Kraj

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

Przepusty w infrastrukturze komunikacyjnej cz. 9

prof. UZ dr hab. in. Adam Wysokowski, kierownik Zakadu Drg i Mostw, Uniwersytet Zielonogrski mgr in. Jerzy Howis, konstruktor, Infrastruktura Komunikacyjna Sp. z o.o., migrd

Z biegiem lat sposoby obliczania konstrukcji przepustw i innych obiektw inynierskich ulegaj cigym udoskonaleniom. Wynika to w gwnej mierze z dopracowywania metod obliczeniowych, w tym wprowadzania metod numerycznych. Nie bez wpywu na ten stan rzeczy ma rwnie uycie nowych typw konstrukcji i rodzajw materiaw. Ich charakterystyczn cech jest odmienny sposb zachowania si na etapie wbudowywania, a take pod obcieniem, czyli w trakcie eksploatacji.
1. Wprowadzenie Jak ju wspomniano wpierwszych dwch czciach artykuu dotyczcego oblicze (Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne 2010, nr 2 i3) dawniej konstruowano gwnie przepusty zachowujce si wsposb sztywny, gdzie gwnym elementem nonym bya sama rura osonowa. Wikszo obecnie wykonywanych przepustw to konstrukcje wsppracujce zgruntem, tym samym podatne. Wymagaj one innego podejcia obliczeniowego, ametody te s obecnie szeroko wprowadzane do wiatowej ipolskiej praktyki inynierskiej. W poprzednich artykuach otej tematyce omwione zostay oglne zasady itradycyjne metody oblicze. Zakres niniejszego artykuu dotyczy nowych metod oblicze. Natomiast obliczenia zwykorzystaniem metod numerycznych oraz przykady oblicze bd przedmiotem dwch nastpnych artykuw. Dla przypomnienia oraz dla nowych czytelnikw poniej przytoczono spis wszystkich artykuw na temat przepustw, ktre sukcesywnie od ponad roku ukazuj si wkolejnych numerach Nowoczesnego Budownictwa Inynieryjnego [12]: 1. Artyku wprowadzajcy 2. Aspekty prawne projektowania, budowy iutrzymania przepustw 3. Przepusty tradycyjne 4. Przepusty nowoczesne 5. Przepusty jako przejcia dla zwierzt 6. Materiay do budowy przepustw cz. I, cz. II 7. Metody oblicze konstrukcji przepustw cz. I 8. Metody oblicze konstrukcji przepustw. cz. II Zgodnie zwczeniejszymi informacjami, do omwienia zostao jeszcze wiele istotnych zagadnie, takich jak: obliczanie przepustw waspekcie hydrologiczno-hydraulicznym, badania materiaw, badania laboratoryjne, badania terenowe (w tym prbne obcienia), posadowienie, wykonawstwo przepustw i ich wyposaenie, wyposaenie przej dla zwierzt, stan techniczny iutrzymanie przepustw, przegldy, uszkodzenia iawarie przepustw, wzmacnianie przepustw, przepusty kolejowe, przepusty pod pasami startowymi, przepusty nietypowe izabytkowe, estetyka przepustw. 2. Nowe metody obliczeniowe Jak ju wspomniano, wpoprzedniej czci omwiono tradycyjne metody oblicze konstrukcji przepustw. Wniniejszej natomiast zestawiono iomwiono nowe metody oblicze, ktre s wynikiem dowiadcze projektantw, naukowcw ipraktykw [1, 2, 4, 9]. 2.1. Metoda Canadian Highway Bridge Design Code (CHBDC) Metoda CHBDC powstaa w2000r. jako najnowsza wersja kanadyjskiej normy do projektowania mostw. Jest ona modykacj poprzednio obowizujcej Ontario Highway Bridge Design Code, normy do projektowania mostw obowizujcej wkanadyjskiej prowincji Ontario. Podaje ona nie tylko sposb wymiarowania przepustw oprzekroju zamknitym, ale rwnie konstrukcji skrzynkowych, poszerza te spektrum wymiarowania konstrukcji oetap obcie wfazie wykonywania konstrukcji przepustu. Konstrukcje oprzekrojach zamknitych oblicza si analogicznie jak wprzypadku wytycznych stosowanych wmetodach AASHTO iOHBDC, zatem dominujcym obcieniem dziaajcym na konstrukcj jest osiowa sia ciskajca. Wmetodzie tej sprawdzana jest wytrzymao cianki przepustu na ciskanie oraz sztywno montaowa caego obiektu [10]. W przypadku konstrukcji oprzekroju ramownicowym sprawdza si rwnie moliwo uplastycznienia cianki konstrukcji wwyniku dziaajcego momentu zginajcego. Jak mona zauway, efektem dominujcym jest oddziaywanie momentw zginajcych wywoanych od obcienia pionowego. Jest to kolejna metoda, ktra wswoich zaoeniach uwzgldnia wspprac gruntu zkonstrukcj osonow, awic take zjawisko przesklepienia poprzez zastosowanie odpowiednich wspczynnikw. Analizowana jest rwnie zaleno pomidzy wartoci sztywnoci konstrukcji osonowej asztywnoci zasypki gruntowej [3, 4, 6]. Wedug tej metody konstrukcj wymiaruje si ze wzgldu na nastpujce stany graniczne: 1. Stan graniczny nonoci W przypadku typowych konstrukcji stalowo-gruntowych: zniszczenie konstrukcji na skutek uplastycznienia cianki przepustu wywoanego dziaaniem si ciskajcych osiowo (stan uytkowy) powstanie przegubw plastycznych wfazie montau zniszczenie poczenia montaowego (rubowego). W przypadku konstrukcji oprzekroju ramownicowym: powstanie przegubu plastycznego wsklepieniu zniszczenie pocze rubowych. 2. Stan graniczny uytkowania W stanach granicznych uytkowania zarwno typowe konstrukcje gruntowo-stalowe, jak ikonstrukcje oprzekroju skrzynkowym sprawdza si pod ktem moliwego zakresu deformacji powstajcych wtrakcie budowy obiektu. 3. Stan graniczny napre zmczeniowych Stan ten jest uwzgldniany jedynie wprzypadku konstrukcji skrzynkowych ze wzgldu na zmczenie materiau konstrukcji

