Gara hku law? Gara de law?

Daw-(1).

Mungkan n-tsa hta..Katsi ai hte Kahtet ai, Hpraw ai hte Chyang ai, Din ai hte Pyet ai, Shut ai hte Jaw ai lam ni gaw tut nawng akapyawn taw nga ai Shingra Tara ni rai nga ai. Jaw ai hkrai tut nawng n-byin mai ai zawn, Shut ai lam mung ding yang n-rai nga ai. Jaw ai, Shut aingu ai gaw tinang lata la ai hte,Mu mada hkam la ai lam hta chyu sha madung rai nga ai. Shaloi.Dai ni na Munghpawm Myen Mungdan a Mung Masa, Hpyen Masa hte Sut Masa lam ni hpe gara hku mu mada nga ga ta? Hkrak ai ngu na i? Hpyang ai ngu na i? Gara hku law? Gara de yawng taw nga ai ngu tsun na kun? Chyeh.Gara de mi yawng yawng gaw e Hkau eMasha ni Rai ai de mi hkan pa ra nang na rai nga ai..Dai hku ngu na kun? Dai hku n-mai myit na ga ai. Hpa majaw nga yangDai ni na Ten gaw Anhte W-P Jinghpaw Myu sha ni a matu Ahkyak dik ai,Lagaw Lahkam Htawt shut nan n-mai ai Hkying Ten nan rai nga mali ai. Tsun ga nga yang Second Pang Long ..Ten Ladaw repyi ngu mai nga ai. Hpa majaw ta? nga yang.. Myen ni Pang Long Ga Sadi n-dung ai majaw, Dai ni du hkra shaning (60) ning jan Dinghku Majan byin taw nga ai n-rai ni? Myen Hpyen asuya ni gaw Shanglawt KIO/A ni hte n-dai October shata (8) kaw nna (10) ya shani du hkra Myitkyina e hkrum zup nna Bawng b alai wa masai re. Raitim Gap jahkring na/ n-jahkring na gaw Mahtai tup hkrak rai n-chye tsun nga ai. Pale palau,gale galau nau nga chye ai Masu N-dum Myen ni hpe KIO/A hte UNFC ni hku nna Myit kam na matu naw yak nga malu ai. Gara hku mi nga nga- hpang jahtum e gaw KIO/A a Dawdan ai lam hta she Madung rai wa na zawn re hpe mu mada lu nga ai. N-dai lang hkrum zup bawng ban ai de- KIO/A Shanglawt Asuya de na Sara Kaba Sumlut Gam,Du Kaba Gun Maw, Myen de na U Awng Min,

General Myint Soe hte Hpung ni, U-N Dat Kasa Mr-Nam Biar hte Ms-Marianne, Miwa Asuya Dat Kasa Mr-Wang Ying Fan hte kaga Marai (5), UNFC ni rai nga aiABSDF, PNLO,KNU,RCSS/SSA Dat Kasa ni yawng hkra U Hpung (11) hte UWSA ni, Mungchying Sha Dat Kasa ni, Parliament Rapdaw Dat Kasa ni, Buga Kanu Kawa Myit su salang ni ram ram hkum tsup ai hku sa du dung lawm ai lam chye lu ai. Rai yang.. bawng ban jahkrup ai ngu gaw kaja ai i? She kaja law. Raitim shanhte Myen ni ra ai hku sha/Shanhte Myen ni a maga de chyu sha n-gyeng mat wa jang gaw- Anhte a matu hpa baw akyu rawng na law. Kaman sha rai nga ai. Lahkawng maga Rap rap,Ra ra hte bawng ban jahkrup la lu na hte Myen hte Shanglawt Asuya ni a Bawng ban jahkrum ai Ga Baw raitim, Teng sha nga yang UNFC ni yawng hkra hte mung seng nga ai. Lam mi hku tsun ga nga yangMunghpawm Myen Mung ting a Ngwi Pyaw Simsa lam the mung seng nga ai. Dai majaw Shawng na May Shata hkrum zup hpawng hta n-dai lang gaw sa du dung madat lawm ai ni Htam (2) re lam chye lu ai. Myen ni gaw Teng sha Myen Mung ting Gap jahkring mayu yang gaw- Ya shanhte tawt lai shara la tawn ai Hpyen Dap ni hpe yawng bai dawm la kau mu le. Hpa majaw n-gun jat tik tik rai taw a ta? (1). KIO/A ni hpe wang shing grup tawn nna- Ya shanhte tsun ai hku Gap Jahkring Lekmat htu shangun na. (Dai gaw Hpaji hte/Madat pyaw hkra tsun nna Laknak jahkrat shangun ai lam rai nga ai). Shanhte tsun ai hku n-madat jangndai KIO/A ni Simsa lam ra ai ni n-renga Mungkan de Wau dan nna Shanglawt KIO/A Asuya hpe Masha n-gun, Lakanak n-gun hte Gasat shamyit kau na.Dai hku shanhte Myen ni Myit tawn nna galaw saw a nga ai hpe mu mada lu nga ai. Dai majaw Hpyen Dap shara jahkrat na hte seng nna- Myen Dap ni mi na shara de bai n-htang htingnut mat wan a lam hpe(shn) Hpyen Dap Shara Jahkrat tawn na lam hpe No-(1). Madung dat nna tsun bawng ra na ga ai. (2).Gap Jahkring Signature htu byin jang, ya shanhte du taw nga ai shara ni hpe Myen ni a Hpyen Dap Ginrangu Masat la kau na matu (shn)-

