Vous êtes sur la page 1sur 27

n l.

l repert rro rlas>eo >ncl>rye y reprcsenta todos los arte<ed< n tes de rr> stro espi r>t y cs t>use >nelwdrlde de la c ul! r > > c> n<>l. ;ll p>>bl<>carlot<uto s cs< do, lu l' n>tersrd><l r<n et<a s >
,te <n los s prerr>os sv>l<rrcs del pcnsarnnn.'o, del ar!e s d<l s<>t<<'r y los porte en n:inos de los est <l>untcs er> edn>one ><ces>oies <'ruiteristrus b>jdro>;ru<>eas pur sus es<nec>u!es c

r
16 '

Xt ( t .> tl'O.i' (. I l l , i i l O i' .


(.r. l'.. L l ' , S.<INCr

LAOCC)ONTE

G. E. L ES Sl L' G

LAOCOONTE
I NTROOLCC10.' D E

Jt Smh'O FEavi V OaZ

hk x 1CO

1960

PRF.FACIO DE,L Al TENIR


Ft pB<uk t<o que comparo entre si la p i n tura w la f x K .ia era hurnl>rc d< delicado gu. to. en qui<.n arnbas arlc p ro d ucian anlo a impre.i<m. ~ ntia qur un a r o t r a ~ n ca. 1>acc. <I< dar reali<la<I a la aparicncia presentndonos Ias ue las dw, c n f in, no. <~s ou = ente c oran p rsentes: q
a> ta<far< enga<<ndonos. 1 n m~ ndo. qurric.n<i ! penetrar Ia razn de tal acra do. d~ b ri que tanto cn ura como en olra se partia dc un cornun nrigen. La belle@a, cuya nocion i nme . t iene r c Jiata nos proriene de k ~ o h j<.tr~ corporale. gla- gcucral<!s quc se aplican a difercnt< - cosas: a la~ ac

=. cioru : y a lo peraamiento . Io mi-mo que a las f orma. L n t<rcero, en fin. rcfl xionando en el ralnr v Ia divi si<>n de dichas re"la~ oenerales. olm ~>< que aleuna-' de eli p r edominan cn l a p i ntura v o l ra < n la poe. ia, i' que. por consiguient". por medin de Ia- primeras la poc.-ia puede aawdar a la pint ra. y vicevcr-.a. por medio de b reciproca ~ ~nda~ Ia pintnra a l a p oesia. facilitin<!oce rnc nte ejemplos y cal>licaci<>nr.. i n do. e l F l primero cra r l simple aficiona d o: el se~ <ofo. v el t r r rern. r l c rit iro. fil <! Fra >lift.ii que lo >l -. primero. m enganaran en sus

<ertimicnlo< o en <us <I !ur;i!n~

I . < cnanlo a Ias ol>~r.

vaci>>n. Ici critico. por el contrario. I > esencial es apli carias con j<r ra a rada ca~ particular. < como por cada l critico j ir!o<o hav por l o m er m ri n n i enla que todo ,n erubr<1lsn. ~ria un mils ro que dicha aplicarion m hu i>i~ becho .-i<.mpre con > dala prudencia que ~ r e quire para mantener cn equilil rio la balana < ntre Ias do,. arts.

PRE Fc I c l

>> <> .-U> ohra

~ t > r < l z I i )>t)cra. hoi d i a t ~ r Ji Ja-.

Kf>et . > l'rut<>g<.n ; hat>ian c. tal>lecido i d c w r rnlla Jo la= rglas <k. ~ r a r t c conforr:ir a la~ de !a pnc~ia. a<nton si>ti larn nt fija<ta-, pnl cnc>s cr.:r ron r r t e za que lo
tlt>lall tlectlu n l l a <fil lll nlod raiOn l' r x a C tltllJ qu <' aU)l

t recoi<uccmo: cn Aristntrtc . ( icrron, Efnracio i c,)uin til snn. al 'r aplicados. c n ~U m r i t n r < [w tic<>-. I< I>ri>. ipio y l a r x p e riencis de l a p i ntura a t a r !<> )ri><'ia. a la poe ia. Privilecio r~ Je I n a n ! i sun. nn tr s ~ - a r < n <I Ja los lin.itrs d ls jucta m Jids. Peru nos<>tros, lc i u oderno-. hrrnos < r idu mu<.has s<' .. I s srnn. mui p o r c ncima dr r l k r al <a int>iar < i) grande- sia .-u. pcqurnas a>enida~ au a ri c >ao <k i < . r >'. ta cn < i en raminn: s cortas v ~ gu r a w t r a c) sformacla c.rnparatl<. a los qu alraiie an los Jecic rto.

. J< r<c:bo- Jr la una son drrrrhccs t~ b n J e l a t<> t<> lo. cura: tn<!u lo qu. agrads n Jrssprs<la rn ls primera clc'Iw n c<csariamcn'.r amadar o desagradsr c n b msunda i m mc)c t>ui<l<> rn r--tr j u icio. propala:i. Conliadn<:. Ias idras -)>t rficial<. ; I>nr rjrmplo. Ci)ai:Jn al cnmparar las <>)>ras . iniran <.r> qu< I pola i cl pintnr tralsn un mi. rno ssunt<.
nrnn fat ' l a - <tif<en<.ias d- c j U:iun, a Umndu i a a unn ca a otro. sc .n .i< rtrn mac<>r inc'.iiia< ion por Ia p in'.Ura
<> p<>r ls pn<~ia.

I .-t'a falsa ritica ha llepad<>. ha<a ci< rto pun!o, s ~ . nio- arti-.la= dsnJo ruin)ien'.o, en b p o e JUir a lc!.- mi

La brillante sntitc:is d I >'nltairr t.riepn. segun la Ual la pinlura rs ur a poe ia muda i l a por.ia una pintura parlant . no r. tat>a fnrtuulads rn t r a tadu a l o i ) o . E;ra c.l rstilo qu <'i:a Jc sa. audaa - ca r)>o Ias murha! I><>r ~ n<aenlran en ~imvni<k., rusa parte Jr v erdad c tari
es idrllt, <tlic' rs d bet f iassr I>nr alto liai>to <k' ca o

~is. a Ia niania de las J~ r i priones, y a la J< la alrgviia rr la p intura. porquc ~ h a <;U<.r'.Jo haccr Jc la p r imera Ul<a p<tltura paria)ite, i n m t ~ r a p o r t o f ijn lo qur pued J t><' pinta r. c Jc Ia o t r a. Ui)a pn ~.'a mu Ja, antw~ dc hal> r < examina J<> ha~ta <IU<'. pun<n t>.i Je r xp~s r l a s
id a-. < ni raie . . in alejam. de su fin nalural s .-ii. !rans. f<>iinarsc c.;i un I n< Uaje nu< ci> ) < o n ri)ciunal. lad (W>l>atir a e f a t ~ > gu-tu> r=tn- juiCinS n>al fun l a, si uen, tal s <.I fin principal Je L <n n s idcraionrs que conforn>r tas cuales. i:arids i f o r tuitar)iertc, v apu tadas = t> n cnnsidrraw <c han ido ~c< <lirrdc> mis ! >s turaw no d

falso tamt>irc) sr curie rra rn lis. 't sin cmt>argn. In a n ti ~o s nn d jarnn <I<' aJ rrtirlo: entra al rontrario, lirnilandn rl j uicin de ~im<>nid>~ a b iirprrsion t>r<~lucida por las cln- art<.. no nlridarnn pr cisar que. a pc.ar <lc la a!lalo"ia cnmt> <la dr c ta i mpre >ar o. tanto c n l n - o t>j< t<e -ic>c). Ias do d i f i rr n. sin rcnt <Tur initac) romo en e l m o do <k' i m itarlo.
c o nlrario. no r xi-.ti<~ <iif ren< ia at,"Un;i t< . <-.tc <'<in<.ro. Ia major part< dr lo< critirns modrr )><~ han rducido de dicha confnrmida<I la i in' ah u r d >nrh)+innr: : ora esfnrzand~ p n r rn r e r rsr I a pc>< ia <.ii
l'<.ru <x>nn> . i. por r l

. puc c a -i.io cnriu un scupio Jr=ord <>adn dr materialc ru>>a=. difc rei.tcs rcru clr la f o r ma ~iitrmtica Jel l ihro pare v. san drduciendo met<><li<.ameute a partir de prin ipios nale . . ran z a d c ctue. asi c t ndn, ~ n cml>ar"o. a! ri"- o la ~ ..a utili Jsd para el lectnr. I.n a,rma. bar> Jr scr d E di".U" .><~. >ut>r< lodn. no r<amn: fallo- de l il>ros si-l<ntatica ;
le un par dr c >mentarin relations a unas pneus palsbras >n>n <pacrs J<' de<TUif. pn <'I n)pjc>r i>r Jen todn cUsnlo qu< rsrnn-. scentajando < n eiln a c u alquic rna i<>cc del
rni)ndo,

Ice c trechcx limite. <Tr la pintura. nra prc'trndirnilo, qur Ia pintiira sbacque ls ia.-ta rcfc ra <Tr Ia poe ia. ~< gun rlk+.

VJ mi-mn Baum a<en sr reconocia druclor <lrl diccin n rio de f a n e r p r u n a " r sn parte dr l os ejemplns cnn

al

que ilu tro au Estet>co. ~i mi idea no < tan contundcrte con>o la de >l m . cjcmplo=, por lo mc ~ con ><.rvarn mejor el =a!>Or c ~u orig<.n. l ~m o < 1 /. <u<uont < , p<>r a=-i Jecirlo, el pu nto Jc partida I Iui critica. I' a c l t a n te vecc< me refiero, he querido <luc entram .> f<>rmar parte del ti t ulo del li b r o . LI A. mnl> - pcque>>a.- <iiarc. ions ~ f <rc diferente. Puntos de la 1>i-toria del artr anti ' of r <~x.n menm ><-lacion con el pla f <ropue lo. > ~i f i n l ran a<lui c= fur<I <.no creo pod<r l l>~llar<>~ 'ams>. .-itio n><.jor. f>or ultin>o. -;>n>c uado oto< rvar tambien qu<. bajo la ' J< non:inac n <1<' pintra cn>npl ndo lx-. arte p l a~ticas en eeneraL > q u< ie u a ln><. t ~mprendo tzmhi<n a ><" c -, bajo I non>l re d< f>o< ia. no ~lo a <=ta. .-ino a la~ <>cm' art<. c uv a i n>itaci<>n c. proere-iva,

I.,>> n C O l> X T E
O DE LO L fi l l l ' F D F .I. A P l '<>Tk ItA ' t D E I . >> P(tF 1 %

ciRict R r e neral que di=tinftue por ezcelcncia las ol ra~ n>aedraa <Ie la pintura v l a <~tatuaria gri>gas con ai le. ~m n % i n c F.<.lmaen.<n u na n ol le +cueillez v u n a ue w rev<1a tanto cn la actitud coruo tranquila g e la ~ re .ion. %~ i co mo la pr , 'undidade dcl Inar dice I permancccn tranquila~ por tormentoea que ~a la auperfi< ie. a~i ta >hi<-n.en la~ fia ras Jel ar tr p r iego, la cpre ion dcrota la gzandeza y la tranquilidad de al>na <r m>dio de to da la~ pa~ion< . "F=te crado d<' nimo ~. Jihuja no ~>lo cn cl ro stro

randes. q

de faocoontr. >no tan>bien en todo :u <Lerpo. no ol>ta te <u< horrihlw ~ufrimi>'ntcs. F3 <1<>!Orque revelan to<lo! . todo l . t ~ >donm de au cuerpo. y que. ha~ >n>sv-ul<>. ms parte, crc>w dmu b rir ta . in mirar el ro.-tro ni la.<1>

por ont< ro a la ~la vi<a d I ah<h>mm. Jolorasamel>te con. t raido: e te <Iolor. repito. r o ~ manifi< ta i i en>bareo. prr ni >I>lna eapr<. i<<n <le rai>ia. ni en el r <~tro ni en l a actitud crtera. Xo l ana ese prito horrible que V i r mlio I atrihu a ~u Laocoote; por el contrario. Ia ahertura <.e "ado v Ileno de an la luxa i dira n>ejor un s spiro a!>o g .tia, tal como lo d~ r i l r ~adolet. El dolor d<l cuerpo I l a rar>deza de aima e tn repartidos Por idal. cqui
I :e. pi~

De l<> i >ismi<>a <fe l<>s<>h >s grief<ss e peau > y r<> escal 21 v ~ .

C. E.

Lf

<i E

LAocoo.'< TE
ru ri rcm onias rcli!tio ~ r ~ nai a n . no menus terribl~ sido deste c. ta cana b abia la i. !a <Ie ierta <londe por rra<lo. ;Con qu acento: i!r c<>l rs. <Ic <lolor y dr <~ ! rar'.< >, el poeta ha I~ h o r<~ i>ar el tealfo en su dracna. I l tercer acto dr < !a obra ha sido bal!adn sencillamente c<', i- rnrln n u r 1< >hr>i<. ! c< rl!n m d e duce dicen lo>< rriticos s qur lo a n t iguo. s e prn>cu pahan poco dr ! a i-ualda<! ilr e xten-:i<>n cle los arln:. I ~ a l c r r o i .o. pr ro c ;i o'.ro ejc m!>Io que ! r< fii ro en r=la matrria f u ndarme i l c ita<lo. I.a~ r~clamsciones dnloro-a~. 4 . crmicl<~. Ios 'u -.va<, > !<a:. p::'., bs t.rit(a interrurnpi<los. a ' a. = t c . triez. acaa. que compoc>rn dicho Iineas ent< ras l!ma= dr. v pan~ m u y d i fercn. a<l<>. <Irbian d<~ larnar~ a t i c m po < lieu~ ~ uido . v por t a nto. t <~ de la s q i < r w ier u n harrr durar aqurl artn i~>al. 1>oro mis n rneno, que lo > n: birn al rvs qur rn cl l ihrn. ntrn< rn la r< p
.

!i! rindnsr perf<~tamentc cn el conjunto. Iwocoor>tr sufrr. Iv ro sufr<. .><nr> rl Filctetr- dr N >foch. : . u d olnr nos 14";a al ai ma. pero qui:-i<'ra >n. ~ai~ r soportar ne d olor a! iu.il <!uc aquel pran h >r<l>n. "lw i < 1>re i >n dr ui>a r a < i!ira <Ir a ima tal n o h a <1<' I < Irr Infra r~ po r l a s i n ! >!<. imitari<>n dr 1<> natnrsl: c prrc iw qur I arti..la .irnta rn si mi-mn la fui rza de aima < i<>r imprime c n r l m . <rmol. l r r c i a conti> ma h o m h r< -.
~ahio. a b < c.z <!u< arli.tai <' fue cuna d i. ms <I<. un ~I<.

tcoloro. La sa!>i<luria I<.r<Jb la n)a:>o al arlr a animaba Ias fin>ras d<- ui> aima <.itraordinaria". c'tr.
La ohmrca< ii>n que constitue'<' c I fcinihi <Ir e<tr parrafo c ~ > r f<v'tamrnte j u~ : c . tn i . qu I d<>lor no ~ di t uja c n rl r n<r n cle Laoron<!ti rnn b c ><prrsin d rai>ia que <h I ii ra espcrarse il< .' i: v iolc ncia. l omo tam!>ia e in.

disculihlr qur ah i blonde prrci.=ameute un rntrndido vul. ar podria arumr al arti<a dr ha!>rr qurdadn pnr <!i !iajo <Ir la X a tural za v <!r r n h a hr r l o<>rado rl g r ade> r<b
<li.ramrnte pat<lirn i!rl i!ol<>r. c.- indisrutil>!r. rrpito, que

elotari<

<Inrde parrcr mucho rns corln <lr lo q<cr debia parrcerle


"! especta<l<>r

prrciwmentr ahi h rilb.


