Biule tyn nr 5 Padziernik 2013

INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE - PROGRAM NFOIGW

MAY TRJPAK

BARIERY ROZWOJU MIKROINSTALACJI EKONOMIKA PROSUMENCKIEJ INSTALACJI FOTOWOLTAICZNEJ ISE I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

W kierunku prosumpcji
Biuletyn FPGLD Ciuchcia Krasiskich

SPIS TRECI
Sowo wstpne Program o cywilizacyjnym wymiarze May trjpak-perspektywy dla prosumpcji? Maoskalowa generacja energii - bariery rozwoju Prosumencka fotowoltaika - ekonomika inwestycji Inteligentny Pwysep" czyli ISE na Helu Inteligentny licznik a ochrona prywatnoci ELENA, PPP i ISE
Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia Krasiskich Prezes Zarzdu: Anna Kienik, email: anna.kienik@ciuchcia.org Biuro: Rostkowo 38, 06-415 Czernice Borowe tel. 29 597-01-01 fax 23 682-12-79 www.ciuchcia.org, email: fundacja@ciuchcia.org Biuletyn redaguje zesp w skadzie: Mikoaj Niedek, Wodzimierz Kaleta Biuletyn wydawany jest w ramach projektu Inteligentna energia w domu i w gminie. Kampania edukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce wspfinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

3 4 9 12 14 17 19 21

Szanowni Pastwo!
Dla niewprawionych jeszcze w tematyce inteligentnych sieci energetycznych ISE przypomnijmy, e Smart grid (czyli "inteligentna sie") to system elektroenergetyczny integrujcy w sposb logiczny dziaania wszystkich uczestnikw procesw generacji, przesyu, dystrybucji i uytkowania energii, w celu dostarczania jej w sposb jak najbardziej ekonomiczny, trway i bezpieczny. To kompleksowe rozwizania energetyczne, wykorzystujce zaawansowane technologie teleinformatyczne, pozwalajce na czenie, wzajemn komunikacj i optymalne sterowanie rozproszonymi dotychczas elementami sieci energetycznych. W perspektywie trwaego i zrwnowaonego rozwoju ma znaczenie o tyle, e pozwala zwikszy efektywno energetyczn oraz udzia energii z odnawialnych rde w bilansie energetycznym kraju, uatwiajc osigniecie celw europejskiej polityki klimatyczno-energetycznej "3 x 20". Milowym krokiem nas do tego przybliajcym miao by stworzenie korzystnych dla rozwoju energetyki odnawialnej, rozproszonej i obywatelskiej (prosumpcji) zmian prawnych. Na razie udao si wprowadzi jedynie tzw. may trjpak, czyli nowelizacj Prawa energetycznego, ktrego nowe przepisy obowizuj ju od 11-go wrzenia br. Obecnie toczy si dyskusja na ile wprowadzone zmiany rzeczywicie przyczyni si do rozwoju prosumpcji. Cay czas brakuje bowiem gwnej ustawy - o odnawialnych rdach energii - dajcej silny impuls rozwojowy energetyce odnawialnej, w szczeglnoci tzw. mikroinstalacjom, wzorem pozytywnych dowiadcze krajw zachodnich UE, w szczeglnoci Niemiec. O sprawach tych, moliwociach i barierach wprowadzania proekologicznych zmian w energetyce, w kontekcie ostatnich zmian prawnych, piszemy wanie na amach biuletynu. W opracowanym przez Instytut Energetyki Odnawialnej IEO raporcie "Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych rde energii do roku 2020" jego autorzy szacuj potencja polskiego rynku mikroinstalacji OZE do koca tej dekady na ok. 24,7 GW, z czego 1,9 GW to potencja instalacji do produkcji zielonej energii elektrycznej. Wedug tego raportu w Polsce mamy obecnie ponad 223 tys. mikroinstalacji OZE, z czego wikszo stanowi instalacje do produkcji zielonej energii cieplnej: okoo 120 tys. to kolektory soneczne, 90 tys. - mae koty na biomas, a 10 tys. pompy ciepa. Wrd mikroinstalacji do produkcji zielonej energii elektrycznej 3 tys. to mae elektrownie wiatrowe (tylko ok. 30 podczonych do sieci), a 139 to elektrownie fotowoltaiczne. Wedug wylicze IEO w ostatniej dekadzie ok. 230 tys. gospodarstw domowych i innych podmiotw zainwestowao cznie ok. 6-7 mld z w zakup i monta mikroinstalacji OZE, tworzc zrby energetyki prosumenckiej i obywatelskiej w Polsce. Tymczasem za nasz zachodni granic liczb mikroinstalacji OZE szacuje si ju na ponad 3 miliony! Niemieccy prosumenci dostarczaj ponad 1/3 energii odnawialnej produkowanej w Niemczech - wicej ni dziaajce w tym kraju koncerny energetyczne... Zielona energia pokrywa ju ponad 20% zapotrzebowania na energi generowanego przez ogromn gospodark naszych zachodnich ssiadw. Wsparciem dla rozwoju prosumpcji i rozwiza smart grid, s rne programy i rodki publiczne. Na wstpie polecamy rozmow z Andrzejem Krysiakiem nt. programu "Inteligentne Sieci Energetyczne" NFOiGW, w ramach ktrego bd realizowane pilotaowe przedsiwzicia ISE. Na horyzoncie jawi si rwnie nowy program pn. "Prosument", w ramach ktrego od 2014 r. maj by dofinansowywane ze rodkw NFOiGW przedsiwzicia energetyki obywatelskiej. Mamy nadziej, e przyczyni si to do awansu cywilizacyjnego polskiej energetyki, zapewnienia bezpieczestwa energetycznego, oraz, co nie bez znaczenia, do uniknicia grocych nam z Komisji Europejskiej kar za opnienia we wdraaniu unijnych dyrektyw i celw w zakresie odnawialnych rde energii.

Z yczeniami miej lektury Redaktor, dr Mikoaj Niedek

PROGRAM O CYWILIZACYJNYM WYMIARZE

Rozmowa z Andrzejem Krysiakiem, doradc w Departamencie Ochrony Klimatu w Narodowym Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

stabilnie wytwarzanie energii z procesem przesyu oraz jej dystrybucj. Problemem jest skuteczne zapewnienie dostawy energii podczas dziennych szczytw jej poboru. Wedug ekspertw pynne rozpoznawanie zuycia energii, ktre docelowo zapewni ISE, w znacznej czci moe zniwelowa ten problem. W przyszoci moe oznacza to zmniejszenie kosztw inwestycyjnych na budow dodatkowych mocy w energetyce zawodowej. ISE to system czcy nie tylko konsumentw z producentami energii, ale rwnie powodujcy powstanie nowej grupy prosumentw czyli odbiorcw energii ktrzy s rwnie jej wytwrcami. ISE tworzy nowe i nieprawdopodobne, aczkolwiek zupenie realne rozwizania. Kiedy wic bd ju mia zainstalowany taki licznik, to bd mg z niego odczyta, kiedy i ile prdu zuyem? Oczywicie. Konsument moe korzysta z bazy danych dostpnej w liczniku. Licznik inteligentny nie tylko zbiera wiksz ilo danych i parametrw dotyczcej energii elektrycznej, ale rwnie ma moliwo przekazywania tych informacji w jedn, jak rwnie w drug stron, co umoliwi odbiorcy energii analiz parametrw sieci w czasie rzeczywistym. Od razu bdziemy mieli informacje, w jaki sposb zuywamy energi, jak moemy z niej skorzysta, kiedy mamy najwiksze obcienie, kiedy moemy wczy lub wyczy dane urzdzenia, ktre zuywaj najwicej energii, by zapaci za zuyt energi mniej. Jest to zatem dziaanie prokonsumenckie w takim sensie, e konsument energii bdzie mg wiadomie podejmowa decyzj o jej zuyciu. To wanie jedno z zaoe do wykonania nakrelonych w programie, majcych otworzy nas w przestrzeniach pilotaowych na przemiany cywilizacyjne, a pniej rwnie w wymiarze globalnym, jakim bdzie zmiana postaw odbiorcw energii na prosumentw tzn. producentw energii i rwnoczenie jej konsumentw. Dla nas to chyba bardzo odlega przyszo. Jakie zadania s dla budowania ISE najwaniejsze na dzi i jutro? Rzeczywicie. Zanim do tego dojdzie, program ten musi najpierw obj gospodarstwa domowe, mae i rednie przedsibiorstwa, obiekty usugowe i handlowe na obszarach inteligentnych dzielnic, miast czy regionw. W kadym razie perspektywa dla ISE okazaa si na tyle korzystn dla gospodarki, e Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (NFOiGW) uzna, e warto wesprze finansowo budow tych sieci. Program Priorytetowy ISE jest kolejnym programem priorytetowym, ktry otwiera nowe obszary dziaania Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki

