KnowHow is een uitgave van Norit NV

Jaargang 12 | 2009 nr 2
De nieuwe BMF generatie van Norit biedt brouwers meer duurzaamheid en flexibiliteit |6 De nieuwe IntelliTop 2.0 is niet alleen een lust voor het oog | 15

De grootste MBR in de moutindustrie draait uitstekend | 20

Verder in dit nummer:

Water | 3 Worldwide | 4 Activated carbon | 18 Beverage | 22

Highlights

| 12

Norit Clean Technologies voor een duurzame toekomst

Consumenten hebben sterke persoonlijke voorkeuren voor dranken en zijn bijzonder merkvast als het specifiek op frisdranken en bieren aankomt. Toch kunnen producenten niet alleen daarop vertrouwen. Ze moeten altijd oog houden voor de wensen van de consument. Smaak, gemak en afwisseling zijn zeer zeker belangrijk, maar consumenten laten hun keuze steeds meer afhangen van hoe groen het product en de producent volgens hen zijn. De drankenindustrie heeft deze trend opgepikt en loopt voorop bij het beschermen van het milieu en de realisering van een veelbelovende toekomst. De producten en oplossingen van Norit leveren een belangrijke bijdrage aan deze duurzaamheidsinspanningen. Norit Clean Technologies consumables, componenten en gestandaardiseerde systemen van wereldklasse helpen onze klanten wereldwijd geld te besparen en het milieu te ontzien, hun doelen voor vermindering van waterverbruik te realizeren en hun bestaansrecht veilig te stellen. In het algemeen bieden Norit's Clean Technologies een hogere procesefficintie, langere levensduur en kostenbesparing, wat weer tot een duurzamere bedrijfsvoering leidt. Duurzaamheid is meer dan alleen maar een woord. Duurzaamheid staat voor rekening houden met de economische levensvatbaarheid van bedrijven, klanten en werknemers, milieuvriendelijk behoud van natuurlijke grondstoffen en maatschappelijke verantwoordelijkheid voor het in stand houden en waar nodig verbeteren van de kwaliteit van leven op aarde. Anderen definiren het directer en kenmerken duurzaamheid als een drieledig resultaat economisch, sociaal-cultureel en milieutechnisch. En van de wereldwijd toonaangevende bedrijven definieert duurzaamheid eenvoudigweg als zinvol presteren. Van alle industrien was de drankenindustrie n van de eerste die officile duurzaamheids-programmas ging ontwikkelen. Alle bedrijven in de drankenindustrie zijn voor de vervaardiging van hun producten afhankelijk van voldoende water van goede kwaliteit. Daarnaast wordt de wereld geconfronteerd met de dreiging van een ernstig langdurig watertekort. Daarom is dit een groot aandachtspunt voor duurzaamheid. Belangrijke producenten melden een aanzienlijke reductie in waterverbruik in de afgelopen drie jaar. Sommige streven daarin zelfs hun doel voorbij van minder dan vier liter waterverbruik per liter bier of twee liter waterverbruik per liter geproduceerde drank. Deze aanzienlijke reducties zijn het resultaat van bekwaam management, praktische procedures, metingen en controles en efficinter gebruik van bestaande apparatuur, ondersteund door een gentegreerde aanpak van beheer en geoptimaliseerd gebruik van water. Als de drankenindustrie echter haar bestaansrecht wil veiligstellen en aan de steeds strengere eisen betreffende kosten en milieu wil voldoen, zullen zij en anderen met hen moeten investeren in het verbeteren van de kwaliteit en wereldwijde beschikbaarheid van water door toepassing van innovatieve technologien voor watergebruik en waterhergebruik. Sinds de laatste vakbeurs Drinktec zijn er vier jaar voorbijgegaan. In die tijd heeft Norit hard gewerkt aan het verfijnen van onze beproefde technologien, het zo goed mogelijk ondersteunen van onze klanten met onze kennis, ervaring en diensten en aan R&D. Onze uitgebreide portefeuille met meer dan tien recentelijk gepresenteerde innovatieve producten en duurzame oplossingen die in nauwe samenwerking met klanten uit een brede reeks drankspecialiteitgebieden zijn ontwikkeld, wordt gepresenteerd tijdens de Drinktec, die dit jaar van 14-19 september in Mnchen plaatsvindt. U bent van harte welkom bij onze stand in Mnchen of in een ander land bij een andere gelegenheid. We hopen u gauw te helpen geld te besparen, het milieu te beschermen en met u samen te werken aan een duurzame toekomst! No doubts. Norit. Just proof. Ren Kuipers CEO Norit NV

KnowHow

Water

Water in brouwerijen
het zich permitteren om de continuteit van het bedrijf op het spel te zetten of de druk van water- en afvalwaterkosten op de bedrijfslasten te negeren. In verschillende landen, waaronder India en Tanzania, zijn er gevallen waarin het waterverbruik van de brouwerijen indruist tegen de behoeften van de lokale gemeenschap. Situaties als deze leiden tot versnelde wetgeving van de overheid en verplichte investeringen door de brouwerijen. In dergelijke gevallen zetten brouwerijen een stap vooruit op het pad van de duurzaamheid om te vermijden dat ze publiekelijk aan kritiek worden onderworpen die hun kostbare merk en reputatie kan schaden. Met 90 jaar ervaring en een uitgebreide reeks watertechnologien is Norit als geen ander in staat om brouwerijen te helpen een duurzame waterstrategie toe te passen. De actieve kool, membranen, pompen en kwaliteitsbeheersingsapparatuur van Norit behoren allemaal tot de wereldtop. Met deze geavanceerde technologien, samengebracht in een gentegreerd ontwerp zoals het duurzame brouwerij concept van Norit, kan een waterbesparing van meer dan 50 procent worden gerealiseerd in vergelijking met een moderne brouwerij. Norit heeft zijn gezamenlijke wereldwijde water- en brouwervaring gebundeld in een uitgebreide water-audit om brouwerijen en mouterijen te helpen een duurzame waterbalans te bereiken. Tijdens de Norit Water Audit bepalen Norit en een team van de brouwerij de water footprint van de brouwerij door de diverse waterstromen in kaart te brengen en te onderzoeken. Tijdens deze beoordeling worden mogelijkheden voor de vermindering van het waterverbruik vastgesteld, evenals mogelijke systeem- en technische aanpassingen om de waterconsumptie verder te reduceren. De Norit Water Audit wordt afgesloten met een financile paragraaf, omdat Norit zich als geen ander beseft dat duurzame maatregelen ook zakelijk zinvol moeten zijn.

Wereldwijd zien brouwerijen zich genoodzaakt waterbesparingsprogrammas serieus in overweging te nemen, omdat ze worden geconfronteerd met het feit dat meer dan 70 procent van het gebruikte water als afvalwater eindigt. Internationaal opererende brouwerijen, zoals SABMiller en Heineken, hebben duidelijke en ambitieuze doelen voor de reductie van waterverbruik in hun duurzaamheidsrapporten opgenomen. Met doelen van 3-4 hl waterverbruik per hl bier als de minimumeis worden waterbeheerprogrammas toegepast, trainingen voor werknemers aangeboden en wordt er in waterfiltratietechnologie genvesteerd. Het urgentiebesef is groot. Stijgende waterkosten, risicos van bedrijfsstagnatie, slechte waterkwaliteit en een wereldwijd toenemende vraag naar zoet water dwingen de brouwerijen om nu actie te ondernemen. Ook al heeft de waterschaarste niet op elke brouwerij ter wereld dezelfde invloed, toch kan niemand

Overzicht van de Norit Water Audit: Strategische doelen & richting Duurzame doelen & richting Water-targets Huidig waterprofiel Waterintensieve processen Waterreductie-targets per proces Waterreductiemogelijkheden & -oplossingen Business case Prioriteiten & actieplan

Henk Schonewille

KnowHow

Norit News
Sustainability Award voor Marina Barrage Singapore
Het Marina Barrage-project in Singapore, dat door de Public Utilities Board van Singapore is opgezet en waarbij pompen van Norit Nijhuis worden gebruikt, heeft de Superior Achievement Award gewonnen in een wedstrijd die georganiseerd werd door de American Academy of Environmental Engineers (AAEE). Deze prijs wordt gezien als n van de hoogst aangeschreven internationale prijzen voor duurzame projecten. De Marina Barrage is niet alleen een voorbeeld van stedelijke waterduurzaamheid, maar voldoet ook aan de verplichting van de landelijke waterorganisatie om het milieu te beschermen. De zeven drainagepompen, die gebruikt worden om het waterniveau in het bassin van de Marina Barrage onder controle te houden, hebben elk een pompcapaciteit van 40 m3 water per seconde.

Pompen voor de Asian Games, Guangzhou

Norit Nijhuis heeft recent een opdracht ontvangen van een groot waterbedrijf in Guangzhou, P.R. of China, voor de levering van twaalf grote splitcase pompsets. Aangezien de Asian Games in november 2010 in Guangzhou worden gehouden, zijn de pompsets nodig om aan de extra drinkwaterbehoefte te kunnen voldoen. Een belangrijke reden voor de klant om voor Norit Nijhuis te kiezen is het extreem hoge rendement van de pompen. Dit levert het waterbedrijf een aanmerkelijke besparing in de energiekosten op.

Legionella-uitbraak in ziekenhuis
In juni 2009 werd tijdens een routine controletest in Ziekenhuis Medisch Spectrum Twente (MST) de legionellabacterie aangetroffen. Het ziekenhuis besloot meteen alle 200 douches op deze locatie van Norit Filtrix H2OK ShowerFilters te voorzien om de veiligheid van de patinten te waarborgen. Dankzij het uitstekende teamwork waren de douchefilters binnen twee uur op locatie. En door de plaatsing van deze point-of-use-bescherming kreeg het ziekenhuis de tijd om te werken aan structurele maatregelen om de groei van de legionellabacterie in het leidingsysteem tegen te gaan, door een goede controle van de status van het waterleidingsysteem en een grondige desinfectie van dat systeem. De legionellabacterie kan de zogenoemde veteranenziekte veroorzaken, die levensbedreigend kan zijn voor patinten met een verzwakt immuunsysteem. Na de plaatsing van de douche-

filters voerde Norit Filtrix een controleprogramma uit, waaruit bleek dat de filters de legionellabacterie effectief tegenhielden: de patintveiligheid is nooit in het geding geweest.

