Vous êtes sur la page 1sur 16

ornal DE GALICIA

S U PL E M E N TO D O M I N I C A L 3 1 D E M A I O D E 2 0 0 9. N Ú M E R O 2 5

CONTEXTO
06 08 14
A CRTVG Á ESPERA DOS MOVEMENTOS EN LA SILLA DE... A RAPA DAS BESTAS
O plantel está á expectativa do seu futuro e das condicións nas que Ramón Villares: “Fun conselleiro moi- Unha festa popular de Sabucedo que aspira a ser Tesouro do
poderán desenvolver o servicio público que presta o ente tas veces, pero no papel” Patrimonio Inmaterial Cultural da Unesco
TAMARA DE LA FUENTE SUSO ARJOMIL XAN XIADAS

LA HISTORIA DE LA REBELIÓN QUE


MARCÓ PARA SIEMPRE A CANGAS
Una subida de tasas municipales provocó hace 20 años una reacción liderada por las mujeres que
terminó con el alcalde desalojado y la creación de la primera gestora municipal de la democracia
2 CONTEXTO I EN FOCO XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009

Se cumplen veinte años del reventón de la ‘movida’ de Cangas, una protesta


contra un alcalde y una espectacular subida de impuestos. El 1 de junio de 1989
las fuerzas del orden disolvieron la turba en la que se había convertido la localidad
e irrumpieron en la iglesia a grito policial y pelotas de goma. Lois Pena, regidor
socialista, no dimitiría hasta abril del año siguiente

Cangas do
Morrazo
también tuvo
su “movida”
un REPORTAjE de lara graña. FOTOS a nosa terra, Xdg, colón, efe

Imagen de uno de los plenos en los que co-


menzó el conflicto del alcalde y la oposición.
Entre los asistentes está Manolo Caamaño,
número uno de CUT. El secretario del ayun-
tamiento era José Riesgo Boluda, actual se-
cretario xeral de la Consellería de Economía
e Industria . FOTO: A Nosa Terra

“N
o se os haga tan amarga la bata- se repite en la vida una cosa así, jamás”, dice llamado Federación de Partidos de Alianza pesetas de este impuesto de los 105 millo-
lla temerosa que esperáis, pues una vecina. En el pueblo hay quien lo reme- Popular), el Frente Popular Galego, Esquer- nes previstos. El aumento de esta tasa, de-
otra vida más larga de fama tan mora con nostalgia, los que por edad solo da Galega y Esquerda Unida obtuvieron una nunciaron entonces, alcanzaba en algunos
gloriosa acá dejáis”. Fama y gloria, o fama a sienten envidia y los que quieren no recordar. parca representación en la oposición. casos el 500%. El alcalde reiteraba que los
secas. Hasta donde alcanza la memoria, a “Eso causó muchos enfrentamientos entre El ex miembro de UGT revalidó así otros incrementos “oscilaban entre el 50 y el 70%”.
menudo es el ego quien tropieza. Tomados familias”, dice. ¿Por qué? “Pues por las ideas, cuatro años de mandato tras el logrado en el “¡Si incluso había gente que tenía que pagar
por la hemeroteca, veinte años separan es- se enfrentó mucha gente del pueblo”. 22.297 1983 gracias a una alianza con los conserva- por su hórreo!”, ironiza una ex concejal de
te domingo de los acontecimientos que hi- habitantes, según el censo del año 1987, que dores y volvería a vestir titulares y portadas de la oposición.
cieron famoso un pueblo, el de Cangas, que tuvieron que tomar partido: o con la oposi- prensa tras su escarceo mediático contra los Aurora, que por entonces tenía un piso en
arrastra hoy el cliché de abanderado de ma- ción, o con el alcalde. Titubea una canción. nudistas de la era ‘Tetiñas free’. La acusación una de las principales avenidas de Cangas,
nifestaciones, pancartas y alguna trifulca. “Tenemos un dictador que parece un general, de “comportamientos incívicos” con la que recuerda que “pasábamos de pagar 6.000 a
Unos sucesos que lograron que, en abril de dicen que tiene un harén allá en la Consisto- expulsó a los playeros en 1984 se volvería en 70.000 pesetas” por la contribución. “Un abu-
1990, una pintada en una pared de bloques rial”. “Casi no me acuerdo”. su contra cuatro años más tarde. so y una brutal injusticia”, clamaba los parti-
de alguna calle de Cangas de Onís, a 322 ki- A finales del año 1988 brotan los primeros dos políticos opositores.
lómetros de distancia, rezara “¡Viva Cangas Victoria electoral e impuestos altercados y se enmarañan las acusaciones y En noviembre, en la plaza más céntrica del
de Morrazo!”. En junio del año 1987, el Partido Socialista protestas ciudadanas. “La causa de todo”, re- pueblo, los primeros piquetes bloquearon la
La razón, la larguísima lucha de los veci- se hizo con una holgada mayoría absoluta en cuerda una de las mujeres que participó más osadía de quien quisiera acercarse a pagar el
nos por conseguir expulsar al alcalde so- Cangas. Con una participación del 65,2%, la activamente en las manifestaciones, “fue la impuesto en una caseta dispuesta por la cor-
cialista, Lois Pena, y constituir la primera candidatura encabezada por un ex sindica- subida de la contribución urbana”. “El catas- poración local. “Mandaron a gente a hacer
gestora municipal de la democracia. El re- lista del astillero Ascón, Lois Pena, obtuvo trazo”, recuerda. los catastros sin ningún criterio”, recuerda
sultado, la fama del ‘para siempre’ de califi- el 47,6% de los votos; 13 ediles de los 21 del En su anterior legislatura, Lois Pena so- una vecina de Coiro, parroquia de Cangas.
car al lugar de irreverente y protestón. “No ayuntamiento. El Partido Popular (entonces lo había logrado recaudar cinco millones de “Todo lo que íbamos a dejar a nuestros hijos
XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009 EN FOCO I CONTEXTO 3

CRONOLOGÍA
10 DE JUNIO DE 1987
Elecciones municipales

El PSOE, con Lois Pena, gana los


comicios por mayoría absoluta
Lois Pena consigue 13 concejales de
los 21 del consistorio. Revalida así
su cargo con 4.478 votos a favor (el
47,68%), seguido muy de lejos por
la Federación de Partidos de Alianza
Popular (AP) y BNG (con 3 cada uno).
PSG-EG y EU logran un edil cada uno.

28 de octubre de 1988
Huelga general en el pueblo de Cangas

Los vecinos convocan un paro to-


tal por la subida de la contribución
El pueblo se paraliza de manera pa-
cífica para pedir la dimisión del al-
calde tras la espectacular subida de
la tasa de contribución urbana. El
incremento oscilaba entre un 50%
y un 500%, según fuentes consulta-
das por este diario.

2 de junio de 1989
Cargan los antidisturbios de León

Unha nueva huelga general se


mitiga con pelotas de goma
Una nueva huelga general, convoca-
da tras un complicado pleno, se frena
con los antidisturbios procedentes de
León. Más de 45 vecinos resultan heri-
dos, uno de ellos con estallido del glo-
bo ocular. Las campanas de la iglesia
tocaron a “rebato” durante todo el día

5 de abril de 1990
Dimite el alcalde tras un año de disputas

Pena dice adiós a su cargo y da pa-


so a la primera gestora de la historia
El alcalde de Cangas presenta su di-
misión tras diez meses de conflicto
con los vecinos y los partidos de la
oposición. Previamente habían dimi-
tido los 12 concejales de su grupo. El
caos de Gobierno se resuelve con la
primera gestora municipal de la de-
mocracia española.

se lo lleva este ladrón”. La movida acababa de agresiones”, dijo. “¡Viva Cangas! No vamos a quizás sin tener la consciencia de que lo que y nos echaron de la tienda”, recuerda riéndo-
empezar. Y siempre al son de la música. “Dic- abandonar, estes locos que nos quieren es- pasó en este lugar que huele a marea baja y se. “Ahora me río, pero no nos hizo ningún
tador, que se vaya el dictador, que nos deje al tafar. Concellales, ya dejarán de chupar, de a conservera rubricó en leyenda urbana la chiste”. Y es que, comenzado el año 1989,
pueblo en paz, para poder vivir mejor”. nosotros, de la suba catastral”. noción que de Cangas do Morrazo se tiene el colapso ciudadano en la villa se enroca-
José Ángel trabajaba en Vigo, “jornada en todas partes. “Se enfrentó a todo el pue- ba con más canciones, plenos encendidos
La guerra y la fama completa”, pero tenía tiempo de acudir a las blo ese hombre”. Y lo que el pueblo hizo es e insultos contra los vecinos o el alcalde. ‘O
El 6 de diciembre el 1988 –día de la Constitu- manifestaciones, asambleas o encuentros ve- y será historia.
ción– el alcalde se dirigió a los vecinos desde cinales. “Hacía todo con alevosía, todas las
el balcón del ayuntamiento. “Quería hacer las cosas que quería hacer sin tener en cuenta a vigésimo aniversario “Entramos en una tienda de Valporquero y dijimos
paces”, recuerda un vecino de la calle Síngu- los vecinos lo hacía por la noche”, recuerda. Carmen Gago cum- que éramos de Cangas”. ¿De Onís?, preguntó el
lis, en la zona vieja. “Pero acabó gritando por “Un día, también de madrugada, mandó le- ple 73 años en agosto.
En esa época traía de
comerciante. “No, no, do Morrazo”, contestaron.
la megafonía e insultando a las mujeres”. “Era vantar la Alameda Vieja” después de que, co-
un dictador, carallo!”, brama Carmen , de O mo recuerdan otros testimonios, el “pueblo” cada excursión un re- “Nos llamaron terroristas y nos echaron de allí”
Hío. Comenzó la guerra. se negara a que Pena montase una cafetería cuerdo para los nietos.
El 28 de octubre de ese mismo año ya se con terraza en ese lugar. Una camiseta, un bo-
había producido una huelga general en la lo- De nuevo las mujeres, que lideraron “sin du- lígrafo, una postal. Pero en el año 1989, en el Bochechón’, le llamaron, por la fisionomía
calidad que había intentado hacer ceder a da” la ‘movida’ de Cangas, acudieron al paseo mes de junio, no regresó a Pinténs, aldea de de su rostro. Y la localidad, haciendo frente
Pena. Pero el alcalde no iba a abandonar, ni y se metieron en las zanjas paraguas en mano Cangas, con regalos. a Vigo y flanqueada en el mar por las Cíes y
siquiera se planteaba un aumento impositivo contra efectivos de la policía (foto 5). “En este “Entramos en una tienda de Valporquero Ons, se hacía famosa en forma de titulares.
gradual. “No hay nada que revisar ni nego- pueblo de Cangas llegaron los generales”. “Una y dijimos que éramos de Cangas”. ¿De Onís?,
ciar en un asunto ya resuelto; sería una clau- dictadura terrible”. Quien recuerda asiente preguntó el comerciante. “No, no, do Morra-
dicación ante los insultos, las amenazas y las con la cabeza. Quizás de manera instintiva, zo”, contestaron. “Nos llamaron terroristas Continúa na páxina seguinte >>
4 CONTEXTO I EN FOCO XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009

ANTIDISTURBIOS DE LEÓN anos e nunca olvidarei a cara daquel fillo de


Se convocó una huelga general puta!”, dice Aurora.
“Durante la carga en el interior de la igle-
el 2 de junio de 1989. La policía sia, donde los manifestantes se habían re-
cargó contra la gente y un fugiado, nos quemaron disparando a muy
vecino sufrió estallido del ojo pocos metros y tuvimos que defendernos”,
clamó el concejal Antonio Sangabriel al día
siguiente en una emisora de radio.
FAMA A NIVEL ESTATAL Manuel Caamaño, presente en una de las
Unas vecinas recuerdan una fotografías y actual secretario xeral de CUT,
afi rmó que no había “soluciones interme-
pintada en Cangas de Narcea dias. La decisión por parte del pueblo está
en la que se podía leer “Viva tomada, y ellos saben que tienen perdida la
Cangas de Morrazo” partida”. Lois Pena tenía que dimitir.