Shanhte Myen ni gaw-Gap Jahkring tim, n-jahkring tim n-tsa kaw na shara la tawn lu na matu rai nga ai. Dai hpe Anhte dum hprang nna Tsun bawng ai lam, tau hkrau myit tawn /hkyen lajang tawn ai lam ni galaw ra na ga ai. Bai. N-dai Gap Jahkring ai lam gaw UWSA ni hte hpa n-seng ai nga nna Wani tsun ma ai. Raitim saw shaga jang gaw Sa dung, Sa Madat lawm na nga ma ai. Teng sha nga yang UWSA Mying hkam da ai Miwa ni gaw Wa ni a N-gup shap nna tsun ai lam sha rai nga ai. Hpa majaw Miwa Back Ground UWSA ni dai hku tsun a ta? Laknak hpai Rawt Malan ai Hpung ni shada bung nga ninglen- UWSA ni gaw Madu Up Hkang Mungdaw mung lu, Kaga Mungdaw san san (shn) Miwa Mung zawn Laili Laika, Jai lang ai Gumhpraw, tsun shaga ai Ga ni yawng hkra gaw Miwa hku hkrai rai nga ai. Dai zawn Miwa daw mi gale mat wa sai UWSA hpe rai jang Gap Jahkring na mung n-tsun, Lek Mat htu mu mung nnga ai hta n-ga- Shanhte UWSA ni hte N-dai Gap Jahkring ai lam gaw hpa n-seng ai.. nga taw ai gaw, Myen ni tsun ai hpe UWSA mying hkam da ai Miwa ni Nyeng n-garu ya ai, Care n-galaw ya ai lam sha rai nga ai. Lam mi hku tsun ga nga yang- UWSA mying hkam Miwa ni hpe Myen Hpyen asuya ni n-sa ahtawk gwi ai lam grai nan dan dawng nga ai. Ading dawk tsun ga nga yang- Wa ni nga ai Sam Mungdaw chyen mi gaw Lamu Ga Sumla e sha Munghhpawm Myen Mung kaw lawm taw nga tim, Miwa Mung tai mat sai re. Wa ni gaw- Duwa Lahtaw Zunwa Zau Shan (Jinghpaw Wunpawng Sha ni a Ru Pawt Labau ka ai wa) tsun ai hku nga yang. Anhte W-P Jinghpaw ni hte pyi Labau rum ai zawn nga ai. Anhte W-P jinghpaw ni Miwa Mung hpe dumhprat nna Mali Hku/Hkrang Hku Majoi,Myitkyina Majoi shara de du hkrat wa ai zawn Wa ni mung Miwa Mung hpe lai di nna ya nga ai Sam Mung hte Miwa mung jarit lapran de du hkrat wa ai lam chye lu ai. Teng sha nga yang Wa hteMiwa gaw hpa nseng ai. Masha law ai Miwa ni ka-up sha mat wa ai majaw sha Miwa laika lang, Miwa Ga ga mat ai ni rai nga ma ai. Raitim.. N-lung nnan sha ai lam ni, Nga Rung, Dumsu baw ni N-ta N-pan Daw Hpum hkan gyit noi shakap da ai lam ni gaw Anhte

W-P Jinhghpaw hte grai nan bung nga ai. Dai gyit hkang shakap da ai Nga Dumsu Rung ni gaw Sut Lu nga mai ai lam hpe madun dan ai kumla re nga ma ai. Wa amyu Shayi Num sha ni Myi man kaw aka akawk rai Namya/Color chya tawn ai Htunghking mung W-P Jinghpaw Hpu nau Hkang ni hte bung nga ai. Hpa majaw Hkang hpe Hpu nau ngu tsun ang a ta? Dai lam hpe Sara Kaba Mading Hkaw Sau tsun hkai dan ai majaw Anhte kau chyen mi chye lu/Na lu na saga ai. Dai hte maren Hpu nau Kayin hte Wani a Labau hpe mung Baw Masum tu ai ni kaw san sagawn la ra na ga ai. (Baw Masum tu aingu ai gawMoi na salang ni Asak 80/90 ning rai jang- Mashi htingku mat ai majaw Dung yang Lahput lahkawng a lapran e Baw/Head dingngu mat sai hpe tsun mayu ai lam rai nga ai.(Asak grai kaba sai ni= Baw Masum tu ai ni). nga ma ai. Bailangai mi kahtap tsun jahta mayu ai lam gawKadu Kanan hte Anhte W-P Jinghpaw ni Hpu Nau daw ai lam rai nga ai. N-dai Kadu Kanan Hpu nau ni gaw- Sagaing Ginwang Pinlebu Mare lahta daw Hkang Mung hte Sagaing Devision lapran e shanu nga ai ni rai nga ai. Laika ka ai wa nan dai shara de (5) ning daram ADP (1) Project hte seng nna sa du nga hkawm yu sai re. Shanhte(Kadu/ Kanan) ni gaw- living Standard naw nyem ai Bum nga Masha ni rai nna,Bum kaw sha pyaw len ai ni, Layang de sa hkrit ai ni rai ma ai. Yi Hkyen,Hkau na galaw,Jau Gawng gawng,Tsa Pyi,Tsa Hku dun sha re ai ni gaw Anhte W-P Jinghpaw hte grai nan bung nga ai.Hpun Kawa, Hka shi Hka nu, Nam Dusat Du Myeng ,Bum Marawn Hkaraw Hkan Wam ni hte N-Grau Grau Chyang, U Tu, Chyangau ngoi ai kaw na hkawt -Anhte a Wunpawng Shagawng Bum Ga hte maren sha rai nga ai. Kadu Kanan Salang ni hkai ai Mau Mwi ni hta W-P Jinghpaw hte shanhte Kadu Kanan ni gaw Hpu Nau re lam, Shanhte gawKanau re lam chye lu ai. Mau hpa langai mi gaw- Anhte W-P Jinghpaw ni gaw Shanhpyi Laika hpe Ju dup sha kau ai raitim shanhte kadu Kanan ni gaw Shanhpyi Laika hpe Gwi sha kau ya ai lam chye lu ai. Hpa majaw nanhte Kadu Kanan Hpu nau ni Shanhpyi laika hpe Garap/Rapding kaw n-zing da myit ta?...Dai ram manu dan ai Shanhpyi Laika hpe majoi goi mi ahkan kabai da hkawm ai gaw..ngu yang.Mani ma ai.

