Aalar neden

glmesinler ki...
Beatriz Sarlo:
Gemi
Zaman
Dnyann
zerinde yeni bir
hayalet:
Yaklaan syan
s yok,
tesis var
diye diye...
Ahmet Tulgar:
ocuklar ve
Canavarlar
Aydnlk
BU SAYIDA
37
KTAP
TANITILIYOR
23 Mart 2012 Cuma / Yl: 1 / Say:4
Aydnlk Gazetesinin cretsiz ekidir
.
Toplam: 133
evirmeniAhmetCemal,
StefanZweigve
Montaigneianlatyor:
evirmeniAhmetCemal,
StefanZweigve
Montaigneianlatyor:
evirmeniAhmetCemal,
StefanZweigve
Montaigneianlatyor:
evirmeniAhmetCemal,
StefanZweigve
Montaigneianlatyor:
evirmeniAhmetCemal,
StefanZweigve
Montaigneianlatyor:
evirmeniAhmetCemal,
StefanZweigve
Montaigneianlatyor:
2011 Nobel Edebiyat dlnn bir aire, Hzn Gondolu
ve zmir Saat adl kitaplar 1998 ve 2004te dilimize
evrilmi olan sveli Tomas Transtrmere verilmesi, iir
ld m kald m? tartmasn yeniden alevlendirmiti hatr-
lanaca zere. Transtrmerin Nobel almas zerine pek ok
gazetemizin kltr-sanat sayfasnda soruturmalar yaplm,
airlerin grlerine yer verilmiti. ok karamsar olan da
vard, umudunu koruyan da
Szcklerin bile doalln yitirip mekanikletii, plastik-
letii, fabrikasyon hale getirildii bir dnyada iirin bir za-
manlar sahip olduu gc koruyup koruyamad elbette ki
bir tartma konusu. Ve biliyoruz ki arpc cmleler, mik-
tar batan belli olarak, tweet eklinde yazlyor artk;
dizeler halinde deil.
te yandan, en azndan sanat dergilerinin, kitap eklerinin
genel manzarasna bakldnda, iirin halinin pek i ac ol-
mad da sylenebilir. Yaynevlerinin yllk retimlerindeki
iir kitab oran iinse, en ksa ksa yoldan zc denilebilir.
iir kitaplar azald, iir okurunun durumu ise mehul!
spanyol air Jose Hierronun iir are deildir ama insan
avutmaya yeter demesi, gnmzde iirin kendisi iin de
geerli sanki
Aydnlk Kitap Ekinin amalarndan biri de, iire ve air-
lere mmkn olduunca geni yer vermekti ve drt haftadr
bu szmz tuttuumuzu syleyebiliriz. iirsiz olmayacan
biliyoruz nk. Seyyit Nezir, Mecit nal, Cafer Yldrm gibi
nemli air ve kltr insannn yazarlarmz arasnda bu-
lunmas, her hafta iirlerin ve airlerin dnyalarnda renkli
yolculuklara kmalar da Aydnlk Kitap Ekinin ayrcalk-
larndan biri kukusuz.
Aydnlk Kitap Eki sayfalarnda, eski yeni ayrm yapmadan
iir kitaplarna, nl nsz ayrm yapmadan airlere yer ver-
meyi srdreceiz.
nk, iirsiz olmayacan biliyoruz
Haftaya grmek zere
iirsiz olmaz
23 MART 2012 CUMA
3
Aydnlk KTAP
NDEKLER SUNU
www.AydinlikGazete.com
kitap@aydinlikgazete.com
Bask: Toros Yay. Mat. Tur. Org. San. Tic. Ltd. ti.
Yaln Kore Cad. No: 12/A Bodrum Kat
Baclar / stanbul Tel: 0212 655 44 34
Ynetim Yeri
stiklal Cad. Deva kmaz No:3/3 Beyolu / stanbul
Tel: 0212 251 21 14 / 251 21 15 / 251 55 04
Faks: 0212 252 51 22
Editr: Pnar Akko
Yazileri: Damla Yazc
Reklam Mdr: Saynur Okurolu
Sayfa Sekreteri: Egemen Yamanda
Aydnlk Gazetesinin cretsiz ekidir
Anadolum Gazetecilik Basm Yayn
San. ve Tic. A..
adna sahibi:
Mehmet Sabuncu
Genel Yayn Ynetmeni:
Serhan Bolluk
Sorumlu Mdr:
Mehmet Bozkurt
Aydnlk.
Haftann Portresi: lhami Bekir Tez s. 4
ncirlik ss s. 4
Beatriz Sarlo: Artk dnmeye deil,
hatrlamaya deer veriliyor s. 6
Neoliberal masallara kar... s. 7
Mecit nal: Glden Terazi s. 9
Ahmet Tulgar / ouklar ve Canavarlar s. 10
Mim Kemal keden Siyonizm ve
Filistin Sorunu s. 11
Ahmet Cemalle Stefan Zweg, Montagne,
dnya ve Trkiye zerine sylei s. 12-14
Seyyit Nezir: Arakablo s. 15
21 Mart Dnya iir Gnnn ardndan:
iirin mucizesi ve herkese bir neri s. 16
Bir kitap bir film s. 17
Yeni kanlar s. 18-19
ocuklar iin s. 20
Sahaf ve Anadoludan Kitabevi s. 21
Alnt test ve Bulmaca s. 22
Umberto Eco
Prag Mezarl s. 5
Dnyann zerinde yeni bir
hayalet: Yaklaan syan
s. 8
neriYorum
ocuklar ve Canavarlar, Ahmet Tulgar, Doan
Kitap, 153 s.
Dnmek ve yazmaya ilikin dnce kaydraklaryla
tanmak iin.
Bir Maskenin tiraflar, Yukio Miima, Can Ya-
ynlar, ev. Zeyyat Selimolu, 200 s.
iddetin ve cinselliin gzel sanatlar seviyesinde ilene-
bildiine tank olmak iin.
Eekars Fabrikas, Iain Banks, Ayrnt Yaynlar,
ev. Asl Bien, 173 s.
indeki ocuun, sineklerin kanatlarn kaparp bcek-
leri yaktn hatrlamak iin.
imizdeki eytan, Sabahattin Ali, Yap Kredi
Yaynlar, 261 s.
Ktln yaplan bir ey mi, yoksa olunan bir ey mi
olduu sorusuna yant aramak iin.
Amat, hsan Oktay Anar, letiim Yaynlar, 235 s.
Hayal stne hayal kurmak iin
H
akan G
nday
1)
2)
3)
4)
5)
23 MART 2012 CUMA
4
Aydnlk KTAP
lhami
Bekir Tez
(1906-1984)
40 Kua air ve romanclarn-
dan lhami Bekir Tez, 1906da
Trablusgarpda dodu. Kk
yata ksz kald. Kendisini ya-
nna alan subay daysnn ehit ol-
mas zerine yetimhanede
byd. stanbul retmen Oku-
lunu bitirdi. Uzun yllar eitli il-
lerde ilkokul retmenlii yapt.
Cumhuriyet, Son Posta,
Tan ve Vatan gazetelerinde
dzeltmenlik, sayfa hazrlama
gibi ilerle urat.
iirimizdeki Toplumcu Ger-
eki akmn nemli isimlerinden
olan Tez, iirlerinde aruz, hece ve
serbest lleri kulland. Sesini
szcklerin gcnden alan co-
kulu syleyile dikkat ekti. iir
ve yazlar Meale, Milli Mec-
mua, Resimli Ay, Serveti
Fnun, Varlk, Yeni Adam,
Yeni Trk dergilerinde yaym-
lad. Sanat El Kitaplar diye ad-
landrd bror-kitaplar
yaymlad.
zgr kouu Nzmdan nce
balatan air olarak da tannan l-
hami Bekir Tezi nemli klan bir
baka nokta da daha 1944li yl-
larda, anlatnn ne kt roman
izgisi dnda farkl, ruhbilimsel
zmlemeleri ve sorgulamalar
ne karan Taltarladaki Ev
adl romandr. Taltarladaki
Ev, dnemin gre dikkat ekici
nitelikli duru dili ve halkn duru-
munu, keskinleen snfsal eli-
meleri anlatmasyla ne kar.
Siyasi kiiliini Sosyalist ve
Mustafa Kemalci olarak tanm-
layan Tez, lmnden ksa sre
nce Enver Ercanla syleisinde
yle demiti: Ben toplumcu
iiri Rus ozanlarndan rendim,
Mayakovskiden falan. Nazm da
onlardan rendi. Ama ben Na-
zma nazaran daha milliydim. i-
irlerimde de grlr bu. Bir defa
hepimiz ayn cokular tayor-
duk, amalarmzn dorultusu
aynyd. Hayata yakn olmak isti-
yorduk, en bata.
Ynetmen Ali zgentrkn
1981de ektii At filminde, s-
tanbuldaki ehir hatlar vapurla-
rndaki yolculara iirlerini satan
bir adamn da grntleri yer
alr. Grdmz, o dnemde
Kadkyde bir otelde yaamakta
olan lhami Bekir Tezdir.
29 Mart 1984te stanbul-Ba-
clar Huzurevinde yaama veda
eden, Son Kavga adl iirinde
lm bir kez alar kaplar /
Doumdan ncesi, lmden son-
ras yalan / Yumruu, gs ve
altn bayla / Ne gzeldir ayakta
dimdik insan diyen lhami Bekir
Tezi, lmnn 28. ylnda say-
gyla anyoruz.
Ben toplumcu iiri
Rus ozanlarndan rendim,
Mayakovskiden falan.
Nazm da onlardan rendi.
HAFTANIN PORTRES
REHA GNEN
Trk Silahl Kuvvetlerinin Kore Sava-
ndan bu yana d grevde en fazla
kayp verdii Afganistandaki helikop-
ter kazas da imdilik teknik neden-
lerle akland ama hi merak etmeyin,
sonuta ncirlike kyor...
Selin M. Blmenin ncirlik ss /
ABDnin s Politikas ve Trkiye ba-
lkl kitabn okuyunca, genelde emperya-
lizmin, zelde de NATO ve ncirlik
ssnn kara yzn ve bu tr kazala-
rn gerek nedenini bir kez daha tm
netliiyle gryorsunuz. Kitap, ssn ta-
rihine, hukuki statsne ve pek ok ulus-
lararas olaydaki rolne kadar karanlkta
kalm pek ok noktay aydnlatyor.
Amerikan slerinin, bulunduklar lkele-
rin askeri, ekonomik ve siyasi anlamda
ABD hegemonyasna entegrasyonunda
nasl nemli bir ilev yklendiklerine
odaklanan yazar, bandan beri Tr-
kiyedeki en nemli s olmas dolaysyla,
ncirlikin ABD-Trkiye ilikilerini do-
rudan yanstabilme zelliinin zerinde
de duruyor.
lk blmde, s kavramn ve slerin
ortaya kn irdeleyen Selin M. Blme,
slerin teden beri ikmal noktas gr-
evi grdn, ayn zamanda da ticaret
yollarn ve snr boylarn koruduklarn
belirtiyor. Daha sonra ABDnin s politi-
kasna eilen Blme, Souk Sava dne-
minde, sonrasnda ve gnmzde slerin
ne ie yaradn ayrntlandryor. Souk
Sava sona erdiinde ABDnin kinci
Dnya Sava sonrasndaki kurtarc
imajnn da sona erdiini syleyen yazar,
ekonomik olarak dier lkelere baml-
l artan ABDnin, halknn yaam stan-
dartn koruyabilmek ve dnya zerindeki
egemenliini srdrebilmek iin askeri
gcnden baka bir eyinin kalmadn
vurguluyor.
Kitabn, yaklak 280 sayfalk nc
blm ncirlik ssne ayrlm.
Adanann kinci Dnya Sava yllarn-
daki gizli s konumu, sava sonrasnda
Trkiyenin ald pozisyon ve NATO pa-
zarlklar, ssn kurulu belgeleri ve
ABDnin Ortadoudaki parlayan yl-
dz haline gelmesi, U-2 uular, Lb-
nan Sava srasndaki faaliyetleri, 1967
Arap-srail sava, gizli anlamalar, bel-
geler, elimizdeki almay benzersiz kla-
cak bir btnsellik iinde aktarlm.
Krfez Sava, Irakn igali dnemi,
eki G gibi olgular, gerek Trkiye, ge-
rekse ABDnin karlar asndan, ncir-
likle dorudan balantlandrlarak
deerlendiriliyor.
Selin M. Blme, batan sona akademik
bir tavrla kaleme alm kitabn. Anti-
emperyalist okuru heyecanlandracak
scak bir dil kullanmak yerine souk-
kanlln korumu. Ama almasnn,
ncirlik ssnn nasl bir bela merkezi ol-
duunu bir kez daha tm ayrntlaryla
anlamak isteyenler asndan bulunmaz
bir bavuru kayna olduu da ok ak.
(ncirlik ss / ABDnin s Politi-
kas ve Trkiye, Selin M. Blme, leti-
im Yay., 430 s.)
ABD EMPERYALZMNN BAIMIZDAK
BELASI: NCRLK SS
s yok, tesis var
diye diye...
Krfez Sava,
Irakn igali,
eki G gibi
olgular, gerek
Trkiye, gerekse
ABDnin karlar
asndan, ncirlikle
dorudan
balantlandrlarak
deerlendiriliyor
Bush dnemi ile ciddi bir sarsnt ge-
iren Amerikan hegemonyasnn yerini
salamlatrmas kresel ve blgesel g-
lerin giderek artan basks altnda kolay
grnmemektedir. Sistemin ileyii ze-
rindeki bu rekabetin giderek kzt bir
dnem iinde ABD iin iki seenek sz
konusudur; hegemonyas zerindeki l-
kelerin rzasn yenileme veya askeri gc
daha ok kullanarak imparatorlua d-
nm evrimini tamamlama. Her iki du-
rumda da ABDnin tm dnyaya yaylan
s andan yararlanma beklentisi iinde
olaca aktr. Trkiyede ise bu sre
yansmasn ncirlik ss zerinden gs-
terecektir.
KTAPTAN
23 MART 2012 CUMA
5
Aydnlk KTAP
HKMET EK
Bologna niversi-
tesi estetik prof-
sr, yazar
Umberto Eco,
Prag Mezar-
lnda okurla-
rn 19. yzyl
Avrupasnda ok
renkli, ok zengin,
karnaval gibi bir
yolculua karr.
Masonik rgtler,
Illuminati tarikat, Ya-
hudiler, Cizvitler, Kato-
likler, Protestanlar,
Satanistler, Paris Komnc-
leri, komnistler ve talyan Carbo-
nari rgt, Marks, Garibaldi,
Dreyfus, Dumas, Doktor Froide
(Freud deil!) vb.
Prag Mezarlnn zengin dnya-
snda, Econun engin tarih bilgisiyle
kurmaca bir dnyada buluurlar.
Ortaaa ilikin bir sahtecilik, sahte
bir belge, mektup vs. Econun roman-
larnda ska kulland temellerden bi-
ridir. Prag Mezarlnn, Econun
deyiiyle kurgulanm tek kahraman,
romann bakarakteri Simone Simoni-
nidir. Simonininin asl meslei sahte-
ciliktir. Her trl sahte belgeyi
dzenleme yeteneine sahiptir. Eskici
dkkan, asl iini gizlemek iindir. Pa-
risin en tekinsiz mahallelerinde, ken-
dini noter yardmcs olarak tantarak
yaar. Para karlnda her eit belgeyi
dzenleyebilir. Gerekte olmayan bir
noter szlemesi, hi yazlmam bir
mektup, bir vasiyetname ya da bir iti-
raf yazlr.
Birilerinin mahvna yol aacak bir
belge yaratmak ok gzeldir. Sanatn
gc der, Simonini (s. 29)
Simone Simonini, birka yl yardm-
cs olarak alt yal noter Rebau-
dengonun yannda meslein
inceliklerini renir. Noterin asl iinin
dier meslekleri gibi alm- satm, vasi-
yet, vs. szlemeleri onaylamak olma-
dn anlar.
BR KAMU GREV
OLARAK SAHTECLK!
Yal noter asla var olmam ba-
lar, alm-satmlar, vasiyetleri ve sz-
lemeleri de onaylyordu. Daha ak
sylemek gerekirse, Noter Rebau-
dengo, makul fiyatlar karlnda ba-
kalarnn el yazlarn taklit ederek
sahte belgeler dzenliyordu ve tanklar
da evredeki meyhanelerden sal-
yordu.
Yanl anlalmasn Sevgili Simone
diyordu artk yardmcsna sen diye
hitap eden noter, ben sahte belge d-
zenlemiyorum, sadece sama bir kaza
sonucu kaybolmu, hazrlanabilecek-
ken haznlanmam ya da hazrlanm
olmas gereken bir zgn belgenin yeni
bir kopyasn dzenliyorum. (S.109)
in srlarna vakf olan, kaligrafide
ustasn geen, dzmece belge hazrla-
makta olaanst yetenek gsteren Si-
monini, Noterin yalnzca zel
mterilerine deil, kamu gvenliiyle
ilgilenen kiilere de hizmet verdiini
renir. Sahtecilik, yalnzca zel kar
iin deil, bir kamu grevi olarak da
yaplmaktadr!
phelinin adil olarak mahkum
olabilmesi iin yarglarn, polisin ge-
rekelerinin boa gitmedii konusunda
ikna olmalar gerekirdi ve bunun iin
de baz belgesel kantlar olmalyd.
(S.111)
Noterin ve Simonininin ii, -elbette
karl Frank olarak denerek- hk-
met grevlilerinin istedii rtlmesi
olanaksz belgeleri dzenlemekti.
rnein hkmet, Garibaldi veya
Carbonari rgt (ki, Carbonariler,
komnizm denen en byk musibetin
kllk deitirmi halinden baka bir
ey deildi!) yanls genleri durdurma-
nn bir yolunu aradnda Notere ihti-
ya duyuyordu. O genleri hata
yapmaktan alkoymak istiyorsak bunun
en iyi yolu kurumlara saldr sulama-
syla onlar bir sre cezaevine koy-
makt. Bylece genler hata
yapmaktan kurtarlacak, zgrlkle-
rine kavumu olacaklard. Bu ne-
denle, onlar komplo hazrlnda
sust yakalamak gerekiyordu.
Bunun iin isyanc liderlerden genlere
gnderilen bir mesaj yeterliydi. Pa-
ras dendiinde byle bir mektubu
retmek Simonini iin ocuk oyunca-
yd!