UN AÑO ENTERO PARA UNA DIMISIÓN


Todo el verano, el otoño y otro invierno,
Cangas fue un polvorín. “Estuvimos un año
entero, día y noche, haciendo turnos para
que ningún concejal o el alcalde entraran
en el ayuntamiento”, recuerda Aurora. Las
mujeres, de nuevo, lideraron el bloqueo. “Un
día nos despistamos o no sé qué pasó, pe-
ro Lois Pena entró a las cinco de la maña-
na” en el consistorio. ¿Y lo echasteis fuera?
“Claro”.
Giró la tierra sobre sí misma 365 veces y
Cangas seguía apostada frente al consisto-
rio. Lois Pena dimitió el 5 de abril de 1990.
Ejemplar del ‘O Fungueiro’, difundido por la FPG por las elecciones europeas del 15 de junio de 1989 “Escándalo, vaia escándalo, por culpa do
Bochechón. Deste pobo ten que mar-
char polo dano que causou. Soto
El día 1 de junio de ese año, la guerra dejó de iglesia porque pensó que era un sitio segu- con el pódeo levar para a Ma-
ser una hipérbole. Era jueves, y los vecinos ro, y por eso repicábamos”. Pero las paredes droa ou o Rebullón”. Sus con-
irrumpieron a primera hora de la mañana de la ex Colegiata no frenaron las pelotas de cejales lo hicieron primero,
en la casa consistorial para parar el pleno goma. “Hasta en la iglesia nos queríades pe- como anunció el 28 de mar-
que tenía al pago catastral como punto prin- jar”. “Nin nos tempos de Franco entraban zó de 1990 el entonces se-
cipal en la orden del día. na ighlesia”, decían los mayores. cretario general del PSOE
Fueron los antidisturbios, llegados a Can- Hasta 47 personas, recogieron los titu- gallego, Antolín Sánchez
gas expresamente para bloquear las protes- lares de diarios gallegos y tirada estatal, Presedo.
tas, los que desalojaron el ayuntamiento. resultaron heridas en los altercados con “Aunque esta vida de ho-
“Los bares y las tiendas cerraron”, recuerda las fuerzas policiales. nor tampoco no es eternal
Aurora. Los vecinos tomaron la iglesia y las A las seis de la madrugada concluyeron ni verdadera, más con to-
campanas tocaron a rebato. los incidentes, más de 20 horas después de do es muy mejor que la otra
“Me acuerdo de subir al campanario ya al haber comenzado con la intentona de los ve- temporal, perecedera”. ¿Vol-
mediodía y tocar las campanas seguido, se- cinos de entrar en el salón de plenos. Cuatro verá Cangas a protestar así por
guido, seguido, hasta que casi me sangraban de los vecinos fueron ingresados en un cen- algo? “Jamás, jamás. Ya tenemos
las manos”, recuerda Guillermo. Su madre, tro hospitalario. Uno de ellos sufrió estalli- la fama para siempre, ¿no? Cangas
como tantas otras, estaba intentando entrar do de su ojo derecho a causa de un balazo es así, para quien quiera acordarse o
en el consistorio. “La gente se metió en la plástico. “¡Miserables, cabróns, así viva cen venir a verlo”.

UN PROBLEMA POLÍTICO, LA INTERVENCIÓN DE LA XUNTA Y EL ESTADO

La crisis municipal, motivo de tensión en toda Galicia

“A
llí, en Cangas, no hay propagan- 17 de junio de ese año, el diario La Van- degasa o el accidente del Casón. Ganó Fra- policiales en la capital, por lo que no iban
da electoral del PSOE”, decía una guardia, que había seguido profusamente ga y ganó Chapela Seijo, los dos con ma- a quedar fuerzas disponibles para garan-
información de Xosé María Pal- el conflicto gallego, informaba del batacazo yoría absoluta. tizar la entrada del alcalde de Cangas en el
meiro para El País el 15 de diciembre de de los socialistas en Cangas. “El PSOE per- ayuntamiento”. En ese momento, senten-
1989. “No han venido a ponerla. Parece que dió en las europeas tres cuartas partes de RETRASO EN LA ALCALDÍA cia la misma fuente, Pena ya se encontraba
tienen miedo a aparecer”. No en vano, el sus votos”. Y Manuel Fraga echaría mano “Nosotros fuimos a Madrid ese verano –de “ilocalizable” para evitar disturbios.
alcalde socialista Lois Pena no pisaba el de la guerra catastral en su campaña. 1989– para entregar miles de firmas”, recuer- “González Laxe y cuatrocientos cargos
consistorio desde el 1 de junio de ese año. “Puedo decir que la primera medida que da un miembro de la oposición. “Fuimos a Fe- públicos aclaman al alcalde de Cangas”,
No podía. Una cohorte de vecinos montaba tomará Fraga será intentar sacar de aquí a rraz para pedir que echaran al alcalde, para titulaba otra información del mismo año.
guardia día y noche para evitarlo. Se pedía este señor –Lois Pena–, que es un virus para que tomaran medidas”. Pero los socialistas, Preguntada por si la posición del PSOE ga-
en los mítines el voto para el presidente de la democracia”, afi rmó el número uno del en Santiago de Compostela y la capital de Es- llego pudo repercutir en los resultados elec-
la Xunta. El actual presidente de Puertos PP en Cangas, José Manuel Chapela Seijo, paña, aprobaron siempre a Lois Pena. El 11 torales, esta fuente asegura que “sí, por su-
del Estado, Fernando González Laxe, y el el 14 de diciembre del 89. A la postre, sería de agosto de 1989, la secretaría general del puesto, en Cangas costó mucho olvidar lo
fundador del Partido Popular, Manuel Fra- el PP, tanto en Galicia como en la locali- Partido Socialista de Galicia “recomendaba” que había pasado, y eso todo lo aprovechó
ga, luchaban por hacerse con los mandos dad pontevedresa, quien más se había de al regidor que “retrasase su incorporación a el Partido Popular”.
del Gobierno gallego. beneficiar de los estragos de Pena. la alcaldía hasta que termine la visita del Pa- La formación de una gestora municipal
Para los socialistas cangueses, las elec- Además de lo sucedido en Cangas, otros pa”, decía un diario. en julio de 1990 (Cangas estuvo más de dos
ciones europeas de junio del 89 fueron una confl ictos hicieron mucho daño a los so- La razón, recuerda una fuente socialis- meses sin gobierno) garantizó cierta esta-
dura reprobación, que se hizo extensible cialistas gallegos durante aquellos años. ta de la época, “la cita de Juan Pablo II en bilidad política hasta los comicios de 1991
también al ámbito autonómico. El sábado Los altercados de Alúmina-Aluminio, Si- Santiago iba a requerir muchos efectivos y sentó precedente en todo el Estado. 
XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2008 EN FOCO I CONTEXTO 5

Distintas planas de diarios de la época.


De izquierda a derecha, primera pla-
na de ‘La Vanguardia’ del 2 de junio de
1989, con el conflicto de Cangas a la iz-
quierda; las trece personas que confor-
maron la primera gestora española; el
ex alcalde Lois Pena el 12 de marzo de
1990; el papel del entonces presidente
de la Xunta, Fernando González Laxe,
en el conflicto y la derrota del PSOE
cangués en las europeas del 89.

3 4

1- Imagen de los antidisturbios cargando contra los vecinos el 2 de junio de 1989, frente al consistorio cangués (enton-
ces situado frente a la iglesia). 2- Los vecinos acudieron al sepelio de la esposa del alcalde Lois Pena, donde se volvieron
a producir enfrentamientos con los concejales socialistas. 3- En medio de los altercados con los antidisturbios, proce-
dentes de León, los enfrentamientos se llevaron al interior de la ex Colegiata de Cangas. 4- En agosto de 1989, el papa
Juan Pablo II visitó Santiago. El PSOE gallego pidió al alcalde que no volviera a Cangas, porque todos los antidisturbios
se desplazarían a la capital 5- Las mujeres impidieron que Pena levantase la Alameda Vieja. 6-Imagen de un pleno en el
consistorio, con protestas de los vecinos. 7-Los vecinos celebraron con champán en la calle la dimisión de Lois Pena.

5 6 7
6 CONTEXTO I CAMBIO NO ENTE PÚBLICO XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009

Unidade móbil da TVG estacionada a


carón do Pazo de Raxoi, na praza do
Obradoiro de Santiago de Compostela

DESPOIS DA DESIGNACIÓN DO NOVO DIRECTOR XERAL DA CRTVG, OS TRABALLADORES DO ENTE PÚBLICO AGARDAN NOMEAMENTOS

“E O LUNS... XA TEREMOS XEFE?”


