Micha Waliski

Pobili si dwaj Rosjanie o Kanta

Tym razem nie cycki Dody, nie implanty Mandaryny, nie tyek Mariny uczenko, nie rozstpy Reese Witherspoon, nie woda z rk Wodzianki, nie majtki Chloe Sims, a nawet nie kuka rzecznika Adama Hofmana, w tym wypadku nie serial z Gowinem, nie brednie Macierewicza i jego ekspertw o zamachu, nie obwieszczenie Tuska w sprawie definitwnego koca kryzysu, nie tyrady Niesioowskiego, nie umizgi Kalisza i Palikota, a nawet nie groby Kaczyskiego, e gdy tylko wrci do wadzy, ale zupenie inne sensacyjne wydarzenie obiego wiatowe media: . Rosja: Dramatyczny fina sporu o filozofi Kanta. Russian shot in quarrel over Kant's philosophy. De la Kant la PISTOALE n cteva minute: Vezi cum a DEGENERAT o discuie filosofic ntrun atac armat. Ruso baleado por filosofa de Kant. Un hombre sufre un disparo durante una discusin sobre Kant . O discuie despre filosofia lui Kant a degenerat ntr-o btaie cu mpucturi, n Rusia. Un rus a fost impuscat dupa o cearta despre filosofia lui Kant, la o coada pentru bere. Una persona dispara tras discutir sobre la filosofa de Kant. Una persona dispara a otra en Rusia tras discutir sobre la filosofa de Emmanuel Kant. Filosofia lui Kant a provocat un atac armat - in Rusia . Filosofia lui Kant duneaz grav sntii. Qu Canteo! Lo mas impactante del da en la web! Discussione su Kant finisce a colpi di pistola. Filosofa de la liberacin. Una discusin sobre Kant termina con un hombre herido de bala en Rusia. Para crticas estaban. Numai n Est se putea ntmpla: Filosofia lui Kant a provocat un atac armat n Rusia. Discusso envolvendo teorias de Kant termina em agresso na Rssia. Litigano sulla filosofia di Kant e gli spara in testa . Flash Lite in Russia tra due appassionati di Kant e filosofia: uno dei due spara allaltro. La discussione sulla filosofia di Kant finisce a colpi di pistola, un ferito. O dezbatere despre filosofia lui Kant a degenerat in scandal: Un barbat a fost impuscat in cap. Hdka o Kantovej filozofii sa skonila strebou . Su Kant non la pensi come me? Allora ti sparo. Il bizzarro esordio della violenza filosofica. Dwaj Rosjanie pobili si w Rostowie nad Donem. W kolejce po piwo. eby tylko pobili si. Oni strzelali do siebie. Nie byoby w tym nic nadzwyczajnego, jednak oni pobili si o filozofi Kanta. Ta informacja w minionym tygodniu przebia wszystkie inne, nawet t o uciekajcej przed widokiem skurczonego po wyjciu z sauny przyrodzenia Adama Hofmana damie reprezentujcej na wieczorku towarzyskim w pensjonacie pokarpackim krgi zblione do PiS. Jest w tej historii z Rostowa co nadzwyczaj pocieszajcego. Jest w historii z genitaliami Hofmana co nadzwyczaj smutnego. 1