1>lv< I<ir. rl ~

po r e l r oc>tra.io. rn todo su c

n i o cl<.l arti-la.

Vcro tocante a la r az< n qur da Kl'inc.!<<.lnlann de e.te prnio y a l a p< niralida<I de Ia rr g la qur deduce de tal r az<>n. prrnita~mr q ui . n>r a l r rv a a o p i na r d r modn dilrrc ntc. Confi<.n. anl< to<4. quc l o q u r p r i mrrn mc ha m r p rcndido e l a m i rada <lr-liiada<b Ianra<la <Ir paw a V i r plio. ! t a m ! in. <!e<f>u<~. !a rnrn!>ara"i<in cor< rl F i l e tetm Pa rtir<' dc aqui y r i f e < >dr mi i d c as en cl or<lrn cu rno en qu< w m < sa>an r>currirndo. "Iawoo<>tr ~uirc romo el I ilclete= de ~forle. ' ; ( u nn ufrc e lr ? 1: v t r ann > c s <!u i . u . ufrirniento hava de. jadn r n <>c~ tr<w i m p ri i inr<~ tan d i frrcntes. Las qurjai, lo. gritos l a wwlv;c>rimprecacione rn n q u< su <lnl<ir l!e naba lo.'. carnpo= v turbaba iodas ln.. sacrificios. todas las

O gritn es la r r p rc ion natural cl<'I dolnr fi~ico. F.n Hnmero l<~ purrrercxc hrridm raen a rnenudo ritando. Ve-nu< li~rramrn>e heri<la. f>rorr><cnf>e en acudn. <.ritoc< no para mn trac a . i b d <'hil di~ <lr la vnluptuo i<la<I. sino para no quitar s us d< rerhn a l a natura!rra dolirnte. H ilr Diomc<l<., lanra un n>do %art<. n>i~ a l m a t i r la lanra
pcitn tan <~ a n toso r >mo cl dr dic.z mil m erreros juntos. u c d i t o l . i:< horrible quc lo - dise ejrcitos quedan ale

rrado .' Pues lanln llomern. <n las drm~ rircunstancias. leva a .=u- hroes por cncirna dr la humana naturaleza. cu" nto a d rl enl i m i< nto drl ella Inc mantiene fic !<~ al trata~ l a e z pre ion de e ',e senti dnlor n dr Ios in~ultos. r d rnienln por medio !r gri!os, dc Ia~m " s o i n j uria.. Vnr
Rc<ui><>v. Tr rrc>de lc>s grirgos, ll. t>ig. FP Ili<>d . V. v. 343.

a gd i d

~. 8 5 9,

sus acciones son sert> dc una naturaleza superior a la nue. tr: por su. sensacionc.. no son mas que verdadcro hom rc.-. flcconor< o que nosotro . Ios curop<~. del><les hi jos de un sialo >ns r<.fins<In, s!~ mns gobernar m<'jor nue. tra lu>c y nue t~ o j o . . J. urhanida<1 y l <l <~ncia nc v< dan d i t o. v l orima=. 4 !> r avu;a activa d<' la ruda Antigcd<l se h Iransformado hny en p.-iva. Fin < mbr gn. nue.tros mismo. antcpawdos han sido mm grandes por I." <>Itirr quc por Ia p rim<.ra; 1>cro nuc tros antepamdos
cran hrl>are=. 1)<.vnrr t >dos I<>.<Jolore<. rnirr rara a ca. r a Ia rnuert<, czpirar con J risa en lo-. Ihio< f>ajo Jo mor<Ji~ d< I < v ile>ras. nn llorar pnr una falla ni por l

. Eztrno que <.n otro p~ j e n n h ayn notado un con te anlogo y no menos caractcri-!i<u. Los dos ejrcitos
u>< pctdo una tfegu ) w ou p a n en > ]uen)f Us mu<'f t<r<. Io ruai se pasa entr< ardicntcs lerin>. dc una parte

pcr<lid d I mejor amigo. tl~ ,n.> Ios ras >o< de valor de Jes antiguac hrocs del X< rtc.> Plrtoto dict a sus y<>ms bur urg~ la le y d e n o temer nad. ni dr p r onunciar si qulpra 13 palJ ra tan<of. El griego <.ra muy <Iiferentc. + ntia y tcmia; descubria sus <lolore. ) J><. ares: no enrojccia por n in~na d e l a s d<-l>iliddc humant~. pero ninguna debia ser cpaz tam pocn dc d<.sir!e dcJ ramiro <lel honor y dcl cumplimien. tn dc su deJ>er. Lo qu< cn el h.irbaro era fruto de la fero cidd y d<d rndurecimicnto. en l lo cra uc la conviccion. E el grirco el hcroismo <.ra como la chispa nculta en <I guijarr <>. Ia cul, mientras un fucrza <vterinr no la dc 1>i<rt. <Jucrme tranquilmcnte .-in quitar a l a p i lra su transparencia ) su fret ura. En cl brJ>aro el berni~rno er un llama viv. <.cvor=dora y si<mpre activa que. si no con. svmia. por lo rncnos ob~recia cn l toda otra t >uena cu lidad. (:undo Jlorncro conduce a los troynos al combate rnn ~ itou slvaje.. v a I o s gri<go., por eJ contrrio. con un re uelto silencio. Ios comentaores estn en Io justo al o&ervr que el pocta ha querido de e tc modo pintar a les primeo como brbaros y a los segundos como civiliz
A. a rtt><>linus, Dc causis c< >sc >gkc a Da> saktuc gc>< ukbus m<>rsis, cap. I.

otra (bzzn.a Hzup<z yy -.'; t. l f: Prirno prohibe a sus <oyanos que llor n t'ir a:a xi a r atzr JJo<zi<:; ': ,"t. "Les rohibe JJorar dice madame f)acier porque terne se I>landcn y I < Iia siguiente rnar<h<.n al combale con me ' vaJor."~fuv bien; pero se mc ocurrc prcguntar: bPor ~!In Priamo ~ient< tcrnor ? Por qu Kgan><u><sn no ha .: igual prohil>ici<m a sus griegas J. idca dcl poet es >s prnfunda. Jlnmcr<> quiere enmFutrno quc mlo lo prie ~ <ivilizados p<>e<J<.n un n>isa>o ti < >r>l>o ll<>rar v ser va Ie ~ mien t r m q u r l o - J rJ>arome tro) aaos deben, para r v ie~ ahog r a . > tes tod hun>ar>idd. .lo es que a>c indigne d ccrfcs Ilnrar, hac lccir cn otro pasaje' al hiin inlcligente del sahio tr>r. Es di>rno de notr qu<, entre ls po s tragediac <k la Antigcdd que han llegado hst s>osotros, < xistcn dos en Ja cuah~ rl dolor fi siro con-tituyc 1a m)or J>rt<.. 1>< r *cirlo a..i. del infortunio que aflige al broe: son ellas el f<Joctezes,)a ci>a<in, v cl Ilcrculcs rnoribundo. l' a e ste iltimo tmbi<'n Wfoclc le hace qu< jarse y larnentane. Jlo rar y gritar. Jln). gracia= nu< tro' amablcs vccinos. rnaes Iros co s<>mdo en co.as dc dccenria, un Viio< tctcs lrnen. t .nd~ , u n H rcul ~ it a n dn, serin en ~ n p e ~ n a j e s ridiculos e insoportables. l'< r<lad cs que uno de sus poe. .'= ms modcrnos se h srr<~gado a tratar <I J iloct<tes; pero <podia trevr~ a presentarles <'I l'il<>ctctcs verddero? Tambin figura un Laocoonte rntre las ol>ras perdidas ~>focle . ; %h. si la -;ucrtc al mcnos nos lo hui>iese con servdo! Poco de <'l <>~ diccn los antiguo grmticos grie.
Ilions, l'If. r. 421. Odisc>a, IV, 19S.
Chitcsut>rua.

G. E. LUSIIG

o para que pttcda corcretarse nada w>! re la mancra tu. ntr tl poeta hat>ia tra!ado aquel a.-un!o. ~".n embargo, e !oy cnt>icrcido de qut' <-..te no hai<ia datado su Lkoco >rte de un carct< r ms e toioo quc a su l iloctet<s o a u Ht.r.
cttlc . > a<la n: t. a ntiteatral qtt< rt rg n i c i mo. p ue t>u< trn p.'eda<l es .-ien !>r< !<ru!>orcional l u(rin>iento expr< a. do por r I nl>j< t<> qltc ms intetcsa.. . IP vemos snf>ortar ~u grsr.d<za <I<. <t!na. ~in dada <. ta nta"nat>itnidad de pertara l t.u<. !rn admiracion. p< rn la a<ltniracinn es un se t>titni< tttn ftio c in<.ric. que ercluye !nda otra I a -ion mi a r a .ientc v

Yo io ~t si es la verdad o la ficcion la que no. reprsen

ta cl arnor como instigador de las primera= tcntativas en


t~tica-. I<ero lo cicrto es quc il no se ha canmdo !~s artcs p~ dc la Anti n unca d< guiar la matto dc los grand a r t=tas i gi;cdad. l'ues si hny dia la pintura cs cu!tivada <n gcneral, er un ~ n!ido muy amplio. cnmo el artc que repr~'nta los cuerpos <.n superfici<~ plana< la sabiduria de lo. grirscet et< csml<in le babia aaignado limite mucho ms e trc< hos, circu~ril>i<'rdo!a unicamente a la r epresentacion de l<w

~(< a la f a ut"-ia. Uegn aqui a m i s con< lu.-i r> .. >i con<onrc al p c ns..r de los cricgo.. !o. erit< ckrivad<ss Jc un do!or fisico f>u< d<n concordar Ia rf<~carttentc con la g rand<.~a d< alrna. Ia nece idad <4 c.spr~ r < t a ~ a n d eza t>n l>~l e scr .l tnn'.> vn que hava impedi<ln al arti~a r<-pr<>durir cn cl mir rnl la accinn de mitar; a><tr l.iet. ha <!<.!<ido obcdecer a otta raz<>n para apartar~- rn <~'.< l un!o <k su emulo. el p<~t.t, e! cual < xpr~ c!ichos portos con la maror naturalidad.

rue~ do l a<los de bellcra H a r tista griero no r<presenta l a ntas ruc !o be0o, y aun la belleza vulgar. la I & n a e ordcn infcrior. no cra para l sino un motivo acciden tn tal que no ejcct>tal <s mas quc como cjer<icio o pasati<. !.n. In qtte en -.u ol>ra deba encantar era la pcrf<~ion dcl oh!< !o mi mo; ~ sentis dernasiado grande para cxiftir que sus e I~~ ts<!ores se cnntrnlaran simplemcnte con el frio pla cer que cattm el Ia rccido, o con la apreciacion de su ha I<i!i<lad; nads. cn su arte, eairnaba mas ni le parccia ms noble quc la fins!idad mi~ a d t l a rte.
";Oui tn querra pintarte, si nadi< quiere tan mlo ver C. < te ?". <lieu un a n iigun epigratnti im' a proposito de un hombrc mt>y feo. Hoy muchos dr nue tros artistas <lirian: " tan f m romo sca !>o ible que r!!o no me impediri pin t rtr. I Ptte aunquc nadie quiera verte. el placer de ver tni cuadro n<> ha de ser menor, no porque te reprcscnte a ti,
t> (.V tas .hati<>< b<:~ ' l thalog lib I I. r a p I V t H a r d<>ai sr f<~r Pfi<<<<>. Iib XXXV, sec 3, pr ta 9) atribure este epi pana

a a<: tal Pi~ P

ar < > entre los epiraaitic<>s grieas no bar t><t>gun<>

Ie este a<>mbre.

. E. L E 'l'<G

scr )a prim-ra tema a la p i ntura. no drja por r s tn r =- d< Ia dr l lomero. Por otrs parte, la pa epnpeva. d- >u siun de l'risto ro es un lxx.ma. no ob-tante ser casi impo sible ha)lar en el pamje alguno qu< no !tara ocupao a evang<.)iota nplican el hpcho un sinfin c' artistas. b. ~ a protecba rnn la mas ril)a simplicida. y el ar t i=ta aqu<t)lm pc<r c la~ ivrr as partrs e c.tc hecho sin quc < grnio I>ic. su part<. hatan d r tt)<>strad> la m ;nr )>ispa d
t<>ric >. Ilsy hrch<r< su~<.)>tib)r dr ~ r ) >i(ttado y otrnct quc lto lo sot(; y a -i c nmo el historiaor pur<)P contar las en

PEtto l:oit<) pru l>a la expr ri< ncia. pue de rl porta rlcvar a otro. Objetos c:te c r u<)n i)< iltt-i:>t: l a r r ) <rc. <.taion c.

d ist i n c t <).-

<): lns o!,jsto v i

<~ apar f<>rsc)c<amrntc al artis&

i M < .. l'or co nsizu!rntr. han d r e ru a ro l a<~~ entera

ms dig<(as " ~ r pintaas .in recurrir rn nsda a !o Dtar dc pi< t >rico. i@unit()rc)te <.I poeta cs cal>az dc rrp~ sc r se prrstan para ntodo )>itrico las co as quc m enos pinta<las. . < en)racler as! la ~ . c - e j a m se<I:tcir I>or el m)) ne ti;Io eqtti)nco r la pa labra. l n c uadto potico ro c <luclrsc en un cuadro rcal la((tente ac)uel que purde tra union cle rasrro o sino que ebe )lu(net~ p i c tori<~ tdu ra prx- por mrio r Io s cua!es I porta no. h acc~ ~ i ll<<- .u objeto cle mc><lo cp)c la itt)amn <lc (.te queda im rit>scion tns !aramrt)te que las palabra= ) >rcm n I a i m a mos 'm)>lpaas para . !pnifi<ar!J. c!<~ict> dsc<e a los t ni rasoo c! n o tn!>re dp cusclrn )>orque producc n en nosotrcat asi (.l mi <no era<i c ilu=-ion qur c I cuaclro tnaterial r<1 ):rnra <ll m xln ma, f (cil e i nmrdiato.t
on. rocno pocdc )rrsp cu )ac>a>no. v 1o <tur 1n cknou>inat>an ri<i 1)acna i)o<i<>n. rs decir, c) c)orto dc) cuadro, lo dcno(ninaban nor gi<c < Pidc<>ria), )' r c..ta coron, uno dr Pl!o, scaun rurnta P)utacco <)ur lFro(ira>. t. 11. cd(c. Il. E tienne. pagina )%) >. habia dicbo
LO Cp(C artnabllen(C rr ) ) ar>a r uadtO pO<'(irO, )OS antigc(OS se

