Lesfasen A.

Instap

Leerinhouden
- We situeren ons in de jaren 20 en 30, toen vooral de art deco populair was. - Na de vreselijke wereldoorlog hoopte de bevolking dat alles opnieuw normaal zou worden, maar niets werd nog zoals voorheen. - Er heerst een sfeer van optimisme. Nu er opnieuw vrede was, hechtten de mensen steeds meer belang aan hun vermaak. De monetaire instabiliteit zette de bevolking aan te leven in het hier en nu, direct te consumeren en te profiteren van het leven. - De overheid werd ook geconfronteerd met het probleem van de wederopbouw van het land, dat volledig was verwoest door de oorlog. Men zocht naar een nieuwe stijl voor een nieuwe periode. Men wilde een architectuurstijl gebruiken die geen historische en culturele associaties opriepen.

Werkvormen
Onderwijsleergesprek: - Hoe gedragen de mensen zich in het fragment? - Hoe zou je de tijd omschrijven? - Waar had men na WOI nood aan?

Leermiddelen
Prezi/PowerPoint youtube: http://www.yout ube.com/watch? v=684n8FO68L U

B. Ontstaan van de art deco

- Aangezien stijlen niet plots kunnen worden uitgevonden, zocht men inspiratie bij tal van andere stijlen. Maar de art deco was vooral een reactie op de grillige vormen van de voorbije art nouveau (De art nouveau, bekend van Victor Horta en zijn dynamische lijnenspel, was slechts een kort leven beschoren, iets meer dan 10 jaar. Deze kunststroming overleefde de eerste wereldoorlog niet. Victor Horta stond bekend om zijn zweepslaglijnen, zijn dynamische en organische vormgeving, genspireerd op de natuur, decoratief en sierlijk.). - Daarnaast werden architecten genspireerd door de geometrische art nouveau, waartoe het Palais Stoclet, gebouwd tussen 1905 en 1911 behoort. Het gebouw is opgericht door de Oostenrijkse architect Joseph Hoffmann en introduceerde in Brussel de Weense Sezessionstil. Deze stijl was de Oostenrijkse variant van de art nouveau waarvan de geometrische vormen een voorloper waren van de art deco. Het bouwwerk verrast door zijn soberheid, zijn kubistische ruimten, het opdelen van het raamwerk in ruitjes, het accentueren van ribben, het contrast tussen zwart en wit, het herhalen

Onderwijsleergesprek, doceren: - Hoe zou je de stijl van Victor Horta omschrijven? - Hoe zou je de kenmerken van het Palais Stoclet omschrijven?

Prezi/PowerPoint

van gestileerde motieven.... Het is vaak moeilijk om een verschil te zien tussen deze late geometrische art nouveau en de art deco, omdat beide stijlen elkaar overlappen. - Hoewel de art deco het decoratieve aspect van de art nouveau voortzette, was ook zij een sobere stijl met meer geometrische lijnen. Naast de Art Nouveau vond de art deco ook inspiratie in de niet-westerse kunst, vooral die van Afrika en Egypte. Deze kunstvormen werden populair door de ontdekking van het graf van Toetanchamon en de ontdekking van de Afrikaanse kunst. - Andere belangrijke inspiratiebronnen waren het fauvisme, evenals het futurisme en expressionisme. - In Frankrijk maakte de art deco in de jaren 20 opgang. De art deco-stijl ontleende zijn naam aan de Exposition Internationale des Arts Dcoratifs et Industriels Modernes (Expositie voor Decoratieve Kunst) in 1925 in Parijs. Zoals de naam al zegt was het geen stijl in de schilder- of beeldhouwkunst, maar in decoratieve kunsten en ontwerpen. Dingen zoals meubels, kleding, persoonlijke bezittingen, boekontwerpen en reclame werden erdoor benvloed. - Maar eigenlijk wordt beweerd dat de art deco reeds in 1909 ontstond. De stijl laat zich immers inspireren door de felgekleurde decors en kostuums van de Ballets Russes (een balletgezelschap dat bekend stond omwille van zijn vernieuwende decors, kostuums en choreografien) van Diaghilev in Parijs en de modeontwerpen van Paul Poiret. - Ook in de VS maakte de art deco haar opmars. In de VS was de art deco verbonden met glamour, fantasie en escapisme. Genspireerd op filmdecors en mode in Hollywood was de Hollywoodstijl overal aanwezig, van extravagante producties op Broadway tot interieurs en wolkenkrabberarchitectuur (met als hoogtepunt het Chrysler Building.) In Engeland werd de Hollywoodstijl gebruikt in het overdadige, spectaculaire interieur van talloze Odeon-bioscopen in en rond Londen, waaronder het Odeon op Leicester Square met zijn bekleding van luipaardhuid en goudpliss-muren.

