
gonderilebilmesinden dolayi, uydulann yaygm olarak kullaml
masma ragmen, teem edilmeye devam ediyor. Ote yandan kisa
dalga vuksek dalga frekanslan (VHF) ve ultra yuksek frekanslar
(UHF) halen ulusal sirurlar icindeki taktik askeri iletisim icin
kullarulryor, UKUSA agl icindeki Yeni Zellanda'daki Tangimo.
ana, Avustralya'daki Bamaga ve Hint Okyanusu'ndaki Diego
DiKKAT iZLENiYORSUNUZ!
Garcia ussundeki NSA/GCHQ ortak tesisleri gibi, yilksek tek
noloji ilrilnil radvo dinleme tesisleri, soz konusu frekanslan ta
kip ediyor. Ozede, aTtlk 'ulusal srr' denen kam-am tanh oldu!
ECHELON canavan bunvesindeki diger onemli bir destek
de, Amerikan casus uydu agl ve onlann, UKUSA imparatorlu
gunun noktalanna dagtlml alici-verici usleri. Bu uzay
merkezli elektronik iletisim 'vakumlan', yeryiizilndeki radyo,
mikrodalga ve cep telefonu trafigini adim adim takip ediyor.
Casus uydular, NSA ve onun kardes kuruluslan NRO (The Na
tional Reconnaissance' Office) ve CIA tarafmdan firlanhyor, Bu
ECHELON Biinyesindeki Aktif Amerikan Casus,Uydularl
Uydu Adet Y6ri11lge Onlici Anna G6revi
Geli,mi, KH-ll 3 200 mil Lockheed
Martin
Yuksek t;iizilnur1il
resim t;ekiyor.
LICrosse Rldar 2 200-400 mil Lockheed 1.5-5 metreye kadar
Imlging Martin yuksek t;llzOn0r10 casus
fotoQraflar t;ekiyor.
OrionNo'rtex 3 22,300 mil TRW Telekom trafiQini izliyor.
Trumpet 2 200-22,300 mil Boeing Cep telefonlanm dinliyor.
Plr..e 3 60lI mil TRW Okyanus trafiQini
denetliyor.
Sitellite Dltl
Systems
2 200-22,300 mil Hughes Ticari yazlhmlan
takipediyor.
Defense Support 4+ 22,300 mil TRW/Aerojet DOnyamn herhangi bir
Program noktasmdaki Fuze
ate,lemelerini izliyor.
Defense 2 SOOmii Lockheed NOkleer abldan izleyerek,
Meteorological Martin buyllndeki t;ah,malan
Support Program tespit ediyor.
Kaynak: MSNBC
.. ECHELON
davetsiz gozler,.1960'da firlaulan Ferret, 1970'de firlanlan Can
yon, Rhyolite ve Aquacade, 1980'lerde firlanlan Chalet, Vortex,
Magnum, Orion ve]umpseat serisi ve 1990'larda yorungeye yer
lestirilen Mercury, Mentor ve Trumpet suufi uydulardan olusu
yor,
Bu casusluk uydulan elektronik iletisimi, cep telefonu ko
nusmalanru ve farkh radyo yaymlanm topluyor. Operasyonlan
kontrol eden ve yonlendirenistasyonlardan baztlan, Amerikan
topraklan dismda olmasma ragmen, tamamen Amerika Birle
ik Devletleri'nin sorumlulugu altmda. Sirndi sistemin bel ke
migini olusturan, Menwith HiU istasyonuna bir bakahm.
Ussu: Menwith Hill
Sistemin kalbini, lngiltere'nin Kuzey Yorkshire yakmlarmda
ki Harrogate tepelerinde bulunan Amerikan gudumundeki
Menwith Hill Askeri Ossii ve cevresinde bulunan devasa din
lemeantenleri olusturuyor, Menwith Hill, u an dunvanm en
biiyiik casusluk merkezi, lstasvonun ECHELON icindeki rolu,
Avrupa Parlamentosu'nun konuyla ilgili raporunda 6yle kayda
geciriliyon
Avrupa tUm e-mail, telefon vefaks rutinolarak
Amerikan Ulusal Gavenlik Ajansl tarafindan gozetlenmektedir.
Kuzey York'daki Menwith HiU dinleme istasyonu tarafindan alman
veriler, uydular VQSltaslyla Amerika'nm Maryland eyaletindeki Fort
Mead merkezine iletilmektedir.
Menwith Hill istasyonunun onerni ilk olarak lnglliz gazeteci
ve arasnrmaci Duncan Campbell tarafmdan 1980 yilmda gun
llgma cikanlmisn. 25 uydu dinleme anteni bulunan bu tesiste
bin 400 NSA uzmaru ile birlikte lngiliz Savunma Bakanh
gl'ndan 350 ajan Tesisin gecmisi, 1951 Araligma kadar
uzamyor. Soz konusu tarihte Amerikan Hava Kuvvetleri ve In
giltere Savas Bakanligi, lngtlizhukumetine ait bir arazinin kira
lanmasi icin antlasma vapryor, NSA, 1966'da iissiin kullamrru
OiKKAT iZLENivORSUNUZ!
iizerine ahyor ve 0 tarihten bu yana siirekli kullarulan sistemle
ri gelisririvor, 1970'lerin ortasma kadar istasyon, diplomatik 01
mayan iletisimi denetlemek icin kullamhyor, 1960'lann basmda
IBM'in ilk super bilgisayarlanrun istasyona getirilmesivle birlik
te Menwith Hill, idari, ticari ve askeri sektorlerden, politik, as
keri ve ticari degeri olabilecek bilgileri aviklayabilmek icin te
leks vazismalanm, telefon konusrnalanru ve telgraflan izlemeye
basliyor, 1974'de ilk casus uydu takip unitesinin verlestirilmesi
ile birlikte istasyon, istihbarat toplama alarunda onemli bir
adim anyor, Ayru donemde dey boyutlu 8 uydu takip kuresi is
tasyona kuruluyor. 0 zamandan bu yana, elektronik dinleme ka
biiyiiyerek devam ediyor.
Bu arada NSA'mn, Washington DC'nin 20 km kuzeyinde
bir alana kurulu merkezinde, kendine ulasan binlerce ifreyi
kirmak icin 20 bin uzmam istihdam ettigini hanrlanrsak, iin
boyutu gozler onune serilebilir,
Siyasilere basla Silahl
ECHELON, kacmilmaz olarak siyasi amaclara da hizmet et
ti. Kanada Gizli Servisi'nden ajan Mike Frost'a gore, lngiltere
eski basbakanlanndan Margaret Thatcher, sadakatlerinden iip
helendigi iki bakarum, ECHELON vasitasiyla dakika dakika iz
letmisri! Ozellikle BaskanRonald Reagan doneminde, Amerika
h senatorlerin vamsira, Amnesty International, Greenpeace ve
hatta misyonerlik yapan Hiristivan gruplann bile ECHE
LON'un takildigi biliniyor. ECHELON'un Amerikan
anayasasmdaki kisisel dokunulmazhklan ve haberlesme hurri
yetini ayaklar altma aldlgl ve bununla birlikte tieari acidan
haksu rekabet varatngr ispatlanmasma ragmen, sistem olanca
hiziyla cahsmava devam ediyor. Amerikali eski senatorlerden
Frank Church, ECHELON'da kullarulan teknolojinin, Ameri
kan ve diinya halklannm oZgiirliigiine vonelik bir tehdit oldu
gunu soyleverek, soz konusu durumun, kongre tarafmdan sorus
ECHELON
turulmasmi savunuyor. Tabii ki, memleketin yiiksek ekonomik
ctkarlan, sesinin duvulmasmi engelliyor! Tabi bu arada sistemin,
tUm mahremiyetlerini yakmdan diinya politikacllan iize'
rindeki manipiilasyon giiciine dair bilgilere ula.abilsek ne kadar il
gi7lf olurdu!
Ticarette rekabet!
ECHELON'un en biiyiik ozelligi, 'SlT' kavrammi ortadan
kaldirrnasi. En biiyiik avantaji ise, Amerikan irketlerine mil,
yarlarea dolarhk ihaleleri kazandirmasr. Nasil rm?
ECHELON, terorist ya da 'kara liste'deki ulkeleri dinleme
nin dismda, AB voneticilerini cileden crkartacak kadar, en,
diistriyel easusluk alamnda da kullaruldi ve halen de kullamli
yor. Sanayi casuslugu, her ne kadar biraz once dile getirdigimiz
gibi 90'lann basivla birlikte ivme kazansa da, aglrhkh olarak
70'lerle birlikte basladi. Baskan Nixon'm Dl lstihbarat Darns
rna Kurulu'ndan Gerald Burke, 'ekonomik istihbaran da ulusal gU'
aynlmazbirparfasl olarak gOriiyorduk ve en az, askeri, po
litik ve teknolojik istihbarat kadar Onem veriyorduk' diyor. Bundan
hareketle lstihbarat Ofisi'nde Tiearet Departmam olusturuldu.
Birimin gorevi, Amerikan irketlerine uluslararast ihalelerde
avantaj kazandiracak en ufak bilgi kmnnsnu bile degerlendir
mekti. 1993'de baskanlik koltuguna oturan BiU Clinton, Ulusal
Ekonomik Konseyi'ni kurarak 'sanayi casuslugu' makinasmi
tekrar harekete gecirdi. Konseyin amaci, Amerikan firmalan
run uluslararasi piyasadaki rekabet giieiinii en iist duzeyde tut
mak. ECHELON'un ticari boyutlu easusluk kapasitesi onceden
de bilinmesine ragmen, Clinton vonetimivle birlikte tam bir
'ekonomik kihc' olarak kullamlmaya baslanacakti. Hem de ne
kihc!
>- Korfez Savasi'ndan soma 1994 yilmm Oeak aymda Fran,
SIZ Basbakaru Balladur, Airbus firmasi adma Suudiler'e 6
milyar dolarhk kontrat irnzalamaya gitti, fakat Paris'e eli
OiKKAT iZLENivORSUNUZ!
bos dondu. ECHELON easusluk sistemi ve Su
udiler'in kontranru Boeing firmasi kaprmsnl Hindis
tan'da elektrik santrali ihalesini Bechtel, Tunus'da GE,
Peru'da, Filipinler'de, Brezilya'da ve pek cok ulkede dey
ihaleleri hep Amerikan irketleri kazandi.
> 1993'te, CIA, vine ECHELON vasitasiyla Fransa'nm ra
dar kontran icin Brezilya'ya 1.4 milyar dolar rUvet ver
digini ogrendi. CIA, hukumeti uvardi. Hukumet de, Bre
zilya'ya ikayetlerini bildirdi. Sonuc olarak Brezilya iha
levi bir Amerikan irketi olan Raytheon'a verdi.
> Bill Clinton, 1993'te CIA'ya sifir emisyon dizaynli oto
mobil iireten Japon firmalarmm izlenmesini ernretmis ve
elde edilen bilgiler, biiyiik Amerikan otomobil devi,
Ford, General Motors ve Chrysler'a aktanlnusn.
> Almanya'mn onde gelen haftahk dergilerinden Der Spe
igel'e gore, NSA, ECHELON vasitasivla 1990 yrlmda bir
Endonezya flrmasiyla Japon uydu irnalatcrsi NEC Corp.
arasmdaki telefon gOrUmelerini dinledi. Baskan Bush'un
gOrUmelere mudahalesiyle birlikte, soz konusu 200 mil,
yon dolarlik ihale NEC ve Amerikan iletisim devi
AT&T arasmda pavlastmldi.
> 1994'de CIA ve NSA Brezilyali yetkililer ile, Fransiz
Thomson,CSF firmasi arasmdaki, Brezilva'nm almak iste
radar sistemlerine vonelik telefon konusmalanru
dinledi. Elde edilen bilgiler aym dogrultuda hizmet veren
Amerikan Raytheon firmasma iletildi. Daha uygun artlar
sunan Raytheon ihaleyi kapn.
>- 1995'de New York Times gazetesi, NSA'nm ve CIA'nm
Tokyo istasyonunun, Cenevre'de [apon otomobil uretici
leriyle ticari bir gorusme yapan Amerikan Tiearet temsil
cisi Mickey Kantor'un ekibine onemli ticari kozlar aktar
dlgml vazryordu. Bllgiler, tabii ki ECHELON kaynakhydi.