<)t)c ~c> privilr"o c x!u:itn <3 tx>c.ta. Ia o da d r l t r y d rn a la fic.ta de ~<(()ta Ceci!ia e ta ll <na r s r m onits musi C )<~ que nads clpjan s ) p incr). Pno <ljpmo < ' i( ) t rin r srno c n c jpmplcr. quc. en fi n d c c<trt>tap no nos rnsc lfl ~ n i d o) v qu e I lafl n tt a ~ st(10 q u e I<w c >Infra no M

rl nidn no c la vista. .'>I< limitarr unicsm<nte a lo: t)a !; n . cl<' objpto- v: i bl< . Cntnunrs al pn<.ta v al p intor. <' c( qu e: cl<! ic> que ~r psta 1>inturss )x>pticas no puran. c.n .u mavor partr. c uaclrn m d e u n rrciprncan)rntr ; ir al pi ntor. y q ur. tnat< cial pi r<la la mavor )>atte de su efc to al ~ r t r a t ado ;~ r el )x>pta'? rl Al~<ttt<>s c'j c>>)>los podfafl at udaftt)r. I l c pttattl(> lo: uno uadrn <!c l'it;<)ato. <-n el rt)arto lil ro dr l a Il i a da, r d. 1<) m ac a b a<l<~.c :no dc lns q u p rnrjor ilu. innan n hasta <.n I)nm< v>. f~r)P c.l in-tantr Pn qu<. toma Pl a r ~ sin omitir arc.< I c.n que la flcchs tuela. to lo. In.. momc (>t srr tel< tan < ut:o. <~in pin'.aos < c> l, v no n!>.tant< nin )>t<>sin)ow <ui n tan birn difcr<.nciad<r. quc i un o n =upi<. ~ man<.jar rl ar ro. )>cuir<aaprendrrlo sin ntas rcwurm que
<l<~r ip'.<><).t P u<rnr<> totna r< ar o
pi )

pic>ta Hobirca <ido prc)cri)<le que )os r><x<<<non tratados dc porsia b>)1 <nrn P)np)roc)o es(a dcnecninarin rc< :uaar dc ) palabra <uodro. ccg)as or(ni)ccdaderas. roro A i i nos hutucran ahnrradc< tnultitud dr i rnto p < ) a r on%nania d e u n rotsbce at>i(car)o,

<' Ut ) a f . ' r<'))a t ) u e va I>'.<'n ru)pluma<la. Is

aju ta la <.uerda. al>re <.1 <.Srcaj. vlocs c'n


f lrrha

prinripa) )uodan

Las risionr parti.s no huhrrau f n adir a )as r<>nd><'ions dr <ma pintu<a >natcia). purs d A cuadr r1 mo inrs e) n o<oh(c dc mrntn cn quc se ha dada a rsta< ci<i uo pcincipio dc crror. ~t i coc> so ha ad<nitido t <tatncutc

ado ~ctidas tan )a i)<nn..tr pcr

!u u< rcla. tira hacia atr ( . Ia < urda j u nto c<)n b


i)ioda, )V, 1>. )N.

lx>r <Icbajo dcl grgol; la cucrda sc aproxima al pecho y la punta Jr. hic rro Jr !a flrcha toca el 1>ordr Jrl arco; el pran arco encorvado ~ d i~tiende sonoro. Ia cuerda ribra y la flrcha parte y iwcla. vida Jc alcanzar .u fin. E.. im~ ! >lc quc Caylus no haya i i< o < ~ rx c r lrnte <waclro ; Au<i ha lcaflado rn l, pues. que se lo haya hecho considkrar impropio para el arti=ta? t q u e r a zon le ha h ecbo preferir a l l a a ~ bl e a d c I o d i m ? Tanlo < n
u no comn cn <>tro caw. si t r a i n <lk ol>jctos ii~ihlrs; ; y nrcr-ita > I pintor otra coa que ohjetos iisib!c para lle

Pt:ttn tratemos d indagar las razonc. profundas e e ta


t<-oria.

nar la tria? Ile aqui cual debe ser el nudo <Ik la c ur.'ti<>n. Auc>que l os do= a<unto: w n i g u almcnte i'isitks y p r opio p a r a la pinlura malrrial, liai , si>i emhargo. <.ntrc kilo< < ta Ji ferencia ~ n c ial : el p rimcro <. . usa acci n i isihle pro "rr.ira, c u ia s J i i c rsas partr w suc c den u na t r a - o t r a en el ticmpo, mi ntras qur rl se cundo es una accion vi sible prrtnanrntr, curas diierm p a r te. sr d ss<roUan si multnramcnte en el e. Pzcio. %!cura l>in> ; si la p intura, en razon de I<>= sirna quc. empira o de lo- medios de imitacion <I . P>r disponr, niedios que solo pucde combi nar c n rl rspario. drbe rrnunciar por complcto al tic.rupo, las acciones p rogrs i<as. <n tanto qur son talcs no puedcn scn irlc Je o hjrto, d< hirn Jo contentarse unicamente con accioncs simultneas o con simple cu r rpa' qu<.. I><>r su. <lie< r. as po icionrs. puedan haccr p l<~umir una a cci<>n. lm poesia. por el contrariv.. .

lie aqui rl raz<>namicnto: si c i c r d"d que la pintura <ml>lra para sus in>itaciones m< Jio. o .i<znos del lodo di frrrritrs cle I<>. dk la pee ia. par to qur I<xi ..uyos son fi pura i c o!orr i w y o d ominio e e l e s pacio, y lo. < lr l a po -.ia ~ inidos articulado ruyo d<>minio es el tiempo; si es inul>ilal>lc que l<x signos Jrhen t<n<.r con el objeto sinificado u<:a rc la<.ion simple y natura!, rrsulta dc kUo >nr.-to~ rn c.l cspacio no purd<'n rx quc lo s i l o s y u xta! !>r<. ar sino ohjctos taalbien y u i t apu>&<a u ol>jrlo d e partes iwxtapu-ta-. mi< nlra- qu< los ignos quc sc suce isiros d<.n <n rl ticmpo no pueden expresar sino ohjrtos un u ot>jr',os clr part<~ .ucr ira=, I~a c>l>jc. te> qilc c t n i u \ t apue-tos en <'I r s pacio o aquellos ruias part ~ I<> ~n. sc llaman cuerpo . Por cnn. sikui ntc. Io. cuerp<e, con sus propieda<~ iisilih . -on lo ob;rtos propios dr la pintura I~ o hj< to; que se suceden en rl tirntpo, o aqucllos cu ias p artes son u.~iias. se Uaman en avion< l'<>r con ieuientr. Ias arc.ionr.. wn cl ol>jcto propio Je la poc ia. l'rro lo cuerpos no existrn unicamente en el e pacio, sino rn rl t icmpo. Todos tien n una duracion y pueden. cada ic>stante <I<-clla. mostra~ h a j o n u r ias apari<.ncias i <>u< ias reLiciones. (.a<la una d e e tas a parirncia<. ra<Ia ura dc wt:<. rclaciones momrntanra~. cs cfcclo de una apa ri<.ncia y relaciun anlcrior. y puedr srr ca ica. a su rez. de Nik ifruirntes aparic nc ias v relaciones. del>ieno . rf con siJrracla, por lo tantn, como un ccntro dc accion. Por con

c erne ra i

G. E. LESSt.'<G

'> TE L(OCOO.

slguiente, la pil>!ura puede imitar tsmhin ac< ioll . pero diamente f>nr c ia indirects. . Ucirin<iolas l>or inlcrlnedio
de ka (.Uerpo=. l'or otra f>sr.e, la a c r i onc. no punlrn sub i itir por si T nisms:. sino q u c <I<. !>Pn n-ferirv. A s e rcs d< terminados. fx tsnto quc < .to- en s sn n c urrpos o s n f l cor.>>drrados z n la. p e ro wilo r<l>r~ < c>lnn talc.. I a p o c i s tam! icn lo
il lireclal >< ntr. a !rat

cssi nada Utilizablr. y que ~!o halle cosa sprotecbsble ahi .. co donde Pl rrlato rcune una canlida<l de cuerpo. hello lncsdos en I>elles actitud<rst en u n e.pacio (< ntajmo para rl srtp. aun cuanclo el po(.ta pinte en grs<lo minimo (~ c(l(q>n-. As actitudes o esos lugarc " .Ilecorrane uno por
UT'u, fra mento pnr frs mento. tvdus los cusdro.' propur. > to por Cap!Il~z t ~ h a llara rn rada unv <h rllos ls pru b;. de r ta obsertscion. V< ro dejemo ya de lado al coude i . u p r e tensi(>n <Ir bocer dc I !>Aleta dcl pintor la pieclra <I toque <I<I pta, t pa~ mns a esaminar ms en drlalie la msnrrs d<. Ilomero. Ifc di ho <lup Ilolnrro no rmples . ino un solo ra~go para pinlar Un ol>je!o Para t, un baj I p tsn I>ronto el

dc l a se r i n<>pc. lda A r e p ~ tar lo c o r s il ' n te. no I.A pinlura o h !ie, pnedc. Plrgir sinn un ~>ln il>~tant< dr. Ia s c ri<>ni <lelw, el on<. mc.jnr pur ron i,;uipn!r. <~ >,er 'cl n u s f p c ul<dn. ( r l q u e i s u p. d<' s (+>ri!>rerld r pl i n ~ s ntp que p rpcpde
Iguslmrr>t< la po<~ia. Cn SUS imitarinneS prOgre=itaa, Tlo p!Trd< utilizar sino uns ~ l a p r vpirdsd dc los co< rpo>s con qU' <I<'<cribe c del >e. PTT col>sec(lcni<L <'w<>>>pr Is (lu< ma;or t i t scidad dc pi< rtr en n(rotros Ia imagcn srn~il>le de cw75 cuprpos I>ajn (I M[ 1' !o pn q l l >' t r a tc <l mo.trr n( l ~ . D. A hi dcri(a I s r <> . ela dr la u n i ds<l de l v s ePitrtos fr i pci(>np- de uhje t d< Ia ~ > l>riedsd <.Il las cl~ pirl<>riro.
t<>s f L~lcv . V !A A r id

bsj< I ncsro. cornn el hueco l >ajeL (mu cl h aj<-I ripidu; t, todo lo m ;l~ Pl n r srv l>aiel bien proti to d remcrus; c asi nunc;I liera m a s Adelante u d e scrip< i<>n. Pcro de lo quc lar e uns p intura de';sllads cs dc la n at <garion, dr la partida y la Ilepada drl l >aj I. dsn<lonos de tndo c-llo nna pintura que cl pin!or se tcr>a ol>li~ado s hacer cn rinco n s< is cuadro difrrentes .-i quisiw transpvrlsrla
c-T>lcra a la tels. t irrtn qu e d itcva-. circun-torride <>l>lipan a ) lom(ro >je!os a fijar por ma- t ien(po nu ( ua m i rscb Pn ci<.rtoc o} <urporalrs: I>pro s peu r d r to, nn hace h p l l o un cus dlo qur p ermita al p i ntnr ~ suirlp con I pincrl; pues romo <:I sahe I >r<~ntarn<>. <Iicbo ol > ;< tn por m(~lin d e l'IT>llmeral>lcs & <tif l<'io> < n Ul>s s u ( & i < :1 d e In !Antes a r oda uno <k l o <.I>AI<-c parer<. ramhisr. cl pintor m t r ) si q u i crr ol>li "ado a sm " r<~ar ha-ta el ullim moment<

a r >Urn< nlacivn Tr<

i n -.l>i<aria mc no cnn

fianza si nn la t:<-~- Pn!rramrnte confirmada por ls prc lira <I< I l omrrn. n mc>vr dicbn, s i nn f Irse c t s miami wlo por Tn<~ prc tics ls qu< mr hllf>inc cnnducid<> a Plis ex! >lirarse d i<> dr <.-ln. p r i r cil>iof pln.d !>.!< rminsrv t la pra<>din-a Tnal;rrs <I> l poeta gricgo, al m i mv l i empo <IUp hsccr j uslicis A la m s nc ra opu< .!a. a<loptads por taT>t<x po< tas m v<l<.moi q u < . q u i < r< Il r i(alizar r o n < I
p intor cn un p<T lo en quc. Ilrcesarisnlr.ltr deben mr t e n

rid(~ por d. H >mero ~>lv pinla acrion(~ pro!.<<~i(A : c .Tari!o a l n . cuc rpos y a !<~ ohjrtn. ai<!ad>~z. rv lo d ~ ri b e pic<o cn ( r<1 erneral. Ilo I<>s tantu tomsn parte cn dicha Acc.ont
l >.l:ta .'>Tlo r ol l

. aca! ado lo que en rl po-ta hcmoc tisto nacrr no-tran:<T I ul' c jPlllpln. <I<Ii re I lomrr r r p ~ nta r n o s el carrn dr Hel>e lo forme s n u c . tra tista, J(>lin: prrcim a ntes q<l >.n>os las ru.das, el rjr. cl Asiento, >or pieza. Y a. i ( pirza I
<.I lim>n. !as rvrr>'A~ lss curr<!.I-. formando, no u n c o n junto. Pino . II<&i ndo<c < .n msnos <lr H r hp . P a r a l a ~ ruedss cnl,"mente cl porta emples ( arioc r < v, m a t r ~ n

n, qur abi d<>nde Homrro pinta no bal< el pinlor nsda n

T l n >n>n ra go. ; (hl<. tic T:<, pur . d e rentra.