De herkomst van art deco kan als volgt worden samengevat: < Frankrijk, VS Reactie op de Art Nouveau Benvloed door kostuumontwerp en mode Egyptische en Azteekse invloeden. Maar ook fauvisme, futurisme en expressionisme. a) Onderwijsleergesprek, doceren: - Welke verwijzingen naar de autos van Chrysler kan je in/aan het gebouw zien? b) Onderwijsleergesprek, doceren: - Welke kenmerken van de art deco herken je in het interieur? a) Prezi/PowerPoint b) Prezi/PowerPoint

C. Bespreking art deco: architectuur a) Chrysler Building b) Van Buuren Museum

a) - Het Chrysler Building is n van de mooiste en tevens beroemdste voorbeelden van de Art Deco-stijl. In het gebouw herkennen we de race naar steeds hogere gebouwen van eind jaren '20 en begin jaren '30. Wanneer de wolkenkrabber in 1930 klaar was, was het een jaar lang het hoogste gebouw ter wereld tot het deze eer moest overlaten aan het Empire State Building. De glanzende metalen spits met driehoekige ramen, die 's nachts verlicht wordt, vormt zonder twijfel het meest bekende silhouet van New York City. Het Chrysler Building was n van de eerste gebouwen die onbedekt metaal liet zien als essentieel onderdeel van het ontwerp. - De opdrachtgever Walter Chrysler, eigenaar van de autoconstructeur Chrysler Corporation, wilde voor zijn bedrijf een prachtige kantoortoren laten bouwen. De architect William Van Alen realiseerde Chryslers wens en decoreerde het gebouw met verschillende ornamenten die naar Chryslers auto's verwijzen. Zo lijkt de spits op een radiatordop van n van Chryslers auto's. Het gebouw is ook versierd met zilveren motorkapornamenten, gestileerde raceauto's, ... Verder zijn er ook 8 metalen arendkoppen die naar de horizon kijken. Ook werd een zeer stijlvolle lobby gebouwd, volledig in art deco-stijl. De muren zijn van marmer, en de plafonds zijn voorzien van plafondschilderingen. De liftdeuren zijn ook kunstwerken op zich. Het gebouw hield rekening met het design van de auto, ook langs de binnenzijde: autos uit de periode hadden zonder uitzondering houtfineer op het dashboard en houten sierstrippen op de deuren. - Net voor de voltooiing stond het gebouw op gelijke hoogte met 40 Wall Street, een 70 verdiepingen tellende wolkenkrabber van de Bank of Manhattan op Wall Street in Manhattan. De architect van dit laatste gebouw