Gara hku mi nga ngaShanhpyi Laika lu ai Labau rum ai Kadu Kanan Hpu nau ni Jinghpaw Ru sai rai nga ai Laika ka ai wa hte bai hkrum zup lu ai majaw shanhte(Kadu/Ganan) ni grai kabu ma ai. Kadu Kanan Hpu nau ni gaw- (Shan Kadu) Sam Num la, Budda naw rai mat ma masai. Dai majaw Katha Ginwang na Hpung Up Sara Kaba Gum Ja gaw 1977-ning Jaw Masat Poi Kaba ngut ai hpang 3/300 Sasana Prat hta Laika ka ai wa hpe (..) NangKadu Kanan Ga de sa nga yu sai majaw..Kadu Kanan Sasana de chyawm ap nawng yu unga ai. N-dai Kadu Kanan Hpu nau ni hpe Anhte W-P Jinghpaw ni gaw- Hka Nan ni nga ga ai. (Hka Nan= Garan Hka nna ngam ta ai ni (shn) Hka nna Nga nan ta ai ningu ai lachyum rai nga ai. Dai majaw Anhte W-P Jinghpaw ni gaw Dum N-ta galaw shagu Hka Nan ta aiKanau wa du wa jang wa nga na matu Yup Gawk langai mi galoi mung galaw shalawm/ Gap shalawm lawm re ai lam chye lu ai. Shanhte Kanau rai nga ai Hka nan(Aten na jang Myen Ga hku Ganan nga mat ai) Salang ni gawNanhte W-P Jinghpaw ni Anhte Ganan /Hka Nan ni du wa jang wa nga na matu Yup Gawk langai mi galoi mung san da ya ai lam chye ga ainga ai. Shaloi....Ganan ni gaw- Hpa majaw,Ganang kaw na wa nna,Gara kaw Hka nan ta ma ta? Hka Nan(Ganan) gaw Anhte W-P Jinghpaw Amyu rai nna,Kadu gaw- Shan Kadu(Sam) amyu ni rai nga ai. HKa Nan/Ganan hte Sam/Shan Kadu Num la nna Shan Kadutai mat/Sai gayau mat ai lam rai nga ai. Kadu hte Ganan Amyu hpe garan ginhka chye na ra nga ga ai. Gayau kau jang gaw Anhte W-P Jinghpaw Amyu Lakung langai mi mat mat na sha re. Num gaw kadai mi la la, La gaw Ganan/Hka Nan re majaw Anhte W-P Jinghpaw Ru Sai sha rai nga ai. Anhte W-P Jinghpaw hte Hka Nan/Ganan ni a lam kadun dawk loi mi hkai ga nga yangMyen ni gaw- (1817-1820) Ning ni hta Inwa(Ava) kaw nna Hugawng Pa hpe lai di let Assam(Atan) Gala Mung hpe shang gasat ai ni rai ma ai. (Dorothy Woodman: The Making Of Burma,PP-83). (1819-1837)- Ning Myen Hkawhkam Ba Gyi Daw lak htak