W chwili, gdy pisz te sowa, w Rostowie temperatura wynosi 17 stopni Celsjusza, cieplej ni tutaj, no ale Rostw ley na poudniu europejskiej czci Rosji. Tam jest godzina 19.34, tutaj dopiero 17.34. Wiadomo, im bardziej na wschd, tym pniejsza godzina. Ktra godzina jest teraz we Wadywostoku? Nie wiem, nie chce mi si sprawdza. Wiem jednak, e chciabym teraz by we Wadywostoku albo przynajmniej w Rostowie nad Donem. Moe na Kamczatce. Czowiekowi wydaje si, e im dalej std, czyli z miejsca, w ktrym si znalaz i zasiedzia, tym lepiej, nawet gdyby musia sta w kolejce po piwo. Ja si tu, gdzie pisz te sowa, znalazem w 1974 roku, z odzi sie znalazem i nadzwyczajnie si zasiedziaem. Czy kiedy tu, u mnie, bdzie godzina 19.34, to czy ludzie w Rostowie nad Donem bd jeszcze tacy sami jak wtedy, kiedy u nich bya godzina 19.34? Czy dzisiaj ludzie w odzi s tacy sami jak czterdzieci lat temu? Dzisiaj z odzi ju prawie nic, chocia cigle bardzo wiele mnie czy, w odzi te s zawiaty. Ostatnia bliska mi osoba wyjechaa z odzi na Zachd, tam, gdzie mieszka, jest dopiero godzina 04.34 PM. Pomyle, ile takie PM moe zmieni. W Rostowie nie maj PM, ale za to s tam kolejki po piwo. Czasem ogldam najbardziej prymitywny kryminalny serial wiata, z koszmarn rud aktork, dwoma policjantami i psem, tylko z tego powodu, e pokazuj w nim pikne fotografie dzisiejszej odzi. d ma styl. S., miasto z tego samego historycznego sortu, ale wielokrotnie mniejsze od odzi, od kiedy ideowi wandale pozbawili go, a byo to na pocztku transformacji ustrojowej, wysokiej miedzianej szpicy z nakadajcych rur, ma jedynie pstyl. Wodarze sporo zarobili dla miasta na miedzi, miasto jednak skarlao, stao si miastem bez genitaliw. Waciwie to rzecz zadziwiajca, e w Rostowie stoj kolejki po piwo. Czy nad Bajkaem s wic jeszcze dusze kolejki po piwo? A jak dugie kolejki po piwo s we Wadywostoku? Czy w ogle da si ustali zaleno midzy czasem, dugoci geograficzn a dugoci kolejek po piwo? Jeli opuszcz miejscowo S. w Polsce i bd porusza si na wschd, wszystko jedno, czy na piechot czy jakim rodkiem lokomocji i wszystko jedno, jakim rodkiem lokomocji, to czy grozi mi, e na ktrym poudniku moe zabrakn piwa? Jeli tak, to na ktrym? I czy ma to zwizek z szerokoci geograficzn? Sawnoje morie, swiaszczennyj Bajka ... Zawsze marzy mi si Bajka, Bajkau ju nie zobacz. Za par dni zobacz Gliwice, ktre lubi, bo s z tych miast, ktre maj styl, nigdy jednak nie polubi Gliwic lubieniem absolutnym, bo czci Gliwic jest Centrum Onkologii, za cho nowotwr moe by pikny, to jednak trudno polubi raka, ju nie mwic o mioci do raka. Mimo wszystko radz jednak zainteresowanym: jeli go masz, zakochaj si w swoim raku, a troch duej poyjesz. Kant bardzo dba o swoje zdrowie, lubi swoje zdrowie, interesowa si ciaem ludzkim, nowinkami medycznymi i zdrowo si odywia, aczkolwiek nie stosowa diety. Pomyle, czowiek jest tak dziwnie skonstruowany, e nawet na dugo i szeroko geograficzn, miasta, osady i wsie, Paac Kultury i paac w Wilanowie, psy i koty, a nawet wgry i wszy onowe patrzy przez soczewk subiektywnego dowiadczenia i umysowych stereotypw. Alkohol t i tak zwodnicz soczewk dodatkowo deformuje. Cokolwiek tedy mgby Adam Hofman powiedzie o dugoci swojego przyrodzenia, na trzewo, na plenum PiS, w konfesjonale, w barze mlecznym lub po kilku gbszych, i tak bdzie to odlege od prawdy. Co ja, ktry to pisz, mog powiedzie o przyrodzeniu Hofmana? Tylko tyle, ile pisze o nim prasa, ale ono mnie nie interesuje, jak zreszt kady inny fragment mskiej 2

