W.

TOMASZ Z AKWINU

S. TH. II-II, Q.133: O MAODUSZNOCI (PUSILLANIMITAS)

ART.1

CZY MAODUSZNO JEST GRZECHEM?

[] W kadej rzeczy tkwi wewntrzna skonno do wykonywania dziaania odpowiedniego dla jej mocy: staje si to jasne w wypadku wszystkich rzeczy naturalnych, zarwno oywionych, jak i nieoywionych. Ot jak w ramach zadufania [praesumptio] kto przekracza miar swej mocy, gdy siga po rzeczy wiksze, ni moe tak te maoduszny nie dostaje do miary swej mocy, gdy odmawia denia do tego, co jest do jego mocy dostosowane. Std jak grzechem jest zadufanie, tak grzechem jest maoduszno. Std te suga, ktry otrzymane od pana pienidze zakopa w ziemi i nie puci ich w obieg powodowany pewnym maodusznym strachem, zosta przez pana ukarany, jak mowa w Mt 25 i k 19. [] Na 3. Take maoduszno moe wypywa z pychy: gdy mianowicie kto nazbyt ufa swemu wasnemu wyczuciu [proprio sensui innititur], ktre mwi mu, e nie starczy mu si na co, na co si mu starczy. Std mowa w Ksidze Przysw 26[,16]: Leniwy ma si za mdrzejszego od siedmiu mwicych rozumnie. Nie jest bowiem wykluczone, e kto pod pewnymi wzgldami mierzy za nisko, a pod innymi si wynosi. Dlatego te Grzegorz powiada [] o Mojeszu, e byby pyszny, gdyby przyj przywdztwo nad swoim ludem bez obaw, i znw byby pyszny, gdyby odmwi podporzdkowania si rozkazowi pochodzcemu z gry.
ART.2

CZY MAODUSZNO PRZECIWSTAWIA SI WIELKODUSZNOCI?

[] Na 3: Co do swego gatunku maoduszno jest gorszym grzechem, anieli zadufanie, jest bowiem odstpstwem od dbr, co jest najgorsze, jak mowa w IV ksidze Etyki nikomachejskiej; o zadufaniu jednak powiada si, e jest najnikczemniejsze z uwagi na pych, z ktrej pochodzi.
Q.35:

O LENISTWIE (ACEDIA)

ART.1 CZY LENISTWO [ACEDIA] JEST GRZECHEM?

[] Wedug w. Jana Damasceskiego lenistwo [ acedia] jest pewnym rodzajem smutku powodujcego ociao [tristitia aggravans] smutku przytaczajcego ducha ludzkiego w taki sposb, e nic robi mu si nie chce. [] Dlatego te lenistwo [ acedia] ma w sobie pewien wstrt do dziaania [taedium operandi]. Ot taki smutek zawsze jest zy: czasem sam w sobie, czasem z uwagi na skutki. Sam w sobie bowiem zy jest taki smutek, ktrego przedmiotem jest to, co jest pozornie zem, a w samej rzeczy dobrem, podobnie jak i na odwrt: sama w sobie za jest rado, ktrej przedmiotem jest to, co jest pozornie dobrem, a w samej rzeczy zem. Ot poniewa dobro duchowe jest prawdziwym dobrem, smutek, ktrego przedmiotem jest zo duchowe, jest sam w sobie zy. Smutek natomiast, ktrego przedmiotem jest to, co jest w samej rzeczy zem, moe by zy z uwagi na swe skutki, gdy mianowicie powoduje tak ociao czowieka, e w ogle odciga go od dobrego czynu; std te Aposto w II Licie do Koryntian 2[,7] nie chce, by pokutujcy by pochonity wikszym smutkiem z powodu grzechu. Poniewa wic lenistwo [acedia], o ktrym tu mwimy, jest smutkiem, ktrego przedmiotem jest dobro duchowe, jest ono ze dwojako: i samo w sobie, i z uwagi na swoje skutki.