KnowHow

knowhow@norit.com

Fosters Australia standaardiseert op c-DGM voor bier

Fosters, een vooraanstaande wereldwijde drankproducent en in Australi/het Pacifische gebied ht toonaangevende bedrijf voor alcoholische dranken, heeft de c-DGM van Norit Haffmans als standaard gekozen. Toen we Fosters in 2008 bezochten, waren ze op zoek naar een nieuw systeem voor zuurstofmeting om de doelmatigheid te optimaliseren en de kwaliteitswaarborging te verbeteren, aldus Emmanuel Rurema, Sales Manager Quality Control. Met de hulp van de lokale sales- en servicepartner (JWII), Melanie Hignett en Glen Wright (beide Fosters Yatrala Queensland), besloot Ian McInerney, analytical specialist van Fosters, de c-DGM voor de hele Fosters partnergroep eind 2008 te valideren. Naast de aantrekkelijke kosten-batenverhouding en goede inpasbaarheid in de bestaande processen waren de belangrijkste redenen om hun bestaande Total Package Analyzer door de c-DGM van Norit Haffmans te vervangen de volgende:

Norit Sdmo Academy

Kostenbesparing Lagere investeringskosten n apparaat voor de meting van CO2 en O2 Lagere bedrijfskosten: - eenvoudiger te onderhouden - minder bierverlies - minder frequent kalibreren Accuraat productbeheer Reproduceerbaar en niet afhankelijk van een operator

Aan het einde van de lente werd de Norit Sdmo Academy officieel geopend door enkele leden van de Raad van Bestuur van Norit (Ren Kuipers, Bernard ten Doeschot en Menno M. Holter-man) en Managing Director Oliver Rupps. Op regionaal niveau openden Rupps en de Minister van Economische Zaken van BadenWrtemberg, Ernst Pfister, de Academy.

Uitmuntende prestatie pompen Norit Nijhuis in Sydney

Pompen met een gemeten efficintie van 92 procent besparen energiekosten
Voor het Sydney Desalination Project in Kurnell heeft Norit Nijhuis onlangs twee split-case-pompen geleverd met een gemeten rendement van meer dan 92 procent. Samen met het gemeten motorrendement is de totale energiebesparing voor de klant meer dan 4 procent hoger dan gevraagd. Dit leidt tot een potentile besparing op de energiekosten van 70.000 per jaar. waterleidingsysteem van Sydney gepompt. Deze waterdistributie over een dergelijke lange afstand vereist zeer rendabele pompprestaties. De Water Delivery Alliance (WDA) is verantwoordelijk voor het bouwen van de pijplijn en gaf Norit Nijhuis opdracht pompen te ontwerpen die aan de gewenste eisen voldoen. Volgens het contract moest een capaciteit van ongeveer 4.000 m3 per uur en 8.000 m3 per uur worden bereikt. De twee split-case-pompen zijn dienovereenkomstig voor dit project ontworpen en geproduceerd. Met een gemeten rendement van ruim 92% tonen de tests van de pompen in de testfaciliteit van Norit Nijhuis zelfs betere resultaten dan vereist, wat resulteert in aanzienlijke besparingen op de energiekosten. Wanneer het volledige project is afgerond, zal dagelijks via het bestaande stedelijke waterleidingnetwerk 250 miljoen liter drinkwater naar de 1,5 miljoen mensen in het gebied rond Sydney gedistribueerd worden.

De twee pompen zijn genstalleerd in het pompstation in Kurnell en zorgen ervoor dat het gezuiverde water in het drinkwaterleidingnet wordt gepompt. Het Sydney Desalination Project in Kurnell is n van de oplossingen die in de behoefte aan drinkwater voorziet, aangezien de watervoorziening in de grootste stad van Australi door klimaatverandering, bevolkingsgroei en droogte wordt bedreigd. Ongeveer 15 procent van het drinkwater van Sydney zal uit deze ontziltingsinstallatie afkomstig zijn. Het water wordt na de omgekeerde osmose (RO, reverse osmosis), een proces waarbij ook duplexpompen van Norit Nijhuis worden ingezet, in drinkwatertanks opgeslagen. Vanuit de tanks wordt het water door een 18 kilometer lange pijplijn in het

KnowHow

Beverage

De nieuwe BMF generatie van Norit biedt brouwers meer duurzaamheid en flexibiliteit
De brouwerij-industrie is op het gebied van duurzaamheid aangekomen op het point of no return. Nu de industrie haar maximumpotentieel heeft bereikt, worden conventionele oplossingen ingeruild voor clean technologies, technologien die voldoen aan de steeds verder stijgende verwachtingen op het gebied van kwaliteit, duurzaamheid en flexibiliteit en natuurlijk lagere kosten. Het biermembraanfiltratiesysteem (BMF) van Norit zorgt voor een duurzaam brouwproces en bijbehorende werkomgeving, vrij van de veiligheids- en gezondheidsrisicos die waren verbonden aan filtratie met kieselguhr. En aangezien het doel is het best smakende bier te brouwen, kun je niet om de meetbare verbetering in de smaak en collodale stabiliteit heen die met BMF wordt gerealiseerd. Het nieuwe BMF-systeem voldoet aan twee belangrijke duurzaamheidsprincipes: meer doen met minder en gebruik van materialen voor eenmalig gebruik vermijden. Het systeem filtert meer bier met minder water en produceert minder vast afval. Membraanfiltratie stelt brouwerijen in staat af te zien van het eenmalige gebruik van kieselguhr dat schadelijk kan zijn voor de veiligheid en gezondheid van werknemers en tot hoge verwijderingskosten en aanzienlijke problemen op het vlak van de behandeling van vast afval leiden. Een gedifferentieerde productportefeuille vraagt om een filtratietechnologie waarmee snel tussen verschillende biertypes kan worden geschakeld. De toegenomen flexibiliteit en automatiseringsgraad van het nieuwe BMF-systeem is zeer in trek bij brouwerijen die lagere volumes of veel verschillende soorten bier brouwen. Met de volledig geautomatiseerde membraanfiltratie wordt de factor arbeid tot een minimum teruggebracht. Tegelijkertijd wordt de kans op een menselijke fout tot een minimum beperkt en kan het proces naar believen worden stopgezet of gestart. Bij het omschakelen tussen biersoorten zijn de bierverliezen minimaal en worden door het automatisch legen van het filter nog meer bierverliezen voorkomen.

Met meer dan 75 biermerken die tegenwoordig met membranen van Norit worden gefilterd, 22 ultra-moderne membraanfiltratieinstallaties en ruim 10 jaar ervaring heeft Norit waardevolle ervaring met kieselguhrvrije bierfiltratie opgebouwd. Deze ervaring, aangevuld met onze on-line systeembewakingsservice voor bestaande installaties, heeft de basis gelegd voor de ontwikkeling van de nieuwe BMF-skid en membraanreinigingsprocedure. Norit Process Technology zal deze in september tijdens Drinktec 2009 introduceren. De nieuwe BMF is Norit's antwoord op de ambitieuze duurzaamheidsdoelstelling van de brouwerij-industrie en de behoefte van brouwers om veel verschillende soorten bier te brouwen om op de markt een speler van betekenis te blijven.

Tijdens Drinktec 2009 zal Norit Process Technology de nieuwe BMF generatie met al zijn nieuwe kenmerken onthullen, waaronder de verbeterde opschaalbaarheid, het skidontwerp en een reinigingsprocedure, waardoor de bedrijfskosten worden beperkt. Dit is slechts een van de vele redenen om tijdens Drinktec een bezoek te brengen aan de Norit-stand!

KnowHow

De nieuwe BMF generatie is ontworpen als toekomstbestendig systeem, aldus Stan Bergenhenegouwen van Norit Process Technology. Het stelt brouwerijen in staat hun investeringen te beperken tot wat ze nu nodig hebben en kan al naar gelang het gewenste brouwvolume worden uitgebreid. Modulair ontworpen skids kunnen aan de filterlijn worden toegevoegd, zodat voorafgaande investeringen in extra capaciteit kunnen worden beperkt. Op mondiaal niveau zetten bevolkingsgroei en de toegenomen vraag naar biobrandstoffen de

beschikbaarheid van hoogwaardige grondstoffen onder druk. De flexibiliteit van de nieuwe BMF-skids biedt brouwerijen een eenvoudige mogelijkheid om de gevolgen van fluctuaties in de kwaliteit van grondstoffen te beperken, legt Bergenhenegouwen uit. Met de BMFskids kunnen brouwers vertrouwen hebben in zowel de kwaliteit als kwantiteit van hun bierproductie. De BMF-technologie van Norit staat bekend om haar positieve invloed op de kwaliteit van het gefilterde bier. Het bier dat door het

BMF-systeem wordt gefilterd, bevat een aanzienlijk lager gehalte aan verouderingscomponenten ten opzichte van met kieselguhr gefilterd bier. Na drie maanden opslag worden de verschillen tussen met kieselguhr en met membranen gefilterd bier nog groter. In tegenstelling tot kieselguhrfiltratie biedt membraanfiltratie een permanente barrire tegen stoffen die het bier kunnen doen bederven, waardoor het een extra voordeel heeft ten opzichte van conventionele methoden. De ware doorbraak van BMF van Norit blijkt uit het feit dat het met betrekking tot bedrijfskosten en kapitaaluitgaven gemakkelijk de vergelijking met een compleet kieselguhr filter doorstaat en daarnaast de duurzaamheid en flexibiliteit verbetert. Met het vooruitzicht van wijdverbreide milieuwetgeving en verhoogde afvalverwijderingskosten is het de hoogste tijd om over te stappen op kieselguhrvrije membraanfiltratie. Rob Boogaard

knowhow@norit.com

KnowHow

Sterk geautomatiseerde optische

Beverage

Duurzaamheid realiseren

Een constante productkwaliteit is n van de belangrijkste factoren in de brouwerij- en drankenindustrie. Een belangrijke kwaliteitsparameter is de smaak van het product, die nadelig kan worden benvloed door onder andere contact met zuurstof tijdens het productie- en verpakkingsproces. Tijdens de productie van bier bijvoorbeeld kan oxidatie een kartonsmaak of zelfs voortijdig bederf veroorzaken. Daarom wordt er extra goed op gelet dat het product in een zuurstofvrije omgeving wordt vervaardigd. Met behulp van kieselguhrvrije biermembraanfiltratie (BMF) van Norit kan het gehalte opgeloste zuurstof in bier worden beperkt, omdat bij deze filtratiemethode het proces gesloten blijft. Hoewel op deze wijze de opname van zuurstof wordt beperkt, bestaat tijdens het productie- en verpakkingsproces nog steeds het risico van contact met zuurstof.