As redaccións da Televisión de Galicia e da Radio Galega están á expectativa. A poucas horas de coñecer os novos
cadros directivos dos medios públicos, Xornal de Galicia conversou con parte do plantel da sede de San Marcos.
UNHA REPORTAXE DE DAVID LOMBAO FOTOS TAMARA DE LA FUENTE / PEPE FERRÍN/AGN

A
mañá do pasado 11 de marzo, a ca- sos, redactores na hora do café, emprega- ENTREVISTA A FEIJÓO partito, dende o director xeral ata os redac-
fetaría das instalacións centrais da dos que transmitían a noraboa ao vence- A cafetaría da TVG tores xefes e os responsables das diferen-
Compañía de Radio Televisión de dor dos comicios e tamén antigos cargos tes áreas técnicas e de redacción pasaban
Galicia (Crtvg) na localidade de San Mar- directivos que, dende 2005, regresaran aos
convertiuse nun a ocupar unha caste de interinidade que,
cos, próxima a Santiago, era un fervedoiro seus postos ordinarios no groso do equi- fervedoiro coa chegada en palabras dunha redactora da Galega,
de xente. O líder do PPdeG, Alberto Núñez po da compañía. Estes últimos, segundo do presidente electo provocou, igual que hai catro anos, algo
Feijóo, compartía un café cos seus colabo- algunhas testemuñas, non aforraron lo- semellante a un baleiro de poder. “A maio-
radores despois de ser entrevistado no pro- ubanzas cara ao futuro titular da Xunta. ría pensan –explicaba a traballadora– que
grama Bos Días, que emite a galega, apenas “Algúns –asegura un traballador da ‘casa’ PROGNÓSTICOS para o que lles queda aquí... tampouco van
dúas semanas despois de acadar a maioría que nesa mañá compartiu cafetaría con “Algúns queren volver tomar ningunha decisión”.
absoluta nos comicios autonómicos. Ao seu Feijóo– querían volver ao de antes, pero
redor, a expectación era máxima. este non é Fraga”.
ao de antes, pero este AS “QUINIELAS”
Ademais dos directivos do ente que, pro- Sexa como for, o certo é que o aconteci- non é Fraga”, di un Case inmediatamente despois do veredicto
tocolariamente, acompañaron a Feijóo du- do esa mañá en San Marcos foi, para máis traballador da ‘casa’ das urnas –e mesmo antes do café de Feijóo
rante a súa estancia na sede dos medios de un, a representación simbólica do que en San Marcos–, tanto na Televisión de Ga-
públicos, pola mesa do entón futuro pre- acontecera dez días antes. O Goberno ía licia como na Radio Galega comezaron as
sidente da Xunta pasou un bo número de cambiar e eses mesmos trocos, como en “quinielas” sobre os novos postos directivos,
persoas. O popular estreitou mans, reci- 2005, ían ter as súas réplicas nos cadros uns prognósticos que na xornada de mañá,
biu parabéns e repartiu e recibiu bicos e de mando da empresa de comunicación data de cese dos actuais responsables, se ve-
apertas con profusión. máis importante do país. rán confirmados ou refutados.
Entre os presentes, mesturábanse curio- Ao tempo, o cargos designados polo bi- “Quinielas –explicaba a pasada semana
XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009 CAMBIO NO ENTE PÚBLICO I CONTEXTO 7

un integrante da plantilla de informativos– nar o día a día dos medios públicos. Con
agora hai tropecentas, non hai máis que ver todo, os que xa levan un bo número de
os ‘confidenciais’ de Internet”. Así e todo, o ‘horas de voo’ no complexo de San Mar-
mesmo xornalista recoñece que boa parte cos tamén lembran “xefes marabillosos,
destas predicións teñen certo punto “inte- especialmente na parte técnica”.
resado”. “Hai quen ten en mente iso de ‘qué No capítulo de peticións ao novo direc-
hay de lo mío’ e outros que miran aos que co- tor xeral, estes profesionais téñeno claro:
locaron estes –en referencia ao bipartito– e “Que se desvencelle o político do profe-
se regodean pensando en que van deixar de sional e que se teña en conta a profesio-
mandar”. nalidade e non ser máis ou menos amigo
Máis alá dos exercicios de clarividencia, do partido do Goberno”.
outra redactora deste departamento reco-
ñecía, a pasada semana, que a noticia do no- toma de posesión
meamento do novo director xeral da CRTVG, Boa parte do futuro inmediato das reivin-
Alfonso Sánchez Izquierdo, resultara “un ali- dicacións dos traballadores, e tamén do
vio”, independentemente do nome do elixi- futuro da radio e televisión autonómicas,
do. “A espera fíxose moi longa –di–; os xefes comezará a tomar corpo na xornada de ma-
están aí e a información séguese cubrindo, ñá, primeiro día de traballo do equipo de
pero os que están saben que van marchar Sánchez Izquierdo quen, o pasado venres,
e a motivación, non é que sexa moita, por- daba conta do regulamentario xuramento
do cargo, nunha mañá cunha carga sim-
bólica equiparable ao almorzo de Feijóo,
“A información séguese o día 11 de marzo.
cubrindo pero os xefes Cun protocolo preparado polo seu ante-
saben que van marchar e a cesor no cargo, Benigno Sánchez, o novo
director xeral chegou a San Marcos cun
motivación non é moita” sorriso nervioso, estreitando as mans do
equipo directivo saínte e coas fichas que
que todo o mundo está á expectativa”. A esa contiñan o seu discurso “en letra grande,
marcha dos actuais responsables e á chegada porque son miope”.
doutros novos refírese tamén unha das inte- Despois da treboada política que acom-
grantes do continxente de redactores ‘contra- pañou o seu nomeamento, Sánchez Izquier-
tados’ –os que non forman parte da plantilla do apostou polo ton conciliador ante os
da empresa– da radio autonómica. “Os que membros do consello de administración
estiveron arriba os últimos catro ano anos da Crtvg, os representantes do sector au-
–explica–van volver aos postos de redactor diovisual e tamén ante os traballadores
e xa hai quen di que o regreso á redacción vai da casa, aos que dirixiu parte da súa pri-
ser duro”. “Algúns –apostilla unha compa- meira mensaxe como máximo responsa-
ñeira– din ‘agora veñen os nosos’, igual que ble da compañía: “Quero –apuntou– fa-
en 2005”. cer un chamamento ao persoal desta casa
Así e todo, esas “expectativas” non se si- para que saiban que queremos contar con
túan no mesmo ámbito de preocupacións todos, sen exclusións, para compartir as
en todos os membros do plantel da Crtvg.
“Uns seguen a pensar no mal que funciona
o aire acondicionado –explica un traballa- “Nótase o estilo Feijóo”,
dor da Radio Galega–e outros agardan que bromeou un traballador ante a
esta sexa a vencida para rematar coa preca- visita de Sánchez Izquierdo á
riedade laboral”.
redacción da TVG
reivindicacións laborais
Mentres os integrantes dos postos máis arelas e o compromiso aos que nos obri-
elevados do organigrama elaborado po- gan os novos tempos”.
lo bipartito asumen con deportividade a Se a parte ritual tivo nun dos seus eixos
remuda da directiva e fan as maletas coa aos traballadores, o mesmo aconteceu cos
satisfacción do deber cumprido –“sen pre- primeiros minutos do ex director de La
suncións”, explica un dos altos cargos que Región á fronte do ente público. Despois
mañá abandona a compañía, “o balance é, de achegarse aos xornalistas encargados
á forza, positivo”–, unha parte significativa de cubrir a súa toma de posesión cun “que
da plantilla da Crtvg mira cun ollo aos no- tal, colegas?”, Sánchez Izquierdo dirixiu-
vos dirixentes mentres, co outro, observa se á redacción da TVG para saudar per-
o seu futuro laboral. soalmente aos que nese intre xa eran os
“Os máis vellos –di un veterano da TVG– seus subordinados. “Pégase o estilo Feijóo
facemos votos por que isto se arranxe dun- –bromeu un dos presentes, referíndose ao
ha vez, empezando pola convocatoria de costume do presidente da Xunta de con-
oposicións, que está pendente dende 1992”. versar e bromear cos asistentes aos seus
Tamén a “liberdade” á hora de informar actos institucionais–”.
preocupa aos veteranos. Unha vez consumada a remuda na cúspide
“A manipulación funcionou no pasa- da pirámide de mando, só resta saber quen
do, lembremos o Prestige –di unha xor- acompañará ao novo director xeral nunha
nalista–, aínda que esta etapa que acabou etapa que, segundo recoñece o propio Sán-
o 1 de marzo tampouco foi nada brillan- chez Izquierdo, será “transitoria”.
te”, lamenta. Mentres, as quinielas continuarán du-
Neste sentido, ollando á nova xeira dos rante unhas horas e nas redaccións dos
medios públicos e á promesa do presidente medios públicos galegos televisión planea
da Xunta de reformar a Lei de Creación da a pregunta que un destacado xornalista da
compañía, máis dun destes traballadores Radio Galega sintetizaba nos corredores
coincide na necesidade de eliminar o ca- 1. Feijóo nunha sala de maquillaxe da TVG 2. Un cámara da Galega no Pazo de Raxoi Xunta do Parlamento hai poucos días: “E o luns...
3.A Televisión de Galicia e a Radio Galega recollen declaracións do secretario xeral de Medios
rácter “político” dos encargados de xestio- 4.Sánchez Izquierdo, flanqueado por Alfonso Cabaleiro –esquerda– e Benigno Sánchez. teremos xefe?”. n
8 CONTEXTO I LA SILLA DE... RAMÓN VILLARES XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009

EL PRESIDENTE DO CONSELLO DA CULTURA GALEGA RECONOCE QUE CIRCULAN MUCHAS LEYENDAS SOBRE ÉL, “PERO TODO É FUME”

“FUN CONSELLEIRO MOITAS VECES, NO PAPEL”


Como sucedía con Ramón Otero Pedrayo, a Ramón Villares se le escapan las metáforas y el mundo parece deterse
para escucharlo; sería un excelente parlamentario, pero nunca quiso dar el paso por su “tendencia ao antidogma”
UN REPORTAJE DE XABIER R. BLANCO FOTOS SUSO ARJOMIL