.. ECHELON
:> [apon gazetelerinden Mainichi, NSA'nm, [apon firmalan
na kaI'l kullamlmak iizere siirekli bilgi topladigiru vazdi.
:> Insight Magazine'e gore, Baskan Clinton NSA ve FBl'ya,
1993'de Seattle'da diizenlenen APEC (Asian/Pacific Eco
nomic Conference) zirvesine kanlan heyetlerin kaldig.
rum otel odalannm dinlemelerini emretti. Sonuc olarak
Vietnam'daki petrol ve hidroelektrik vatmmlanna
lik kritik bilgiler elde edildi. Soz konusu bilgiler demok
rat partiyi finanse eden buyuk yannmctlann firmalannm
aktanldi.
:> Tabii ki ECHELON'un gadrine ugrayanlar sadece yaban
C1 firmalar degildi: Vietnam, Amerikah bir iadammdan
iki adet eski Boeing 737 almaya cahsirken, araya giren
Ticaret Bakaru Ron Brown'un gereken krediyi ayarlama
Sl ile bu iilkeye iki adet yeni 737 sanldi.
ECHELON'un nimetleriyle ilgili birkac ornek, olaym bo
yutlanna llk tutabiliyor, Tum bunlann llgmda, 2001 yilmm
Mavis aymda Tiirkiye gundemini isgal eden 'Telekom'un
tirilmesi, ulusal slrlann karunmasl apsmdan salancall' eklindeki
tartismanm da ne kadar bos oldugunu iddia edebiliriz. Devam
edelim. CIA'dan yapilan aciklamaya gore sadece 1994 senesin
de toplam 28 milyar dolan bulan 51 stratejik ihalede ABD
ketlerinin zarara ugramasi engelleniyordu. Nisan 1994'ten on
ceki 17 ay boyunca CIA, hukumeti, Amerikan irketlerinin
vaklasik 30 milyar dolarlik anlasmalarda dezavantajli duruma
diimesi ihtimaline karst 72 kez uyarmak zorunda kalmisn.
Amerika, dogal olarak ECHELON'un ticari nimetlerinden
tek basma vararlanmadi. Margaret Thatcher da, GCHQ vasita
sivla uluslararasi medya devi ve Mossad'm gonullu elemaru
bert MaxweU'in faaliyetlerini takip ettirmisti. Ingiliz gizliservis
lerinde dil bilimci olarak cahsanIene Shorten, 1993
TA (Kuzey Amerika Serbest TlCaret gOrUmelerine'
DiKKAT iZLENivORSUNUZ!
kanlan Meksikah ticaret heyetlerinin konusmalanru ve 1991
yilmda Giiney Kore ile Kanada arasmdaki 6 milyar dolarhk
CANDU niikleer reaktorleriyle ilgili goriimelerin desifre edil
mis konusma metinlerini gordiigiinii soyledi. Bu ifaatm ardm
dan Meksika hukumeti resmi protesto vaymlarken, Kanada
Basbakan Yarduncisi Sheila Copps ise sorusturma baslarmisn. Bu
arada ECHELON'un blrcokkez ava gidenleri avladigi da oldu.
1981 vrlmdaAmerika'tun Kanada merkezle vapti
gl telefon gOrUmesinde, Amerika'nm Cin ile imzalamak iizere
oldugu bugdav anlasmasmdan bahseder. Konusmaya kulak mi
safiri (!) olan Kanada ajanlan, bilgiyi hukumetlenne iletir. Ka
nada Bugday Ofisi devreye girer ve daha uygun fiyatlarla, Cin
ile 2.5 milyar dolarhk vilhk anlasma imzalarur, Bir telefon
konusmasmm desifresi, bir hamlede 2.5 milyar dolar kazandir
rmsnr! Bununla da bitmez, bir vtl sonra CSE, NSA'yi bir kez da
ha atlatir ve Kanada ile Meksika arasmda 50 milyon dolarhk
baska bir bugday anlasmasi imzalarur,
ECHELON, kendini yaratanlara olan diyetini de bir sektlde
odemektedir, Bu dey kulagm ardmda yatan teknolojiyi gelisti
ren Lockheed, Boeing, Loral, TRW ve Raytheon gibi dey
ler, 'iferden' gelen bilgtlerle rakiplerini safdis. birakip daha da
devlesmekredir,
Am" 'SIT' yo"!
Dunvannzm savas lordlan, mafya babalan, uvusturucu ka
teroristler ve diktatorlerle dolu bir yer olmasi, bovle
si biiyiik bir dinleme cahsmasuu hakli kilrnakla birlikte,
LON'un zamanla, insanligm haberlesme hiirriyetini ve mahre
miyetini hedef aldiguu goruyoruz. Her ne kadar yukardaki un
surlara karst elde edilen basanlar, sistemin kullarumi esnasmda
yaanan suistimaUeri hakli cikartacak olsa da, koca ku
lagm bir sektlde 'kontrol' alnna almmasi gerekiyor. Alesi tak
dirde, yukardaki omeklerden de anlasilacagr gibi, maillerimi
zin, telefon konusmalanmmn, ticari girisimleriminn ve hatta
ECHELON
hukumetlerirnizin bile surekli gozetlendigi bir 'buyukbirader si
zi izliyor' gercekligi ile vasamak zorunda kalacagu. lngiltere'nin
Avrupa Parlamentosu temsilcilerinden Manchester milletveki
li Glyn Ford'un da, (AB'nin ECHELON'a karst savasm
ardmdaki isim), belirtttgi gibi: 'KuUamlan teknoloji 0 kadar ba,
yudu ki, bir zamanlar sadece bir hedef varken, arnk tum dun'
ya hedef listesine girdi!'
lte sorulmasi gereken soru da burada ortaya Koca
kulagm illegal kullarurrnru kim denetleyecek?
Koca Kulak'tan kafl yak
Peki kisisel ve devletlerarasi mahremiyeti tamamen ayaklar
alnna alan ECHELON'dan kacmak mumkun mil? Kacmava
hsanlar var. Mesala Fransiz gizli servisi Paris yakmlannda 'super
hesap makinesi' isimli bir sistem kurdu. Sistem sayesinde Fran'
sa'daki cep telefonlan dinlenemiyor. Fransa'nm en buyuk 500
irketinin ECHELON'un hedef listesinde kavith oldugunu ha
nrlanrsak, Fransizlara hak vermemek elde degil. Bununla birlik
te Fransiz Elektrik Sirketi (EOF) de berner bir guvenlik siste
miyle donanldi, Bovlelikle EOF kendinden calman bilgilerden
SO'lerin basmdan bu yana Echelon hakkmda dUnyayl uyarmaya gazeteci
DuncanCampell tarafJndan Menwittl Hill istasyonuna ait bir fotograf.
OiKKAT IZLENivORSUNUZ!
arunda haberdar olabiliyor, Amerikan gudumlu koca kulaklann
etkisinden cekinen Almanya da, kendini elektronik korumaya
almak icin ilk etapta tam 4.5 milyar markhk vannm karan al
dr, Dunyanm dey ulkeleri bile sistem karsismda aciz kalirken,
Turkive gibi ulkeler ne yapabilir, dive merak etmemek elde de,
gil. Ozetle, sistemden kacmak, en azmdan u an icin oldukca
zor, Ustelik guvenebileceginiz ifreleme sistemleri de de'
gil. Irak'tan Vatikan'a kadar 120 ulkeye kripto teknolojisi satan
'tarafslZ' lsvicre'deki 'guvenilir' ifresistemleri ureten Krypto AG
firmasr bile, bu sinsi tezgahm bir parcasi. Neden derseniz,
1956'da ilnlil NATO Baskan Yardimcisr Maresal Bernard L.
Montgomery ile lsvicre Savunma Bakaru M. Paul Chaudet ara
smda vapilan cok gizli antlasma, lsvicre'nin bans doneminde
'resmen tarafslZ', ancak gerektiginde NATO milttefiki oldugu
nu gosterivor. ABO Baskaru Truman'a sunulan bir baska belge,
NATO muttefigi.' oldugunu teyit ediyor. NSA'nm Is
vicre'nin satngt kripto teknolojisini basmdan bu yana denetle
digine inamlivor, Bu arada irketin eski list duzev vonettcilerin
den Alfred Nowosad ve Helmut Wiesner'a gore, Krypto AG, as
linda Siemens sirkertnln van kurulusu. Bu da isin icinde Alman
Federal Haberalma Teskilan'run da {BNOf oldugunu gosteri
yor! Bilimsel ve Teknolojik Tercihler Kurulu'nun, Avrupa Par
lamentosu icin konuyla ilgill olarak hanrladigr raporsa, turn bu
teknolojik gelismelerin sivil denetime acik olmadiguu, bireysel
ozgurlukleri tehdit ederek sivil toplum hedefinden uzaklasnrdi
gml iddia ediyor.
ECHELON bahsine, Amerikah eski senatorlerden Frank
Church'un 20 vil evvel konuyla ilgili bir konusmasmdan yapn
glmlz almn ile devam edelim.
,.. .aym zamanda, bu bayuk sistem her an Amerikan haIJamn
uzerine odaklandmlabilir. Ve hifbir Amerikah bu koca gOzden kafa, .
rnaz. Sistem her turlu iletiimi gozleyebildigi. ipn saklanacak bir yer
ECHELON
garunmuyor! Eger bu hukumet bir gUn diktarorluge meylederse, ya
da bir diktaror gUnUn birinde yonetimi ele geprirse, istihbarat servis
lerinin kendisine sunac:agr. bu teknolojik kapasite ile, diktarorlugunun
tUm gereklerini yerine getirebilir. Buna karl savaamaz ve karl da
koyamazsm1Z. Cunku bu yonde atdacak adtmlar, daha sizatmadan
hukumetin bilgisi dahilinde olacaknr... lte sozkonusu olan teknolo
ji budur.'
Baska soze ne hacet!
APO cia ECHELON'a ,akalanthl
Tiirkiye'yi son yirmi yrldir kanlt ve masrafli bir teror cende
resinin icine sokan PKK (Kurdistan lp Partisi) orgiitiiniin lide
ri Abdullah Ocalan da, ECHELON sayesinde mi vakalandt]
ltalyan 1l Messaggero Gazetesi 14 Subat 1999 tarihli nusha
smda, ECHELON'un Ocalan'm yerini tespit ettigini iddia edi
yordu. Buna gore, sistemin bilgi bankasmda ses kavdi bulunan
Ocalan'm, dikkatsizce yapugl bir telefon konusmasi sonucun
da, Dar Us Selam, Kampala ve Nairobi ucgentnde bir yerlerde
oldugu tespit edilmls ve bu bilgi Turk yetkililere iletilmisti. Ay
ru giinlerde MiTten iist diizey bir istihbarat yetkilisi, Turk ga
zetecilerine, 'Apo'nun yerini her an tespit edebiliriz. Yeter ki cep te
lefonuyla kelime 1musun. Sesinin tUm ozeUikleri kaydedil
mi durumda. Aynl pa1TJU1k izi gibi. Dunyanm neresinde olursa ol
sun, telefonla konutugu anda yerini buluruz.. .' diyordu. Tabii kt
bulan Turk istihbaran degtl, ECHELON olmustu. Nitekim da
ha sonradan Kenya'da yapilan bir operasyonla, 'anahtar teslimi'
sunulan Ocalan yurda getirilecekti. Tum bu gelismeler, Oea
lan'm yerinin ECHELON sayesinde tespit edildigini dogrulu
yordu. Hatta PKK liderinin veri, yukarda dile getirdigimiz Men
with Hill'den tespit edilmisti. Cunku istasyonun dinleme men
zili Avrupa ve Afrika kltalannm tiimii ve Batt Asya lilke
leri giriyordu.
DiKKAT iZLENivORSUNUZI
Ya Tiirki,e'deki etkisi?