GZL SERVSLERN
HZMETNDE
Simone Simonini iin artk iin ba-
na geme zaman gelmitir. Sahtecili-
in pf noktalarn rendii yal
noteri de sahte bir belge hazrlayarak
tasfiye etmek zor olmaz. Artk gizli
servislerin emrindedir.
Sahte belge retmek iin basl eser-
lerden yararlanmak, onlar bulup de-
itirmek gerekmektedir. Bu yzden
Simonini sk sk ktphaneleri ziyaret
etmekte, retecei belgeler iin gere-
ken bilgileri edinmektedir. nk ha-
zrlanacak belge gvenilir bir
muhbirin aktardklarnn edebi bir
uyarlamas gibi grnmelidir.
Hkmet ajanlarnn kafasn fazla
bilgiyle doldurmak gereksizdi, onlar sa-
dece beyaz ve siyah, iyi ve kt gibi ak
seik ve yaln fikirler isterlerdi ve kt
yalnzca bir tane olmalyd. (s.123)
Simonini hazrlad belgeleri do-
lambasz ve zl bir biimde yazar.
Zaten polis ajanlar edebiyat olma-
dklar iin iki ya da sayfadan fazla-
rn kaleme alamazlar. Gizli servis
gnllleri... gidiat altst edebilecek-
leri belgelere baylrlard. (s.127)
PRAG MEZARLII
Simone Simonininin en muhteem
eseri, Yahudiler iin kutsal kabul edi-
len Prag Mezarlnda yaplan gizli
toplantdr!
Halkn kann emen Yahudi kart-
lnn bir pazar olumutur. Cizvitler,
Katolikler Yahudi dmandr. Hatta
Cumhuriyetiler ve sosyalistler kana-
dnda da yahudi karl gelimekteydi.
Zaten Masonlar ve Tapnak valye-
leriyle ibirlii yaparak Fransz Devri-
mine yol aanlar da onlar deil
miydi?
nandrc olmas iin belge sfrdan
oluturulmaldr ve mmknse zgn
asla gsterilmemeli, adndan sz edil-
dii duyulmu ama kaynaa ulalama-
m olmaldr. (s. 232)
Paris, Roma, Londra, Viyana, Ams-
terdam, Berlin, Hamburg, Napoli,
vb.den gelen hahamlarn, Yahudilerin
dnyaya egemen olmas iin Prag Me-
zarlnda yaptklar toplant ve proto-
kol byle imal edilir. Hitlerin Yahudi
soykrmnn gerekesi olduu ileri s-
rlen Siyon Bilgelerinin Protokolleri
byle yaratlr!
Toplantya katlanlardan Toredo
Hahami Benjaminin u szleri sizce
kurmaca bir konuma mdr?
Btn gazetelerin ynetimine bi-
zimkilerin gelmesi arttr. Basnn mut-
lak hakimi olduumuzda onur, erdem,
namus konusunda kamu grn de-
itirebiliriz. (s. 243)
DZMECE HABER YAPILIR!
Simone Simonini artk sradan bir
sahtekar deil uluslararas alan bir
casus gibidir. steyene dzmece haber
yapma ve yaymay kotarr, isteyene
dman, yaratr. Halka umut ver-
mek iin bir dman gereklidir (s.
383) ve bu dman tannr ve korkulur
olmaldr!
nsanlarn en belli bal nitelii her
eye inanmaya hazr oluudur. yle olmasa
kilise iki bin yldr inanlrln koruyabilir
ve ayakta kalabilir miydi? (s. 329)
Yzba Dreyfusun bir casus olarak
tutuklanmasna ve eytan Adasna
gnderilmesine neden olan mektubu
da Simonini hazrlamtr. Peki Dreyfus
sulu muydu? Simonini, Dreyfusun
sulu olduundan emindi, nk buna
kendisi karar vermiti. (s. 415)
Umberto Eco, Prag Mezarlnn
kurgulanm tek kahramann yle
anlatr:
Simone Simonini, baka pek ok
kiinin eylemini zerine yansttm bir
kolaj rn bile olsa, bir ekilde bu
dnyada var olmutur. Hatta gerei
sylemek gerekirse, hl aramzda ya-
amaktadr.
(Prag Mezarl, Umberto Eco,
Doan Kitap, ev: Eren Ycesan
Cendey, 494 s.)
UMBERTO ECO / PRAG MEZARLII
Dzmece haber yapmak ve
yaymak sahte belge dzenlemek,
komplo kurmak, su ve sulu imal
etmek, hayali dmanlar yaratmak...
Umberto Eco, okurlarn 19. yzyl
Avrupasnda yle bir yolculua
karyor ki gnmz
Trkiyesini akla
getirmemek mmkn
deil
Prag Mezarlnda
Ergenekonu bulmak
23 MART 2012 CUMA
6
Aydnlk KTAP
SERRA YOSMAOLU
Gemi, her zaman bugne dner
diyor Beatriz Sarlo Gemi Zaman
isimli kitabnda ve szlerini verdii u r-
nekle destekliyor: Nazilerin Yahudi k-
ym. Gemi zaman, onu zihninde tayan
zneler tamamen ortadan kaldrlmad
srece yok olmayacaktr. Anlar, tank olan
kiiler tarafndan sze ve yazya dkl-
dkten sonra, n kesilemez ekilde, ne-
silden nesile aktarlmaya devam
edecektir.
Dncenin belli bir tarafa ekilmesine
kar kan Nietzsche, eletirel tarihi des-
teklemi, antsal tarihi antikaclar tarihi
diye yorumlamtr. Son yllarda tarihi ro-
manlarn ok sattn, tarihi film ve dizi-
lerin ok seyredildiini sylemek
mmkn. Raphael Samuel bu dnemi
korumac lgnlk diye nitelerken; Char-
les Marier yle demekte: Bat toplum-
lar kendi kendilerini arkeoloji nesnesi
yaptklar bir dnem yayorlar.
SZL TARH NEDEN
MERULATI?
Bu dnem tarihileri ve ideologlar tat-
min etmese de, kapitalizm pazarn
olduka memnun ediyor!
Arjantinli yazar ve kltr tarih-
isi Beatriz Sarlo kitabnda, tarih
zerine savunulan eitli grler-
den bahsederken, tarihe tanklk
eden kiileri ve onlarn tankln
da sorguluyor. Szl tarihin, aka-
demik tarihiler tarafndan ayr
bir yere konulduu ve tanklkla-
rn merulat son 20-30 otuz
yldr, tanklarn deneyimlerine
dayanan tarih yazmnn ne denli
salkl olduunu da sorguluyor.
Tanklklarn anlatt hikayeler
artk, bellein ileyiine dayan-
yor olsa da, kaynak olarak kul-
lanlmaya balanm durumda.
Peki szl tarih, tanklarn an-
latm vb. neden merulat?
Diyelim ki 30-40 yl ncesinde
ben phe uyandryorken,
neden bugn ayrcalkl bir
konuma yerleti? Sarlo, bi-
rinci ahs tanklnn bu ayrcalkl ko-
numunu aratrrken, Susan Sontagn u
szlerini de hatrlatmadan geemiyor:
Belki de hatrlamaya ok fazla deer veri-
lirken, dnmeye yeteri kadar deer veril-
miyor.
YARALI ZNELER
Peki neden 1960l yllarda znenin
lm ilan edilmiken, zamanmzdan 20
yl ncesine gidildiinde znenin diri-
liinden bahsediliyor? Sarlo ncelikle,
znenin lmn ilan eden savlar ince-
liyor. 1970li yllarn sonlarna doru oto-
biyografi, birinci tekil ahs romanlardan
ayrt edilmesinin mmkn olamayaca
grn savunan yazarlar ta-
rafndan, dorudan yads-
nan bir tr olmutu.
Ot obi yogr af i l er,
orada olmayan bir
beni sahneye ko-
yarak, anlatda
yer alan deneyi-
min sahiciliini
y i t i r me s i n e
neden olmak-
tayd. Yani Sar-
lonun syledii
gibi, Kesin olan,
maskenin az yo-
luyla kard sestir,
hakikat diye bir ey
yoktu, sadece kendi haki-
katini anlattn syleyen bir
maske vardr. nk otobiyogra-
fide znenin, anlattklaryla zde oldu-
unu gsterebilecek tek ey imzasyd. Bu
trn hakiki olduunu destekleyen baka
herhangi bir durum yoktu. te yandan,
znenin tanklyla ilgili de eitli savlar
sz konusuydu. Tankln birinci tekil
ahs olmas gerekiyordu, yani anlatan kii
anlatcs olduu olaydan dorudan etki-
lenmi olmalyd. Kitapta, Nazilerin depo-
lama yeri olarak tabir ettikleri Lagerden
yola klarak rnekleme yaplm: La-
gerde tm tutuklular ve Naziler insanlk-
larndan bir eyler yitiriyorlard. Bu
yzden, kamp tankl yapan zne gerek
bir zne deildi, yalnzca yaral bir z-
neydi. Birinci tekil ahs ise artk
lyd ve onun tanklna ba-
vurulamazd.
Beatriz Sarlo kitabnda,
gnmzde kiisel deer-
lendirmelerin, zmle-
menin yerini tuttuundan
bahsediyor. Hakikat ay-
rntda yatmaktadr ve bi-
reysel anlatlarn, tann
anlatm srasnda ayrn-
tlara yer vermesiyle, ha-
kiki olduu ynnde alg
olumaya balamaktadr,
diyor Sarlo.
Gemi Zaman, yaad-
mz ada tankln ve deneyim-
sel anlatmn tad anlam
tartrken, bu anlatmn verildii nem a-
sndan etik olup olmadn sorguluyor.
(Gemi Zaman, Beatriz Sarlo, Metis
Yay. ev. Deniz Ekinci-Peral Bayez Charum,
112 s.)
Son yllarda tarihi romanlarn ok sattn, tarihi film ve dizilerin ok
seyredildiini sylemek mmkn. Raphael Samuel bu dnemi
korumac lgnlk diye nitelerken; Charles Marier, Bat
toplumlarnn kendi kendilerini arkeoloji nesnesi
yaptklar bir dnem yaadklarn sylyor
BEATRZ SARLO: ARTIK DNMEYE DEL, HATIRLAMAYA DEER VERLYOR
Tankln izinde:
zne ve deneyim
Sarlo
ncelikle,
znenin lmn
ilan eden savlar
inceliyor. 1970li yllarn
sonlarna doru otobiyografi,
birinci tekil ahs romanlardan
ayrt edilmesinin mmkn
olamayaca grn
savunan yazarlar
tarafndan, dorudan
yadsnan bir tr
olmutu
BEATRZ SARLO
Aydnlk KTAP
CENK ZDA
SSCBnin dalmas sonrasnda or-
taya atlan baz tezler Trkiye ayd-
nnn zihnini ve vicdann esir ald.
Bu tezler o denli kanksand ki bir-
oklar konuma ve yazlarnda u
ifadelere bavurmaktan kendilerini
alamyorlard: deolojilerin ve tari-
hin sonu geldi, post-ideolojik
ada yayoruz, devrimcilerin ya-
pamadn kapitalizm yapt, dnya
kreselleti, ulus-devletlerin sonu
geldi, insancl bir kapitalizme gi-
diyoruz, kapitalizm kesin olarak
kazand, sosyalizm bitti... TV prog-
ramlarndaki konuma-
larda kreselleen
dnyada..., tarihin
sonu geldiinden beri...
trnden beylik laflar
Trk aydnnn gndelik
konumasnn balalar
haline geldi. Btn bu
olumsuz iklime karn
vicdanl, bilimsel ve dev-
rimci tavr taknan ay-
dnlar ve onlarn
eserleri ortaya kmaya
devam ediyor. Mehmet
Ulusoyun Ulusal Dev-
rim ve Kresel Kar-
devrim adl kitab bu
kapsamda deerlendirilmesi gere-
ken bir alma.
YEN ORTAA
Mehmet Ulusoyun Teori dergi-
sindeki yazlarnda da okuduu-
muz post-modernizm kart
dnceleri eserin kavramsal er-
evesini ve neoliberal iklime kar
temel yantlar ieriyor. Yazar bu
iklimin rnlerinin balcalarn
rtk olarak (rnlere teker teker
gnderme yapmadan) ele alm ve
onlara kar savunduu gr-
leri kitabn geri kalannda
ayaklar zerine oturt-
tuu tarihsel gerek-
lere,
ekonomi-politik
srelere ve son
blmde yer alan
gelecee dnk
bak asna ba-
lyor. Bu ynyle
eser birbiriyle i
ie gemi birok
yn olabildiince
ayrmaya alsa da
gereklie bal kala-
rak bunlar tek yanl ola-
rak deil, bir btn
ierisinde ele alyor.
Giri blmnde zetle sunulan
yeni ortaa olgusunun faizan
karakteri Kresel Kardevrim ve
Liberal Faizm bal altnda so-
mutlanyor. Yazar, Liberal fa-
izm kavramn yeni dnya
dzeninin siyasal rejimini ortaya
koymak amacyla, kresel kar-
devrimle ve gnmz kapitalizmi-
nin yeni biimi olan
mafyokrasiyle* olan ilikisiyle bir-
likte serimliyor. Bu blmde ele
alnan dnceleri ilemek iin ya-
rarland olumsuz rnek Jonah
Goldbergin Liberal Faizm ki-
tabdr. Faizmle ve liberalizmle il-
gili bilin kirliliinin bir zeti
olmas nedeniyle kitap Mehmet
Ulusoy tarafndan iyi seilmi bir
polemik aracna dntrlm.
EMEK PROGRAMININ
ZET NTELNDE
Sz konusu eserde neoliberal
tezlerin birou yantlanm, kar-
sna emperyalizm ve milli devrimler
ann politik ay-
gt olan ulusal
devletin ve ulusal
devrimin dev-
rimci bir yakla-
mla ele alnan
tezleri serilmi.
Eklektik ve anali-
tik yaklamlarn
aksine kitapta te-
leolojik bir tutum
gzlenmekte.
Somut durumu
tahlil edip sonra-
snda olas see-
neklerin
sraland trden
analitik bir eserden ok somut du-
rumun tahlilini devrimci bak a-
sna ve devrimci programa gre
ortaya koyan bir eser ortaya kt
sylenebilir. Kitabn bandan so-
nuna yedirilmi olan tarihsel bak
neoliberal tezlerin tarihe aykrln
tantlamak amacyla srekli etkin k-
lnm ve bu tezler bir diyalog ek-
linde yantland iin kavramsal ve
tarihsel yanlar i ie geiyor. Dev-
rimcilerin program olan milli de-
mokratik devrim ve ulusal
devrimlerle kresel kar-
devrimi bozguna u-
ratma seenei
neoliberal masal-
larla yaplan di-
yalog
(tartma) s-
resince canl
tutuluyor.
Mehmet
Ulusoyun
bu kitab as-
lnda neolibe-
ral hurafelere
kar gerekle-
rin kazanaca
ideolojik-kltrel
emek programnn bir
zeti niteliindedir. Bu grevi
Trkiye aydnna veren sistemin
neoliberal saldrsnn ta kendisidir.
* Emperyalizmin Dou Perinek ta-
rafndan tanmlanan ve saptanan bir
st aamas yahut uzants Bu ko-
nuda Kaynak Yaynlar tarafndan ba-
slan Mafyokrasi adl kitaba
baklabilir.
(Ulusal Devrim ve Kresel Kardevrim,
Yazar: Mehmet Ulusoy,
Kaynak Yaynlar, s. 376)
Neoliberal
masallara kar...
Mehmet
Ulusoyun bu
kitab aslnda
neoliberal hurafelere
kar gereklerin
kazanaca ideolojik-
kltrel emek
programnn
bir zeti
niteliindedir
23 MART 2012 CUMA
8
Aydnlk KTAP
DAMLA YAZICI
Hani bazen olur, adn bilmediiniz bir
kitap beklersiniz. Gelsin ve size koca bir
ite budur dedirtsin. Gelsin ve size
uzun zamandr seni bekliyordum de-
dirtsin. Gelsin ve siz onun her sayfasn
okuduktan sonra evde bir tur atn mut-
luluktan. Evet, beklediim kitapla kar
karya kaldmda bu tr deli derler
adama eylemleri sergileyebiliyorum ve
u an size anlatmaya balayacam
kitap bana btn bu dediklerimi yap-
trmtr.
Yaznn nesnel olmas ablonculu-
unu bir kenara brakrsak anarik,
gomonist veya pis solcu sfatlarn
zerime yaptrmak isteyen herkesi
kutlar ve ellerinden perim! Anlataca-
m kitap kesinlikle uslu bir ocuun di-
liyle yazlmamtr ve sayg gerei
yorumlanmasnn da uslu bir dille ya-
plmamas gerektii inancnda-
ym.
Bir eyi sevmek ya
da sevmemek herkesin
kendi tercihidir fakat
gerekler tercih
edilmez.
Var olan her
zaman grlmez
ama bu onun var
olma durumunu
yok etmez. Ger-
ekler byledir.
Heraklitos dei-
meyen tek ey deii-
min kendisidir der
ama gerekler asla de-
imez.
GZEL MASALLAR HEP
UYUTUR!
Fransz dnr, sosyolog Jean Ba-
udrillardn Simlasyon Kuram, ger-
eklik kavram zerine yaplm
nemli bir retimdir. Baudrillardn g-
rne gre; insanlar televizyonda Af-
rikadaki alk haberini, herhangi bir
tuvalet kad reklamyla ayn duyarsz-
lkla izlemekte. Bu Afrikadaki al
yokmu gibi gsteriyor olabilir ama
Afrika a! gerei deimez, sadece
bize sunulan simlasyonda grnr du-
rumda deildir.
Btn bu mekanizmaya bakt-
mzda siyaset bu simlasyonu olu-
turmada trenin makinisti konumunda.
Bir sistem yaratld ve bu sistem de-
vamlln salamak iin uslu ocuklar
yetitirmek zorunda. Eitim kurumla-
ryla, dini felsefeleriyle, yksek z-
nrlkl ahlak retileriyle, gzel
kyafetleri ve konforlu koltuklaryla biz-
lere, sistemlerini anlattklar bir kutu
karsnda rahat rahat retilen patates
cipslerini yiyerek uykuya dalmamz
salamaktalar. Gzel bir masal her
zaman uyutur!