voegde nog 2 extra verdiepingen aan het ontwerp toe zodat zij met de eer van het hoogste gebouw ter wereld gingen lopen. Maar Chrysler liet zich niet doen en gaf Van Alen de toestemming voor de bouw van een metalen spits van 58.4 meter, bestaande uit verschillende bogen uit roestvrij staal die in het geheim werden gebouwd binnenin de bovenste niveaus van het Chrysler Building. De spits werd op 23 oktober 1929 in 90 minuten op de top gehesen. Met de top erbij reikt het gebouw aan een hoogte van 319 meter. Zo werd het Chrysler Building het hoogste gebouw ter wereld, en stak daarmee de Eiffeltoren voorbij (wat later teniet werd gedaan doordat de Eiffeltoren een antenne kreeg en daarmee 324 meter hoog werd). Tegenwoordig is de toren het op twee na hoogste gebouw van New York. b) - Ook in Belgi kennen we art deco-gebouwen. Het huis en de tuin van Alice en David Van Buuren zijn een uiting van de welvarende jaren, toen de rijke bourgeoisie over voldoende financile middelen beschikte om zich alle mogelijke luxe en comfort te veroorloven. Het eigendom is tegelijk ook een weerspiegeling van de discrete en rustige persoonlijkheid van de eigenaars. Het landgoed van Van Buuren is het beste voorbeeld om de ware art decogeest te onthullen. - Het huis is nog in zijn oorspronkelijke staat. Alles staat nog op dezelfde plaats als wanneer Alice Van Buuren het achterliet na haar dood. Ze richtte voor haar dood in 1970 een stichting op, aan dewelke ze bij testament het huis, de kunstwerken en de tuin naliet. Vanaf 1975 werd het als museum ingericht en is het vandaag nog steeds te bezoeken. - David Van Buuren werd geboren in 1886 in Nederland en heeft zich in 1909 in Brussel gevestigd. Mede door zijn opleiding, door zijn entourage en zijn reizen raakte hij gepassioneerd door kunst en is hij zelf beginnen te schilderen. Het is wel dankzij zijn job in de bankwereld dat hij rijk is geworden. In 1922 trouwde hij met de Belgische Alice Piette, met wie hij een luxueus leven leidde en zijn passie voor kunst deelde. - In 1924, op het moment dat de eerste tuin al was aangelegd, werden de bouwwerken voor het huis aangevangen. David van Buuren, die zelf de plannen voor het huis en de inrichting uittekende, liet zich bijstaan door de

architecten Govaerts en Van Vaerenbergh. - De buitenkant van het huis oogt tegelijk sober en weelderig. Het gebruik en de regelmatige rangschikking van de bakstenen verwijzen naar de Amsterdamse school of de school van Amsterdam (Van de Amsterdamse school, een groep architecten en ontwerpers die actief waren tussen 1915 en 1930, namen de Belgische ontwerpers de principes van de expressionistische effecten over. Dit stijlkenmerk werd verkregen door bakstenen op een geometrische manier in relif te plaatsen. Ondanks de beperkingen trachtten ze een gevoel van waardigheid te geven aan de eenvoudigste en goedkoopste bouwprojecten, zoals arbeiderswoningen.). Ook de steil afhellende daken, overkragende kroonlijsten, het uitspringende schrijnwerk en oranje bakstenen die hol gevoegd zijn, zijn kenmerken van diezelfde school van Amsterdam. David van Buuren liet zich door deze stroming inspireren en maakte van zijn eigendom n groot kunstwerk, met oog voor de architectuur, het interieur en de tuinen. - Na een bezoek aan de Exposition Internationale des Arts dcoratifs et industriels modernes in Parijs maakte het koppel van Buuren kennis met de toenmalige binnenhuisarchitecten, onder wie enkelen werden belast met het ontwerp van hun interieur. Elk vertrek in het huis onthult een op maat gemaakt meubelstuk, dat werd uitgedacht door Belgische en buitenlandse binnenhuisarchitecten. David Van Buuren ontwierp ook zelf een aantal meubelstukken. De decoratie van het interieur, zorgvuldig uitgedacht door de meest befaamde kunstenaars en binnenhuisarchitecten van die tijd, behoort tot het beste van wat de art deco op dit vlak te bieden had. In het huis bevindt zich ook een indrukwekkende schilderijenverzameling die Van Buuren zijn hele leven lang heeft aangevuld. - De Van Buurens hebben hun leefruimten drie verschillende namen gegeven. De vertrekken lopen in elkaar over, zodat de verschillende soorten art deco-meubelen goed tot hun recht komen. Deze meubelen zijn gemaakt uit exotische houtsoorten : sycamore, ebbenhout en palissander. Deze meubelen komen tot leven in de "intieme zones" (1) die zich vormen tussen twee vensterramen uit gepolijst palissander. Het muzieksalon (2) vormt het centrale deel. De moderne visie (3) van de eigenaars komt overtuigend tot uiting in de volmaakte samenhang tussen meubilair en kunstvoorwerpen. Zo