Hoxe é un gran día”. La felicidad del presidente titucións que dependen do favor do público, mos informes relativamente periódicos, aín- que o Goberno anterior tampouco me nomeou.
del Consello de la Cultura compite con el sol que teñen que renovarse sistematicamente a da que non entramos na política do día a día. A elección é interna. Se me presento outra
que se desnuca en el balcón de su despacho en través das eleccións. E logo os medios de co- Nese sentido a institución non é moi coñeci- vez é o Consello o que me ten que elixir, non
el Pazo de Raxoi, en la compostelana Praza do municación tamén lles axudades un pouco”, da, non é moi popular como o Barça o Dépor o poder político. Non somos insensibles aos
Obradoiro. ¿Acaso Alberto Núñez Feijóo ha dice con sorna. ou o Madrid, pero nin falta que fai”. cambios políticos, pero non nos afectan dun
recapacitado y acaba de anunciar que no va a ¿Acaso ha notado que la prensa no trata al Con el cambio de Gobierno en la Xunta de modo directo. O Consello é independente e
tumbar el decreto do galego no ensino? “Soy Consello como se merece? “En xeral trátannos Galicia han sido varias las personas que le han plural, non está sometido aos vaivéns políticos
culé”, responde Ramón Villares henchido de ben. Creo que ten un aura de prestixio. Face- comentado con sorpresa“aún sigues ahí”. “É porque senón é mellor que dependa da Con-
satisfacción como si estuviese sellería de Cultura. Este non
cantando un gol. pode ser un lugar para dispa-
Es jueves y todavía retumba rar a favor ou en contra dun
la celebración de la noche an- goberno ou dun partido. Non
terior por la victoria del Bar- é a nosa misión. Hai que ser
celona en la final de la Liga de leal e coherente institucional-
Campeones contra el Man- mente. Nós seguimos a nosa
chester. Ramón Villares acaba velocidade de cruceiro”.
de desterrar el primer cliché
con una finta sutil. La conver-
sación no principia con Kier- “Meu avó non
kegaard como se presupondría
con un hombre que, como su-
quería que fose por
cedía con otro Ramón, Otero Filosofía e Letras
Pedrayo, enhebra metáforas porque era carreira
con la facilidad del halcón para
el vuelo. ¿Es seguidor de Leo
de mulleres”
Messi? “Non especialmente.
A min gústame como xoga o
Barça, o seu estilo, gústame Sin embargo, a Ramón Vi-
Guardiola...” llares lo han situado muchas
Tiene coña que el presidente veces en la primera línea de
del Consello da Cultura Gale- fuego política. A finales de los
ga viva el fútbol con apasiona- 80, Manuel Fraga preguntó
miento. “Eu alentei investiga- por su paisano de Vilalba
cións sobre o deporte. O fútbol porque lo veía como un ca-
é un dos fenómenos do sécu- beza de cartel con buen gan-
lo XX. Ao mellor move máis cho electoral y excelente for-
o deporte que a construción mación académica. Tras las
naval. As fichaxes que pro- elecciones del pasado 1-M, los
meteu Florentino Pérez pa- mentideros políticos decían
ra o Real Madrid son varias a diario que Alberto Núñez
cidades da cultura xuntas”, Feijóo lo había tocado para
explica el historiador ante la dirigir la Consellería de Cul-
apreciación. tura. “Fun conselleiro moitas
“Por que me queres facer a veces, pero só no papel. É todo
min La Silla de... ? Se eu non fume. Todo son lendas urba-
teño cadeira”. Ramón Villa- nas de xente que non me co-
res vuelve a intentar el regate. ñece ben. De Manuel Fraga
Tiene silla y está en una de las Fraga podo decir que cando
más altas instituciones de Ga- publiquei Historia de Galicia
licia según dice el protocolo. en Alianza Editorial mandou
“Non é algo que me preocu- un propio con varios exem-
pe. Nunca me vin na obriga de plares para que llos dedicara,
dar codazos para estar onde pero era un interés de paisa-
creo que debo. Ás veces te- naxe. Coñecíame das festas
ño feito algunha observación de Vilalba, pero nada máis.
porque é evidente que os po- Unha das primeiras veces que
deres executivos tenden a ser coincidín con él foi no ano
invasivos, a ocupar todo se po- 83 ou 84, pero non creo que
den. E logo hai moito gusto Ramón VaIllares, en el balcón de su despacho en el Pazo se interesase nunca de for-
por aparecer en primeira liña. de Raxoi, sede del Consello da Cultura Galega ma seria. Nin tampouco eu
Compréndoo porque hai ins- lle din ningún indicio para
XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009 LA SILLA DE... RAMÓN VILLARES I CONTEXTO 9

Un detalle de su mesa de trabajo en la imagen superior. Las publicaciones del Consello da Cul-
tura bien ordenadas, imagen inferior, y, a la derecha, Ramón Villares delante de un retrato de
Ramón Piñeiro, el primer presidente del Consello, obra del pintor ourensano Antón Pulido

que o fisexe”. Ramón Villares nunca hubiese me importa, pero a paixón por saber apren- RIQUEZA Económicas, pero non tiña base matemática.
aceptado la propuesta de Manuel Fraga por- dina coa miña mestra da escola. Participei “O galego é o mellor Entonces dediqueime ao que me gustaba que
que, ante todo, es galleguista. “Eu nacín e fun nas folgas, fun delegado, pero non teño feri- era a Historia e aquí estou”.
formado nunha cultura galeguista e incluso das de guerra nin estiven no cárcere. Non me
patrimonio que nos Aquí es el Consello da Cultura Galega. Está
nacionalista. Son solidario con esa tradición quero poñer unha medalla nin creo que esas deixaron; os que din que sentado delante de un cuadro de Ramón Pi-
cultural. Iso non é que sexa infranqueable, sexan as medallas”. non vale para nada non ñeiro, el primer presidente de la Instituación.
pero marca moito”. Ramón Villares ha contado deliciosamen- Villares no fue piñeirista. A su mesa camilla
El cuerpo a cuerpo político nunca le ha in- te la historia de Galicia, pero poco hai escrito entenderon nada” no acudió de estudiante porque estaba obse-
teresado, y eso que llegó a Compostela pa- sobre un historiador que siempre escribe en sionado con hacer una Historia muy científi-
ra estudiar en 1968. “Atopei un Santiago re- primeira persoa. “Quizá algún día me anime ca, a la francesa, y la generación que gravitaba
sacoso, que acababa de pasar o xarampón das a facer unhas memorias”. Mientras espera- FUTURO alrededor de Galaxia no le interesaba porque
revoltas. Había como medo, a xente falaba mos, adelanta que nació hace 58 años en Ca- “A morte do galego eran muy poco sensibles con la Historia. Sin
baixiño. Empezou a recompoñerse a partir sa de Orosa, concello de Xermade, aunque es embargo, fue Piñeiro el que le publicó uno
dos 70 ao vir, sobre todo de Vigo, unha xera- considerado de Vilalba. Hijo de un herrero
como lingua falada non de sus primeros artículos en Grial. En la li-
ción moito más politizada porque viñan do que emigró a Francia y acabó de campesino, a imos ver nós, pero breta quedan un montón de preguntas, pe-
ámbito obreiro e empezaban a ser naciona- sus padres pusieron todo su empeño para que estase a acelerar unha ro le anuncian que tiene otra visita. Queda
listas e comunistas”. sus tres hijos hiciesen carrera. Y a Ramón, el una jugada. Antes del 1-M anunció que “a
Ramón Villares participó en las potestas mayor, nunca hizo falta alentarlo. Desde niño deslexitimación moral” morte do galego non a imos ver nós”. ¿Lo si-
estudiantiles, incluso fue delegado de cur- tuvo claro que no le gustaba el campo y que gue manteniendo con el PP en la Xunta? “Si,
so, pero nunca tuvo una militancia belige- lo que deseaba con todas sus fuerzas era sa- aínda que se está a acelerar unha deslexita-
rante. “En parte porque desde rapaz, e sígoo lir de la tierra. Jugaba con ventaja para que se mación moral e pode baixar o uso institucio-
mantendo, teño certas dúbidas de que aqui- cumpliesen sus anhelos porque un hermano nal. O galego é o mellor patrimonio que nos
lo que fas sexa verdade. Teño certa tendencia de su abuelo había sido registrador de la pro- deixaron; os que din que non vale para nada
ao antidogma. Iso váleme para a Igrexa, para piedad, una suerte de hito familiar. é que non entenderon nada”. Unos minutos
as crenzas, para os partidos políticos... Non Cuando llegó a Santiago el registrador es- de descuento mientras se hace la fotografía:
quere decir que esté en contra. Hai un punto cribió una carta a la Fundación Barrié, a la “¿Ha utilizado Feijóo a la Academia en el ho-
no fondo que me leva a non aceptar un com- que había solicitado una beca, para que su menaje a Piñeiro en Láncara? “Hai que pre-
promiso fero porque vexo que moitas veces tutor evitara a toda costa que se encaminara guntarllo á Academia”. ¿Le sorprendió que
nin é conveniente nin é real. A min compro- a “Filosofía y Letras porque era unha carrei- Anxo Lorenzo aceptase el cargo en Política
méteme a cidadanía, a democracia, a exce- ra de mulleres. Na carta do ano 68 dicía que Lingüística? “Creo que foi un acto de valen-
lencia intelectual, a curiosidade, a paixón por estudiase Dereito, que ten 33 saídas”. No le tía aceptar”. Vuelve a hablar del Barça mien-
saber máis. Ter chalé na praia ou cartos non hizo caso. “Estiven dudando, quixen estudar tras se despide. n
10 CONTEXTO I ENTREVISTA XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009

ENRIC DURÁN ACTIVISTA SOCIAL.

“CÓMPRE UNHA ECONOMÍA


QUE NON PRECISE MEDRAR”
O barcelonés Enric Durán “robou” 492.000 euros a 39 bancos por medio de créditos ao consumo. O coñecido por
moitos como o novo Robin Hood pola súa acción de “roubar aos que máis rouban para denuncialos e construir
alternativas de sociedade”, participou ao pouco de saír da cadea nun debate para a mostra de video OVNI 2009.
‘Fronte á crise do crecemento, decrecemento’ era o título dos relatorios. Xunto a el estiveron François Scheneider e
Marco Deriu, para achegar os casos francés e italiano.

ENTREVISTA DE RAMIRO LEDO FOTOS TOMÁS MONTES

Como forma a idea para poñer en práctica vo, fai depender do Estado a cobertura das
a súa acción? nosas necesidades. Estaría ben de se pór en
Traballei nela dende setembro de 2005. Un práctica, pero non penso que sexa viábel
amigo que tiña unha empresa que realmente cando precisamente é o Estado o que cada
non operaba, explicoume como pedía cré- vez terá máis problemas pola falta de cre-
ditos a partir das súas nóminas, realizaba cemento. É moito máis importante que, a
a inversión e logo cancelaba os créditos. pequena escala, nós propios nos fagamos
Non os devolveu nunca. Malia non seren responsábeis da nosa vida. Que aprenda-
reais as nóminas, chegaba con que a per- mos a apoiarnos mutuamente para cubrir
soa e a empresa o foran para que o banco as nosas necesidades, que non teñamos que
as dera por boas. Baseeime no principio mercantilizar as nosas necesidades bási-
de desobediencia civil e no concepto his- cas e que isto sirva para construír algo real
tórico da expropiación que vén dos mo- e alternativo ao sistema actual. Non creo
vementos anarquistas, que consideraban na delegación no Estado para construír
os bancos o principal albo a expropiar pa- outro modelo
ra repartir logo o diñeiro entre as distin-
tas loitas. A acción tiña de se facer públi- André Gorz formulou que o “verdadeiro
ca, como a defensa pública de algo que se traballo”, autorrealizador, faise fóra do
consideraría ilegal para a legalidade que traballo...
hoxe está vixente. De consumirmos menos, precisariamos
producir menos, de producirmos menos,
Cando decide o uso que lle dará ao diñei- precisariamos traballar menos, e de traba-
ro? llarmos menos teriamos máis tempo libre
A cada intre. Os cartos fóronse gastan- para calquera outra actividade. Podería ser
do desde o primeiro momento en proxec- produtivo a nivel intelectual ou creativo
tos máis pequenos ou meirandes, uns que pero non necesariamente a nivel econó-
funcionan e outros que non, hai de todo. mico. Necesitariamos traballar menos pa-
Do que estou máis satisfeito é do que se ra cubrir as nosas necesidade materiais e
fi xo este ano último ao editarmos estas poder dedicar máis tempo ás nosas nece-
dúas publicacións: Crisi e Podem!. Porque sidades non materiais. Eu penso que non
a parte de ser o máis visíbel –tamén por- hai unha única forma de realización per-
que se fi xo de cara ao público– foi o que soal e que é algo que depende de moitos
mellor saiu. Tiramos 350.000 exemplares factores, pero o que en calquera caso non
a nivel estatal. ten sentido é o actual, no que a meirande
parte do tempo se dedica a actividades que
Cal pensa que é a contribución do pensa- non teñen ningunha contrapartida a nivel
mento a redor do decrecemento? de autorrealización de cada persoa.
Estabelecer que cómpre construír unha
economía que non precise medrar para Que referentes teóricos emprega?
funcionar, non tanto que decreza. Entre Teño diversos. Non me gusta porme etique-
outros moitos puntos, haberían de se crear tas e non penso que ningún tipo de ideo-
relacións económicas de base local e un mo- loxía histórica poida responder ás necesida-
delo político que tivera esa mesma orien- des que nosoutros temos, malia podermos
tación, no que os concellos tiveran moita aprender de algunha delas. A práctica é
máis forza e no que a organización supra- tan relevante como a teoría e non se pode
local se alicerce nestes concellos e non ao crer en ningunha teoría non demostrada
revés. Todo o que agora se fai a nivel local na práctica. Cómpre unha interrelación
depende de institucións cadora máis afas- entre ambas e remodelar a teoría en fun-
tadas do cidadán. ción da práctica, do contexto e do coñe-
Enric Durán, de 32 anos, oriundo de cemento que de todo iso se xera.
Un sector da sociedade reclama, para as per- Barcelona, é un comprometido na loita
soas sen ingresos, unha “Renda Básica” contra a globalización Algunha vez falou de Henry David Tho-
O problema da Renda Básica é que, de no- reau...
XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009
ENTREVISTA I CONTEXTO 11