Peki isyan, Halil Sezai abimizin gi-
tarnn ucuna sigarasn takarak isye-
eeaaaan diye ark sylemesiyle
gerekleebilecek kadar kolay m? Onu
da geelim bizler gzel uykumuzdan
uyanp neden isyan edelim?
nk yapraklar yeil, yollar gri,
gne sar olabilir ama hayat tozpembe
deil!
BU KTAPTAN UZAK DURUN!
Yaklaan syan adl kitap ite bunu
gzler nne seriyor ve simlasyonun
gerekleri rten sistemini darma
duman ediyor. Fransa zerinden anlat-
t eylerin kendi lkenizde de
aynen uygulandn grmek
sizi souk suya sokup bir
du alp kmanz sal-
yor. ktnzda bir
eyleri sorgulamaya
balamsanz eer
isyana yaklayorsu-
nuz demek oluyor.
nl, ar sac
t e l e v i z y o n c u
Glenn Beck Bu
kitaptan uzak
durun! diye ban-
gr bangr baryor.
Neden?
Sistemin bize ver-
dii bireysellik ve -
tlm insan karekteri
toplumsal dayanmann
nne hep ket vurmu olsa da
artk bir kmaza girildiini gsteren
somut isyanlar var. ngilterede renci
harlarna getirilmek istenen zamla
alevlenen ve eitsizlie kar dinamik
bir hareket olan Occupy hareketi (
ki ubat aynda ngilterede bulundu-
umda, St. Paul Katedrali nnde a-
drlarnn hl kurulu olduunu ve
mcadelelerine devam ettiklerini gr-
dmde byk bir aknlk ve mutlu-
luk yaadm belirtmeliyim),
Yunanistanda ken sistem ve bala-
yan eylemler, Fransada
2006 da ni-
versite ve liseli-
lerin genlerin
i gvencelerini
azaltan yasaya
kar yaptklar
eylem ve Wall
Street eylemleri
vb. yaklaan is-
yana rnek tekil
ediyor.
Yaklaan
syann yazar
grnmez bir
komite olarak
adlandrlyor.
Fransada ulusal
demiryolu ana dzenlenen bir sabo-
taja karmakla sulanan dokuz kii
yazdklar bu kitapla Fransa ileri
Bakan tarafndan terrizmin el ki-
tabn yazmak ve ar sol hareketleri
tevik etmekle itham
edildi. Kitap, sz
konusu terr
davasnn temel
kantlarndan biri
haline getirildi.
SORU
ARETLER
Kitabn ilk bl-
mnde sisteme y-
nelik eletiriler sert,
sade ve arpc bir bi-
imde okuyucuyu
sarsmaya ynelik ola-
rak ortaya konmu.
Eitim sistemi, tke-
tim kltr, metropol-
ler ve mlk kavram,
almak ve yaamak
zerine yorumlar ve
iinde bulunduumuz bireyci toplu-
mun salksz yaps etkileyici bir dille
okuyucuya sunuluyor. Kitabn ikinci
blmn balatan e Koyul cm-
lesi, rgtlenmeye ve sessiz topluluu
ayaa kaldrp gerekleri isteme hak-
kn eline almasnn vaktinin geldiini,
bunu nasl yapacan anlatyor.
Doal, basit, samimi ve gerek bir top-
lum olmann ivisini okuyucunun ka-
fasna akmaya alyor. Toplumu
gerekleri arama mcadelesinde cesa-
retlendirmeye alp sisteme doru
eletiriler getirse de rgtlenmenin
nasl gerekleeceinin ucunu ak b-
rakyor. Kitabn soru iaretiyle bitmesi
bu akl ortaya koyuyor.
CANSIZ MANKENLERN
SALDIRISI
Peter McLarenin Kapitalistler &
galciler kitabnn nsznde, k-
kken vitrinlerdeki cansz mankenle-
rin bir gn dnyay ele geireceinden
ok korktuunu sylediini anmsyo-
rum ve bugn dnyann gerekten o
cansz mankenlerin
eline gemi oldu-
unu gryoruz.
Her ey vitrin-
lerde sergilenmek
ve deli gibi tke-
tilmek zere re-
tiliyor
gnmzde ve
kitap bu zenti
ve cansz hayata
kar bir mca-
dele balatmak
iin cmleler
kuruyor.
20. yzyln
en nemli
Avusturyal
kadn yazarla-
rndan Inge-
borg
Bachmann bir
iirini u cmleyle bitirir: stenen,
yalnzlklarda eriyip gitmemiz. Kitab
okuduum sre iersinde bir tekrar
band gibi hep bu cmleyi kurdu bey-
nim ve yalanlarla rlm dnyamza
bir gerek koymann mutluluunu ya-
adm.
Kitaplarda sevdiim blmler ve
cmlelerle karlatmda o sayfann
kesini kvrrm ve bu kitap bittiinde
kitap kvrklarla doluydu. Sel Yaync-
lktan kan ve Ik Gngrn eviri-
siyle okuyacanz bu kitap size pek ok
ey retecek.
DNYANIN ZERNDE YEN BR HAYALET: YAKLAAN SYAN
Yaklaan syann yazar grnmez bir
komite olarak adlandrlyor. Fransada ulusal
demiryolu ana dzenlenen bir sabotaja
karmakla sulanan dokuz kii yazdklar bu
kitapla Fransa ileri Bakan tarafndan
terrizmin el kitabn yazmak ve ar sol
hareketleri tevik etmekle itham edildi
nk hayat tozpembe deil!
2005 Kasmndaki byk yangn,
sk sk ileri srld gibi u nok-
tada bir mlkszletirmenin so-
nucu deildi. Aksine blgeye tam
anlamyla sahip klmasyd. n-
sanlar tepeleri att iin arabalar
yakabilir ama bir aydr devam
eden isyan srdrebilmek, hem
de polisin sk kontrol altnday-
ken bunu yapabilmek iin, r-
gtlemeyi bilmek, su
ortaklklar oluturmak gerekir.
Yani blgeyi mkemmelen bil-
men, ortak bir dile ve dmana
sahip olman gerekir. Ate fer-
sah fersah ve hafta hafta ya-
yld. Yeni alevler en
beklenmedik yerlerde ortaya kp yangn
harlad. Fslt gazetelerinin telefonlar gibi
dinlemeye alnmasnn imkan yoktur.
Eer Fransa saatlik retimde Avrupa
ampiyonu olmasayd, bugn olduu gibi
anksiyete haplarnn anavatan, anti-dep-
resan cenneti, nevrozlarn Kabesi de ol-
mayacakt. Hastalk, zihinsel yorgunluk,
depresyon tedavi edilmesi gereken birey-
sel rahatszlk belirtileri olarak grlebilir.
Btn bunlar sadece var olan dzenin de-
vamna, aptalca normlar kuzu kuzu ka-
bullenmeme ve koltuk deneklerimin
modernize edilmesine hizmet ediyor.
(Yaklaan syan, Grnmez Komite,
Sel Yay. ev. Ik Gngr, 120 s.)
Kitaptan
23 MART 2012 CUMA
9
Aydnlk KTAP
Kymz yakkl, gzel sesli Hikmet Abisini
kaybetti
Recep Birgite benzetirlerdi hem kendisini,
hem sesini. Tarlada alrken syledii trk-
ler kyden duyulurdu daha dne kadar:
Adatepe yolunda
Altn saat kolunda
Ay gibi dodun
Srmeli gzl Refika,
Miralay kz msn?
Kyn zeytin budama, a yapma ustasyd
Hikmet Abi; Dorucusu, bilirkiisiydi. Zeytin
rekoltesini renmek iin gelip onu bulurlard
evre kylerden iftiler. Hasatta ne kadar zey-
tin elde edilebileceini kilosu kilosuna bilirdi.
Birok kii ondan renmi deliceden akll ye-
titirmesini, a yapmasn. Yakn zamanlara
kadar kyn budama grubunun ekipbasyd
Hikmet Abi. Onun budad zeytinler keyfe
gelir derlerdi. Genliinde ine yapar, di de
ekermi. Askerlik hatralarnda stanbul, av-
clk hatralarnda Kazdalar vard hep. Ha-
yatnn gemi zamanlarna ilikin anlatt
hikyeler, imdi bir romandan alnm en na-
dide paralar. Onun hayat da, herkesin hayat
kadar yazlmam bir roman nk.
DEMEK BR TEK LRKEN
YALNIZ NSAN
En yakn komumuzdu Hikmet Abi. Sabah
akam aznda eski zamanlardan kalma bir
trkyle glge gibi tin tin geii dn gibidir.
nce azndan trkleri alnd. Sonra hatra-
lar Genliinin hangi hikyesine dtyse,
birka kez kaybolup Kazdana kan patika-
larda bulundu. Ba, testeresi, apas dt
birer birer elinden; ne ka tutar oldu, ne a-
tal. Ne hekimin yazd ilalar, ne Mzeyyen
Ablann anne sevgisi kr etti; bir balaynca
abuk ilerlermi meer Alzheimer hastal.
Ksa zamanda bir bitki gibi duygusuz ve tepki-
siz olup kt kyn yakkl, gzel sesli Hik-
met Abisi
Kapsnda gece gndz Mzeyyen Ablann
bekledii youn bakm servisinin souk odala-
rndan birinde gzlerini kaparken, kendisin-
den baka hi kimse yoktu yannda.
Demek bir tek lrken yalnz insan,
Tanrdr oysa hep yaayan tek bana.
NSANIN KEND KENDS
KARISINDAK YALNIZLII
Yalnzlk paylalmaz
Paylalsa yalnzlk olmaz.
Ksa iir ustas zdemir Asafn iki dizeden
oluan, bir sav sz nitelii kazanm bulunan
bu iiri, en bilinen iirlerinden biridir. Yalnz-
lk paylalmaz adl kitabnn da ad olmutur
ilk yaymland zaman. lmnden yllar
sonra bir araya getirilen toplu iirlerinde kita-
bn son blmnn bal ve Yalnzn Du-
rumlar iirinin nszdr. (iek
Senfonisi/Toplu iirler, sf. 483, YKY, Ocak
2011, stanbul).
Jri balkl Btn renkler kirleni-
yordu/Birincilii be-
yaza verdiler iiri de
yine ok bilinen ve sav
sz nitelii kazanm
ksa iirlerinden biridir
(Sf. 33).
Bana kalrsa, zde-
mir Asaf karakterize
eden asl iirdir Yal-
nzlk paylalmaz. i-
irlerinin z ve sesiyle,
dnemlerin ve akmla-
rn tesinde , ada
Trk iirinin en zgn
isimlerinden biri oldu-
unda birleilen zde-
mir Asaf, ksal uzunlu
btn o iirleri sanki bu
iire varmak iin yazm-
tr. Bir air iin, iirinin
geliimi yolunda diyalek-
tik bir sre sz konusu-
dur doal olarak; oysa bu
durum, zdemir Asaf iin doal olmayarak
sz konusudur.
zdemir Asaf, insann, lm karsndaki
yalnzlyla deil; daha ok, hatta tmyle,
hayat, toplum, insanlar ve yek dieri karsn-
daki yalnzlyla ilgilidir. Dahas, insann
kendi kendisi karsndaki yalnzlnn ancak
zdemir Asafta rastlanabilen apayr bir yal-
nzlk temas durumunda olduu da sylene-
bilir:
Yalnzn odasnda
kinci bir yalnzlktr
Ayna (Sf. 483);
Yalnz
Hem kaptan
Hem de tek yolcusudur
Batmakta olan gemisinin.. (s. 485);
(Onun iin/Ne sonuncu ayrlabilir/Gemisin-
den,/Ne de ilkin).
ENTELEKTEL TAPIN KLT
nsann doa karsndaki gszlnden
doar bata yalnzlk duygusu. nsan, bunu,
ilkel ve eitliki bir dzenle srden topluma
geerek alt ettiyse de, snfl toplum dzenleri
bu duyguyu yeniden ortaya kard ve retti.
nsann doa karsndaki yalnzl, onun top-
lum iinde, toplumsal dzen karsndaki yal-
nzl, giderek gszl, zavalll halini
ald. Apayr bir konu ama, yalnzln ya da yal-
nzlk duygusunun hemen her zaman siyasal
bir yan olmas bu yzden.
Kapitalizm bu duyguyu onla, yzle, binle
arptka, yalnzln binbir eidiyle birlikte
felsefesi de dodu ve sanat ve edebiyatn temel
konularndan biri oldu. Bir yandan yalnzl
reten kapitalizm, her insan en yaknndan
kendisinden bile- kopararak kendi ssz ada-
snn mezarna gmerken, bir yandan da bunu
kutsad ve entelektel bir tapn klt yaratt.
Kapitalist metropollerin gkdelen kulele-
rinde bitiikteki komusunun
kim olduunu bilmeden ya-
ayan milyonlarca insan, ka-
pitalizmin yaratp insanln
ve insanlarn iine sald
ite bu canavarn kurban.
YALNIZLIK:
HER
LEKE/KENDSYLE
IKAR
zdemir Asafn toplu i-
irlerdeki Yalnzlk Paylal-
maz kapsamndaki
Yalnzn Durumlar iiri,
yalnzln bu konu zerine
yazlm en nemli iirler-
den biri bence. zdemir
Asafn Yalnzn Durum-
larn yazd yllarn Tr-
kiyesinde, 1950li, 60l, 70li
yllarda on kattan yksek bina yoktu neredeyse;
beton, metal ve plastik bir ahtapot gibi bu denli
sarmamt her yan. Henz topraa basyordu
ayaklarmz, suyu emeden iiyor, meyvay da-
lndan koparyorduk. zdemir Asafn iirlerin-
deki yalnzlk kavram, o an Trkiyesine zg
renkler ve tatlar tar bu nedenle. Deniz mavidir
yalnzn dnyasnda; koyudur ama mavidir gene
de. Gelen ve gelmeyen mektuplar vardr; zarf
alarak dklr iimize szckler. Aklar, ayr-
lk aclar, vapurlar, trenler, otobsler, kprler,
evler, odalar, pencereler, kaplar, hayaller, bek-
leyiler hep kendi renkleri, tatlar, kokular ve
sesleriyledir. O zamann dnyasnda paylala-
masa da paylalabilir bir yan vardr gene de yal-
nzlklarn. Her leke/kendisiyle kar nk (s.
487). Yalnz, yalnzdr belki ama, dnya ka-
mtr gzne, kamaz!
imdi stanbul bata olmak zere belli bal
ehirlerimiz, mantar gibi biten gkdelenlerle
mahvedilmi durumda. Artk bizde de bilim-
kurgu filmlerinin dnyasndan kp gelmi gibi
birbirini tanmayan binlerce insan ayn kapdan
birbirine selam vermeden girip kmakta yalnz-
lnn farknda olmayan, yakn gelecekte sp-
remeyecei bir sonbahar bile bulamayacak
binlerce, on binlerce modern sr insan!
NSAN TEK BAINA LR,
KALABALIKLA GMLR!
Szn bitim yerini/Olay ya da konu se-
mez,/Sz seer diyor zdemir Asaf. Ben de
sz baa alarak bitireceim:
nsan tek bana lr, ama kalabalkla g-
mlr!
Kymzn yakkl, gzel sesli Hikmet
Abisini artk yalnzca Anadolu kasaba ve ky-
lerinde rastlanan kalabalk bir cemaatle yz-
yllk am aalarnn arasndaki
mezarlmzda -belki de kendisinin diktii-
selvinin ortasna sakladk.
Evet, bir tek lrken yalnz insan, Tanrdr
yaayan tek bana.
Bir tek lrken yalnz insan,
Tanrdr yaayan tek bana
MECT NAL
mecitunal@aydinlikgazete.com
Bir yandan yalnzl reten kapitalizm, her insan en yaknndan
kendisinden bile- kopararak kendi ssz adasnn
mezarna gmerken, bir yandan da bunu kutsad ve
entelektel bir tapn klt yaratt
GLDEN TERAZ
(iek Senfonisi,
zdemir Asaf,
YKY, s.488)
zdemir
Asaf
23 MART 2012 CUMA Aydnlk KTAP
MELS YALIN
Gznzn nne bir sorgu odas getirin, kar-
nzda da cinayet ilemi nl bir yazar olsun. Ve
anlattklaryla dnya hakknda bildiiniz her eyi
deitirsin. Size bir rpda mutlu aile portresinin
iine skm yapayalnz bir adam olduunuzu,
ok sevdiiniz ocuklarnzn ise sizin rehineleri-
niz olduunu sylesin. Her evliliin daha en ba-
ndan kendi sonunu hazrladn ve akn sadece
bir zamanlama hatas olduunu. Birini ancak l-
drmek istemediimiz iin sevebileceimizi veya
birinin bize ancak onu ldrmek zereyken
masum gelebileceini. Ve sonunda da ekleyiver-
sin: lemin Efendisi gnahla arlam bu topu
yukarya ekme zahmetine katlanmaz bundan
byle. te ocuklar ve Canavarlar, okurun g-
znde byle karanlk bir atmosfer yaratyor daha
ilk sayfadan. Hi umutlanmayn, kitab elinizden
braktnzda mutlu sonun etkisiyle bir glm-
seme olmayacak yznzde; aksine, kitap
uzunca bir sre okurun akln kurcala-
yacak sorulara gebe.
OCUK BLR, FARK
EDER
Korku filmlerinin en gzde
zneleridir ocuklar ve onlara
musallat olan canavarlar.
Belki de bu tr filmlerin bu
kadar tutmasnn sebebi de
hepimizin bir ocukluk trav-
mas olmasdr konuyla ilgili.
yle ya hangimiz korkutulma-
dk clerle, yemeimizi yeme-
miz ya da odamza gidip
uyumamz iin. Ahmet Tulgarn ise
farkl bir tezi var: Sadece ocuklar
canavarlara bile ihtiya duyarlar. Hatta
ocuklar canavarlara ihtiya duyarlar. Canavar
hikyelerini, canavar oyuncaklarn dnsene.
ocuklarn yalnzlk korkusu, yalnz kalma kor-
kusu o denli ar bir eydir ki canavarlara bile ih-
tiya duyar onlar. Bazen sokakta bir adamn elini
tutmu, gven iinde yryen bir ocuk grd-
mde sorarm kendime: Acaba bu adam evde
nasl biridir? Acaba bu ocuun annesine neler ya-
pyordur? Yapyor mudur? ocuun bu memnun
ve gvenli hali hibir ey sylemez adama ilikin.
ocuk batan bilir, kaabilecei bir yer yoktur.
ocuk bilinlendii anda rehine olduunu da bir
ekilde fark eder. Fark etmitir. Yani her ocuk as-
lnda karlm bir ocuktur. ocuklar ocuk ka-
rma hikyelerinden tam da bu nedenle ok
etkilenir, korkarlar. nk ok iyi deneyimlemi-
lerdir bunu, rehin alnmann anlamn ok iyi bi-
lirler. ou ocuun anne, zellikle de baba
sevgisi Stockholm Sendromundan baka bir ey
deildir. ocuk annesini dven, hatta ldren ba-
basyla bile uzlamaya hazrdr yalnz kalmaktansa.
ocukluk byle bir eydir.