72

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Wrzesie Padziernik 2010

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

osonowej, czyli zakres dopuszczalnych zmian napre od obcie zmiennych. Zgodnie z[4] norma przewiduje stosowanie wspczynnikw bezpieczestwa ze wzgldu na nono (wspczynniki nonoci) wanalizowanym stanie granicznym wedug nastpujcego zestawienia: w typowych konstrukcjach gruntowo-metalowych omaej fali (do 200 50 mm): wytrzymao na ciskanie t = 0,80 powstanie przegubu plastycznego w trakcie budowy hc = 0,80 wytrzymao pocze rubowych j = 0,80. w typowych konstrukcjach gruntowo-metalowych oduej fali (od 380 140 mm): wytrzymao na ciskanie t = 0,80 powstanie przegubu plastycznego h = 0,90 powstanie przegubu plastycznego w trakcie budowy hc = 0,90 wytrzymao pocze rubowych j = 0,70. w konstrukcjach metalowych oksztacie skrzynki: wytrzymao na ciskanie t = 0,90 powstanie przegubu plastycznego h = 0,90 wytrzymao pocze rubowych j = 0,90. Norma dopuszcza nastpujce maksymalne odksztacenia konstrukcji: dla typowych konstrukcji gruntowo-stalowych 2% wysokoci konstrukcji dla konstrukcji skrzynkowych 1% rozpitoci dla konstrukcji skrzynkowych wtrakcie uytkowania 0,5% rozpitoci. W trakcie grupowania obcie staych iuytkowych dziaajcych na konstrukcj stosuje si wspczynniki obliczeniowe onastpujcych wartociach: wprzypadku obcie staych wspczynnik obliczeniowy s = 1,25, zmiennych z = 1,70. Kolejnym istotnym wspczynnikiem dotyczcym bezporednio obcie zmiennych jest wspczynnik dynamiczny, ktrego warto uzaleniona jest od wysokoci naziomu:

Kraj

sia wciance konstrukcji wywoana dziaaniem obcienia staego d wspczynnik wyraajcy obcienia zmienne TL sia wciance konstrukcji wywoana dziaaniem obcienia zmiennego T cakowita sia osiowa dziaajca wciance przepustu. Si wciance konstrukcji wywoan obcieniem staym wyznacza si znastpujcego wzoru:

TD

TD = 0,5 (1,0 0,1 Cs) Af W

gdzie:

(5)

Cs

wspczynnik sztywnoci osiowej wyznaczany wedug wzoru:

CS = (ES / E)(Dv / A) A W E ES

(6)

pole powierzchni przekroju poprzecznego obiektu liczone na jednostk dugoci ciar gruntu nad konstrukcj wedug rysunku (ryc. 1) modu Younga materiau, zktrego wykonana jest konstrukcja efektywny, sieczny modu zasypki gruntowej, przyjmowany wedug wzoru:

ES = ES / (1v ) ES

(7)

modu sieczny dla gruntu (tab. 1) wspczynnik Poissona dla gruntu uywanego jako zasypka. Si wciance konstrukcji wywoan dziaaniem obcie zmiennych wyraa wzr:

TL = 0,5 Dh L mf
lub

(8)

d = 1 + DLA
gdzie:

(1) gdzie:

TL = 0,5 lt L mf Dh lt H mf L

(9)

DLA skadnik rwnania malejcy liniowo od wartoci 0,4 (przy braku naziomu) do 0,1 (dla naziomu owysokoci nie mniejszej ni 1,5 m): DLA = 0,4 0,2 h 0,1
(2)

h wysoko naziomu. W przypadku konstrukcji oprzekroju ramownicowym rwnanie wyraajce wspczynnik zaleny od gruboci naziomu (DLA) jest prawdziwe dla konstrukcji orozpitociach do 3,6m, wpozostaych przypadkach wzr przyjmuje posta: DLA = 0,3 0,15 h 0,1
(3)

rozpito efektywna przepustu szeroko rozkadu obcienia zmiennego 1,45 + 2H wysoko naziomu wspczynnik uwzgldniajcy ilo obcionych pasw ruchu obcienie rwnomiernie rozoone wpoziomie klucza konstrukcji.

Cakowit si dziaajc wciance przepustu wyznacza si znastpujcego rwnania:

T = D TD + L T L d
gdzie:

(4)

wspczynnik wyraajcy obcienia stae

Ryc. 1. Powierzchnia gruntu nad konstrukcj przepustu

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Wrzesie Padziernik 2010

73

Kraj

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

Metoda gwnie oparta jest na tzw. metodzie pl iprzyjmuje nastpujce zaoenia [4]: 1. Obcienia s wznacznej czci przenoszone przez grunt otaczajcy konstrukcj, co jest efektem wsppracy przepustu zorodkiem gruntowym. 2. Przy projektowaniu naley uwzgldni siy powstajce na skutek wsppracy obiektu zgruntem. 3. Zakada si, e grunt jest najistotniejszym elementem nonym ukadu rura grunt. Nieliniowy charakter podatnoci gruntu powoduje wzrost parcia bocznego, acoza tym idzie wzrost sztywnoci ukadu. 4. Najwaniejszym elementem wprocesie budowy jest poprawne uoenie zasypki inynierskiej. Naley zadba oto, aby bya ona wykonana zdobrego materiau. 5. Podczas zagszczania zasypki wystpuje wypitrzenie konstrukcji, ktre powoduje przyrost momentw zginajcych. Wzrost momentw jest proporcjonalny do wysokoci zasypywanych warstw. 6. Przemieszczenie obiektu wgr powoduje nacisk na otaczajcy grunt, co powoduje zwikszenie jego sztywnoci. 7. Wmomencie gdy zasypka znajduje si na wysokoci klucza konstrukcji, nastpuje zmiana kierunku deformacji wkluczu iw stree bocznej. Zasypujc konstrukcj powyej klucza, nastpuje docienie, czego efektem jest spadek momentw zginajcych. Powysza metoda uwzgldnia zjawisko przesklepienia. Wprzypadku wystpowania negatywnego przesklepienia, majc do czynienia zobiektami oduych rozpitociach, dochodzi do miejscowego dodatkowego obcienia konstrukcji przepustu. W trakcie wykonywania zasypki ponad kluczem konstrukcji odksztacenia skierowane s wd (strefa A), czego efektem jest pozytywne przesklepienie. Powstajce wten sposb siy cinajce przeciwstawiaj si przemieszczeniu gruntu nad odksztacan konstrukcj. W stree B, gdzie odksztacenia konstrukcji skierowane s wprzeciwnym kierunku, powstaje strefa przesklepienia negatywnego aco za tym idzie wzbudzone zostaj naprenia cinajce skierowane wd (ryc. 2).