Pojcia Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE), smart grid i smart metering ("inteligentnego pomiaru) pojawiy si w Polsce nagle i padaj coraz czciej z wielu ust. Jak to czsto bywa, rwnie w tym przypadku i wielu konsumentw energii nie wie dokadnie o co chodzi. Czemu zatem maj suy zmiany wprowadzane w krajowej energetyce kryjce si pod tymi nazwami?
Mwic najkrcej: ISE maj suy bardziej racjonalnemu wykorzystaniu energii. Mog dotyczy rnych rodzajw energii. Najbardziej rozpowszechnionymi s ISE dziaajce w sieci energii elektrycznej. Ale mog odnosi si rwnie do energii ciepej wody uytkowej, ciepa oraz energii gazowej. Co z tego bdzie mia konsument? Operator dla oszczdnoci bdzie mu wycza prd? Odbiorca bdzie mia z tego zauwaalne korzyci m.in. pacc nisze rachunki za prd, ale nie od razu, bo musi si tego nauczy. Inteligentne sieci w Polsce, na dzi, s wci sieciami pilotaowymi. Gwni operatorzy sieci dystrybucyjnych zaczli zakada klientom inteligentne liczniki energii, robic pierwszy krok w budowaniu ISE. Na 159 operatorw sieci dystrybucyjnej w Polsce, piciu najwikszych z nich zaczo instalowa inteligentne liczniki sieci energetycznej. Tych licznikw jest obecnie ok. 200 tysicy. Zgodnie z dyrektyw o rynku energii elektrycznej do 2020 roku musz one by zamontowane u 80 proc. odbiorcw. I co wtedy? Departament dysponuje danymi, co na temat ewentualnych korzyci z ISE myl eksperci? W niektrych krajach budowa ISE jest ju na zaawansowanym poziomie. Wedug eksperckich danych rozwj inteligentnych sieci ma przynie odbiorcom energii dziesicioprocentowe oszczdnoci w opatach ponoszonych na ten cel. Takie oszczdnoci osigaj odbiorcy energii w krajach starej Unii, gdzie wprowadza si podobne rozwizania. Poza tym, wedug ekspertw, w okresie poprzedzajcym wielkie inwestycje w energetyce, zbudowane do tego czasu rozproszone rda energii bdce elementem ISE, daj szanse na czciowe uzupenienie spodziewanego niedoboru energii. W przyszoci sieci te stworz nowe perspektywy, czc

Wodnej, ktry wpisuje si jednoczenie w polskie i europejskie dokumenty polityczne, programowe i prawne dotyczce dziaa na rzecz ochrony klimatu. M. in. w cele pakietu klimatycznego Unii Europejskiej 3x20 oraz Protokou z Kioto ratyfikowanego przez Polsk w 2002 roku, dotyczcych ograniczenia emisji gazw cieplarnianych, poprawy efektywnoci energetycznej i rozwoju odnawialnych rde energii, a w szczeglnoci w zapisy Strategii Bezpieczestwo Energetyczne i rodowisko. Zainspirowani dyrektywami unijnymi oraz wspprac m.in. z Urzdem Regulacji Energetyki, postanowilimy taki projekt przygotowa. Przy czym nasz projekt ISE jest projektem innowacyjnym. Odnosi on si bowiem nie tylko do sieci energii elektrycznej, ale rwnie do ciepej wody uytkowej, ciepa jak rwnie gazu. Do programu dodano jeszcze inwestowanie w rozproszone odnawialne rda energii. Te rda czsto wymagaj inteligentnych sieci. Ta inteligencja pozwala na to, by stanowiy one racjonalne i mdre rozwizania i byy elementem caego systemu energetycznego, nie burzcym jego stabilnoci. W 2011 r., w trakcie jednej z konferencji pokazalimy po raz pierwszy nowy, wwczas jeszcze bardzo wiey program ISE. Ogosilimy ten program oficjalnie w grudniu 2012 roku i w poowie tego roku rozpoczlimy nabr wnioskw o dofinansowanie przedsiwzi realizowanych w ramach pierwszego konkursu programu priorytetowego Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE).

przedsibiorstwach, obiektach usugowych, handlowych. Pierwszy konkurs skierowany by do: przedsibiorcw (duych, rednich i maych), jednostek samorzdu terytorialnego, uczelni, instytutw badawczych, Polskiej Akademii Nauk oraz tworzonych przez ni jednostek. Do tych wszystkich, ktrzy mog organizowa w przestrzeniach pilotaowych przedsiwzicia ISE. Jest to program pilotaowy, do tego bardzo innowacyjny. Przewiduje realizacj przedsiwzi ISE w tych przestrzeniach, w ktrych odbywa si bdzie bilansowanie energii. Kluczow rol we wdraaniu ISE peni warstwa telekomunikacyjna, telemetryczna, ktrej zadaniem jest dwukierunkowy, bezpieczny (z zachowaniem zasad prywatnoci) przesy danych: zarwno w kierunku od odbiorcy i urzdze do centrw decyzyjnych, jak i w kierunku przeciwnym. Warstwa ta daje moliwo dziaa zwrotnych, to znaczy zarzdzanie i sterowanie sieci oraz interakcj z odbiorc kocowym (zarzdzanie poda i popytem na energi). Elementami obowizkowymi przy realizacji wszystkich przedsiwzi w przestrzeniach pilotaowych maj by kampanie informacyjno-edukacyjne realizowane dla poszerzenia wiedzy i podniesienia wiadomoci odbiorcw. Zaoenia konkursu si sprawdziy? Nie byo adnych problemw z naborem beneficjentw? Poniewa, jak powiedziaem by to program pilotaowy, nie mielimy wczeniej adnych dowiadcze w tym zakresie. Nie tylko my zreszt. Wszelkie projekty zwizane z inteligentnymi sieciami energetycznymi na caym wiecie s projektami pilotaowymi. Nie ma rozwiza penych, wszyscy w jakim stopniu zamierzamy dopiero dociec, jak one mog i powinny by realizowane. Przekona si w praktyce, jakie w rzeczywistoci przynosz korzyci, jakie s wobec nich opory spoeczne, jak wyglda bezpieczestwo tego przesyu i utrzymywania danych osobowych, bo inteligentne liczniki bd przecie zbieray wiele wanych informacji o odbiorcach kocowych. Musz by one bezpieczne. Tak wic, podsumowujc, z dofinansowania skorzystaj przedsibiorcy - operatorzy systemw dystrybucyjnych i przesyowych energii elektrycznej i gazu, jednostki samorzdu terytorialnego, zarzdzajcy specjalnymi strefami ekonomicznymi, konsorcja naukowo-przemysowe oraz operatorzy komunikacji elektronicznej, realizatorzy dziaa mikkich wdraajcy obiekty (instalacje) energooszczdnego owietlenia - wskazani przez beneficjenta wiodcego, wdraajcy odnawialne rda energii, wdraajcy urzdzenia magazynowania energii i/lub baterii kondensatorw kompensujcych moc biern w ramach budowy/ przebudowy sieci elektroenergetycznych sucych przyczeniu odnawialnych rde energii. Niezbyt dugi by te czas na ich skadanie od 3 grudnia 2012 r. do 31 stycznia 2013 r. Mwic prawd uczylimy si razem z wnioskodawcami, konsultowalimy czsto zawarte we wnioskach treci ze specjalistami rnych bran. Nie wiedzielimy nawet, jak wielu beneficjentw zgosi si tego programu i jakich przede wszystkim podmio-

Kto mg liczy na dofinansowanie i jakich dziaa?