Peki ECHELON'un bu essiz hizmeti karsihgmda Turki
ye'den ne istenmisti! Apo'nun yakalanmasmm siyasi getirisini
basan hanesine kaydeden iki parti, akabinde vapilan secimler
de iktidara gelerek Tiirkiye'yi aglr bir kriz ortamma suruklemis,
iilkenin, basta Amerika olmak iizere, dl diinyaya baglmhhgl
had safhaya ctkrmsn. Ocalan, ECHELON'un tetikci olarak
kullaruldigr uzun vadeli stratejilerin uygulanmasi kosuluyla rm
Tiirkiye'ye teslim edilmistii Sorulanmiza devam edelim. Teror
iceren kilit kelimeleri kacrrmayan ECHELON, Tiirkiye'deki
aralannda 'emniyet mudurleri'nin de bulundugu onemli suikast
lerin oncesinde, bu eylemlerin on hazirligmdan haberdar olmus
muydu? Olmussa, elde ettigi bilgileri hangi vonde kullanrmsnl
Sorulannuza devam edelim. Yukardaki satirlarda ECHE
LON'un, onemli siyasilere baski yapmak amaciyla kullamldigi
na deginmistik. Tiirkiye'deki siyasiler iizerinde benzeri bir bas
kt kurulmus muydu? Kurulduysa, bu basktlara masuz kalanlar ne
tiir icraatlara imza atmisn! Ekonomik savasm kihei olarak kul
larulan sistem, Tiirkiye'de son donemlerde yaadlglmlz ekono
mik krizlerin oncesi ve sonrasmda hangi amaclarla nasil kulla
mlrrusn!
ECHELON bir de bu sorular bakmanm ge
rekli olduluna inamyorum.
Eski kurtun itirafi: Duda,ev'den Rahibe Teresa'yal
Echelon'un etki sahasiru gostermesi acismdan NSA rnensu
bu eski ajanlardan Wayne Madsen'in diinya basmma yapttgl if
aatlara kulak kabartmakta fayda var. Ham bilgileri degerlendi
ren bir analist olarak ABO Donanmasi, Drsisleri Bakanhgi, FBI
ve NSA'da yillarca hizrnet veren Madsen, 4 Haziran 2001'de
yaymlanan demecinde, Apo'dan Dudayev'e kadar uzanan he
def yelpazesini gozler onune sererek, koca kulagin, istendiginde
elinin nerelere kadar uzanabilecegine iaret ediyordu: 'Apo fok
.. ECHELON
geveze tie aptaldz. Cepten edemezdi. Rusya'da, Kor
fu'da her yerde dinledik... Dudayev, Refah Partisi'nin uydu
telefonu kuUamyordu. NSA yerini ve koordinatlanm belirledi ve
Blkan Clinton'a bildirdi. BiU Clinton, Moskova'da idi. Boris Yelt,
sin'in yeniden istiyordu. lider Collar Dudayev'in
yerini tie koordinatlanm Yeltsin'e bildirdi. Ruslar, Dudayev'i hemen
oldurdu. Boris Yeltsin de Clinton da yeniden sepldi. Ashnda, Bl'
kan Clinton'm yasalara aylanycb... Carlos, Sudan'da sax
hoken daki arkadalanyla Yerini Franslzlara
bildirip yakalatnk.. .'
Eski ajan Madsen, NSA'mn, ABO ulusal crkarlan icin ge
rekli gorulmesi halinde 'hereyi tie herkesi' dinlevebilecegini soy'
luyordu. Bu cercevede, NSA'mn telekulaklan, Prenses Di
ana'dan Rahibe Teresa'ya kadar bircok -ilgiru; simaya odaklan
rmsti! Madsen'e gore, Prenses Diana'nm maymlara karst savas
acmasi, ABO politikasina ters diiiiyordu. Bundan dolayi pren
ses surekli izleniyordu. Zaten oldukca karanhk bir kazayla da
ortadan kalkacakti! Madsen, kurtaj ile ilgili gorusleri yiiziinden
ABO'nin tepkisini ceken Rahibe Teresa'nm, Greenpeace ve
Uluslararasi Af Orgutu gibi kuruluslann da NSA tarafmdan sii
rekli dinlendigini de one suruyordu. Bu arada Madsen,
NSA'nm halen Turkiye'de de dinleme istasyonlan bulundugu
nu soyluyordu. Bu iki usten, lran, lrak, Kafkaslar ve Rusya'mn
bolgelerinin izlendigini, radar imajlan, radyo sinyalleri ve te
lemetri gibi faaliyetlerin yiirutiildiigunii iddia eden kurt ajan,
Turkiye'de daha cok NSA ussunun bulundugunu, ancak sayi
run ikiye indirildigini ve digerlerlnin Turkler'e devredildigini
belirtiyordu. Madsen'e gore, NSA'in Turklerle olan iliskisi yav
ru vataru da kapsiyordu. Buna gore KKTC'deki bir dinleme us
su, 1974'de yaprlan bir anlasmayla, Ortadogu'yu izlemek icin
kullamliyordu..
DinAr iZLENivORSUNUZ! ..
Yeni Gladio: ECHELONI
2000 yilmm Temmuz ayma gelindiginde ECHELON'ul)
verdigi rahatsizhk had safhaya cikrrusn. Fransiz savcilar,
ABO'nin ECHELON araciligryla haberlesmeyi takip ederek
ekonomik sirlar elde ettigi suclamasryla bir sorusturma baslat
rms, hemen ardmdan Avrupa Parlamentosu da ECHELON
hakkmda sorusturma acilmasi icin yaptlgl oylamada, bir komis
yon olusturulmasma karar vermisti. Ama ne yank ki, lngilte
re'nin engellemeleri sonucu komisyona sorgulama yetkisi veril
meyecekti.
ECHELON, 2001'in Ocak aymda bu kez Hollanda parla
mentosunda gundeme geldi.
Savunma Bakam Frank de Grave'nin, ECHELON'un varh
gml kabul eden, ancak faaliyetleri hakkmda bilgisi olrnadigiru
anlatan bir mektubu Meclis'e gondermesi iizerine, Meclis'te ko
nunun uzmanlanyla bir toplann vapildi. Hollanda parlamento
sunda bilgi veren uzmanlar arasmda, konuyu ilk kez gundeme
getiren lngiliz gazeteci Campell da vardi. Milletvekilleri, olaym
kendilerinde 'buyukbir akmhk ve huzursuzluk' varatngmi, bir
an once gizli dinlemenin onune gecilmesi icin uluslararasi bir
anlasmaya gidilmesi gerektigi yolunda gorusler dile getirdiler.
Ama en carpici tespit, ECHELON'un lkinci Oiinya Sava
l'ndan soma komunizm tehlikesine karst olusturulan gizli Gla
dio orgutunun gunumuzdeki versiyonu oldugu eklindeydi.
Ozetle, istihbarat teknolojisinin geldigi son nokta, kisilerin,
kurumlann ve ulkelenn, kendi geleceklerini tayin etme hakki
ru onemli olcude simrlryor, Genel kammn aksine, casusluk
oneminden hicbir ey kaybetmedi. Aksine, her zamankinden
daha onemli ve tehlikeli birboyuta ulasn.
G6zunuza dart apn, Echelon bizi izliyor!
+ Perde Arkasl +
ESKI KURTLAR ANLATIYOR
'Casuslukla etik kurallann birbiriyle ilgisi
tur. Kimboyle di4unuyorsa, yerde
yordemektir.'
Marcus Wolf, Eski Dogu Alman Istihbarat Sefi, 1998
Markus Wolf: 'Yuzu Olmayan Adam'
M
ARKUS WOLF, yaklasik
30 yll boyunca Dogu
man lstihbarat Servisi
Stasi'nin Uluslararasi lstihbarat
Toplama bolumu HVA'mn baskan
hgmi vaprmsn. Uzun villar fotografi
cekilemedigi icin banli gizli servis
ler tarafmdan 'yiizii olmayan adam'
(The Man without a face) olarak
isimlendirilen Wolf, SogukSavasm
en etkin casusluk operasyonlanna
imzastru atn. Onun gorev yapugi yrllan arasmda
HVA, banli ulkelerde 4 bin casus calrsnrrms, NATO karargah
--
ESKi KURTLAR ANLATIYOR
ECHELON
larma ve hatta Ban Alman ansolyesi Willy Brand'm ofisine
kadar sizrrusn. Wolf, Iki Almanya'mn birlesmesinin ardmdan
93'de acilan davamn ardmdan vatana ihanet, casusluk ve adam
kacirmadan dolayt tecilli iki ytl hapisle cezalandmldt. Soz ko
nusu suclan soguk savas doneminde iledigi icin davasi diitii.
'uzU olmayan adam' isimli kitabi He oldukca ses getirdi.
68 genfleri nasd kullaruhk?
Wolf'un soguk savas donemine rastlayan gorev ytllanndaki
deneyimleri, casuslann dunvasivla ilgili ilginc ve bir 0 kadar da
ibret verici enstantaneler sunuyor. Simdi demir perdenin ve is,
tihbarat dunyasmm yasayan en basanli casuslanndan birinin,
bu karanlik diinyaya llk tutan ozel diinyasmda yolculuga bash
yoruz.
'Ben ve emrimdeki elemanlar, banh gizli servislerde de oldu
gu gibi, insanlan kullanmak icin her eyi yaptik; baski, antaj,
para ve cinsellik gibi unsurlan kullandik. Ama Stasi'yi bunlarla
sirurlamak dogru olmaz. Ban Alman Gizli Servisi, general Geh,
len'in deneyimlerinden faydalanmasma ragmen biz onlardan
bircok alanda daha basanh olduk. NATO karargahlanna stzdik,
hatta Ban Alman basbakanmm odasma kadar bile girdik. Ba
anmlZ, bizi hedefe goturecek olanlan iyi secmernizden kaynak
laruyordu. En iyi elemanlan hedef iilkelerin dl ileri bakanhk
lannda buluyorduk. Buradaki elemanlar iyi yetimi, dil bilen,
dunyayr tamyan genclerden olusuyordu. Diger servislerin oldu
gu gibi bizim de oncelikli hedefimiz onlardi. Bununla birlikte
68'deki ogrenci olaylannda bircok Ban Alman genci servise ka
zandirdik. Elemanlanmiz, gosteriler esnasmda rejimlerine kiz
gm Ban Alman genclere vaklasivor ve onlarla ahbaplik kuru,
yor. Hatta bir keresinde boylesi bir genci uzun siireli bir takibe
aldlk. ilerleyen Ylllarda NATO'da etkin bir konuma gel,
di. Can dostu arkadalarl arasmda bizim elemanlanmlz
nu zaman ogrenemedi.
'fJUIllup olan ajanlar
'Ajanlanrmzdan beklentilerimizi, onlann karakter ve fizik
sel ozelliklerine gore belirliyorduk. Amerikan ordusundaki ba
sit bir asker, ya da Bonn'daki bakanliklardaki basit bir teknik
eleman, bazen yuksek duzeyde ya da cok stratejik bir birimde
gorev yapan elemanlanrnizdan daha faydah bilgiler getirebili
yordu. Ajanlanrmz hersevden once bu ii kesinlikle gonullu
olarak vapmah, bir takim riskleri onceden kabul etmeli ve fark
lt psikolojik ortamlara kendini hazrrlamalrydi. Karst tarafta
olup da bizim admuza calisankii gizli bilgilere ulasmali, bunla
n belgelemeli, heyecanlanmadan bize ulasnrrnah ve hicbir vic,
dan azabt duymadan normal yasannsma devam etmeliydi. Vic,
damna yenilen bircok kisi, operasyonlan sabote etmisti. Pat'
ronlanna ya da emri altmda calisnklan bakanlara asikolan sek
reterler, bir muddet soma asklanna yenik diiiiyor ve bilgi aki
lm kesiyorlardt. Eger kisilerden birisi bize 'hayir'
diyorsa, elimizden bir ey gelmezdi. Saruldigmm aksine onlara
baski yaprruyor ya da kaza siisii verip ortadan kaldirrmvorduk.