Derhalve is het ook onder ideale verwerkingsomstandigheden van groot belang om tijdens het verpakkingsproces de Total Package Oxygen (TPO) te controleren. De Inpack TPO/ CO2 Meter, type c-TPO, van Norit Haffmans stelt een nieuwe norm in deze belangrijke fase van kwaliteitsbeheersing. Traditionele TPO-meting Om de TPO van een product te bepalen, moet de zuurstof in zowel de kopruimte (HSO) als de opgeloste zuurstof (DO) in de vloeistof worden gemeten. Er bestaan diverse analysemethoden om beide gehaltes te meten. Bij traditionele systemen moet opgeleid personeel verscheidene stappen en metingen uitvoeren om de HSO- en DO-gehaltes te bepalen. Alleen de monsterbereiding kost al 10 tot 15 minuten en omdat het product uit de oorspronkelijke verpakking moet worden gehaald, bestaat tevens het risico van contact met zuurstof tijdens het meetproces. Daarnaast is het met traditionele meetmethoden niet mogelijk om vast te stellen of het om HSO of DO gaat. Hieruit volgt het belang van een geautomatiseerde methode voor het verrichten van exacte metingen.

Verbeterde TPO-meting Met behulp van de c-TPO van Norit Haffmans kunnen brouwers en drankenproducenten de laatste fase van het productieproces het verpakken beter beheersen. Dit sterk geautomatiseerde, flexibele systeem meet zowel HSO als DO en vereist geen monsterbereiding. Bovendien blijft het monster in de verpakking, waardoor de kans op contact met zuurstof in de omgeving sterk wordt gereduceerd en dranken met pulp of vezels ook kunnen worden gemeten. Het systeem kan ook door minder getraind personeel worden gebruikt. Zodra de meting is begonnen, is toezicht op de volledig automatische uitvoering niet langer nodig. De resultaten van de individuele metingen worden direct op het scherm van de c-TPO getoond en kunnen in het laboratorium worden genterpreteerd. Het meten van het totale zuurstofgehalte, verdeeld in HSO en DO, is efficinter en maakt het mogelijk de resultaten van de individuele metingen veel beter te differentiren, vertelt Peter Houwen, Product Manager

Luchtruimte Headspace
HSO HSO Oxidation Oxidatie

DO DO
Liquid Vloeistof

Quality Control bij Norit Haffmans. Doordat beide delen zuurstofgehalte gemeten worden, worden onvolkomenheden in de productie sneller geconstateerd waardoor betere en afdoende maatregelen worden genomen. Indien alleen het totale zuurstofgehalte wordt gemeten, kan de exacte bron van de productfout niet of slechts moeizaam worden gevonden. Dit principe is gebaseerd op de beproefde optische zuurstofmeettechnologie van Norit Haffmans, die ook al wordt toegepast bij tijdens het productieproces ingezette instru-

KnowHow

zuurstofmeting
Comparison Vergelijking TPO TPO measurement meting (novel (nieuwe method methode versus versus traditional traditionele mehod) methode)

knowhow@norit.com

Nieuw Novel

Traditioneel Traditional Monsters Samples

menten voor kwaliteitsbeheersing. Optisch meten biedt producenten van bier en dranken vele voordelen, vervolgt Houwen. Zoals optimale productbewaking, zeer nauwkeurige zuurstofmeting, meetresultaten onafhankelijk van wie het systeem bedient, gebruiksgemak, lage ijkfrequentie en lage onderhoudskosten. Met behulp van de c-TPO kan het verpakte product direct worden geanalyseerd, waardoor de kwaliteitsborgingsanalyse kan worden geoptimaliseerd. Met dit unieke meetsysteem helpen wij fabrikanten van bier en dranken op het vlak van duurzaamheid en traceerbaarheid van hun eindproducten, aldus Houwen. Rendement van investeren De tijd die op de monsterbereiding wordt bespaard en het feit dat er minder getraind personeel nodig is om de metingen te verrichten, dragen beide bij tot het rendement van de c-TPO. Bij de berekening hiervan moet overigens niet alleen rekening worden gehouden met het pure analysewerk en de bediening, maar ook met de vereiste mate van onderhoud en calibratie. Op basis van de beoordeelde resultaten worden de in de productiefabrieken uit te voeren onderhoudsen herstelwerkzaamheden beheerst en wordt gericht geoptimaliseerd. Dit draagt tevens bij tot een ononderbroken productie. En omdat de c-TPO direct zowel de zuurstof in de luchtruimte als de opgeloste zuurstof

snel meet en daardoor de oorzaak van contaminatie met zuurstof direct kan worden aangewezen, wordt er geen duur product verspild. Tijdens het afvullen waar de laatste productiefase plaatsvindt is de invloed van

uitval uiteindelijk het grootst. De c-TPO stelt de klant in staat de meest kritische fase te beheersen en zo uitval te beperken en tegelijkertijd bij te dragen aan de duurzaamheidsdoelstellingen van het bedrijf. Frank Verkoelen

KnowHow

Pumps

Nieuwe dienst van Norit Nijhuis: Trillingsmetingen

Een aanmerkelijke energiebesparing en verlenging van de levensduur.
Onder het motto Voorkomen is beter dan genezen, spoor schade en slijtage pro-actief op, biedt Norit Nijhuis sinds een paar maanden een nieuwe dienst aan: het professioneel uitvoeren van trillingsmetingen. Dit kan voor klanten een aanmerkelijke energiebesparing en verlenging van de levensduur van pompen opleveren. Het weergeven van trillingen gebeurt aan de hand van de drie vibratie-meetgrootheden: verplaatsing, snelheid en versnelling. De trillingsmeting laat de werkelijke toestand van nieuwe, bestaande of gereviseerde pompen en ander roterend equipment zien. Voor de klant betekent dit dat met een geringe investering een defect of slijtage aan machinerie vroegtijdig kan worden opgespoord en onnodige stilstand en reparatiekosten worden voorkomen. Het periodiek meten van trillingen draagt bij aan een goede machineconditiebewaking (of predictive maintenance (PdM)). Daarnaast is het een hulpmiddel om onderhoudsbeurten efficinter te kunnen inplannen. Het vakkundig analyseren en interpreteren van de meetgegevens is essentieel bij het bereiken van een goede machineconditiebewaking. Door de inzet van een PdM deskundige met jarenlange ervaring op dit gebied is het mogelijk om de trend- en spectragrafieken die uit een meting voortkomen, juist te beoordelen. Ongeveer tachtig procent van alle machinedefecten is gerelateerd aan lagerproblemen, zegt Jan van Delden, PdM-specialist bij Nijhuis Services. Te denken valt daarbij aan slechte smering, uitlijnfouten, excessieve belasting, foutieve montage of levensduuroverschrijding. De exacte oorzaak komt aan het licht door middel van de metingen en de spectrumanalyse. We maken daarbij gebruik van professionele apparatuur. Afwijkingen in de drie vibratiemeetgrootheden verplaatsing, snelheid en versnelling, geven een mogelijke storing aan. Met een goed uitgevoerde machineconditiebewaking kan een geringe investering een aanmerkelijke besparing op (productie)kosten en energie opleveren, doordat de bron van het probleem vroegtijdig kan worden weggenomen. Het aanhouden van incourante voorraden reservedelen is niet meer nodig. Het machinepark kan optimaal benut worden, zonder onverwachte downtime. De dienst wordt voorlopig alleen nog in Nederland aangeboden. Inmiddels zijn bij diverse klanten van Norit Nijhuis naar alle tevredenheid trillingsmetingen uitgevoerd, waarbij de PdM-specialist aan de hand van een betrouwbare analyse de klant verder helpt bij het uitzetten van een onderhoudsplan. Inge Sluijter

Voordelen machineconditiebewaking voor de klant:

Realisatie van een productiekostenbesparing Verlaging voorraadkosten Minimalisatie energiekosten Vroegtijdig detecteren van storingen Verhoging van de machinebeschikbaarheid Minimalisatie van onvoorziene stilstand Optimalisatie van onderhoudsbeurten Verkorting van de reparatie- en onderhoudsduur Verhoging van de levensduur van de installatie Verbetering van de kwaliteit van het eindproduct

KnowHow

10

Norit Nijhuis presenteert Visvriendelijke pomp

Norit Nijhuis heeft samen met FishFlow Innovations een visvriendelijke pomp ontwikkeld, die volgens de laatste officile test van VisAdvies BV meer dan 97% van de passerende vis onbeschadigd doorlaat. Zelfs 100% van de paling met verschillende lengtes in het wild een bijna bedreigde diersoort komt onbeschadigd door deze pomp. Een belangrijke duurzame innovatie, die Norit Nijhuis samen met FishFlow aan de markt presenteerd. Nederland ligt voor een groot deel onder NAP (waterpeil). Om de waterstand te beheersen en de inwoners te beschermen tegen overstromingen, zijn in het verleden gemalen, dijken, stuwen en sluizen gebouwd. Een aantal vissoorten trekt van zout naar zoet water om zich te kunnen voortplanten. Door de maatregelen van de Nederlandse waterschappen om de waterhuishouding te regelen, wordt deze natuurlijke vismigratie verstoord. Bovendien sterven jaarlijks grote hoeveelheden vis, doordat ze worden beschadigd in de pompen van gemalen. Met als gevolg: een nadelig effect op de visstand. De waterschappen helpen de vis met visvriendelijke methodes om door de Nederlandse wateren te kunnen passeren. Echter is voor de pompen in gemalen tot op heden geen duurzame oplossing gevonden. De bijzonderheid van de visvriendelijke pomp zijn de waaier (hydrauliek) en leischoepen. Die hebben een aangepaste vorm waarmee een bepaalde stroming in het water wordt gebracht, zodat de vis het gemaal veilig passeert. Op 15 juni jl. vond een onafhankelijk onderzoek van VisAdvies BV plaats door middel van een praktijktest met de nieuwe visvriendelijke pomp en levende vis. De pomp bleek meer dan 97% visveilig. Bij dit mooie resultaat hoeft niet te worden ingeleverd op de pompprestatie. De visvriendelijke pomp haalt een pomprendement van meer dan 80%. Bij het aanpassen van een gemaal bouwt Norit Nijhuis de pomp geheel volgens klantspecifieke eisen, waarbij niet alleen de visvriendelijkheid gewaarborgd wordt, maar ook het rendement wordt geoptimaliseerd. Dankzij die optimalisatie is het bij renovatie in de meeste bestaande gemalen niet nodig om de elektrische installatie uit te breiden. Dit betekent dat aanzienlijk minder kosten gemaakt zullen worden om een bestaand systeem om te bouwen tot een visvriendelijk systeem. De nieuwe visvriendelijke pomp kan op maat in het bestaande gemaal worden ingepast. Afhankelijk van de situatie kan zelfs alleen de hydrauliek vervangen worden om een visvriendelijke pomp te realiseren. Daarbij kunnen eventueel het pomphuis en de aandrijfmotor gehandhaafd blijven. Norit Nijhuis helpt de klant met duurzame oplossingen die energie besparen en natuur en milieu beschermen. Henk Jan van Essen

knowhow@norit.com Visvriendelijke waterkrachtcentrales

Net als de pompen in gemalen vormen de lagedrukturbines van waterkrachtcentrales een groot gevaar voor migrerende vis. Met de visvriendelijke pompprincipes van Norit Nijhuis, kunnen ook de waaiers en leischoepen van turbines visvriendelijk worden gemaakt.