C. K. L KSSI'.>G

LEOCOO'iTK

)03

donos !os ocJ>o ra<lios de bronce, las I)antas de nro, los rirr>lo. de bronce, I<~ rulxis dr plata, todo cn detalle. P>dria drcine q u r . c o m o t i< nr i arias r rda . prcisa con<parles rn I a d w ripcin tanlo ma.- tirrnpo cuanto n>a)or sr nrce itaha < n !a rralidad para adaptarlas una a ur>a al carrn de J uno.' 'I)ri>e pou< r<ipidamrnte a uno y otro )ado <Irl rarr<> y drl eje los c irruln- <Ir !as rnrdss. hcrhos de bronr< y u a r nrcidos de och> radio-.; la lia ta <)c ofc> maclzo y a<)<>rua<la <!<. clfcu os de bronce d<' u a ronstrurci<>n marat i)!osa: lo r u l>os ~ n d r p l a ta; e ! a: i< ntn ~ s uspendido por r orrras Intarn<~ ida )c urn y plata y ~ <r n e n ) d>s circulos perfect<z-.: r! ticnn r. tamhien de I>lais, y al .atr<mo de e te sujeta rl be)lo yugo <Ir orn < !~ca pnr l la~ sol>rrl>ias ri<.ndaw lambien dr oro.. ci qui< r<. r< pr<~ntarno como il>a s<~ti<ln hgamcnn. hace que c.l rry vista a nue tro oi os pieza por pirza cl r<. tido entcro: !a f i >.a lnira. rl m a n to reaL Io. h<.l!<w
"

dc oro. y tambien la madera y la c a bra ~ ) pid a ? . Ysi fuera sin du<ta si c.la >kmripci<i>n debi< ra c lar de tinada a un lil >ro <lr hrral<!ira. a fin de que en )o t i c mpos vrni <)< r<>s pudirra hace~. r o nforme a la ~ rip c i<in. otro pa. rrcido. % sin M<>i ~ u r o d r qu e m a s d e u n porta mod<-cno hui >iera hrcho <lr dirho relro una descrip ri<>n hrrldica por rl r t i l o. rn ) a c o nviccion sincera dc ha!~r)o real:nrnte pintado, puc-.lo que el pintor pucdc imi tarle. l'cro qu purdc importarle a ) l omcro lo mucho qur a ntaja a! pintor? En lugar de una imagen, nos da Ia hi-toria drl cctro: primrro. cn mano. dr Vulcano, que lo fabrical de=)>ucz bri))ando en las de Jupiter; m. tardr, sin.irndo dr rrnl>)rrna a la dignidad de ~lerrurio; <le >us aun, ~in.iendn de bastn de mando a) bc)ico~ Pelop ; mis tarde bxlavia. de cayado al pacifir<> Atreo, y asi sucesi

e mba rgo ,

s amentc :

l><>tinrs, la c.na<la, v qu< una i< .z h<who c to. tome lue~ < I crtro. I~ v e t idoo. Ios zen<os mirnlras el porta pinta )a a rci<i d v :lirrc: otrn. r n =u lurar. h u!>i<'ra <h~rito Ioc> ve<>ti<)<s l>a<t < la m;!< infima frarja y n ada hubiramo< pndido x r de la arcion: "Vistiuse la le)la tunica fi<>a, nursa. r <wh<~. rnrirna rl manto rea)". ralz~ l a -. )>clins butines y pas<> a)rrd<dor <I<. u< r >aida~ la e.pada dr p uno dc p!ata y l omo el rrtro dr su i ! >a<lr~, rl r r t r u i ncorruptib)c". ruando dr <~tc ccl rn, Ilamado aqui ~ l a rurntr c-I ce.'ro pat< rnaL incorruplil>)c. -.i comn cn otrn lugar un re tru parecido srr <Ir in"do ~>mn r! cctro cuarnecido de c)avo d r o r o ; c uando d l .< -I r<> r< .-p table'. repi to. <1 ie.ra <larno. <ma i<narn rns jusla y ms con>plrta. ;qu har r toncr l l o>rn'ro! , ' ><> pinlar, adrmi~, lo clapons
l(i<sd<>, V. rs. ~-,31 Ilic>dc, 1L <s. 43-4"..

...'A)nstraha el cetro. E-tr rrtro rra obra de Vu)cano. K u)rano lo habia dado a J<ipitrr. el podercao hijo dr Cro noc. Jupil< r lo dio a l l crcurin. rl mrnmjrro matador de %<go., y e) poderom X)crcurio lo dio a f ' r!ops, domador de corcele : Pelop- a su rez lo dio a Atreo. pa<or de puc blo~ Atrro, al morir, lo le u a T i ~ c , ri c o c n rubanes, y Tic~te a : u sez )o )ego a Agamenn. para quc con ) t.ol>rrnase numcrosas ira. y toda la Ar lida'.> D> r1r cnodo acal>o por conoccr mcjor aqurl cetro que si rl pi<>tor mr lo pusi~ a ) a v i~ta.n qur si un segundo Vulcano me pusi~ c n ) a ~ manos otro i~ a ) . . < o mc' sor prendrria <~ . ul>rir a ai~~no de los antigu<>. comc ntado n <!< )Iocnero admirando cale pnafo r<>n>o la a!rgoria afianzamiento y <nas I rfrcta de) nacitnicnto. progr~ transmisin hereditaria d<l po lrr rra! entre los hombres. Xo podria m<.n>s que sonrrir, es verdad. al lecr que l'ul rano, qur ha cnn~u idn rl cetro y quc rs la personifica c'in de) furgo, esto es, de lo mas in<!i=pensable para )a
"

Nc<da, Il cs. 101.1OL

IOL
v! da huma>a. i>!dira dr rno 1<> grnrral Ia satisfaccion de Ias a !o p r i mrro=- hombri~ a ~ m e. n~ i < l ad<~ que >ligarnn or tr~! al r > andodc uro solo: que el prirrrr r< y ha ido un hijo d'I T icml>o I Jup ter. hiio dr Cr u><os't. un wiejo vcnr ral>1<. que quiso com;>artir el podrr ron u n b ombre kl ruentr y s a l>i<>, r<>n llkrcurio t rl rn r ns<rjrro r oto>f<>r <fr 1>gos !, o <r<:izsr ntrexi~l o p o r kompicto: qur < 1 l>ru drntr ora<lnr. r n e l t r n>rnto en q uc I na<i >te Estado sk veia am<.naxado por los en<.n>igo. vrcino. rcdio .u auto ridad mprema al gurrrero ms valicntc tP<&ps. domad<>r de corcelrst : qur m e v a :icnte gu<!rrrrn.<Iespuks de hab<-r sr<>al de qur purda s<rvir a l o j u ccc= del pueblo como <!ignidad divina: " i: lo jurv por rstr retro, que va no produciri jamir n. h<>jas ni r~ ~ desde que dejo su tron<v <.n las mo<> tana y qu e tampoco ya jambe s<>larron a llorecer. pu<~ el hierro Iv 1:.<I<.'I>)ja<lo de sus hnjas y dk su cortrza; v uh<>ra Ios bijou dr los Aquco lo ~ c n tan a haccr ju ticia r:. noml>re de Jupiter".'
V> > I>, > J no de los dos ca.-<>~ k. intr rcsal>a tanto a l lo m <.ro dexril>ir dos ba.to <. diferentes en materia y f o r ma, cvrnv <larnos una imagen sensible de Ia dif< rrncia de podcr de que cran emblema. t I primrro m ol>ra de Vul cnno v el segundo ha ~ion rortado rn l a m onta<.v por una mano d<~ r o c ida ; uno es vicja hercncia <tc noble cam y otro < ti dc-tinado a la prirn<-ra mano que lo tome; sr eztiende sobre gran a tul, rn m an o d c u n r w >nar<.a. n<;mcro dr i a y d< Aros entera. y ste lo Ucva un grirgn, al cua!, junto ron los dema- se habia confisdo la cus'.o<lia dc las hves. Tal <ra rcalmcntr la <Ii='ta!>cia que separaba a uno dr <>tro. a Kgamrn<>n dr Aquiles; distancia que cl rnicmn 'L>1<>iles no podia dkjar de rcconoccr con toda la re z;><-ra de su colera.

.o; y c r a d o l a re alcza, pudo becho pv!v<> a lo e n em;" fscilmrntr harerla pasar a manos de su bijo. quirn. como un paciiico gol>er<!ador> un benefico pa.-.tnr de sus I u<..1>los tf~x<>r dr puef>los>, lrs < Iio n gnxar del biens tar v l a al undancia, Io quc hixu <t"e una vex muerto, rl ms rico de su= parie!>tr. <Tirs(rs. rirr> rn rr f>anus) h aU~ e l ca mino ya trillado para apoderarsr. por medio dr <ldiv~
v corn<prionc -, de lo qur ha: ta aquel dia ~ allo era con r l'.<In komo premio a la ronfianza y <lr lo que <.1 mri:o hat>ia con-id< rado siempre como una carga m;<s t>ien qur u na di nidad, y que Ir r r .ultra facil lamhien augurer
para sieml>rr <l cetro a sus d i~< n<lientes, corno si se tratam d un t>i<.n comprado a lv.- Irnu <. ~onrciria. rrpito. pero no

II

n'.rnguaria cn tarda mi estima por rl porta. a qui<.>t tantas cc~s <~ <lado atribuir. l'rro no es e ta cur tivn para tra
tar aqui. purs en rl ra i pr s !ente ~ln <I l>ernos considrrxr

V< r<> r.o Marnente cuando trata de unir a una descrip cion puntos de v et@ ms :ino tambin cuando imager,. ~ ra amente se proponr ofr rrr una Hvmcro Ia d i f r rrntes rasgos <1<' Ma imarn r n un a espe

amp lio.

simple

la h'.ctori;> drl crtro como un artificio emplrado por llo mrro para detcnrrno antr u n ob eto partirular. sin cmj R: narnos en uns fria dr~ ripci<>n d<. sus panes. Ip>xlmrr>tc, cuando Aquil s jura por ..u rktro vcngarsc <hl desprecio con quc Ir ha trata<lo Agamcron, tlomero vuelve a <l amas la historia de aquel cr!ro. Y n >os como crrce una rama en la montana, cvrno la spara kl hicrro h I tronco. comv la dc boja y le quita Ia cortexa, haciendo luego dc cUa algo

-ic dr I>istoria <lkl ol>jkto. ttk M a nu n <.ra. Ias d i ver~ parte d< I n tismo, qur rn la . iaturalexa vemos dispucstai al >ado u !as dr o tra~. se suceden con toda naturalidad

<.n su ruadro si~iendo a pm~ i gual el curso del relato. l'or ej<mplo. si nos quicrc pintar rl arro de Pndaro, un arco de a~la. dc tales o ruak d i r >en ionc.. bien pulidv y guarz>rcido en sus dos extrctno de h v jas de oro, c,que
h ke" . ; %os enumera w m m e ntc t<><ia. <tas circunstan.
/lioda, I, <s. ' 34-~D9.

cias nna- tras otras? I..n modo alguno: cllo sria dctallar < l arro, de cribirl<>, pero no I>intarlo. l'rincipia por la caza <1 la cal>ra mo<>ts dc cuyos ruerno~ hs sido h ho; Pn daro Ia hbla acecha<lo v razado < n las rocas; los cuernos <.ran de una longi;ud estraor<l<naria. y 1>or esto lc ocurri la idca d< hacer de < Ilo. un arco' i>on< rrlanos a la obra. r el artista Ios rcunr, pule v ~ r arnece. r asi cs como vemo. <>ac r <.n el porta lo que en cl pintor solo pod<'mo <cr
arabado: "L'n arco poli<In, d c u <rnn de cal>ra monte':. qu< el mi..<no habia hrrido de mucrt<' en milad d"I pecho en el mo mento en <lue caia cn el Luo. al <iescendcr de una mon tana, hacindola caer de cabra sobre la roca. La cabeza e taba adorna<la <le uno <u< rnos d di isis paImos; el fabricante los puli y ajtwo cuidad ~ e n t e, guarneciendo de oro ..us extremidades".s de nunra acal>ar sria transcribir aqui todos los ej<mp!os d< este gcncro. Io- cuale. p<>r otra parte, liene ocasin de comprobar todo el que posea un Hornero.

X%1I
PERo. se me objctara, lo ~igno.. que empl<a la ~ ia no wlamcntr wn -<> isr>-' ir>o que son adcms arbitrarios, y como tale de representar los cuerpos tal c<>mo ewisten en cl c - pario. H om< ro misrno no' ofrece 1<rnplos d<. <Ilo, I a. te rerordar el ~ do d <. Aquiles como c1 objrto mi-.- de i ivo de la manera a I a ve t potica y <!ctaUada como pucdc rcpre=entarsc un obj<1o aislad<>, dcs cril>irn<lo pro a pam las diverss parte yuxtapue ta- que lo fc rman. i oy a rcponder a ~ a d . >bl objccion, Y digo doble I~rqu<. un bucn rasonamicnto no tiene nec<:ida<l de apo ya~ < n rjemplo ai~no, y porque a la inversa, un ejem plo tomado de llomero es de ~a n importancia para mi. ha.-ta n I caw en que no pueda jua ficarlo por razona miento alguno. l1 raxonamiento es justo: como los signas del lenpxaje son arl>itrario.. e m u y pu=!bic quc 1>or mcdio dc cllu. w lo<.re repr~ n ta r . uce ivam< nt< y, n o o l ~ a nte ~ , co n toda facilid "d, aqucllos elementos que en l a n aturaleza <~t Jn d.<<I>~ . im<<ltaneamntc formando un solo objeto. l'ro rata d<'I I<-n-uaj y <le su. 'ign<w cn gcncral ; pero piedad es < nn e. cicrt<tment<. por m<dio de e ta cualidad como mejor se aproxin>an al fi de Ia pocsia. fJ poeta no solo prctendc baume intelipible. no ha =ta que sus concepcionc~ estcn c><pr<~da- de manera clara y prcciw; e to ~ l o satisfacc al prosista; el poeta quiere hacer tan vivas las ideas que de picrta cn n ~ os. q u e nos fimremos en ruestro entu. ia=mo. w ntir dc primer momcnto la v c rdu Jcras imprc siones de lo. ol j<.tos mi-<uo<, y que. cn el momento dc la ilu-.'iu, ~m o - dr tencr concicncia Jcl mcdio de quc se cale

s usc e p tib les

lier<I . IV, <s. 1K 111.

c;, E. LESSILcG

LcOCOOiTK

I>ara nblr cr u rr ultado. a saber: de Is~ palabrac. l'sto (<c l n qur se ha demo trado rns arribs por mrdio Jc l a J fir.icion drl cu adrn lo t i < ~. FJI po<ta drbe siemprc pin tar: n'm<> ahnra ha<a qu yo<>to .r pr~<an to u r rp<>< a la pinlura, vista la yuxtapo;iciun Jc .us Jiv<rsas parte:. , l. >mo Ik~amos a adquirir la nocin cle una co.a en el e I sein? l ' r i n r r o n n rrprc.entamo. , partes srpara Jarncnte. rn ~ u ia las rebcione. qu< la t i tan y por f in c.l tnd<> Xu<='.ros ~ntidos cjccc>tan rc s rapidrz tan sor prendente e.tas duc<.r s. oprrarior<r . quc. no nos parecen formar rn.<s qctr una t a v r l a r a l>idrz rc a!~ l u tmnentc n<~aria p ar a p odc r fnrmarnc>c u<>a nocin lob J. <<vc no c. m~c que cl rc..uttav r las nociones pawiah s J r l a . A<I>nita<c>os ahora relac',un qu< rim hs di f erentes partr. qur r l p oeta no s conduzca, < n rl ordrn mw a dcnirablr.. <k una parte a otra su c>1j<!n; que ~pa h accrnos tan rvi > s <I< rs tas pa rles; ckr>trs eu<no sra po ih le la s r c l '<.-ion< ; cu<into tirmpo nec<:itars para < l!o'! I.o que la vista a<erra (k un snlo gotpc, < l porta nos lo delalla pirza por pieza, v a tr nudo s<>ccdr qu< al Itrpar a la ultima, hrmos olvi so sa la f>rimera. 'l' sic> erubarcn, drbccnos servirnos de < .as pieza para componcr el todn; ln: <kt~J!es somctidcs al examen dc Ia c ista queclan prsentes cons!anlc m ntr. v la vi..la p<>r<lc r~r r r rlos una t mil vcccs; para cl oido, por rl coatrzrio, los dctallrs dc aparrrrn, si no quedan cn la tnemoria. % aun amili< noto asi ;que pena, qu trat>ajo nn cur-la < 1 r< c<oc ar c'on lanta inlcmidad. prcxi:am (.nte en el or J n querido. Ias imprr. Iomcs prou< i Jag abarcan Jutas v>lo ~a con apurent< I>ru<.lituJ, Je un wlo gnlpr. aun<luc. a fin dr ll~ a r a una vasa nocin del conjunlo. (' t>a en un c jemplo que puede pasar t lapamos Ia prc< por rn<>rl<> .> su pnero "Aqui Ia not>le grnciana se leva attiva por encima del hunulde curu Je planta vul arcs: lodo un puetlo de flv
'