Hatta bir keresinde gorevlendirdigimiz bir ajan, ansolye'nin
ofisinde calisan sekreteri bastan cikarrms, kiz bir miiddet soma,
kendi isteg] ile Stasi'ye kanlmisn. Bir siire soma basansiz oldu
icin elemaru geri cektik ve kiza, yeni gonderecegimiz ele
manla soyledik. Kabul etmedi. Kizla bizzat ben Ber
lin'de g6rUtiim. Basta para olmak iizere bircok cazip oneride
bulundum. Kesinlikle kabul etmedi. Hicbir ey yapamadik. A,
kma
En biiyiik yem: para
lnsanlann bireysel zayifltklanru istihbarat iinde kullanmak
bash basma bir sanatnr, Oncelikli olarak bir insanda sizi ilgi
lendiren ozelliklere dikkat edersiniz. Kolejde bize bir insanla il,
gili bilgilere ulamak kullamlan evrensel bir yaklalm ogre,
tilmiti: ne tiir sorunlan var, yaadlgl kiisel egilimle'
ECHELON
ri ve zevkleri vb. Uzun yillar siiren meslek hayanmda, sapik ilis
kilerini ve kumar zevkini tatmin etmek, borclanru temizlemek
gibi bircok kisisel zayifhktan dolayi bizim icin kabul
edenleri gordum. Ama kapitalist diizendeki en biiyiik zaaf, in'
sanlann paraya olan biiyiik tutkusuydu, Bundan istifade et
tik. Tiiketim seviyesini artnrmada strur tarumayan insanlan el
de etmek kolay oluvordu. Bununla birlikte iilkesini para
icin satanlarm daha sonradan vicdan muhasebesindan baslayan
depresyonlara girdlgine de ahit olduk. Kendilerini kirlenmis
hisseden bu insanlara bir nevi terapi uyguluyorduk. Onlara, iyi,
gerekli ve faydah bir i yapnklanrn sovluyorduk, En gosterisli
iddianuz ise, yapnklanmn bansa hizmetettigiydi. Ashna baki
lirsa bu bir nebze dogruydu da.
'CinseUik ee istihbarat eleleydi'
Cinsellik ve casusluk, her zaman kol kola gitmistir, Ama Sta
si biinyesinde hicbir zaman bir Matahari ornegi yaanmamltlr.
Bizde bircok kadm ajaru kullandik. Her ne kadar biz hoslanma
sak da medyanm 'Romeo YOntemi' olarak isimlendirdigi bu tek
nile, bir hayli basanh olmusru, Evli olmayan gene ajanlanrmzr
banya gonderiyorduk. Bunlar iddia edildig] gibi suf banli kadin
Ian bastan icin gonderilmiyordu. 'Bekarsl1uz ee birine
duyabiliTSiniz. Boyle durumlarda mamkun oldutukadar kilit
noktalarda sekreterlik 'Japan kadmlardan di
yorduk. Basmm iddia ettigi gibi hedef; 30'unu gecmis, evde kal
ml, bunahmli kadmlar degildi. Tabii ki bunlar da oluyordu
ama, Servis olarak boyle bir kitleyi hedef olarak belirlememistik.
Tabii ki askirun kaqlhgml alamayan, bizzat kullarulan, kim icin
ve ne icin hlcbir zaman ogrenemeyen hatta bu ugur
da vargtlarup, mahkum olan kadmlar da oldu. Bunlar iin ahla
ki boyutunun ne kadar acunasiz oldugunu gosteriyordu. Bunun
la birlikte mutlulugu yakalaml olanlar da vardl. Boyle en az on
tane vaka biliyorum ki, mutlu bir evlilikle
ESKioKURTLAR ANLATIYOR
n oldu. Hatta bazilannm nikah ahidi bizzat ben olmustum.
Ama bundan hareketle servisin bir evlilik ajansi oldugunu soy'
leyemeyiz tabii. Bunlar, romantizmle ilgisi olmayan casusluk
diinyasmm van uriinleri olarak ortaya cikrmsn.
'James Bondgibi olma.chk'
1950 ve 60'larda Berlin'de oldukca gergin giinler yalyor,
duk.Berlin, cografi konumu ile adeta Soguk Savas'm odak nok
tasi olmustu, Karsihkh olarak adamlar kacmhyordu. Ben de her
an hedef olabilirdirn. Koruma vermisler ama kabul etmemistim.
Ama her zaman silahhydim. Adamlanrmzdan biri batiya iltica
etmisti. Onun verdigi tiyolar sonucu Sansolye varduncisr Blue,
her, 37 Dogu Alman ajanmm yakalandigtm soylediginde, daha
yeni baskan olmustum. Uykusuz geceler ve gerilimli anlar yaa,
rmsnk. Gerginlik bu iin dogasmda var zaten. Ama hicbir za
man James Bond tarzmda bir isimiz olmadi. Hatta direkt beni
anlatan, John Le Csrre'nin 'The Spy Who Came In From the
Cold' (Soguktan gelen casus) filmi, ticari amaclardan dolayi
abarnlnusn. Tabii ki aksiyon ve gerilim vardi ama bunlar goz
onunde gerceklesmiyordu. Bu goninmeyen bir savasn. Kendi
ararmzda 'GOrilnmeyen Cephe' terimini kullarurdik. Hattaben
'gOn1nmeyen cephenin askerleri' isminde bir iir de vazrmsnm.
'Teknik istihbarat ikinci planda kaUh'
Banda bizi ilgilendiren tesislere bocekler dinleme ci
harlan), verlesrirdik. Ama bu ite 0 kadar basanli oldugumuzu
soyleyemeyiz. Tek bir istisna haric: Ban Alman ans6lyesi WiUy
Brandt'm darusmanlanndan Egan Bahr'm odasma dinleme ci
han verlestirmis ve onun Moskova'daki bir ajanla yaptlgl gizli
g6riimeleri uzun sure dinleyebilmistik. Bu, Moskova'dan
hicbir haber alamadlglmlz bir doneme rastladlgl
faydah olmutu. diplomatl, gazeteciyi, ikili oynadlglna
inandlglmlZ devlet g6revlilerini ve hatta kendi ajanlanmlZl bile
.. ECHELON
dinledik ama, genel olarak teknik ekipmanla vapilan istihbarat
faaliyetlerinin, en azmdan Stasi acismdan ikinci planda kaldigi
ru soylevebilirim,
'Casuslufun etil;i o17JUlt!'
lhtiyar kurt Wolf' un 'Casuslugun ah1aki OOyutu' ile ilgili soy'
ledikleri ise oldukca manidar.
'Bu konu cok sik giindeme gelir. Pek sevmedigim bir benzet
me ile eevap vermeye Cephedeki bir komutan, as,
kerlerinden bazilannm olecegini bilir. Ve genel olarak konus
mak gerekirse bu konuda kendini vicdanen sorgulamaz. Tabii ki
insan olarak her olen icin iiziilmek dogaldir ama, bu tiir durum
larda en sonunda 'GOrevin tamamIa.nmasl ifin bunun Olmasl zo
runluydu' diyeeektir. Ben de bir gizli servisin baskam olarak
bircok insanm hayanm riske atnm ve yakalandiklannda hicbir
ey yapmadrm. TOm gizli servislerin elemanlan, ben de dahil,
yapnklan isin riskini ve bunun sonunda oleblleceklerini bilir
ler, Istihbarat vontemleri acismdan bakarsak, kisi bazen hedefe
giden yollann mesru olup olmamasi gerektigini diiiinebilir. Bu
Makyavelist dusunce tarztdrr, Bana da, ozellikle Romeo operas
yonlanyla ilgili olarak, benzer sorular sorulmustu. Cevabim hep
aym olmustur: 'Boyle bir zorunluluk yoktur ve bu prensip gizli ser
visleri baglamaz.' Klasik ahlak olculeriyle easusluk dunyasmi
analiz edemezsiniz. Mesela bir keresinde ajanlanrmzdan birine
astk olan banh bir sekreter 10,12 yll boyunea bize bilgi sizdrrdi.
Sonunda desifre oldu. Hapse anldi. lini, haysiyetini ve askim
kaybetti. Ama bize verdigi bilgiler acismdan, bir istihbarat ser
visinin basrolarak, gercekten bu sonuea degdigine eminim. Ba
ndaki gizli servislerin liderleri de dahil, her kim 'Bu olan biten,
ler hitr de ahlaki degil' dive dusunuyorsa, yanhs bir mevkide bulu
nuyor demektir. Casusluk vontemleri ile ahlakin birbiriyle ilgi
si yoktur.
ESKi KURTLAR ANLATIYOR.
Gkli seroisler satlCl1 Onledi
Casusluk faaliyetlerinin Soguk Savas icindeki konumu her
zaman sorgulanmrsnr, 'Casusluk insanlar tarafmda.n yapll,
saycb, sevilen bir meslek olabilirdi' diyen Montesqiue gibileri, bunu
gayri ahlaki ve hatta eytani bulurken, bazrlan ise oyunun ku
rah olarak yorumlarms, hatta istihbarat servislerinin diinya ba
nsma bir sektlde katkida bulundugunu iddia etmistir, Wolf da
kendisini boyle dusunenlerle ayru cizgide buluyor. 'Tarihciler
kadar derin analizlere girmevecegim ama, iki blok tarafmdan da
vapilan istihbarat faaliyetlerinin, soguk savasta didisen dunya
run, steak savasa girmesini onledigine inamvorum. Tum gizli
servislerin asli gorevi: siiprizleri onlemektir, ozellikle de askeri
siiprizleri! limiz buydu. Hem dogulu hem de banh ajanlar, as,
kerlere ve politikacilara nazaran daha saghkh dengesi ana,
lizleri vapmisnr ve onlann elde ettigi bilgilerlerle bircok geri
lim, steak cansmaya doniimeden bertaraf edilmistir, Dogu AI,
man Gizli Servisi'nin de, y3.anan bazr olumsuzluklara ragmen,
Avrupa'daki uzun soluklu bans atmosferinde payi biiyiiktiir.'
Kalugin:
'KGB Yanll, Istikamatte Ko,uyordu'
Oleg Kalugin 1958'de Fullbright bursu ile Amerika'ya gitti. lJg'
renci kimligi biT KGB ajamycb. KGB'de geprdigi 32 yll 00,
yunca operasyonlara imzaslru am. Ge71f YClta general rathe,
siyle KGB'nin istihbarat kadar yweldi. KGB'de bir ta,
lam reformIa.r yapllmasml anerdigi ipn 90'00 istifaya zorla.ncb. Sov
yeder'in Jatilmaslrun arcbndan Rus Parlamentosu'nda millewekili ol
duo 1998'de ClfIkIa.ma.larla ses getirdi. Kalugin, KGB'nin if
yuzanu, hede/lerini, sistemini, Papa Vakasl 00 daM olmak
uzere yapllan suikastleri, hayallankhkIa.nru ve buna benzer
birtrok ilgiTlfi: hususu dile getirdi.
.. ECHELON
Amerikahlann 'KIVl $eytan' olarak tammladiklan Sovyet
sisteminin dumeni, iiphesiz ki KGB'ydi. Gnu disardan tarum
lamaya cahsanlar, hep korun fili tammlamaya cahstrken rastla
diklan zorluklan vasadilar, Gnu en iyi tarumlavabilecek kisi,
dumende parmaklan olanlardi elbette. Soz, Kalugin'de:
'Her ne kadar benim servise kanlmarm istemese de, babam
da bir KGB gorevlisiydi. Gene biri olarak servise kanlmak be
nim icin en biiyiik idealdi. Sovyet guvenligtne ve istihbarat ser
visine hizmet etmeyi buyuk bir onur olarak goruyordum.
likle beni oldukca derinden etkileyen Sovyet rejimine hizmet
edebilecektim.
'GClteteci olarak casuslufa btllachm'
Amerika'ya ogrenci olarak gittim. Columbia Universite
si'nde gazetecilik okuyordum. Oncelikli hedefim bilgi toplamak
degil, murnkun oldugu kadar cok cevre edinmek, gelecekteki
cahsmalanm icin bir zemin olusturmak, Amerikan hayat tarn
na alismakn. 1960'da tekrar Amerika'ya geldim. Amerika ve
Birlesmis Milletler He ilgili yaymlar yapan Radyo Moskova'nm
New York temsilcisiydim. Dort yll boyunca muhabirlik yapnm
ve bu zaman zarfmda ilerde bizim hesabimiza cahsabilecek
Amerikalilan tespit etmeye cahsnm. Gene oldugum icin ozel
likle gene ve istekli kisiler uzerinde 1965'de rad
yonun dl politika editoru olarak Washington'a geldim. Daha
soma istasyon efi oldum. Eger donemin onde gelen Amerikalr
gazetecilerinden Jack Anderson gercek kimligimi ortaya cikar
masavdi, Amerika'da daha uzun yillar kalabilecektim. En ve
rimli yillar 70 arasi donerndi. Bu donemde basin sekrete
ri ve halkla iliskiler sorumlusu olarak Bircok
ESKi KURTLAR ANLATIYOR
Amerikah ve Avrupah gazeteciyle yakm iliski kurdum. Guven
lerini kazanmak icin elimden geleni yapmakla birlikte, bazen
kasitlr olarak onlan yanhs bilgilendiriyordum. Politik haberler
efi kimligiyle bircok ajan grubunu idare ediyordum. Bunlardan
birilohn Walker'dl. 1967'nin sonbahannda geldi ve on
dan sonraki 18 yll boyunca KGB icin cahsn. Akademik
lerde, askeriyede ve basm sektorunde bircok casusluk agml ida
re ettim. Bu bes yrl, beni KGB standartlanndaki en iyi ajan
yaprmsn. Basanlanmdan dolayi Moskova'ya ve cok
gene yasta olmama ragmen karst istihbarat baskan vardirncthgi
na getirildim. vil icinde aym boliimiin baskanligma yuksel
dim. .J.974 ylhnda, heniiz 40 yamda iken general rutbesi aldim.