Yani aslnda korkudan deilmi ca-
navarlar yaratmas ocuklarn, yalnz-
lktanm hep. Aslnda pek de
armamak gerek yazarn szlerine,
insan kendi yaamna biraz daha ya-
kndan bakt zaman anlyor ne
kadar ok eyi yalnzlktan kap kur-
tulmak iin yaptn.
SORGUDA
Yapt syleilerle adndan ska
sz ettiren baarl gazeteci Ahmet Tulgar Doan
Kitaptan kan ikinci roman ocuklar ve Cana-
varlar ile karmzda. Kariyerinin en nemli aa-
masnda anlalmaz bir ekilde bir mafya adamn
baltayla ldrp teslim olan nl yazar Sarp Ka-
yayla onu sorgulayan komiserin yollarnn kesi-
mesini anlatyor bu kez. Ancak yalnzca bir sorgu
deil anlatlan. Yazarn evlilik, erkein top-
lumdaki yeri, yalnzlk gibi konulardaki
grlerini de reniyoruz sayfalar
evirdike. Belki de en nemlisi
yazmak eylemi anlatlyor ki-
tapta, yazmann en yksek
mertebesi, yazarn yazdkla-
rnda kaybolmas. Bakn ko-
miser Sarp Kayay nasl
anlatyor: Yapt yazmakt
onun, yapmadklar ise yaz-
dklar. Yapt her ey yaz-
makt, yapmad her ey
yazdklar. Bir de Sarp Ka-
yann szlerine kulak verelim:
Ben yazar deil, yaznn tam
kendisi olmak istiyorum.
ocuklar ve Canavarlar sem-
bollerle bezenmi bir roman, okur her
sayfada yeni bir szck oyunuyla karla-
acak olmann heyecann yayor adeta. Ahmet
Tulgar bir syleisinde Sarp Kaya karakterinde bir
isim sembolizasyonu olup ol-
mad sorusuna u yant veriyor:
Kesinlikle var. Gerekten de ken-
disine ulalmasn biraz zorlatran bir
insan. Dier taraftan da aslnda btn
roman iinde bir Sisiphos efsanesine
dair gnderme ieriyor. Zira gerek ken-
disiyle yaplan sorguda gerekse bize an-
latt kadaryla, tam yukarya
karrken o byk kaya ktlesi yeniden
aa yuvarlanyor. ou zaman bizi de,
onu sorgulayan polisi de altna alarak
geri yuvarlanyor. Metinde onu konu-
urken deil, onun konutuklarn bir
bakas tarafndan aktarmas ile gryoruz. Yazarn
konumamas anlamnda da unu syleyebiliriz;
yazar, komiserin yani sorgu efinin azndan, onun
beynine girerek konuuyor bizimle. Aslnda komiser,
altmz anlamdaki anlatcdan ziyade bir akta-
rc olarak karmza kyor.
KRDM VE AIRTICI SON
Ayrca yazarn da bahsettii gibi, yazn srekli
gelgitlerden besleniyor. lk yirmi sayfasn okuyup
sonunu tahmin edebileceimiz klasik romanlardan
ok farkl anlayacanz. Aksine okur tam dm
zdn dnd anda daha beter bir krd-
mn iinde bulabiliyor kendini. Ve nihayet yazar
artc bir sonla talandryor eserini.
Kitabn konusu kadar ilgi ekici bir dier nokta ise
yazarn slubu. Bir solukta okunabilecek, kolay haz-
medilen bir kitap aryorsanz ocuklar ve Canavar-
larn almay birka kere daha dnn derim. nk
bu kitap hem farkl kurgusuyla hem de pek akc ol-
mayan fakat kesinlikle zgn olduunu dndm
slubuyla okurlar zorlayacak gibi grnyor. Kitab bu
zellikleriyle belki yeralt edebiyat kategorisine yer-
letiremeyiz ancak Trkiyede gen yazarlarn etkisiyle
son yllarda iyice yaygnlaan yeralt edebiyatn takip
ediyorsanz, bu kitab da es gemeyeceinizi mit edi-
yorum.
*Ayn zamanda kitabn ilk blmnn ad.
Dnya, lemdeki ukura
dm bir topmu*
10
Yazarn
evlilik, erkein
toplumdaki yeri,
yalnzlk gibi konulardaki
grlerini de reniyoruz
sayfalar evirdike. Belki de
en nemlisi yazmak eylemi
anlatlyor kitapta, yazmann
en yksek mertebesi,
yazarn yazdklarnda
kaybolmas
AHMET TULGAR / OCUKLAR VE CANAVARLARI
Bazen sokakta bir adamn elini tutmu, gven iinde yryen bir ocuk grdmde
sorarm kendime: Acaba bu adam evde nasl biridir? Acaba bu ocuun
annesine neler yapyordur? Yapyor mudur?
Bu memlekette poet ay kullanlmad iin
her insan mrnden saatler, gnler heba oluyor.
ay ieceim diye kalkyorsun yataktan, ay is-
tiyor cann, gidiyor 20 dakika mrden. imdi
ay koydum, bekle, bir bardak i, yle gidersin
diye mrnden alyorsun yle bir urayan ada-
mn. Haberi yok adamn, gittin geldin ieri,
adam tam kalkacak, ay koymutum. Koca
tam yatacak, kar, Eh, ay koydum, sabaha ba-
yatlar, ziyan m edeyim, bekle, i, yle yatarz.
Dikkat ettiysen, burada bir oyun da kurmu ka-
rs. ayn demlenmesini bekleyenlerin lkesi
buras yani. ayn demlenmesini beklemeye zo-
runlu klnm bir toplum. ayn demlenmesini
beklemekten bir eye konsantre olamyor bu
lke. nnde hep ay, ay engeli. O ay ka-
nn tngrdamas bana hep kaybedilen zamanlar
hatrlatr. Bazs zaten farknda, geen zamana
hayflanr ama buna kar bir ey yapamad
iin de uzun uzun kartrr. mr, zamann ay
yapraklar. yle szlrler bardan dibine.
Orada yle ylr kalrlar.
(ocuklar ve Canavarlar, Ahmet Tulgar,
Doan Kitap, 153 s.)
KTAPTAN
Aydnlk KTAP
BARI DOSTER
Dnyann en nemli ve en karmak
diplomatik meselelerini sralayn de-
seler, kuvvetle muhtemel, Filistin so-
runu ilk srada yer alr. Ortadou gibi
dnyann en kark, en sorunlu blge-
siyle snrl olmad grlr. Dahas sa-
dece diplomatik ynyle,
byk glerin, emperyalist
merkezlerin, blge lkeleri-
nin g ve kar kavgasyla
deil, tarihle, dinle, ekono-
miyle, toplumsal yapyla, psi-
kolojiyle, kltrle, enerji
rekabeti, su ktlyla bir-
likte ele alnr.
Filistin meselesi, Siyo-
nizm, iin Osmanly ilgi-
lendiren blm, srailin
kuruluu, byk glerin
rol zerine lkemizde ve
dnyada ok fazla eser verilmi-
tir. Sorun, hibir zaman bir blgenin, iki
farkl dine inananlarn, iki halkn so-
runu olmakla kalmamtr. Tersine her
zaman uluslararas boyutuyla ne kt-
ndan, konu zerinde alanlarn
farkl kaynaklara ulamasn, deiik l-
kelerin arivlerinde almasn da zo-
runlu klmtr. Tarih sz konusu
olduunda, meselenin emperyalist mer-
kezlerle ba kurulduunda, hem de
iin iinde din ve srail varsa, ideolojik
tutumlar da o ya da bu oranda, ama ka-
nlmaz olarak devreye girdiinden, Fi-
listin meselesi zerine yazlan eserlerde,
bu boyut da mutlaka ne kmtr. Tr-
kiyede bu tartmalara bir de Osmanl
dnemine ilikin farkl yaklamlar ve
Sultan Abdlhamite ynelik bak a-
lar eklenir.
SYONZMN DOUU VE
GELMES
lkemizde bu alanda yazlm de-
erli yaptlar vardr. Prof. Dr. Mim
Kemal kenin Siyonizm ve Filistin
Sorunu adl eseri de bunlardan biridir.
kenin almas, ngiliz, Osmanl,
Alman, srail ve ABD arivleri bata
olmak zere zengin bir ariv alma-
sna dayanmasnn yannda, yazarn BM
Genel Sekreterlii Filistin Daire-
sindeki grevi nedeniyle, diplomatik
sahadaki gzlemleriyle de beslenmitir.
Meselenin tarihsel boyutunu inceler-
ken, siyasal boyutun evrimini de gzet-
mitir ke. rnein 2000li yllara
gelindiinde, uluslararas konjonktrn
nasl deitiini ya da Arap aleminin bu
sorundan nasl sklp, souduunu ele
almtr. Ayrca, kitabn her baskda, laf
olsun, adet yerini bulsun diye deil, ger-
ekten gzden geirmi, geniletmitir.
kenin almasnn temelini, ngi-
lizlerin dnyaca nl Cambridge ni-
versitesinde verdii yksek lisans tezi
oluturur. Giri blm de Yahudi so-
rununun tarihiyle balamtr. Bu b-
lmde antisemitizm, Yahudi
kartlnn rgtlenmesi, Siyonizmin
douu ve gelimesi, ncleri ve elbette
Baron Rothschild ve T. Herzl gibi isim-
ler zerinde durulmutur.
Kitabn birinci blmnde Sultan II.
Abdlhamit dnemi (1880-1908) ele
alnmtr. Siyonistlerin Osmanllarla ilk
temaslar, Arap milliyetiliinin douu,
Osmanl sultannn Panislamizm siya-
seti, Filistindeki Musevi kolonizasyonu
ve Araplarn tepkisi, dnemin byk
glerinin olaya mdahaleleri ince-
lenmitir. kinci blmde,
Osmanlda 1908de ilan
edilen kinci Merutiyet
ile Birinci Dnya Sava-
nn balangc olan 1914
arasndaki dnem incelen-
mitir. Siyonistlerin ttihat-
lar ve ngilizlerle ilikileri,
Filistin topraklarnn Mus-
evilemesi karsnda Arap-
larn tepkisi, ttihatlarn
Mslman Musevi tti-
fak projesi, ngilizlerin
Araplar ve Siyonistleri ka-
zanma abalar zerinde durulmutur.
nc blm, 1914-1918 aras
sava yllarn, Birinci Dnya Sava-
ndaki Osmanl cihadn, ittifak aray-
larn, iki dman cephe arasnda skan
Osmanl Devletini, erif Hseyinin is-
yann, Balfour Deklarasyonunu, Al-
manyann Osmanllarla Siyonistleri
uzlatrma abalarn ve ttihatlarn Si-
yonizme kar nihai kararlarn anlat-
maktadr. Kitabn drdnc blmnde
ise 1919-1923 yllar, yani Milli Mca-
dele dnemindeki gelimeler incelen-
mitir. Siyonistlerin Arap Sorununu
deerlendirmeleri, Filistinin istiklal da-
vasnn balamas, Arap-Trk uzlamas,
Filistin halknn Trkiyeden beklenti-
leri ve Ankarann tutumu, imparator-
luktan Cumhuriyete geite Musevi
cemaati ve Siyonizm ele alnmtr.
TRKYENN DENGE SYASET
almasnda tarihsellii, dnemin
nesnel koullarn, g denelerini dik-
kate almasnn yannda, bu konu etra-
fnda rlen komplo teorilerinin
okluuna da dikkat eken ke, soru-
nun tek bir nedene balanamayacan,
tek bir belirleyiciye indirgenemeyeceini
srarla vurgulamaktadr. 1948de srailin
kuruluuyla yeni bir dnm noktasna
girildiini, o tarihten bu yana mcadele
veren Filistinlilerin abalarnn srd-
n belirtmekte, Trkiyenin ise iki
taraf arasnda ilkeli bir denge siyaseti
gttn ifade etmektedir.
zetle Mim Kemal kenin kitab,
hem zengin ariv taramas ve kaynaka-
syla, hem tarihten gnmze sregelen
gelimeleri akc bir dille, ama asla bi-
limsel dzeyinden dn vermeden or-
taya koymasyla, nemli bir almadr.
Konunun srekli gndemde olmas,
Trkiyenin d politikasndaki eksen
kaymas tartmalar ve komularla sfr
sorun politikasnn iflas da dikkate
alndnda, beinci kez baslan bu kay-
nak eserin nemi daha iyi anlalr.
(Siyonizm ve Filistin Sorunu, Mim
Kemal ke, Krmz Kedi Yay., 432 s.)
MM KEMAL KEDEN
SYONZM VE FLSTN SORUNU
Ortadouyu
anlamak iin...
23 MART 2012 CUMA KAPAK Aydnlk KTAP
12
PINAR AKKO
Stefan Zweig, nl hikayesi Amok Ko-
ucusunda, sonu lmle biten bir cinnet
halini anlatr. Malezya, Endonezya, Hin-
distan gibi lkelerde grld sylenen
bir hastalktr Amok. Daha dorusu, l-
drmann bir trdr ve erkeklerde gr-
lr. Eline herhangi bir silah alan ldrm
adam deli gibi komaya balar; karsna
kan ilk kalabala, ar pazara dalarak
ldrmeye balar. Sonunda kendisi de
lr.
inde bulunduu an lgnlk ve
cinnet halini en iyi kavram yazarlardan
biri olan Stefan Zweig, 1942de 61
yandayken Brezilyann Per-
sepolis kentinde karsyla
birlikte intihar ettiinde,
arkasnda artk gne-
in domasn bekle-
yecek gcnn
kalmadn belir-
ten bir not brak-
mt. Ayn notta,
dostlarna tavsiyesi
ise onlarn yeni g-
nei mutlaka bekle-
meleri gerektiiydi.
1933te Nazilerin
yakt kitaplar arasnda
Stefan Zweignkiler de
vard. 1934te Gestapo evini
bast ve Zweig Almanyay terk
etmek zorunda kald. ngiltere, ABD,
Arjantin, Paraguay ve Brezilyaya gitti.
Her kuvvetin en gvenli ls, yendii
direntir demiti ve insanlkla birlikte
yenildiini kabul etti. Geride, byk o-
unluu, nsanln byk kahramanlk-
larnda hep inanlmaz bir eyler vardr,
nk ortalama dnyevi llerin ok
zerindedirler, ama insanlk kendine
olan inancn onlarn inanlmaz baarlar
sayesinde geri kazanr diye tanmlad
insanlarn yaamlarna odaklanan, ok
sayda yapt brakt. lkemizde de
Dnn Tarihinden Lyonda Dne,
Yarnn Tarihinden Fouche: Bir Poli-
tikacnn Portresine, nsanln Yldz-
nn Parlad Anlardan Macellana,
Sabrsz Yrekten Bir Kadnn
24 Saatine, Bir Satran y-
ksnden ciltlik
Dnya Fikir Mimar-
larna kadar geni
bir Zweig klliyat
mevcut.
Zweig, ksa
sre nce yaym-
lanan Monta-
igne adl
denemesini ve
daha birok kita-
bn dilimize ka-
zandran usta
e v i r me n- y a z a r
Ahmet Cemalle ko-
nutuk:
Sayn Ahmet Cemal, Ste-
fan Zweig ok uzun yllardr, nere-
deyse kitaplarnn tamam Trkeye
evrilen bir yazar-denemeci-tarihi
rnein Tolstoy, Dostoyevski vb. bir kla-
sik yazar olmamakla birlikte Zweigin
lkemiz okurlar asndan da bu kal-
cln neye balyorsunuz?
Her eyden nce slubuna balyo-
rum. Zweig, zellikle lkemizde pek sk
rastlanmayan dili anlalr aydnlardan
biri. Ne yazarsa yazsn, dev bir birikimi
ok iyi anlalan bir dilin kalbna dkebi-
liyor
Stefan Zweign, biyografilerini yaz-
d tarihi kiilikler, rnein Balzac,
AHMET CEMALLE STEFAN ZWEG, MONTAGNE, DNYA VE TRKYE ZERNE
nsanln Amok Kousu hzland
zellikle
Erasmus ve
Montaigne
temelinde
dnrsek, insann
i zgrl
kavramn Zweigdan
renmi
olduumu
syleyebilirim
Stefan Zweign
kalcl
ncelikle
slubundan
kaynaklanyor.
zellikle
lkemizde
pek sk
rastlanmayan
dili anlalr
aydnlardan biri.
Ne yazarsa
yazsn, dev bir
birikimi ok iyi
anlalan
bir dilin kalbna
dkebiliyor
Ahmet Cemal: Stefan Zweig,
ne yazarsa yazsn, dev bir
birikimi ok iyi anlalan bir
dilin kalbna dkebiliyor
Erasmus ve Montaignele arasnda d-
nsel bir ba olduunu kabul edersek,
Zweig ile sizin aranzda da benzer bir
badan sz edilebilir mi?
zellikle Erasmus ve Montaigne te-
melinde dnrsek, insann i zgr-
l kavramn Zweigdan renmi
olduumu syleyebilirim. Bu iki eseri
okuduumdan ve evirdiimden bu yana,
i zgrln, daha doru bir deyile in-
sann byle bir zgrl kendisi iin ge-
litirebilmesinin zgr ve eletirel
dnebilmek asndan ne kadar nem
tadn her geen gn daha iyi anlyo-
rum. Yllardr rencilerime de anlatmak
abasnda olduum bu zgrlk asn-
dan Zweig ile aramzda byle bir ban
bulunduu sylenebilir.
MONTAGNE, OKURU
YNLENDRMEKTEN KAINIR
Montaignenin karar almaktan ka-
nan, sorumluluu reddeden tavr ile
Stefan Zweign genel tavrnn ok rt-
medii sylenebilir. Biraz fanteziye
kama pahasna soracak olursak, Mon-
taigne bir Stefan Zweig portresi izmek
isteseydi, ksaca neler syleyebilirdi?