V. Lus Alp onaa de es, p

Hallar.

rc: sirvc' l>ajo scc banckra. . :< rnisma t rrmana Jr fl r azul inclina tuera adorarb. ~us flores. d (' oro brillantr c di.~u<"-tas en raye>e, sr rlrvan rn p ir<cmick sot>r(. < I tr< < > t rnronan su c<-.tido gris; la vira I tancura dr las huja~ rayadas d. crr<k mate, brilla ron rl resplannr marin dr u;< <Iiama tc humr<>. ;t)t>. I< v la rrs j<csta'. Iw fucrza <>aida a la pra<.ia, cn un I~lin c.urrpo. habita un aima cn.cs bella ln<lavia. %Iii Irrl>a una humit<l< planta pcrrcida a una c>ut>r cri!. a l a r u a i <lin ."aturaleza t>njac di=purstac en cruz; su l raci~ f l nr mue ira dos mandibula-. Joradas qu (. Ilcva un p'jzro e amalista. ~lis kj' > ura hoja brillante v punti azua en f ortra (1(' J cdo. provw.ta cus vrr<t< reftrjos n un arrocvrlo dr aaua rri. talina; la nicve deIiracta de <u fl!rr=, <'>Ivrrada por liLcra purpura. ~ cnec.rrada rn I<>< blan<o' ravo' Jr un caliz r.!riado. fa c meralda v las ro a. tambin Ao~ n rn medio drl r n atorral v l a s rocas ~ cut cm de un v~ i d o d< pc>rpura" Il<' aqni al sal>io 1>o<.ta piatann flnres v planlac con arte a<tmirable, ropia dr la <>at<craleza. Inc pinta. si, prro sin fuoucir itou~'.vn aluna Y n o r s quc quirravn drcir que qvien no hava vi~!o jacn Ias di<-hz plantas v flore dili rilmr<'.( podra former idra <t< citas por mcd!o d< aqurlla d~.ripcioc>. l'o ibk e . cn cfr<tn. que toda pintura potica evija d< antrrcano el conocirnicrto <l (- ~cc objet<a. Tampoco quicro nr ar qcr a q u i rn ~ a lal c o n ocimiento no pueda rl 1>v la d(.-1>rrtzrtr u<>a idea ms viva e cie rtas 1>aftc . g .'><i int <cioyr. w>lam("<t<> referirmr a la ira dcl conjuntn. f>ara que <~ta iea sra lo mas visa pv it I (. no <lebe p~ Juminar en ella J< talle atguno particuhr. sino que la luz qur rl f>oeta d'ctribuve d(<r l o a l to ckt>c iluminar todas l< s partes por ipual, nucslra irnaginaci<>n <hbe podrr rr cnrr<.rlas loden con i~ai prontitu. a fin de f orma~ lam. t>icn dr todas ellas a la vez un cuadro d ( ronjunto tal como ta .ia'.uratrza lo ofrrcr a n urstrac miraa-. ; Y suc k asi en rl caso prwertc? A i lal no orurrr. ,cc><nv ha podido decirsc. quc -la cvpia ms parecida, hecha por un pintor,

llO

G. K. L KSSI.'>>G

LEOCOOiTE

srria palida v sin brillo al lado de e ta drscripcion poe tica" .'" P<ir rl t~ntr3rio, qucda muv por dcbajo de lo que < - capaz de ezpresar b tria rn linr3. y colorm y cl critico <Itn k tributa . Ie rxagrrado elogio la ha con.-i Jrrado J<~le un punto dr t ista totalm<.nte faim. purs se ha preocupado nt;>s d los adornos entra.tos <lue <I I~ t a ha m e zclado en <-lia, Jrl cuidado quc pone en rleva~ por r t>cima <f< la vida x< ge!ativa t J <.l J<. 3rrollo de tas perfecciones interiores, a Ia.- cuak la belkza eztcrior no hace lino servir dc entul tura, que no Je la b< ll<za mi.-.n3 y el gr a<lu<I< tita<.iJ3J ~ parecido de la imagrtt que pued3 darnos el pintor o bien <'I I><> Ia. 3 ain rrnbargo. aqui ~lo se trata de eho, y para -. u. flore= dc oro brlante y d i = decir que m i<'r = za:
l'Uc>ta c n r a t o s e r l r t 3n e n ) >iran>i Je mbra- rl t r un< u v

r<>nlradicei<>n con el rarcter surr ivo h ] d i -curso y al I a al arrcrr el p r irnero en p rovechu dcl meundo, I~ > I > cirrlam<.nte d~zotnf>oner ron mavor f3cibdad tudo > r . part(=, prro en catnbio sr <u>-. han c scc=itarncnte l>f>< >I, y a tacnudo irnpo-.il>lr, hacrr la reconatitucin ah.finiti< a de di<-h3s partes en un lodo.
I rro Ioda tcz qu no sc trate J<' ilusionar, .-ino de f<>r rnar, < n la inl ligcncia drl Icctor. conr -pros tan claru cumplrtos cotno sra po iblr, di<-has descrip<.i<>n< de ol>jrl ~ n>31<.rialrs, arluidas dr la poe ia, pur Jen j u sti f i c a r m ;y n solamrr<t rl prosi-;ta. sino taml>in el po<.ta didctico I pu<~ Jond<.. cs J!Jac!ico no cs p ortai. pueden crnplcarla' co 1 cran protccho Tal es el tnotu. por cjcmplo c<>mo K ir ilin, <-n au pot ma laa C ' >r~, J~ ribe u n a v aca a p roposito p r3 la cria: 'La r.>ej >r vaca rs la de mira<la feroz. cal>cza dr infur n><- I~Jlcza, cu<.llo macizo, papada prndirnte ha-Ia las pier nas y co.tados J<.memradam< ntc ancho-; rn fin, tain debe ~ r grand< rn eU3. ha.-ta las pam t las doa orejas vrll<> as J<.I>ajo b' los < ucrnos rt>corvados. ) o prefiero la que -t.i rn"ncha<l3 de nryo o blanco que sacude cl yugo, que amr. naza con I< cuerno-.. que mugr como el loru y qu . <.n fitt, altita en < I a n<far. borra con la m4 I hu ll3= de pW~ O bi.> un bcllo potro: lm <rente clctada. fi a la cabeza, el vientrr. ~>eno a nrha la grupa y i . ~ vi "oronge mtLculos dibuind<>se en rl gner~ p ~ho".t t) t> i n no sal> r comprrt> J r aqui qu< el poeta ha quc ridn analizar las partm m3s bien qur descril >ir el conjunto? (1 ,uicre rnuntcrarnos lus caractres Jitintivo d c u n b n 'n p<>tru, dc un3 taca bien conformada. a fin de enscnarnos a juzgar Jc l3bondad de uno o de otra ~gun m& y me jnre sean dichw caractres, sin que le i ml>orte nada si
~

I>

coronan u < ti Jo pi s. L3 t i v a blancura de l a s h o ja= ravadaa d ter de mate brilla con cl re.plandor sario de t>n diamant humedo"; para d<~ir qu< . ;<> >cf'.4~, frpltu, p .dcn rivalizar con la imprc-in producida por Ia imita ciun Jr u n K an H uysut>t. prccisa no haber interrogado jam3s lo scntidos proph o qu 'rrr Jisimularlos a sabien J. -. t:n pm . ncia de las flore-. no Jigo yo qu '. k>. versos nu produzcau u e fect> ; peru tu:n3Jos en si mi-n>o... Jicen n>uy poca c~z. o nada quiz~ pues a cada palabra oigo al po< la t . u u b ra. i n d u . i crnprc muy lcjua Jc vcr l a
cos3 n>i=nta.

Lo rcpito, puc : no nie o al lenguaje en general el fm Jrr J<- <l ~ribir un Iudo matcrial siguicndo uny 3 una tod=' ~ p a r te-: ello lr e p o iblr porqur lo. sig<t<>. <Iur etnpl>.a, u cc iv~ s o n > sin embargo, arbiuarios; pero rehuso aunquc . . I<; pudtr al kmguajc considerado como ittstrumento poe t>co, porque tales J<mripciun ~ de lu- cu rpos. hechas con p lal >ra. ro p ucdrn producir la i l uain. obj<'to principal d< la por:ia y J i g<> quc <~la ilusin lrs d be faltar. por que el caractrr dr <oesi.t<ncia Jel cucrf>o sc i<alla asi en
Breitinger, P<>ric<tcru<a<>, " parte, pig. 8

t Ge<>rg iii>. III, ta. <>1 r W,

L <OCOOi'TE

runi<km <Ir aqw-l!a u <>tra mancra pu. l< n o no formar una i>nagrn de conjunto. = de objet>ss F'ucra Jc <:tc empleo. Ia 1>intura d tallada n<at<rial<~ cuando n<> se recurrc al a r titicio dc H<><nero Jr que he hal la<lo. rl c"val r<><>.iste en caml<iar el car< ter dr co< xi. I<' ria <k Ji<.ho nl>jet<o en una r<al .ucc.i<>n de fenom< r>os. lak p i n t ura-. r< pito. han sido cor~<!rradas sirmpre por k m< jnres critico < <no una hal>iii Ja<l puril y fria. para Ia ruai se rrqui< rr I>i<n poco o nin nrun talento. -(:ua Jo .I mal po la <!in' II < ra< io~ ha agcfado ya to<k>s 1 rvcu~ cc h a ma o de un ! squc saerad<>. un altar, un a troyo q<:< ~rprntca a tra ~ dr l o camp ~ encantadorcs, un t rrr<>tr quc m;>g<., un arco iri r. " Enfonce J<mrihe cl ~ ! u r s aorado i. r! ait r de Biana, n 1>icn <I arroyo <fuc corr". a trac d e la< verdcs pradc ra:. o el Rin cau<laloao o el arco iri <. ' Popr. a la edad rnadura. Ian><aba una mirada de profundo desden a t<xke k> <>uai.o.- J<~rif>tjco de m n iez poetica, y l<irn c!aramcntc afirn i I a que t odos cuantos qui icran renunciar Ik car Jignantcntc rl nom! <re dr Ix>rta d e b i ar> cuanlo eu t<>s a l a m ania dc !as <k~ripcionc.: : I f.'nero d<~riptivo cra dfini Jo 1>or l corno un fc tin compuc~v u icantcntc <lc sal a<.s (.uanto a l l . <le Kleist. Puedv ase
Ar<e poricu. v. 16. Prlogo de 4< .<friras, v. 310. 'No sc cstrario tnurho tir<npo por cl didalo dc 4 i magiaarin. v su musa no dcsdcoo cautar 4 >erdad g 4 m o raL lf><d. v. 118: . .Quc podia ofcn<lcrse cuando L p u r s d cripciu cccsap4saba al talrnto." lm obscrcaciu dc %arburtou sobre cl himo pirrafn pocdc pasar por uu co mea tarin a ut ce tic o del porta mismo. Kn pi pure cu u u < e r tido cqu> >co, paraignificar cas<a c iosipida, v
" .

purar que ro se sentia orpulloso de su Primatero, +i h I ~e <isido mas ticmpo. Ie hubiera dado un forma mu1 l< fr rente. f'"naba en sujetarla a un plan y bu~.a! w k> r<l I< dc J< ~rrollar a nu~ r a v ista, por sn natural orden t s<> r<. iu< . aquella multitud de i mger.c= que parecia haler tomado al azar. ora de un lado. ora Jc otro. cn cl r>l ar < i;<finito d< la creacion. l'robabk ment< huhi< ra I:ni<o I qur ' I ~ rm<>ntrl aronsejal<a a <'irrto p ot"as alemanes, r<>n mnti>o Je sus ig!ogas: de una sunsion de jmigrnes cuiJa Jo:ameute ~mbradas d<. ~.ntimi<ntos, hui>icra hccho una w>cr. i<>n J s r n t i mir:>to c u i<ladosan)ente sembrados J<
irr>enrnrs.s

ca

mis anblrs de la asturalcaa."1 crdad rs quc rf pocta y cl comen tad r pa rcceu habcr cou idcrado 4 r < oa no t a r to c n s u a spccto
arti lirn rome ra su a pcc'.o moral : taalo mejor, purs asi aparec<ci tsa fncola ea u a s ent>do rnsao ca orro. P< wnco frasrrsa.t 1 1, pig. 501: "Esrribi ~ a s r e Ae><ioncs

< tc +rrso cap<eau su opiniu o bcc cl <erdadcrocaric<rr dc lo que llama pnr ia dcscriplica. <4 e <lc rou>posicin lan ab o rda, sc gu l, cornu un festin compuc=to iairau<crtc dc anisas. L'na ima ginarin pintoresca dcbe scnir para dar mis rrafce v adorno a la <fo quc cmplrarla sotamentc rn 4 dr cr<prio cs barre razn: dr mo como les nif>os. quc se diviectcn ron un primm a causa dei brillo dc us rnlorrr. cn tauto quc i estes sr cmplrascn ron mcmra J se dis

antrs dc rouoccr lo. cuaayo. de los afemancs sobre dicho gnrro (ia glomL H s n cjccutado lo quc babia concebido. si Iograa dar o<i <cuire a la pane moral v mener al drtalle dc 4< pin<aras
fisica. t<iurhri a e n ca r

g c ucro dc pocs>a. misa>to. <i fccun

tribufcran con artc, podrian ser<ir para rcprcscntac loa objctos

II

dn e infini<amas<te mia naturaf y ms moral que cl de 4 palan<cria

116

c. K. LEstxc

irmado lo qur acaho dr Jn ir , v p artirularmrnt<'. que Ios pie y las piernax wn dema<iadn "rueras en rclacin <nn las partes supcriores. h ndrra ~acrhi, uno dr lo mc grandrs pintorr.: italiano. . psrrce ha! r su tenta do igual opiniuo, puc- sin ~ oo s e c<>rnprcndrria p<>r que ten un cuadro e)chrr. a<.!ualcnent< c n Inglatrrrat ha dado a - u .4yxAo. coronando al musico Pasquilini, la. ) >roporcicwe d<I .4n.'igloo,ruando en t<x)olo Jrrn.<- parc~ hal>rr copia. dc -I .Npc>lo. .'<unqtuc moches veces srn>os c n las grandes o. r "~ d< -cui Ja<4 uns )>arte mc no<< impor!a<>t<., no puede wr asi en c.te caw l >ues . i toda I Ila re!a!ua. Ia rxartitud Jr proporri<>nrs es una dr Ia= hellezas w ncia)r. . Drhe<nos. puw dr lucir Jr rHo qur )a <xageracin Jr los miembros
ha sido hr<.ha con tuda inter>ci<i< : Jr otro modo. huhicra s ido fcil corrcgir e t e <h.f<r!n. ~. r xa<riramo p u w <n detallr. Ias 1<ellrra~ dr ~ a f i gura. podrem<>s decir con ra z<in qur l<> que ha:-ta rl prsente ha sido co<isidcrado por la gcntc en<no c sec!> ncia in~ ri p tihlr, rcsulta prrciea mente Jc In que parrce rr una fa)ta cn una Jc las parte ." Todo eto r< muv claro, s 1o anadir quc el mismn Honsero ha ~ido el prim ro en cocnprcndrr w de<.ir que esi <tr rirrto aire dc grandrza rem)tante <) Ia s<mpir rsecrracin Jr dimension< J l o p i < y d e b pi< ma~. Pue: <.uando hn rror compara la r tatua de I l ia ~ con b d < ~ l c~ l a o, lfornrro le ha<i<i d.ri. "C<:ando lo <Io e ta<>a J<. pie, ~f<n><.)a<> avrntaja!>a a !.li~ < pnr su talla. )xro cuando <~ taba".i e nta<)<>. . l l i < r< rra mu<-hn mis imponrntr qur 4 l r . ne)ao." Pur to qur ll i ~ . un a v z srntado, ganaba rl airr irnpor.ente <) r ~) me)an prr dia rn <.-ta actitud. facil rs .'r!< rmirar la prcqx>rcin rxi=tr ir cn uno y n t ro rntre b part< s prrinr drl <'ii !x> i. In- mirr>lir<a inf<rinrrs. l lises trnia e s~ d p r n ! >orci<>n cn la pricnrra y ' .tlcnclao rn clos u! timos.