hta e Jinghpaw Share Shagan ni gaw Tsittugyi Maha Bandu La (Maran Hpundu La) hte rau Assam Mung (Atan) de Hpyen sa gasat ai lam hpe Myen Labau Laika Sara Theing Maung gaw (1931) ning Myen Shaning (1293) Ning Pyatu Hla Pyi Kyaw (10) ya shani e ka ai Myen Share Shagan ni (Myanmar Thuyegawng Mya..ngu ai Labau Laika man( 62) hta ka masat tawn da ai hpe mu lu nga ai. Assam Gala Mung e Mying grai dan hkung ai N-Ru Raja(Nru Duwa),Pisa Raja, Urang Duwa, Dahpa Duwa, Hprup Duwa, Daihpa Duwa ni a Kashu Kasha ni hkai dan ai Mau byin(True Story) hku nga yang- Tsittugyi Maha Bandu La hte Myen Hpyen La ni gaw Ava kaw nna Hpyen N-gun grai law ai hte Assam Manipura hpe lung wa gasat ai lam n-re sha, Gala Mung Assam Lahta daw maga Up hkang Du Du sha taw nga ai Jinghpaw Gumchying Gumsa Du ni hte Hugawng Mung Du rai nga ai Daihpa Du ni jawm gasat awng dang ai lam re hpe chye lu ai. Dai aten hta- Jinghpaw Gumchying Gumsa Du rai nga ai N-bawn Pisa Du ni gaw Bisas Country nga nna Mying grai dan hkung lai wa sai lam chye lu ai. (Bhyuyam S-K: Anglo Assamese Relations- 1949,PP-481). Dai hpang Myen hte Inglik ni Majan bai byin nna., Danuhpyu Mahkap e Tsittugyi Maha Bandu La (Maran Hpundu La) hkrat sum mat sai. Bandu La nnga mat ai hpang Myen ni Inglik hpe Majan sum nna 1826-ning Febuary Shata (24) ya shani e Yandabo Treaty hta Hpyen sum Lekmat htu ra mat manu ai. N-dai hpe yu ai shaloi Myen ni gaw Bandu La n-lawm yang(shn) Jinghpaw n-lawm yang Hpyen majan lam hta Kaman sha re hpe chye lu nga ai. Myen Mung Shanglawt la na matu Pang Long Agreement hta mung W-P Jinghpaw ni gaw Ahkyak Madung rai nna, U Nu Prat hta mung- Yangoon asuya nga nna Lachyawk mi sha ngam taw sai kaw na Munghpawm Myen Mungdan hpe Anhte W-P Jinghpaw ni hkye yu sai re. Dai sha n-ga, Myen ni hpe May Myo DSA Hpyen Jawng kaw (11) ning tup Hpyen Hpaji ni sharin ya ai mung Laika ka ai wa a Katsa Ba Du Kaba ColLahpai Hkun Nawng sha rai nga ai. Dai majaw Anhte W-P Jinghpaw ni gaw- Myen a Chyeju Madu, Sharin Sara ni rai nga ai. Hpa majaw Jinghpaw sharin ya ai Hpaji hte jinghpaw hpe bai n-htang Gasat ai rai ta? Madu hpe bai n-htang gawa ai Gwi Manya hte bung nga ai. Sara Hka u hpe chyeju malap nna Yu Hkraw Ning ri jun si ai Nga Rem Brang zawn,Myen Hpyen ni a Jahtum Ten gaw nau nna sai re.

Hpyen Masa hta- Lekmat htu ai ngu gaw- Majan sum ai majaw htu ai, Maren mara myit hkrum ai majaw htu ai hte Majan dang nna htu aiamyu (3) rai nga ai. Anhte KIO/A ni Myen hte Htu na Gap Jahkring Lek mat gaw gara mahtang ta? Lachyum atsawm n-tsun jahpra hkat ai hkan Mahkret hkawm yang gaw Hpyen wa a Mahkam/Trap hta hkrat sum mat na sha re. Bandu La nnga mat sai lam hpe chye jang- Assam Gala ni bai rawt malan wa masai. Shaloi. Ba Gyi Daw Myen Hkaw Hkam wa gaw Hpundu La a Da Ma ni rai nga ai Daihpa Du ni hpe Gala gasat garum na matu Hpyen garum bai hpyi sai. Dai majaw Daihpa Duwa hte Jinghpaw Share Shagan ni gaw Lahkawng lang ngu na Assam de Majan bai rawt masai. Dai Majan hta Bandu La a Prat na zawn Daihpa Duwa gaw- Assam Mung Lahta daw de na Jinghpaw Gumchying Gumsa Du ni hte rau Gala hpe bai gasat ai majaw Assam ni hpe atsawm sha lu gasat awng dang lu kau sai re. Majan dang ai Padang Manau hpe Ava e wa galaw ma ai. Manau Poi Ka manawt taw ai Jinghpaw ni hpe yu nna Myen ni gaw.. Nanhte Tinghpaw ni gaw Hpaga Awng yang mung Sut Manau,Masha si yang mung Kabung Dum, N-ta Dingshawn Shang, N-lung nnan sha yang mung Htawngka Ka,Majan dang jang mung Padang Manau Dum..rai nna Grai kam Ka Manawt ai Amyu ni..Tik Ka Chin te Amyunga tsun ai kaw nna Ka-- Chin Kachin.. ngu ai Mying lu mat ai re lam chye lu ai. (Moi de Myen ni Anhte W-P Jinghpaw ni hpe Jinghpawnga Ga n-brat ai majaw- Tinghpawnga ma ai. Inva Prat kaw nna she Kachinbai nga hpang ai re). Padang Manau dum ngut ai hpang Inva Hkaw Hkam Ba Gyi Daw gaw Daihpa Duwa hpe Kumhpa shagrau mayu ai majaw- Ja ra ai i?..nga nna san ai. N-ra aiAnhte a Jinghpaw Mung shara shagu kaw Ja pru ai nga nna tsun ai. Gumhpraw ra ai i?...ngu yangGanang n-jai ai bai ngu ai da.Lamu Ga ra ai i?...bai ngu jang-Anhte a Hugawng Ga e Lamu Ga hpa n-dang di ai bai nga ai majaw.. Shaloi-Kaga Hpa baw ra myit ta?....ngu bai san jangAnhte a Yu-Ji Maran Hpundu La a Buhpun Sumraw ni hpe ra ga ai. Ngu ai majaw..Tsittu Gyi Maha Bandu La a jai lang Bu Hpun ai yawng hkra Daihpa Du ni hpe jaw dat ai lam chye lu ai. Dai Maran Hpundu La a Bu Hpun Palawng ni, Ja Soi Palawng ni, N-Htu N-ga ni, Parapaik Laika ni dai ni du hkra Myitkyina Mare e