Este catalán considera que a súa estafa é


unha nova forma de desobediencia civil

A SÚA DEFENSA Aprendín algunha cousa de moita xente. TRES NOTAS PARA PENSAR O DECRECEMENTO
“Intentarei establecer No caso de Thoreau, el é un referente pa-
una relación entre a ra a desobediencia civil, tamén porque é
dos primeiros, pero trátase de irse enri- A sabotaxe aos bancos pon a debater
legalidade e a política, e
explicarei o dos bancos”
quecendo de uns e de outros autores e de
distintas prácticas. É un conglomerado
a actualidade do decrecemento
moi amplo que é difícil de centrar nuns

O
poucos referentes. título Crítica de la razón produc- O 17 de setembro de 2008, Enric Durán pu-
O TRABALLO FÓRA DO TRABALLO tivista alumou en 2008 unha das blicitou a súa acción coa edición do seu propio
“De consumirmos En que baseará a súa defensa? máis fermosas recompilacións de periódico: Crisi. Consistía en afirmar (posto
A miña idea é intentar estabelecer un- artigos de pensamento sobre o capitalis- que non había ningunha denuncia contra el
menos, necesitaríamos ha relación entre a legalidade e a política, mo. No seu artigo, incluído na compilación, daquela) que, valéndose de diferentes tipos de
producirmos menos e deixando ver como funcionan os bancos Temas para unha esquerda futura (1980), préstamos solicitados a 39 entidades financei-
traballar menos” e expoñendo os motivos de toda a miña André Gorz dicía: “A esixencia de traba- ras, “expropiara” 492.000 euros a través de 68
acción. llar menos non ten como sentido e obxec- operacións de crédito que, antes de que llos
tivo o de descansar máis, senón o de vivir reclamasen, xa avisaba que non ía pagar.
Do seu traballo noutras formas de facer po- máis, o que quere dicir: poder facer por si Inventou profesións e nóminas para pedir
lítica, que función lle pensa á política par- mesmo moitas cousas que o diñeiro non créditos de reforma de vivenda, para mercar un
lamentar? pode mercar e mesmo unha parte das que coche, que vendeu antes de o deixar de pagar
O problema da política parlamentar é que actualmente merca”. para que non llo embargaran. Fundou falsas
controla o debate político. É dicir, é difí- Reclamando o dereito das persoas a se re- sociedades para comprobar que cunha empre-
cil que exista algún debate político conti- apropiar das súas propias vidas como cerne sa, mesmo sendo unipersoal, podía incremen-
nuado e hai multitude de cuestións que os do pensamento de esquerda, Gorz expuña tar a súa débeda canto desexara sen que iso se
partidos políticos non abordan, e iso non como imperativa a necesidade de saír do reflectira no seu historial de débeda persoal.
se pode obviar. Cómpre atopar formas de capitalismo para acadar un modo de pro- Cando non atopou forma de facelo coas nor-
obrigalos a un debate político real, que é dución novo que atendera ao “imperativo mas que o propio sistema bancario lle requeriu,
o importante, e que non se queden no ni- ecolóxico do aforro”: satisfacer do mellor falseou documentos “cunha impresora, unha
vel dos insultos, acusacións e falsas pro- xeito as necesidades materiais coa menor fotocopiadora, unhas tesoiras e cinta adhesiva”.
mesas, na típica pelexa política que está cantidade posíbel de bens. O último libro O que podía non pasar dun xesto de afouteza
baleira de contido. do profesor de Ciencia Política na Univer- persoal, porén, acompañouno coa tirada de
sidade Autónoma de Madrid, Carlos Taibo 350.000 exemplares dun xornal gratuíto e co-
Coida que outra xente pode repetir a mes- leva por título En defensa del decrecimien- lectivo, Crisi, nos que se explicaba como o 95%
ma acción que vostede realizou? to. Sobre Capitalismo, crisis y barbarie. Nel do diñeiro era creado por entidades bancarias
Alguén que teña unha nómina e queira fala de media ducia de piares sobre os que privadas e situaba o decrecemento como unha
mudar a súa vida, podería pedir cantos basear unha proposta alternativa: a sobrie- reflexión común aos “novos movementos so-
créditos precisara para destinar a algún dade e a simplicidade voluntaria; a defensa ciais”. Após oito meses oculto, o 17 de marzo
proxecto que teña a ver co seu novo futuro do ocio fronte ao traballo obsesivo e, xunta de 2009 regresaba a Cataluña para continuar
para, claro está, non devolvelos nunca. ela, a defensa do reparto do traballo; o triun- a traballar artellando iniciativas que fixeran
fo da vida social fronte á lóxica da propie- posíbel “aboler o sistema actual e poñer a ca-
En que ocupa o seu tempo? dade e do consumo ilimitado; a redución miñar alternativas viábeis”. Ese día presentou
Saín da cadea hai apenas unha semana e das dimensións de moitas das infraestru- un novo xornal con outros 350.000 exempla-
botei oito meses fóra do país e agora te- turas produtivas, das organizacións admi- res: Podem! (Podemos!). Foi detido, pasou 65
ño que poñerme un pouco ao día en todo. nistrativas e dos sistemas de transporte; a días na cadea en prisión preventiva e saiu a
Mais temos a idea de organizarmos outra primacía do local fronte ao global e, por semana pasada so fianza de 50.000 euros na
acción de cara ao vindeiro día 17 de set- último, a necesidade de políticas activas espera de xuízo. Vén de editar un libro que le-
embro baseada no que se formula na no- de redistribución dos recursos en proveito va por título Abolim la banca. Testimoni d’un
sa revista, aínda que non posúa a mesma dos desfavorecidos e en oposición da orde activista que ha desafiat el poder que se pode
forma.  capitalista imperante. descargar de balde. R. L.

12 CONTEXTO I EN PRIMEIRA PERSOA XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009

NA PEL DE MONCHO BORRAJO

“MI PINTURA ES MUY EQUILIBRADA”


El gallego reconoce que en sus cuadros cultiva una personalidad muy serena, en contraposición con su bis cómica
UN REPORTAJE DE SONIA DAPENA FOTO SONIA DAPONTE

P
ocos meses después de su despedi-
da, el genial cómico gallego Moncho
Borrajo intenta crear una nueva vida
mucho más tranquila y alejada del mundo
de los escenarios en la casa en la que se crió
en Vigo. Tras dejar atrás su piso de Madrid
y unos años de mucha dedicación y esfuer-
zo al espectáculo, Borrajo pasa su tiempo
pintando en un pequeño estudio de la ciu-
dad olívica. “Es difícil marcharse después de
38 años pero hay que hacerlo a tiempo; esto
significa un cambio de la vía de las monta-
ñas y la dificultad a la vía de las Rías Baixas
que es más tranquila peroyo sigo siendo el
mismo tren”, explica, metaforicamente, los
cambios que ha sufrido su realidad en las
últimas semanas.
Borrajo vuelve a recuperar ahora los co-
nocimientos aprendidos en Valencia cuando
en los años 70 estudió Bellas Artes. “Empe-
cé con la pintura pop y el post cubismo pero
ahora hago una pintura más geométrica; la
geometría siempre ha estado ahí desde que
empecé la carrera de arquitectura y fi nal-
mente me formé como aparejador”, aclara
el pintor de la localidad ourensana de Ba-
ños de Molgas.
Cuenta el propio artista que los críticos
se sorprenden cuando ven su obra pictórica
porque es “muy equilibrada, serena y pensa-
da” en contraposición con la faceta de cómico
histriónico que la gente conoce. “Hay como
dos Monchos, el que armó bronca durante
38 años y el pintor al que le gusta quedarse
en casa escuchando jazz o música clásica”, Moncho Borrajo, con sus ‘herramientas ‘
justifica el actor. de pintura, en su nuevo estudio de Vigo