Tab. 1. Zestawienie moduw siecznych ES dla rnych rodzajw gruntw

Rodzaj gruntu wir Piasek wirowy Pospka Piasek gliniasty wir gliniasty I piaszczysty Zagszczenie wedug standardowej prby Proctora [%] 8590 9095 > 95 8590 9095 > 95 Modu sieczny ES [MPa] 6 12 24 3 6 12

W normie CHBDC przedstawiono rwnie sposb wymiarowania konstrukcji podatnych, poddanych oddziaywaniom sejsmicznym [4]. Wedug tych wytycznych obiekty podziemne musz by tak zaprojektowane, aby przeniosy siy bezwadnoci powstae wskutek przemieszcze sejsmicznych, zakadajc 10-procentowe wystpienie tych oddziaywa wcigu 50lat uytkowania konstrukcji. Badania przeprowadzone w1996r. dowiody, e przyrost si osiowych wciance konstrukcji moe by spowodowany dziaaniem pionowych ruchw sejsmicznych, azwikszenie momentw zginajcych jest wynikiem poziomych oddziaywa sejsmicznych. Oddziaywanie pionowej siy AV, wywoanej przemieszczeniami sejsmicznymi, powoduje wzrost ciaru jednostkowego gruntu owarto 1 + AV. Warto pionowej siy AV wyznacza si znastpujcego wzoru:

AV = (2/3) AH
gdzie:

(10)

przyspieszenie poziome, rwne strefowej wartoci przyspieszenia wzalenoci od strefy sejsmicznej. Dodatkowe siy osiowe oraz momenty zginajce wciance przepustu powstae na skutek oddziaywa sejsmicznych wyznacza si znastpujcych zalenoci: Dla typowych konstrukcji gruntowo-stalowych:

AH

TE = TD AV
gdzie:

(11)

TD sia wciance od obcie staych. Dla konstrukcji metalowych oramownicowym ksztacie przekroju poprzecznego, dziaanie si osiowych jest pomijane, auwzgldnia si jedynie momenty zginajce: ME = MD AV
gdzie: (12)

MD moment wciance konstrukcji wywoany dziaaniem obcienia staego AV pionowa sia wywoana oddziaywaniami sejsmicznymi. 2.2. Metoda Vaslestada Metoda ta zostaa opracowana przez uznanego skandynawskiego badacza zdu praktyk inyniersk Jana Vaslestada [11]. Zalecana jest do projektowania konstrukcji podatnych ozwikszonych rozpitociach. Autor metody przy obliczaniu si wewntrznych pomin wpyw momentw zginajcych, przypisujc dominujc rol wprzekroju siom ciskajcym, ktre wtym przypadku uwzgldniaj rwnie tarcie gruntu ocianki przepustu [6].

Ryc. 2. Strefy czynnego i biernego przesklepienia [8]

Maksymaln si T wciance przepustu, bdc sum dziaajcej siy cinajcej oraz ciaru gruntu G znajdujcego si nad konstrukcj, wyznacza si nastpujco:

T=G+V
gdzie:

(13)

ciar gruntu (pokazany na ryc. 3), ktry zpewnym przyblieniem wyznacza si znastpujcego wzoru:

74

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Wrzesie Padziernik 2010

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

G = D (H + 0,2R) pionowa sia cinajca: V = 0,5Srn (H + R)2 wysoko naziomu ciar objtociowy gruntu wspczynnik tarcia biernego rozpito konstrukcji promie grnej krzywizny konstrukcji.
(14) (15)

Kraj

V H Srn D R

Ryc. 3. Rwnowaga si pionowych w przepucie [8]

W efekcie przeksztace maksymaln si wciance przepustu wyznacza si znastpujcego wzoru:

T = 0,5 [D (H + 0,2 R) + Srn (H + R) 2]

(16)

W tabeli 2 zestawiono iporwnano wartoci si osiowych wkonstrukcji oprzekroju eliptycznym poziomym orozpitoci = 10,78m izmiennym naziomie wedug czterech rnych metod. Promie krzywizny grnej czci wynosi Rt = 6,99m. Ciar wasny zasypki przyjto =20,0 kN/m. Obliczenia wykonano dla trzech rnych wspczynnikw szorstkoci.
Tab. 2. Sia osiowa w przepucie o duej rozpitoci liczona wg rnych metod [4]
Wysoko naziomu H [m] 2 6 10 Aashto 280 839 1398 Leonards 293 724 1155 Sia osiowa T [kN] Duncan Drawsky R = 0,60 469 322 1103 814 1735 1336 Vaslestad R = 0,80 331 838 1383

konstrukcji typu MultiPlate wykonane w1989r. Analizowano wwczas zachowanie si tego typu obiektu dla wielu schematw obcie zmiennych, reakcj konstrukcji na wykonywanie zasypki gruntowej, atake zjawisko przesklepienia oddziaywujcego na obiekt. Jest to jedna znajnowszych analitycznych metod suca do wymiarowania konstrukcji podatnych wykonywanych zblach stalowych. Odwouje si do wielu norm izalece wzakresie obcie iwymiarowania stosowanych wEuropie. Naley do metod uniwersalnych, poniewa umoliwia wymiarowanie konstrukcji ornych przekrojach iwykonanych zrnych materiaw. Podstawowy model obliczeniowy zosta opracowany wtaki sposb, aby mona byo analizowa cay pro l konstrukcji. Jednak mimo swej wszechstronnoci, metoda ta wymaga spenienia okrelonych warunkw: 1. Rozpito konstrukcji musi by wiksza lub rwna 2 m. 2. Grunt uywany do zasypywania konstrukcji musi gwarantowa odpowiedni sztywno wstosunku do sztywnoci konstrukcji, agrunt posiada odpowiedni wskanik zagszczenia. 3. Grunt otaczajcy konstrukcj, tak samo jak ten sucy do zasypywania obiektu, musi spenia okrelone wymagania, rwnie zasypka powinna zosta przygotowana wodpowiedni sposb. 4. Konstrukcja powinna by wykonana ze stosunkowo grubej blachy, aby wyeliminowa moliwo wyboczenia. 5. Parametr sztywnoci konstrukcji powinien spenia warunek: f 100000. 6. Zakres stosowania metody jest ograniczony przez maksymalny wymiar oraz minimaln grubo zasypki rwn 0,6 m. 7. Metoda ma zastosowanie do nastpujcych rodzajw przekrojw poprzecznych konstrukcji (ryc. 4): ukowy ojednym promieniu, nazywany promieniem grnym