X.XII I
Lc t>iscottt>awct c de una ~l a p a rle puede pcrturbar Ia armunira be)lrza dr. muchas otrai. ~in rmhargn, ro por <-tu cl o)>jc to Ilesar a ser fro. Pues tarnbin la fraldad rsigc que haia varias parte discordantes que m preciso a. imismo abarcar dr uns vrz, si se quirre exprrimrntar el ~<>timienlo cc>ntrario al que produce la helleza. La f<aldad no debcria. pue. conforme a su naturaleza, ~ < ohjeto <!: Ia poc ia. > sin eml>argo. Hon>ero ha pin t-Jo rn Tr r itrs Ia estrema fealdad. y )o ha hrcho enu mcr.rido . ucesivamente sus dif rentes parte . c l'or que ha hrcbo. purs, con h< fraldad lo que con tantn tacto ha orni tido rn Ia brllcza? <Xo se ~ a< iece el efecto d la fealdad con la <-nun>eraci<>n suce iva dc las part< . Io mis<no que desvanecc el efecto de la brllcza con una parecia enu. :n< racin Je sus elemento ? A.-'i ><iccde. e n rfrc lo. v esto rs p rrci~ n ente lo q ue justifica a l ) omcro. Si r l p oeta puedr hacer uso de b fra!<)ad. es porquc cn la descripcin potica Ia fea!dad de las i<npcrfrccio<>rs <)el cucrpo pirrdc el o t o tan Jr. a radahlr que ofrere r n la r r a!i<b<I. transformand~ e n a<< frnn>eno que. d~ rl pu n t o deaista de Ia imprc sion q:ie produce. Jrja en cie rto modo dr or t al ; l o que pucdc titilirar por si mismo. Io utiliza como in C rrdiente para hacer narrr y f o rtificar cirrto- sentimientns comple ~os rnn que se vr obligado a divrrtirnos, a falta dc emo. cione. puramente agradables. stn r n t i mientcec omplejos son el de l o ridiculo y r! de Io terrible. Ilomrro hace frn a Tersitcs para haccrlo ridiculo. Pero n. es sencillarnente por su fraldad por lo que ~ mue tra

Ili <)s, 111, <~. 210 "11.

G. E. LESSB(G

L\OCOO YTK

119

rediculn, pues la f.sldad es una ilrperfrrciun y cl ridiculn nacr de u n c o ntra>te entre la= perfecciores y las imper. f~ i o nrs.' Tal rs la drfinicin <Ic un amigo mio, a Ia cual al<adiria yo que Mr ro r t r a stc. no drhe ser ri < lrma~iad<> cho an!e r<i dema~iado vivo. a fin de que !as opo:irione. y seame an>li pc rn:tido cd I n~aj del pintor. pucdan wr teJes qu lc~ sra l>u.iblc fundirse las unas en las otra . Fl sabio y hulnilde Fsnpo nn no parccc ridiculo aunque tengs b f aldad de Ter it1. Por u n s n r r i a i <>venc ion de h I <lad ~le<lia..~ ha q uerido atribuir a su p ersona. a cau sa de ~u fl-iro clc forme.. Ia cc>mi idad de sus fbulas instruc. tics. l 'u . lm cuerpo mal forma!4 y u n a ima bella son como rl ac il y cl vinagre. quc. anque estn nlrzclad<x.. inzun tercer sentimiento se el gusto sahe dis!inguirl<bs. '.h> i>rodu e. porque cI cuerpo provora cl d u lor y c l a ima cl i<la<~.r. <ada uno independierte del otro. cu'o cuan<lo I cuerpo mai forma<-'o rs a la vez dbil y enfermizo; cuar>do dificulta al aima r n sus funri<>n<~; cuando es motivo dr c oiosos prrjuicios cn contra de t ae solamente er.ton es se corfundc.n l'I di. gu:to y cl placer, Pero cl nuevo fenom!-r>u que re ulta de ello no <: Ia r ia , sino la pi dad. y el ob jrto que sin esto bubiramos solalncnte c timado. Se no hace intrre.ant<. l'nPc. dhil y mal formadoe debia hacersr
.

lutamrnt para rl ridiculo. d I mismo modo quc mi amigo a por condic ion indi~ n sahle que rl contraste de que h.mus hat>lado no mea de gran importancia v ~lo nos in trrrhr nluy pnco. 'upongarn<r .olamente qur Tc r-ite hubiese
.

Pues aquella mnr<aru~ f o rma humana es. sin embar o. n h mI r! <..uva <IMruccion nos par!sa un mal ruas or que tnclu sus dc fnto- y todos sus rii . Y s i n o, h aga~ I a pruel a Iryrndo su fin en Ouinto de G l abria: A i uilrs se a< rrpient< dr haber murrto a Pentrsil a; esta I>rlleza bs:lada c c: sn san~a. c rtida on tanto coraje. excita ri r ~ t o y 4 pircb<l del hroe, I p ronto rhte rc peto y c ta pie !lad se tran formas en amor. f'ero Termites le reprocha injuriosa
m rc!Ie c .r a mo r como una f t a > y <leclama contra la vo

page<In rliS CarO suo lnali< in ac dilamaCiOneS COntra Aga m rOn, !tu rn I ugar d e COStarle dOS COntueinl.< a an~i r nol ntas. pagara con la vida. v ec<tonces drjarclo. dr rcir.

lucho nias lntpre nte Q us alnlgos que a I o s N l y os I e<k

pectivos el hello y elegznte Vi herley. 5. 'T r r. ites del iz scr ri<Ii ulo era pr cim quc fuese ante todo feo: in c.cn hargo r'ta sola condicinn no bastaba. Ia fc .aldad,la con cordancia de esta fraldad con su carcter. Ia contradiccn quc' surgr entre ellas por una parte. y la idra que sc for ma de su propia impnrtancia por otra, el poco efe to <I~ su~ brac .tas, con las cua!es mlo loma rebajarse a si mi. lro; tudo esto es nrrrsario para alcanzar cl fin. La ultima con. ee que Arist<>teles' exige ab~ dlcin es eI "p ~ p e l i moso
E> ric>s ,iilc>s<>pi <> l d e ll<>i<<es M ccd '.ssc>ill, l. Il, De p<>aio, csp. 'V.
p ig. M.

hrptuo. idad. "qu vuelve in~.nhato al hombrr mis valeroso". A quiles se r n furece, y s i n rebpnnd r palal ra. Ie h i r con ta elta fuerza entre l .s mrjilla v la oreja. que lo.. dientes. la sanarr v Ia vida le escapan por la garganta. ;Cuanta rueldad'. .Wquiles. furino y criminel. vulb<~ mas odinso quc T r.itrs, in,'urioso y ~ rru n . FJ gri:o de alrgria que f,rofierc n loh ~ e gos en aquel momento m e bire y m e I~ngo de p rtc d r D i <> rnede. que d~ nvaina Ia espada para venir a . u p a rirnte rn el matador; pues, en aquel irstantr. yo o vro en T r r .istes ms que al homl>rr. l'c.ro supur<o que la excitacione dr T ersitc . hubiesen < roeo a<o aa no< q o e l pa e blo. oebkeado. halle v<: lto a rml>arcar y hubiese abanduuado traidoramente a sus grncrales, quc c>o jefes hubiesen aqui caido en mano de un enemigo b ido de venganza. mientras un castigo ce l~c hubiese infligido una ~ ru c cin complta a Iaflotz y al pueblo. ; qu aspectn tumaria a mis ojos la fealdad de Trrsitrs? Si la fealdad inoccnte puede hacerse ridicu

Pc<r*p lib. I, ~

<O T .

<;. E. LE&si 'C

1AOCO> si E

la. Ia faldaJ cu!pal>lr < sien:pre terrihI. .>ada mejor hari <ompr<n<lr e:-tn que dos <xclent< pamjes J ~haL< pcare. Edmttndo, rl bastardo d I < vr I dc Gloccster. en FI r t I. e < tr, nv <- menos innol I qt;c ili<ardv, duque de Glvcc ter, qui< n, p or medio d los crimen<: m< mot>-:truc-. ~ a b r i u n camino al tronc. al cual -uhio bajo <I noml>re Jc ficardv I II. }'ero c de <I nde f>r<>ricne <fue el primero . t Ic jos d> <xitar tanto horror cvmo el i titimv? Cuando oioo al
I:astar<!<> Jir.'

41> diosa tu. natttral. ra, rres. b hr dc avatar tu Ier. , (wmn tolero Our nojc. co4un>l r~ o c a p richos De tnundanalc ley< . m< de pojen l'<>rquc a Ia zaca de mi h e rba<'.os'i r lh>ce o ca!orne lunas? ~ Yo I.aardo? I I ndi ~o yo . , Por qn. < uan<I<! mi a pcto Es tan gentil. tan lih< rai mi aima p: rfctas tui formas cual 1>rugrnic I te <Is>r>a virtua'a? ; Go<no indinos

'las yo, qu< no naci para el retozo, . >i hago ls cort a l a tnor~ < p e j o ; Yo. mal formado, que d" amor no luzco la maj~ a d a ntc donosa ninfa, Yo. de tales ventajas excluido, l'ris a Jv. por falaz naturaleaa De distincin. deform, dc repente A me Jiv hacrencaminado al mun<lo. h eso tan ruai y de tan torpe modo Quc cl can me !adra al disisar mi garbo; I. t < te tirnpo. yo de paz y fie ta. l>ara malter r! tic tnpo no halo sc>< e. h no ser que. miran<lo al sol mi sombra. >1>rc tni prnpia imperfeccivn discurra. Y asi. pue . ~ r a m ado no c p o - il>le. .>i entrctener tan agradables dias. Pet<'rminado ten"o ser infarn<. Y odiar ks t anm g~ w d e <.to dias, oigv a un diablo y veo a un J>al lo bajv una forma que ~lo el diablo debiera tener.

nos mUan.' y c por q u? ;Con la ignominia!'


Cual t astardv. ! omo indignos! , Indigo? ; C
io. >tros que <n I o r a p tos nts se< retos ft .'a naturaieaa recabamos

~l ali<laJ y m. <igor que alcanza H l i n ~ i d o y ca nsadoIecho insulso,


>)<>n<l< <'1 trnf>l d< pisaserdm nacen

Qoe entre I slar y <.ntre <1 dormir ~

e nge n d re ra .

nign a un diablo. pcro !c seo en forma dr un ingri de luz. Por <'I contrario. cuando oigo a l d u que d < t >l<s<tr deci r.'
Fl r > I c a r . a < t<> 1, e>c. I l . (>> crsioa ca>tcttat> d e G .

~tacp&~ . S t a drid, 18&$.1 R>c<>rd<> III, a< tn f , ~ . lfacphcrs<>n, Xladrid, 1$6.)

L(

Fera i<><> castel! a

LAOCOON'rE

153

.Ksi rs :>'tn el pocta utilira la fealdad i4- forma~: cuanto al pi<>tor, , puede utilirarla tambin le itin:amcnte? Ls pintura. c amo art i fie io i cuitt'vo. pur> Ira <lucir l a fca.ad: p rn como artr, no f ur<ir rcpremntarla. I)~ ) e cl pria r punto dc vi. Ia. todo )os oi>jrl<e visi' 1)es lc pcr. I'>ecc : <Irs Jc' fl sec>un Jo pullto d c vista, dr)>r )cm<tarse ~ amente a Ins objcto: qur lespirrten senwciones a <rra Jable ..
-t miema P< rn, .a~ mrsaciones J ~ 1 zradablcs no a~ra<)an a' ser r< prnucidas por <.I arte. >>o iodas L n cr iticn in '< ni~ ' h n l > !>o sobrr r. tr p oto Ia i m c iertc ol>~r v arior< -: "Las irui pcncs dcl trmor. <)r la t r i t z@ de) e.nanto. Ir Ia p i eda c l<~.!rra. no puedcr> prnducir u<>

imf.;c-ion drsapra<)al>)r s>no terirndo < I mal por ra). Fs tac in<ar <.r<.~ puedrn. puc. . rcso)verse en sr ~acinnrs agra dables a l a i dra de qur son u na ilu-.i >n del artc P r r n b ser>ici<> J< r p<>~ancia. en v ir'. <) Ir la~ Ieyes de Ia in>apinacion. nace de I a s imp.e imprc ic>n <lr la jmaz< n cn <.I a!ma, v p r ~ i n <)iendo de quce l objeto sea o r > t> ni<)o pnr ra). ; De qu. Ir va4 e ntnncrs al e. piritu hrrido qur c1 artc ~ .< >l>ra su ficci<>n? Iw impre inn dcsagra dahlc no procrdr de la suf>o.ici<>n d> la realida<l <.l mal, si<>o <Ir su simp'.c iu:aern. v ~ a e s b i e n r a). I a r epug n anria rs u n s enti.i<n'.o simple; tntalmcntc ajcno a l a cxistencia rral n i msginaria <I< su nl>j< to". L to es vcrdad tambin e la fcaldad dr forma f < a!Jad nn <)ana Ia vista. contraria numro ~ t o p o r e l o<< n y la arn>oria, y h a<. n ac<-r la avcr.ion. indcpc<>
Cor<o> sobre 4 l>cer c re <r>odenc, t V, p i g . 1K,