PINCELES CARGADOS DE COLOR


Y con su mirada fija en la inspiración que
le da la propia vida, Borrajo se centra en el
cultivo del color que, según el mismo, mu-
chos pintores de la comunidad consideran
“muy mediterráneo”. Optimista como po- cia y Madrid para próximas exposiciones. A INSPIRACIÓN hago una carrera”, bromea. Ya en narrati-
cos a pesar de los momentos más bajos, el su paleta de pintor, el cómico le debe entre “A veces una obra sale va prepara una especie de memorias en las
gallego reconoce ser una persona de “mucha “500 y 600 cuadros” porque recuerda: “He que disertará sobre la soledad del cómico y
luz” y eso lo plasma en sus cuadros. “Al pin- pintado, expuesto y vendido mucho y mis
a la primera; otras la puede que se anime a componer letra para
tar no mancho porque lo tengo todo pensa- amigos dicen que soy muy trabajador”. dejo dormir un mes y alguna canción.
do, utilizo el acrílico que seca muy pronto”, luego veo los fallos” Todo desde su Galicia natal. En su adiós
apunta. Precisamente, eligió ese material PRÓXIMA PARADA: LA ESCRITURA a los escenarios para instalarse más allá de
porque cuando actuaba tenía muchos pro- “Estoy preparando un libro de poemas en la capital y el faranduleo, el artista contó
blemas con el óleo al llevar los lienzos de gallego sobre el tema del amor homosexual”, CAMBIO DE REGISTRO con la presencia de muchos de sus amigos
un lugar a otro. explica, y aclara: “A mis 60 años me parece “Hay dos Monchos, el en A Coruña. (Solo faltó Paco Vázquez que
“Soy de los que piensa que la inspiración coherente sacar la obra porque creo que la “aguantaba muy bien las bromas”). Ahora,
te tiene que coger trabajando, yo tengo que normalidad con este tema hay que ganárse-
que armó bronca 38 en Vigo, los compañeros de escenario se ven
pasar muchas horas con el lápiz en la ma- la”. Borrajo es consciente de que la poesía no años y el pintor al que menos y los vecinos de toda la vida son los
no para poder hacer los bocetos”, descubre es uno de los géneros literarios más vendido. le gusta estar en casa” que hacen que se encuentre “muy bien”.
Moncho Borrajo sobre su técnica de traba- Sin embargo, considera que este proyecto “Ahora, me río bastante cuando veo los
jo. “Creo mucho en el trabajo cotidiano, no “es algo que hay que hacer”. programas del corazón porque hasta Vigo
parar de corregir; a veces un cuadro sale a la Con su habitual humor, desde su estudio no llegan”, comenta, mientras aclara que,
primera pero otras veces los dejo dormir un comenta que le gusta escribir libros en ga- de momento, compatibiliza su trabajo co-
mes y después me doy cuenta de los fallos”, llego y castellano para variar pero “cada ano mo pintor con las obras para arreglar la vi-
continúa. Y cargado de lienzos en el vagón hai unha normativa nova”. “Tengo el cuarto vienda de sus padres y la mudanza. ¿Quién
de las mercancías, el tren de Moncho, que galgo (por el certificado Celga que indica el sabe que nueva parada deparará a este tren
parece no quedar sin fuelle, parará en Valen- nivel de gallego), cuando consiga el quinto el futuro?
XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009
OPINIÓN I CONTEXTO 13

rural su medio de vida lo puedan hacer con dignidad, a pesar repercutió en el exceso de oferta que actualmente hay en todo
RE VIRAVOLTA S de que llevan años en lucha por modernizar sus explotaciones, el mundo”, sostuvo, y añadió que: “Esto no es una situación que
ateniéndose a las indicaciones de las sucesivas politicas agrarias solo afecta a Galicia y a España, sino que todos los países del
implantadas, no siempre lógicas ni complementarias. mundo están en un momento muy similar a la que estamos
Lupe Prado es la nueva heroína del rural. En nuestra retina viviendo aquí”. Sin embargo, los datos apuntan a que España
está ya la fotografía de esta ganadera de Vilalba subida, fuerte es el país del entorno europeo más competitivo en donde más
María M. Val y guerrera, encima de un tractor ante bajaron los precios. Al-
maria.val@xornaldegalicia.com
la Xunta, en San Caetano, reivindica- Lupe Prado representa a la nueva ganadera go pasa.
tiva, pidiendo por lo suyo, por su me- En China, el gobierno
dio de vida, y por los suyos, por esos guerrera y reivindicativa. Subida a un tractor,
Las imágenes del rural dos compañeros de Barreiros que cada pedía por lo suyo, y por los suyos
ha puesto en marcha un
curioso porgrama pen-
día tiraban, lastimosos , la leche de sus sado, dice, para mejorar
algunos apuntan al rural como vía de escape de la vacas porque una empresa se la había el bienestar de la pobla-
crisis. Sin ir más lejos, la Organización para la Cooperación y dejado de recoger. “Cando tocan a nosa xente é como se nos ción rural. Más de 20.000 universitarios se encuentran en estos
el Desarrollo Económico, que ve en el fortalecimiento de las tocasen a todos”, diría más tarde la quien es ya imagen de un momentos esparcidos por los campos del país aplicando todo
políticas rurales una fórmula para buscar nuevos motores de conflicto que lejos de apagarse, resurge con fuerza cada cierto lo que han estudiado. Algunos se ocupan de la mediación de
crecimiento económico y de creación de empleo. Sin embar- tiempo. Y los 13.000 ganaderos gallegos están ya al límite de conflictos, la mayoría relacionados con expropiaciones for-
go, viviendo las fotos de dos ganaderos gallegos en lágrimas, su supervivencia. “Cando se cierra una explotación –sostie- zosas o con la administración de los derechos de uso sobre la
expresivos rostros de los fuertes desequilibros del sector lác- ne– non só se acaba con moitos postos de traballo, senón que tierra, otros enseñan como diversificar o hacer más rentable
teo y ganadero, y leyendo las palabras del nuevo conselleiro tamén se fai moito dano ao medio en que nos atopamos”. su cosecha. Desde luego, el rural gallego no es chino, ciertas
de Medio Rural, Samuel Juárez, que, ante todo y, sobre todo, Cuotas lácteas, modernización de explotaciones...y siem- necesidades están ya cubiertas, pero con este imaginativo pro-
asegura que intentará que la intervención pública en el rural pre, sobre la mesa, el precio de la leche. Podemos recurrir a las grama han conseguido dar trabajo a numerosos parados.
sea la menor posible, se pone en duda que, de momento, Ga- palabras de la ministra Elena Espinosa para justificar las últi- Aquí no hace falta esa imaginación, solo sensatez y sentido
licia pueda mirar hacia el campo como una alternativa real . mas bajadas: “La subida espectacular de los precios durante común para poner en valor todo el rural de Galicia, su indus-
De hecho, ahora no da ni para que los que ya quieren hacer del el pasado año provocó que la producción se disparara, lo que tria, su paisaje y sus gentes. l

estase d’acordo. E tamén có 142 da mesma a ser actual. Fundador do neorrealismo


L atit ud me di a 42º 35’ N. tribuna
norma, cando di: “As facendas locais deberán e un dos pais do cinema moderno, Ro-
dispor de medios abondo para o desempeño berto Rosellini continúa a ser un dos
das funcións que a lei lles atribúe...” Pero nin- grandes referentes á hora de pensar o
guén, nin a mesma Constitución obriga nin feito cinematográfico.
fai saber que os ditos medios teñan que che- Non hai moito, a Axencia Audiovisual
José Vicente Domínguez gar aos concellos encarecidos pola burocracia Miguel Castelo Galega publicaba na súa web un texto de
opinion@xornaldegalicia.com
jovidomar@hotmail.com das Deputacións Provinciais. ¿Ou non? despedida, que asinaba o seu máximo
E xa postos a ser garantistas para cumprir representante, Manuel González. Pos-

As deputacións as leis, non debemos esquecer a disposición


adicional Terceira do Estatuto de Autonomía,
Prima della teriormente, diferentes integrantes do
sector deixaron o seu comentario no ci-
que con total claridade manifesta: “A Xunta
provinciais coordinará a actividade das Deputacións en
canto afecte directamente ó interese xeral
rivoluzione tado espazo dixital: 56 opinións diversas,
nas que latexaba a preocupación pola
posíbel desaparición de organismo tan
Como non podía ser menos, e coma tantas da Comunidade Autónoma, a estes efectos, Houbo unha época, últimos 60/pri- primordial para o destino inmediato da
outras cousas, foron os cataláns quen, xa na uniranse os presupostos que aquelas elaboren meiros 70, na que entre os cineclubistas industria audiovisual galega.
baixa idade media constituíron as primeiras e aproben ós da Xunta de Galicia”. Pero na e frecuentadores de filmotecas circula- Non resulta esaxerado afirmar que a
deputacións. Entón non eran as provinciais, realidade, ¿ quén lle obriga ás deputacións a ba a frase “Xa non se pode vivir sen Ros- AAG reeditou con rotundidade o dito de
xa que estas, sabido é, chegaron coa consti- que xunten os seus presupostos aos da Xun- sellini”, directamente atribuida ao seu “nunca con menos se fixo máis”. A re-
tución de 1812. Houbo de todo ata entón, ta ? ¿Quen coordina a quen? Se alguén pensa paisano, Bernardo Bertolucci. gularización e ampliación do sistema de
incluídas certas revoltas en tempos de Car- que existe tal obediencia, por moito que así Lonxe no tempo, esta historia segue axudas institucional, a creación de dita
los I pola imposición da sisa (de sisar). Un- o diga o Estatuto de Autonomía, que páxina informática e
ha clase de imposto indirecto que cobraba non aposte porque perde. E a maiores, do seu espazo “Flo-
a Deputación do Reino, sisándolle peso aos os baróns provinciais pódense partir da bo e x en eroso cos”, imprescindíbeis
comestibles. Ou sexa, pagando un por vez risa se lles mandan obedecer o que pres- ferramentas de infor-
de cuarto e metade. Voten a conta e verán cribe a disposición adicional Terceira.2 mación e intercomu-
que non era pouco o que sisaban. da mesma norma, que sentencia: “...As nicación, a posta en
Sen dúbida que unha vez imposta en España Deputacións exercerán as funcións que marcha dos progra-
a distribución político –territorial da pro- a Xunta lles transfira ou delegue” Ou mas “Cinemas dixi-
vincia, cociñada nas Cortes de Cádiz, fora sexa, debería mandar a Xunta, pero non tais” e “Memoria do
necesario contar cun sistema que harmo- é así e hai probas dabondo de recentes século XX”, de difu-
nizase o reparto nas diferentes rexións. Pero e flagrantes actos de rebeldía. sión e recuperación
agora, despois do cambio producido a par- É certo que chove sobre mollado. Pero de materiais audio-
tir do Estado das Autonomías, con compe- non por elo convén deixar de recordalo visuais, respectiva-
tencias case plenas para gobernar calquera de cando en vez para que algún gober- mente, son algunhas
recuncho de España, ¿que diaños pintan e no, tal que agora o do PP, con maioría das súas dinamizado-
que raios harmonizan as actuais deputacións absoluta e coas deputacións de Galicia ras realizacións.
provinciais? empatadas dúas a dúas, (para que nin- Así que, parafra-
Aínda que tan só fora por aforrar, tal que ao guén se queixe de oportunismo), sexa seando a Bertolucci
parecer se pretende có reaxuste da admi- quén de chegar a un acordo que obrigue -a través de Cesare,
nistración en xeral e mesmo da autonómica, a estes vestixios decimonónicos se non persona xe de Pri-
parecería lóxico suprimir as Deputacións. a desaparecer, (por ser cousa de máis ma della rivoluzio-
Non é esaxerado dicir que se trata dun de- altas instancias), polo menos a que non ne: “Ricorda, Fabri-
sexo case unánime ou altamente maiorita- fagan mais dispendios innecesarios e zio: Non si può mica
rio dos cidadáns. acaten o Estatuto, mesmo que cada quén. vivere senza Rosse-
Pero cando tal se propón, falta tempo para Seguro que os cidadáns prefiren que llini!”-, tamén a nós
que os que dirixen eses virreinatos, invoquen sexa a Xunta quen distribúa e harmo- cómprenos dicir: Xa
o sagrado dereito de garantir a autonomía nice o reparto dos orzamentos a través non se pode vivir sen
municipal. E entón, sacan a relucir o artigo dos seus concellos. Pregúntenlle senón a Axencia Audiovi-
140 da Constitución que tal garante. E neso aos gobernados e verán. l ANTÓN LEZCANO sual Galega. l
14 CONTEXTO I REPORTAJE XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009