R = 1,0 338 856 1422

Z tabeli 2 mona wywnioskowa, e wartoci si wewntrznych wkonstrukcji przepustu osigaj zblione wartoci wmetodzie Aashto iVaslestada. Zanalizy tej wynika rwnie znaczna rozbieno przy wyznaczaniu si wewntrznych wkonstrukcjach gruntowo-powokowych metodami analitycznymi. 2.3. Metoda Sundquista Pettersona Metoda zostaa stworzona do oblicze podatnych konstrukcji zpodatnych blach falistych przez Hakana Sundquista iLarsa Pettersona iopublikowana w2000r. Jest jedn zmetod obliczeniowych uwzgldniajcych najwiksz liczb moliwych parametrw, cho na podstawie dowiadcze autorw artykuu powinna by jeszcze dalej rozwijana. Jest ona algorytmem opartym na wczeniejszych rozwaaniach imetodach analitycznych, analizach geotechnicznych, badaniach terenowych obiektw rzeczywistych oraz zaoeniach teorii sprystoci dotyczcych pprzestrzeni sprystej [1]. Podstaw jej opracowania byy badania na rzeczywistym modelu

Ryc. 4. Ksztaty konstrukcji wedug metody Sundquista Pettersona [4]

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Wrzesie Padziernik 2010

75

Kraj

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

d) Obszar 5 nie sformuowano specjalnych wymaga dotyczcych gruntu. Obiekty projektowane opisywan metod powinny by obliczane zgodnie zobowizujcymi zaleceniami inormami. Naley rwnie dostosowa si do zalece zwizanych zrodzajem materiau, zktrego wykonana ma by konstrukcja. Przy wyznaczaniu parametrw obliczeniowych zakada si, e materia konstrukcyjny jest jednorodny na caej dugoci. Wwczas analiz obliczeniow sprowadza si do odcinka odugoci 1,0 m. W przypadku gdy nastpuje zmiana przekroju porzecznego, kady zprzekrojw powinien by analizowany oddzielnie. Wanym zaoeniem jest rwnie prostopado dziaania obcienia wstosunku do osi obiektu. Majc do czynienia zobcieniami zmiennymi pochodzcymi od pojazdw, grn cz obiektu mona traktowa oddzielnie iprzeprowadza jej analiz jak dla niezalenego elementu. Si, na ktr projektuje si przekrj, jest si tnc. Zakada si rwnie, e wsklepieniu obiektu dziaa sia osiowa ostaej wartoci, amomenty zginajce wywoane obcieniem zmiennym w50% maj warto dodatni, aw 50% ujemn. Rozkad momentw zginajcych powstaych wtrakcie wykonywania zasypki obiektu jest przeciwnego znaku ni moment wygenerowany obcieniami zmiennymi. Najwikszy moment rozcigajcy powok po stronie wewntrznej powstaje wtzw. punkcie wiartkowym konstrukcji, amaksymalny moment rozcigajcy zewntrzn powok wystpuje wkluczu konstrukcji (ryc. 6).

uki odwch rnych promieniach: grnym ipromieniach naronych ukowo-koowy skadajcy si z promienia grnego, dolnego ipromieni naronych koowy ostaej wartoci promienia eliptyczny poziomy eliptyczny pionowy skrzynkowy odwch rnych promieniach. W momencie gdy przekrj poprzeczny przepustu spenia wyej wymienione wymagania, nie zachodzi potrzeba wykonywania oblicze ze wzgldu na warto parcia orodka gruntowego wstree naroy. Natomiast gdy konstrukcja nie spenia zalecanych wymaga, konieczne jest sprawdzenie nacisku, jaki wywiera zasypka gruntowa na naroa oraz sprawdzenie ryzyka przemieszcze mas ziemnych. Wanym elementem przy projektowaniu jest branie pod uwag spadkw poprzecznych lub podunych jezdni znajdujcej si nad obiektem. Model obliczeniowy mona stosowa wmomencie, gdy spadek poduny niwelety nie przekracza 10%. Analizowana jest grna cz konstrukcji, na ktr obcienie wywoane ruchem koowym ma znaczcy wpyw. Opisywana metoda nakada wymagania dotyczce rodzaju gruntu otaczajcego konstrukcj. Przede wszystkim musi on posiada wymagan nono iposiada cechy gruntu niewysadzinowego. Przy modelowaniu konstrukcji wyrnia si pi obszarw, dla ktrych ustalone s wymagane parametry (ryc. 5).

Ryc. 6. Geometria powoki przyjmowana w metodzie Sundquista Peterssona Ryc. 5. Ukad i charakterystyka warstw wok konstrukcji [4]

Obszary zasypki, podlegaj nastpujcym wymaganiom: a) Obszar 1 nono iodksztacenia gruntu badane s wodlegoci co najmniej 0,5m od konstrukcji, szeroko a3 minimalnie rwna jest co najmniej poowie rednicy lub wartoci 3m, natomiast a4 jest wiksze bd rwne 0,3 m. b) Obszar 2 a1 > 0,2m, a 2 > 0,3m; grunty znajdujce si wobszarze pierwszym idrugim musz spenia jednakowe wymagania. b) Obszar 3 wtym przypadku konieczne jest okrelenie wartoci ciaru waciwego gruntu. Wmomencie gdy nad obiektem usytuowana jest droga kolejowa bd koowa, grunt musi spenia cile okrelone wymagania. c) Obszar 4 wprzypadku gdy grubo naziomu hc jest mniejsza od 1,0m, pod drog musi by umieszczona warstwa gruntu nonego ominimalnej gruboci 0,3m. Ciar objtociowy gruntw wchodzcych wskad naziomu oblicza si jako redni arytmetyczn ciarw objtociowych materiaw znajdujcych si wobszarze 1, 3 i4.