dientc mente de toda consideracin relativa a la ezi<en cia. real o no. dcl objeto que nn. Ia producc. Tersilc.~ no no. es solmrtahle ni en la natura)crw ni rn c l r c trato, w i < n e te nn- de<[rada m rn=, no rs porque la fralclad dc su forma. cn la i m itaci<>n.c)cjc dr scr fealdad, sino porqur t<.c>emos Ia facultad dr prcscindir <lc elia para dis. fr:>tar unicamentr <Icl ar!c <)el pintnr. Pcro c..te di .frutar c-. i< tcrrumpido a csda instantc por la reflrxion del mal < n>pl<~> qur ~. ha h<vho drl a rtr. v e < r aro que e.la re flrxinn no llrv<' tra~ dc' si cierto desprrcio por rl a rti-.ta l'ara A r .s'.<>te)o -' <.I hecho <I<. que !as cma q u e m i ra m n. con rrpu nancia rn l a >atura)eza nns causen placer a! vrrlas fi e~~te ref>res<.n!adas sc explicaria por la n a tural urio="idad dcl hornbre. 'Ans a)< eramos cuando por b ima~<-n exac'!a aprrn<lcmn. 'In que cada ~ es o I 1< n ponr<nn co-,c!uir "que c=. <~ln o a)ucl)o". l'cm Je e-to nada s d educr cn fasor dr l a .'ea.'dad en la imita cion. );I l a cer que r>ace dr nucstra curioidad sati~frcha rc motrr.>l.mco y solo acci<)enta) con rrlacion al objrto que lo hacr nager. Pnr el con'.rario, Ia rcpulsin quc si tue a la vi-ta <)e la fralda rs permanente y rsencial el ol>jcto qur la excita. iC<>mo po<)ria. pu m el primer scn. t<mie>:t > contrarre lar cl srp ndo'. 't tampo.x> podria f>o rrar cl ck.a~adable <.f acto .. Ia f<alda".. Ia pcquena dis tracci.'1n qc<r nn~ procura la cons<dcraric>n del parc.". ido. Cuan<ln na r u r c chamrntr corrparn la copia fra con el orieina) f<e, tanto m<ic exc)u .ivarn<ntr . ufro dicho cfecto. Jr suertr q<.'r c'I I>!acer dr >a comparac'ion sr csvanrre pron to v solo nc qurda la impr :ic'n rrpuona tc dc )a <lohle c'a,dad. A i u zar I>nr los rjrmplcs quc n os pr~ n t a . no parrcr que .Kri<otrles haya qurrido rontar la f <.aldad Je las formas en rl nu mro de los ol jctn=<lrsapradallcs nu<. pc>rden apadar rn l a i m itarinn. Ta!cs ei<-mplos an<: las be tias fero~ y los cadaverr- La =. ~ i a s fer<+es inspiras
De poreo. cap. I V .

15$
c panlo. incluso M qu r n o son feas, r r s r : I < e..pwnto r no su fc'aldad. el que por mcdio de la imitaci<>c. se trans forma en scnwcinn agradahlr. Lo mismo re ulta con lns csdiveres; un sentirnir!<tn <fr prnfunda piedad. Ia idra r- 1>antoine de nu<~trn aniquilamicntn, han que en la <<aturs. leza sra el cacLivrr ur. objcto repuliso: p ro en la imita. c.'o quita a dicha pi<<lad su parte dr dolor. v f><>r olro lsdn. un concu~ de h ala@adoras circunstancim pur<le a1< ,l jarr<~ por cnmpl< tn de aqueHa idra dr mucrte, o unirsele de modo lan insrparabl<, que creamo. halIar cn dicha ides mas motivos dr drro quc dr t cmor. Asi, pue=to qvr la fczldad d< forma~. cn raz<>n dr la imprr:in desa,radai>lr que pro<huer, ya ~ en la natu rale. z <> cn el artr, nn pvrdr s< r. < n ~i r por si. ol>j<tn <Ic la pinlura considerada rnrno arte. tndsvia faltaria exami nar i n o pndria srrle ulil. cnrnn lo es a Ia poc ia. cn ca Iidad de irgredientec pars fortifi<ar olrac sensario r~. c Puedr la Pintura valerse dr ls fraldad de formas 1>a!a Ilrpar a lo ridiculo y a lo terrible? .<n me atrevcrc a conte tsr rr-vrltamente a e.'.a rua i'.<>n. ( ierto qur l a f r a ldad inocentc I>vcdr tambien ser ridicula c n pintura. ~1>rr tndo cuando se junta a pr<.t<.r< sines de enran!n v dr srrirdad. (;i< rto cs tambin qur Ia ' f< ai<lad pervrr.a pvrdr producir igual < Iw<>tn rn un cua dro <fur rn Ia <laturaieza. y r tr ridicuIo y r lr rsf>antn. qvc son ya por i mismos ~ t i m i r nt~ cnmplejo, zrl lvirre!> ' en la imitaci<>n vn r<urrn crado dr +ai>nr < rncanlo. W.bo hacrr observar, sin < ml argn. que, a ~ r de t ndn esto. Ia pintura. rn ~ e c a ~ . nn se halla pnr cnrn pletn rn iguales condi<inrc. qur Is poc. !a. Fn poesia. cc> mo he hecl:n nnlar ya Ia fr a l dad de forma gr a c ia al rm hio quc transforma rn suer iva s c< partes coeaistrn tes, pirrdr casi por cnmplrto su ef< cto rrpuL~ian : deMr est" punto de vi<ta, drja, puce por decirlo asi, dr srr f < al dzd. pudiendo unirse tanto ms intimamrntr con otrns carac. trrcs para producir un efecto nuevn y particular. Ezt pintu.
,

ra, por el cor.trarin, la fealdad guarda reunidas t< Iac sv~ furrza<. i obra. por lo tanto, ca=i con igual violen.a qur rn la .<aturalexa misma. EI ridiculo dr la fraldsd i> ~en'.r nc puede, rn con~ u r ncia, durar mucho, purs en seguida nace la scn.acin desamadal>lr, r ln quc en un primer mo n><nlo cra burl~ . s c t o ma lue~o snlamrntr horrible. Y ln mismo mred< con la lraldad perversa; lo terrible drs. aparece poco a poco, para ce<lcr el pu~ a lo deformr 5entad<> un. rl cond de Caylus tnia perfccta razn al omilir, dc la srie dc sus cuadros homricos cl rf>i~lin <h T< r<itrs. Pero c debemos drplorar pnr if>ual razon el vrrlo rn H<>mcro? +icnto muchn que un sabin, que sicm pre ha dada prurhai dc buen gmtn, sea de esta opi ni<>n.' Pcro rcscno para otro lugar la explicacion ms detalIsda dr rate punto.

kkuii. i;pu >4c H<>mccic<>c, t>igs. 33 y aigaicntcs.

166

GK

1L M t tc

ls nariz. Ai r hardon lc critica e te dctallr," porque la muette de ( ri to es muy rkwiente para que su cadiver cote ya en putrefaccir>. Var el contrario, en la resurreccin dc l izaro, le ria permitido al pintor rrp~ n t a rak i a uno d r l<>s per-onaje . porqur Ia hi. t<>ria <Iice ekpre~ nt e q u e el cuerpo estaha ya en descomposicion. Aun en e te ca-n, tel imagen me parce insoportable, pues no solamente cl h<dor real. =ino la ides Ma del hedor, prooca repugnan c>a. ~in eml ar"o m< objetar , la pjntura no husca lo ref>u~nante por si n>ismo, sino quc, al igual que la poe !a, In ernplca como rr><Miodr acentu"r lo ridieulo > llo trrrible. ; Un momer>to! Las <>Mrvaciones que hrmos hrcho a <r ate re.pecto sol re Io feo se ap!ican to<lavia mejor a Io repuo nante. Lo rrpuqnante pirrde infinitamen!e menos dc su <fccto 1>k>r la irnitacion que afe<ta a Ia si.ta que por la qur afecta al oido; no pu< de, pues, sino de tnodo me nos intimo aliarsr con lo e lementns de lo r idiculo y lo t<.rrible Tan 1>ronto como ha pasado el p movimien rimer t<>dc mrprrsa, tan pror>to como sati..face Ia primera cu rio.idad de b m i rada, lo rcpugnarte w spara por com pleto ofrnind<><se en toda su desrudcz.
>C OE1LLA

XX~ I
U ticttrLst<s acaba de publicar su fl ~ r i a < fel arteer: la Ar(iedod. <No quiero dar un paso ms sin haber antes Ic ido esta obra. Fw materia de arte, razor.ar a tientas, con. form a las ideas vulgares, slo pude conducirnos a qui meras que, tarde o temprano, para vergi>cnza ru<entra. he rnos de ver dcsmentidas por las obras srias. Tarnbien los ar<tiomos conocian los lazos que unen entre si a la pintura y Ia pocsia, y no han debido unirlas nu L~ estrecharnente de Io que convrnia a una y a otra. Iw que los arti tas han hecho me ctLcnari Io que en p <Iben hacer, y cuando ur< hr>mbre como % inckelmann toma la antorcha de la his tc ria, la r.peculacion puede scguirle confiada. La cos<uml>re hace que todo libro irnportan' .e se hojee antes de lcerlo con dctencin. Il i d eseo rra. ante todo, coroccr la opinin del autor sobre el Laocoon.'e,no en lo que se refiere al mc:rito de la obra, que ya ha explirado en otra parte, sino a la poca a que pertencce. ,Cual sera

anera is

i'o oa qucda afg<><> empfaato <iejo o ai a antig a ea.'a plaar>a".


faA ' LLt

su opinin ? ,Laric que Virgilio ha imitado cl grupo, o la


dr que el artista hs imitado a Virgilio? '.ifc atifach.' el silencio eompleto que l'inckel ruann respecto a e.te punto. brada juatifica Ia necesidad d<' decidirse en fa@orde una u otra opinin, porque de pus de todo, no fuera irnposible que los puntos de con. tacto, ms arril>a indicados, entre el cuadro poetieo y la obra de arte an accidentale y no premcditados, y qu, rnuy lrjos de haber imitado el uro al otro, ni siquirra ha. yan tenido quiza, un mismo modclo. qi se hubicra dejado aeducir por una apariencia c imiLzcin, le hubiera sirlo I.recim decidirae por la opinion primera, pues adrnite que el Loocoonre pertenece a la epoca en que el art al canxo

Poro importa cl uao q<>e baa te<kido.


Sl. h< k DICO

. '>n teago niag<u>a de eaaA gofo<>i<>as. ~ r a .


f h A ' >1LLE

c oua rd s

;. Y aq!<ef gr>eo fol>aaitto q<>e te e orta<e de l a <.pafda al mari<>er> lf<gbe ? Podriamoa baeer uaa cor<<i Ja coplhdida.
EL KK<>ICO

lo be tirado por L b o rda.

lo t > <iraa>o, de de l<>ego l'ero bc aida tan car<>pido qce


LA >r t'hg

;()>:e i<r>preiai<>o mia e<>lpablc!

fLehardaoo. De fo p;ruoro, t. f, pag.

>~

La o COO.'> TK

e!>tre los gricgos su m" ~ alto grado de perfeccion, e to e=, a la poca dc AJejandro 'B f e liz dc.'t'no dice' , que ha protcgidosiernpre a todm Ias artc., ha.-!a en lo morncntos de su de truccin, lu reserva<lo a la admiracin del rnundo er>lcro uns obra d<. esta poco del artc, corno prueba de la veracidad de la h>:toria, cuando nos hbla de la nobleza de tan!as obras mac tra.- <I<~truidas. f:i Laocoonrc, con sus dm hijoss obra de Ag~~a rdro, A I>olvdoro' v Atenodoro, d<. Roda, perlenece, .<gun toda prol>al>ilida<l. dicha poca. aunquc no pueda prcisa~ a cienc;a cierta, ni in<.'icar, como han prelendido algunos, la olimpiada cn que florrcicron dichos artistas." 'l' ar!ade en nota: -Plirio no dicc palabra del tiempo en qur ririo Ag~ n d ro y lo= que le ayudaron <.n su obra; prro llaffei. en la rxplicacinn dc las estatuas anti~as, pr ter>d saber que dichos artistas florecirron rn la olim piada xzvrrr, y ot ros como Richardson, han copiado su a~rcion. !rfi larrcer es que ha tomado por uno de dichos article a cierlo rrtrnod<>ro, discipulo de Policleto, y como ste flore~io cn la olimpiada xxvtr, ha colocado a su pre. tcndido dimipulo una olimpiada ms tarde >o pueden ser otras las razones en qur se ha apoyado Kfaffei." t. irrto a<r no podian ~.r olras. Pero i por qu % ir> rlclman!r se contenta con indicar ~ a p relcadida razon de Kfaffci? Es que ella sr rcfuta por si misma? .>o del todo. Pues aunque no se apoy< rn otraa razones, presenLx por si sols una pcquena probabilidad, micnlras no pueda de m~r~r~ de algun modo la impmihilidad de que .Etcnodorr>. colaboradnr de A ~ ndr o , hayan sido una sala y misma persona. l'cro p or f o rtuna, ello pucdc probarsep or l a

%fado.

rior a e tr mae trn.


l

difcrcncia del lugar del nacimiento. ~ m n t r . timonio <z preso dr Pausanias.r rl prinrrr Ateno<loro era dc Gitorr, rn Ar<.adia, > rl o!ro, por cl contrario, de Roda:. segun t< timor>io dc Plinio. (.irrtamcnte '% indcelnrann no ha de habrr omitido a - ! irr><las una circunslancia que Ie hubiera permitido r< f<>tar victoriosarver>tr la merci<an d< Klaffeb A ntes bien, Ia-' razonrs qrre <lrrixa dc la p rr>rccion de la vl>ra, con. forn>r a su indiscutihlc saber. Ie han pareci<fo de toi p ~ , que no w ha inquietado de si a la opinion de .'>Iaffri lc qu. Iaba to Iav!a alguns f>roba! >ilidad. Rrronocr dc modo cvidr!>t. en rl Laoco< nieuna centidad d:ma iodo grande <k r o.- dcrallcrr tan caracteri~ticas con que Li~ipo dot I>or primera vez el arte para poder con=iderar la obra ante

Hisroria drf or<e, pi@. 34>. .>o hpolodoro. sino Po!idoro. PIinio es e]l nico an!or qor. nnrabra a esroa artistes. r <t<!e ro oepa, los rnsna<crilos r>o dilir r ea er tre si r e specta e > : r nombre; pues Hardoaia Io babria oboervado. coo roda seecridad L as r fi c ioee< an!in as raalk.in rraen rodas Polidcro. %>ncbehnann se babri disrraido se axrrarnen!e al cop',ar el norrrbre.