nagoci. A poza tym, czy mog ufa prasie? Moe Hofman nie posiada w ogle przyrodzenia? Moe tramwaj mu przejecha? Ma kopoty z wasna pci i tosamoci? Nie pokaza towarzyszom i towarzyszkom tego czego tam tylko dlatego, e w w krzakach s [byli] paparazzi powiada? Nie mog twierdzi z penym przekonaniem, e gdyby tamte krzaki byy owej upojnej nocy wolne od cierw i gnid ludzkich, to Hofman dotrzymaby sowa i pokaza klejnoty, bo zachowania ludzkie, nawet bez alkoholu, s wybitnie irracjonalne. Gdyby jednak Hofman nie przejmowa si paparazzi w krzakach, odsoni podomk (bo to bya podomka, co mia na sobie?), a uciekajca przed nim dama przemoga si i spojrzaa w gbi krocza partyjnego towarzysza, to czy koniecznie ujrzaaby Prawd? Prawda kobiety o mskim przyrodzeniu i prawda mczyzny o wasnym przyrodzeniu to zupenie inne prawdy. Ten, bynajmniej niebahy przykad, dowodziby, e prawda to rzecz wzgldna. O wiele lepiej spoglda w niebo gwiadziste nad sob i w nim oraz w sobie prawd o wiecie szuka. Tymczasem Adam Hofman publicznie, aczkolwiek jeszcze nie rozbiera si, wydaje si by rzecznikiem jednej jedynej, skrojonej wedle wasnych przekona (czy w nie wierzy?), prawdy o rzeczach i sprawach. Z pozacanych ust Adama Hofmana w telewizji czy w radiu pynie zawsze ta sama, zawona do widnokrgu PiS-owskiego prawda. Gdyby Hofman spoglda w rozgwiedone niebo, nie za w swoje genitalia, niechybnie poszerzyby repertuar prawd. Gdyby gbiej wejrza w siebie, odkryby, e jest z tych moralistw, ktrzy cierpi wycznie z powodu moralnoci innych, ale nie czuj smrodku wasnej. Kiedy zestawi Hofmana publicznego z Hofmanem niepublicznym, to niechybnie wyjdzie jaka prawda o Hofmanie. Hipokryta? Mao! Wszyscy, my, ludzie, jestemy w jakim stopniu dotknici hipokryzj. Hofman to cynik w krystalicznie czystej postaci. Po saunie i bez sauny. Na przykad, kiedy grzmi w radiu: Przysza Hanna Gronkiewicz-Waltz i mamy pomiewisko na ca Europ. Kantowi jednak nie wycznie o to chodzio, e nasze zmysy deformuj obraz wiata, bo s uomne. Patrz z okna na balkon vis a vis, jakie sto metrw ode mnie, na balkonie bajecznie zgrabna moda mama rozwiesza uprane ciuszki dziecice na sznurkach, patrz, ale za Chiny nie mog dowiadczy, jak pachnie. Nie mam (jeszcze) lornetki, lecz lornetka by tu nie pomoga, co najwyej spotgowaaby zudzenie. Kant dowodzi, jak niedoskonae jest nasze wyposaenie umysowe, e wyposaeni przez natur w nasze ludzkie okulary naocznociowe, nigdy nie wyjdziemy w poznaniu poza pewn granic. Kant jest filozofem granicy i w tym sensie nie wyszed poza presokratejczykw, w tym sensie stan tam, gdzie kres i bezkres. Chocia moe troch wyszed poza nich, bo noumeny wszake kojarz si z ideami. Lecz okreli granice mylenia to duo, bardzo duo. Dla Hofmana granice inteletualne, jak i inne granice, nie istniej. Dziwny zaiste jest ten wiat, ktry w okrelonych granicach stwarza czowiek przy pomocy autonomicznej aparatury umysowej i zmysowej. Mona podziwia czowieka za nieujarzmione aspiracje poznawcze i jednoczenie mwi w odniesieniu do czowieka o ndzy poznawczej. wiat hipotetyzowany jako wiat noumenw, musi by innym wiatem ni nasz, cigle niepoznany do koca, wiat fenomenw. Oba mieszcz si w jednym. Dla Hofmana wiat jest mniej skomplikowany, prosty, nawet prociutki. Jakby posugujc si antynomiami, okroi je z jednego czonu. Nam, ludziom, nieustannie si wydaje. My, ludzie, nieustannie co przypuszczamy. Czasem powoujemy si na intuicj, lecz czy wiedza intuicyjna moe by wiedz pewn? Czsto okazuje 3