Warto siy osiowej wystpujcej wpowoce wywoanej ciarem gruntu znajdujcego si ponad ni okrelona jest wzorem:
NS = 0,2(H / DH) 1 DH + Sar [0,9(hc,red / DH) 0,5x(hc,red / DH)(H / DH)] cv DH

(17)

gdzie:

H cv Dh 1 Sar hc,red

odlego od linii wyznaczajcej maksymaln rozpito konstrukcji akluczem ciar objtociowy gruntu nad obiektem rozpito konstrukcji ciar objtociowy zasypki do klucza obiektu wspczynnik przesklepienia zredukowana wysoko warstwy gruntu ponad konstrukcj obliczana zwzoru:

hc,red = hc szczyt

(18)

Wypitrzenie konstrukcji szczyt podczas zasypywania wykopu mona okreli wprzyblieniu jako:

76

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Wrzesie Padziernik 2010

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

szczyt = 0,015 x Dh
(19) gdzie: Naley pamita, aby ciar objtociowy gruntu przyjmowa jako ciar gruntu nienawodnionego, niezalenie od pooenia poziomu wd gruntowych. Metoda ta, jak ju wspomniano, uwzgldnia rwnie zjawisko przesklepienia poprzez wspczynnik przesklepienia Sar, zakadajc przy tym, e analizowana konstrukcja zostanie posadowiona na podou naturalnym lub sztywnym. Wspczynnik przesklepienia wyznacza si znastpujcego wzoru:

Kraj
(28)

v = 2p / z p z

obcienie liniowe dziaajce na powierzchni gboko liczona od powierzchni przyoenia obcienia. Natomiast dla obcienia skupionego naprenia na gbokoci wynosz:

v = (3phc ) / (2 s5)
gdzie:

(29)

Sar = (1- e-k) / k

gdzie:

(20) (21)

k = 2 Sv (hc / Dh)

Sv = (0,8tancv,d) / [1 + tan cv,d + 0,45 tan(cv,d)] (22) tancv,d = tancv,k / n m

gdzie: (23)

odlego midzy obcieniem skupionym aaktualnym punktem obliczeniowymna gbokoci hc. Po wyznaczeniu si osiowych od poszczeglnych rodzajw obcienia, wyznaczana jest obliczeniowa sia osiowa. Sprawdza si nastpujce stany graniczne: 1. Stan graniczny uytkowania, wktrym sia ma nastpujc warto:

Nd,s = ()s,s Ns + ()t,s Nt

2. Stan graniczny nonoci:

(30)

tancv,d obliczeniowa warto kta tarcia wewntrznego dla warstwy materiau nad konstrukcj tancv,k charakterystyczna warto kta tarcia wewntrznego dla materiau tworzcego warstw nad konstrukcj n czciowy wspczynnik bezpieczestwa zwizany zkategori obiektu m czciowy wspczynnik bezpieczestwa zwizany zrodzajem materiau, zktrego wykonana jest konstrukcja. W analizowanej konstrukcji wyznacza si rwnie siy osiowe powstae pod wpywem dziaania obcienia ruchomego. Obcienie to powoduje zwikszenie si normalnych wkonstrukcji. Obcienie zmienne, bez wzgldu na swj charakter, przelicza si na rwnowane liniowe. Warto siy normalnej dziaajcej wpowoce jest zalena od stosunku zredukowanej wysokoci warstwy gruntu ponad konstrukcj do rozpitoci obiektu, amianowicie:
1. Przy stosunku (hc,red / Dh) 0,25:

Nd,u = ()s,u x Ns + ()t,u x Nt

3. Obliczanie nonoci zmczeniowej:

(31)

Nd,f = ()t,f Nt
gdzie:

(32)

Nt = pzm + ( Dh / 2) q
2. Przy stosunku 0,25 < (hc,red/Dh) 0,75:

(24)

czciowy wspczynnik bezpieczestwa wspczynnik redukcyjny sia charakterystyczna powstaa na skutek dziaania obcienia staego Nt sia charakterystyczna powstaa na skutek dziaania obcienia zmiennego s,u,f indeksy odpowiadajce stanom granicznym kolejno: nonoci, uytkowania, zmczenia, dobierane wedug obowizujcej normy, wzalenoci odsprawdzanego stanu. Momenty zginajce wyznacza si rwnie wzalenoci od obcienia gruntem. Wprowadzony wspczynnik lf jest miar zalenoci pomidzy sztywnoci powoki aotaczajcym j gruntem ima on znaczny wpyw na warto momentw zginajcych. Wyznaczany jest znastpujcej zalenoci [1, 4]:

Ns

Nt = [1,25 hc.red / Dh) pzm +( Dh / 2) q

3. Przy stosunku 0,75 < (hc,red / Dh):

f = Es (Dh / EIs)
(25) gdzie:

(33)

Nt = 0,5 pzm + (Dh / 2) q

gdzie:

(26)

q obcienie powierzchniowe od obcie zmiennych. Obcienie skupione iliniowe przeliczone na rwnowane obcienie liniowe pzm wyznacza si znastpujcego wzoru: pzm = [( hc) / 2] v
(27)

modu sieczny gruntu sztywno powoki na zginanie, wktrej E jest moduem Younga materiau konstrukcji aI jej momentem bezwadnoci Dh rozpito konstrukcji. Moment zginajcy Ms powstay na skutek parcia gruntu wyznacza si zwzoru [4]:
(Ms / 1 Dh)= f1 fd f2,sur + Sar (cv / 1)(hc/Dh)(Rt/Rs)0,75 f1f2,sur
(34)

Es EIs

gdzie:

Zgodnie znorm mostow PN-85/S-10030, obiekty inynierskie poddawane s dziaaniu obcie skupionych irwnomiernie rozoonych. Wprzypadku obcienia liniowego p przyoonego do pprzestrzeni sprystej, naprenia na gbokoci sv oblicza si nastpujco:

Dh cv 1 f1

rozpito konstrukcji redni ciar objtociowy gruntu nad kluczem konstrukcji ciar objtociowy gruntu do klucza konstrukcji wspczynnik wyznaczany znastpujcych zalenoci:
Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Wrzesie Padziernik 2010