Sanrm Montaigne, Zweig kendisine
gre daha radikal bulabilirdi! Ancak
bir noktay belirtmem gerekiyor. Bence
karar almaktan kanma, Montaignein
bilinli ald bir tavr ve bu tavr, bir de-
neme yazar olmasndan kaynaklanyor.
Ad stnde, kendisi kesin sonulara var-
maktan ok deniyor ya da tartyor ve
okurunu da byle bir tavr almaya itiyor.
Kesin denilebilecek bir sonucu dile getir-
dii zaman bile okurunu, Bu, yalnzca
benim dncem, siz de kendi dnce-
nizi gelitirin! diye sanki uyaryor. Kendi
kararlaryla okuru ar ynlendirmekten
kanyor. Bu tavr, onu zaman zaman
sorumluluktan kaan biri gibi gstere-
bilir. Fakat bence te yandan okuru
kendi sorumluluunu stlenmek hede-
fine yneltmekle, aslnda ok byk bir
sorumluluu stleniyor.
Zweiga gelince, o, iinde yaad
zaman diliminden kaynaklanan sorunlar
karsnda kendi dncesini her zaman
daha net, daha kesin bir ifadeyle dile ge-
tirmeyi gerekli grm olan bir yazar.
Deer bildikleri, aslnda hep insan insan
klan deerler daarcnn bir paras, ve
iki dnya sava grm olan Zweig, bun-
larn nasl ykma srklendiine
tanklk etmi olan bir
yazar. Bence bu duru-
mun zorlamasyla,
Montaigneinkin-
den daha radikal
bir tavr almay
gerekli gr-
yor
KK
AMERKA
VE ALINTI
AYDINLARI
nsanlk bir
Amok Kousu
iinde mi sizce? Dnya
ve Trkiye asndan ayr
ayr neler syleyebilirsiniz
nsanlk, bence Birinci Dnya Sa-
vandan bu yana hz zamanla artan bir
Amok Kousu iinde. Birka ayda bi-
tecei yanlsamas ile balatlan ilk dnya
savann sresi ve sonular, insanlk a-
sndan, o zamana kadar geerlilii tart-
lmam deerlerin grece duruma
gelmesi asndan tam bir ok oldu.
Ancak, ilk dnya savanda cephe ve
cephe gerisi ayrm varln henz ko-
ruyordu; te yandan ilk kez zehirli gaz
kullanlmt, ama o da sadece cephe ile
snrl kalmt. Buna karlk kinci
Dnya Savanda rnein zehirli gaz,
Nazi Almanyasnn cellatlar tarafn-
dan cephe iin deil, fakat
cephe gerisinde oluturul-
mu lm kamplarnda
toplanan siviller iin re-
tildi. Btn bir Yahudi
rknn bylece yok
edilmesi hedeflendi.
Yani soykrm diye
yeni bir su ortaya
kt. Bu suun kur-
banlar Yahudiydi,
ama bu suun etkileri,
daha dorusu kantla-
dklar sadece Yahudi-
lerle snrl kalmad.
Genelde insann ne kadar
korkunlaabilecei, hibir
zaman son dnya savandaki
kadar ak ve seik bir biimde gzler
nne serilmemiti. Bence insanlk
suu kavram asl bu noktada gerek i-
eriini buluyor. Ve bence son byk
sava, insanln ilk dnya sava ile ba-
layan Amok Kousunu dnyada daha da
hzlandrd. Kanmca dnya, ikinci sava
ile urad deerler erozyonunu hl
tam anlamyla ortadan kaldrabilmi
deil.
Trkiyeye gelince, bence bu lke
asl Amok Kousuna 1950 ylnda,
yanl bir Batllama hayaline kapl-
makla balamt ve bu durum bugn
de son bulmad. Demokrat Parti ikti-
dar ile birlikte Trkiye Cumhuriye-
tinin politikas, kendi olarak
muasr medeniyet seviyesine erime
hedefinden sapp, bata Kk Ame-
rika olma hayali gibi bir ucubeyle
pompalanan bir bakas olma yrn-
gesine oturdu. Ve sonunda Trkiye,
adalama adna aslnda kendi ol-
maktan bir an nce kmann
Amok Kousuna balad.
Kouya katlanlar iin
durum, elbette byle
deil, nk onlar,
ad stnde, artk
birer Amok Ko-
ucusu oldukla-
rndan, nereye
kotuklarnn bi-
lincinde deiller.
stelik bu
durum, yalnzca
resmi politikalar
ve iktidarlarla da s-
nrl deil. Bence asl
trajik ve ackl olan, l-
kemizde zamanla kendi-
lerini bural olmadklar
lde aydn sayan bir aydnlar
beinin tremi olmas. Ben, bylele-
rini hep Alnt Aydnlar diye nite-
lendiriyorum
ESK STANBUL
TYATRO DEKORUNA
DNYOR
Zweig, nsanln Yldznn Parla-
d Anlarda stanbulun fethini de as-
keri adan muazzam bir baar olarak
deerlendirir ve dnya tarihi asndan
nemini vurgular. Fetih-1453 filmini
seyredebildiniz mi, nasl buldunuz?
O filmi henz grmedim, bu yzden
sorunuza karlk veremeyece-
im.
stanbulun dn ve
bugn hakkndaki
yorumlarnz?
Buna benzer so-
rulara cevap veren-
ler, sze genellikle
deiim kavra-
myla balarlar.
Yani stanbulun
bugnnde, dne
oranla nelerin de-
itiini sayp dker-
ler. Ben daha farkl
dndmden, dei-
imden sz etmeyeceim.
nk bana gre dn ba-
lamnda stanbulun geirdii, de-
iim deil fakat olumsuz bir
dnmdr, yani bir tr metamorfoz-
dur. Dnn stanbulu bugn deime-
23 MART 2012 CUMA Aydnlk KTAP KAPAK
Demokrat
Parti iktidar ile
birlikte Trkiye
Cumhuriyetinin politikas,
kendi olarak muasr
medeniyet seviyesine erime
hedefinden sapp, bata
Kk Amerika olma hayali
gibi bir ucubeyle
pompalanan bir bakas
olma yrngesine
oturdu
Bence
asl trajik ve
ackl olan,
lkemizde zamanla
kendilerini bural
olmadklar lde
aydn sayan bir
aydnlar beinin
tremi
olmas
13
Zweig ve
Montaigne... Yazar
ve kahraman
23 MART 2012 CUMA Aydnlk KTAP
mekte, fakat ykma uramaktadr. Ve bu
cinayet ada kentleme ya da mo-
dernleme gibi kavramlarn ats altna
snlarak ilenmektedir! stanbul gibi
tarihi bir kentin tarihi karakterini ko-
rumak, yalnzca mzelerle, baz tarihi ya-
plar onarmakla snrl tutulabilecek bir
i deildir. Tarihi karakter, bir ehrin
tarihinin btnnden kaynaklanabilecek
bir kimliktir. Ant niteliindeki yaplarn
yannda tek tek semtlerin atmosferleri,
yaam biimleri ve nihayet bir kentin si-
lueti gibi eler de bu kimliin kurucu
elerdir. stanbul, bu kimlii
korunan bir ehir deil,
fakat zaman iersinde
gittike daha hzlanan
bir tempo ile hibir
l tanmayan,
vahi bir rant yar-
mas uruna kur-
ban edilmi bir
tarihi ehir kalnt-
sdr. Bizans mpa-
ratorluk Saraynn
kalntlar zerinde
bir ihannn katlar
yks el ebi l di kt en
sonra, bu konuda daha
fazla konumak bilmem
gerekli mi? te yandan, sa-
dece Kadkyden kprye git-
mekte olan bir vapurdan ehri
seyretmek, stanbulun nasl bir ykma
uram olduunu grmeye yeterlidir.
Bugn arka planda ykselen gkdelenle-
rin arasndaki ve nndeki Eski stan-
bul, artk yava yava bir tiyatro deko-
runa dnmektedir Uzayp gider,
onun iin bu konuda daha fazla bir ey
sylemek istemiyorum!
EVRLECEK YAZARLA
DYALOG KURABLMEK
Biraz da eviri sanatndan bahsede-
lim isterseniz. Genelde kendinize yakn
grdnz yazarlarn eserini mi evi-
rirsiniz? Stefan Zweigin biyografik de-
nemelerinde yer verdii isimler
genelde kendine ilham kay-
na ald isimler. Mon-
taignein Zweig iin ayr
bir yeri olduunu bili-
yoruz. Sizin de evir-
diiniz yazarlarla
aranzda benzer
bir ba var m?
Stefan Zweig me-
sela..
Bu konuda
sze, rahmetli
dostum, deerli
yazar ve evirmen
Tomris Uyarn ken-
dine ait bir saptama-
syla balamak isterim.
Bir defasnda yle demiti
Tomris Uyar: Ben, ancak diya-
log kurabildiim yazarlar evirebilirim.
Aksi takdirde uygun slubu bulmakta
zorlanrm Bu, aynen benim iin de
geerli. Yani siz buna sorunuzda ara-
nzda benzer bir ba var m? demisi-
niz; ben de ayn durumu evireceim
yazar ile aramda mutlaka bir diyalogun
kurulmas diye nitelendireceim. evi-
receim yazar ile, Trkede onun a-
zyla veya azndan konuabilecek kadar
yaknlam olmalym. Bu ba da doal
olarak her yazar ile kurulamaz
Bertolt Brecht, Ingeborg Bachmann,
Franz Kafka gibi son derece zgn ya-
zarlarn eserlerini Trkeye kazandr-
dnz. evirirken hi zorlandnz bir
metin oldu mu. Veya bu metin as-
lnda evrilmez, evrildiinde
ok ey kaybeder dediiniz?
evirmeye karar verdi-
im her edebiyat met-
ninde ok zorlanrm.
nk evireceim
her edebiyat metnini
nce felsefe asnan
sorgularm, o metne
felsefenin kurucu so-
rusu olan Nedir?
sorusunu yneltirim.
Ancak bu soruya ald-
m cevaplardan sonra-
dr ki, eviriyi
ekillendirmeye balarm.
Hibir metin iin Bu
metin aslnda evrilmez dedi-
im olmad, nk aslnda her metin
evrilebilir ve hibir metin evrilemez.
unu demek istiyorum: Yabanc dildeki
hibir edebiyat metnini yzde yz o
metin olarak evirmek istediiniz dile
getiremezsiniz. Ama yzde seksen,
yzde doksan gibi bir baar oran yaka-
larsanz, o eviri de baarl bir eviri
olmu olur.
u anki almanz hakknda bilgi
verebilir misiniz?
Benim yalnzca tek bir eviri ze-
rinde altm ok enderdir. Her
zaman birka eviri zerinde birden
alrm. O yzden evimde drt tane
alma masam var. u anda yirminci
yzyl Roman edebiyatnn en byk-
lerinden saylan Avusturyal
Hermann Brochun ba-
yapt Vergiliusun
lmn bitirme
aamasndaym.
Robert Musilin
daha nce iki
cildini evirdi-
im Nitelik-
siz Adamn
nc ve son
cildi de gn
sayyor. Erich
Auerbachn
hl Bat edebi-
yat estetiinin
bayaptlarndan
biri olmay koruyan
Mimesisi de ar,
fakat emin admlarla ilerli-
yor. Bunlarn dnda birka nemli
almam daha var, fakat onlardan
baz nedenlerle imdilik sz etmek is-
temiyorum
KAPAK
14
Yabanc
dildeki hibir
edebiyat metnini
yzde yz o metin
olarak evirmek
istediiniz dile
getiremezsiniz. Ama yzde
seksen, yzde doksan gibi
bir baar oran
yakalarsanz, o eviri
de baarl bir eviri
olmu olur
evirmeye
karar verdiim
her edebiyat
metninde ok
zorlanrm. nk
evireceim her edebiyat
metnini nce felsefe
asnan sorgularm, o
metne felsefenin kurucu
sorusu olan Nedir?
sorusunu
yneltirim
Trkiye bence Amok
Kousuna 1950 ylnda,
yanl bir Batllama
hayaline kaplmakla
balamt
23 MART 2012 CUMA
15
Aydnlk KTAP ARAKABLO
Ortarenim yllarnda Faustu, Wertheri arp-
larak okumam ka kii vardr? Edebiyat, sanat,
felsefe ve doa bilimleriyle yakndan ilgilenenle-
rin mutlaka zaman zaman urad bir yazar ol-
makla birlikte nedense bir nc kitab
lkemizin geni okur kitlesinde pek yaygnlk ka-
zanmam olan Goethenin dnyasn daha tam
anlamak iin Yaammdan iir ve Hakikat ki-
tab nemli bir urak... Kitap, bir zyaam roman
niteliinde. inde kimlerden sz edildiini anla-
mak iin sondaki adlar dizinine bakmak yeterli.
Aristotelesten Voltairee kimler yok ki!
Kendi edebiyat ve deneyim ortamn kuatan
hakikatleri okura tayarak yaptlaryla daha g-
venilir ilikiler kurulmasn dnen Goethe, n-
szde bunu yle belirtiyor: nsan yaad
dnemin artlar iinde anlatmak, her eyin onu
ne kadar engellediini ya da desteklediini, bun-
larn nasl bir dnya gr ve dnce yaps
oluturduunu, eer kendisi sanat, air, yazar ise
bunu d dnyaya nasl yansttn gstermek bir
biyografinin temel amac olmal. (s. 5)
OCUKLARIN REKABET VE
YETKNLER
Yazar, kendi dnyasn ilgin ayrntlarla bir
roman tadnda sunarken ocukluk gnlerinden
de ok ilgin ve tandk gelen deneyimlerini, farkl
uralar sese bile her insanda bulunan rekabet
gereini nice ansnda olanca duygusal saflyla
aktarrken yetikinleri de artrmasyla sk sk
insan glmsetiyor:
Biz erkek ocuklar pazar gnleri buluurduk,
o gn herkes iir yazard. ... Nasl olursa olsun, i-
irlerimin her zaman dierlerininkine gre daha
iyi olduunu dnyordum. Ama ksa bir sre
iinde, ok yetersiz eyler yazan rakiplerimin ken-
dileriyle ilgili dncelerinin de benimkinden
farkl olmadn anladm, kendilerini bir ey sa-
nyorlard... (s. 32)
Olaylar sade bir ak iinde anlatrken ocuk-
larnkiyle yetikinlerin dnyas arasnda yaknlk-
lar kurmay ihmal etmeyen Goethe, okuru
birdenbire byk bir dncenin eiine getirip
brakmay ok seviyor: Gerek ocuklar, gerekse
halk byk ve yce olan bir oyuna, hatta bir farsa
evirmeye alr; yoksa buna sabretme ve ta-
hamml gcn nasl bulabilirler ki! (s. 82)
Byle dese de gln olan kmsemeyi ihmal
etmez: ... biz gzel olann zaferini cokulu bir se-
vinle kutlayabildik, her tr irkin eyi de, bu dn-
yadan bsbtn kovmak mmkn
olmayacandan, sadece sanat dnyasnn dk
seviyedeki gln eyler alanna kattk. (s. 331)
BZ DOAMIZ HAZIRLAR
Goethenin dncesinde doann kuatc ve
ynlendirici bir yeri vardr: nsan nereye yne-
lirse ynelsin, ne yaparsa yapsn, srekli olarak
doann kendisine izdii yola geri dnyor. (s.
132)
Doaya ballk, hakikati iire doadan ta-
mak dncesini sk sk vurgular: Geri ken-
dimde, bakalarnda ve doada farkna vardm
eyleri yaznsal yolla anlatmaktan hep ok byk
bir zevk alyordum. (s. 249)
Feministleri kzdracak ama
Goethe, kadn ve erkein birbi-
rinde kendi yaratcsn grme-
sini u olguya dayandryor:
Doann birbirine uyumlu
yaratt gen bir ift iin kzn
renme, erkein retme
akyla dolu olmasndan daha
gzel bir birliktelik olamaz.
Byle bir durumdan hem te-
meli salam hem de gzel bir
iliki doar. (s. 193)
Bu nedenle kalplam d-
nce biimlerine kardr. Da-
has retilerin ilke ve kalplarnn
birbirinin yerine kolayca geirilebil-
diini varsayar: Dogmatik konuma-
lardan hi holanmadm iin,
arkadamn benimle alma ihtiyacn duy-
duu felsefe tarihi beni ok ilgilendiriyordu, ama
sadece u anlamda: nfuz edebildiim takdirde
bir reti, bir fikir bana bir dierinden daha farkl
grnmyordu. (s. 229) Bu balamda dnce-
lerimizle bakalarna stn gelme istek ve gere-
ini yzmze vurur: Bakalarnn dncelerini
deitirmek her insann iinden gelen bir arzu-
dur... (s. 80)
Goethe, gelenei bile doayla uyumun biimi
olarak ele alr: Sradan bir varln mevcut art-
larndan doan tm gelenekler lmszdr... (s.
262)
Geenlerde tarihin ironileri konusunda Zi-
zekte okuduum bir yorumun ilk biimine Goet-
hede rastlaynca onun kalc dncelerinin
gerisinde doaya ve hakikate sadakatinin varln
daha bir duyumsadm: Tm nemli ve tehlikeli
olaylar, her bar antlamasndan sonra olduu
gibi, mutlu ve dertsiz insanlar adeta elensin diye
olmutu. (s. 20)
ETM VE KOULLANDIRMA
Yeni Ortaada insan, dnen varlk ol-
maktan karp, yalnzca izleyen ve bylece gd-
len varla dntrme programnn nasl
baarldna dair ipucunu da iki yzyl nceden
veriyor Goethe: nsan ruhunu ok mutlu eden
iki ey vardr: Seyretmek ve dnmek. Fakat sey-
retmek iin her zaman bulunamayan deerli bir
konu ve sra d nemli bir eitim gerekir. Oysa
dnmek iin gerekli ey duyarllktr; dnce,
ierii kavrar, eitimin arac da budur. (s. 330)
Nitekim gnmzde eitim, bata TV olmak
zere btn aralarla, insanlar dnmeyen se-
yircilere dntrme yntem ve dzeninden
baka bir nitelik tamyor.