Zaoylimy, e dofinansowanie przeznaczone bdzie na dziaania inwestycyjne oraz nieinwestycyjne (m.in. kampanie informacyjno-edukacyjne) zwizane z wdraaniem elementw ISE w obszarach pilotaowych. Program zakada dofinansowywanie rnych rodzajw przedsiwzi w tzw. przestrzeniach pilotaowych, w tym projekty inteligentnych sieci energetycznych w zakresie rnych warstw energii m.in. w gospodarstwach domowych, maych i rednich

tw powinnimy si spodziewa w pierwszej edycji konkursu. I co si okazao? Szacowalimy, e zoonych zostanie 20 wnioskw. Byo ich 21. Wnioski nadeszy od bardzo rnych beneficjentw reprezentujcych cae spektrum podmiotw chccych dziaa innowacyjnie, m.in. od: jednostek samorzdu terytorialnego, ktre nie boj si nowych wyzwa; szk wyszych, dla ktrych innowacyjno, jak rwnie jej upowszechnianie w praktyce to zadania wpisane w statut; jak i od przedsibiorcw; przedstawicieli sieci dystrybucyjnych. Warunki konkursu zakadaj wspprac lidera wybranego spord zgoszonych beneficjentw z pozostaymi partnerami, ktrzy razem bd wykonywa prace zwizane z budow sieci inteligentnych, modernizacj rde rozproszonych oraz innych elementw zapisanych w programie. Ze wszystkimi beneficjentami oraz midzy nimi podpisane zostan umowy okrelajce ich obowizki, aby wiadomo byo co kto bdzie robi i jakie korzyci z tego czerpa. Za wykonanie zawartych w tych umowach zobowiza odpowiada bdzie lider. On take bdzie si rozlicza ze swoimi partnerami dzielc m.in. koszty kwalifikowane w zalenoci od wkadu pracy wniesionej przez partnerw. Wyjtkowo w tym programie nie bdzie stosowane kryterium efektywnoci kosztowej. Najwyej premiowane bd: wielko efektu ekologicznego oraz gotowo realizacyjna przedsiwzicia. Podkrelam raz jeszcze, e jest to projekt innowacyjny, kompleksowy sucy przede wszystkim uwiadomieniu odbiorcy kocowemu potrzeby stworzenie z niego wiadomego konsumenta, czyli takiego, ktry moe rwnoczenie wytwarza energi i jej nadwyki wpuszcza do systemu energetycznego i z tego czerpa korzyci. Na jakie pienidze mog liczy beneficjenci tego konkursu? Budet caego programu, ktry wdraany bdzie w latach 2013-2018, zaoono na poziomie 340 mln zotych. Pienidze te bd pochodziy z tytuu opat i kar zastpczych naliczanych przez Prezesa URE zgodnie z Ustaw Prawo energetyczne w ramach zobowizania wieloletniego, o ktrym mowa w art. 401c ustawy Prawo ochrony rodowiska. Jego beneficjenci mog przede wszystkim liczy na form dotacyjn. Od duszego czasu Narodowy Fundusz dofinansowywa beneficjentw swoich programw poyczkami, jednak czas atwych pienidzy ju si skoczy. Poniewa jest to program pilotaowy, dopuszczona zostaa forma dotacyjna. W zalenoci od tego kto jest beneficjentem rny bdzie stopie tego dofinansowania od 30 do 50 proc. kosztw kwalifikowanych, na dziaania zwizane z inwestycjami w tym zakresie. Przede wszystkim zostan one przeznaczone na wdraanie pilotaowych programw ISE, zakup i monta energooszczdnego owietlenia, a take budow urzdze magazynujcych energi oraz na budow odnawialnych rde energii.

Program zakada rwnie tzw. dziaania mikkie zwizane z promocj i edukacj, bo taka edukacja jest potrzebna, aby na danym terenie, na ktrym realizowana jest inwestycja, zachci kocowych odbiorcw - po pierwsze - do instalacji technicznej sieci inteligentnych i po drugie - do pniejszej realizacji innych elementw sieci energetycznej, ktre s niezbdne, aby mona byo doprowadzi do racjonalnego zuywania energii. Aby jak najwiksza populacja chciaa korzysta z moliwoci, jakie oferuj inteligentne sieci ISE, konieczne s dziaania edukacyjno-informacyjne. Dopiero oba komponenty programu wsparcia Smart Grid techniczny i edukacyjny - realizowane razem dadz podane skutki. Ogem na pierwszy konkurs przeznaczonych jest 150 mln zotych. Beneficjenci musz te pienidze wykorzysta do koca 2016 roku. Kto bdzie sprawdza, jak te pienidze zostay spoytkowane? Wykonanie zada wyszczeglnionych w programie bdzie kontrolowane m.in. przez sprawdzenie wykonania umw przez Departament Ochrony Klimatu oraz Departament Kontroli naszego Funduszu. Bd nastpne edycje tego konkursu? Po pierwszym konkursie, kiedy ju zostan ocenione wnioski i powstanie lista rankingowa, dajca odpowied na pytanie, ktre wnioski i na jakiego rodzaju dziaania maja szans by podpisanie, bdziemy wiedzie co i w jakim zakresie moe zosta realizowane, a co bdzie jeszcze trzeba zrobi w przyszoci. Wwczas najpewniej zapadnie decyzja o przystpieniu do dalszego cigu programu. O tym ju jednak zdecyduje zarzd i rada nadzorcza Narodowego Funduszu wskazujc czy i w jaki sposb powinien on by realizowany.

Co, w szczeglnoci, powinien zawiera taki wniosek? Wszelkie informacje nt. wnioskw i niezbdnych zacznikw do nich znajduj si na stronie internetowej Narodowego Funduszu. Wrmy moe jeszcze do problemw dotyczcych OZE, o ktrych mwi Pan wiele w rozmowie. Podczas tegorocznego wrzeniowego 64-go spotkania Forum Energia Efekt rodowisko prezentowa Pan program priorytetowy NFOiGW pn. Bocian - Wzrost udziau rozproszonych odnawialnych rde energii. Program ten jest w jakim stopniu uzupenieniem konkursu Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE). Dlaczego akurat taka nazwa? Dlaczego bocian? Co prawda wszystkie bociany ju odleciay, ale zosta ten jeden, Bocian w Narodowym Funduszu. Zobaczymy, co ten Bocian przyniesie w roku 2014. Wracajc jednak do tematu, naley stwierdzi, e odnawialne rda energii s bardzo istotnymi elementami w systemach energetycznych. UE, zarwno w poprzedniej perspektywie 2007 2013, jak i w planowanej przyszej 2014-2020, dostrzega problemy rozwoju OZE. Po okresie dynamicznego rozwoju odnawialnych rde energii obserwuje si prby ich ograniczania. Co prawda nadal popiera si odnawialne rda energii, ale ju nie tak intensywnie, jak poprzednio. Program Bocian jest raczej kontynuacj propozycji wynikajcych z programw poprzednich NFOSiGW tj. OZE i wysokosprawna kogeneracja oraz propozycjami uzupeniajcymi projekt programu Prosument. Natomiast w programie ISE tez oczywicie znajduj si elementy OZE w dziaaniach

inwestycyjnych podstawowych tego programu. Na naszym rynku inwestorzy OZE te maja problemy