Gorev vaptigun villar icersinde cok basanli oldum, hicbir
yetim yoktu ama zamanla felsefi boyuuaki fikirlerimde
likler oldu...
Blet
KOB'N:
.. KOB, SjC
,".' !'
'.
'KGB'nin anceUJdi hede{i clarbe yapmakh'
KGB'nin gorevi, Sovyet liderlerinin tarumladtgi bicimiyle,
Sovyet yonetici kadrolanm askeri krizlere karst onceden uyar
makti. Bildiginiz gibi Sovyet liderleri, Ban'dan Sovyetler'e
nelik potansiyel bir saldm konusunda paranoya derecesinde en
dise duyuvorlardi. Bundan dolayi, boyle bir durumu onceden
ogrenebilmek umuduyla istihbarat servislerine her istedikleri
imkan saglandi..Ote yandan baska bir gorevi ise-ki ben bunu
Sovyet istihbaranrun ruhu ve ozii olarak tarurnlayabilirim-dar
be yapmakn. Istihbarat toplamak degil, darbe yapmak: Ban'yi
zayiflatmak icin etkin onlemler almak, Banli rejimler, ozellikle
.. ECHELON
de NATO ulkeleri arasmdaki uyumu bozmak, Amerika Birlesik
Devlederi'ni Avrupa, Asya, Afrika ve Latin Amerika halklan
run gozunde dusurecek eylemlerde bulunmak, savas 01,
mast ihtimaline karsr zemin hanrlamak, diger ulkelerin Ameri
ka'ya olan guvenlerini kirmak...
Bu baktmdan Sovyet istihbaran gercekten essiz bir olusurn
duo Birbiriyle alakasiz gibi gonmen bans, genclik konferanslan,
festivaller, kadm harekederi, sendikasi harekederi, Avru
pa'daki Amerikan fuzelerine ve notron bombalanna karst pro'
testo gosterileri duzenliyor, AIDS'in CIA tarafmdan bilincli
olarak uretildigi komplolar tezgahliyor, politik, akade
mik cevrelerde ve halk arasmdaki duzeni bozmak icin yanhs
bilgiler yayryor ve sahte belgeler duzenliyorduk. Tam anlarm ile
diinya capmda bir kampanyaydi. Tabi bunlann hepsi KGB ta
rafmdan finanse edilmiyordu ama, y6nlendirme ve uygulama
safhasi bize aitti. Nihai banmnaskeri zayljlatmak,
ekonomik ve psikolojik iklimini boz;makn... '
'KGB, aracJ,dI'
Kalugin, uzun yillar kornuta kademesinde bulundugu
KGB'nin acrmasizltgryla tlgili olarak da samimi itiraflarda bulu
nuyor. 'Evet acrmasizdi. Ozellikle de Stalin zamanmdaki acima
slzhgmm bir yoktu. Eger Hitler'i Stalin'le, Gestapo'yu da
KGB ile kiyaslarsak, KGB'nin daha acimasiz oldugunu rahat'
likla sovlevebilirim. Sadece daha cok adam oldurmemekle kal
manus, kurbanlann seciminde de aynm gozetmemistir, Nazi'ler
yahudilere odaklarurken, Stalin vonettmtndeki KGB uluslara
rasi boyutta cahsiyor, Stalin'in liderligine karst cikan herkesi
ortadan kaldmyordu. Onun olumunun ardmdan KGB'de bir
takim reformlar yapildr, ama bunlar hicbir zaman icin onu, hu
kuk devletinin smlflan 0, her zaman Sovyet
liderlerinin totalitarizm yolunda kullandlgl bir lstedikle'
ri gibi kullandllar. Aslmda Sovyetler de hukuksuz bir sistemdi tie
KGB, araaydl.
ESKi KURTlAR ANLATIYOR ..
'Kimleri old:uTiiyorduk?'
KGB'nin bizzat kendisi oldurme olaylannda aktif gorev al
rmyordu. Bunun icin KGB biinyesindeki suikast biriminin act
masiz yonremlerl kullaruhrdi. Yurt dismda vapilacak suikastler
de ise oldukca secici davramyorduk. Mesela bir kisinin
KGB'nin olum listesine girmesi icin birtakrrn kriterler vardi.
Oncelikli olarak Stalin'in zamanmda onun politik hasimlan
hedefti. Trotfki'de bunlardan biriydi. lkinci sirada Ukraynah
milliyetciler ve Rusya disma kacip da rejim aleyhine cahsan
multeciler vardi. Bunlar giyablannda olume mahkum ediliyor
duo Ukraynah milliyetci lider Stefan Bandera bu kategoriye gir
digi icin lkinci Diinya Savasi'ndan soma Avrupa'da olduruldu.
siradaysa ordu, gizli polis ve KGB bunyesinde olup da
Ban'ya iltica edenler vardi. Ben karst istihbarat bolurnunun ba
gectigimde, gorevimiz, bu kisilerin yerini tespit etmek ve
oldurtilmeleri icin gereken bilgileri saglamakti. Suikasder ge
nellikle sahte kimlikli ajanlar tarafmdan vapihyordu. Biz, aktif
oldurme eylemine kansrmyor, sadece hedefi anyqrduk. Benim
zamammda diizineden fazla askeri personel KGB'nin olurn
listesindeydi. Mesela Balnk Denizi'ndeki kruvazorlenmisden
birinin komutaru olan Nikolai Shadrin bunlardan birivdi. Met'
resi ile birlikte lsvec'e iltica etrnis, ulkesine hizmet yeminini
bozdugu icin olurne mahkum olmustu. Bununla birlikte yiiksek
mevkili yonetici kesimden de isimler vardi, ama bu isimleri bi
ze bizzat Sovyet liderleri belirliyordu. Bunlardan biri lran Sahi
Rlza Peh1evi'ydi. lki girisimde bulunduk, ikisi de basansiz oldu.
Baska bir ornekse, KGB'nin Alfa timi tarafmdan 1979'da Ka
bil'deki ikarnetgahmda oldurulen Afganistan basbakaruydi.
KGB'nin gucunun cok abarnldigiru da soylernek isterim. Mese
la suikastl ile ilgimiz oldugu tamamen hayal iiriiniidiir. Be
nim ismini verdiklerimin Batl'dan ya da Dogu'dan
onemli isimler hedef listemizde Bunlann hepsi de'
dikodudan ibaretti.
.. ECHELON
'Georgi Markov Bulgarlann ricaslydJ.'
Markov istisnai bir durumdu. Herseyden once Sovyetler'in
degil, Bulgarlann ahsi meselesiydi. TodorJivkoo baskanhgmda
ki Bulgar yetkililer, kendilerini kryasiva elestiren eski elernan
lanndan Georgi Markov'u ortadan kaldirmarruz icin bizden yar
dim istemisti. KGB'nin 0 zamanki baskaru Andropov, Jivkov'un
planlanna alet olmak istemiyordu ama, istihbarat biriminin
baskaru olan Vladimir onu ikna etmisti, Bulgar gizli
polisi, KGB'nin bir koluydu. Dogu Almanlar, Polonyahlar ve
ta C;ekler ipn bile bir ey diyemem ama, bir bakasl ya da Bulgarlar
ne derse desin, Bulgaristan Sovyetler Birligi'nin 16. Cumhuriyeti
biydi. Hatta kendileri bunun resmi olarak ilan edilmesini iste
mesine ragmen, Sovyet liderleri bunu yapmayacak kadar zeki
davranrrusn. Andropov sonunda ikna oldu ve 'Kiisel olarak
nlmamakla birlikte ,Bulgarlarlara istedikleri ekipmanlan ve bunlan
kullanmak ifin gereken bilgileri venn' dedi. Bir dizi silah sistemi
sunduk. Bunlann arasmdan, daha sonradan 'Bulgar emsiyesi'
olarak iinlenecek olan zehirli mermi atan emsiyeyi sectiler, Be
den ile temas ettiginde hafif bir agn veren merminin icindeki
zehir 24 saat icinde kurbanm vucuduna vavihyor ve olduruvor
duo Ama Markov vakasmda bir ekilde mermi ve icindeki zehir
ortaya cikanldr. 0 zamanlar icin biiyiik bir skandal koparan bu
cinayeti, Sovyetler asla kabul etmedi. Bunu resmi olarak ilk
aciklayan benim.
'Sinir sistemimiz fokmiqtu'
Bana kalirsa, Soguk Savas'm kazamlmasmda asil belirleyici
unsurlar, ekonomik teknolojik anlirnlar ve politik artlar
olmustur, Bu denklemde istihbaratm veri az olmakla birlikte,
casusluk faaliyetlerinin, Soguk Savas'm sicak bir cansmava do
nusmesini engelledigini sovlevebilirirn. llginc bir ornek vermek
isterim. Eski bir Sovyet subavi olan ve daha soma karst tarafa
iltka eden Oleg Penkovsky, Amerikahlara oyle miikemmel
ESKi KURTLAR ANLATIYOR
giler vermisti ki, Bakan Kennedy, bu bilgilerden hareketle
baFuze Krizi'nde belirleyici adimlar .atabildi ve Sovyet
nin Kuba topraklannda konuslanrnasiru engelledi. Eger Ameri
kan hukumeti, Sovyetler'in 0 zamanki niyetlerini, vurus kapa
sitesini ve ellerindeki fiize sistemlerini detavli olarak bilmis ol
rnasavdi, muhtemelen iki ulke arasmda sicak bir cansma ola
cakn. 0 zamanlar ben tiim olan bitenlerden detaylan ile habet
dardim. Krizin, steak bir cansrnaya donusme ihtimali, sinir sis
temimizi cokertmisti.
'Amerikan denizaltllannm nefesini bile dinledik'
Soguk Savas doneminin onde gelen ajanlanndan John
ker'm amiri bendim. Sovyet Buyukelciligi'ne geldiginde, kisa
zamanda ne kadar biiyiik bir bahk vakaladigmuzr anlarmsnrn.
Zaman zaman biiyiik kahverengi cantalarla 'cok gizli' belgeler
getiriyordu. 0 zamanlar bunun giivenli bir yol olmadigmi, mi
ni kamera ve benzeri ekipmanlar kullanmasi gerektigine ikna
etrnek icin cok ugrasrmsnk. Walker'm onerni, sadece Ameri
kan Savunma Sistemi ile ilgili cok ozel bilgileri getirmesinden
aym zamanda donanmarun kullandigi ifreleri getirme
sinden kaynaklamyordu. Sovyetler bu ifreler vasitasryla, Arne
rika'nm diinyanm dort bir tarafmdaki filolan ile yaptlgl haber
lesmeyi uzun siire takip etti. Donanma, Amerikan savunma ya
PISI icindeki en vurucu Nukleer bashkli fiizeler atabilen
Amerikan nukleer denizalnlan, en cekindigirniz silahlardi.
Bunlar Sovyet krvilanna yaklasabilir ve birkac dakika icinde
basta Moskova olmak uzere, Sovyetler'in en onemli sanayi bol
gelerini vurabilirlerdi. Biitiin bu trafigi izlemek, ne konustukla
nru, hedeflerini, manevralanru onceden bilebilmek, bizim aci
rmzdan stratejik bir hazinevdi. Walker bunu saglarmsti.