Dinsel eitimdeki koullandrmalarn insan
ruhu zerindeki ykc etkilerine de dikkat eken
Goethe, olguyu kendi yaamndan izlerle rnek-
liyor: Hak etmedii halde arapl ekmei yiyen
biri, Tanrnn bedenini yemi, kann imi olur...
sz ok erken yalarda zerimde korkun bir
etki uyandrmt. (s. 306)
Kendisini Muhammed adl oyunu yazmaya
ynelten dncelere de yer veren yazar, slmi-
yetin kurtulua deil felakete s-
rkleyen yollarn oyunda nasl
sergilediini anlatr (s. 659-
662). Goethe, yaptnda sk sk
Yahudilikten de sz aarak
arpc deerlendirmelerde
bulunur. Hele bir yerde bur-
juvazi sayesinde Alman
topraklarnn ulusal btn-
lk ve uyumunun kurul-
masndan sz ederken
artc bir saptamaya yer
verir: En stten en alta,
kraldan Yahudiye kadar ok
eitli gruplarn tm insanlar
ayrmak yerine birletiriyor g-
rnmesinin bu huzuru olutur-
makta belli bir katks vard. (s. 743)
ERK NDEDR
u saptamas, postmodernizmin lkemizde ve
tm dnyada yol at sonuca da k tutuyor:
Alman edebiyatnn eksii nedir diye incelendi-
inde, ortaya kan ey ierikti, hem de yerel zel-
likler tamas gereken ierik; yetenek sknts
yoktu. (s. 276) Bu nedenle, ierii zayflatc, s-
kc biimsel uygulamalar eletirir: Bir kitleyi et-
kilemek istiyorsanz, sade bir anlatm her zaman
daha iyidir. zgr metinle yaran aklamal e-
viriler aslnda sadece niversite profesrlerinin
kendi aralarndaki sohbete yarar. (s. 515) Yine
de kimi yaptlarnda estetik deerleri etik ilkele-
rin nne koymaktan kendini alamaz: O arada
sanatsal kaygy insan sevgisinin nne ekerek
baz eyleri feda etmi oldum. (s. 598)
Yazar, sk sk deneyimin nemine deinirken,
deneyimin bilinmesi arzu edilmeyen eylerin -
renilmesinden baka bir ey olmadn (s. 321),
hem ruhunu, hem de duygularn hakiki sanata
hazrladn (s. 338) zellikle vurgulayarak yer
yer Zimmermannn Deneyim Hakknda adl
kitabndan esinlendiini ise saklamaz. nsanln
tarih boyunca kuatld yanllardan pek yle
kolayca kurtulamayna ilikin deneyimini ise da-
hice bir rnekle belirtir: Bir geminin yard su,
nasl hemen nceki haline dnerse, mkemmel
insanlar da bir yanl kenara itip kendilerine yer
atklarnda, arkalarndan bu yanl byk bir
hzla, doal bir biimde, yeniden bakalaryla i-
birliine soyunur. (s. 690)
Goethenin yaamnda k ve aydnln, bu
nedenle Rembrandtn ayr bir nemi vardr. Ni-
tekim lrken de Ik... biraz daha k... diye-
cektir (Ik... Biraz Daha Ik, Salh Birsel, Broy
Y., Ekim 1992) Che Guevarann Srt antamdan
hi eksik etmediim tek yazar dedii Goetheyi
Nietzsche ise yle selamlyor: Goethe, kendi-
sine sayg duyduum son Almandr.
(Yaammdan iir ve Hakikat, Goethe, ev:
Mahmure Kahraman, Trkiye Bankas Kltr
Y., 840 s.)
(ARAKABLOda deinilmesini istediiniz ya-
ynlar [Caalolu, Ankara Cd., Pamir Han,
22/14, Sirkeci-ST.] adresine gnderebilirsiniz.)
Goethenin yaamnda
iir ve hakikat
SEYYT NEZR
seyyitnezir@aydinlikgazete.com
Goethenin dncesinde doann kuatc ve ynlendirici bir yeri vardr.
nsan nereye ynelirse ynelsin, ne yaparsa yapsn, srekli olarak doann
kendisine izdii yola geri dnyor der ve doaya ballk, hakikati iire
doadan tamak dncesini sk sk vurgular
23 MART 2012 CUMA
16
Aydnlk KTAP
CAFER YILDIRIM
nce ksa bir tarihe sunmalym. Kimsenin
hakk kimsede kalmasn. Dnya iir Gn d-
ncesi, sanlacann aksine Amerikallardan
deil bizden kyor. airlerimiz Glseli nal ve
Tark Gnersel byle bir gn kutlamasnn iyi
olacan dnyorlar. Yl 1996. Sonra icraat
safhas geliyor. Trk PENine bir dilekeyle ba-
vuruyorlar. Trk PENi neriyi benimsiyor ve
1997 ylnda Edinburgda yaplan uluslararas
PEN Merkezi Dnya Kongresine tayor. neri
skoyada yaplan toplantda delegeler tarafn-
dan olaanst bir ilgiyle karlanyor ve UNES-
COya iletiliyor. UNESCO da 1999 ylndan
itibaren 21 Mart Dnya iir Gn olarak ilan
ediyor.
O tarihten itibaren her yl bir airimiz Dnya
iir Gn bildirisi yaymlyor. Deiik alanlarda
iir etkinlikleri dzenleniyor. 21 Mart, iiri toplu-
mun gndemine tamak iin bir vesile oluyor.
Ben de bu yazy bu gn vesilesiyle yazdm.
YALNIZSAK, KALABALIIN SES...
Baz dizeler vardr, dilimizden
dmez. Sk sk kendimizi onlar
mrldanrken buluruz. arklar
gibi gnmz, anmz keyiflen-
dirirler.
Baz dizeler vardr, kimi duygu
halleri iinde, baz olaylardan, baz
yaanmlklardan sonra onlar
anmsarz. Taptaze yaramza iyi
geldiini, fkeyse iimizi darlat-
rann esenlikler tadn, aresiz-
likse umut pencereleri atn
hissederiz o dizelerin.
Yalnzsak kalabaln sesi olur-
lar. Dyorsak dayanma gc ve-
rirler. En nemlisi de bu dizeler
herkesin yaad gndelik rahatl-
n, o bildik huzurun dnda kald-
mz duygusuyla iimiz iimizi yerken bize bir
nefes, bir arkada, bir dost olurlar.
Herkesten farkl olmadmz, birok insann
benzer tnellerin mesafelerini kat ettiini, k
aradn, k aradn, arandn, ac ektiini
sylerler.
Benzerlerinin bulunduunu bilmek kukusuz
teselli veriyor insana. Trdelerimizin halleri sa-
altc bir ayna oluyor yaantmzda.
Yzme, ruhuma, benliime dikkatle ve srarla
baktm ite bu aynalar, iirin temiz ve tertipkr
elleriyle tutuldu bana.
Yalnz olmadm o aynalara baktmda an-
lardm. Her gln alabileceini, her darlk-
tan klabileceini, zehir varsa panzehirin de
olduunu, kalbin zamanla yatacan, sznn id-
detini kaybedeceini, kara dncelerin durulaca-
n, bulank baklarn yeniden na
kavuacan o aynalar fsldadlar bana.
HAYAT BOYU VEFA
ime bir scakln yayldn, damarlarmda
lk bir nefesin ilerlemeye baladn, ruhumu -
ten gecenin ve kara gn imgelerinin perde perde
daldn hissederdim.
Gcmn biriktiini bilirdim ve ayaa kalkaca-
m gnleri beklerdim.
iirin mucizesidir bu. Her-
kese neririm: Mrldanmanz
iin sizi arayp bulacak dizeleri-
niz olsun.
yle bir gven duygusu verin
ki onlara yannzdan bir an olsun
ayrlmasnlar. Sizi bir hayat boyu
gzetecek vefalar vardr onla-
rn.
Hayatmn deiik dnemle-
rine ait gndelik ya da i yaan-
tlarmla ilgili ans bulunan o
kadar ok dizem oldu ki. te on-
lardan birka:
Bu memlekette de bir gn
sabah olursa, Halk(Tevfik
Fikret)
*
Haberin var m ta duvar,
Demir kap, kr pencere...? (Ahmet Arif)
*
te byle Laz smail
Mesele esir dmekte deil
Teslim olmamakta btn me-
sele (Nazm Hikmet)
*
Geceleyin bir ses bler uykumu,
im rpermeyle dolar:- Nerde-
sin? (Ahmet Kutsi Tecer)
*
Gitsem de gitsem
Bir an iin terk-i diyar etsem.
(Enver Gke)
*
Bir zaman da byle gesin. (Enis
Batur)
*
Beir Fuat, benim yanl kardeim.
( Enis Batur)
*
lm ardmda dolap da yorulma
Var git lm bir zamanda yine gel. (Karacaolan)
*
Alamak istiyorum
En siyah sesiyle iirimin. (smail Uyarolu)
*
Bu sana son bakm
Elveda mavi iek
Elveda tarla kuum (Nihat
Behram)
*
Elimizden ne gelir ki insan ol-
maktan baka. (Edip Cansever)
*
Burada bir Ahmet Erhan var
uzakta. (Ahmet Erhan)
*
Anne gel, yanma otur. (Ahmet
Erhan)
*
Dn gece ellerimdeydi ellerin. Krlarn
yzndeki yeni hzn ieklerini gsterdin bana. (Soy-
sal Ekinci)
*
o gzleri ben
rgat pazarlarnda
grdm.
(Hasan Hseyin)
*
Ey iki admlk yer kre
senin btn arka bahelerini
grdm ben.
(Nilgn Marmara)
R GB EVLER
SATANLARA...
Artk rahatlkla unlar sy-
leyebilirim:
lkretim yllarndaki ulu-
sal trenlerden,
krapon ktlarn, krmz
bayraklarn ve ngrakl
ocuk seslerinin kuatt o trenlerden sonra
iirle bir daha hi karlamayanlara,
hayatn gailesi iinde iiri anmsamayanlara,
iirden her ne nedenle olursa olsun ayr kalanlara,
uzak denlere, iirle arasna perde girenlere,
iiri romantik bir saflk olarak grenlere,
iirle yol alanlara bir istihza mevkiinden bakanlara,
yaamn baka katmanlarnda
iirin anlamn deitirip glmseyenlere,
rnein iir gibi kadn diyenlere, iir gibi evler
satanlara,
iir gibi otomobillere binenlere, iir gibi seya-
hatler edenlere,
iir gibi hayatlar yaadna inanan
ama hibir iir kitabn okumayanlara,
ksacas iire dokunmayan, iirin dokunmad
herkese kar yle konumalyz:
-Hatta her frsatta bkmadan ve byk bir gnl
stnlyle szlerimizi tekrar etmeliyiz.-
Ruhumuzun belleidir iir.
skntlarmzn, i saklanlarmzn zenle
dzenlenmi hafzasdr.
Gn olup koskoca dnyaya samazken,
varlna karacak kuytu bir sokak dahi bula-
mazken
bize kendi evimizin, kendi odamzn rahatln
sunandr iir.
Sanatlar iinde sadece odur,
i zamanlarn, i rmaklarn btn seslerini du-
yabilen,
acyan taraflarmzla bir-
likte szlayan;
bizi teselli eden, avutan,
arndran,
mrltlarmz zen,
sustuklarmza anlam
dren,
konutuumuz btn
sesleri konuabilen,
bize dert orta olabilen
yegne sanattr iir.
nsann ruhu suretine
ancak iirde kavuur.*
Gemi Dnya iir G-
nnz kutlu ve iir gnnz srekli olsun.
iirin mucizesi ve herkese bir neri
21 MART DNYA R GNNN ARDINDAN
Baz dizeler vardr, dilimizden dmez. Sk sk kendimizi onlar mrldanrken
buluruz. arklar gibi gnmz, anmz keyiflendirirler. Baz dizeler vardr, kimi
duygu halleri iinde, baz olaylardan, baz yaanmlklardan sonra onlar anmsarz
Karacaolan
Marmara
Batur
TUNCA ARSLAN
Pascal Quignardn lkemizde 1993te
Sevim Akten evirisiyle Can Yayn-
larnca yaymlanan 85 sayfalk incecik
roman Dnyann Btn Sabahlar,
17. yzyl Fransasnda, karsnn l-
mnden sonra iftliindeki kk bir
kulbede inzivaya ekilen besteci ve vi-
yola sanats Sainte-Colombe ile iki k-
znn yaadklar etrafnda geliir.
Yalnzca soyad anmsanan mzisyenin
rencilerinden Marin Marais (1657-
1728) ile ilikisi de romann temasn
belirleyen ana boyutu oluturur. Kraln
sunduu olanaklar ve n reddeden
usta ile n, kadn, para ve kolay yaam
peinde koan, sanatsal yaratnn mis-
tik derinliini fark edemeyen renci-
sinin eliik kiilikleri romann ana
atmasn izerken, an entelektel
dnyas da gzler nne serilir.
ASLA SARAYDA
ALMAYACAKSIN...
Roman, 29 Austos 2010da yaama
veda eden Fransz ynetmen Alain
Corneau tarafndan 1991de beyazper-
deye aktarlm, Sainte-Colombeu
Jean-Pierre Marielle, Marin Maraisyi
Gerard Depardieu, onun genliini de
Guillaume Depardieu canlandrmtr.
Filmin al sahnesinde, Marin Ma-
rais adl saray mzisyenini, kkn ve
bezgin bir ekilde, sarayn geni bir sa-
lonunda rencilerine ders verirken g-
rrz. Belli ki epeyce grm geirmi
ve mutsuz bir insandr Marais. Birden,
Benim bir ustam vard diyerek anlat-
maya balar.
Sainte-Colombe, sanat konusunda
sarslmaz ilkeleri olan, rnein saray m-
zisyenlii yapmaya asla yanamayan, sa-
raydan gelen her teklifi elinin tersiyle
iten, Sizin saraylarnz benim mziime
yakmaz diyen, kzlarn da bu ilkeler
dorultusunda yetitiren bir dehadr.
Mzikte, an hret ya da para deil, ya-
amn ve sanatn zn aramaktadr.
len karsna duyduu lmsz akn bir
yansmas, karsnn hayaliyle kurduu
benzersiz ban ifadesidir mzik.
Bir gn kapsna dayanan, gen ve
baarsz bir mzisyen olan Marin Ma-
rais, Sainte-Colombedan kendisine
ders vermesini ister. Yal usta, nce
reddeder, fakat gen adam srarldr.
Sonunda hocalk yapmay kabul etti-
inde yeni rencisine tek bir art koar
Sainte-Colombe: Mziini asla satma-
yacaksn, asla sarayda almayacaksn.
te filmin alnda Marin Ma-
raisnin pimanlkla hatrlad sre
budur. Gen adam, hocasndan ders
alacak, kendisini gelitirecek, gzel kz-
larndan biriyle ak yaayacak ama bir
sre sonra Sainte-Colombe ve ailesine
ihanet ederek, byk aclar yaatacak-
tr. Kolay yolu seerek bir saray m-
zisyeni olmu, paraya pula hrete
ulam ama ahlaken yozlam, d-
knlemitir.
SANAT KMLER N YAPILIR?
Her eyden nce yaamn anlam ze-
rine bir roman-filmdir Dnyann Btn
Sabahlar. nsan ne iin yaar sorusuna,
Sainte-Colombe karakteri zerinden sa-
lam yantlar verilir.
Bunun gibi, sanatn anlam, sanatn ne
iin, kimler iin yapld konunda da ala-
bildiine derin bir tartma yrtlr.
Ayn zamanda da alabildiine etkili bir
ak yks vardr karmzda. Yal m-
zisyenin karsna ynelik ak, karsnn
hayalinin ona yol gstermeye devam et-
mesi ile Marin Maraisnin hocasnn k-
zna ynelik yanltc ak arasnda, akn
kendini dnmekten vazgemek
demek olduu da bir kez daha vurgulanr.
Birka yl nce konser vermek iin
lkemize de gelen Jordi Savaln sarsc
mzik dzenlemesi, Gerard Depardieu
ve olu Guillaumenin kusursuz oyun-
culuklar, Anne Brochetnin duru g-
zelliiyle ve tabii ki baroldeki
Jean-Pierre Mariellenin unutulmaya-
cak performansyla, kusursuz bir film-
dir Dnyann Btn Sabahlar.
Aydnlk KTAP
Saray mzisyeni
ve ustas
23 MART 2012 CUMA
18
Aydnlk KTAP YEN IKANLAR
Bonnie Nadzam,
thaki Yay.
ev. zlem Ykselebildikten
208 s.
Her seferinde tek bir ehrin k-
landrlm adn gsteren kesti-
rilmez bir harita gibi. Kafanzn
iindeki mengeneyi gevetmek ve
dmeni kalbinize brakmak gibi
bir ey. stelik sylendii kadar
da kolay deil. Bonnie Nad-
zamn ilk roman srkleyici ve
son derece orijinal. yks ko-
laya kaan snflandrmalara di-
reniyor; ocukluk, yetikinlik,
ac, gzellik ve aka dair bildikle-
rimize meydan okuyor. Sarsla-
caksnz. Anna North kitap iin
Bonnie Nadzamn romanndaki
her cmle bize sevgiyi, mecburi-
yeti ve kalbin gizemlerini reti-
yor. Ana karakterleri de birlikte
ktklar yolculuu da aklmdan
karamyorum. Kitap, Amerikan
romannda yeni bir akm ba-
latt diyor.
Lamb
Irvin D. Yalom, ayn anda 5 l-
kede yaymlanan, Alfred Rosen-
berg ile ondan asr sonra
yaayan ve ona tamamen zt gibi
grnen Spinozann i dnya-
sna yapt bu gizemli yolculuu
ustaca ileyip, olaylar i ie ama
birbirine kartrmadan, dolu
dolu ama skmadan anlatt bu
roman iin yle diyor: Yaan-
m olabilecek olaylara dair bir
roman yazmaya altm. Tarihsel
olaylara mmkn olduunca
sadk kalarak ve bir psikiyatr ola-
rak birikimlerime dayanarak ana
karakterlerimin, Bento Spinoza
ve Alfred Rosenbergin i dnya-
larn hayal etmeye altm...
Spinoza Problemi
Hsn Arkan
Krmz Kedi Yay. 208 s.
zmir yaknlarndaki kk bir kasa-
bada yaayan varlkl bir ailenin tek
ocuudur Hseyin. Mallarn ve iftli-
in ynetimini yklenen amcas, gele-
neklere uymayp meyhane iletmeyi
seen babas, meneke kokulu annesi,
iftlikteki sevgili atlar, yengesi, hala-
lar ve komu kadnlar arasnda byr.
Ancak hep mutluluk iinde gemez
kasaba hayat. Babasn kk yata
kaybeder. Okulda ise sorunlu bir -
rencidir, yine de kazanr niversiteyi.