si trafna, sensowna, owocna, moe nawet pobudzi do piknych i twrczych dziaa romantykw, ale z tego nie wynika, e zawsze jest wiarygodna. Czym jest, w istocie, ta moja atrakcyjna ssiadka z balkonu vis a vis? Plazm? Zbiorem atomw? Symfoni procesw chemicznych? Moja fantasmagori? Jako taka, a wic jako zbir lub symfonia ta ssiadka nie rni si niczym od adnej z wszystkich innych kobiet, jak zreszt i ...ode mnie, od aby i od reszty wiata. Jednak dziki okularom naoczniociowym wypenia pusty czas i puste przestrze. A zmysy? Zmysy wszake tak przyjemnie mami i w dodatku sugeruj, e biust tej ssiadki jest pikniejszy od biustu innej, fioki piknie pachn i zdarzaj si pikne aby. Nazwa kobiet symfoni to chyba adnie brzmi? Pod warunkiem, e wypeni ja zmysami. Jako fantasmagoria moja ssiadka staje si fatamorgan, lecz przecie ja nie jestem odwodniony, herbat pij, piwo pij i obowizkowo malank. Chyba, em chory na umyle. Sowacki pisa bez przerwy ecie, to ja mog em. Nasz wiat taki ciekawy, poznanie tak fascynujce, bo trudne, tymczasem Adam Hofman jako czowiek publiczny, gdziekolwiek si pokae, a pokazuje si nad wyraz czsto, na og zawsze wyej sra ni d... ma, jak mawia mj ojciec, wizie niemieckich obozw nazistowskich w Rzeszy. Dopiero Hofman niepubliczny, Hofman z hotelu pod Mielcem, po saunie, po paru gbszych, wydaje si by bardziej uczowieczony, aczkolwiek uczowieczaj go w tym momencie chamstwo i prymitywizm. W kadym razie wzmianki we wstpie niniejszych refleksji na temat wyposaenia umysowego i wypukoci celebrytek byy stosowne. Same tego chc, musz to przyzna nawet feministki, a ja musz na gwat znale jaki punkt odniesienia do Hofmana albo Hofmana odniesienie do jakiego punktu. Kiedy to ja ostatni raz staem w kolejce po piwo? Moe to byo w S. pod koniec lat 80. Ubiegego wieku? Moe to bya niedziela, kiedy przyjechaa droga mi osoba z odzi. Odebraem j na zabytkowym dworcu, schodzilimy za piwem, eby przy piwie porozmawia, p miasta, uratowaa nas dopiero Kolorowa. W Kolorowej, o dziwo, piwo byo, trzeba byo jednak odczeka dwadziecia minut w kolejce, jednak potem moglimy usi w kawiarnianym ogrdku z widokiem na ndzne resztki piknego pomagnackiego parku i przegada par godzin, ona kobieta po przejciach i ja mczyzna po przejciach, a przejcia byy nadzwyczajne, bo nasze wsplne. Przy piwie dobrze si gada, piwo agodzi obyczaje, cho nie zawsze i nie u wszystkich. A moe to byo w W., miejscowoci w Grach Stoowych, synnej z bazyliki, drogi krzyowej, Matki Boskiej, dziurawych szos i ulic oraz szopki? Najpierw trzeba byo i 3 kilometry i jeszcze 300 metrw w d, co mielimy dokadnie wyliczone. Potem stan w ogromnej i niecierpliwej kolejce do baru, kolejce cigncej si a do lodziarni, ale za to z widokiem na bazylik, dwie barokowe bramy wjazdowe do W. i dwie dolnej stacje z tamtejszej Golgoty. Stacji kolejki linowej do dzisiaj tam nie ma. Soneczko wiecio lub deszczyk albo nieyk pada, czy to w zimie, czy wiosn, czy w lecie, stao si wic w tej kolejce z t sam i drog sercu niewiast i gadao o yciu, a u stp szemra wity Cedron. W rku, jak wszyscy w kolejce, trzymao rnej 4