maakte bijvoorbeeld dezelfde kunstenaar zowel een schilderij als een tapijt voor de woning. - In de drie salons zijn decoratieve details overvloedig aanwezig. De open ruimte tussen de dwarsbalken van palissander is bewerkt met door bladgoud belegd pleisterwerk. Overal werden ongewone materialen gebruikt: ivoor, perkament, Cordoba-leder, metaal, met zuiver goud ingelegd brons, paardenhaar afkomstig van de cavalerieschool van Saumur. - Het licht, dat overvloedig langs de als schilderijen omlijste vensters binnenstroomt, geeft aan de kleuren van de vele voorwerpen, tapijten en door bekende meesters gemaakte schilderijen een fonkelende gloed. - De studeerkamer weerspiegelt de verfijnde gezelligheid van de plaats waar de David Van Buuren tussen 1929 en 1955 heeft gewerkt. De geometrische aftekeningen van het tapijt geven een gestileerd motief weer, dat ook in andere stukken van het meubilair terug te vinden is. - Zelfs de tuinen zijn geometrisch opgebouwd en doen denken aan de rechtlijnigheid van de art deco. - Sinds 2001 zijn het huis en de tuin beschermd als monument en landschap. De buitenkant van het huis en zijn directe omgeving werden in 2009 naar de oorspronkelijke plannen gerestaureerd.

D. Bespreking art deco: toegepaste kunsten a) Algemeen b) Mode c)

a) - Art deco bleef niet lang alleen voorbehouden voor de rijken. Nieuwe goedkope materialen als bakeliet konden goed worden bewerkt en werden op korte tijd populair. Net zoals het gekleurde glas en chroom. Door een goedkope productie in reeksen van dagelijkse gebruiksvoorwerpen, ontwikkelde de art deco een wereld van dromen en grote luxe. Deze stijl drukte perfect de verwachtingen uit van een generatie die wilde breken met het verleden en wilde leven in het heden. - De gebroken en geometrische lijnen stonden voor elektriciteit, snelheid, bliksem en de mechanische bewegingen die kenmerkend waren voor de welvarende jaren. De ontwerpers richtten zich helemaal op de toekomst en

a) Onderwijsleergesprek, doceren b) Onderwijsleergesprek, doceren: - Welke verschillen zie je tussen de mode uit de art nouveau en de mode uit de art deco?

a) Prezi/PowerPoint b) Prezi/PowerPoint

Affichekunst

op snelheid. Reizen en luxe werden steeds belangrijker. - Gladde, glimmende oppervlakken, spiegels waren kenmerkend voor art deco. Er werd ook veel gebruik gemaakt van materialen als glas, tegels, emaille, brons en smeedijzer. - De periode werd wereldwijd gekenmerkt door een algemene verbetering van de levensstandaard van de bevolking. Zowel de gezondheidszorg, het onderwijs, als de woonomstandigheden verbeterden opmerkelijk. Eens er opnieuw vrede was, hechtten de mensen ook steeds meer belang aan hun vermaak. De bioscoop werd onder andere een populaire vrijetijdsbesteding. b) - De mode, vooral voor vrouwen, paste zich eveneens aan aan deze nieuwe manier van leven. Gedaan met korsetten en lange jurken in zware stoffen! De nieuwe vrouw droeg lichtere kledij waarmee ze kon werken, sporten, autorijden, uitgaan en dansen. Aanvankelijk was deze nieuwe geraffineerde kleding met eenvoudige snit, gestileerde motieven en gedurfde kleuren zeer duur en alleen bestemd voor de rijkere vrouwen. - Dankzij de technologische vooruitgang raakten de modieuze kledij en cosmetische producten binnen ieders handbereik. De Garonne werd het symbool van de bevrijde vrouw. Ze werd voorgesteld met kortgeknipte haren, een sigarettenpijpje, een mantelpakje of pantalon, en een bolhoed of baret. - De voorliefde voor deze nieuwe levensstijl werd sterk overgebracht door de reclameadvertenties in de kranten en op de radio, media die volop in ontwikkeling waren. c) - Ook in de affichekunst laat de stijl van de art deco zich opmerken. Op reclameaffiches waren ook de gesimplificeerde vormen en krachtige silhouetten te zien, zoals op Cassandres affiche voor de oceaanstromer SS Normandie. - Cassandre is de artiestennaam van Adolphe Mouron, die algemeen erkend

c) Onderwijsleergesprek, doceren: - Wat was de functie/het doel van een affiche? - Welke verschillen zien jullie tussen de affiches?