77

Kraj

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

dla 0,2 < H/Dh 0,35 f1 = [0,67 + 0,87 (H/Dh 0,2)] (35) dla 0,35 < H/Dh 0,5 f1 = [0,80 + 1,33(H/Dh 0,35)] (36) dla 0,5 < H/Dh 0,6 f1 = 2,0 (H/Dh) (37) H odlego od linii wyznaczajcej maksymaln rozpito do korony konstrukcji f1 wspczynnik obliczany znastpujcego wzoru: dla lf 5000 f2 = 0,0046 0,001 log10 (lf ) dla pozostaych wartoci lf f2,sur = 0,0009 f wspczynnik obliczany zwzoru: (38) (39) obliczenie osiadania gruntu wok konstrukcji (obliczenia te powinny by przedmiotem opracowania dokumentacji geotechnicznych). Stany graniczne nonoci: sprawdzenie, czy wgrnej czci konstrukcji nie powstanie przegub plastyczny lub mechanizm acucha kinematycznego sprawdzenie odksztace korony konstrukcji sprawdzenie wspczynnika bezpieczestwa dla pocze rubowych sprawdzenie bezpieczestwa na wyboczenie (jako uzupenienie sprawdzenia warunku wyczerpania nonoci przez powstanie przegubu plastycznego). Inne warunki: sprawdzenie, czy konstrukcja wykazuje wystarczajc sztywno podczas montau, eksploatacji itp. (handling stiness), sprawdzenie parcia gruntu na konstrukcj wnaroach (strefa pachwinowa) sprawdzenie statecznoci gruntu nad konstrukcj sprawdzenie nonoci fundamentw betonowych (dla konstrukcji ukowych). Po wyznaczeniu wartoci si wewntrznych wpostaci si osiowych Ns i Nt oraz momentw zginajcych Ms iMt mona wyznaczy warto napre wanalizowanym punkcie obiektu. Do wymiarowania obiektw stosuje si maksymalne wartoci si wewntrznych, policzonych osobno ipochodzcych od obcienia staego izmiennego. Stan graniczny uytkowania ze wzgldu na uplastycznienie sprawdzi mona za pomoc wzoru Naviera [1] Sprawdza si wtym przypadku, czy naprenia obliczone wkluczu konstrukcji nie przekraczaj granicy plastycznoci materiau powoki f yd.

f = 6,67 (H/Dh) 1,33

(40)

W analizowanej konstrukcji wyznacza si rwnie momenty zginajce powstae pod wpywem oddziaywania obcienia ruchomego:
Mt = f4 f4 f4 f IV4 + Dh pzm + Sar (Rt /Rs)0,75 Sar f1 f2,sur q Dh
(41)

gdzie:

f4 = 0,65 [1 0,2 log10 (f )] (f 100000 => [0,120(1 0,15 log10 (f )], f > 100000 => 0,030) f4 = (hc /Dh)-0,75 f IV4 = (Rt /Rs) Rt promie wkluczu Rs promie wnarou. Po wyznaczeniu momentw zginajcych od poszczeglnych rodzajw obcienia, wyznaczany jest obliczeniowy moment zginajcy. Moment ten zmienia swoj warto ikierunek wrnych punktach analizowanego przekroju. W przypadku oddziaywania momentw zginajcych naley sprawdzi nastpujce stany graniczne: 1. Stan graniczny uytkowania wktrym moment zginajcy ma nastpujc warto: Md,s = ()maxs,s Ms +()maxt,s (Mt/2)
2. Stan graniczny nonoci: (42)

= (Nd,s /As1)+ (Md,s /W1) < f yd

gdzie:

(45)

Nd,s sia osiowa wyznaczona wstanie uytkowania Md,s moment zginajcy wyznaczona wstanie uytkowania W1 wskanik wytrzymaoci przekroju As1 pole powierzchni przekroju poprzecznego f yd granica plastycznoci.
Niniejsza metoda daje rwnie moliwo sprawdzenia napre wnajbardziej naraonym na dziaanie agresywnego rodowiska korozyjnego obszarze konstrukcji, tj. wstree dolnej. Przy analizowaniu strefy dolnej wpyw momentu zginajcego jest pomijany natomiast dziaanie si osiowych sprawdza si znastpujcego warunku [5]:

Md,u = ()mins,u (-Ms)+()mint,u Mt

3. Obliczanie nonoci zmczeniowej: Md,f = ()t,f Mt 1,5 gdzie:

(43)

(44)

Nd < f yd As2
gdzie:

(46)

Ms Mt

czciowy wspczynnik bezpieczestwa wspczynnik redukcyjny moment charakterystyczny powstay na skutek dziaania obcienia staego moment charakterystyczny powstay na skutek dziaania obcienia zmiennego.

As2 f yd Nd

powierzchnia przekroju cianki konstrukcji na jednostk szerokoci granica plastycznoci dziaajca sia osiowa.

Zgodnie z[4], podczas projektowania konstrukcji zblach falistych naley sprawdzi: Stan graniczny uytkowania: sprawdzenie deformacji ksztatu konstrukcji

2.4. Metoda skandynawska. Obliczenia statyczno-wytrzymaociowe przepustw wykonanych z tworzyw sztucznych Obiekty wykonane ztworzyw PEHD, PE iPP, wterminologii inynierskiej nazywane elastycznymi, pod wpywem obcienia pionowego odksztacaj si bez zmian strukturalnych, przyj-

78

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Wrzesie Padziernik 2010

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

mujc ksztat zbliony do elipsy (ryc. 7). Odksztacajca si rura wywiera nacisk na grunt, wywoujc odpr gruntu izmniejszajc warto momentw zginajcych dziaajcych wciance rury. Oddziaywanie naciskowe otaczajcego konstrukcj gruntu na rur zaley od wielkoci dziaajcego obcienia pionowego oraz od rodzaju gruntu ijego sztywnoci. Wystpuje tu zaleno pomidzy odporem gruntu aodksztaceniami (ugiciem) rury, amianowicie: im wikszy odpr, tym odksztacenia powoki wywoane obcieniem bd mniejsze. Mona rwnie powiedzie, e im rura ma wiksz sztywno obwodow, tym wmniejszym stopniu poddaje si wsppracy mechanicznej zorodkiem gruntowym. Przy takiej wsppracy istnieje mniejsze ryzyko, e zostanie przekroczone maksymalne ugicie rury [5].
Ryc. 8. Model rozkadu parcia gruntu wedug metody skandynawskiej [7]

Kraj

wynikajce zzastosowanej metody montau oraz warunkw podoa. Rwnanie, zktrego wyznacza si to ugicie, ma nastpujc posta [5]:

(/Dh)M = (/Dh)q + lf + Bf )
gdzie:

(47)

Ryc. 7. Odksztacenie si konstrukcji rury pod wpywem oddziaywania obcienia pionowego