Cz potencjalnych wnioskodawcw, ktrzy zoyliby wnioski o dofinansowanie czeka na ostateczny ksztat prawa, aby odpowiednio dostosowa swoje projekty do przepisw. Inwestorzy maj trudn sytuacj z podejmowaniem decyzji inwestycyjnych. Podjte zostay prace nad trjpakiem energetycznym, nad ustaw o odnawialnych rdach energii, ale prace te nadal nie zostay zakoczone. W zwizku z tym inwestorzy zamrozili swoje inwestycje i czekaj na ostateczne decyzje.
Wszystkie prace zwizane ze studiami wykonalnoci przygotowane dla planowanych inwestycji s obecnie nieaktualne, poniewa cena energii, jak i ceny certyfikatw nie s ju takie, jak przewidywano przy ich opracowywaniu. Banki niechtnie wchodz obecnie we wspprac z finansowaniem OZE. Taki problem maj te wnioskodawcy, ktrzy ju uzyskali od nas promesy. Czekaj oni na zmian przepisw, aby mc uruchomi rodki finansowe na inwestycje. Pana prezentacja zatytuowana bya Co dalej z odnawialnymi rdami energii. No wanie, co? Tak jak mwiem wczeniej, Narodowy Fundusz realizowa ju programy, ktre wspieray rozwj odnawialnych rdami energii. Naley tu zwrci uwag na jeden z programw zwizany z upowszechnianiem kolektorw sonecznych. Rwnie wana rol speniaj w systemie finansowania programy zwizane z oszczdnoci energii poprzez realizacj projektw termomodernizacyjnych, w ktrych wraz z wymian owietlenia wbudowane s moliwoci wymiany istniejcych, czsto przestarzaych rde energii zaopatrujcych termomodernizowane budynki, nowoczesnymi rozwizaniami, w tym wykorzystujcymi energi ze rde odnawialnych (OZE). Jakie s losy tych programw? Pocztkowo programy te wizay si z naborami bardzo duej iloci wnioskw, pniej jednak ich realizacja nieco si zaamaa z powodu problemw zwizanych gwnie z przecigajcymi si w czasie decyzjami organw administracyjnych, dotyczcych uzyskania pozwole na budow oraz wyczekiwania inwestorw na zmian przepisw. Do tego w UE nastpi kryzys i Brukseli zaczo brakowa rodkw finansowych. Problemy te nie ominy te Polski. Mimo wagi przykadanej do problematyki efektywnoci energetycznej oraz odnawialnych rde energii, naleao si zastanowi, jak w tych warunkach realizowa polityk w zakresie efektywnoci energetycznej i rde odnawialnej energii, do ktrej zaoenia opracowano do 2050 r. Skd tak wiele problemw przy tak wanych przedsiwziciach? W Polsce cieraj si jakby dwa podejcia do przyszoci systemu energetycznego. Jeden oparty na gospodarce wglowej opartej na wglu kamiennym i brunatnym oraz

technice jdrowej i drugi, ktrego podstaw systemu miayby by rwnie rozproszone rda energii, w tym rda odnawialne. Wydaje si jednak, e ani jeden, ani drugi system nie jest w stanie dziaa samodzielnie.. Na decyzje, w co inwestowa czekaj inwestorzy. O jakiej wysokoci rodki finansowe chodzi, gdy mwimy o wspieraniu OZE? Koszty wsparcia w odnawialne rda energii, wedug rnych rde, w 2012 r. wyniosy ponad 4 mld z. Natomiast w latach 2013 2020, przy niezmienionych zasadach wsparcie to powinno wynie ponad 60 mld z, oczywicie wczajc w to wspspalanie (ta ostatnia technologia budzi wiele emocji). To bardzo dua kwota, dlatego inwestorzy musz mie jasn sytuacj co robi, w ktre technologie OZE inwestowa i rozwija. Jak dotd bariery, o ktrych mwiem wczeniej wci istniej. Brak stabilnego prawa, bariery techniczne rozwoju sieci, zwizane z moliwociami przycze, konieczne rezerwy mocy, oraz problem magazynowania energii te kwestie musz by jak najszybciej rozstrzygnite. To powane wyzwanie take dla NFOiGW. W jaki sposb Fundusz zamierza pomc inwestorom w tej sytuacji? Jakie s zasadnicze ustalenia dla tej polityki? W zwizku z tym Narodowy Fundusz zdecydowa si na wsparcie finansowe OZE. W programie znalazy si elektrownie wiatrowe, systemy fotowoltaiczne, pozyskiwanie energii ze rde geotermalnych, mae elektrownie wodne, rda ciepa opalane biomas, biogazownie suce do produkcji energii, jak rwnie wytwarzania gazu i wprowadzenia go do sieci oraz wytwarzania energii elektrycznej. Chcemy w programie ograniczy si do rde rozproszonych, czyli maksymaln ich moc ograniczy do 20 MW. Te ograniczenia mocy wynikaj z kontynuacji wczeniejszych programw wsparcia OZE, jak rwnie z wczeniejszych propozycji zapisanych w projekcie programu (trwaj nad nim jeszcze prace) Prosument, ktry bdzie przeznaczony dla osb fizycznych, spdzielni i wsplnot mieszkaniowych

i zajmie si mikro i maymi rdami odnawialnymi. Wane jest te, eby Program Narodowego Funduszu nie kolidowa z realizowanymi programami WFOiGW. Na wykonanie postawionych w programie zada przeznaczone zostao 420 mln z. Nie jest to zbyt dua suma na to, co chcielibymy zrealizowa. Biorc pod uwag jeszcze wysokie koszty jednostkowe rde odnawialnych, moemy sfinansowa niewielk, jak na potrzeby naszego kraju ilo OZE. Przewidujemy w naszych szacunkach zrealizowanie rde energii: ok. 50 MW energii elektrycznej i ok. 60 MW energii termicznej, a szacowany koszt planowanych inwestycji wynisby ok. 1 mld z. Korzyci z realizacji tych zamierze byyby niewtpliwe. Ilo wyprodukowanej energii elektrycznej oszacowano na 235 tys. MWh, a produkcj energii cieplnej 990 tys. GJ na rok, co spowodowaoby ograniczenie/uniknicie emisji CO2 o 290 tys. ton na rok. To pewne dane? Oczywicie dotycz one jednego z wariantw realizacji poszczeglnych rodzajw rde odnawialnych. Rwnie dobrze moemy sobie wyobrazi inny wariant, ktry doprowadzi do innych szacunkw, poniewa nie jestemy w stanie przewidzie do koca, jakie bdzie zainteresowanie programem i ktre OZE bd chtniej realizowane. Program traktujemy jako program pilotaowy, jako swoist nauk pozwalajc stwierdzi m.in. jakie bdzie zainteresowanie programem, ktre rda bd cieszyy si zainteresowaniem inwestorw. Wnioski z tego programu bd cenne na przyszo. Jak dugo bdzie trwa ten program? Okres wdraania tego programu to lata 2014 2022. Przy czym 2 lata po 2020 r. chcemy przeznaczy na potwierdzenie efektw osignitych po zrealizowaniu inwestycji. Program Bocian to program dla przedsibiorcw w rozumieniu art.43 k.c., ktrzy podejmuj decyzje budowy odnawialnych rde energii. Kwota moliwej poyczki wynosi od 2 do 40 mln z. Oprocentowanie poyczki w skali roku WIBOR 3 miesice 100 pkt. bazowych wynosi bdzie nie mniej, ni 2 procent. Procent dofinansowania bdzie rny dla rnych rde, ktrych koszty czsto znacznie si rni i wynosz od kilku do kilkudziesiciu mln z za jeden megawat. Zaproponowalimy najwiksze dofinansowanie dla systemw fotowoltaicznych (75 proc.), do biogazowni (75 proc.) jak i dla wytwarzania energii w wysokosprawnej kogeneracji na biomas. Natomiast wsparcie dla elektrowni wiatrowych przewidziano na poziomie 30 proc. kosztw kwalifikowanych.