wordt als de beste posterkunstenaar van de twintigste eeuw. Cassandre ontwikkelde een grote diversiteit aan typografische, fotografische en andere visuele effecten, die bepalend waren voor zijn posterontwerpen van 1926 tot 1935: scherpe lijnen en hoeken, intrigerende perspectieven en opvallende leesbare lettertypen, kikkerperspectief, geen details, strak. De essentie van de boodschap wordt duidelijk weergegeven. - De affiche geeft goed weer hoe er in die tijd werd opgekeken naar de reusachtige, gestroomlijnde boten die de oceaan over voeren. De Franse SS Normandie werd in 1932 te water gelaten. - Daarnaast ontwierp Cassandre ook lettertypes, waaronder Bifur. Bifur is opvallend vanwege de spannende, in twee tinten uitgevoerde decorlook en de sterke vereenvoudiging van de lettervorm. - Einde van de art deco: ca 1939. De art deco maakte tegen het einde van de jaren dertig plaats voor een veel soberdere, zuiver functionele stijl, die refereerde aan vroegere ontwerpen van architecten als Le Corbusier en het Bauhaus. - Ook vandaag nog is deze stroming erg populair en een inspiratiebron voor talloze ontwerpers en architecten.

E. Algemene kenmerken art deco

Samengevat zijn de kenmerken van de art deco: Decoratieve stijl Geometrische vormen Abstracte patronen Felle kleuren Scherpe randen, hoekige vormen Gladde glimmende oppervlakken en spiegels Dure materialen: ivoor, koper, zilver, brons, natuursteen, ... a) De leerlingen krijgen een aantal ongeziene voorbeelden uit de art deco en duiden zelfstandig de herkenbare kenmerken van de beweging aan. 1. Ring: abstract design, geometrische patronen, luxe, glitter en

Onderwijsleergesprek: - Kunnen jullie de geziene kenmerken van de art deco samenvatten?

Prezi/PowerPoint

F. Afronding

a) Oefening: - In welk opzicht behoren de voorwerpen tot de art

Prezi/PowerPoint

glamour, gebruik van dure materialen, genpireerd op futurisme. 2. Stoel: decoratieve stijl, geometrische patronen, hoekige vormen. 3. Servies: geometrische vormen, glad en glimmend oppervlak, scherpe randen. 4. Auto-ornament van Lalique: decoratief, luxueus, glimmend, glamour and glitter. 5. Glas-in-loodraam: geometrisch, abstracte patronen, decoratief, massaproductie gekleurd glas. 6. Lamp: invloed futurisme, geometrisch, abstract. 7. Interieur: decoratief, abstract, geometrisch, dure materialen, hout, kleur. b) De leerlingen raden en verantwoorden waarom de volgende stellingen goed/fout zijn: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Art deco is afkomstig van de art nouveau. Art Deco haalt zijn inspiratie uit de natuur. Art deco werd oorspronkelijk genspireerd op decors en kostuums. Art deco was de uiting van een nieuwe levensstijl. Art deco is een dynamische stijl. Art deco is ook een stijl in de schilder- en beeldhouwkunst. Er bestaat een stijloverlapping tussen de late art nouveau en de art deco. 8. Het Chrysler Building was een race naar de hoogte wolkenkrabber. 9. Art deco was er enkel voor de rijken. 10. Art deco spreekt mij aan. 11. Ik vind art deco maar niets.

deco? b) Quiz: - Ga je akkoord met de volgende stellingen? Waarom wel/niet?

Bibliografie
/