shanu nga ai Daihpa Duwa zau Gam a Kashu/Kasha ni kaw dai ni du hkra naw nga nga ai. Hpundu La a Sumpan Gyep din hte Lawng Hpau lawng hpe chyawm gaw Laika ka ai wa nan 1970-ning Duwa Lajawn Tu Hkawng (Jinghpaw Mungdaw Wungyi Lajawn Ngan Seng a Kawa) a Sut Manau sa ai Daihpa Duwa Zau Gam kaw na mu lu, hkra lu, Jum yu ga sai re. Dai zawn Daihpa Duwa hte Jinghpaw Share Shagan ni gaw Bandu La a Bu Hpun Palawng ni sha Makai gun rai,Sagaing Inva kaw nnadumhpyawt Lam rai nga ai- Kaw Lin/Pinlebu, Pinle Bu kaw nna Lahta e tang madun lai wa sai Jinghpaw Hpu Nau Ganan/Hka nan ni nga ai Thajaing Thamaw Ginra hpe lai nna, Hkang Mung Jarit hku garet, Uru Hka kaw brawn. Dai kaw nna-Danai Hka hkan nna Hugawng Ga de bai n-htang du wa masai re. N-dai zawn Hugawng de bai n-htang wa ai hkrun lam hta Sam Kadu ni nga ai Zihpyu Bum Lagaw e Kanau wa hte Group ni hkring sa nna, Bum n-tsa e gaw Kahpu wa hte Group ni Hkring sa ma ai. Kanau wa gaw Chyahkyi,Shan Nga lu gap shagu Kahpu wa hpe wa jaw sha shangun ngun re ai. Lani mi Kanau wa Hka shi kaw Hka dagawt lu taw ai shaloi Bum n-tsa Hka shi kaw na Ahtoi ahkyeng re ai Katsu Kawp ni yawng hkrat wa ai hpe mu ai da. Shaloi Kanau wa gawGahNgai gaw Shan Nga,Chahkyi lu gap shagu Hpu Ba hpe wa jaw sha sha rai.Shi bai rai jang N-dai ram tsawm ai, sha mu na zawn re lu tim Ngai Kanu hpe n-jaw sha ai nga Shalu mat ai da. Kahpu gaw Hpyen hkring sa la nna Hugawng Ga de bai rawt ga nga ai shaloi..Kanau gaw Shalu ai majaw Hpang e she hkan nang sanangu ai da. Kahpu Wa mung shanhte shawng lai mat wa ai Lam hpe chye na matu Nam hkyen/ Lam hkyen kau da na. Dai hku hkan nang marit ngu htet nna Hugawng Ga de rawt mat wa masai da. Bat Lahkawng, Masum na ai hpang- Kanau gaw Kahpu a hpang de hkan nang na ngu Lam tam yu yang Nam Hpun the Langu Hpun ni gaw Mi na raw bai rai mat ai majaw, Kahpu a hpang n-chye hkan nang mat nna- Kanau hte Hpung ni gaw..Ya Ganan Hpu nau ni nga ai Dajaing Thamaw Ginra, Zihpyu Bum Lagaw e Daidaw Buga masha ni rai nga ai Sam Kadu Num ni hte Mayaw Htinggaw de nna Dai ni du hkra nga nan mat masai re.

Dai Zihpyu Bum Lagaw e ngam nga ta ai Anhte W-P Jinghpaw ni a Myu sha Lakung langai rai nga ai Hpu Nau ni hpe Hka nna Nan ta ai ni Hka Nan niGanan(shn) Kadu Sam Num la ai majaw Kadu Kanan ni nga nna Mying mying mat masai re. Dai ni gaw Daihpa Duwa hte Manipura Assam de Hpyen sa gasat ai W-P Jinghpaw Share Shagan ni a Kashu Kasha ni rai nga ai. Shanhte hpe Anhte lu zinlum la lu yang gaw- Myen Gasat ai hta O-K hta Htawra hkran Deng Shi,Hkun pyi lai mat na n-hten? Shing rai- Laika ka ai wa gaw Ganan Ga e sa nga nna, Jinghpaw Mung de bai n-htang wa mat ai shaloi- Hka Nan/Ganan Salang ni gaw.. Laika ka ai wa hte-Ya hpang de galoi mung bai hkrum lu sana nre nga Myiprwi si mayut ,Hkrap Ashut let hkan sa dat ai hpe Dai ni du shingran hta pra pra naw mu nga nngai. Laika ka ai Wa dai Ganan Ga de sa du ai gaw 1980-ning grup yin e re majaw , Ya 2013-ning nga jang Shaning (33) ning rai mat sai. Dai majaw- shaloi na Ganan Hpu Nau salang ni n-nga mat ma na masai. Raitim shanhte a Dingman Kangka ai,San seng ai myit Masin,Tsawra hku hkau garum shingtau chye ai Lailen ni hpe gaw galoi mung malap lu na n-rai sai. Dai ni na Ramma Kashu Kasha ni n-dai Labau hpe matsing da nna Anhte hte Hka Nan ta ai Ganan Hpu Nau ni hpe Garum madi shadaw,Pawn ba zinlum la ra na ga ai. Jinghku (100) lu yang she prawn ai nga Jinghpaw Ga Malai nga ai hte maren, Anhte W-P Jinghpaw Myu sha ni a Jinghku Hpu Nau rai nga ai Hkang,Kayin, Wa hte Ganan Hpu Nau ni hpe Organize chye galaw la ra na ga ai. Shaloi Anhte W-P Jinghpaw Myu sha ni hpe kadai Roi gwi na law? Teng sha nga yang Jinghpaw Mung, Miwa Mung Sap Hkung Mungdaw hte India Assam Mungdaw ni gaw Anhte a Jiwa ni Majen je da ai Wunpawng Mungdan Lamu Ga Ginra ni nan rai nga ai. Miwa Mung Kunming kaw du hkra pyi Anhte a Ji Wa ni Gasat Majen je lai wa yu sai lam chye lu ai. Raitim- Inglik Mung Majen Hpung ni bai du shang wa ai shaloi, Mung dan (3) hku nna garan ginhka hkrum mat saga ai. Dai Myen Mung,Miwa Mung hte Gala Mung na Anhte Myu Sha ni a Lamu Ga ni hpe bai matut dat yu ga nga yang- Goi sha e....Kaba Dik ai Anhte a Wunpawng Jinghpaw Mungdan Langai wa mi she rai nga ai. Raitim ya gaw- Daw Chyen (3) hku nna garan ginhka kau ai hkrum mat sai re. Ningmu hta Anhte W-P Sha ni gaw Mungdan the Lamu Ga Jarit she kaga ga rai mat tim- Anhte a Kahkyin Zinlum