UNHA FESTA DE MÁIS DE TRES SÉCULOS

A besta máis
bela é galega
A Rapa de Sabucedo é candidata oficial a ingresar na lista
de Tesouros do Patrimonio Inmaterial Cultural da Unesco

unha REPORTAxE de víctor sariego FOTOs xan xiadas

E
n xeral, os soños de cabalos, en todas te a visitar este ano as festas de Sabucedo. A
as civilizacións, amosan éxito, prospe- exposición presentouse previamente na Se-
ridade, forza… Na maioría de culturas mana Cultural de París, con tan bo resultado
antigas e modernas ocupa un lugar preponde- que, por decisión xeral, decidiuse levar a Bé-
rante na tradición oral e escrita como exem- lxica onde, por suposto, non puido faltar un
plo de sabedoría e nobreza ao cal idolatrar. E dos aloitadores, Xosé Manuel Touriño. Este,
os galegos levan empeñados en demostralo encantado coa “gran transcendencia” que ti-
con especial insistencia desde o século XVIII, vo a presentación, anunciou que intentarían
cando se retomaron as celebracións da Ra- repetila en Santiago este mesmo mes.
pa das Bestas. Parece que nos últimos anos
se lles está a recoñecer dita labor, prestando París era unha festa
certa atención e volvendo as miradas a al- Neste caso, galega. Porque alí se fraguou to-
gunhas das súas tradicións, desde diversas da a iniciativa de promocionar A Rapa. O
partes do mundo. Daquela, 2009 vai ser un Cicuga (Círculo Cultural Galego de París),
ano que, nese sentido, pode pasar á historia. unha asociación de galegos na capital france-
Esta festa foi declarada o pasado 23 de maio sa fundada no 2008, celebrou a sua primeira
candidata a converterse nun dos dez tesouros Semana Cultural nos xardíns do Trocadero,
do Patrimonio Cultural Inmaterial do Es- fronte á Torre Eiffel, como homenaxe á súa
tado, unha lista que organiza e desenvolve terra e coa intención de “dar a coñecer Ga-
o Ibocc (Bureau Internacional de Capitais licia, a súa cultura, a súa historia, folclores e
Culturais), coa finalidade de promover, di- tradición aos franceses e xentes doutras na-
vulgar, sensibilizar e salvagardar o patrimo- cionalidades”. A xornada, que se desenvol-
nio en todo o mundo. veu entre o 10 e o 17 de maio, foi inaugura- BRUXELAS Sheila míguez, unha das aloitadoras
Dous días despois, unha comitiva de Sa- da polo conselleiro de Exteriores dá Xunta, A Fundación Galicia
bucedo, asistiu en Bruxelas á presentación
dunha mostra fotográfica sobre a súa Rapa
Jesús María Gamallo e o alcalde da Estrada,
José Antonio Dueño López. Nela participou
Europa inaugurou unha “Ata non fai moito es
para promocionala con vistas a obter este a FGE coa exposición da Rapa que se achegou mostra fotográfica para

A
galardón. A colección permanecerá aberta posteriormente a Bruxelas. Segundo o presi- divulgar a festa na UE primeira e única vez que as mulle-
ata o próximo 5 de xuño na sede que a FGA dente de Cicuga, Eduardo Cuña, a iniciativa res raparon bestas antes de 1999,
(Fundación Galicia Europa) ten en Bélxica. foi visitada por “multitude de turistas aos que foi en 1936, porque os homes es-
Inaugurouse como parte dun emotivo acto lles chamou moitísimo a atención a forma en RIVAIS taban na fronte. Desde entón e ata fai
de homenaxe a Ramón Piñeiro que a aso- que se baixa aos cabalos”. As fotos do curro A Virxe do Pilar, o txistu apenas nove ou dez anos, as mulleres
ciación compostelá realizou con motivo do e da loita entre home e besta causaron “gran de Sabucedo non volveron a pisar a area
Día das Letras Galegas e que se traduciu en impacto” nun país como Francia, “recatado
e o asubío da Gomera que treme ao paso dos cabalos, a pesar
que na capital belga, durante esta xornada, e puritano, onde estas fotos sorprenderon tamén son candidatos de que durante algún tempo as de Sa-
falouse galego. pola gran natureza e amor para os cabalos a esta distinción bucedo presionaron para que esta ar-
Alí estaba a directora da FGA, Ana Ramos, que representan”. te non se limitase a mans masculinas.
que lembrou o obxectivo da agrupación des- Pero “ata non fai moito”, comenta unha
de o seu nacemento, no ano 1988: “Contri- Petición aos galegos das máis expertas loitadoras na actua-
buír a promover a cultura galega máis alá das A Rapa dás Bestas foi declarada pola Unesco lidade, Sheila Míguez, “estaba moi mal
propias fronteiras”. E, nesta ocasión, a causa no 2007 festa de Interese Turístico Interna- Ibocc (www.ibocc.org) e votar. visto” que pretendesen saltar e cortar
galega foi forxada coa proxección dun docu- cional e agora opta a entrar na lista dos dez A Convención para a protección do Pa- crinas. Neste ámbito, como noutros, o
mental sobre Piñeiro, seguida dunha charla tesouros do Patrimonio Inmaterial por de- trimonio Inmaterial da Unesco define este papel da muller, comenta Sheila, “limi-
do escritor Xavier Alcalá e a inauguración cisión do Bureau Internacional de Capitais tipo de patrimonio como os usos, represen- tábase a animar ao pai, marido ou fillo
da exposición fotográfica A Rapa das Bestas, Culturais, en cuxa decisión son decisivos os tacións, expresións, coñecementos e técni- desde as gradas ou, como moito, a cami-
ou sentir du Pobo: Sabucedo. Nela recóllese votos dos cidadáns. Tanto desde o Concello cas que as comunidades, os grupos e incluso ñar cos cabalos polo monte”.
unha selección de imaxes de autores de todo da Estrada, como na propia poboación de Sa- as persoas recoñecen como parte integrante Paradoxicamente, “as nenas e mozas
o mundo que dirixiron a súa atención, a súa bucedo, instan a todos os galegos a partici- do seu acervo cultural. que empezan agora teñen a idade na que
arte, o seu obxectivo, para os cabalos galegos, par nesta nominación. Como recoñeceu Xosé Ademais da Rapa dás Bestas, ata agora fo- eu quería ser aloitadora e non me deixa-
motivo de inspiración artística internacional Manuel Touriño, respecto á presentación en ron declarados candidatos a esta distinción, ron”, explica. Ela, que leva as últimas seis
desde fai uns anos. Bruxelas, “tivo moita repercusión”. Aínda así, e competirán con ela: o Filandón de León, a tempadas saltando ao cabalo e rapan-
Alí estaba tamén a tenente de alcalde da “botamos en falta máis apoio das institucións lenda do Lagarto de Malena de Jaén, o Txistu do crinas laméntase, aos seus 31 anos,
Estrada –concello pontevedrés ao que per- e máis medios para aquelas asociacións que do País Vasco, a festa do Curpillos de Burgos, de que non a deixasen “saltar antes”. A
tence Sabucedo– e a concelleira de Turismo, nos axudan”, dixo. Esta sería unha “oportu- a tradición da Virxe do Pilar, en Zaragoza, o súa paixón pola rapa responde ao este-
Raquel López, quen explica que a iniciativa nidade”, explica tamén Raquel López, quen Festival Internacional de Santander, o Canto reotipo local nun sentimento que lle foi
tivo “unha acollida moi boa”. Ata tal punto que engade que, para dar o apoio a esta tradición da Sibil de Mallorca, a Bienal de Flamenco transmitido polo seu pai Samuel como
incluso Alcalá comprometeuse persoalmen- galega, o mellor é entrar na páxina web do sevillana e o Asubío da Gomera. n unha arte, unha paixón, unha responsa-
XORNAL DE GALICIA 31 de MAIO de 2009 REPORTAJE I CONTEXTO 15

UN ANIMAL DE 50 MILLÓNS DE ANOS


Os espectadores miran como
traballan os aloitadores no curro

O DERRADEIRO
GALEGO SALVAXE
É pouca toda a publicidade que se faga desta festa, que
se celebra o primeiro fin de semana de xullo
UNHA REPORTAXE DE V. S. FOTOS X. X.

O
cabalo ten uns 50 millóns de anos. XOSÉ MANUEL TOURIÑO

É o derradeiro elo dunha cadea “A rapa necesita de


de sabios animais que naceu en
Norteamérica de onde pasou, polo seu
máis medios e apoio
propio afán viaxeiro e investigador, a institucional”, di o
América do sur e Asia, onde as culturas aloitador máis veterán
humanas que atopou levárono de regreso
ao seu berce de orixe para pagarlle o favor,
exterminándoo na maioría de lugares SAMUEL TOURIÑO

do mundo. Desde entón, suponse que o Con só once anos, leva


cabalo rexistrou no seu código xenético
esta ameaza, polo que non se entende cos
cinco “tirándose no
humanos aos que só lle queda admiralo, curro”, seguindo
protexelo, competir coa súa beleza, a a tradición familiar
súa natureza e a súa esencia primitiva.
Unicamente quedan algúns cabalos salvaxes
en Mongolia, os famosos Przewalski, e
quizais uns poucos en Francia, Australia
e, sen que o tempo, as culturas e os medios
de comunicación o poñan de manifesto á dúbida. Ben o sabe o actual aloitador
xustamente, en Galicia, oculta a súa máis veterán, Xosé Manuel Touriño, que
transcendencia quizais polo presunto arte con 44 anos, desde os 16 nestes lindes,
da tauromaquia, onde, paradoxicamente aínda treme a voz de ilusión, de respecto,
MÁIS EXPERTAS tamén se utiliza e denigra, ao cabalo en de recoñecemento cando fala da Rapa. El
prol dun discutible arte imposto. Pero é un dos membros da Asociación dá Rapa