'George Blake, yeryUtUndeki cenneti buldugunu sandi'
George Blake'in kornunizrne vonelrnesi bence icindeki sag
lam Hristiyani degerlerden kaynaklamyordu. Belki alrabilirsi
ECHELON
niz ama komiinist ideolojinin ozii, erken donem Hristiyanligm
bircok ogesini banndirmaktadm lnsanlann kardesligi, uluslann
kardesligi, esirlik ve evrensel sevgi ve diger bircok baska oge..
Kuzey Kore esir kamplannda bulundugu esnada, ki bizim de
bircok ajarurmz orada muhtemel ajan adaylan anyordu, komu
nizmi tamdi ve kendince, Hristiyanligm hedefi olan yeryiizii
cenrtetine, Sovyetler Birligl'nin mesalesini taldlgl komiinizm
ile ulasilabilecegine kanaat getirdi. Size de oldukca cazip gel
mez miydi? Gercekten de Blake'in kendi icinde oldukca saf bir
dunvasi vardi. Halen de oyledir, Ban dunyasma, Ingiltere've
ihanet etmisti. Onun verdigi bilgilerle bircok Ingiliz ajaru idam
edildi. Bunlan hicbir zaman ogrenemedi. Hatta imdi bile soy
lesek, inanmayacaknr, Ama oldu ve ona hicbir ey soylenme
di ,
1.
'Kim Philby hayal ifinde oldu'
Kalugin, Ingiltere'ye ihanet ederek Sovyetler'e slgman ve
verdigi bilgilerle bircok Ingiliz ajarunm olumune vol acan 'eisa
nevi ajanlardan' Kim Philby'nin dunyasi He ilgili ilginc anek
dotlarda sunuyor,
'Philby ile 1971'de ilk tamtlglmda, ona daha onceden veril
meyen bircok imkamn kapisim acnm. Demir perde iilkelerini
gezdi, Kiiba'ya gitti, gene ajanlannuzla tamsn, onlara ogret
menlik yapn. Benim fikrim, ona olmak istedigi gibi biri olma
imkam vermekti. Kendini alkole vermisti, inzivada vasryordu
ve giderek Sovyet sistemine olan inaner zavifliyordu. Ne yank
ki, amirlerimden bazrlan onun her zaman kontrol alnnda bu
lundurulmasi gerektigine inaruyordu. Ben goreve geldikten
soma da telefon konusmalan dinlendi, mektuplan kontrol edil
di. Arnac netti: Onu disardan gelebilecek potansiyel tehlikele
re karst korumak. Sovyet istihbaran, Ingiliz ajanlannm her an
onu ortadan kaldirabileceginden endise ediyordu. Bundan do
layi her admuru izledik. Onu korudugumuzu diiiiniiyorduk. lp-
ESKi KURTLAR ANLATIYOR
leri elime almca, onun hakkmdaki iiphelerin hepsi ortadan
kalkn. 'Sovyet 'sistemi alkesine ihanet eden buinsana du
rUst OlmahylZ, hakkmdaki kurtulmabY1Z' dedim ve
bunda da basanli oldum. Ona Sovyetler'in en biiyiik onuru sa
yilan Lenin verilmesi icin Sonunda Andropov,
politburoyu ikna etti ve Philbv'e devlet nisam verildi. 1980'de
vollanrmz aynldi. Bana gonderdigi bir mektupta, 'Burasl aym
Romalmaparatorlugu gibi. Mahkemede kimse ne olup bittigini bil
miyor; dedikodu, iitira ve bir ylgr.n net degil' di
yordu. Acikca ilgisizlikten hayal kmkligma ugramltl. Yalmz
oldu. Adina ihanet ettigi Sovyet sisteminin ileyi tam onu ha
val kmkligma ugratnusn. Acikcasi 0 oldiigunde, aym hayal ki
nkliguu ve aldatilnuslik hissini ben de duymustum.
Prag Bahan beni uyandmu
1968'de, Washington'da istasyon efiyken Amerikan istih
barat birimlerinin en gizli vazrsmalarma ulasabiliyordum. Ve
aym donemde Moskova'dan, Rus tanklanmn Prag'a girerek,
Prag Bahan olarak isimlendirilen olaylan basnracaguu ogren
mistim. 0 zaman vapilan Rus propagandasma gore, Cekosla
vakya, anti-komunist gucler, NATO ve diger banli gucler tara
fmdan isgal edilecekti. Benim elde ettigim bilgiler ise, basta
ABD olmak iizere hicbir batih gucun bu iste parmagirun 01
madigi, Prag Bahan'mn, Ceklerin bir ii oldugu eklindeydi.
ESKi KURTLAR ANLATIYOR

ECHELON
lstihbarat gorevlisi olarak, bu goruslerimi ve konuyla ilgili
Amerikan kaynaklanndan elde ettigim bilgileri Moskova'ya
ilettim, Daha sonradan meslektaslanmdan ogrendigime gore,
Andropov benim bu konudaki mesajmu okuduktan sonra
'Kimseye gOstermeden imha edin' dernisti. Bu benim aradigim ce
vapn. Bana gore, Cekoslavakva, Kruscev'in kurbanlanndan bi
rivdi. Humanism maskesi givdlrilmis Sosyalizm'in vavilmapoli
tikasi. Cekoslavakva'vi isgal ettigimizde, geri cekilmeyecegimi
zi anlamisnm. Bu olayla birlikte yanhs istikamette yol aldigum
diiiindiiren olaylar silsilesi baslarmsti.
IHep banmn ardmda kakhk'
Sovyet teknik istihbarat giieii, insani kapasitesinin cok al
tmdaydi. Hep banrun ardmda kaldik. Teknik istihbarat kabili
yetimiz, hicbir zaman Rus liderlerin ovdiigu kadar ileri bir nok
tada olmadi. Hatta ve tesadufi basanlanmiz abarnldi, Bir
keresinde, 1960'larda, donemin Amerikan Ulusal Giivenlik
Konseyi damsmanlanndan Henry Kissinger'in nisanhsi ile yap
tlgl telefon konusmasim kaydetmistlk. Henry, bir geee once
TV'de nasil goriindiigunii soruyor, nisanhsr ise 'harikaydm' di
yordu. Henry, 'baka, ... ' dive iisteliyordu. Dogal olarak
bir erkek olarak gururunun ve egolanrun tatmin olmasiru isti
yordu. Bu konusmanm doktimunu, teknik kapasitemizin
bir omegi olsun dive Moskova'ya gonderdik, Sonradan
dim ki, bana gore hicbir istihbari degeri olmayan bu konusma,
Kremlin'de oldukca ses getirmisti. Buradan hareketle, Ameri- .
kan sisteminin en derin noktalanna kadar sizabildiglmlz sonu
eunu cikarrmslardi ki, bunun ash yoktu. Biiyiik bir manipilator
olan Andropov, Politburo'yu, banlr liderlerin en mahrem ko
nusmalanru dinleyebileeek teknik seviyeve geldigimiz hususun
da ikna etmek gonderdigim bu bilgileri iyi kullanml
tl. Teknik malzemelerin kullammmda 0 kadar baanh oldugu
muzu soyleyemem. Dinleme cihazlan, gizli kamera ve benzerle
rini operasyonlarda kullamyorduk. Biiyiik
daha insani istihbarat on plandavdi. Teknik hicbir
zaman Ban'vi vakalevamadik. Teknolojilerini Tak
lit edip gelitirene kadar, onlar bir yenisini cikanp vine bizi
ride brrakivorlardi.
'Yddlt SavO41n bki korkutmutu'
Sovyet liderleri daha da paranoyak oluyordu.
Liderlerle birlikte sistem de ihttvarhvordu- Hepsi 1941 Hazi
ran'mdaki Alman igalini yaamltl ve ABD He Ban'nm, Rus
ya'YI igal etmek icin hazuhklar yapugma inamyorlardl. Hem
de bu kez nukleer silahlarla! 1981 ya da 82'ydi. 0 zamanki KGB
efi Andropov'dan bir mesaj gelmisti: 'lkinci Dunya
sonra Ban ile olan sleak ihtimali, zaman bugiinku
dar yuksek BBC'yi, banh yaymlan takip ediyor, iyi
bilgilendiriliyordum ama bu mesaji hakh crkaracak hicbir man
nkh sebep goremiyordum. Ne olmustu ki? 'Belki de benim
digim, bir vardlr' dive diiiindiim, 0 za
manlar istihbarat boliimiinde 'Yukardakilerin
bildigi ama bizden gizledigi olabilir' dedim kendi kendi
me. Daha sonradan bu korkunun sebebi ortaya Baskan
Reagan'm Yddlz Programl sayesinde diinyanm daha gu
venli olabilecegi eklindeki bizim Ihriyarlan pani
ge sevketmisti. Amerika ile girdigimiz silahlanma yanml de
yam ettiremeyeeeklerini anlamllardl. Yolun sonuna gelmitik.
da zaten birkac yll sonra bu idrak etmisti.
Amerika bu programa baslavip ya da bovlesi bir fUze savunma
sisterni kurmavi diiiindiigunii aciklayip, bir de ardmdan Re
agan, Sovyetler icin ImparatorluRu.' benzetmesini kulla
nmea, ihtiyar liderlerimiz, Amerika'nm bize saldlnnayl
diigii sonueuna ulamllardl!
ECHELON
111,-
KGB nifin kaybetti?
KGB, bandaki ya da dogudaki ernsalleriyle krvaslandigmda
SlmrS1Z bir giice sahipti. Yanm milyona sahip eleman aglyla en
biiyQguydii. Oldiirdiigu milyonlarca insan bakimmdan en act
maS1Z olaruydi. Ingiliz Gizli Servisi ile birlikte en deneyimli ve
en eski sistemdi. Sovyet Gizli Polisi'ni de ayrn icine
alabilirim. tyi finanse ediliyor, en yetimi elemanlan istihdam
ediyor ve istedigi her yere stzabilivordu. Ama uzun soluklu ya
nsta basansiz oldu. <;iinkii kotugu istikamet vanlisn.
'Sovyetler'in Sonunu Goremedik!'
CIA analisti Melvin Goodman
Melvin Goodman 1966-86YlUan araslnda Soguk Savl'm ensr
cak donemlerinde CIA'mn Sovyet Masasl'nda uzmananalizcilerden
biri olarak Dalla sonra dlileri Sovyet uzmam
olarak da garev yapan Goodman, halen National War College'de
uluslararasl ilikiler profesOrU olarak meslek Ylanum surdurii.yor.
Aym zamanda International Policy isimli dii.uru:e iaetim.
nin onde gelen uyelerinden. Goodman'in 'Gorlxu:hev's Retreat: The
Endof Superpower Rivalry in the Third World', 'The Wars of
ard Shevardnadze' ve "The End of the Cold War' isimli eserleri
lunuyor. Goodman, 1998'de CNN kanalma mulakatta,
CIA, KGB ve genel olarak istihbarat dunyaslyla ilgili birinci
dan, tespitlerde bulunuyordu.
'CIA, KGB'den dah4 saldugandl'
CIA ve KGB arasmda her iki ulkenin politik kulturunden
kaynaklanan farklar vardi. Sovyetler Birligt genellikle, Rus kul
tiiriinii goz onunde bulundurursak, daha muhafazakar, risk sev
meyen ve surekli askeri ihtilaftan kacinan bir vapidavdi. Birle
sik Devletler'in politik kultunl biraz daha cesurdu. Politik ve
ESKi KURTlAR ANLATIYOR
askeri planlama konusunda daha cesurduk ve her firsatta risk
alabilecegimizi gosterdik. Mesela suikastler konusunda. Bildi
gim kadanyla Sovyetler'in dogrudan dahil oldugu en son su
ikast 1959 ya da 60'daydl. 0 tarihten soma politik bir cinayet
ilemediler. Diger taraftan CIA'ya bakm. 50'li ve 60'h ytllar bo
yunca sadece politik suikastlere (en azmdan girisimlert) degil,
70'lerde"Vietnam'da siradan cinayetlere de imza anyordu. Ku
ba'da rneshur Mongoose operasyonu Castro'yu ol
diirmeye cahsnk. Sarulanm aksine, dunyayt savasm eigine ge
tiren Kuba Ftize Krizi'nden soma bile Castro'yu oldurmeye
nelik faaliyetler devam etti. Halbuki herkes CIA'dan biraz da
ha isleri aglrdan almasmi bekliyordu. Bu arada Sili'de, Viet
nam'da, Kongo'da Lumumba'ya yonelik suikast girisimleri oldu.