KnowHow

11

Worldwide

Norit op Drinktec 2009

Van 14 tot 19 september komt de dranken- en voedingswereld weer in Mnchen bijeen op de Drinktec, s werelds grootste en belangrijkste beurs voor technologie op het gebied van dranken en vloeibare voedingsmiddelen. De Norit Groep n van de grootste exposanten van Clean Technologies zal tijdens de show meer dan 15 innovaties voor de productie van dranken en vloeibare voeding introduceren. Hoge kosten van grondstoffen, water, energie en logistiek dwingen onze afnemers hun investeringsbeleid bij te stellen en hun schaalvoordeel te vergroten. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat enkele vooraanstaande brouwgroepen onlangs hebben besloten om meerdere Greenfield-brouwerijen van drie tot vijf miljoen hectoliter te realiseren in plaats van hun bestaande Brownfield-fabrieken tot 10 of zelfs 15 miljoen hectoliter uit te breiden. In de vier jaar na Drinktec 2005 hebben we wederom goed naar de markt geluisterd en vervolgens onze beproefde technologien verbeterd en hard gewerkt aan vernieuwingen om onze klanten nog beter van dienst te kunnen zijn, vervolgt Holterman. We hebben ons duurzame brouwconcept met succes op de markt gebracht en zullen in Mnchen een duurzaam softdrinks concept introduceren. Naast het presenteren van de nieuwste innovaties, technologien en oplossingen praten wij graag in de ontspannen sfeer van onze stand met u over huidige marktontwikkelingen en de toekomst van de brouw-, drank- en vloeibare voedingsmiddelenindustrie. Stap even uit de drukte van de beurs en geniet met onze processpecialisten van een glas membraangefilterd water of bier.

Highlights
Duurzame concepten
Norit heeft innovatieve technologien ontwikkeld, zoals hyginische afsluiters, membraantechnologie voor waterleidingbedrijven, kooldioxidesystemen (CO2-systemen), bierbereidingssystemen en kieselguhr-vrije biermembraanfiltratie (BMF), die worden samengebracht in het meest geavanceerde, efficinst en duurzaamste brouwconcept ter wereld. Op de beurs introduceert Norit een nieuwe generatie kieselguhr-vrije membraanfiltratie: BMF (zie pagina 6). Tijdens Drinktec presenteert Norit ook haar innovatieve duurzame softdrinksconcept aan producenten van koolzuurhoudende frisdranken en (smaakjes) water. Het concept omvat naast de beproefde technologie van Norit voor proceswaterbehandeling en hergebruik van afvalwater het met behulp van actieve kool ontkleuren en desodoriseren van suiker, het continu suiker oplossen en het continu meerstrooms mengen met behulp van de precieze afsluiter- en doseertechnologie van Norit Sdmo in combinatie met de betrouwbare inline-kwaliteitsbeheersingsapparatuur van Norit Haffmans.

Menno M. Holterman, Chief Growth Officer en lid van de raad van bestuur, vertelt hoe belangrijk Drinktec is voor de Norit Groep en haar gewaardeerde afnemers om zich op de toekomst voor te bereiden. Drinktec 2009 is sterker dan ooit gericht op water, aldus Holterman. Iedere fabrikant van drank en voedingsmiddelen is voor zijn producten afhankelijk van de beschikbaarheid en kwaliteit van water. Met het oog op veranderende regelgeving en het dreigende watertekort wereldwijd, dat dramatische proporties begint aan te nemen, is terugdringing van het waterverbruik een absolute noodzaak. Op het vlak van duurzaam produceren is de uitdaging met betrekking tot water een belangrijk aandachtspunt. Deze aspecten in aanmerking genomen, kunnen dranken- en voedingsmiddelenproducenten het zich niet veroorloven het milieuaspect in hun activiteiten te verwaarlozen als het streven naar een betere en, belangrijker nog, veelbelovende en duurzame toekomst een kans van slagen wil hebben.

Kleppentechnologie
Met de dubbelzitsafsluitertechnologie (DSV) kunnen procesfabrieken op eenvoudige, flexibele en ruimtebesparende wijze worden geautomatiseerd. De nieuwe generatie afsluiters in de DSV Complete-serie bieden ideale mogelijkheden voor in de fabriek voorgemonteerde plug-and-play klepspruitstukken en blinkt uit door verbeterde prestaties op basis van een nieuw actuator- en inzetconcept. De nieuwe generatie gedecentraliseerde stuurkoppen IntelliTop 2.0 is ontworpen ter verhoging van de efficiency in de fabriek en regelt,

Norit stand - Feiten en cijfers

Waar: Hal A3, Stand 313 Oppervlakte: 850 m2 Innovaties: 15 15-9 Norit Asian Night 16-9 Bijeenkomst van International Section van IBD op Drinktec 16-9 Norit Stand Party 17-9 Norit Stand Party

KnowHow

12

kertijd een constante kwaliteit en hoge smaakstabiliteit gedurende de houdbaarheidstermijn van het product te realiseren. bewaakt en rapporteert over alle afsluiterfuncties in de procesfabriek (zie paginas 14-15). VOS ROTA, de succesvolle lijn troebelheidsmeters, is uitgebreid met uitvoeringen voor inline-troebelheidsmetingen. Een andere innovatie van Norit Haffmans is de Inline Alcohol/Brixmeting op basis van een selectieve meetmethode, waarmee preciezer kan worden gemeten en het productieproces dus beter kan worden beheerst. Op het gebied van wijn en dranken op wijnbasis introduceert Norit een innovatief waterdispergeerbaar granulaat van actieve kool Bentonorit dat in contact met een wateroplossing tot poeder wordt gedispergeerd, waardoor het beter doseerbaar is en zo gemakkelijker aan contacttanks kan worden toegevoegd (zie pagina 18).

Utilities

Voor de productie van vloeibare gistings-CO2 moet de CO2 worden gekoeld tot -24 -34 C. Daarom is een CO2-terugwinningsinstallatie vaak uitgerust met een koelinstallatie waarbij meestal NH3 of freon als koelmiddel wordt gebruikt.

en voedingsmiddelen overal ter wereld. De AirliftTM MembraanBioReactor (MBR) van Norit is de ultieme technologie om afvalwater in een schone en veilige omgeving te behandelen. De tubulaire membranen van Norit X-Flow, die niet breken en beperkt vuil worden, werken bij hoge fluxwaarden en hebben slechts een kleine footprint doordat de membranen buiten de bioreactor (zijstroom) worden gehouden.

Deze koelmiddelen hebben nadelige effecten op het milieu. Door het niet-corrosieve karakter van CO2 is het een veilig koelmiddel voor mens en milieu. Daarnaast beschikt CO2 over goede thermodynamische eigenschappen. Met het warmteterugwinningsysteem LiquiVap van Norit Haffmans kan het energieverbruik van CO2 terugwinningsinstallaties met wel 60% worden teruggedrongen. CO2 Gas Ethanol Scrubber is een beproefde technologie van Norit Haffmans voor vergistingsprocessen in bijvoorbeeld de wijnbouw (zie pagina 19).

Ondersteuning kwaliteitsbeheersing

Samen met de o-DGM, een draagbaar apparaat waarmee zeer snel en betrouwbaar opgeloste zuurstof (DO) in water en afvalwater kan worden gemeten, maakt de Inpack TPO/CO2 Meter de Total O2 Management-productportefeuille van Norit Haffmans compleet. Met de Inpack TPO/CO2 Meter kan het totale zuurstofgehalte in flessen of blikken worden gemeten door het gehalte opgeloste zuurstof en het gehalte zuurstof in de kopruimte van verpakte producten in n meting te bepalen. Total O2 Management stelt brouwers en drankenfabrikanten in staat hun gehele productieproces tegen de laagst mogelijke kosten te optimaliseren en tegelij-

De behandeling van proces- en afvalwater is altijd van cruciaal belang om aan de geldende kwaliteitseisen maar ook de steeds verder aangescherpte regelgeving te voldoen en dat tegen de laagst mogelijke kosten. Het hergebruik van proceswater is tegenwoordig een betaalbare oplossing voor het verminderen van het waterverbruik. Met behulp van de Water Audit van Norit kunnen klanten de waterfootprint van een activiteit bepalen en verminderen. Hierbij worden mogelijkheden vastgesteld waarmee klanten hun waterverbruik kunnen verminderen en voorstellen gedaan voor duurzame aanpassingen om de vereiste of grootst mogelijke waterbesparing te verkrijgen. Norit stelt haar uitgebreide kennis van de behandeling van afval- en proceswater ter beschikking aan brouwerijen, mouterijen en producenten van dranken, zuivel, medicijnen

Proces- en afvalwater

Na succesvolle proeven introduceert Norit Sdmo een proefinstallatie voor zandfiltratie bij de behandeling van mineraalwater. Deze unit verwijdert ongewenste aardalkalin en zorgt voor de ontluchting van methaan en zwavelwaterstof via de tankdme. In deze proeffabriek kan onder productieomstandigheden worden getest en aan de hand daarvan kan een geheel op de wensen van de klant afgestemde installatie worden gebouwd. Daarnaast vindt er tijdens de testfase minder productverlies plaats. De nieuwe LineGuard UF-100 van Norit Filtrix is een optimale point-of-entry-oplossing voor hoogwaardig water voor frisdrankautomaten, koffieapparaten en soortgelijke toepassingen in de horeca. Het compacte watersysteem met een capaciteit van 3,6 m3 per uur blinkt uit doordat het een laag energieverbruik kent, weinig onderhoud vereist en slechts een zeer beperkte hoeveelheid afvalwater produceert.