Dzikuje za rozmow

Rozmawia Wodzimierz Kaleta

MAY TRJPAK - PERSPEKTYWY DLA PROSUMPCJI?

11 wrzenia 2013 r. wesza w ycie nowelizacja Prawa energetycznego zwana maym trjpakiem - ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektrych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 984). Ustawa Prawo energetyczne okrela zasady ksztatowania polityki energetycznej pastwa, warunki zaopatrzenia i uytkowania paliw i energii, w tym ciepa, zasady dziaalnoci przedsibiorstw energetycznych oraz organy waciwe w sprawach gospodarki paliwami i energi. Jak deklaruje si w ustawie - jej celem jest tworzenie warunkw do zrwnowaonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczestwa energetycznego, oszczdnego i racjonalnego uytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziaania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzgldniania wymogw ochrony rodowiska, zobowiza wynikajcych z umw midzynarodowych oraz rwnowaenia interesw przedsibiorstw energetycznych i odbiorcw paliw i energii. W ustawie przez odnawialne rdo energii rozumie si rdo wykorzystujce w procesie przetwarzania energi wiatru, promieniowania sonecznego, aerotermaln, geotermaln, hydrotermaln, fal, prdw i pyww morskich, spadku rzek oraz energi pozyskiwan z biomasy, biogazu pochodzcego ze skadowisk odpadw, a take biogazu powstaego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ciekw albo rozkadu skadowanych szcztkw rolinnych i zwierzcych. Nowelizacja ustawy wprowadzia rwnie nowe definicje - mikroinstalacji i maej instalacji, co w kontekcie planowanego rozwoju prosumpcji ma szczeglne znaczenie. Mikroinstalacja to zatem wg. definicji ustawowej odnawialne rdo energii, o cznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie wikszej ni 40 kW, przyczone do sieci elektroenergetycznej o napiciu znamionowym niszym ni 110 kV lub o cznej mocy zainstalowanej cieplnej nie wikszej ni 120 kW. Z kolei maa instalacja to odnawialne rdo energii, o cznej mocy zainstalowanej elektrycznej wikszej ni 40 kW i nie wikszej ni 200 kW, przyczone do sieci elektroenergetycznej o napiciu znamionowym niszym ni 110 kV lub o cznej mocy zainstalowanej cieplnej wikszej ni 120 kW i nie wikszej ni 600 kW. Przyczenie do sieci Przedsibiorstwo energetyczne zajmujce si przesyaniem lub dystrybucj paliw gazowych lub energii jest obowizane do zawarcia umowy o przyczenie do sieci z podmiotami ubiegajcymi si o przyczenie do sieci, na zasadzie rwnoprawnego traktowania, jeeli istniej techniczne i ekonomiczne warunki przyczenia do sieci i dostarczania tych paliw lub energii, a dajcy zawarcia umowy spenia warunki przyczenia do sieci i odbioru. Jeeli przedsibiorstwo energetyczne odmwi zawarcia umowy o przyczenie do sieci, jest zobowizane niezwocznie pisemnie powiadomi o odmowie jej zawarcia Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki i zainteresowany podmiot, podajc przyczyny odmowy. Umowa o przyczenie do sieci powinna zawiera co najmniej postanowienia okrelajce: termin realizacji przyczenia, wysoko opaty za przyczenie, miejsce rozgraniczenia wasnoci sieci przedsibiorstwa energetycznego i instalacji podmiotu przyczanego, zakres robt niezbdnych przy realizacji przyczenia, wymagania dotyczce lokalizacji ukadu pomiarowo-rozliczeniowego i jego parametrw, harmonogram przyczenia, warunki udostpnienia przedsibiorstwu energetycznemu nieruchomoci nalecej do podmiotu przyczanego w celu budowy lub rozbudowy sieci niezbdnej do realizacji przyczenia, przewidywany termin zawarcia umowy, na podstawie ktrej nastpi dostarczanie paliw gazowych lub energii, iloci paliw gazowych lub energii przewidzianych do odbioru, moc przyczeniow, odpowiedzialno stron za niedotrzymanie warunkw umowy, a w szczeglnoci za opnienie terminu realizacji prac w stosunku do ustalonego w umowie, oraz okres obowizywania umowy i warunki jej rozwizania. za przyczenie rde wsppracujcych z sieci oraz sieci przedsibiorstw energetycznych zajmujcych si przesyaniem lub dystrybucj paliw gazowych lub energii pobiera si opat ustalon na podstawie rzeczywistych nakadw poniesionych na realizacj przyczenia, z wyczeniem: a) odnawialnych rde energii o mocy elektrycznej zainstalowanej nie wyszej ni 5 MW oraz jednostek kogeneracji o mocy elektrycznej zainstalowanej poniej 1 MW, za ktrych przyczenie pobiera si poow opaty ustalonej na podstawie rzeczywistych nakadw,

b) mikroinstalacji, za ktrej przyczenie do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej nie pobiera si opaty.

W przypadku gdy przedsibiorstwo energetyczne zajmujce si przesyaniem lub dystrybucj energii elektrycznej odmwi przyczenia do sieci odnawialnego rda energii z powodu braku technicznych warunkw przyczenia wynikajcych z braku niezbdnych zdolnoci przesyowych sieci w terminie proponowanym przez podmiot ubiegajcy si o przyczenie odnawialnego rda energii przedsibiorstwo energetyczne okrela planowany termin oraz warunki wykonania niezbdnej rozbudowy lub modernizacji sieci, a take okrela termin przyczenia.

W przypadku braku technicznych lub ekonomicznych warunkw przyczenia w zakresie mocy przyczeniowej okrelonej we wniosku o okrelenie warunkw przycze-

nia odnawialnego rda energii, przedsibiorstwo energetyczne zajmujce si przesyaniem lub dystrybucj energii elektrycznej powiadamia podmiot ubiegajcy si o przyczenie o wielkoci dostpnej mocy przyczeniowej, dla jakiej mog by spenione te warunki. Jeeli podmiot ten, w terminie 30 dni od dnia otrzymania powiadomienia: 1) wyrazi zgod na tak wielko mocy przyczeniowej, przedsibiorstwo to wydaje warunki przyczenia; 2) nie wyrazi zgody na tak wielko mocy przyczeniowej, przedsibiorstwo to odmawia wydania warunkw przyczenia. W przypadku gdy podmiot ubiegajcy si o przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej jest przyczony do sieci jako odbiorca kocowy, a moc zainstalowana mikroinstalacji, o przyczenie ktrej ubiega si ten podmiot, nie jest wiksza ni okrelona w wydanych warunkach przyczenia, przyczenie do sieci odbywa si na podstawie zgoszenia przyczenia mikroinstalacji, zoonego w przedsibiorstwie energetycznym, do sieci ktrego ma by ona przyczona, po zainstalowaniu odpowiednich ukadw zabezpieczajcych i ukadu pomiarowo-rozliczeniowego. W innym przypadku przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej odbywa si na podstawie umowy o przyczenie do sieci. Koszt instalacji ukadu zabezpieczajcego i ukadu pomiarowo-rozliczeniowego ponosi operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Zgoszenie, o ktrym mowa wyej zawiera w szczeglnoci: 1) oznaczenie podmiotu ubiegajcego si o przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej oraz okrelenie rodzaju i mocy mikroinstalacji; 2) informacje niezbdne do zapewnienia spenienia przez mikroinstalacj wymaga technicznych i eksploatacyjnych. Do zgoszenia podmiot ubiegajcy si o przyczenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej jest obowizany doczy owiadczenie o treci: wiadomy odpowiedzialnoci karnej za zoenie faszywego owiadczenia wynikajcej z art. 233 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny owiadczam, e posiadam tytu prawny do nieruchomoci na ktrej jest planowana inwestycja oraz do mikroinstalacji okrelonej w zgoszeniu.. Przedsibiorstwo energetyczne zajmujce si dystrybucj energii elektrycznej