Tsawra Magyep kap ai Shawang Myit Masin ni hpe gaw kadai Garan ginhka,Gangdi Abrut kau ya lu na rai ta? Wunpawng Jinghpaw Gumrawng Gumsa Mungdan gaw de la lu na matu gaw Anhte yawng a Langai sha re ai Myit Mada Yaw Shada ai lam hte Pandung rai nga ai. Raitim Yawn hpa langai mi gawMasha ni pyi n-sa garan Ginhka ra ai Anhte na anhte nanHpa majaw- Nang gaw Zai Wa,Ngai gaw LachikShi gaw Jinghpaw nga nna garan ginhka taw nga ga ta? N-dai Ten Anhte myit n-hkrum yang gaw Myen ngu ai Nam Gwi Chyahkyawn nia Gawa Mahkret, Gangje ashin sha kau ai hkrum na sha re. Hkrum mung hkrum sha taw nga saga ai.Teng sha nga yang, WUNPAWNG JINGHPAW ngu ai Shingteng Amying gawWun= Kahkyin ai, Shabawn ai,Ninghtan ai, Langai sha. Pawng= Pawngyawng wa hte Lamu Madai Shayi Ja Hkawng a Kashu Kasha ni Jinghpaw= Jinghpaw Amyu hpe tsun mayu ai n-rai. Jinghpawngu ai Ga Hkindat gawChying Hpawngu ai kaw na sa wa ai lam rai nnaJing (Shing n-rai) Chying=Sutgan chying ring wa ai Hpaw= Myi hpaw chye chyang wa ai Dai majaw- Jinghpaw= Chying Hpaw= Myi hpaw chye chyang, Sut su Nga mai wa aingu ai Lachyum rai nga ai. (N-kau mi gaw Sha-u sha-ing ngut ai hpang Chyingtawt kaw nna hpaw pru wa ai niChyinghpaw ni Jinghpaw niDai gaw Anhte W-P Jinghpaw ni renga n-na Jinghpaw a Lachyum hpe hpaw hpyan ma ai. Teng sha nga yang dai Jinghpaw gaw Anhte W-P Jinghpaw Myu sha ni hpe tsun mayu ai n-rai. Shinggyim Masha..Jinghpaw Human hpe tsun mayu ai lam rai nga ai. Dai Jinghpaw ngu ai Shinggyim Masha hta- Shan Hpraw, Shan Chyang,Shan Htoi, Shan Hkyeng yawng hkra lawm nga ai. Anhte Wunpawng Jinghpaw Myu Sha ni gaw Shan htoi (Yellow Skin Group) hta lawm ga ai. W-P Jinghpaw Myu Sha ni a Shingteng Mying hpe grau hkum tsup ai hku tsun ga nga yang-

CHYURUM AI WUNPAWNG JINGHPAW MYU SHA NI rai nga ai. Dai hpe Anhte asan sha chye na ra na ga ai. Chyu Rum. ai. Kade a Chyu.Rum a ta? Lamu Madai Shayi Ja Hkawng a Chyu TauBa Lahkawng rau sha jawn chyu ai CHYU RUM ai ni re. Kadai ni jawm chyu a ta? (1). Ma Gam(Rawang) (2).Ma Naw.(Lisu) (3).Ma La..(Maru/Lawng Waw) (4).Ma Tu.(Lashi/Lachik) (5).Ma Tang(Jinghpaw) (6).Ma Yaw(Azi/Zaiwa) (7).Ma Hka( Sinna maga de pru hkawm nna dam mat wa ai) (8) Sharoi.( Lamkang/Kasen= Hkang/Kayin) ni yawng hkra gaw Pawng Yawng Sha ni (shn) Chyurum sha ni (shn) Wunpawng Jinghpaw Myu sha ni sha rai nga ai. Ref: (1). Wunpawng Htunghking byin pru wa ai labau hte Htunghking Machyim (Hpaji Du Usa Da Shi Naw-1985) (2). Jinghpaw hte Laika Hpaji (Duwa Wabaw zau Rip-1984)