Drinkwater

knowhow@norit.com

KnowHow

13

Beverage

Een nieuwe generatie mixproof afsluiters

DSV Complete van Norit Sdmo te zien op de Drinktec
De uitgebreide lijn kleppen, afsluiters en componenten van Norit Sdmo speelt een belangrijke rol in de fabrieken waar voeding, zuivel, drank en farmaceutica worden verwerkt. Het productieproces in zijn geheel bepaalt de norm, maar het gaat uiteindelijk om het eindproduct en de kwaliteit daarvan. Voor fabrikanten is het nu belangrijker dan ooit om manieren te vinden de productie te verhogen en de kosten zo veel mogelijk te beperken. Norit Sdmo is met de D-serie mixproof afsluiters die steeds verder wordt geoptimaliseerd al ruim 15 jaar toonaangevend op het gebied van kwaliteit en betrouwbaarheid. Norit Sdmo toont in september op Drinktec 2009 de nieuwe generatie mixproof afsluiters. De DSV Complete-serie beschikt over alle opties voor een duurzaam assortiment economische en technische concepten voor de procesindustrie.

Mixproof afsluiters Tegenwoordig dienen de product- en reinigingscycli in het productieproces parallel plaats te vinden om complexe installaties zo efficint mogelijk te laten draaien. De mixproof afsluiters van Norit Sdmo bieden bedrijven waar hyginisch en aseptisch gewerkt wordt de mogelijkheid om volautomatisch en betrouwbaar meerdere leidingstrajecten te schakelen. Deze mixproof technologie garandeert dat alle proces- en reinigingsvloeistoffen in de complexe leidingsystemen gescheiden blijven. De mixproof afsluiters van Norit Sdmo bewijzen hun functie en nut bij het gelijktijdig afvullen, legen en reinigen van opslagtanks. Met behulp van een matrix kunnen automatische trajecten vanaf een aantal tanks naar meerdere leidingen worden geprogrammeerd, waarbij vloeistoffen door de boven- en onderpoorten van individuele afsluiters in de afsluitermatrix worden geleid. De dubbelzittingsuitvoering van de mixproofafsluiters zorgt ervoor dat de verschillende vloeistoffen niet met elkaar in contact komen. De DSV Complete-serie van Norit Sdmo beschikt over alle sterke eigenschappen die

deze afsluiters wereldwijd tot eerstekeustechnologie hebben gemaakt. En upgrades zorgen voor nog betere prestaties in de toekomst. Zoals altijd kunnen gebruikers kiezen tussen lekarm- en lekvrij- schakelende afsluiters om aan bepaalde toepassingseisen te voldoen. Lekvrij- schakelende afsluiters verdienen altijd de voorkeur indien u niet wilt dat er productverlies optreedt bij het schakelen van de afsluiter. Voor de nieuwe uitvoering is het gehele assortiment afsluiters van afsluiterhuis tot afsluiterzittingsafdichtingen opnieuw ontworpen op basis van de nieuwste technologie. Verbeterde loopbussen, verkleinde loop-vlakken, intelligente inbouwruimtes en speciale contouren voor afdichtingen hebben tot enorme voordelen voor de werking van de afsluiters geleid. Zo is het afsluiterontwerp dusdanig aangepast dat het opzwellen van het afdichtingsmateriaal onder invloed van temperatuur, reinigingschemicalin of agressieve vloeistoffen wordt voorkomen. Hierdoor wordt de levensduur ervan verlengd en de procesbetrouwbaarheid geoptimaliseerd. Daarnaast kan de gehele DSV Complete-lijn worden gebruikt met een bedrijfsdruk van 10 bar (145 psi). Ter completering van de serie uitvoeringen worden de mixproof afsluiters uitgerust met klepsteelspoeling, waardoor de steel automatisch wordt gereinigd als de zitting omhoogkomt. Externe CIP reiniging van de steel en lekruimte blijft beschikbaar voor processen, waarbij het snel drogen, kristalliseren of uitharden van producten voorkomt. Uit veiligheidsoverwegingen is veel aandacht besteed aan het onderhoudsgemak van de afsluiter. Zo is de hoofdveer van de luchtmotor

in een kooi constructie ondergebracht en is deze nu veiliger en onderhoudsvrij. De afsluiterhuizen worden nog steeds van massief smeedmateriaal geproduceerd en de afmetingen ervan zijn onveranderd gelaten om systemen te kunnen uitbreiden of nieuwe DSV Complete-afsluiters in bestaande installaties te kunnen inbouwen, wat de continuiteit ten goede komt. Thomas Feldmeier

Algemene/technische gegevens
Uitvoeringsopties voor DSV Completemixproofafsluiters Lekarm-schakelend Lekvrij-schakelend Klepsteelreiniging Taktbare afsluiterkleppen Reiniging buitenkant van de klepstelen De voordelen van DSV Completemixproofafsluiters Economische en toepassingsgerichte modelopbouw Duurzame procesbetrouwbaarheid De voordelen van ons afdichtingsontwerp Lange levensduur Temperatuurbestendigheid Compensatie voor opzwellingsfactoren bij verschillende vloeistoffen

KnowHow

14

Wireless communication via PDA

Tweede generatie intelligentie:

De nieuwste generatie van de stuurkop IntelliTop 2.0 is gelijktijdig met de dubbele zitting afsluiters DSV Complete ontwikkeld. Gedecentraliseerde regeling via een direct gemonteerde stuurkop voor mixproof afsluiters garandeert een soepele afwikkeling van alle processtappen. Vanzelfsprekend kan de IntelliTop 2.0 ook op alle overige soorten kleppen, zoals vlinderkleppen en enkele zittings afsluiters gebruikt worden.

De nieuwe IntelliTop 2.0 is niet alleen een lust voor het oog
De IntelliTop, het innovatieve, intelligente communicatiesysteem van Norit Sdmo, is ontwikkeld om de efficiency van diverse productieprocessen te verhogen door alle afsluiterfuncties te regelen, te bewaken en te rapporteren. Dit leidt tot snellere responstijden en voorkomt vrijwel geheel het uitvallen van de processystemen. Norit Sdmo streeft voortdurend naar betere prestaties, waartoe het ontwerp van deze stuurkop is vernieuwd. Twee nieuwe uitvoeringen van de IntelliTop 2.0 worden tijdens de Drinktec onthuld de 24 V DC en de AS Interface. De DeviceNet en 110 V AC versies zullen volgen in 2010. Tijdens de Drinktec kunnen bezoekers met eigen ogen de voordelen van het bijzonder goed doordachte modulaire ontwerp aanschouwen. De IntelliTop 2.0 kan worden toegepast op elke afsluiter waarop nu reeds een eerder geleverde stuurkop wordt gebruikt. Het modulaire ontwerp is tevens snel en gemakkelijk in onderhoud. Deze innovatie is gebaseerd op een nieuw ontwerp dat er niet alleen goed uitziet maar ook uitzonderlijk goed functioneert. Het voldoet aan de nieuwste technische criteria voor de voedings-, dranken- en farmaceutische industrie en kan snel en effectief ook aan de buitenkant worden schoongemaakt. De centraal geplaatste rondom zichtbare positieindicatie, die al eerder een belangrijk aspect vormde van de IntelliTop 1.0, is in het ontwerp gehandhaafd. Norit Sdmo biedt klanten de mogelijkheid om groen, geel of rood te kiezen voor elke afzonderlijke kleppositie van de procesafsluiter. Norit Sdmo heeft met de IntelliTop 2.0-stuurkop een nieuwe norm gesteld. Een decentraal werkende regeleenheid stuurt en bewaakt een procesafsluiter. Door het gemak bij het opstarten en de korte luchtaanvoerwegen, worden tijd en middelen bespaard en de installatiekosten tot een minimum beperkt. Aan de basis van de IntelliTop 2.0 ligt het vermogen om maximaal drie schakelposities van de procesafsluiter te volgen. Drie programmeerbare knoppen zorgen ervoor dat het proces snel en betrouwbaar opgestart kan worden. Dit proces wordt bevestigd door een positie-indicatie, terwijl het gesloten trajectmeetsysteem tevens dienst doet als beschermende buis om verwondingen te voorkomen als de stuurkop open is en het binnenwerk bij installatie van de stuurkop beschermt. De IntelliTop 2.0 kan alleen als klepstandmeldsysteem worden gebruikt of als gecombineerd klepstandmeld- en afsluiterschakelsysteem, waarbij n tot drie magneetkleppen worden geactiveerd die voor een zeer snelle luchtdoorvoer gebouwd zijn. Zij zorgen voor snelle schakeltijden bij procesafsluiters die veel stuurlucht nodig hebben. Als optie is het mogelijk om de luchttoevoer van elke magneetklep in te stellen om tot fijnafstelling van de openings- en sluitingstijden van de procesafsluiter te komen. De IntelliTop 2.0 voldoet aan de eisen van moderne automatiseringstechniek. Dankzij de modulaire flexibiliteit van de stuurkop kan

Kenmerken en technische gegevens

Uitvoeringen: 24V DC AS interface Magneetkleppen: 0 tot 3 Regelfunctie voor inkomende en uitgaande lucht Positie-indicatie: 3 interne met trajectmeetsysteem 1 externe LED-klepstand-indicatie: Groen/geel/rood Beschermingsklassen: IP65 / IP67 in combinatie

deze zowel bij eerdere uitvoeringen worden toegepast als voor updates naar een nieuwere technologie in geautomatiseerde processystemen. Dit betekent dat de IntelliTop 2.0 niet alleen staat voor intelligentie, maar ook voor flexibiliteit, gebruiksvriendelijkheid, lage kosten en procesbetrouwbaarheid. Deze stuurkop is toonaangevend wat betreft modern industrieel ontwerp.

Heiko Stark

knowhow@norit.com

KnowHow

15

Water

Norit Filtrix introduceert een nieuwe lijn van consumentenproducten

De bezoekers van de Aquatech beurzen in Amsterdam, USA en China konden er al even kennis mee maken: de nieuwe Norit Filtrix lijn van waterfilters voor consumentengebruik. Met de Norit H2OK lijn als uitgangspunt zijn waterfilters ontwikkeld die op het aanrecht geplaatst worden of direct daaronder gemonteerd worden. Uitgangspunten daarbij: een oplossing voor elk waterprobleem, een compleet, eenvoudig te installeren product en goed inspelen op de wensen van consumenten wereldwijd. tafel verschijnen. Maar ook de consument begint zich nu steeds meer te beseffen dat gefilterd water in veel gevallen een betere keuze is. Natuurlijk speelt het kostenaspect hierbij een rol, want gefilterd water is immers veel goedkoper dan gebotteld water. Na jaren van groei met dubbele cijfers is de verkoop van gebotteld water duidelijk aan het afnemen en neemt de verkoop van huishoudelijke waterfilters juist toe. De wereldwijde economische crisis heeft hier zeker aan bijgedragen, maar een andere reden al is die lastiger te meten is zeer waarschijnlijk het negatieve milieu aspect van gebotteld water. Zoals in de vorige uitgave van KnowHow reeds uiteengezet, is het energie- en grondstoffenverbruik en dus de carbon footprint van gebotteld water vele malen groter dan dat van gefilterd kraanwater, dat in alle opzichten een meer duurzaam alternatief biedt. Daarnaast is er sprake van een toenemend gezondheidsbewustzijn onder consumenten onder invloed van publicaties over schadelijke stoffen in het kraanwater zoals medicijnresten en microbiologische verontreiniging. Tenslotte is er ook nog een zeer praktische, maar daarom niet minder belangrijke, reden voor consumenten om over te stappen: het scheelt gewoon heel veel gesleep met zware flessen water van winkel naar huis.

