Vous êtes sur la page 1sur 31

DIVERSIDADE LIQUNICA

IV Jornadas da Biologia da Conservao

O que um lquene?
Do grego Leikhen = planta rastejante

DEFINIO

O que um lquene?
Do grego Leikhen = planta rastejante

DEFINIO

Simbiose?
Associao entre um fungo e um simbionte fotossinttico da qual resulta um talo estvel de estrutura especfica
Associao Internacional de Liquenologia, 1982

... Ou parasitismo? A viso de Schwendener, 1869


Atravs das minhas pesquisas concluo que os lquenes no so plantas simples, nem sequer indivduos, na verdadeira acesso da palavra. So antes colnias de centenas de milhar de indivduos, entre os quais apenas um desempenha o papel de carcereiro, enquanto os restantes, eternamente prisioneiros, preparam a sua refeio e a do mestre. Este mestre um fungo da classe Actinomycetes, um parasita que se habituou a viver custa do trabalho dos outros. Os seus escravos, so algas verdes. Ele envolve-as, tal como uma aranha sua presa, com uma rede fibrosa de malha fina, que se converte gradualmente numa cobertura impenetrvel. Mas enquanto a aranha ingere a presa e deixa-a morta, o fungo incita a alga crescer rpida e vigorosamente.

DEFINIO

Componentes da associao
Fotobionte | Alga verde (25 gneros) ou cianobactrias (12 gneros)

Morfologia alterada pela associao. Identificao por isolamento em cultura.

DEFINIO

Componentes da associao
Micobionte | sobretudo Ascomycetes (30 000 espcies, metade liquenizadas)

... mas tambm Basidiomycetes

DEFINIO

Componentes da associao
O fungo exibe uma morfologia distinta, dependendo do fotobionte

DEFINIO

Morfotipos

DIVERSIDADE LIQUNICA

Liquenizao: um estilo de vida

Ancestral (fssil mais antigo data aprox. 400 milhes de anos) Independente de afinidades taxonmicas Diacrnica

DIVERSIDADE LIQUNICA

Cianolquenes

Nephroma laevigatum

Lobaria pulmonaria

Fixao de azoto atmosfrico Beneficiam plantas vasculares e animais

DIVERSIDADE LIQUNICA

Lquenes matriz

Punctelia subrudecta

Peltigera aphthosa

Abrigo para artrpodes, moluscos e mamferos Mimetizao e camuflagem Material para a construo de ninhos Formao e estabilizao do solo

DIVERSIDADE LIQUNICA

Lquenes forrageiros

Alimento para veados, esquilos e outros animais Hypsibius oberhaeuseri (Tardigrada) liquenfago e pode ser encontrado sobre Lobaria pulmonaria

Joana Marques

Florestas tropicais: espcies de grande porte e taxa de crescimento elevada dos gneros Nephroma, Pseudocyphellaria e Sticta Florestas boreais e tundra: abundncia de Alectoria, Cetraria, Cladina, Cladonia

DIVERSIDADE LIQUNICA

Biomassa

Biodiversidade

Pennsula Ibrica: 3 000 espcies de lquenes, 10 000 espcies de plantas Nas florestas podem ultrapassar o nmero de plantas vasculares Estimao mundial: 13 500 espcies (50-70%)

DIVERSIDADE LIQUNICA

Lquenes epfitos

Funes nos Ecossistemas


Ciclo dos nutrientes Microclima Hidrologia

Indicadores
Continuidade ecolgica Poluio atmosfrica Nvel de compostos azotados

DIVERSIDADE LIQUNICA EM PORTUGAL

Lquenes epfitos
Florestas de conferas

DIVERSIDADE LIQUNICA EM PORTUGAL

Lquenes epfitos

Florestas de caduciflias Pristinas

DIVERSIDADE LIQUNICA EM PORTUGAL

Lquenes epfitos
Tolerncia perturbao

DIVERSIDADE LIQUNICA EM PORTUGAL

Lquenes saxcolas

Funes nos Ecossistemas


Fixao de azoto Forragem Degradao da rocha

Indicadores
Poluio atmosfrica Composio em metais Nvel de carbonato de clcio

DIVERSIDADE LIQUNICA EM PORTUGAL

Lquenes saxcolas

DIVERSIDADE LIQUNICA EM PORTUGAL

Lquenes terrcolas
Comunidades calccolas de lquenes multicolores

Funes nos Ecossistemas


Fixao de azoto Estabilizao do solo

Indicadores
Poluio atmosfrica Nvel de carbonato de clcio

DIVERSIDADE LIQUNICA EM PORTUGAL

Lquenes terrcolas
Comunidades errantes das dunas cinzentas Funes nos Ecossistemas
Fixao de azoto Forragem Estabilizao do solo

Indicadores
Poluio atmosfrica Nvel de carbonato de clcio

DIVERSIDADE LIQUNICA EM PORTUGAL

Porque requerem medidas especficas?