Kiiliindeki blnmeler o yllarda
balar. Ve bir Cumartesi gn btn
yaam yks deiir; her ey tersine
dnm, birbirine gemi, ortada ken-
disinin figran olduu bir oyun kal-
mtr. Yakn tarihin yaanm siyasi
olaylarna yaplan gndermelerle do-
kunmu Menekeler Atlar Oburlar,
bir d krklnn, boa geen, kay-
bedilmi bir hayatn roman.
Menekeler Atlar
Oburlar
zmir kentine ve burada kaderini ara-
yan zmirli gen Rum kzna at
Yl 1914 Osmanl mparatorluu
giderek zayflamaktadr. Bata ngiliz-
ler olmak zere tm Avrupallarn
plan, hasta adam ilan ettikleri Os-
manly paralamak, topraklarn igal
etmektir. ngilizlerin Yunanllarla bir-
likte hedefi zmirdir. Bylece hem
Egenin zenginlikleri ele geirilecek,
hem de zmir, stanbulun igali iin s
olarak kullanlacaktr. lk adm, zmir
Krfezinin giriini bir tpa gibi tkayan
Ksten Adasn ele geirmekle atlr.
Adann kendi halinde masum gzeli
Rum kz Smyrna henz on yan-
dadr. Ancak ngilizlerin igali, her eyi
deitirir. Gen kzn bir anda altst
olan yaamndaki tek k, akr Os-
mana duyduu tutkulu ak olur.
Bu akn gc, Smyrnann kade-
rini deitirmeye yetecek midir?
Alama Smyrna
Dneceim
Mephisto Kitaplnn ikinci kitab,
Fsun Sakann ilk roman Zaman-
szda bir kadnn arpc yksne
tank olacaksnz. Hastane odasnda
yatarken vakit geirmek iin bir ya-
bancyla internet zerinden yazmaya
balayan kadn kahramann i dnya-
sn, chat diyaloglar zerinden aktar-
yor Zamansz. Gemii sarsntl,
bugn skntl, gelecei belirsiz bir
kadn anlatyor. Taradaki bir istas-
yon efinin kz kabuslarla dolu ocuk-
luk gnlerini, sorunlu cinsel ilikilerini,
12 Eyll dnemi ikencelerini, mutsuz
evliliini anlatrken bir kadnn yk-
sn bir dnemin yksyle bulutu-
ruyor. Zamansz bir yolculuk roman.
Bu yolculukta daima ara istasyonlar-
dayz. Ara istasyonlarda, Bu lkede
bir kadn iin gelecek mmkn m?
sorusunun yant aranyor.
Zamansz:
Bir Chat
Hikayesi
E.T.A. Hoffman
Can Yay.
ev.Ersel Kayaolu, Sami Trk
328 s.
Gece Tablolar, Aydnlanmac akln
bilinmeyen olarak damgalad, r-
ktc bulduu iin hayatn dna
att dnyalara kap aralyor. Bu y-
kler okurunu uurumun kenarn-
daki hastalkl ruhlarn, suun ve
ktln, fantazmann ve deliliin,
doa stnn ve bilinmezin dnya-
sna tayor.
Geceyi mekn edinen ykler
deil bunlar; gecenin karanln gn-
dze tayan, dolaysyla da insan
kendi karanlna hapsederek geceyi
byten, uzatan, srekli klan yk-
ler... Kitab oluturan sekiz ykden
her biri, bu adan insan ruhunun en
dip, en kuytu kelerine ayr bir nok-
tadan k tutuyor. Resmin btnn-
deyse Hoffmannn sonsuz gecemize
ykledii anlam var.
yklerini, gerekliinden phe
duyulmadan hayalle bezeyen E.T.A.
Hoffmannn eserleri, fantastik rea-
lizmin bayaptlardr.
Gece Tablolar
air, romanc ve ykc, ark
sz ve oyun yazar Murathan
Mungann yeni kitab ok ilgi
grecee benziyor. ok ynl
sanat Yaznca da Gemi-
yor, Kedi Kaps, Fal Me-
tinleri, Bende Kalanlar ve
Akn Cep Defteri balkl
be blmden oluan ve bili-
nen edebi trlerden birine
kolay dahil edilemeyecek
olan kitapta iir, yk, metin
ve aforizmalar yer alyor. Bir
deftere yazlabilecek eyler...
Ak her zaman ardnda
okunacak bir eyler brakr.
Kadn ve ak zerine yaptla-
ryla ses getiren Murathan
Mungan bu eserinde de aka
dair yeni szlerle kar-
mzda...
Akn
Cep Defteri
Philip Roth, byk vg toplayan
roman fkede, 50li yllarn g-
nmze bile ulaan adab muae-
ret kurallar arasnda boulan
insan ruhunu, basknn arl al-
tnda ezilen arzuyu ve bellein ac-
maszca tutsak edebilme gcn
anlatrken, dzenin gen insanlar
nasl hoyrata ve hor kullandn
bir kez daha hatrlatyor.
1951. Kore Savann ikinci
yl. alkan, itaatkr, duygusal
bir delikanl olan Marcus Mess-
ner, ailesinin tek ocuudur.
nnde parlak bir gelecek uza-
nan bu gen Yahudi, koer bir ma-
halle kasab ileten halim selim bir
adamn oludur. Her kede sev-
gili olunu beklediini dnd
tehlikeler yznden lgna dnen
babasnn basksndan kamak
iin ailesinin yaad New Jer-
seyden uzakta bir tara niversi-
tesini tercih eder...
fke
Philip Roth, YKY
ev. eyda ztrk, 144 s.
Glseren Engin
Remzi Kitabevi, 248 s.
rvin D. Yalom
Kabalc Yay.
ev. Ahmet Ergen,
446 s.
Murathan Mungan
Metis Yay.
160 s.
Fsun Saka
Mephisto Kitapl
180 s.
23 MART 2012 CUMA
19
Aydnlk KTAP YEN IKANLAR
lgn Trkler
Kbrs
Tarih Hrszl, gemiin ou
zaman Bat Avrupa leinde yaan-
m srelere gre kavramsallatr-
lp sunulmasn, ardndan da
dnyann geri kalanna dayatlmasn
ifade ediyor. Baz tarihilere gre
Rnesanstan, bazlarna gre ise
ancak 19. yzyldan itibaren kresel
lekte stnl ele geiren Ba-
tnn bu ne geiinin nedenlerinin
aratrlmas 19. ve 20. yzyl tarihya-
zmnn tercihli konularndan biri
oldu. Jack Goody bu tarihyazmn
inceleyip eletirel bir bak gelitirir-
ken, Bat niye stn geldi? Dou
niye geri kald? sorusunu hem Av-
rupa-merkezci perspektifi, hem de
dayandrld olgusal zemindeki ha-
talar bakmndan ok ciddi bir eleti-
riye tabi tutuyor.
Tarih Hrszl
1968 ylnda Milliyeti Trkiye diye
slogan atarak balam Trk Milliyet-
ilii mcadelesine. Hi vazgeme-
mi, bilinlenerek, derinleerek,
dzelterek, daha eletirel olarak,
ama eksenini hi yitirmeden, hi kay-
drmadan bugnlere gelmi. Cazim
Grbzn kendi deyimiyle hayat
milliyetilik
Millet, milliyetilik, kimlik tartma-
lar dnyada ve lkemizde alevlenerek
sryor. Herkes kendi merebince,
inancnca ya da kresel efendilerinin
istei ve istencince katlyor bu tart-
malara. Katlyor da birilerinin amac
kafa ve kavram kartrmak olunca;
bilgi, zm, hkm ve yntem km-
yor bu milliyetilik atmalarndan.
Kartal Gzyle
Milliyetilik
Buket Uzuner
Everest Yay., 344 s.
Gazeteci Defne Kaman bir yaz ak-
am bindii vapurda arkasnda hibir
iz brakmadan kaybolur. Onu ara-
makla grevli Komiser Ali mit ile
arkada Sahaf Semahat kendilerini
aniden tuhaf olaylar ve esrarengiz
semboller arasnda bulurlar. Bir yan-
dan kendi hayatlarn sakatlayan yasak
ve tabulara ramen ayakta kalmaya
alrken, kayp gazeteci Defne Ka-
mann peinde bir maceraya srkle-
nirler. Buket Uzuner, Su romannda
btn canl varlklar eit deerde
kabul ederek doay ve yaam kutsa-
yan kadim Trk gelenei Kamanlka
(amanlk) selam ederken, okurlar
hem eko-feminist bir okumaya, hem
de 1000 yl nce Uygur harfleriyle n-
Trke yazlm olduu dnlen
(Mutluluk Bilgisi) Kutadgu Bilig if-
resi ile zihin oyunlarna davet ediyor.
Uyumsuz Defne
Kamann Maceralar: Su
Terry Eagleton
Ayrnt Yay.
ev. Kutlu Tunca, 400 s.
Eagleton, dramadan edebiyat ve
felsefeye, dinden teoloji ve antro-
polojiye kadar disiplinler aras geni
bir alanda gezinen bu eletirel a-
lma, antik a bereket kltleri ve
kurban ritimleriyle modern a
devrimleri arasnda balant ve k-
melenmeleri aa vuran radikal bir
gzergh yaratyor. Acy ortak
bir anlam deikeni, ortak olann
paylamn salayan ve farkl yaam
biimlerinin diyaloga girebilecei
bir dil olarak tanmlayan Eagle-
ton, kltrc ve tarihselci kibir ve
grelilie kar, insann trsel, varo-
lusal doasna ikin sreklilikler
temelinde trajik sanat, insanda k-
stl, krlgan ve yava ileyen eyi
aydnlatc bir balama yerletiriyor.
TATLI DDET
Glendirilmi iek virs tayan
fzelerle ykl iki denizalt gizlice
Amerikann bat sahillerine gn-
derilir. Kyya yaklatklarnda
lmcl silahlarn ateleyecek
olan bu denizaltlar Amerikay bir
kaosa srkleyecek ve bundan fay-
dalanan Japonlar da dmanlarna
son darbeyi indirecektir. Ancak be-
lirlenen hedefe ulaamadan Ame-
rikan donanmas tarafndan fark
edilerek okyanusun dibine gnde-
rilirler. Altm ksur yl sonra, bu
denizaltlarn nerede batrldn-
dan ve tadklar korkun kargo-
dan haberdar olan karanlk bir g,
olaanst bir plan hazrlar. Bu
plana gre, yrngeye uydu frla-
tan dev bir okyanus platformu kul-
lanlarak Japonlarn yarm brakt
i tamamlanacak ve yalnzca Ame-
rikaya deil tm dnyaya yeni bir
dzen getirilecektir..
Kara Frtna
Selda Hzal
Agora Kitapl, 144 s.
Saddam Hseyinin idam sahnesini
cep telefonu kamerasndan deil de
profesyonel bir ekim kamerasn-
dan izleseydik ne hissederdik? Kad-
dafinin lm grntlerini bir
kurgudan ayran neydi? Gereklik
ile onu aktaran ara arasndaki iliki
her daim merak konusuydu. Bugn
gelien teknikler iki dnr de
dorularken hayatmz sarmalayan
MOBESE ve gvenlik kameralar
gerekliin tespitinde sk sk kullan-
lyor. Haber bltenlerinden yeni si-
nemaya birok alanda kullanlan
amatr kameralarn yanstt hiper-
gereklii ve bu hiper-gerekliin
ifade ettiklerini anlatan bu kitapsa,
medyann ideolojik bir aygt haline
geldii bu dnemde bir kar ileti-
im taktii olarak ortaya karlan
amatr kamera grntleriyle ileti-
len mesajlar ve o mesajlarn etkisi-
nin boyutunu inceliyor.
Amatr
Kamera
Gereklii
Tanr, mene ve z itibariyle bir
akl nesnesi deildir, onu bu hale,
daha sonraki kuaklarn aklszl
ya da akl getirmitir. O, speklas-
yonun, felsefenin nesnesi ya da
rn de deildir, nk ortada
henz filozoflar yokken tanrlar
vard ve evrenin nedenleri, ateten
ya da sudan ya da hatta hilikten
meydana gelii konusunda sama-
lamak kimsenin aklna gelmedii
zaman da onlar vard. Tanr, as-
lnda bir talebin, dilein nesnesi-
dir; o, talep edildii, iten arzu
edildii, istendii iin, tasarlan-
m, dnlm, inanlm bir
varlktr. Gzn zne denk
den bir varlk olarak, n sa-
dece gz iin gerekli bir nesne ol-
mas gibi, tanr da sadece genel
olarak bir talebin nesnesidir,
nk tanrlarn doas insani di-
leklerin doasna denk der.
Tanrlarn Douu
Clive Cussler, Dirk Cussler
Altn Kitaplar
ev. Esat ren, 528 s.
Turgut zakman
Bilgi Yay. 464 s.
Trk kalmak iin verilen 100
yllk artc, dehet verici
mcadele.
T. zakmann Dirili, u
lgn Trkler ve Cumhuri-
yet-Trk Mucizesi eserlerin-
den oluan Trkiye
lemesi, toplam 623 bask
yapt. Yazar bu kez yine
yakn tarihimizin nemli ko-
nularndan biri olan Kbrs
sorununu yazd. Kbrsn
fethinden gnmze kadarki
arpc olaylar, direni des-
tanlarn, Kbrsn yz yllk
Milli Mcadelesini ve Bar
Harektn bir btn olarak
yine belge-roman tarznda
iledi.
Cazim Grbz
Asya afak Yay.
533 s.
Ludwig Feuerbach
Say Yay.
ev. Ouz zgl, 352 s.
Jack Goody
Bankas Kltr Yay.
ev. Gl aal Gven, 420 s.
REM HALI
Bir ksmn vapurda O Magnum
Mysterium eliinde, bir ksmn
evde aykovskinin Old French
Song paras eliinde, iki solukta
okuyup bitirdiim Dedem Bir
Kiraz Aac, henz hayatta olan
dedem ve anneannemi gzmn
nne getirdike genzimin yanma-
sna sebep olan hznl bir ocuk
roman. Hans Christian Andersen
dl sahibi talyan yazar Angela
Nanetti, hak ettii ilgiyi grm, bu
kitabyla da 2006da Chronos d-
ln (Fransa) kazanm. Biz de asl
talyanca olan bu kitab kendi yaz-
masna iyi Trkeletiren Sema
Tuksavula bize ayn tatta okuma
salad iin teekkr etmeyi unut-
muyoruz.
lm, ocukluumuzda kelimeyi
duyduumuz andan itibaren dn-
dmz, bir yaknmz kaybettii-
miz andan itibaren anlamaya
baladmz, bize ne zaman ura-
yacan bilmediimiz tuhaf bir
kavram. Yallar iin lm korkusu
lmden sonrasn kestirememek
gibi olsa gerek; yetikinler iinse
dnya zevklerinden mahrum kal-
mak gibi... Emin olduumsa bir
ocuk iin lm korkusu, sevdikle-
rini kaybetmenin korkusudur. Sev-
diklerinden birini kaybettiinde
ona ne olduunu anlamaya balar
ve kendini dierlerine hazrlar.
Ama sevdiklerini henz kaybetme-
mi benim gibiler bu korkuyu hl
ilerinde tarlar. imdi hayattaysa
dedeleriniz ve nineleriniz, ocuk-
ken ok severdim ama imdi iim-
deyim gcmdeyim, arayp
soramyorum diyorsanz, demeyin.
Gidin, sarln, pn. 30 yanzda
da olsanz, torun torundur.
TONNONUN TEORS
Dedem Bir Kiraz Aac roma-
nnn kahraman olan Toninonun
iki dedesi ve iki ninesi var. Babas-
nn anne ve babas olanlarla birlikte
yayorlar. Annesinin anne ve babas
olanlar ise 40 kilometre uzakta bir
kyde yaadklar iin Tonino onlar
ayda bir ya da iki kez grebiliyor.
Anneannesinin ani lmyle,
lmle tanan Tonino, dedesiyle
daha fazla vakit geirmeye balad-
nda kendine baz sorular soruyor.
Bu sorular zaman zaman annesine
de soruyor ama istedii yantlar ala-
maynca sormaktan vazgeiyor. To-
nino len anneannesine ne
olduunu anlamaya alrken bir
teori retiyor: len insanlar bir
daha gremiyorsak baka bir eye
dnyor olabilirler, bu ey de on-
larn sevdikleri bir ey olabilir. Bu
durumda Toninonun anneannesi
bir kaza dnm olabilir. Peki,
eer dedesi de lecek olursa neye
dnebilir?
Hi kukum yoktu. Bir kiraz
aacna, diye cevap verdim.
Ya sen?
Henz dnmedim, belki bir ku
olmak houma gider. Bylece, gelip se-
ninle arkadalk eder ve btn kirazla-
rn yerdim. Dedem glmsedi, ama
yorgun bir hali vard.
KAZ LE KPEK
Tonino beni ayn anda hem g-
lmsetip hem hzne bomay ba-
ard. Ara ara kaz ile kpein
davranlarn inceleyip, zekalarn
kyaslyor. Bir kaz, evcil bir kpek-
ten daha akll olabilir mi? Eer kaz
ok sevdiiniz dedenizin kazysa mu-
hakkak daha aklldr. Ama bu kaz
bir de Ottaviano Dedenin Alfonsi-
nasysa tm canllardan da zeki ol-
mas mmkn. Yine de
Alfonsinann zekas bizi glmse-
ten bir ayrnt sadece, onu asl de-
erli yapan Anneanne
Teodolindann emaneti olmas. To-
nino anneannesinden dedesine, de-
desinden de kendisine emanet edi-
len her eye sahip kacak: Alfonsi-
naya, dedesinin belediye tarafndan
alnmaya allan evine ve dallar
stnde birlikte anlar olan, zaman
zaman anneannesinin bir melek ola-
rak gelip dallarndaki kulara azyla
yem verdii Kiraz Aacna
Yaklak yirmi dile evrilen, a-
da ocuk klasikleri arasnda kabul
edilen ve Trkede ilk kez Gn
Kitapl tarafndan yaymlanan
Dedem Bir Kiraz Aac, dede ile
torun ilikisini olabilecek en sevimli
dilde anlatan, unuttuumuz eyleri
hatrlatan ve mutlaka ocuunuzun
ktphanesinde bulunmas gereken
deerli bir kitap. Hatta baz ksmlar
dnp dolap tekrar okumak iste-
yeceiniz kadar iten, ocuksu ve
hznl. Bunlardan biri Toni-
nonun, anneannesinin kalbindeki
diken yznden ekip gitmesinden
sonra, bu diken dedesinde de varl-
n gstermeye balaynca ocuk
kalbindeki sevgiden treyen korku-
lar yznden grd rya:
O gece ryamda anneannem
Teodolinday grdm. stnde
beyaz bir doktor nl, kucanda
da Alfonsina vard. Anneannem ok
neeliydi ve glmsyordu; dedeme,
kalbindeki dikeni karacan sy-
lyordu. Dedemse, bir yataa uzan-
mt. Tpk nehirde ykandmz
gnk gibi, stnde yalnzca do-
nuyla salam gibi balanmt.