Inmiddels staan de producten al enige tijd in de markt en worden zowel via zorgvuldig geselecteerde distributeurs als via de Norit Filtrix webshop geleverd. De productlijn bestaat nu uit de aQix, een Countertop waterfilter dat direct op het aanrecht geplaatst wordt en de uFix, een Undersink systeem dat onderin het aanrechtkastje kan worden ingebouwd. De consument heeft voor beide systemen de keuze uit 3 soorten cartridges: de WaterPurifier+ (combinatie ultrafiltratie membranen en actieve kool granulaat), de WaterFilter + (combinatie microfiltratie membranen en actieve kool granulaat) en de WaterConditioner+ (actieve kool blok met vermogen tot loodverwijdering). Beide systemen worden compleet geleverd met het eerste filter, al het benodigde installatiemateriaal en een duidelijke handleiding in de belangrijkste wereldtalen en zijn voorzien van een aantrekkelijke verpakking. Norit Filtrix speelt met deze consumentenlijn duidelijk in op de wereldwijde trend om kraanwater een extra zuiveringsstap te geven of gebotteld water te vervangen door gefilterd kraanwater. In het professionele gebruik, zoals bij watercoolers, koffiemachines en post-mix installaties is deze trend al enige tijd zichtbaar. Zo zie je bij steeds meer restaurants een mooie karaf met vers gefilterd water op

Frank van Heusden

KnowHow

16

Beverage

Oplossing Norit Haffmans is optimale combinatie van nieuwe technologie en bestaande systemen
Nadat Norit X-Flow de opdracht kreeg voor de ultrafiltratie-installatie voor drinkwater in de Duitse Eifel de grootste in Europa heeft nu ook Norit Haffmans daar een project binnengehaald. De Duitse Bitburger Braugruppe, met productielocaties in Bitburg, Duisburg, Bad Kstritz, Lich en Wernesgrn, heeft een CO2terugwinningsysteem van Norit Haffmans gekozen voor de hoofdvestiging in Bitburg. Het turnkeyproject wordt in 2009 opgeleverd en in gebruik genomen. In de aanbesteding werd het project omschreven als vervanging van de CO2terugwinningslijn 1, aldus Markus Zutz, area manager Norit Haffmans. Maar toen wij de bestaande installaties inspecteerden, beseften we dat het project veel complexer zou worden. Mede dankzij onze uitgebreide ervaring hebben wij in onze offerte toen niet alleen rekening gehouden met de installatie in kwestie maar ook met de bestaande systemen. Zo konden wij een totaaloplossing presenteren voor de Bitburger Brouwerij. Over het besluit van de brouwerij om voor dit project met Norit Haffmans in zee te gaan, zei Christian Prechtl, projectmanager CO2terugwinningsinstallaties bij Bitburger Braugruppe: Aanvankelijk wilden we slechts n van de bestaande installaties vervangen en pas later een tweede identieke lijn toevoegen. Maar het concept dat Norit Haffmans aanbood na inspectie van onze vestiging in Bitburg en het uitvoeren van een gasanalyse overtuigde ons ervan dat we opnieuw over het project moesten nadenken. Hun concept voorzag niet alleen in vervanging van de bestaande installatie, maar ook in een combinatie met de bestaande systeemtechnologie, waardoor het gehele systeem uiteraard verder wordt geoptimaliseerd. Het was zeer plezierig om een aanbod te ontvangen dat voorzag in een uitgebreid integraal concept waarmee we beide systemen kunnen optimaliseren zonder de begroting te overschrijden. Als eerste stap wordt een compressorinstallatie met een capaciteit van 850 kg/u geplaatst. Onderstaande hoofdonderdelen zijn ontworpen voor een capaciteit van 1.700 kg/u, zodat ze gecombineerd kunnen worden met de bestaande installatie om de gewenste zuiverheid van de totale CO2-terugwinningsinstallatie te waarborgen. Gaswasser Pre-cooler Actieve-koolfilter/-droger met actieve kool STC type B

Norit Haffmans leverde een turnkeyconcept dat aan alle technische eisen van de Bitburger Braugruppe voldoet en dat door een aantrekkelijke Total Cost of Ownership overtuigt. Volgens Thomas Lauer, Divisiemanager Techniek, Productie en Milieu van de Bitburger Braugruppe, past het nieuwe systeem naadloos in de bestaande moderne brouwfaciliteiten met gentegreerd energiebesparingssysteem. Het concept onderstreept hoeveel waarde de brouwersgroep hecht aan verbeterde efficiency, verminderde CO2-footprint en duurzaamheid.

Michel Brueren

KnowHow

17

Een feest voor de zintuigen correctie van wijnkleur en -aroma

Activated carbon

Bentonorit disperses into Water

De volgende keer dat u het glas heft en de lichte amberkleur van een goede witte wijn bewondert of de eiken, fruitige en peperige aromas waarneemt, bedenk dan dat datgene waar u zo van geniet deels te danken is aan actieve kool. Wijn wordt net als vele andere dranken, waaronder drinkwater, met actieve kool beter, zuiverder of veiliger gemaakt. Wijnbereiding is een complex en gestaag proces dat deels kunst en deels wetenschap is. Het proces moet zorgvuldig worden beheerst om de best mogelijke wijn te produceren. De kwaliteit van een wijn is van vele factoren afhankelijk, waaronder de verschillende eigenschappen van de druiven, de bodemgesteldheid, het weer in de groeiperiode, de manier waarop de druiven worden geoogst, de gebruikte kunstmest en het snoeien van de wijnstokken. De wijnbouwer moet dit alles in overweging nemen bij het creren van de perfecte balans tussen aroma, kleur en smaak van een specifieke wijn. En heel waardevol middel dat wijnbouwers al jaren gebruiken om ongewenste substanties in wijn teniet te doen of eruit te verwijderen, is actieve kool. Specifiek gezegd kan actieve kool in poedervorm (PAC) worden gebruikt om de kleur van wijn te veranderen, rode of witte wijn te ontkleuren of ongewenste geuren of aromas te verwijderen. Voor een witte wijn, bijvoorbeeld, kan een kleuraanpassing nodig zijn om de bruine

tinten te verwijderen, terwijl actieve kool bij een ros kan bijdragen aan het realiseren van de subtiele verschillen tussen de rode pigmenten. De aromas of ongewenste geuren die uit wijn moeten worden verwijderd, zijn onder andere complexe sulfiden die tijdens het wijngistingsproces zijn ontstaan, bijproducten van de oxidatie of een overheersende eiksmaak. Net als dat er voor de productie van specifieke wijnen verschillende druivensoorten worden gebruikt, zo verschilt ook het type PAC dat wordt toegepast. PAC die voor het ontgeuren van wijn wordt gebruikt, wordt met stoomactivatie geproduceerd. Waar een sterk ontkleurende kool nodig is om de wijn te verbeteren, is het gebruik van kool die met het fosforzuuractiveringsproces is geproduceerd veruit te verkiezen boven het gebruik van kool die is geactiveerd met het zinkchlorideactiveringsproces vanwege de zuiverheidgeNorit Wine Index Ontkleurende kool Norit CAP SUPER-WJ2) Norit CASPF Norit CA 1 2) Desodoriserende kool Norit DX 10 2) 0,3

relateerde normen in de voedsel- en drankenindustrien. De Codex Oenologique International, uitgebracht door de Organisation Internationale de la Vigne et du Vin, waarschuwt voor het gebruik van kool die met metalen is geactiveerd. Dat is een van de redenen waarom Norit dit proces nooit gebruikt voor kool die wordt ingezet bij voedselverwerking. Ook kan de actieve kool van Norit tijdens de wijnbereiding worden toegepast voor de verwijdering van Ochratoxine A (OTA), een mycotoxine geproduceerd door een schimmel die op druiven groeit. Sinds 2006 heeft de EU voor OTA een maximaal toegestane waarde van 2 g/kg vastgesteld, omdat het een bekend carcinogeen is. Norit CAP SUPER-WJ is een actieve kool van Norit met een zeer hoge activiteitsgraad voor de verwijdering van OTA.

Fenoladsorptie mg/l

OTA-adsorptie Relatieve score

1,0 1) 0,9 0,6

1 1 1

+++ +++ ++

Multifunctionele kool Norit SX PLUS 0,6 5 +++ = uitstekend ++ = zeer goed + = goed = matig

1) De Norit Wine Index (NWI) is een specifieke parameter voor Norit CAP SUPER-WJ 2) Ook verkrijgbaar als waterdispergeerbaar granulaat (Bentonorit-kwaliteit)

KnowHow

18

Actieve kool tijdens het wijnbereidingsproces PAC wordt doorgaans toegepast op most of wijn in contacttanks. De PAC kan direct aan de contacttank worden toegevoegd. Als alternatief zijn er waterdispergeerbare gegranuleerde producten beschikbaar (Bentonorit), zodat gemakkelijker kleinere hoeveelheden, met een minimum aan koolstofdeeltjes in de lucht, direct aan contacttanks kunnen worden toegevoegd. Vervolgens wordt de contacttank hetzij voortdurend, hetzij tussen bezinkperiodes door geschud. Na de benodigde contacttijd wordt de PAC uitgefilterd of samen met de rest van het bezinksel op de bodem van de behandeltank verwijderd. Wijnindex Norit heeft de Norit Wine Index ontwikkeld, een speciale testmethode waarmee de adsorptiecapaciteit van onze actieve kool wordt gemeten. Deze gestandaardiseerde methode maakt deel uit van het ISO 9001-2000-systeem voor de kwaliteitscontrole van actieve kool die bij de bereiding van wijn wordt gebruikt. De onderstaande aanbevolen kooltypen van Norit voldoen aan de zuiverheidseisen voor kool voor oenologisch gebruik in de Codex Oenologique International.