Lquenes so microorganismos e comportam-se como tal (o seu papel e requisitos ecolgicos so totalmente diferentes dos de macroorganismos); Grande parte so microliquenes e nestes casos mais difcil detectar perdas de espcies ou alteraes no seu padro de distribuio; Respondem rapidamente perturbao por poluio ou alterao de habitat; Habitats sem valor de conservao para macroorganismos (plataformas rochosas, ambientes extremos, superfcies de origem antrpica) so muito importantes para os lquenes (podem ser menosprezadas pelos programas de conservao);

Habitat, distribuio geogrfica e abundncia Dinmica das comunidades e padres de sucesso Taxonomia Estatuto de conservao

LQUENES E CONSERVAO

Um pouco de histria..
Erasmus Darwin (1790) Sernander (1912, 1926) Hawksworth, Rose e Coppins (1973)

Anglesey (Pas de Gales) Comunidades liqunicas Siderurgia

Estocolmo (Sucia) Kampzon Zona de Luta Lavken Deserto Liqunico Normalzon Zona normal

66 locais dos mais poludos aos mais pristinos Escala 0-10 diversidade nveis de SO2

BIOINDICAO

Um pouco de histria..
Nimis (1997). Lichens, air pollution and lung cancer. Nature

BIOINDICAO

Organismos ssseis; Estrutura anatmica e fisiolgica simples; No possuem camadas cerosas ou cutcula, nem possuem verdadeiros estomas e epidermes eficazes que regulem a transpirao; So; poiquilohdricos; So bioacumuladores

A morfologia no varia consideravelmente ao longo do ano; Muitos so organismos perenes e mantm actividade fotossinttica e crescimento contnuos; So organismos com bastante longevidade Esto frequentemente presentes em todos os tipos de habitats ( excepo do marinho); Parte das espcies tem uma distribuio geogrfica vasta;

O bom bioindicador

... mas bom monitor?

BIOINDICAO

Efeito da perturbao

Variao na composio da comunidade Acumulao de substncias (bioacumuladores) Modificaes estruturais


Alteraes fisiolgicas; Alteraes ultraestruturais no ficobionte; Alteraes morfolgicas; Alteraes anatmicas; Alteraes biolgicas;

BIOINDICAO

Efeito da perturbao

Espcies Toxitolerantes
Acidfilas Amplo espectro Temperatura maior Espcies da Base das rvores

Espcies Toxisensveis
Neutrfilas ou Basfilas Menor espectro Temperatura menor Espcies do tronco das rvores

Terrcolas < Saxcolas < Epfitos Leprariides < Crustceos < Foliceos < Fruticulosos Superfcie/Volume menor Clorofceas Superfcie/Volume maior Cianofceas

BIOINDICAO

Metodologias
Inventariao das comunidades para estabelecimento de relaes entre dados qualitativos e quantitativos e os factores de perturbao atravs de mtodos de anlise de dados multivariados; Aplicao de ndices como o ndice de Pureza Atmosfrica (IPA); Estudos de transplantes; Microscopia Electrnica de Varrimento para avaliao da extenso dos danos morfolgicos e anatmicos.

BIOINDICAO

Monitorizao de lquenes epifticos O que podemos esperar?


Descrever e monitorizar a evoluo de parte da biodiversidade florestal no tempo e no espao Porque os lquenes so uma componente importante da diversidade florestal e provaram ser teis indicadores de diversidade Criar uma base de dados consistente que permitir avaliar espcies indicadoras para questes especficas a colocar no futuro

Avaliar os efeitos dos factores de perturbao ao longo do tempo e no espao Porque os lquenes so dos melhores indicadores biolgicos de perturbao

... na pior das hipteses

LQUENES E CONSERVAO

OBRIGADA PELA ATENO


Joana Marques

Vous aimerez peut-être aussi