wielkoci stosowne naczynia na lane piwo, ktre dopiero co dowieli, a ju si koczyo. W. to bya taka miejscowo, w ktrej krtki nawet pobyt jako specjalnie uwica i uwzniola czowieka, e nawet koci by mu do niczego potrzebny, wystarczaa jarmarczno-odpustowa atmosfera i wiadomo, e noumeny istniej. Gorzej byo w samym barze, kiedy socjalistyczne, czyli chrzczone piwo szczliwie jeszcze lali, a spragnieni zdoali przemieci si w poblie ciurkajcej niemrawo, bo prawie bez gazu, krynicy. Tok, przepychanki, przeklestwa, rwetes i niemoebny smrd. Tam na zabj, tam na noe, jakby powiedzia wielki poeta, chocia kawioru w W. w tamtych czasu nie uwiadczyby. Potem szo si dugo drog pod gr, z wypenionymi po brzegi naczyniami, od czasu do czasu przysiadao w co bardziej atrakcyjnym miejscu, najwiksz popularnoci cieszya si zawsze wska aweczka przy nieustanie bzyczcej stacji transformatorowej, i popijao cienkusza bez piany, i gadao, gadao, ale z jakimi widokami, z jakimi pejzaami w tle! Czasem, potem coraz czciej, w absolutnej ciszy, bez bzykania transformatora, bo prd coraz czciej nie dochodzi. Jak to zwyczajowo w latach 70. i 80. Jednak mimo przeciwnoci losu czowiek apa swoje minuty szczcia. Dzisiaj w sekund apiesz w Lidlu lub Biedronce cztero- lub szeciopak piwa, ale trudniej o szczcie. Co by powiedzia Immanuel Kant Adamowi Hofmanowi, gdyby przewrotny los spata im figla i postawi w jednej kolejce po piwo w Rostowie nad Donem czy w Krlewcu, wszystko jedno, gdzie, i wszystko jedno, w jakim czasie? Najpierw jednak obalmy kilka mitw dotyczcych autora Krytyk. Owszem, cae jego ycie, ktre od opuszczenia ona matki a po mier spdzi wycznie w Krlewcu i co najwyej najbliszej okolicy, byo solidnym nieustannym treningiem silnej woli. Dosy, wystarczy! mia rzec, wydajc ostatnie tchnienie. Take za ycia by czowiekiem niesychanie uoonym, tak konsekwentnym, regularnym i przewidywalnym w swoich codziennych czynnociach jak wykoncypowane przez niego idee regulatywne, a wstyd przytacza najbardziej znane ze znanych anegdotek o nim. Mgby zrobi wielk karier jako jogin i buddysta, rzecznikiem PiS pewnie by nie zosta, ale on mia wszelkie kariery w najniszym powaaniu. Wydawa by si mogo, e by czowiekiem nudnym, nieciekawym jako czowiek, mizantropem i mizoginem, antyfeminista w dodatku. Nic z tych rzeczy. Kant by jedn z najbardziej podanych osb na firmamencie towarzyskim swojej epoki, a osb podanych dla osobowoci, intelektu, dowcipu i umiejtnoci cieszenia si zmysow stron ycia byo w tej epoce bez liku, bo to bya epoka geniuszy. Ten kurdupel, liczcy co okoo 150 cm wzrostu, lecz zawsze nienagannie ubrany i szarmancki, cieszy si nadzwyczajnym zainteresowaniem, ba, podaniem kobiet. Jedna bya szczeglnie zawzita, Maria-Szarlota Jacobi z domu Schwink, ona bankiera i, zdaje si, przyjaciela autora Krytyki czystego rozumu. Prowokowaa Kanta epistolarnie co