Opisywana metoda jest metod analityczn, opracowan do projektowania rur ztworzyw sztucznych (termoplastycznych), zagbionych wgruncie pod wzgldem statyczno-wytrzymaociowym. Pierwotnie metoda ta miaa suy do obliczania przewodw kanalizacyjnych, jednak po skorygowaniu techniki projektowania moe by stosowana do projektowania przepustw wykonanych ztworzyw sztucznych [7]. Wytrzymao rur elastycznych ukadanych w wykopie mona oblicza na bazie metody stanw granicznych: Stan graniczny nonoci sprawdza si przez porwnanie napre krytycznych, powodujcych utrat statecznoci na skutek wyboczenia znapreniami ciskajcymi od obcie obliczeniowych oraz przez porwnanie odksztacenia wzgldnego, spowodowanego ugiciem si rury pod wpywem dziaania obcienia zodksztaceniem, ktre mona dopuci. Stan graniczny uytkowania polega na sprawdzeniu przez porwnanie deformacji powstaych na skutek dziaania obcie zdopuszczalnymi deformacjami. Geometryczne dane imodel rozkadu parcia gruntu na obiekt przedstawiono na rycinie 8. Podstawowym kryterium wymiarowania wedug opisywanej metody jest krtkotrwae odksztacenie, czyli ugicie powstae zaraz po zasypaniu wykopu, wktrym znajduje si rura. Metoda skandynawska zakada, e wzgldne ugicie krtkotrwae nie przekroczy 3%. Z wieloletnich obserwacji terenowych wynika, e znaczna cz ugicia spowodowana jest pracami wykonawczymi, dlatego te jedna ze skadowych rwnania uwzgldnia ugicia

(/ Dh)M cakowite wzgldne ugicie krtkotrwae [%] (d/ Dh)q skadowa ugicia konstrukcji pod wpywem dziaania ciaru wasnego gruntu iobcie zmiennych [%] Dh rednica wewntrzna obiektu [m] lf skadowa ugicia rury wynikajca zmetody montau [%] Bf skadowa ugicia rury wynikajca zwarunkw posadowienia. Skadowa ugicia konstrukcji (d/ Dh)q pochodzi od obcienia gruntem oraz od obcie zmiennych, czyli obcie wywoanych ruchem. Obcienie ruchem naley przyjmowa zgodnie zobowizujcymi normami. Przy obliczaniu napre od obcie zewntrznych stosowana jest teoria sprystoci Boussinesqa, wedug ktrej obcienia rozkadaj si jak na schemacie przedstawionym na rycinie 9.

Ryc. 9. Schemat rozkadu napre w gruncie wedug Boussinesqa

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Wrzesie Padziernik 2010

79

Kraj

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

Maksymalne ugicie pocztkowe, wywoane przez ciar gruntu iobcienie komunikacyjne, moe by obliczone znastpujcego wzoru:

(d/Dh)q = q [(C b1 0,083 K0) / (8 SR +0,061 Es)]

gdzie:

(48)

wspczynnik obcienia, zwykle przyjmowany 1,0 wspczynnik rozkadu obcienia, zwykle przyjmuje si 0,083 K0 wspczynnik parcia gruntu, zwykle przyjmowany 0,5 SR sztywno obwodowa rury Es modu sieczny gruntu. Do oblicze odksztacenia wzgldnego konstrukcji wykorzystuje si modu sieczny gruntu, zaleny od jego stopnia zagszczenia iod efektywnego parcia gruntu. Modu sieczny ustala si na podstawie bada waparacie cylindrycznym. Na rycinie 10 podano minimalne wartoci moduu siecznego dla gruntw sypkich [5].

C b1

Ryc. 11. Obcienie komunikacyjne w zalenoci od zagbienia rury H wedug normy szwedzkiej. Wykres dla obcienia cikiego (typ 2). Wartoci na wykresie uwzgldniaj wspczynnik dynamiczny 1,75 [5]

W przypadku gdy nie ma moliwoci uzyskania dokadnych danych, do oblicze mona przyj 0 = 18,0 kN/m dla gruntw pooonych powyej poziomu wd gruntowych, natomiast poniej wd gruntowych 0 = 11,0 kN/m. Wtym drugim przypadku naley uwzgldni take wpyw hydrostatycznego parcia wody. Na warto skadowych montau lf ipodoa Bf wpyny nastpujce czynniki: natenie ruchu podczas budowy, rzeczywisty ksztat wykopu, jako dna wykopu, jako wykonawstwa, umiejtnoci ekipy budowlanej. W tabelach 3 i4 podano orientacyjne wartoci skadowych ugicia lf iBf, zalecane dla wykopw wypenionych materiaem sypkim. Zostay one wyznaczone na podstawie wielu analiz pomiarw ugi rury wykonanej ztworzywa sztucznego [5].
Tab. 3. Orientacyjne wartoci lf Ryc. 10. Modu sieczny gruntu dla zasypki z materiaw sypkich [5]
Orientacyjne wartoci skadowej montau rury lf Metoda montau Skadowa montau lf [%] 12 0 12 01

Ostatecznie skadnik rwnania wywoany dziaaniem ciaru gruntu iobcieniem zmiennym przyjmuje posta:

Rura w wykopach stopniowych bez nadzoru z nadzorem Due obcienie ruchem pojazdw budowlanych Zagszczenie zasypki wykopu powyej rury przy pomocy cikiego sprztu

(/Dh)q = 0,083q / (16SR + 0,122 ES)

(49)

Sumaryczne obcienie od ciaru gruntu iobcie komunikacyjnych q naley obliczy znastpujcego rwnania [5]:

q = qv + qtr
gdzie:

(50)

Tab. 4. Orientacyjne wartoci Bf

Orientacyjne wartoci skadowej montau rury Bf

qv

obcienie wywoane ciarem wasnym gruntu znajdujcym si nadkonstrukcj

Jako podoa

Skadowa podoa Bf [%] Wykonawstwo Staranne Zwyke 4 5 2 3

qv = 0 H
gdzie:

(51)
Bez nadzoru: bez kamieni grunt z kamieniami i gazami Z nadzorem: bez kamieni z kamieniami

H 0 qtr

miszo warstwy zasypu obiektu wraz zgruboci nawierzchni drogowej ciar waciwy gruntu uytego do zasypki obcienie dziaajce na zagbion rur od pojazdw, wzalenoci odzagbienia rury wedug szwedzkiej normy, mona odczyta znastpujcego wykresu (ryc. 11) [5]:
Wrzesie Padziernik 2010

2 3 1 2

Podstawowym stanem granicznym sprawdzanym wopisywanej metodzie jest stan graniczny nonoci, adokadniej

80

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

Metody oblicze konstrukcji przepustw. Cz. III. Nowe metody oblicze

sprawdzenie warunku wyboczeniowego obcionej rury zagbionej wgruncie. Pod wpywem nacisku wywieranego przez grunt powstaj siy ciskajce dziaajce obwodowo na ciank rury. Wprzypadku gdy siy te maj du warto, mog spowodowa uszkodzenia powstae wwyniku wyboczenia cianki przepustu. Osadzenie obiektu wzagszczonym gruncie znacznie zwiksza jej odporno na wyboczenia, wystpujce wformie drobnych fal (ryc. 12a). Natomiast gdy obiekt otacza grunt luny, to odporno na wyboczenia jest mniejsza, awic wystpuj one wksztacie mniej lub bardziej eliptycznym (ryc. 12b).