Bana gore darbeler soz konusu oldugunda da CIA, her zaman
KGB'den daha curetkar oldu. Mesela Iran ve Guatemala or
neklerine bakin. (Tabii aym zamanda Turkiye'yel A.<;.) Orta
Amerika'da insan haklan ihlalleri konusunda teskilat cesur
davrandi. Guatemala ve Honduras felaketleri onumuzde.
1970'lerde CIA'YI sorusruran komisyonlar sayesinde, tiim bu su
ikastlerin ve gizli operasyonlann Beyaz Saray'm bilgisi dahilin
de gerceklestirildigini, vonetimin CINya yeilllk yaktigiru
rendik. Bircoklanmn dedigi gibi, CIA, basibos bir fil degildi.
Hersevi yonetimin nzasryla vapmisn. Zaten 1976'dan soma
CIA'nm politik suikastler diizenlemesi vasaklandi.
!Jata,.

'CIA Sooyetler'in fokiiunu tahmin eclemedi!'
CIA tarihindeki en buyuk hata, Sovyetler Birligi'nin kapasi
tesini, yeteneklerini ve niyetlerini analiz etmedeki baanSlZhgl
---
ECHELON ESKi KURTLAR ANLATIYOR
oldu-. Bunun sebebini, 1981'de teskilatm basma gelen William
Casey'in politik ve ideolojik yaptsma bagliyorum. Casey, SOy,
yetler'in zaytfhgmdan bahseden ya da onlarla uzlasi arayisma
giren politik siirece hicbir istihbarati katkida bulunmadi.
1981'den itibaren de, ozellikle de Reagan'm iki donem siiren
iktidan boyunca, CIA'dan cikan bilgiler, sadece Sovyetler'in
giicii, sinsiligi ve sistemlerinin ne kadar tehdit edici olduguyla
ilgiliydi. Sovyetler'in aslmda zaylfladlgl, ekonomilerinin
te oldugu, askeri kapasitesinin viprandigi, silahlanmanm sirur
landmlmasi icin can atnklan ve stratejik bir geri cektlmenin
eiginde oldugu gibi bilgiler asia Beyaz Saray'a iletilmedi,
1985'de Gorbacov iktidara gelince, farkh bir Sovyetler Birligi
diiiindiigiinii gostermeye basladi. Seleflerinden farkli bir
politik anlayisi vardi, Sovyetler Birlig! icin yeni bir stratejik or,
tam varatmayi, Amerika ile olan iliskileri yeni bir stratejik ya
piya bunmdurmeyi istiyordu. CIA, bu adam ve politikalan hak
kinda da varuldi. Silahlann smirlandmlmasi, yerinde denetim,
Sovyet birliklerinin cekilrnesi, Sovyet donanmasmm Akdeniz'i
ve Hind Okyanusu'nu terk etmesi, savunma butcesinde yapnk
Ian dey kesintiler gibi, 1985'den 90'a kadar ahit oldugumuz
cesur adimlan hanrlarsamz, CIA bunlarm hicbirinde vonetimi
tatmin edici ekilde onceden bilgilendtrememisti! Amerika'nm
silahlanma vansmi bilerek nrmandirdigi, bu ekilde ekonomik
takati kalmayan Sovyetler'i pes ettirmeyi planladigina dair bir
iddia var. Dogru, eklen boyle oldu ama, bunun CIA'nm ongo
ruleriyle bir ilgisi yok. Hatta Reagan hiikiimetinden hicbir kim'
senin, 'Sovyetler'i pes ettirmek. ifin batfeden bu kadar fok pskeri
harcama yaplYoruZ' anlarnma gelecek bir eyler dedigtni bile
duvmadim. Sovyetler'in cokmest kendi icinde gelisen bir olav.
Ekonomik bizim tamamen dismdaoldugumuz, poli
tik ve ekonomik sebepleri olan bir fenomendi. Sovyetler, poli
tik duzlemde ve ekonomik kabiliyet olarak Was etmis bir sis,
temdi. Ama CIA bunu goremernisti! Sovyetler Birligi karton
dan bir ev gibi vikildr, cunkti gercekten kartondan bir evdi. l,
te ideolojik sebeplerden dolayi CIA, bunu bir turlu anlayamadi.
tie Rusya'Yl yakmlatJrnuuhk'
Bana kalirsa istihbaratm rolunu biraz abartryoruz. Bir kez
politikacrlar belli bir politikada karar kildr nu, dogruya da Van,
h, istihbarann bu politikada 0 kadar buyuk degiiklikler ger
ceklestirecegine inanrmvorum.
Mesela Ronald Reagan, baskanhgmm ilk doneminde kendi
sini tamamen silahlanmaya adarmsn. Eger CIA, az once belirt
tigim gibi, Sovyetler'in icinde bulundugu gercek duruma vone
lik istihbarat getirse bile, Reagan politikasmi devam ettirmek
icin baska bahaneler bulabilirdi. Bu baglamda, politikanm ken'
dine has enerjisi ve dinamikleri olduguna inaruyorum. Ama di
geT taraftan CIA'nm ozellikle 60'h villardastratejik istihbarat
konusunda degerli isler yapngim soyleyebilirim. Richard Nixon
ve Henry Kissinger bu istihbaran iyi okuyarak, uluslararasi top'
luluktaki diplomatik satlasmalarda buyuk rol oynadilar, Buna
ornekolarak CIA'mn 50'nin sonlan ve 60'larm basmda, Cin ve
Rusya'nm biraraya gelmemesine yonelik cahsrnalanru gostere
biliriz. Kennedy ve Johnson yonetimleri degil ama, Nixon yo'
netimi, imdilerde politika' olarak adlandirdtguruz bu
oyunu basanvla ovnadi, Sovyetler ve Cin'le, onlann birbirleriy
le kurduklanndan daha iyi iliskiler kurarak, bu cok onemli stra
tejik ili,kiyi gibi yonlendirebildik. Bunun temelinde
de iyi istihbarat yatryordu, Ve vine silahlarm suurlandmlmast
ve silahsizlanma girtstmlerine bakarsamz, istihbarann onemli
blr rol gorebilirsiniz. Istihbarat, ve ozellikle casus
uvdulanrmz, Sovyetler'in stratejik envanterinde ne oldugunu,
pazarlik yaparken nelerden taviz verip veremeyeceklerini anla
mamiza vardrmci oldu. Silahlann simrlandmlrnasr anlasmalan
ru bu billncle vapip kontrol edebildik. 60'lann ve 90'larm ba
mda istihbarat gercekten hayati rol oynadi.
.. ECHELON
Yuzylhn Casusu: Melita Norwood
Gectigimiz yuzytlm belki de en uzun siireli hizmet veren ca
susunun, U anda kendi halinde vasayan, Londra'nm guneyin
deki kucuk evinin bahcesinde sebze yetistirip recel yapan 88
yasmdaki ihtiyar bayan Norwood oldugunu soylemistik. Melita'
Norwood, 1945 vilmda Sovyetler Birligi'ne lngilizlerin elinde
ki atom bombasmm sirlanrn vererek, bir yll sonra Sovyetler'in
de 'atom kulubu'ne iiye olmasmda bas rol oynayan casus olarak
istihbarat tarihindeki yerini almisn.
1937'den 1972'ye kadar Sovyet Gizli Servisi KGB adma ca
hsan bu em pin kendi halindeki kadmm, asnn en onde geleh
casuslanndan oldugu, 1992 vihnda ortaya ctkn. Bayan Norwo
od'un gizli dunyasiru su usnme cikaran isim, 1992 vilmda lngil
tere'ye slgman KGB arsiv gorevlisi Vasili Mitrokhin oldu. Mitrok
hin iltica talebinin kabul edilmesini karsihksiz birakmadi tabii,
aralannda bayan Norwood'un da bulundugu bir dizi lngiliz va
tandasi Rus ajammn isimlerini MI6 patronlannm rnasasma kov
duo Bayan Norwood, her ne kadar bilimsel bir arsstirma kuru'
munda alt kademeli bir me,
mur olarak calisivor olsa da,
aralannda atom bombast
srrlan da olmak iizre bir dizi
cok onemli bilgiyi, emekli
oldugu 1972 yrlma kadar
Ruslara iletmeyi basarnusn!
50 yd SUTen casusluk
Ingiliz gizli servisi kendi
sini 1940'h yillardan itiba
ren takibe almasma rag 'Insanlara refah ve qitlik vadettigi
Ruslar'a atom bombaslmn S1mnl verdim'
men, casus oldugunu ancak
bayan Norwood, son andaipten
iltica eden KGB arsiv go
kumJldu. yaplyor.
ESK-i. KURTLAR ANLATIYOR
revlisi sayesinde ispatlayabilmisti. Casusluk kariyerine basladi
gmda, Londra'nm kuzeyindeki metal arasnrma irketinde bes
yrldrr sekreter olarak cahsrvordu. Sirket, lngiltere'nin nukleer
silahlanm gelistiren bir olusum icerisinde onemli arasnrmalar
yapryordu. KGB adma kabul ettigi esnada, personel
sorumlusu olarak terti etrnisti. Cok guvenilir bir eleman olarak
bilindigi icin onemli belgelerin tiimii elinden geciyordu. Ama
kimsenin dikkatini bu kadm, stk sik Rus ajanla
n ile bulusarak elde ettigi gizli belgelerin kopvasmi Ruslara ak
tanyordu. 45'den itibaren gizli belgelere ulasabilecek konuma
gelen Norwood'un sola donuk egilimleri, lngiliz Gizli Servisi
MI6'mn dikkatini cekmistt. Bundan dolayi 49'da gizli belgeler
le ilgisi kesildi. 51'de hakkmdaki simrlamalar kaldmldi ve Nor'
wood, gizli bilgileri Ruslar'a aktarmaya devam etti. MI6 yetki
lileri 1965'de onun Rusya adma casusluk yaptlgl sonucuna ulas
malanna ragmen yeterli delil olmadigi ve takip eden arasnrma
Ian sabote etmemek icin harekete gecmediler, 92'de KGB arsiv
gorevlisi Vasili Mitrokhin, beraberinde 6 kutu belge ile lngilte
re'ye iltica em. Getirdigi belgeler Norwood'un KGB'nin maas
h memuru oldugunu gosterivordu. Buna ragmen halen devam
etmekte olan operasyonlann sekteye ugramamasl icin bayan
Norwood hakkmda islem vapilmadr ve bakanlar kurulu bu ko
nuda bilgilendirilmedi. 96'da Mitrokhin'in getirdigi bilgiler ka
muoyuna aciklandi. Kabine, Norwood'un casus oldugunu 98'de
5grenebildi. Acikcas; hukumet ve gizli servis, ihtiyar kadiru ne
yapacaklanm bilemiyorlardi. Kanunlara gore bayan Norwo
od'un yargtlanmast ve muhtemelen idam edilmesi gerekiyordu.
Ama ihtiyar sevimli bir nine goruntusundeki bu kadmi asma
run ortaligr kansnracagma inanan yetkililer bu fikirden vazgec
tiler. 99'un 22 Nisan'mda konuyla ilgilenen bassavci, Norwood
hakkmda sorusturmarun 92'den itibaren zaman asimma ugradi
gml one surerek, bu saatten sonra yargrlanrnasmm ve muhte
melen idam edilmesinin 'uygunsuz' olacagi sekltndekt gerekce
li karanm acikladi. 'aksek idealleri' ugruna ulkesinin nukleer
ECHELON
sirlanm Rusya'ya satan kadm, ulkesinin merhameti ile ipten
kurtulrnustul
'P4man degilim!'