potwierdza zoenie zgoszenia odnotowujc dat jego zoenia i okrela w warunkach przyczenia przewidywany harmonogram przyczania odnawialnego rda energii, uwzgldniajcy poszczeglne etapy rozbudowy sieci, a take zestawienie planowanych prac. Przyczane mikroinstalacje musz spenia wymagania techniczne i eksploatacyjne okrelone w art. 7a ust. 1 ustawy Prawo energetyczne. Szczegowe warunki przyczenia, wymagania techniczne oraz warunki wsppracy mikroinstalacji z systemem elektroenergetycznym okrelaj przepisy wydane na podstawie art. 9 ust. 3 ustawy. Energia z mikroinstalacji Wedug przepisw znowelizowanej ustawy Prawo energetycznej, wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez osob fizyczn niebdc przedsibiorc w rozumieniu ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej, a take sprzeda tej energii przez t osob, nie jest dziaalnoci gospodarcz w rozumieniu tej ustawy. Energi elektryczn wytworzon w mikroinstalacji przyczonej do sieci dystrybucyjnej znajdujcej si na terenie obejmujcym obszar dziaania sprzedawcy z urzdu i oferowan do sprzeday jest obowizany zakupi ten sprzedawca. Zakup tej energii odbywa si po cenie rwnej 80% redniej ceny sprzeday energii elektrycznej rynku konkurencyjnego w poprzednim roku kalendarzowym. Sprzedawca (osoba, o ktrej mowa w art. 9u ustawy) informuje operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) elektroenergetycznego, na ktrego obszarze dziaania jest przyczona mikroinstalacja, o zmianie rodzaju mikroinstalacji oraz zainstalowanej mocy elektrycznej w mikroinstalacji, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tej zmiany. Operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego na podstawie informacji, o ktrych mowa w ust. 1, oraz posiadanych danych sporzdza sprawozdanie proczne zawierajce: wykaz osb fizycznych wytwarzajcych energi elektryczn w mikroinstalacji; dane dotyczce: a) iloci energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji, b) iloci energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji i wprowadzonej do sieci operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, c) rodzaju mikroinstalacji, jej lokalizacji oraz zainstalowanej mocy elektrycznej. Sprawozdanie to operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego przekazuje Prezesowi Urzdu Regulacji Energetyki, w terminie 30 dni od dnia zakoczenia procza, a ten zamieszcza je w Biuletynie Informacji Publicznej Urzdu Regulacji Energetyki. Gwarancje pochodzenia Gwarancja pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnym rdle energii jest dokumentem stanowicym potwierdzenie odbiorcy kocowemu, e okrelona w tym dokumencie ilo wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej lub do sieci przesyowej energii elektrycznej zostaa wytworzona w odnawialnym rdle energii. Z gwarancji pochodzenia nie wynikaj prawa majtkowe, a jej przekazanie nastpuje niezalenie od przeniesienia praw majtkowych wynikajcych ze wiadectw pochodzenia. Gwarancj

10

pochodzenia wydaje si na pisemny wniosek wytwrcy energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym rdle energii, zwany dalej wnioskiem o wydanie gwarancji pochodzenia i skada si go do operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub operatora systemu przesyowego elektroenergetycznego, na ktrego obszarze dziaania zostao przyczone odnawialne rdo energii, w terminie 7 dni od dnia zakoczenia wytworzenia danej iloci energii elektrycznej objtej wnioskiem. Wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia powinien zawiera: 1) oznaczenie wytwrcy energii elektrycznej, o ktrym mowa w ust. 1; 2) okrelenie lokalizacji, rodzaju i mocy odnawialnego rda energii, w ktrym zostaa wytworzona energia elektryczna w odnawialnym rdle energii; 3) dane dotyczce iloci wytworzonej energii elektrycznej w odnawialnym rdle energii; 4) okrelenie okresu, obejmujcego jeden lub wicej nastpujcych po sobie miesicy kalendarzowych danego roku kalendarzowego, w ktrym energia elektryczna w odnawialnym rdle energii zostaa wytworzona, ze wskazaniem daty rozpoczcia i zakoczenia wytwarzania tej energii; 5) wskazanie czy odnawialne rdo energii okrelone we wniosku korzystao z mechanizmw i instrumentw wspierajcych wytwarzanie energii elektrycznej w odnawialnym rdle energii; 6) wskazanie daty wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej w odnawialnym rdle energii. Gwarancje pochodzenia oraz inne dokumenty potwierdzajce wydanie gwarancji pochodzenia wydawane s w terminie 30 dni od dnia przekazania wniosku o ich wydanie Prezesowi Urzdu Regulacji Energetyki. OSD dokonuje weryfikacji danych zawartych we wniosku o wydanie gwarancji pochodzenia i w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania, przekazuje ten wniosek Prezesowi URE, wraz z potwierdzeniem iloci wytworzonej energii elektrycznej w odnawialnym rdle energii, ustalonej na podstawie wskaza ukadu pomiarowo-rozliczeniowego. Gwarancja pochodzenia jest wydawana na okres 12 miesicy od dnia zakoczenia wytwarzania energii elektrycznej w odnawialnym rdle energii objtej wnioskiem o wydanie gwarancji pochodzenia. Gwarancje pochodzenia trac wano z chwil ich przekazania odbiorcy kocowemu. Gwarancj pochodzenia wydaje si za wytworzon energi elektryczn z dokadnoci do 1 MWh i s wydawane w formie elektronicznej i przekazywane bezporednio do rejestru gwarancji pochodzenia, Certyfikaty dla mikroinstalatorw Osoba dokonujca instalacji mikroinstalacji lub maych instalacji, zwana w ustawie instalatorem, moe wystpi z pisemnym wnioskiem do Prezesa Urzdu Dozoru Technicznego, zwanego dalej o wydanie certyfikatu. Certyfikat jest dokumentem potwierdzajcym posiadanie przez insta-

latora kwalifikacji do instalowania nastpujcych rodzajw odnawialnego rda energii: 1) kotw i piecw na biomas lub 2) systemw fotowoltaicznych, lub 3) sonecznych systemw grzewczych, lub 4) pomp ciepa, lub 5) pytkich systemw geotermalnych. Certyfikat moe by wydany instalatorowi, ktry spenia okrelone warunki i posiada: 1) pen zdolno do czynnoci prawnych oraz korzysta z peni praw publicznych oraz dyplom potwierdzajcy kwalifikacje zawodowe, lub inny rwnowany dokument potwierdzajcy kwalifikacje do instalacji urzdze i instalacji sanitarnych, elektroenergetycznych, grzewczych, chodniczych lub elektrycznych lub 2) udokumentowane trzyletnie dowiadczenie zawodowe w zakresie instalowania lub modernizacji urzdze i instalacji: sanitarnych, energetycznych, grzewczych, chodniczych lub elektrycznych, lub 3) wiadectwo ukoczenia co najmniej dwusemestralnych studiw podyplomowych lub rwnorzdnych, ktrych program dotyczy zagadnie zawartych w zakresie programowym szkole okrelonym w przepisach wydanych na podstawie art. 20v pkt 2,