Kraj

nych, uwzgldniaj one bd te pomijaj wiele parametrw ornym znaczeniu. Tradycyjnie zapraszamy do zapoznania si znastpnym artykuem, ktry zostanie zamieszczony wkolejnym numerze Nowoczesnego Budownictwa Inynieryjnego ibdzie stanowi kontynuacj tematyki podjtej wniniejszych artykuach. Literatura
1. Antoniszyn G.: Mostowe konstrukcje gruntowo-powokowe. Siy wewntrzne wpowokach mostw gruntowo-powokowych typu SUPER-COR. Geoinynieria. Drogi, Mosty, Tunele 2008, nr 3. 2. Bben D., Mako Z.: Problemy projektowe iwykonawcze zwizane zgruntowo-stalowymi obiektami mostowymi. Geoinynieria. Drogi, Mosty, Tunele 2009, nr 1. 3. Frydrychowska K., Koziska K.: Metody wzmacniania przepustw komunikacyjnych. Praca magisterska wspecjalnoci drogowomostowej wykonana pod kierunkiem prof. UZ A. Wysokowskiego. Uniwersytet Zielonogrski. Zielona Gra 2009. 4. Janusz L., Madaj A.: Obiekty inynierskie zblach falistych. Projektowanie iwykonawstwo. WK. Wrocaw 2007. 5. Jasiski W., gosz A., Nowak A., Pryga-Szulc A., Wysokowski A.: Zalecenia projektowe itechnologiczne dla podatnych drogowych konstrukcji inynierskich ztworzyw sztucznych. GDDKiA IBDiM migrd 2006. 6. Katalog konstrukcji przepustw iprzej dla zwierzt winfrastrukturze komunikacyjnej rmy Hobas. Raport nr R/01708/W. Infrastruktura Komunikacyjna Sp. zo.o. migrd, czerwiec 2008. 7. Kolonko A., Madryas C., Wysocki L.: Konstrukcje przewodw kanalizacyjnych. Ocyna Wydawnicza Politechniki Wrocawskiej. Wrocaw 2002. 8. Kunecki B.: Zachowanie si ortotropowych powok walcowych worodku gruntowym pod statycznym idynamicznym obcieniem zewntrznym. Rozprawa doktorska, Instytut Budownictwa Politechnika Wrocawska, Raport serii PRE nr 14/2006. Wrocaw 2006. 9. Machelski C.: Modelowanie mostowych konstrukcji gruntowopowokowych. Dolnolskie Wydawnictwo Edukacyjne. Wrocaw 2008. 10. Rowiska W., Wysokowski A., Pryga A.: Zalecenia projektowe itechnologiczne dla podatnych konstrukcji inynierskich zblach falistych. GDDKiA IBDiM, migrd 2004. 11. Vaslestad J.: Soil Structure Interaction of Buried Culverts. Rozprawa doktorska, Department of Civil Engineering, Norwegian Institute of Technology, Trondheim 1990. 12. Wysokowski A., Howis J.: Przepusty winfrastrukturze komunikacyjnej cz. 1. Artyku wprowadzajcy. Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne 2008, nr 2 (17), s. 5256; cz. 2. Aspekty prawne projektowania, budowy iutrzymania przepustw, nr 3 (18), s. 6873; cz. 3. Przepusty tradycyjne, nr 4 (19), s. 5459; cz. 4. Przepusty nowoczesne, nr 5 (21), s. 8488; cz. 5. Przepusty jako przejcia dla zwierzt, 2009, nr 1 (22), s. 7075; cz. 6. Materiay do budowy przepustw cz. I, nr 3 (24), s. 99104; cz. II, nr 5 (26), s. 3643; cz. 7. Metody oblicze konstrukcji przepustw cz. I. Oglne zasady oblicze, 2010, nr 2 (29), s. 8895; cz. 8. Metody oblicze konstrukcji przepustw cz. II. Tradycyjne metody oblicze, 2010, nr 3 (30), s. 96103.

Ryc. 12. Geometria wyboczenia obcionej rury: a) grunt silnie zagszczony, b) grunt luny [5]

Ze wzgldu na moliwo wystpienia wyboczenia, dozwolone parcie gruntw moe by obliczone zgodnie zponiszym rwnaniem:

qdop = 5,63 / F SR Et

(52)

gdzie: Et modu styczny gruntu: Et = 2 ES ES modu sieczny gruntu F wspczynnik bezpieczestwa przyjmowany 2 SR sztywno obwodowa rury. W przypadku gdy rura otoczona jest gruntem lunym, takim jak mu, glina czy i, dopuszczalne zewntrzne parcie gruntu oblicza si znastpujcego wzoru [7]:

qdop = (24,0 SR /F)+ 2Et / 3F

(53)

Pod warunkiem, e speniona jest nastpujca zaleno:

SR > 0,0275Et

(54)

Majc do czynienia zobiektami omaej sztywnoci obwodowej, ukadanymi na niewielkich gbokociach, na ktre dziaaj obcienia wywoane ruchem pojazdw, dodatkowo powinno si sprawdzi, czy obcienie rzeczywiste jest mniejsze od wyboczeniowego wyznaczonegoz nastpujcego rwnania [5].

qdop 64,0 SR / (1+3,5/Dh)

(55)

3. Podsumowanie Pene podsumowanie na temat oblicze konstrukcji przepustw autorzy planuj, tak jak ju wczeniej powiedziano, zamieci po caociowym przedstawieniu tytuowego zagadnienia, czyli na zakoczenie czci V. Bazujc na przedstawionych wartykule metodach, tym razem nowych, mona rwnie zauway du rnic wich podejciu do analiz obliczeniowych. Podobnie jak wmetodach tradycyj-

Wrzesie Padziernik 2010

Nowoczesne Budownictwo Inynieryjne

81