Sirn cikuktan soma 'apttklanmdan degilim ve
yapllmast gerekenleri yapttg,.ma inamyorum' sekltnde ilginc acik
lamalar yapan bayan Norwood'un casus kimliginden haberdar
olan tek kisi, esiydi. Cok yalvarmasma ragmen kansmi bu yol
dan donduremedi. Hatta kin bile, yakalanana kadar annesinin
ne dolaplar cevirdiginden haberdar degildi. Bayan Norwood,
yakalandiktan soma MI6 sorguculanm fazla ugrasnrmadi. Her
eyi buyuk bir gururla anlatn. lnanmis bir komiinistti ve ona
gore; 'Sovyetler Birligi, egitim ve saguk alamnda he:rkese
lar sunan, zenginligi olarak bir sisteme yonelik bir or
nekti, batlular ise onu ortadan k.aUhrmaya Amerika ile
Ingilter;e'ninsahip oldugu bombastna, Sovyetler'in sahip
mast buyak bir }takstzliktt!" Norwood, nukleer savasa sebebiyet
verebilecek hir girisimde bulundugu icin cok elestirildi ama,
farkmda olmadan diinyaya iyilikte bulundugunu ve denge un
suru olusturdugunu iddia edenler de vardi. Onlara gore; Ameri
ka, 1950'lerin basmdaki Kore Savasi'nda, Sovyetler'in de elinde
nukleer silah. bulundugunu bildigt icin, Japonya'da oldugu gibi
rahat davranamarrusn!
En ,uksek
Bayan Norwood, 1930'larda komiinist ilkelere gonul vermis
ve gizlice komiinist partisine iiye olmustu, Hie kimse komiinist
oldu.gunu bilmiyordu. Naif, irin ve kendi halindeki vapist,
onun. yiizyllm en onemli casuslanndan biri oldugu gercegini
gizliyordu. Ovlesine onernli bilgiler sudirraisn ki, Ruslaronu,
en vuksek nisanlardan biri olan, 'ktvl kUJk' ile odullendirmis
ti, Ruslar adma casusluk yapmay.a basladigmda daha 25 yasmda
gencecik bir ktzdl. Sola meyilli politik ideallerinin kaynagl,
ESKi. KURTLAR ANLATIYOR
vanyalt babasmdan ona miras kalmisn. Joseph Stalin'in Rus
ya'da iktidara gelmesinden dort yll soma Rusya hesabma casus
luk yapmaya basladi, a zamanlar Stalin'in Rusya icinde yaptlgl
zuliimlerden diinya Muhtemelen idealist Norwood
da. 40 vil Ruslar hesabma cahsmasma ragmen banka hesabmda
bir oynama olmanusn. Kendisi bu durumu 'para degil yaksek
idea1lerim ifin casusluk yaptmt' eklinde izah ediyordu.
refel yaplyor
lngiltere'nin en onemli casusu imdi 88 vasmda ve 50 yll
once maternatik hocasi ei ile satin aldiklan ve casusluk vasa
rnmm tiimiine tarukhk eden Londra dismdaki iki katli evinde
mutlu bir yasarnsiiriiyor. Esi 1986'da oldiigiinden bu yana val
ruz vasiyor, lfadesine gore, ei de inanrrus bir sosyalistti. Casus
luk yapmasuu onaylarnadigt halde, hicbir zaman onu durdur
mayi denemedi.
Yakalanmasmm iizerinden uzun villar gecmesine ragmen ha
len kendisini KGB adma cahsmasi icin kimin ikna errigini
lemeyen Norwood, Rusya'ya en son esi ile 1979'da ve
kendisine verilen para odiiliinii kabul etmernis. Ruslara aktardi
bilgi ve belgelerle Rus nukleer silahlanma progranuru hizlan
diran Norwood, Rusya adma cahsan en onemli kadm casuslann
basmda geliyordu. Oyle ki, onun gonderdigi bilgiler sayesinde
lin, Ingiliz nUkleer silahlanma progra11U hakkmda kimi Ingiliz
lanndan daha fok bilgi sahibiydi. Doneminlngiliz Basbakaru Cie
ment Aulee'nin kabinedeki arkadaslanndan bile gizledigi bilgi
ler, dogrudan Kremlin'e ulasryordu. Halen bahcesinde
meyve yetitirip recel yapan bayan Norwood, arasira kendisi ile
roportaj yapmaya gelen basin mensuplanna, kendi
si aleyhine casusluk yapmasmt hif demekte.
Buradan tekrar Mitrokhin'e donelim, 77 yasmdaki Mitrok
hin, bir zamanlar yiiksek ideallerle baglandlgl komiinizm
yiminin baanslz oldugunu diinyaya anlatmak KGB adma
_L-__
cahsan banli ajanlann isimlerinin yazrh oldugu belgeleri ayak
kabilanna saklayarak lngiltere've iltica etmisti. Halen lngilte
re'nin bilinmeyen bir bolgesinde farkh bir kimlikle yasarrum
surduren Mitrokhin, verecegi gizli belgeler karsihgmda itirafla
nnm, gelecek nesilleri uyarmak amaciyla, vaymlanmasuu art
kosmustu. 1956'dan 1984'e kadar KGB'nin vabanci ofisler ser
visinde calisan Yiizbal Mitrokhin, 10 yll icersinde, evine getir
digi 300 bin dokumam el vazist ile kopyalamis, orjinal belgele
.ri ise yakrmsn. 1992'de Ingiltere'ye slgmdl. MI6 gorevlilerinden
Richard Tomlinson, gazeteci kimligivle Rusya'ya gitti ve Mitrok
hin'in el vazist ile I):ogaltttgi belgeleri 6 uliminyum bagaj icer
sinde lngiltere've getirdi. Bu belgeler arasmda Norwood'un ger
cek kimligini al):lga I):lkaranlar da vardi.
'KGB beynimk;i YJkach'
Mitrokhin iltica ettikten soma The Times'a verdig] mulakat
ra, 'KGB'ye 1948'de kankllm. Patti propagandaslile gOzlerimizi bag,
lanularcU. Zamanla bize anlanlanlarla garduklerim arasmdaki kot,
Ufurum gozlerimi (lfn. KGB olarak surekli BBC, Voice of
America veRadio Liberty'nin yaymlanm takip ediyar raparluyarduk.
Orda soylenenlerle Sovyet hallana anlanlan, .
lar arasmda zerre benzerlik yoktu' diyordu.
1917'den bu yana tutulan KGB belgele
rinin dudak ucuklatacak sahip 01,
. dugunu anlatan Mitrokhin, donernin
iinlii Rus baleti Nureyev'in banya iltica
etmesinin ardmdan KGB'nin onun
ayaklanm kirrnak icin plan vapngma da
ir belgelere gordiigunii de soyluyordu.
'eni bir Kudas anyarduk ama komunizm
bizi aglama duvanmn iinunde blrakn' diyen
Mitrokhin'e gore, Sovyet rejimi
anlamda bir eytandl. 1992'de Sovyet
ler'in dagllmasmm ardmdan battya iltica
ECHELON
I992'de Ingiltere'ye iltica
eden KGB arv gorevlisi Vasili
Mitrokhin'in getirdigi belgeler,
Melita Norwood'un KGB'nin
memuru oldugunu
gOsteriyordu.
ESKi KURTLAR ANLATIYOR
etmeye karar veren Mitrokhin, once ClA'mn Balkanlardaki u'
besine gitti. Orada hikayesini dikkate ahnmaymca bu kez lngiliz
Gizli Servisi'nin kapismi caldi, Mitrokhin'e gore 'Sooyetler
tanh olmasma KGB, yadayeni ismiyle FIS halen Rusya'nm
buganunu ve elinde tutuyar. Halen ardalar. Aym numara,
lar, aym insanlar ve aym arganizasyon yaptsl ve aym
MitTokhin'den 10k ihaatlar
Mitrokhin, yakm zamanda lngiliz tarihci Christopher Andrew
He birlikte yazdlgl 'KUIf ve Kalkan: KGB'nin Gizli Tarihi' isimli
kitapla, villardrr KGB hakkmda ortada dolasan iddialan dogru
lamis oluyordu. Buna gore, Baskan Kennedy'nin sag bir komp
loya kurban gittigi ve CIA'nin oldiirdiigu iddiasrru KGB yaydi.
KGB, ABO'de cikan 'Oswald: Suikasrp mi, Kurban nul' kitabiy
la bu iddlayi beslemisti. ABO'nin onde gelen gazerelerine mek
tuplar yollayarak donemin Federal Sorusturma Burosu Baskaru
J. Edgar Hooeer'm escinsel oldugunu gundeme getirmisti. KGB
ajanlan 1960 ve 1970'li ytllarda ABO ve Batt Avrupa'da potan
siyel hedeflerbelirleyerek, buralara bubi tuzakh patlayicilar yer
leleirdi. Mlrrokhin'egore elektrik santralleri, petrol born hatla
n gibi stratejik yerlere konulan patlayicilardan banlan halen go'
mulu ve aktif KGB, aym zamanda ABO Baskaru Jimmy Car,
eer'm ulusal guvenlik darusmam Zbigniew Brzezinski ile daha
sonra Olileri Bakam olan Cyrus Vance'i kendi saflanna kat'
mak bir hayli vermis ama, basansiz olmustu, Teskila
em ayak oyunlan bu kadarla sirurh degildt. KGB, siyahi lider
Martin Luther King'in gizlice donemin ABO Baskani Johnson ile
temasa ve siyahlan satngt yolunda senaryolar ureterek,
Amerika'yt kargasaya suruklemeye calisn. Bunu desteklemek
icin Afrika kokenli Amerikalilann yaadlgl bir yerlere bomba
attldl, beyazlarla siyahlar arasmdaki gerginlik ttrmandmldl.
Mitrokhin artlk Ingiltere'de yaamasma ragmen halen haya,
tmdan endie ediyor. Ona gore eski servisi il):in I):ahan kirahk
tetikler kendisini her an ortadan kaldlrabilir.
III
ECHELON
II EylUi 2001:
Gizli Servisler'in Siirecek!
11k tarihi belirsiz giinlerinde baslavip diinya savas
lanrun steak detaylanvla suslenen, ve akabinde Soguk Savas'm
akil almaz casusluk ve karsi-casusluk oyunlanna paralel gecen
yolculugurnuz, casusluk teknolojisinin son durag; olan Echelon
sistemi ile sona erdi. Eski kurtlan da dinledik. Hikayemiz bitti
ama, casuslara olan ihtiyac ve istihbarat faliyetleri hie bir za
man bitmeyecek. Bilgiye ulasmak icin verilen miicadele kora
kor devam edecek, ediyor da. Ozellikle de Soguk Savas'm biti
minden soma rahatlayan ve soylemi ile iyice gev
eyen insanlik, 11 Eylul 2001'in varatngi yeni dehset iklimin
de, casuslarm ve gizli servislerin tekrar kiliclanru kusandigma
yakmdan taruk olacak. Zira, taraflar coktan saflanm tutmaya
basladi bile. 11 Eylul ile birlikte 'virncr' bir kimlige burenen
Amerikan voneumi, 170 bin kisinin gorev vapacagi Gu....en'
likBakanbw'm kurmaya hanrlaruvor, 1 Ocak 2003'te tamamen
faaliyete gecmesihedeflenen Giivenlik Bakanligi'run villik
butcesi 37 milyar dolar olacak. 'Super lstihbarat Servisi' olarak
lanse edilen yeni bakanhk, halen giivenlikten sorumlu l00'den
fazla ayn ofisin bir araya getirilmesi ile olusacak.
Amerika'nm dunvanm icine girdigi yeni donerne yonelik
istihbarat faliyetleri bununla da kalrmyor, Federal Sorusturma
Biirosu FBI biinyesinde, 'super teTOr timleri' olusturuluyor, Buna
gore, biitiin diinyada ABD'yi ilgilendiren terorist faaliyetlere
illskin sorusturmalann, merkezi baskent Washington'da ola
cak bir ozel bir merkez tarafmdan yiiriitiilmesi ongoruluyor,
FBI Baskam Robert Mueller tarafmdan getirilen oneri cerce
vesinde, yiizlerce FBI ajam ve analisti gorevlendirilirken, eski
bir CIA yetkilisinin basmda olacagi bir istihbarat burosu da
olusturulacak. Bu buro, terorist faaliyetlere iliskin bilgileri top'
layarak degerlendirecek, 11 Evlcl'den soma 7 bin FBI ajaru,
ESKi KURTLAR ANLATIYOR
terorizmle miicadele alanmdaki cahsmalarla gorevlendirildi.
Bu savi giderek arnvor, Basta Amerika olmak uzere, tum AB
ulkeleri de, kendi istihbarat servislerini elden geciriyor, yeni
donemin artlanna gore donanvor, Diinya, yeni bir istihbarat
savasma hazulamvor,
Siz de ham rrusrruzl..