najmniej przez siedem dugich lat, zasypywaa listami, a byy to prowokacje bardzo odwane, zwaywszy na czas, prowokacje z podtekstami. Nie wiemy, czy Kant straci cnot, chocia na pewno nie z szalon Mari-Szarlot, ale wiemy, e by znakomitym kompanem w biesiadach, wietnym konwersatorem, potrafi si wypowiada na wszystkie tematy, a szczeglnie interesowaa go bieca polityka. Gdy kto w Krlewcu szuka porady w jakiejkolwiek materii, to tylko do Kanta, a ponadto lubi dobre jado, trunki i e tak powiem estetyk stou. W kadym razie gosi pochwa ycia. Nie wiem tego, lecz prawdopodobnie jak kady Niemiec pija te piwo, jednak w kolejce po piwo chyba by, nawet z Adamem Hofmanem, nie stan, co najwyej wysaby Hofmana po piwo, gdyby piwa 5

zabrako, ale to rzecz nieprawdopodobna, eby w piwniczce Immanuela Kanta, czowieka tak uoonego, czciciela gwiazd i matematyki, jednoznacznej etyki i wysublimowanej estetyki, mogo zabrakn piwa. Z tego wniosek, e teoretycznie relacja Kant piwo-Hofman jest a priori niemoliwa. No ale Kant ta rzecz te moe zdziwi syn z empatii do ludzi, kocha ludzi, a w ludziach kocha czowieka, Kant przyciga do siebie ludzi jak jasna wieca przyciga my. Codziennie wydawa proszone obiady, trwajce 3-4 godziny, by uroczym i szczodrym gospodarzem, gawdziarzem, anegdociarzem, co wane, swoich goci nie dobiera z klucza, wrd jego goci byli przedstawicie nauki, arystokraci, mieszczastwo, ale i ludzie niszych stanw. Dlaczego? Moe dlatego, e kady czowiek, bez wzgldu na pochodzenie i status, jest zagadk, nosi w swoim wntrzu co, czym w sprzyjajcych warunkach moe obdarzy drugiego czowieka. Czym Adam Hofman mgby zaimponowa Kantowi, jeli w gr nie wchodziyby walory przyrodzenia? Jak mdro posiada Hofman, ktr si jeszcze nie podzieli ze wiatem, ale ktr na wiato dzienne mgby wydoby Kant? Obawiam si wszake, e z przyczyn ideologicznych i partyjnych, wiato lampy Kanta niemie jest Hofmanowi. Jak powiadaj, nie moe by tak, e nietolerancyjny cignie do tolerancyjnego. Chyba e chce go zabi. Nie mgby Kant zaimponowa Hofmanowi pienidzmi, Kant przy zarobkach posw i politykw to finansowy parweniusz. Ale co tam jednak odkada i czy Hofman wie, e przez znaczn cz dorosego ycia utrzymywa spor grupk osb, byych profesorw i in., pozostajcych w biedzie? Tak wic najprawdopodobniej wykluczylimy moliwo tte--tte Kanta i Hofmana zarwno przy stole i wiecach, jak i w kolejce po piwo, nie tylko z tego wzgldu, e w jakiejkolwiek kolejce sam na sam jest praktycznie niemoliwe. Przyjmujemy jednakowo hipotez, e stanie w kolejce stanowioby dla Kanta rado i czerpaby z tej czynnoci mdro i poytek. Zaryzykujmy jednak to gdyby, gdyby... Dzisiaj modne s historie alternatywne. Wiec gdyby jednak si spotkali w tej czy innej kolejce, co mgby Kant Hofmanowi powiedzie? Moe ukoniwszy si z dystynkcj, zapytaby: Panie Hofman, zakadajc, e ma pan on, czego nie wiem na pewno, i zakadajc, e dugo wszelkich rzeczy nie zawsze ma znaczenie, czy chciaby pan, aby jaki podochocony i obleny typ zmierza na dziedzicu hotelowym do obnaenia przed maonk pask swojego przyrodzenia? Na takie sowa Hofman by moe by spsowia i wyjka: No co pan, jak pan