Dedem de glmsyor ve annean-
neme, abuk olmasn, nk bos-
tana gitmesi gerektiini sylyordu.
Bunun zerine anneannem, Alfon-
sinann kanatlarndan bir ty ekip
kard ve dedemi gdklamaya ba-
lad. Dedem bir yandan glerken,
bir yandan da, Dur Linda, dur! di-
yordu. Sonra hibir ey grmedim;
daha sonra da, anneannem avluda
hayalet giysileri iinde, elinde o
tyle kazlar kovalyordu. Dedemin
dikenini kardn m? diye sordum.
Ama anneannem cevap vermedi.
Uyandmda, ne dneceimi
bilmiyordum.
yi okumalar diliyorum.
(Dedem Bir Kiraz Aac, Angela Na-
netti, Resimleyenler: Anna ve Elena Bal-
busso, ev: Sema Tuksavul, Gn
Kitapl, 158 s. (8-12 ya)
DEDEM KRAZ AACI
Madem aalar nefes alyor,
neden glmesinler ki?
ocuk edebiyatmzn gl yk
yazar Zeynep Cemali, bu kez s-
tanbulda geen birbirinden ilgin
ocukluk anlarn aktaryor. Yaza-
rn tarih srasyla kaleme ald y-
klerdeki, her ocuun
hayranlkla balanaca, srpriz-
lerle dolu, srad baba karakteri,
usta bir ykc olan Cemalinin
tm yaamn biimlemi. Her ya-
tan insann severek okuyaca bu
kitab, batan sona ya da tek tek
ykler halinde okumak mmkn.
lgn Babam
(Zeynep Cemali,
Gn Kitapl,
160 s., 8-12 ya)
Kanatl Dler
(Erol Bykmeri,
Resimleyen: Serap Delior-
man, Tudem Yaynlar, 64 s.)
23 MART 2012 CUMA
20
Aydnlk KTAP OCUKLAR N
Anneannesinin ani lmyle, lmle tanan Tonino,
dedesiyle daha fazla vakit geirmeye baladnda
kendine baz sorular soruyor. Bu sorular zaman zaman
annesine de soruyor ama istedii yantlar alamaynca
sormaktan vazgeiyor
Kanatl Dler, usta bir airin ka-
leminden szlen hayat dolu dize-
leri ve Serap Deliormann
resimleriyle harikalar diyarna ara-
lanan bir kap gibi. Etkileyici tasa-
rm ve renkli sunumuyla Kanatl
Dler, hi kimsenin kaytsz kala-
mayaca ocuk kitaplarndan biri
air, doa, hayvan, aile, arkada ve
evre sevgisi ile ilikileri konulu i-
irlerine yer verdii kitabnda ayrca,
ksa lklerden oluan serpmele-
rini de gn yzne kararak farkl
bir tat sunmu iir sever ocuklara
23 MART 2012 CUMA
21
Aydnlk KTAP SAHAF
Basn tarihimize, zellikle rportaj ve izlenim-gezi ya-
zlarndaki ustal nedeniyle duayen olarak geen
isimlerden Ylmaz etiner (1927-2006), 1964te Cum-
huriyet gazetesinde yaymlanan nan Smrcleri /
Nurcular Arasnda ile Amerikan
Yardm ve Gerekler balkl yaz
dizileriyle byk ses getirmi, Gazete-
cilik Baar Armaanna deer g-
rlmt. etinerin sahaflardaki
gml hazinelerden biri niteliin-
deki u Bizim Rumeli adl kitab ise
25 Eyll-9 Kasm 1966 tarihleri ara-
snda Cumhuriyette yaymlanan gezi
yazlarndan oluuyor. Kitabn kapak ta-
sarmnn Fikret Otyam tarafndan ya-
pldn da belirtelim.
u Bizim Rumeli, drt ay sren
Bulgaristan, Yugoslavya, Avusturya, Ma-
caristan, ekoslovakya, Yunanistan ve
Romanya gezilerinden notlar ieriyor.
Kitabn nszn Yakup Kadri Karaos-
manolu yazm ve yle demi: O za-
manlardan bugnlere kadar arada geen
bir sr facial olaylara ramen Ylmaz
etinerin bu kitabnda da Rumeliye u
Bizim Rumeli dedirtecek olaylarn hika-
yesile karlayoruz. Zehra nine hl bir trl Tuna k-
ylarn terk etmek istemiyor; buralarda belki alndan
lp kalmay, ocuklarnn yanna gitmeye tercih edi-
yor. Romanya, Bulgaristan, Yugoslavya kylerinde hl
bizim trklerimiz sylenip, bizim sazlar-
mz alnyor.
Ylmaz etiner de Alt asr zerinde
beraber yaadmz, kaynatmz,
bugn o topraklarn sahibi olan karde
milletlerle ac tatl hatralarmz tazele-
mek, anmak, herhalde bizi birbirimize
daha yaknlatracaktr. Dostluk ve kar-
delik temennisiyle diyor kitabn gi-
riinde.
Dolat lkelerdeki Trk izlerini
ovenizme kamadan sren, gnlk ya-
amdan ilgin ayrntlar yakalayan, ta-
rihe bak ile gncel durumu birbirine
kartrmadan sunan Ylmaz etiner,
arlardan, kprlerden, trbelerden,
kahvelerden, kuafrlerden Rumeli
manzaralar aktaryor. Yaynevi ve
yayn tarihi yazmayan, yalnzca Anka-
rada Banur Matbaasnda basld
belirtilen kitabn o zamanki fiyatnn
10 lira olduunu da belirtelim.
(u Bizim Rumeli, Ylmaz etiner, 314 s.)
u Bizim
Rumeli,
drt ay sren
Bulgaristan,
Yugoslavya,
Avusturya,
Macaristan,
ekoslovakya,
Yunanistan ve
Romanya
gezilerinden
notlar
ieriyor
ANADOLUDAN KTABEV
Nazl etin
Samsun dendiinde akla ilk 19
Mays 1919 gelir genellikle.
Milli mcadelenin balad bu
gzel ehir 9 Eyll 1993ten
beri sfatlarna bykehiri de
ekledi. 1975 ylndan beri ei-
tim veren Ondokuz Mays ni-
versitesi ve niversite
hastahanesiyle, limanyla Kara-
denizin en nemli ehri olan
Samsunda aradnz birok
eyi bulmak mmkn. Fakat
konu kitabevi olunca i deii-
yor. Karmza Filiz
Kitabevinden baka pek bir
yer ne yazk ki kmyor.
Filiz Teyze ile Hdaverdi
Amcann byk zorluklara
ramen zveriyle ayakta tut-
tuklar Filiz Kitabevinin 50 yl-
lk bir tarihi var, o zamanlar
Hdaverdi amcalar kitaplar ve
bir araba ile tm Karadenizi
dolap kitap datm yapm,
Aziz Nesinden, Orhan
Kemale birok yazarmzn ki-
taplarn tm Karadenize ula-
trmlar. Hatta bu yzden ok
defa da gzaltlar grm ama
umutlarn ve cesaretlerini hi
yitirmemiler. Filiz teyze ok
paramz yok ama 50 yldr gen-
cinden yalsna birok insann
uramadan edemedii kk
bir kitap dkkanmz var, bizi
mutlu eden de bu ama daha da
ok kitap okunmas gerekiyor
diyor.
Bugnlerde ise Filiz Kitabevi
sahaf olarak iliyor. Hdaverdi
Amcay yakn zamanda kaybe-
den Filiz Teyze hl kitapy
her gn ap okuyucular bekli-
yor. Samsunun kitabevi eksikli-
ini byk lde gideriyor.
zellikle de genlere ucuza
kitap imkn sunuyor.
Son olarak Filiz Teyzenin
kk ricasyla bitirelim. Oku-
yucuya daha ok ve daha ucuza
kitap salamaya alan Filiz
Teyze kitaplarnz bekliyor.
Samsun / Filiz Kitabevi
zveriyle yaayan
kitap yuvas
Yedi lkeden izlenimler
Soldan saa
1. Resimdeki yazar - ok sk dokulu ve sert bir seramik
hamuru tr
2. nce, yumuak tyl fra - lemelerde kullanlan,
gm grnmnde parlak srma ya da metal tel
iplik - Bromun simgesi - Holmiyumun simgesi
3. Kas - eytani, ifrite niyet, kt dnce
4. Kaynbirader - Beden yaps - Polonyal
5. ki veya daha ok katl ev - Hrvatistanda bir liman
kenti - Fasn plakas
6. Yemek, yiyecek - Bir tarm arac - Trk Standartlar
Enstits (ksa)
7. ridyumun simgesi - Bir tembih sz - talyada bir
rmak - Hayvanlarda semizlik
8. Bir sebze - Su yosunu - Bir cetvel tr
9. En kk sosyolojik birim; familya - hret
10. Uyku - Balama, mazur grme - Herhangi bir eye
gre daha tede olan yer
11. ... King Cole (Amerikal caz piyanocusu ve arkc) - Duman
lekesi - almay gden fke, kin, intikam duygusu - Beyaz
12. Vilayet - Dolmu yapan at arabas - Doyma, doymuluk
13. Manzumenin satrlarndan her biri, dize - Elma, armut
kurusu - Mezopotamya panteonunda tm tanrlarn
babas ve kral olan gk tanrs
14. ... Gndz Kutbay (ney stad) - Bir tr tatl rek -
nci Araln Orhan Kemal Roman dlne layk
grlm kitab - Bal yapan bcek
15. Halit Ziya Uaklgilin bir roman - lkel bir silah
Yukardan aaya
1. Niyobyumun simgesi - lk edebi romanmx - Bir
kimsenin kendisine ilikin olarak bakalarnda
yaratmak istedii ya da brakt izlenim
2. Saha, meydan - ... Gler (fotoraf) - Anlama,
dnme gc, bilme yetisi
3. vg iin yazlm iir - ncelikten yoksun, terbiyesi,
grgs kt, nezaketsiz - lde esen rzgar
4. Seciye, karakter - Tatbiki, pratik, uygulamal - Sk
gzl bir balk a tr
5. Semer veya eyer balamakta kullanlan yass kemer - Har
alp srmeye yarayan, yass demirden yaplm, tahta sapl
bir duvarc ve svac arac - Akdeniz bitki rts
6. Bn, avanak, budala - Ard aacnn meyvesi - Bir
kimsenin veya ailenin iinde yaad yer, konut, hane
7. Notada duraklama iareti - Avu ii - Madeni para
8. Kullanma sresi - Baryumun simgesi
9. ki kulplu antik testi - Hkmle ilgili, tzel
10. Japonyada buda rahibesi - Temiz - Sahip - Rey
11. Parlak beyaz kaln kat - Kk maara - ... Gler
(fotoraf)
12. ok sk dokulu ve sert bir seramik hamuru tr -
Favori - Gl toplayan
13. Trk liras (ksa) - Msrn plakas - Bir soru sz - In
14. Fena deil anlamnda bir sz - la, merhem - Bir
binek hayvan - Tanr - Yunancada bir harf
15. Bir airimiz
23 MART 2012 CUMA
22
Aydnlk KTAP
BULMACA
ALINTI-TEST
Okuyacanz blmler hangi yazarn hangi kitabndan alntlanmtr?
Derslerin ounu kendi okuturdu. Bilgi bilgi sz-
ler etmeden, tumturakl fikirler ileri srmeden kal-
kar, bir bilimin ruhuna inmeyi ve gen renciler
iin bile bunun faydasn bir bir anlatmay bilirdi.
Zaten, vatandalar yaratmaya gerekli bilimleri
okuturdu yalnz. Derslerinin byk blm gen
delikanllara okuldan karken kendilerini bekleyen
eyi anlatmaya dayanrd; onlara yarnki meslekle-
rini o kadar derli toplu aklard ki renciler bu
meslei daha imdiden hayallerinde yaatrlard.
Yzbaya gre, emri altnda bulunan btn jan-
darmalar, bir ie yaramaz reziller, bencil kiiler,
sahtekarlar ve iki ile biradan baka hibir ey
anlamaz insanlard. Maalar da ok az olduun-
dan rvet alyorlar ve bylece yavatan batr-
yorlard asil Avusturya mparatorluunu. Tek
emniyet ettii kimse, kumandanlktaki avuuydu
ki, avu her meyhaneye gidite yle derdi ev-
redekilere: Bugn bizim sallaba inekten gene
bir aferin aldm.
Kim senden korkuyorsa, sen ondan daha ok
korkmalsn. Tekilat Mahsusada rendiim
tek doru ey bu oldu. Doktor Nazm, ne kadar
azl mahpus varsa hepsini Tekilata alrken sin-
mi korkularla, ak hayranlklar arayp durdu.
Doktor, kullanaca kuma avucunda okamaya
merakldr. Gazi, tek bir hareket gstermeksizin
dinliyordu. Sonuna kadar sessiz kalp, bir sevgi
gsterisiyle az alm bu sr kpnn iindeki-
leri bilmek istiyordu.
1 2 3
Doru yantlar gelecek hafta bu sayfada Geen haftann doru yantlar: 1-(b) 2-(a) 3-(c)
GEEN HAFTANIN ZM
a) James Joyce / Dublinliler
b) Yaroslav Haek / Kahraman Asker vayk
c) Gunther Grass / Teneke Trampet
d) Peter Handke / Karanlk Bir Gecede
e) Mario Vargas Llosa / Yzba ve Kadnlar Taburu
a) Kemal Tahir / Kurt Kanunu
b) Attila lhan / Allahn Askerleri
c) Yakup Kadri Karaosmanolu / Bir Srgn
d) Falih Rfk Atay / ankaya
e) Ylmaz Karakoyunlu / Aliler Divan
a) Cengiz Aytmatov / lk retmen
b) Reat Nuri Gntekin / alkuu
c) Nikolay Gogol / l Canlar
d) Maksim Gorki / Benim niversitelerim
e) Jack London / Martin Eden
kapauya|a| Ju||ce|| |clesycue||e| ku|c yes| c||eyse| |at|| accue|e| ||u ee|||d||. ku|ce ye c|a| c|ets|zd||. kapauya|a||udau ya|a||aua| ||u, |u|p ,|l|es|u|u a||,ve||, esuas|uda,
|at uua|as| ||e c|||||te |as|ye|e / sat|, c|ev||s|ue c||d||||es| yete|||d||. ku|p ,|l|es| 2222'ye k0l Slk yaz|p a||ua|tad||. ,|l|e a|a ta|ec| I SVS / 0,4 Jl c|a|a| c|et|eud||||||. |clesycue|
ku|p ,|l|es|, ee||| c|du]u 20 u|| s|e ||ude a|s|u I0 |ez |u||au||ac||||. lud||||e|, |apauyaya da||| c|au l||a|a||u ce||||ed|]| |u|e|de ve ,a|t|a| ||e ee|||d|| ve ca,|a
|apauya|a||a c|||e,t||||eez. kapauya |apsa|uda sat|u a||uau |u|e|deu a||a sa||c| l||a ve a]aza sc|u|udu|. u|u|e| ||e ||||| |ade, de]|,t||e, ta||at |c| ta|ep|e|deu Ju||ce|| ||c||
,e|||de sc|u|u de]||d||. Ju||ce|| |apauya s|es|u| de]|,t||e, |apsa|u| s|u|||aa ve / veya eu|,|ete |a|||u| sa||| tuta|, l||a ta|al|udau et||||eu s|u|||aa|a|dau sc|u|u tutu|aaz.
kapauya ,a|t|a||u|u la|||| uyu|aud|]| du|u|a| ve t detay|| c||| ||u. www.tu||ce||.cc.t|
uc|ets|z ye c|a| ||u
1urkce||'den a|i;an|ara ze| h|r ku|p
rofesyone||er ku|h
Avautaj|| |cuu,a pa|et|e||udeu |y|, yee-|e, seya|at, s|uea ve
a||||| te|elcu |apauya|a||ua |ada| a||,au|a||u ||t|ya|a||ua cze|
pe| c| avautaj cu |u|pte s|z| ce|||yc|.
a|| t|a||u|u l ya ,a| kapau
. de]||d|| sc|u|u ,e|||de
c|||e,t||||e ya|a||a apau |
c|d ee||| es|, | ,|l ku|p
| e c|||||t ||e as| uua| t |a
c | e|| c u|| J ya|a| kapau
deta e t u|aud|]| du|u|a| v ||| uy
de]|,t|| es|u| s| ya apau | e|| c u|| J
a| t|u sa apsa|uda | ya kapau eez.
a|s| ||ude e s| u|| 20 du]u
c||d||||es ev||s|ue c| t|, sa / e e| as|y |
|a eyse| c|| es| y ku|c cue||e| esy cl
c.t| c e||. c u|| .t y|| c||| ||u. www
eya v / e v s|u|||aa apsa|u| | |e,
v l||a sa||c| a a|| deu |u|e| |uau
lud||||e|
y
. |u||au||ac|||| ez | I0 u
k e y 2222' es| | ,|l ku|p . e|||d|| et y s|
ku|ce . ee|||d|| ||u accue|e| t|| a
l||a , uta| |, t sa||| |a|||u| eu|,|ete
|| ||e u|u|e| . sc|u|udu| a]aza e v
l||a|a||u c|au da||| yaya apau | , ||,
a| e | ,|l . a||ua|tad|| yaz|p Slk k0l
ya|a||u kapau . d|| ets|z c| c|a| e y
dau s|u|||aa|a| et||||eu l|udau a ta| a
ta|ep |c| t a ta|| de]|,t||e, |ade, |||
||e t|a| ,a| e v de |u|e| ce||||ed|]| u
et| c| a| c|a| Jl 0,4 / SVS I ta|ec| a
es|u| | ,|l |u|p ||u, a||aua| ya| udau
u|aaz. ut t sc|u|u u
||c|| e|| c u|| J deu p|e|
a ca,| e v ee|||d|| e
cue| esy cl | . |eud||||||
esuas|uda, e||, a||,v |u