(3). Sinna Maga de dam mat wa ai Chyurum Wunpawng Sha ni (Lazum Brang/Htunghking Ningbaw, Assam State, India) Anhte Wunpawng Jinghpaw Myu Sha ni a Labau hpe A-D 400 hkan daram kaw nna Maigan myu sha ni gaw- Jinghpaw, Singho, Singfo, Tinghpaw, chingpo ( The People Of Asia By- Gordon T-Bowles, Great Britain- 1977, PP-201)..nga nna tsun

hpang sai. N-dai Kachin nga ai mying lu wa ai lam hpe Ga Hkyeng Ga kaw nga ai ni re majaw Ga Hkyeng nga ai kaw nna Kakyen, Kakyen kaw nna Kachin ngu ai mying lu wa ai re nga Jinghpaw Salang n-kau mi Hkai ma ai. Dai hta n-ga Jinghpaw Dr-Sara Kaba (2) gaw Kachin ngu ai mying gaw Myen ni a N-lung Laika(Chyauk Tsa) kaw na Kha Shin/Chyahkrau) nga ai Ga lachyum kaw na Kachin nga byin wa ai lam Sharin Hpawng langai mi hta tsun ai. Baikaga Sara Kaba langai wa bai rai jang- Htunghking ngu ai Jinghpaw Ga gaw- Myen ni a Htung hta de= Gyit hkang tawn da ai nga ai lachyum kaw na Jinghpaw ni Htung Hking nga nna bai jai lang wa ai lam re nga nna- Grau sawng sawng nga bai tsun sai. Hpa majaw dai zawn nga Tak la ai Mau Mwi Shadam ni hpe Hkai taw ma ai kun? Hkrit hpa,Yawn hpa,Na Ga-un hpa rai nga ai. Hpa majaw tinang a Amyu hpe dai hku shagrit nna tsun ma ta? Nau chye nau lai mat ai majaw i? Baw Nu hkalut mat ai majaw i? Dai n-rai yang Ma Hkya hkya mat ai majaw i? Mau ngu sha gaw Dik mat ni ai. Ahkyak ai gaw- Htawm hpang prat na Anhte a Kashu Kasha ni,Tinang a Amyu hpe tsawra,Manu chye shadan nna,Mungkan hta WUNPAWNG JINGHPAW..ngu ai sa tai lu ai hpe Kabu Arawng la chye ai ni tai na matu, Myu tsaw myit ting ting hkang hkang rawng nga lu na matu gaw- Labau Mau byin hkai dan ai Anhte Kaji Kawa ni Ahkyak dik rai nga ai.Tinang a Amyu hpe yu kaji nna Kaga Amyu ni a hpang de hkan pa ra nang mat wa na hpe hkrit tsang ra dik rai nga ai. Lai wa sai Anhte W-P Jinghpaw ni a Kahkyin Gumdin ai lam hpe bai Maram yu yang.. Nang shoi Ngai sha, Lachyen lahka,Ahtu agawng rai nna lai mat wa sai hpe mu mada lu ai. Dai zawnNang gaw Lawng Waw, Ngai gaw Lachik,Shi gaw Jinghpaw, Zaiwa she re ngatsun ginhka taw ai lam ni gawMyen ni a matu Sumprat dawk bang na Ahkaw ahkang kaba rai mat nga sai. Yung Nu mi abrep brep,Yung hkyi mi abrep brep Tinang a Lata langai sha (Shn) Chyu Rum ai Wunpawng Myu sha An Hpu, An Nau ni Langai sha re majaw Nang machyi tim Ngai Machyi,Ngai Machyi tim Nang Machyi ai sha rai nga ai. Dumsu

hka jang Sharaw garawt aingu ai lam hpe yawng hkra chye chyalu rai na ga ai. Dai hpe galoi mung Sadi, Maja ra na ga ai. W-P Myu Sha ni a Shingteng Amying hpen-kau mi gaw Moi na zawn..Jinghpaw Wunpawng ngu nna sha matut shamying mayu ma ai. Dai hpe Hpu nau Zaiwa, Lawng Waw ni n-kau mi gaw-Wunpawng hta Jinghpaw ni hkrai sha n-re. Anhte mung naw lawm ga ai. Dai majaw Jinghpaw Wunpawng nre. Wunpawng Jinghpaw she ngu gabai nga sai.Hkrak nga yang kadai tsun ai mung Shut gaw N-shut nga ai. Raitim Ten Ladaw galai shai mat wa sai hpe Anhte Myit shlawm ra/Myit shalawm ra na ga ai. W-P Jing hpaw Myu sha ni mung Ya gaw (1.2 Million) jan mat wa sai n-rai ni? Lahta e tang madun lai mat wa sai hte marenWunpawng Jinghpaw..ngu ai hta Jinghpawgaw Pawng Yawng Wa a Kasha MaTang No.(5) a Jinghpaw Myu Lakung Mying n-re ai sha, Chying wa ai/Hpaw wa ai Wunpawng Jinghpaw myu sha ni rengu ai Lachyum hpe chye na yang gaw- Jinghpaw Wunpawng hte Wunpawng Jinghpaw nga nna n-hti nhtang nga taw na lam kaga nnga sai. Gara hku mi nga nga- Wunpawng Jinghpaw Myu Sha ningu ai Shing teng Amying gawRawang, Lisu, Lawng waw, Lachik, Jinghpaw, Zaiwa hte Hkang, Karen, Ganan, Wa.Wunpawng Hpu nau yawng hkra a Gawng Malai re hpe Baw Nu hta Dawk bang da ran a ga ai. Ga Hkyeng ai ni nhkyeng ai ni,Kakhyen ni N-hkyen ai ni- kaga tsun taw na lam nnga ai.Wunpawng Jinghpaw Myu sha ni ngu nna Mungkan nnan lat ai kaw nna Daidaw shamying hkrat wa ai Shingteng Amying hpe Myen ni gan gawat shamying ya ai Kachin ngu ai mying hpe mahtang Masat shagrin la ga ngu-Kaga marit chyai na lam nnga ai. Dai ram Myen myit rawng yang mung- Myen mahtang she gale mat sanu ngu Hpaja jaw mayu ai hku re. Anhte gaw Wunpawng Jinghpaw Myu Sha ni re majaw- Kaji kadun, n-yawt n-yat mi rai tim, Sat na Nat na mi nga tim Dai Mying sha re. Mying Shadam kaga Shagrin la na lam nnga ai. Shanhte Myen ni Kachin nga yang nga mu ga. Anhte nnga la na ahkyak nga ai. Sadi ra na ga ai.