mie, Kant, ja nie pozwalam, pan si nie znasz na moralnoci, Kant! Kant, co byoby zreszt ju absolutnie nadzwyczajn empati do ludzi podyktowane, by moe dodaby: Postpuj pan, panie Hofman, wedle takich tylko zasad, co do ktrych moesz jednoczenie chcie, eby stay si prawem powszechnym. A Bg? zapytaby Hofman. Tu nie chodzi o Boga, nawet nie o pask on, zakadajc, e pan j ma, ale o pana. Tylko tyle, panie Hofman, i a tyle. Zakadam, panie Hofman, e musiaby by pan czowiekiem wolnym, co jednak jest zgoa nieprawdopodobne. odrzekby Kant, uchyli kapelusza i odszed statecznym krokiem, aby ludzie i tym razem mogli wedle jego spaceru nastawi zegary. yjemy w zasadzie w pastwie wolnym od kolejek po piwo i do sklepw. Czy jednak naley si z tego cieszy? Niekoniecznie. Wierz gboko, e gdyby nasz rzeczywistoci byy tasiemcowe kolejki do sklepw i urzdw, ycie spoeczne i polityczne w naszym kraju miaoby 6

lepsz jako, mniej byoby ktni o bzdety, bylibymy bardziej ludzcy i solidarni, bardziej uczynni i tolerancyjni, mniej by byo podziaw spoecznych, bo bylibymy rwni w kolejkach. ycie towarzyskie by kwito, z musu znajdowalibymy ciekawe tematy do konwersacji i rozmw, niepotrzebne byy programy Tomasza Lisa i Moniki Olejnik, nawizywalibymy mnstwo nowych znajomoci i, co najwaniejsze, rodzioby si o wiele wicej dzieci. Kant w kadym razie doceniby humanistyczny potencja kolejki i chtnie z niego korzysta. Za generaowi Jaruzelskiemu, ktrego szanuj, bd kiedy wznosi pomniki. Za co? Za te dzieci, ktre masowo si rodziy w dekadzie lat 80. Jest jednak jeden niezbywalny warunek. Polacy musieliby zacz trenowa wol. Czasem myl, e musieliby si wybi na posiadanie woli w ogle. Zaakceptowa pojcie obowizku. Poczuciem obowizku kierowa si w yciu. Czy istnieje rozziew midzy filozofi Kanta a towarzysko-biesiadnymi aspektami jego ycia? Nie, nie istnieje. Dwie rzeczy napeniaj serce coraz to nowym i coraz to wzmagajcym si podziwem i czci w miar tego im czciej, im ustawiczniej zajmuje si nimi rozmylanie: niebo gwiadziste nade mn i prawo moralne we mnie tak brzmi najczciej cytowane i powszechnie nierozumiane sowa Kanta. 1. Co mog wiedzie? 2. Co powinienem czyni? 3. Czego mog si spodziewa? 4. Kim jest czowiek? - to s podstawowe pytania, wok ktrych koncentruje si filozofia Kanta. Implikuje je metafora nieba gwiadzistego i prawa moralnego. W jego teorii poznania chodzio o rzecz praktycznie niemoliw, o obejcie puapek racjonalizmu i empiryzmu. Obejcie, nie o jakie tam pogodzenie. Celem byo uniknicie bdw intelektu. Wymagao to odwagi rwnej odwadze Kopernika, bo w poznaniu to nie my mamy dostosowa si do przedmiotu, ale przedmiot musi dostosowa si do nas. Nasz intelekt wyposaony jest w takie a nie inne okulary naocznociowe, dziki nim wypeniamy w poznaniu pusty czas i pust przestrze (i in.). Aby dane naszego poznania naukowego (Kosmos) byy cise, nie moemy wyj poza sdy syntetyczne a priori, caa w ogle nasza wiedza ma charakter zdaniowy, wyraa si przez sdy. To duo, bardzo duo, lecz nie jestemy intelektualnie wszechmocni. Nasze poznanie jest pewne tylko w pewnych granicach, w obrbie wiata zjawisk. Takie jest podstawowe