lub
4) zawiadczenie o ukoczeniu szkolenia u producenta danego rodzaju odnawialnego rda energii, ktre w czci teoretycznej i praktycznej zawierao zagadnienia w zakresie projektowania, instalowania, konserwacji, modernizacji lub utrzymania w naleytym stanie technicznym odnawialnego rda energii; 5) nie by skazany prawomocnym wyrokiem sdu za przestpstwo umylne przeciwko wiarygodnoci dokumentw i obrotowi gospodarczemu; 6) ukoczy szkolenie podstawowe dla osb ubiegajcych si o wydanie certyfikatu instalatora mikroinstalacji lub maej instalacji, powiadczone zawiadczeniem, przeprowadzone przez akredytowanego organizatora szkole, o 7) zoy z wynikiem pozytywnym egzamin przeprowadzony przez komisj egzaminacyjn, odpowiednio dla danego rodzaju odnawialnego rda energii, nie pniej ni w terminie 12 miesicy od dnia ukoczenia szkolenia podstawowego. Cho przyjta nowelizacja Prawa energetycznego nie satysfakcjonuje wielu rodowisk brany energetyki odnawialnej, a ustawa o OZE nadal czeka na przyjcie, mona uzna, e pierwszy krok na polu tworzenia korzystnego dla rozwoju prosumpcji rodowiska prawnego zosta poczyniony. Czekamy jednak wszyscy z niecierpliwoci na krok duy i potrjny - Duy trjpak...

11

MAOSKALOWA GENERACJA ENERGII - BARIERY ROZWOJU

W tym roku Urzd Regulacji Energetyki opublikowa raport nt. gwnych barier rozwoju mikroinstalacji odnawialnych rde energii. Publikujemy gwnie wniosku tego raportu. nej najistotniejszymi barierami rozwoju generacji maoskalowej s wg. najczstszych wskaza: brak warunkw technicznych i ekonomicznych przyczenia do sieci (79% i 74% respondentw, ktrzy udzielili odpowiedzi) oraz tosame, jak w przypadku rde o duej mocy, wymagania w zakresie uzyskania warunkw przyczenia (74% udzielonych odpowiedzi). Ponadto istotne bariery to: uwzgldnianie w umowie o przyczenie do sieci w wysokoci opaty za przyczenie nakadw na rozbudow lub/i przebudow sieci dystrybucyjnej oraz obowizek budowy i eksploatacji przycza nakadany na wnioskodawc w umowie o przyczenie do sieci (70% udzielonych odpowiedzi). Najmniej istotne, dla udzielajcych odpowiedzi, jest przeduanie przez przedsibiorstwo energetyczne procedury (58% respondentw, ktrzy udzielili odpowiedzi). W przypadku zagadnie dotyczcych wyboru technologii, nieznacznie powyej poowy ankietowanych (54%) wskazao jako bardzo istotn barier brak systemu rekomendacji (certyfikacji) technologii rde generacji maoskalowej, stanowicego wsparcie dla inwestora w wyborze technologii (przez podmioty niezalene od przedsibiorstwa dystrybucyjnego). Ponadto 38% ankietowanych uznao za istotn barier brak systemu rekomendacji (certyfikacji) instalatorw, natomiast 34% okrelio j jako mao istotn. Koncesjonowanie Wikszo ankietowanych uznaa, e koncesjonowanie stanowi znaczc barier rozwoju generacji maoskalowej. Dotyczy to zarwno braku zrnicowania wymaga w zakresie uzyskania koncesji z uwagi na moc rda (59%), jak i wymogu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej jako warunku uzyskania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej bez wzgldu na moc rda (54%).

Bariera 1: Teren pod lokalizacj inwestycji W dziedzinie lokalizacji inwestycji najbardziej istotnymi barierami okazay si: czas trwania procedury zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz nie wyznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego terenw pod lokalizacj rde (odpowiednio 81% i 69% ankietowanych), co wskazuje, e w tym obszarze najwiksze znaczenie maj kwestie zwizane z odpowiednim przygotowaniem przez jednostki samorzdu terytorialnego procesu przygotowywania i zmiany tych planw. Ponadto bardzo istotnymi barierami s: brak moliwoci uzyskania decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz negatywne nastawienie organizacji ekologicznych (odpowiednio 63% i 64% ankietowanych). Natomiast najmniej istotne (wskazane przez 45% udzielajcych odpowiedzi) okazao si negatywne nastawienie przedstawicieli samorzdu. W zakresie terenu pod lokalizacj inwestycji w przypadku, gdy gmina posiada miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego - istotn barier okaza si czas trwania procedury jego zmiany. W sytuacji braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (a taki przypadek nadal dotyczy duej czci gmin), barier staje si procedura uzyskania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego dla danego rda. W tym miejscu nadmieni naley, e zgodnie z regulacjami zawartymi w ustawie Prawo energetyczne, do wniosku o okrelenie warunkw przyczenia podmiot ubiegajcy si o przyczenie powinien doczy w szczeglnoci wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo, w przypadku braku takiego planu, decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla nieruchomoci okrelonej we wniosku, jeeli jest ona wymagana na podstawie przepisw o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu powinny potwierdza dopuszczalno lokalizacji danego rda energii na terenie objtym planowan inwestycj, ktra jest objta wnioskiem o okrelenie warunkw przyczenia. Warunki przyczenia do sieci dystrybucyjnej W obszarze warunkw przyczenia do sieci dystrybucyj-

12

System wsparcia dla energii elektrycznej i ciepa wytworzonych w odnawialnych rdach energii i jednostkach kogeneracji Wszystkie z ankietowanych kwestii dotyczcych systemu wsparcia okazay si dla respondentw istotnymi barierami, a mianowicie: brak systemu wsparcia inwestycyjnego umoliwiajcego uzyskanie wparcia przez wszystkie podmioty aplikujce i speniajce warunki do skorzystania z takiego systemu stanowi przeszkod dla 71%, czas obowizywania systemu wsparcia dla 63%, a wymg prowadzenia dziaalnoci gospodarczej i posiadania koncesji w celu uzyskania wiadectw pochodzenia dla podmiotw wytwarzajcych energi elektryczn w OZE lub jednostkach kogeneracji wycznie na potrzeby wasne dla 58%. Nastawienie lokalnej spoecznoci Bezsprzecznie wan rol w procesie przyczania do sieci rde maej mocy odgrywa nastawienie lokalnej spoecznoci i organizacji ekologicznych. W tym miejscu naley podkreli, jak wanym zadaniem jest propagowanie wiedzy na temat zalet rozwoju generacji maoskalowej wrd lokalnej spoecznoci. Negatywne nastawienie i niech ssiedztwa rde energii elektrycznej moe koczy si sytuacjami konfliktowymi, a co za tym idzie prowadzi do wstrzymania procesu przyczania danego rda do sieci. Znaczc rol odgrywa take wspieranie rozwoju generacji maoskalowej przez lokalne samorzdy poprzez w szczeglnoci gromadzenie i udostpnianie inwestorom przydatnych informacji dotyczcych np. potencjalnej lokalizacji rda wraz ze wskazaniem ogranicze (rodzaj, wielko) lub moliwoci zagospodarowania ciepa wytworzonego w kogeneracji jako ciepa uytkowego itd. Naturalnym jest, e to wanie samorzd jest pierwsz instytucj, do ktrej trafiaj przedsibiorcy, zainteresowani inwestowaniem w energetyk maoskalow. W zwizku z powyszym przedstawiciele gmin powinni nie tylko suy niezbdn wiedz w tym zakresie, ale take angaowa si w dziaalno edukacyjn m.in. w zakresie przepisw dotyczcych lokalizacji inwestycji na danym terenie. Najistotniejsze bariery rozwoju generacji maoskalowej dotycz zatem warunkw zabudowy i zagospodarowania