Mai sa. Shaloi gaw..hpa majaw n-dai ram Deng shi, Hkun galu hkra tsun taw a ta? Myu Sha ni Wunpawng Jinghpawngu ai Shingteng Amying n-pu e Kahkyin zinlum na hpe ra sharawng ai majaw rai nga ai. Dai ni na Aten gaw Anhte W-P Myu Sha ni Myit Mala hka,Garan ginhkachyai taw na Aten n-rai sai.Ma Hkya Hkya taw na Aten mung n-rai saga ai. Lawan wan Kung Zet,Kung Hpan nna Mungkan Lahkam hkan shachyut nang ra saga ai. N-dai Ten gaw Anhte W-P Myu Sha ni a shawng lam Gam Maka hpe Anhte nan lajang hparan la ra sai Ten, Anhte a Labau Lung Pa hpe Anhte nan Ka la ra sai Ten rai nga masali ai. Shaloi.N-dai Ten hta Anhte Wunpawng Myu Sha ni a Tsap nga ai Madang Stand gaw.. Gara hku law? Gara de law?..ngu ai Ga san ni a Mahtai hpe mung- Anhte chye nan chye taw nga ra saga ai. Grau nna N-dai October (8) ya hte (10) ya laman gaw Myen hte Shanglawt KIO/A Asuya ni Myitkyina kaw Lahkawng lang ngu na bai hkrum zup bawng ban ai Ten Ladaw mung rai nga ai. Simsa Bawng ban Ningbaw U Awng Min gawMyen Mung ting Gap Jahkring ga ngu ai gaw- Mung Masa Bawng ban na matu Mahkrun lam hpaw dat ya ai lam rengu tsun mayu nngai. Mung Masa Lam bawng ban ai lam hpe teng sha woi galaw na ga ai ngu nna mungMungdan Asuya ni hku nna Ga Sadi ni lang hte lang jaw lai mat wa sai re. Matut nna mung anhte galaw sa mat wa na ga ai. Dai re majaw- Simsa lam bawng ban hpawng ni galaw sa mat wa ai shaloi- Ganing re Lam ni hpe anhte Bawng ban sa mat wa ra na rai ga ta? (1). Mungchying Sha ni yawng hkra tut nawng ahpyi taw nga aiMaren Mara lu la ging ai Ahkaw Ahkang ni (2). Madu Up Hkang Mungdaw masat la lu na lam (3).2008-Ning Gaw da ai Tara byeng lajang na matu (4).Power Sharing..ngu ai Mung Up Ahkang Aya garan jai lang na lam

Ndai lahta na Ga Baw ni hpe bawng ban sa mat wa na re. Dai ni yawng hkra gaw Mungchying Sha ni Hkum dek lu la ging ai Ahkaw Ahkang ni rai nga ai.(Rai kun? Nrai kun? gaw n-chye ai. Lagat N-tsin hte gayau tawn ai Kan Mase Tsi rai taw na tsang ra nga ai. KIO/A Shanglawt Asuya hku nna Du Kaba Sumlut Gun Maw gawNovember Shata e galaw na Myen Mung ting Gap jahkring Lek Mat Htu Poi hta lu lawm hkra shakut na ga ai nga nna bai tsun n-htang ai lam chye lu ai. Hpaji Ga,Si mani ai Ga,Madang nga ai Garai nga ai. Shakut na ngu ai gawbyin yang byin na,n-byin yang n-byin na. Anhte Ra ai hku, Anhte hpyi ai hku Nanhte Myen ni lu hkan shatup yang gaw O-K. Palum Pale nga jang gawSorryngu ai Lachyum rai nga ai. N-dai lang hkrum zup hpawng hta Dawdan ai lam (7) Ndau Shabra lu nna, Awng dang ai hkrum zup hpawng re nga. Awng Min wa tsun ai. Laknak hpai Rawt Malan ai UNFC Hpyen Ningbaw ni yawng hkra hkrum zup ai (Ethnic Armed Groups Conference) hpe Laiza kaw matut galaw na lam chye lu ai.

By-

Bum Chyangau.
(Daw- 2- de bai matut hti ga).