zadanie filozofii: poznanie w pewnych granicach, poza ktrymi mamy do czynienia z noumenami. Noumenu nie dotkniesz, nie powchasz i nie pocaujesz. Jednak istnienie noumenw jest pewne, bo implikuje go nasze ograniczone poznanie. Istnieje wic co po drugiej stronie lustra. Zamiast jednak wchodzi w boskie kompetencje, yjmy w miar porzdnie w granicach wiata poznawalnego. Rozum praktyczny, posugujcy si pewnymi prawami dotyczcymi wiata i nie wychodzcy poza jego granice, ktre to granice sam ustala, nakazuje y w granicach prawa. Prawo to co wane! ma charakter czysto formalny. To wane, bo dziki temu prawo moralne ma charakter autonomiczny, jest niezalene od doktryn, polityki i religii. Ma form imperatywu - u Kanta faktycznie kilku imperatyww bdcych w zasadzie wariantami jednego, tego, ktry myliciel cytowa wyej Adamowi Hofmanowi. Czego zatem si spodziewa? Tego, co nie jest dowiedzione, ale nakazuje nam y tak, jakby dowiedzione byo, a co wie si z 1. wolnoci (jeli moralno jest faktem, a wolno warunkiem moralnoci, to naley zaoy, e wolno istnieje); 2. niemiertelnoci duszy, bo bez tego warunku nie byoby postpu moralnego; 3. istnieniem Boga, gdy Bg jest gwarancj sprawiedliwoci. Te trzy postulaty maj wic w praktyce charakter pewnych idei regulatywnych. A pytanie o czowieka? 7

Odpowied na to pytanie zawiera si w treci odpowiedzi na trzy pierwsze pytania. Przyznajmy, metafora nieba gwiadzistego jest bardzo pojemna. Co mnie urzeka w tej filozofii? Skromno filozofa wobec przedmiotu swoich docieka. Co napawa lekiem? Wielo zada, jakie stawia przed czowiekiem. A co w kocu z owym rozziewem? ywot Kanta by w jakim sensie ywotem ascetycznym, Kant y w pewnej mierze tak, jakby by uczniem prawdziwych stoikw. Mona w tym yciu cieszy si jego urokami, nigdy nie mona jednak zapomina o powinnociach i obowizkach siebie jako czowieka. I o tym, e intelekt ma swoje granice. Adam Hofman nie jest Immanuelem Kantem i nie ma powodw do zmartwienia, bo Kant jest jeden i aden inny czowiek nie moe by Kantem. Od Kanta Hofman mgby sie nauczy dwch rzeczy: robienia z wasnego intelektu, o ile go posiada, waciwego uytku i, po wtre, pokory wobec ludzi, rzeczy i swiata. Nie wiem, o jakie szczegy filozofii Kanta pokcili si w kolejce po piwo dwaj Rosjanie, z jakiej konkretnej przyczyny strzelali do siebie, na szczcie tylko z broni na gumowe naboje, i nie wiem, jak do tego ustosunkowaby si sam Kant. Nie wiem, jakby si zachowali, gdyby w kolejce po piwo natknli sie na Adama Hofmana. Nie wiem, kim byli ci piwni filozofowie. Moe studentami Uniwersytetu w Rostowie, ktry powsta w 1915 roku z ewakuowanego w gb Rosji ...Uniwersytetu Warszawskiego? Ta informacja, szeroko kolportowana przez media wiatowe, wniosa jednakowo troch optymizmu do kreowanej na co dzie wizji wiata, na ktra skadaj si piersi, tyki i majtki celebrytek, genitalia celebrytw politycznych, wiadomoci o poarach i powodziach, mordach i rzeziach, atakach terrorystycznych i katastrofach. Jeli dwch ludzi, w jakimkolwiek zaktku wiata, strzela si z powodu Kanta, to znaczy, e ten wiat nie cakiem jeszcze zgupia. Micha Waliski 23 wrzenia 2013 r.