staba mal visto que saltase unha muller” parece que falar de cabalos en Galicia
pode poñer as cousas no seu sitio. Na
dás Bestas de Sabucedo que na actualidade
derrocha esforzo e traballo para desenvolver
Rapa, festa transcendental, tradicional, cada ano este encontro, cada vez máis
ancestral, máxica e necesaria, o ser humano internacional e transcendente, que segundo
volve á esencia da Natureza, á expectativa, conta, necesita de máis “medios e apoio
ao servizo do animal que lle fascina. Os institucional”.
aloitadores son intermediarios da historia,
do primitivo orixe; mediadores dunha AS NOVAS XERACIÓNS
tradición, mensaxeiros da humildade; Entre as novas xeracións, está Samuel
e vo c adore s d a m a g n a n i m id ad e d a Touriño, que con tan só once anos leva
Natureza; testemuñas, no curro, de quen máis de cinco “tirándose no curro” e que
é o ser humano e do que debe ao planeta… ao igual que a maioría de aloitadores, está
Toda promoción ds Rapas é poUca. Ben o nisto por tradición familiar. Sorprende a
souberon entender desde fóra de Galicia seguridade e a seriedade coa que describe o
multitude de artistas, pensadores e medios seu labor, a súa obriga: “separar aos cabalos
de comunicación que, cada ano e cada vez dos potros”, coma se fóra algo normal,
con máis forza, contan a todo o mundo como se se puidese restar importancia á
quen son estes homes e mulleres que paixón e o respecto que lle infunde ir, cada
cortan crinas e coidan do seu tesouro ano, a vivir esta experiencia cos cabalos,
Sheila Míguez, enriba dos cabalos non material. aínda que de momento só rape aos potros.
Porque medo, “xa non teño tanto”, di,
A TRADICIÓN lembrando coma se fóra unha anécdota
bilidade, unha experiencia “imposible” de nese momento paralízanse os sentidos, Ao amencer os veciños de Sabucedo, doutro. Aínda recorda de cando, con “cinco
describir que unha vez realizada se grava non oes, non ves, non sentes, só está o parroquia do Concello da Estrada, en ou seis anos”, e no colo do seu pai, entrou
no sentimento e na lembranza para “ob- cabalo e ti”, alude Sheila. No entanto, a Pontevedra, rondan a baixada, marcando por primeira vez no curro e non fixo máis
viar calquera asunto e saltar ao curro, sen aloitadora recoñece que, a pesar de todo, camiño, dirixidos polos aloitadores nun que chorar. Agora vai con ilusión. “É algo
pensalo”. o papel do home é máis activo, e máis contorno privilexiado de 45 quilómetros que hai que facer”, explica. Dálle moita
“responsable aínda que só sexa por que cadrados onde buscan ás bestas. Tras “tensión e emoción”, a pesar de ter que
A SEGURIDADE DEPENDE DOS HOMES polo xeral teñen máis forza física e máis producirse o encontro, xántase, tómanse “madrugar moitísimo”, o que menos “graza
“Aínda que non queiras, unha vez que estás experiencia por ter participado sempre”. forzas, templan os nervios e marchan, en lle fai”. En compensación, sérvenlle o seu
aquí, a adrenalina e a emoción mandan” por Afirma que, cando entra ao curro, a unión case sagrada, ritual, máxica, de novo a amor aos animais e o gran sentimento de
riba de seu peligrosidad ou consecuencias. súa seguridade “depende deles” así que Sabucedo. Alí espera o curro, espectacular, “importancia e responsabilidade” que lle
“É indescritible, aínda que soe típico, pero agradece que estean alí e a guien.  pero perigoso, aínda que non hai lugar confire o cabalo. 
Xornal de Galicia SSUUPPLLEEM
MEEN
NTO
TO DDO
EML IDNOI C
MAI N
L GO 10 D E N3OV
1 DIE M
MBARI O
E D E 2 0 0 9.
8. NÚMERO 2
050
Director: Jose Luis Gómez Coordinadores: María Val e Xabier R. Blanco Maquetación: María Sabarís Redacción: Rúa Galileo Galilei, 4B Polígono Industrial A Grela. 15008 A Coruña Teléfono: 981100 650 contexto@xornaldegalicia.com

INTERNACIONAL

XULIO RÍOS.
Director do IGADI

PACTO DE VARSOVIA
Vinte anos atrás comezaba en Varso-
via por estas datas a fin do século XX.
O sindicato Solidarnosc e o POUP
(Partido Obreiro Unificado Polaco)
sentaban nunha mesa redonda que
anunciaba a liquidación efectiva da
guerra fría en Europa. En Moscova, a
negativa de Gorbachov a dar o visto e
prace ao uso da violencia estatal para
reprimir aquel movemento obreiro
inspirado pola xerarquía católica que
idealizaba a aquel outro Ronald Re-
Un doctorado es para muchos
agan que cabalgaba pola guerra das
estudiantes una buena manera para
galaxias contra o imperio do Mal, non
ascender en su carrera académica
deixaba outro camiño que a negocia-
ción para saldar o crecente déficit de
lexitimidade das democracias popu-
lares do Leste europeo. Nesa Varsovia
La venta de tesis doctorales, con precios en torno a los 50.000 euros, se convierte que violentaba pacificamente aque-
la doutrina Brezhnev que limitou a
en un lucrativo negocio en Portugal. En muchos casos se trata de trabajos plagiados soberanía dos países do tamén cha-
mado Pacto de Varsovia, fabricouse

EL TIMO DEL DOCTORADO


a pica que había demoler o muro de
Berlín cinco meses máis tarde.
A conversión de Polonia, co polaco
Karol Wojtyla á fronte do Vaticano,
afondou na reversibilidade do pro-
UN REPORTAJE DE PATRICIA AMEIJEIRAS FOTO XDG ceso histórico iniciado en 1917 na
Rusia zarista, onde ata entón só se
contemplaba a posibilidade de pa-
sos cara adiante. Décadas de cons-

L
as exigencias de un mundo laboral ca- investigación realizados o reconocidos por el plagio existió siempre, también antes de trución do home novo resultaron in-
da vez más competitivo obligan a una las universidades lusas. Esta base de datos, internet, pero entonces “no había tantos me- frutuosas para evitar a emerxencia
formación mayor y más especializada. gestionada por el Observatorio de Ciencia dios como ahora para detectarlo”. Como las do fanatismo católico máis recalci-
En Portugal, donde la titulación académica y Tecnología, bajo tutela del Ministerio de bases de datos científicas que permiten bus- trante, mentres o adoutrinamento
se pone antes del nombre de las personas –el Enseñanza Superior, no tiene mecanismos car a través de palabras clave, apunta. no marxismo-leninismo derivaba na
señor doctor o el señor ingeniero fulanito de de alerta para trabajos que sean plagios. Eso formación de sindicatos obreiros al-
tal–, tener un doctorado es uno de los me- debe ser “responsabilidad del jurado de eva- IMPUNIDAD TOTAL ternativos que reivindicaban a eco-
jores pasaportes hacia un buen trabajo. De luación, que debe estar informado y analizar Otro problema para frenar esta ola de pla- nomía de mercado e a explotación
ahí que, en los últimos diez años, los doc- con detalle los trabajos”, argumentan fuen- gios es la impunidad. Cuando un alumno do home polo home. Válanos Deus!
torados se hayan masificado. Sin embargo, tes del ministerio. es descubierto, se le pide que abandone la A Conferencia Episcopal Polaca, a
no es oro todo lo que reluce, y en los bajos El precio de una tesis doctoral depende del defensa de su tesis, pero se podrá volver a terceira pata da mesa, afianzábase
fondos de ese elitista mundo académico ha nivel de exigencia y del tema a abordar, expli- presentar. Eso le pasó a un alumno, que por como a nova viga salvadora.
surgido un lucrativo negocio: el del plagio, la ca un profesor universitario, que reconoce, razones obvias no quiere dar su nombre. “Lo O mundo ao revés? Tiñan razón os
falsificación y la venta de las tesis doctorales. al igual que muchos otros, que ese mercado admití, no tenía otra opción. Aunque luego históricos Jacek Kuron e Karol Mod-
El precio de una ronda los 50.000 euros. Y el existe y es difícil de parar, pero que si no se reclamé a quien me la hizo, porque pagué por zelewski, polacos tamén, ao criticaren
fenómeno no solo afecta a las tesis; también hace se corre el riesgo de desprestigiar los una tesis, pero no para que la plagiaran de o socialismo de cuartel que Stalin e o
se venden trabajos de facultad y proyectos doctorados. otras en internet. Eso lo hubiera hecho yo”, PCUS propagaron polo mundo adian-
de fin de carrera. Un doctorado es para mu- admite. Ahora, volverá a defenderla dentro te como equivalente do único proto-
chos una condición para ascender en su ca- ARGUMENTACIÓN Y CREATIVIDAD de un año. En esta ocasión, el trabajo será su- tipo posible de liberación. Negando
rrera académica, y para otros una garantía Por ello, algunas universidades, como la Lu- yo. Al final, “el riesgo es poco y si no te pillan a democracia e o pluralismo, as boas
para sobrevivir en el mercado laboral. De sófona, han optado por tomar medidas y han el resultado puede ser un ascenso laboral o intencións remataron por afogar as
ahí que abunden los que no dudan en pagar instalado el programa informático Ethorus, un mejor puesto de trabajo”, explica María, esperanzas de emancipación culmi-
por ello. El resultado, un negocio que crece e que facilita la detección de plagios. Una idea que está realizando un doctorado en gestión. nando todo nun nivel de miseria po-
incluso se anuncia en internet. El problema, aplaudida por muchos docentes. Cristina Pon- Ella no ha comprado su tesis, pero reconoce lítica nada edificante e co que pouco
además del fraude académico, es que muchas ta, profesora de Ciencias de Comunicación de que lo haría si tuviera dinero. Alguien que sí futuro podíase construír. Aquela crí-
de esas tesis son plagios. La propia red es la la Universidad Nova de Lisboa, reconocía al la compró y pagó 45.000 euros se justifica: tica inicial recollida na Carta aberta
mejor fuente de información, ya que cuenta Diario de Noticias que “es imposible eliminar “La comencé yo, pero por mi trabajo no tenía ao Partido (1964), subscrita dende a
con herramientas perfectas para encontrar el riesgo de plagio y es muy difícil controlarlo, tiempo, y necesitaba acabarla cuanto antes”. esquerda por ambos dirixentes, rema-
trabajos que plagiar realizados en cualquier especialmente en tesis de 700 páginas, ya que Asume que pagó mucho dinero, pero espera tou, previo paso polo cárcere, nunha
parte del mundo. todo está disponible online”. Sin embargo, “que merezca la pena” ya que le supondrá “la proclama antisistema que recolleu
La mejor de esas herramientas quizá sea se puede intentar desenmascarar al impos- posibilidad de ascender”. Aunque reconoce apoios en ámbitos onde nunca conta-
el Registro Nacional de Tesis Doctorales en tor en su defensa de la tesis, “exigiendo más que “no está bien”, considera que solo pagó ra. Non se debe menosprezar o valor
Curso, creado en 2002 y que tiene una base de capacidad de argumentación y creatividad, “por el trabajo de campo”, ya que la tuvo que das ideas por moito que os intereses
datos on line y de libre acceso. Lo que permite y verificando si hay o no trabajo de campo”, “estudiar a fondo para poder defenderla”. Al aconsellen outra cousa. 

a cualquiera consultar todos los trabajos de argumenta la docente. Además, recuerda, final, todo se reduce a dinero. 

Vous aimerez peut-être aussi