Vraagt u zich af hoe u de emissie van ethanol tijdens het wijngistingsproces kunt beheersen?
Veel wijnmakerijen in Californi moeten mogelijk hun emissie van ethanol tijdens het gistingsproces verminderen om de vorming van ozon op grondniveau te helpen verminderen. Als er geen verwijderingssysteem is geplaatst, verdampt bij het gisten van de wijn een deel van het geproduceerde ethanol van het wijnoppervlak en komt het via de CO2-gasventilatiestroom in de lucht terecht. Deze ventilatiestroom, die ethanol en andere wateroplosbare bestanddelen zoals acetaldehyde bevat, wordt specifiek aangepakt voor een maximale bescherming van het milieu tegen vluchtige organische stoffen (VOC). Wijnmakerijen moeten een oplossing vinden om deze VOC op betrouwbare wijze, maar tegen zo laag mogelijke kosten tot het vereiste niveau te verwijderen. De Winery CO2 Gas Ethanol Scrubber van Norit Haffmans bevat beproefde technologie. In deze wasser wordt van een doorpompwaterwassysteem gebruik gemaakt om wateroplosbare onzuiverheden, voornamelijk ethanol, te verwijderen uit CO2-gas dat als bijproduct vrijkomt. Deze technologie, waarbij speciaal intern roestvrijstalen pakkingsmateriaal en een torenontwerp worden gebruikt, biedt de meest effectieve, kostenbesparende oplossing voor de verwijdering van VOS. De apparatuur van Norit Haffmans levert een optimaal waseffect met een zo laag mogelijk waterverbruik. De voordelen van deze technologie Geen energie nodig Constructie van roestvrijstaal als bescherming tegen roest Speciale pakking van roestvrijstaal zorgt voor zo laag mogelijk waterverbruik Geen recirculatiepomp Weinig onderhoud Tegenstroomontwerp voor optimale efficintie van adsorptie Efficinte verwijdering van ethanol

Mary George

Marcel Scholten

knowhow@norit.com

KnowHow

19

Water

De grootste MBR in de moutindustrie draait uitstekend

In 2005 heeft Holland Malt, een moutfabriek in Eemshaven, de eerste turnkey Crossflow MBR van Norit in gebruik genomen. Kort na de ingebruikname is de MBR installatie in Eemshaven bezocht door vertegenwoordigers van de Obolon brouwerij uit Oekrane. In 2006 heeft Obolon besloten dat de Norit MBR technologie onderdeel moest worden van haar nieuw te bouwen Greenfield mouterij. Over Obolon Brouwerij Obolon is vernoemd naar een deel van Kiev dat beroemd is vanwege het artesische water. Dit water van bijzonder hoge kwaliteit wordt in het brouwproces van Obolon gebruikt. De brouwerij, welke nog stamt uit het Sovjettijdperk, was bijzonder populair onder de lokale bevolking en begon, na de onafhankelijkheid van Oekraine, als eerste bedrijf met de export van bier richting Europa en de VS. Obolon wordt wereldwijd beschouwd als traditioneel Oekraens bier. In tegenstelling tot de meeste Oekraense brouwerijen heeft Obolon eigen mouterijen. Om aan de toenemende vraag te voldoen, heeft Obolon de capaciteit van de moutproductie vergroot door in Chemerivtsy een nieuwe mouterij te bouwen. Project De bouw van de Obolon-mouterij bestond uit twee fasen. In de eerste fase van het project werd gemiddeld 1.500 m3 afvalwater per dag geproduceerd. Na oplevering van de tweede fase kwam daar nog eens 900 m3 per dag bij, resulterend in een totale afvalwaterstroom van 2.400 m3 per dag. Net als de mouterij zou de bouw van de MBR ook in twee fasen worden gerealiseerd. De uitbreidingen voor de tweede fase staan met rood aangegeven in het stroomschema. Ontwerp Het influent komt de afvalwaterzuiveringsinstallatie binnen in de pompkelder, waar de vaste stoffen door middel van bezinking worden verwijderd. Het afvalwater gaat dan van de pompkelder naar de buffertank, waarbij de kafjes afkomstig van het kiemingsproces in de mouterij uit het afvalwater worden gefilterd door twee parallel geplaatste gewelfde zeven. Daarna wordt het afvalwater door nog een paar zeven vanuit de buffertank naar de bioreactor gepompt. Deze fijne zeven verwijderen achtergebleven vaste stof om ophoping in de bioreactor te voorkomen. De bioreactor verwijdert COD en stikstof in een pre-denitrificatieproces. Door de toevoeging van ijzer(III)chloride kan eveneens fosfaat worden verwijderd. Het behandelde water wordt van het geactiveerde slib gescheiden met behulp van de Crossflow-membraantechnologie van Norit. Dit zijstroommembraanproces is gebaseerd op het principe van snelheid. Door hoge snelheid in de membranen ontstaat turbulentie waardoor de membranen minder vuil worden. Als gevolg daarvan kunnen de filtratietijden worden verlengd en hoeft er minder vaak te worden schoongemaakt. Oplevering De eerste fase van de Crossflow MBR werd in mei 2008 opgeleverd. Binnen twee maanden kon de MBR al de volledige afvalwaterstroom van de eerste fase verwerken. De tweede fase werd in februari 2009 opgeleverd, waarmee de capaciteit op 2.400 m3 per dag komt.

Technische gegevens
Norit Crossflow MBR Afvalwaterzuivering Obolon Chemerivtsy - Oekrane Na oplevering fase 1 Influentdebiet Aantal UF-skids Aantal modules per UF-skid Membraanoppervlak per UF-module Ingebruikname MLSS Na oplevering fase 2

1.500 m/d 4 6 27 m Mei 2008 15 g/l

2.400 m/d 6 6 27 m Maart 2009

KnowHow

20

Klantenondersteuning Norit kan de operators van Obolon waar nodig via internet assisteren. Na de ingebruikname was echter slechts beperkte ondersteuning nodig. De operators leerden snel met de Crossflow MBR te werken, ondanks dat ze geen ervaring hadden met afvalwaterzuivering. Toekomst Naast de crossflow-technologie heeft Norit Membrane Technology tevens de Airlift technologie voor afvalwater ontwikkeld. De eerste Norit Airlift MBR wordt nu gebouwd voor een Russische moutgroep die bezig is met de bouw van een Greenfield-mouterij in Kursk. De Norit AirliftTM-technologie heeft haar waarde al bewezen in communaal afvalwaterzuivering en kent inmiddels ook industrile toepassingen. Vanwege het zeer lage energieverbruik is het een veelbelovende technologie.

Bouw van MembraanBioReactor van 14.000 m3/d in Nederland

Membranen en pompen gaan hand in hand

In Zeeuws-Vlaanderen is onvoldoende zoet water beschikbaar om als proceswater voor de lokale industrie te dienen. Tot op heden wordt proceswater verkregen uit zout water afkomstig uit de Westerschelde in een proces dat veel energie en geld kost. Inmiddels is een kostenbesparende methode ontwikkeld om proceswater te produceren uit communaal afvalwater in de gemeente Terneuzen. Hiertoe zal de afvalwaterzuiveringsinstallatie De Drie Ambachten worden uitgebreid. Met een maximale hydraulische capaciteit van ruim 14.000 m3/d wordt deze afvalwaterzuiveringsinstallatie de op n na grootste door Norit gebouwde MembraanBioReactor (MBR). De sterke kanten van de membraantechnologie van Norit X-Flow en de pomptechnologie van Norit Nijhuis zijn in dit uitmuntende MBR-concept samengebracht. De pompen in deze MBR-installatie, waarmee biomassa opnieuw door het membraansysteem wordt geleid, zijn speciaal ontworpen en hoogst rendabel voor deze toepassing, waardoor het energieverbruik met 25 procent wordt verlaagd. Een MBR is een effectief en economisch zuiveringsproces voor terugwinning en hergebruik van water. Het hoogwaardige afvalwater van de MBR zorgt ervoor dat er onmiddellijk proceswater beschikbaar is voor lokale bedrijven. Het gehele project is een samenwerking tussen Waterschap Zeeuws-Vlaanderen, Evides Industriewater BV, Witteveen & Bos, Royal Haskoning en Norit. De vier laatstgenoemde partijen werken onder de naam Nethwater samen in waterzuiveringsprojecten voor de internationale procesindustrie.

Robin ter Maat

KnowHow

21

Beverage
Stan Bergenhenegouwen, Marketing Manager bij Norit Process Technology, sprak met Tibor Kovcs, technisch directeur van Pilsner Urquell, over hoe de overgang van filtratie met kieselguhr naar de biermembraanfiltratie van Norit het brouwproces heeft benvloed.