P<.ro si queda probado que el Laocoonlcno puede scr anterior a Lisipo. , probado qucda im calmer>te que es dc su tinnpo > no puede ~.rie p ? I)rjando apart Ia poca durantc la cual el art<. en Grecia. ora alz l a c a beza, orl la I>ajo, ha. ta a prirrcipio- dr la monarquia ro mana, ip or que el L aocoonzc no podria ser frulo de l a emulacion rxrilado entre k a r r ta~ por Ia suntuosa mag. nificencia dc Ios prirneros emperadores ? ; Por qu Age sandro y sus colal>oradores no podrian ser contcmpora dc lo. Wr o n glion. Ios A rce ilao, los Pasilclrs. Io V<a.-idorrio. Ios Diogene: ? Xo fueron considrradas las obras dr e tos maestro cumo comparables a lo que rl arte ha pro d!>cido de nr- nul lime? Y si qucda~n algunos monumen tos autnticx>s d los mac !ros, y no supicramos la poca en que vivirron y no p !!di~ c o njr'.uro~ r : ada, sino por su pcrfccci<>n.cqui ir>sf>iraci<>n divina privaria al erudito de rrferirla~ al tiempo que WincLelrnann juzga so.'o digno del l aocoonrc.

o<crior

h enedofo e I3<rr!>in<> cran de + <tore ea Afcadra f o c IX. pis. 819, edic. Kubn. Pbnio, lib. XXXIV, sec. ]9 p i< t >33

cap

i<0

Ci

Lr s e t>>C

LAOCOO.'> TE

Ciertamente, Plinio no indica de modo expr<~ rl t iem po cn qu< vivirron.los autorcs dcl Laocoonrr. ~in rm)<ar go, si yo drbiera drcidir, conforme al srntido rntrro drl pirrafo. si ha querido preser>tarlos como antiguos o como mas rn:irr<te<. he de confcsar quc bal)aria todas las ra znnes en favor de la ultima I>rohabilidad. 3uzguese si no. I)<.1>us de bah)arnos un poco rxtemamente de lo. m<<s a tiguos y grandes m~ r o s d e l a r scultura. dr I i d ia-, d. l ' raxitrl<. , de l'scnpa-, v habcr citado a continuacin lo- drms sin ordcn cronolgico, sobre todo por lo qur r c. prcta a a qu<.)los cuyas obras habian ido a p a rar a s I>orna. continua Plinio del tno<)o ~ iguientr: "! Iuy poco mas son o)ebr~ purs por lo qur respecta a los qur han hecbo obras mac tras en comun, el numcro d< los arti:.tas rs obstculo a la rcputacin de cda uno, porque la g)oria no pertrnrce a uno oto v n o purdr ci el nombre de varias juntos con el dr una obra sola. Tal sucrdr con el Loocoontr del palacio de Tito, ohra de arte uperior a t odas las producconcs de )a pintura y dr 1a r tatuaria E ~ta obrs, que r r presrnta en u n solo grupo a Laocoontc, sus hijos y los rep)i~ e s a dmirables d> las srrpirntrs, ha sido hrcha de concirrto por trr= gr niale< arti.la , A ~~ an<lro, Polidoro y A t<'nodoro, de Ro das. Asimismo las mannificas c tatuas de que mtin )>enos los palacios de los Csare . en e l m o nte Palatino, han sido bchas en cocnun por Cratcrrs y Pitodoro, por l'o)i dectes y Hermo)ao. por otro l'itodoro y A rtemon. Cuan. to a Afrodisio de Tra)lrs. trahajaba solo. Diogenes de At < nas decor el pant<on de %gril>a. y las cariatidrs que bz pursto en las columnas dr ~e templo son consideradas coma ol ras macstras. c igual sucede con las estatuas colocada- rn la cupula, aunquc se hab)a menca dc chas a ca~ d c l a altura en que ~n c olocadas." De todos los artistas nornbrados en rste prrafo, Dio
> Pli i<>, )ib. XXXV[, sec. IV, pst .3b

grn<.< dc Atcnas e a q uel cuya cpoca esti indica<la <I I modo mm<>- dud~ . H a d ecorado cl panteon dc> A ril>a; ha debido v.vir, pu<~. cn ticmpo de Au~sto. Xo ob ta<>tr, riaminando con m= drtrncin las palabras de Plinio, rr< n sr ha))ara dc modo no menos cirrto la poca de Cul<.rr~ y Polidnro, de Po!idrctr y I l r r mo)ao, drl srgundo Pitod >r y dr Krtem<in. como a.imi.mo la de Afrodi-io dc TraUrs. (en r<'f< rencia a ellos, dice: "Las mamificas e tatuss <lr que han Lenado rl Palacio de los (sares." Yo prrprnto: ~ignifica solamentc r to que los palacios dc )os cmprra. dores rsla)>an llenos de sus excrlcntrs obraz en el senti<)n particular de qu<. )os emperadore las habian hecbo buscnr en todas 1>artr para runir)as en koma. cn sus habitacio nr-? Evidrntemcntr, no. Dicho!> arti-tas debirron hacrr ms ol ra~ expr<~mente para esto. palacios de los emprradorrs: <1 l>icron vivir cn ticmpo de rstos rmperadore. . Dichos ar ti-:ta~ prrtrnecrn a u n a poca reciente y n o h a n t r aba. jado sino en Italia, lo cua) queda probado por <:I hecho <)c. que no se )<~ balla citado. rn ninpuna otra parle; y si 1>uhi~n t r abaja<fo cn Grecia en rpoca anterior, Pau. sanias hubicra vi<o alguna de sus obras y haria rnencin d. cl)a~ Cierto que c.ita a un I ' itodoro,s el cua), equivo c adamr<>te, ha sido confundido por Hardouin con el P i t odoro dr Plinio, purs Pau~ a s dsigna a la ~ a de J u . no, obra drl primer Pitodoro. vi-ta por l en Coronea dc I)eocia, con el cpiteto de "vieja", cpiteto que solo ap)i<a a las obra=-de )os maestro que han sivido en las epoca. ma primitivas y groscras del arte, mucho tiempo antes de kidia- y de P raxitrles, Y rs logico suponer que los cmpe rad< rrs no hubieran adornado u p alacios de o!>ras sc mrjantrs. Todavia menas debe toma~ e n c uenta la otra c onjetura de Hardouin, ! to es, que Artemon cs c) mi~ o pintor dc quc hbla Plinio rn otro lugar. H p arecido dc los nombrrs no cra sino una dbil pr obabilidad, y p or
B<r cie,cap. XX,XIV, .8, e<fic. k t>a.

G. E. LEGS I M;

LanconxTE rcs comunes * un Jupitc'r que hab:a c'n Rvma?' f:I rui-n><> Finclelma<><> afirma' qur sr pudria fnrmar uns ii<a <r>us largua de obras antiguas ejrrutada~ por n>~- d uu a t<>r. ( a4. p ues. pensar quc si Piinio nu se !>ubiera <Iurri <lo r< ': rir rvp~ m e nte mlo a los ti<mpos ms recienlc-. I><>. liera nornbrado unicamente a Agesandro. Polidoro y :Lt>" nodoro ? I or otra parte, . i uns conjetura r. . tanto m. fun<!z<b cuanto nis numro >. c incomprensil ~ ~n k> h echos <lue <.iplica r<>tones es sumam<-nte probahl que 1<x au!ores drl l.aucooare bas an alcanzad<> su rnximo espl nd<>r hajo Ira primrru.- mperadom l ' urs si dichos autorr hubiesen tra l>ajado rn ( ' rccia en rl l i r m po cn que sul>on %inckel ruaun, si el l ~ .<~>nie hnbiesc r tado primero rn (:r<ma, el silrnrio guardado por lu erieaos sobre ohra tal I "que suf>era a tocla las producciou<s de la pinlura I l a r t atua. ria I d eberia parc~or sumamr.>te extrano; sria extr~urdi narianwnte raro qur tan grandes mae. tro; no hubiesen 1>r<> du idn nin~r>a obra mis o qu< l'au~ i a s no hubiese sa. bido hallar en t<>da (~recia ninguns obra m7a. asi cornu tsmporo rl mi-mo l<socoo>rre. En Roma, por el contrario, la obra marstra mas grande podia permanrcc-r ignnrada por atucho tiempo. y aun cuando el /.oocoonzehubi<~ .'idn lcrminado hajo el imperio de Au ~ ~ to. no scria extrano que Pli io hubi~ s ido el prirnero en penser cn l 7 tam hi<'n ) ultimo. Recurdese. rn <fecto, In que dire d< una de E~pas que estaba en Borna. cn un templo Je )farce, 'que cn cualquier olru lugar srria un monumento, f>rro en Borna la eclip;a la grandeza de las of>ras mac<ras. y k> deberes 7 los negocios aparlan a todo el mundo dcl examen de scmejantes trabaj~ l o s <uales. para s r admi rsdo:. exi en rnu< ho tiempo 7 gran silencio'. Lo que csln diq>uestos a ver en cl grupo de Laocooaze
Pt>a<o, lil>. XXXII. c c>e. 4', pg. <<I lh w ona del ane, t. I l. p a. 331. Pl i >o, pirr. eitp g

lo tante, rn m<~>n a!gu<cn autoriza a siolcntar el senlido na tural de un prrafo que no pr~ <>ta allcra<iun. l'.ro si e t furra de d uda que (r a t . r rs 7 P i t o<1<>ro. P olid<~t<- s f l ermo!ao r l o s <lrms, han vivido hajo los <. crperadorrs, eu fu-. palacio=- han adonnado <I< exeek nlc ol rac. me parecr qur uo 1>uede asignarse otra po<a a Io-. de-m.'>.- artisla- ci!ado antr., I d c l o s cuales pasa P!inio a citar slo= mrdiante Ia simpl<' tra<>-'<.i<>n de la palabra a< mismo. Y aqu<'Il<>- son Ios autnrrs del l. ooroonrr l f ditrse rllo birn. +i Acesandro, Polidnrn v .'Ltenodoro fue sen mae tros tan anti~os ronro supone % iu< k< lm:<nn,sc rie impropio de un ~ r i : or. para el cual Ia precieon dc Ios terminos rs <lr tan!a importancia. 1 pai r i n rnediataruente dr dicbos mae tros a otros ms reciente . in ms transiciun qu< un s r.cillo <xciauuno. ~in sr rnr ol>j< lari quc ~ e asi>nisrno no afcwa a la analogia de la poea. sino a olra circunslancia. que ha sido nm)un a dicbo rnae-lro., tan diferente por otra parte con respecto al lirmpo cn que iii icron: en c feclo. l'lirio hbla de arti~tas que habian trahajsdo en cornun 7 qur, acau.-a de c.ta comunidad, no habian Ilrgado a ser tan conocidos on<o mrr<wian. pues ninguno de e!los podia alribuirsr a si solo el honor de la obra comun, y por otra parte, huhicra =ido demasiado enoj~ n o m hrar cada rez a todo los que ha!>ian lnmado parte en clla. En conse cuencia, sus nombres reunidns hahian caido rn olvido. F ~to se aplica lanlo a la= autores del Laoeoonte como a todo ke artistas qur los >nprradvr< - empl aron cn cl adorno dc us palacio:-. ( on.iento en ci!o, prro aun asi todavi ~aguc sicndo mu7 s < . o: imil el hecho d q u e P l i nio no ha qur rido ha!>br sino de los arlislas rcciente que habian trabajado en co rn>n. l'ues si queria ha>lar <Ie los antiguo- rnarstrc, c p >r qur' no cit<> sino a los autores del l~n rr p ; l' o r qu no cilo tamhin a otrrr.' " Ouatas y Calite',o, Tiv<nrlc- y Ti cnrquidrs? (l bic a lus hijos de c le Timrquides, auto.

e mba r go .

14 ur.a imitacion del I socoontr dc l ' i rgilio, aceptarn gus t~ 4 qu c h e <licho ha.-ta aqui. (.l.'ra supo icin se mc ha ocurrido. que tampoco rechazarn cm ~r ame>>tr. 4iz>t Asi nio l'oli<>n fue quien hizo ejecutar por artistas grie os al I wocoontc de 4 irnlio. l'<>Iion era intimo arnigo del I~ t a al cual ~brcvi i<>, y hasta parce haher ~ r i t o una obra <.pecial sol r Ia >tcu/<t. pu s idine mejor quc en una obra e. 1>ecial ~l>re e t< 1>oema <al>e c<>locar las ob~.rta ciorc suelta> que .'v r io cita de el.?ts t<dema.', Polion cra ut> aficionado y un erudito rn matcria d<' arte, p<ucia una rira coleccin de rxcelentes obras <]c arte antiguo. hiro ejecutar tral>ajos ttuet>xs por arti<as dc su tiemp<>. t u i a ol ra tan sup< rior cornu cl /~ > rue es taba perfectamente <.n relacin con el gusto quc dernostraba en la clccci<>r>." 'De ardiente tcmperamento, qu ria que se examinaran nbras c arte con igual disposicion," Pero corno en la poca <le Plini<~. cuando el / ~n tc e- t a ba en cl palacio <k Tito, <.l gabin<.te de 1>vlin c taba instalado todavia en un lugor parti;ilar, iiu =tra prc unciun 1>odria pcrder algo dc su rer<uimilitud. ; t por quc no podria haber sido Tito miszno quien hicicra la que qui rcmo atribuir a Polin?

X. XVII
La or titoi d e q u e l os autores del / ~ n te h an tr a bajado l ajo los primeros emperadorc . o que a lo m enos n <. nn < iertamentr ta n antiguos roruo pr tc nde L'inckel matin. <ine a mi juicio confirmada por una pequ<.i >a anota cion quc l ha sido el primcro en dar a conoccr. II<.la aqui "Vn 5 ettuno, antipsament<. Antium. en 1 > 1 >, el car d> nal, monsen<>r Alejan<lro All>ani d~u l > rio en una gran euva inundada por el mar un ped al de mrmol negro @riveta, Ilamado hop dia Iligio. el cual pertenccia a una
~a t ua, v l i e@ai>a la inscripci<>n !
>tct inquiet

AAXO>QPO' A r lf ' CXS rOI l'031() E I I Ol II Z 1.'


"Atattodoro. hijo de Agesandro de Roda, lo ha h"cho". Por medio de e ta m cripci<>nsab<mo, pu< .. que un pa<lre X su hijo han trabajado < n 1 Lac~>ente, i' no fuera atenturado suponer que Apolodoro (l'olidoro) fuese tam l>in hijo de ttgesandro. pues aquel Atanodorn no puede scr otro qur el quc cita Plinio. F 'ta inmripcin no.. enrna ad<mis que, al rvs de Io que dic l'Lnio, se han hallado ms dc trcs ol>ras en Ia cuales los arti-.tas han escrito la palal ra hecho en el preterito perfecto 'tz::rot, /ecit; pr tende l que lo otros artistas> por mode tia, sc han expre sado cn el imperfecto 'sz: t:, fociebat." EL'in i clmann no encuentra dificulta<l cn que el Ata t>o doro de aquclla itxscripcin no sea sit>o el Atcnedor<> citado l>or l'Jinio como ur:o de los autores del /.aocoo>at. . Ata nodoro y Atenodoro son, en efccto. un mismo nombre, pu s
H>ston<t d~> arts, t. I l, I > g. 34..

Itel r ntes al v. > del lib. I l d e l a F> te><fo, yt>artict>lar. t t>ente al r . ) 8 d e i l ib . X l . h o sstaria mal g>or lo demis aa tt>entar o<> t>ns obra de e>te at>eto la lista ds Iss obtas t>erdi.
das <k cste a<ttor.

Pl>nio, lib. XXX11. sec. 4:, I>i .29

Vous aimerez peut-être aussi