ART.2 CZY LENISTWO [ACEDIA] JEST SPECJALNYM GRZECHEM?

[] Skoro lenistwo [acedia] jest smutkiem majcym za przedmiot dobro duchowe, jeli dobro duchowe bierze si w sensie oglnym, lenistwo [ acedia] nie ma charakteru jakiej specjalnej wady [odrbnej od innych], poniewa, jak bya mowa, kada wada ucieka od dobra duchowego waciwego dla przeciwnej jej cnoty. [] Trzeba wic powiedzie, e wrd dbr duchowych jest pewien porzdek, poniewa wszelkie dobra duchowe tkwice w aktach poszczeglnych cnt s ukierunkowane na jedno dobro duchowe, ktrym jest dobro Boskie dotyczy go za specjalna cnota, mianowicie cnota mioci [caritas]. Std te do kadej cnoty naley rado z waciwego dla niej dobra duchowego, ktre tkwi we waciwym jej akcie; do cnoty mioci za [ caritas] naley w sposb szczeglny ta duchowa rado, ktr kto raduje si dobrem Boskim. Podobnie te ten smutek, ktrym kto smuci si dobrem duchowym tkwicym w aktach poszczeglnych cnt, nie naley do jakiej specjalnej wady, lecz tkwi we wszelkich wadach. Smutek natomiast majcy za przedmiot dobro Boskie, ktrym cieszy si cnota mioci [ caritas], naley do specjalnej wady, ktr nazywa si lenistwem [acedia].
ART.4 CZY LENISTWO [ACEDIA] JEST GRZECHEM GWNYM?

2. Grzegorz w Moraliach wskazuje siedem crek lenistwa; s nimi: nikczemno [ malitia], nienawi [rancor], maoduszno [pusillanimitas], rozpacz [desperatio], gnuno [torpor] wzgldem przykaza, bkanie si [vagatio] myli po rzeczach niegodziwych [] Na 2. Grzegorz trafnie wskazuje crki lenistwa [acedia]. Poniewa bowiem, jak powiada Filozof w VIII ksidze Etyki nikomachejskiej, nikt nie moe trwa dugo w smutku bez adnych radoci z koniecznoci ze smutku pochodzi co na dwa sposoby: po pierwsze przez to, e czowiek odstpuje od rzeczy, ktre go smuc, po drugie e przechodzi do innych, ktre sprawiaj mu rado; tak te ci, ktrzy nie mog cieszy si radociami duchowymi, przechodz do cielesnych, jak powiada Filozof w X ksidze Etyki nikomachejskiej. W ucieczce podyktowanej smutkiem postpuje czowiek tak: najpierw ucieka od rzeczy, ktre go zasmucaj, a potem podejmuje walk z tymi rzeczami, ktre przynosi smutek. Ot dobrami duchowymi, ktrymi smuci si lenistwo [ acedia], s zarwno cele, jak i rodki do celu. Ucieczka od celu dokonuje si w rozpaczy [ desperatio]. Ucieczka od dbr sucych celowi, jeli s to rzeczy trudne, ktre s przedmiotem rad, dokonuje si w maodusznoci [ pusillanimitas]; jeli za s to rzeczy nalece do oglnie rozumianej sprawiedliwoci dokonuje si w gnunoci [torpor] wzgldem przykaza. Walka natomiast z dobrami duchowymi, ktre s powodem smutku, czasem kieruje si przeciw ludziom, ktrzy do dbr duchowych prowadz, i to wanie jest nienawi [ rancor]; czasem za kieruje si ku samym dobrom duchowym, ktrych zaczyna si nie cierpie, i to wanie jest nikczemno [malitia]. O ile za wskutek smutku, ktrego przedmiotem s dobra duchowe, kto przechodzi do przyjemnych rzeczy zewntrznych, jako crk lenistwa wymienia si bkanie si myli po rzeczach niegodziwych [evagatio circa illicita].