Pilsner Urquell het eerste goudkleurige bier ter wereld kiest voor membraanfiltratie
Op 4 oktober 1842 onthulde brouwer Josef Groll op St Martins Market in Pilsen zijn nieuwe creatie die voor veel sensatie zorgde: nog nooit had iemand een goudkleurig bier gezien. Naar aanleiding van protesten van de inwoners van Pilsen over de slechte kwaliteit en korte houdbaarheid van bier veranderde Groll het brouwproces van open vaten met bovengisting in ondergisting, het zogenaamde lageren. De brouwers van Pilsner Urquell zijn al ruim twee eeuwen bezig om ervoor te zorgen dat het bier dezelfde speciale ervaring biedt als in 1842. Dat heeft in 2006 geleid tot het besluit om kieselguhr geheel uit het brouwproces te verwijderen en over te schakelen op biermembraanfiltratie (BMF) van Norit. De historische Brouwerij in Pilsen, met de beroemde brouwerijpoort, binnenplaats, oude brouwerijkelders en het brouwmuseum, trekt het hele jaar door toeristen. Jaarlijks bezoeken tienduizenden bezoekers uit Tsjechi en het buitenland de brouwerij om het een en ander te leren over de geschiedenis van, en de unieke technologie, die wordt toegepast voor het maken van Pilsner Urquell. We spraken met Tibor Kovcs, voormalig technisch directeur van Pilsner Urquell, om meer te weten te komen over het ambitieuze filtratieproject, waarbij de brouwerij de conventionele kieselguhrfilters verving door twee biermembraanfilter units, elk bestaande uit 72 filters van Norit. Scheikundige Kovcs studeerde aan de Universiteit van Boedapest en trad ruim 15 jaar geleden in dienst bij SABMiller. Na enkele uitzendingen naar Zuid-Afrika en het Europese hoofdkantoor in Boedapest kwam hij drie jaar geleden als technisch directeur van Plzensk Prazdroj naar Pilsen. Ik vond het een enorme uitdaging om technisch directeur te worden bij de brouwerij van het wereldberoemde biermerk Pilsner Urquell, aldus Kovcs. Vooral omdat Plzensk Prazdroj in 1999 deel ging uitmaken van SABMiller. SABMiller, n van de grootste brouwconcerns ter wereld, was genteresseerd in Pilsner Urquell vanwege de rijke historie van de brouwerij, de merkbekendheid in ruim 50 landen, de status als eerste pilsener op aarde en de loyaliteit van de Tsjechen jegens de brouwerij. Pilsner Urquell werd een van de internationale premiummerken van SABMiller, samen met Miller Genuine Draft, Peroni Nastro Azzurro en Grolsch, dat pas sinds kort onderdeel is van SABMiller. Dat Pilsner Urquell een internationaal premiummerk van SABMiller werd, was erkenning voor de twee eeuwen brouwkennis en constante aandacht voor goede en constante productkwaliteit, zegt Kovcs. Maar als een van de paradepaardjes van SABMiller stonden we wel voor de uitdaging om de rijke, oorspronkelijke smaak overal ter wereld te garanderen. Onze brouwmeesters waren bekend met de voordelen van membraanfiltratie ten aanzien van de kwaliteit van het filtraat. Een van hun uitgangspunten was het verlagen van het ijzergehalte van het filtraat en het zo veel mogelijk beperken van het aantal fijne deeltjes achter het filter om aanslag te voorkomen. Daarom hebben we diverse alternatieve filtratiemethoden en meerdere leveranciers onderzocht. TIJDENS HET PROJECT WERDEN TWEE MEMBRAANFILTRATIE-SKIDS MET ELK 72 MEMBRANEN GEMPLEMENTEERD Om meer inzicht in de alternatieve technologien te krijgen, voerde Pilsner Urquell medio 2005 verscheidene pilotonderzoeken uit. Destijds vond men het moeilijk om informatie te verzamelen over alternatieven voor kieselguhr. Ook nu vinden wij dat zowel brouwerijen als leveranciers van kieselguhrvrije filtratie veel baat kunnen hebben bij het uitwisselen van informatie, merkt Kovcs op. In onze laboratoria hebben we een aanzienlijke verbetering in de smaakstabiliteit van door membranen gefilterd bier geconstateerd en uit berekeningen is gebleken dat kieselguhrfiltratie en membraanfiltratie vanuit kostenoogpunt vergelijkbaar zijn. Als relatief jonge technologie biedt membraanfiltratie een groot scala van mogelijkheden voor optimalisatie. Reden genoeg voor Pilsner Urquell om diverse membraanleveranciers in Pilsen uit te nodigen. Toen was het de bedoeling om membraanfiltratie uitsluitend toe te passen voor het merk Pilsner Urquell en conventionele filtratie voor Gambrinus, zegt Kovcs. Uit het haalbaarheidsonderzoek bleek echter dat het goed zou zijn om membraanfiltratie in de gehele brouwerij in te voeren. Afgezien van de verbetering van de smaakstabiliteit waren de stijgende kosten van kieselguhr verwijdering en de Total Cost of Ownership (TCO) daarvoor doorslaggevende redenen. Na de verschillende membraanleveranciers te hebben vergeleken, ging de voorkeur van Pilsner Urquell uit naar de technologie van Norit. We waren onder de indruk van de eenvoud van het systeem van Norit, zegt

KnowHow

22

WHREND DES PROJEKTS WURDEN ZWEI MEMBRANFILTRATIONSSKIDS MIT JE 72 MEMBRANEN EINGEBAUT

Tibor Kovcs

Kovcs. In tegenstelling tot andere membraanleveranciers maakt Norit bijvoorbeeld geen gebruik van een centrifuge. Een ander voordeel van het systeem is dat als het proces wordt verstoord door bijvoorbeeld het niet voorhanden hebben van een helder bier tank (BBT), het ontbreken van aanvoer voor het filter of een stroomstoring, de filters gewoon kunnen stoppen en later opnieuw beginnen. Toen we met de overschakeling op membranen begonnen, ontdekten we opnieuw dat brouwen geen exacte wetenschap is, merkt Kovcs op. Alle kwaliteitsparameters waren precies volgens of boven de specificaties en de verwachte verbetering in smaakstabiliteit werd ook meteen geconstateerd. Maar de filtercapaciteit (output) voldeed niet direct aan de verwachtingen. Norit en ons managementteam ontdekten onmiddellijk welke processen gewijzigd moesten worden en er werd een plan van aanpak opgesteld om de output te vergroten. Ervaring na n jaar Op dit moment zijn wij een geheel kieselguhrvrije brouwerij, zegt Kovcs. Dat betekent dat er jaarlijks zes miljoen hectoliter Pilsner Urquell en Gambrinus door membranen wordt gefilterd. We zijn onder de indruk van de constante kwaliteit van het filtraat en het zeer lage zuurstofgehalte. Het bedienend personeel en management hebben het BMFsysteem van Norit inmiddels volledig onder controle en zien het als een cruciaal onderdeel van het brouwproces. Op dit moment klopt de hoogte van de kosten van het filtratieproces met onze verwachtingen en met de haalbaarheidsonderzoeken.

Projectbeschrijving Tijdens het project werden twee membraanfiltratie-skids met elk 72 membranen gemplementeerd. (De configuratie van n filtratielijn bestaat uit een buffertank voor ongefilterd bier, de BMF-skid en een buffertank voor gefilterd bier.) Tegelijkertijd werd er een nieuwe CIP-set genstalleerd om de skids schoon te maken. Norit heeft een unieke technologie footprint, zegt Kovcs. Aangezien de BMF van Norit bier met een bijzonder laag zuurstofgehalte oplevert, besloten we ook te investeren in het waterontluchtingssysteem van Norit Haffmans om het lage zuurstofgehalte tijdens het vullen te behouden. Verder wordt alle afsluitertechnologie geleverd door Norit Sdmo, de pomp door Norit Nijhuis en het hart van de technologie de membranen uiteraard door Norit X-Flow. Norit tekende ook voor het gehele automatiseringssysteem van dit project. De hoge automatiseringsgraad is een echt voordeel van het systeem. Het zorgt ervoor dat het proces constant is, evenals de kwaliteit van de output. Bierkwaliteitsprijs Vanaf het begin hadden we al de voordelen van de verbetering in smaakstabiliteit door de membranen en kort daarna had het systeem zichzelf al terugverdiend, zegt Kovcs. In de VS is Pilsner Urquell door het vooraanstaande Beverage Testing Institute (BTI) bekroond met de hoogste score die een pilsener ooit heeft behaald voor smaak en kwaliteit: 93 van de maximaal 100 punten na een blinde sensorische beoordeling door een jury van onafhankelijke deskundigen. Zonder meer bewijs dat we status hebben gekregen.

Kunt u achteraf stellen dat de totale vervanging van diatomeenaarde door membranen in verhouding staat tot de uitvindingen van Groll in 1842? De uitvindingen van Groll veroorzaakten natuurlijk een revolutie waar 80% van de brouwerijen mee te maken kreeg. De effecten van membranen zullen kleiner zijn, maar membranen sluiten naadloos aan op de ambitie van Groll om een beter bier te brouwen, aldus Kovcs. Nieuwe brouwnorm Door de invoering van deze nieuwe technologie kan overal ter wereld van het frisse, unieke karakter van Pilsner Urquell worden genoten, zegt Kovcs. "De goede samenwerking tussen ons management en het team van Norit heeft geleid tot een gentegreerde oplossing waar we trots op kunnen zijn en die in onze ogen een nieuwe wereldnorm heeft gesteld op het gebied van bierfiltratie.

Stan Bergenhenegouwen

KnowHow

23

Beverage

Adelholzener Alpenquellen:

Beiers bedrijf versmelt rijke historie met duurzame toekomst

Adelholzener Alpenquellen, een vooraanstaande mineraalwater producent gevestigd in de regio Chiemgau in Duitsland, voldoet met haar nieuwe en ultramoderne installatie aan de huidige marktuitdagingen voor maximale kwaliteit, met behoud van productieniveau tegen lagere kosten. In 2007 startte Adelholzener Alpenquellen met de bouw van een nieuwe centrale mineraalwaterinstallatie. Norit Sdmo werd als projektpartner uitgekozen, omdat hun ontwerpvoorstel voorzag in lagere energie- en materiaalkosten en gelijktijdig de voor de zuivering van water benodigde ruimte verkleinde. Adelholzener Alpenquellen koos als milieubewust bedrijf voor het duurzame concept van Norit Sdmo. De nieuwe installatie heeft zeven waterbehandelingslijnen, elk ontworpen met een maximum capaciteit van 60 m/u. In de installatie kan water uit twee bronnen over verschillende filterlijnen worden verdeeld, waardoor de betrouwbaarheid groter en de kans op een storing kleiner is. De centrale bevat een afsluitermanifold op twee niveaus dat het water van de twee bronnen naar de filterlijnen leidt en ze samen naar de twee hoogreservoirs voert die uitgerust zijn met 30 mixproofafsluiters. Dubbele block-and-bleed vlinderklepafsluiters waarin geschakeld kan worden tussen afdichten en afblazen werden gebruikt om de cleaningin-place (CIP) met het afsluitermanifold te verbinden. Vervolgproject dankzij de expertise van Norit Sdmo Naast het waterbehandelingsproject, dat in mei 2009 in gebruik is genomen, is Norit Sdmo nu ook voor een tweede project ingeschakeld. Dit project gaat om een opslagruimte met drie nieuwe mineraalwatertanks. Norit Sdmo was verantwoordelijk voor het ontwerpen en het op de waterbehandelingslijnen aansluiten van de tanks. Sinds de inbedrijfstelling in juni worden de beproefde manifolds met mixproof afsluiters gebruikt om het mineraalwater vanaf de waterbehandelingslijnen te verdelen over de watertanks die op een heuvel staan. Daarnaast worden ze ingezet voor de verdeling over drie ondergrondse lijnen voor transport naar de productielijnen in de installatie die zich in het dal bevindt. Dankzij deze moderniseringsmaatregelen kan Adelholzener Alpenquellen de bestaande bronnen nog flexibeler benutten, waarmee de basis is gelegd voor een duurzame productie in de toekomst. Sascha Wesely

KnowHow Published by Norit NV Hertmerweg 42/c P.O. Box 89 7620 AB BORNE The Netherlands Chief Editors Menno M. Holterman Simone Bro Editorial Board Grace Malaihollo Hans Lange Sjoerd van der Sterren Wilma Deen

Copy Editor Mary George Design SPPR Please address any questions about the content to knowhow@norit.com To subscribe to KnowHow email: knowhow@norit.com or visit www.norit.com

KnowHow

24