terenu pod lokalizacj inwestycji oraz przyczenia do sieci dystrybucyjnej. W zakresie warunkw przyczenia do sieci najistotniejszymi barierami s: tosame, jak w przypadku rde o duej mocy, wymagania w zakresie uzyskania warunkw przyczenia do sieci elektroenergetycznej oraz brak warunkw technicznych i ekonomicznych przyczenia do sieci. Duym utrudnieniem dla podmiotw ubiegajcych si o przyczenie do sieci, a jednoczenie dziaaniem niezgodnym z obowizujcymi przepisami, jest uwzgldnianie przez operatorw systemw dystrybucyjnych w kalkulacji wysokoci opaty za przyczenie nakadw na rozbudow lub/i przebudow sieci dystrybucyjnej. Zgodnie bowiem z ustaw Prawo energetyczne, przedsibiorstwo energetyczne zajmujce si dystrybucj energii elektrycznej jest obowizane zapewni realizacj i finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyczania podmiotw ubiegajcych si o przyczenie, na warunkach okrelonych w przepisach wykonawczych oraz w zaoeniach do planu zaopatrzenia w ciepo, energi elektryczn i paliwa gazowe lub planach rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszego zapotrzebowania na paliwa gazowe lub energi, natomiast budow i rozbudow odcinkw sieci sucych do przyczenia instalacji nalecych do podmiotw ubiegajcych si o przyczenie do sieci (przyczy), powinno zapewni przedsibiorstwo dystrybucyjne, umoliwiajc ich wykonanie zgodnie z zasadami konkurencji take innym przedsibiorcom zatrudniajcym pracownikw o odpowiednich kwalifikacjach i dowiadczeniu w tym zakresie. Na rynku, na ktrym prowadz dziaalno gospodarcz przedsibiorcy realizujcy inwestycje w zakresie budowy rde generacji maoskalowej i OZE, a take podmioty wytwarzajce energi elektryczn lub ciepo w tych rdach oraz operatorzy sieci elektroenergetycznych, warunki funkcjonowania zmieniaj si ze wzgldu na otoczenie prawne zarwno makro, jak i mikro ekonomiczne. Uczestnicy tego rynku podejmuj dziaania zmierzajce do moliwie optymalnego dostosowania ich zachowa do warunkw faktycznych i prawnych, w jakich prowadz dziaalno gospodarcz. Obowizki zwizane z uzyskaniem koncesji oraz prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej, bez zrnicowania ze wzgldu na moc rda, a bdce jednoczenie warunkami niezbdnymi do skorzystania z systemu wsparcia w postaci wiadectw pochodzenia, stanowi istotn barier rozwoju generacji rozproszonej. Przygotowywany pakiet projektw ustaw - tzw. duy trjpak - m.in. kompleksowa nowelizacja ustawy Prawo energetyczne; ustawa Prawo gazowe; ustawa o OZE - majce stworzy optymalne warunki rozwoju generacji rozproszonej, po uwzgldnieniu jej specyfiki, powinny przede wszystkim ujednolici, a jednoczenie take uproci procedur powstawania rde maej mocy zarwno na etapie lokalizacji inwestycji, jak i na etapie przyczania do sieci oraz zapewni stabilno systemw wsparcia tego rodzaju energetyki.

13

PROSUMENCKA FOTOWOLTAIKA - EKONOMIKA INWESTYCJI

Istotny wpyw na rozwj energetyki prosumenckiej bd miay zasady rozlicze pomidzy sprzedawcami, operatorami systemw dystrybucyjnych i prosumentami. Wg szacunkw Ministerstwa Gospodarki ilo energii wytwarzanej w mikroinstalacjach wyniesie w 2020 r. 1,7 TWh miay zasady rozlicze pomidzy sprzedawcami, operatorami systemw dystrybucyjnych i prosumentami, lecz nie zostay one dostatecznie uregulowane. Analizy, modele, perspektywy... W analizie zawartej w opracowanym przez Instytut Energetyki Odnawialnej "Krajowym planie rozwoju mikroinstalacji odnawialnych rde energii do roku 2020 r." przyjto, e waciciel mikroinstalacji konsumuje 2/3 produkowanej przez ni energii - oszczdzajc ok. 0,57 z/kWh brutto za niekupion energi - a pozosta cz sprzedaje do sieci po cenie 0,16 z/kWh brutto, co stanowi 80% redniej ceny hurtowej energii z roku poprzedniego. Przy uwzgldnieniu powyszych zaoe IEO ocenia, e zwrotu inwestycji z mikroinstalacji fotowoltaicznej czy wiatrowej mona si spodziewa po okoo 20-25 latach, a zwrot inwestycji w mikrobiogazowni nastpi jeszcze pniej. IEO podkrela, e rozwj rynku mikroinstalacji bdzie moliwy przy zaoeniu, e okres zwrotu z tego typu inwestycji nastpi po 5-7 latach, a rozwizania zaproponowne przez rzd w maym trjpaku nie skoni w dostatecznym stopniu Polakw do inwestycji w mikroinstalacje. IEO szacuje, powoujc si na przykady Niemiec i Wielkiej Brytanii, e rozwj rynku prosumenckiego mgby nastpi przy ustanowieniu ceny sprzedawanej przez prosumentw energii na poziomie ok. 320% redniej ceny prdu... Cena sprzeday energii wynosiaby wwczas 0,64 z/kWh, czyli o kilka groszy wicej ni czny koszt rachunku gospodarstwa domowego w przeliczeniu na 1 kWh konsumowanej energii. Z kolei w modelu opracowanym przez firm Solarconcept przyjto za podstaw wylicze nastpujce zaoenia:

Kluczowe zasady rozlicze Wzorem innych krajw regulacje w zakresie zasad rozlicze pomidzy operatorami systemw dystrybucyjnych i prosumentami powinny by na tyle precyzyjne, aby umoliwi prosumentowi dokonywanie patnoci za rnic pomidzy energi elektryczn wprowadzon i pobran z sieci w rocznych okresach rozliczeniowych. Kwestia ta ma istotne znaczenie, poniewa inny jest profil produkcji energii i inny profil konsumpcji energii z instalacji prosumenckiej. Wzorem innych krajw regulacje w tym zakresie powinny by doprecyzowane, umoliwiajc prosumentowi dokonywanie patnoci za rnic pomidzy energi elektryczn wprowadzon i pobran z sieci OSD w rocznych okresach rozliczeniowych.

Dom jednorodzinny o rocznym zuyciu energii rwnym

4500 kWh;

W obowizujcym obecnie stanie prawnym, wprowadzonym znowelizowan ustaw Prawno energetycznej i obowizujcym od 11-go wrzenia br., instalacje prosumenckie (tzw. mikroinstalacje) nie posiadaj tytuu do uzyskiwania praw majtkowych dla energii wytworzonej w odnawialnym rdle energii. Inwestorami mikroinstalacji bd bowiem najczciej osoby fizyczne nie prowadzce dziaalnoci gospodarczej i tym samym nie posiadajce koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej. Prosumenci mog odsprzedawa nadwyki energii po cenie 80% ceny rynku konkurencyjnego za ubiegy rok, a zobowizanym do jej zakupu jest sprzedawca z urzdu.
W opinii wielu ekspertw obowizujce regulacje nie gwarantuj wystarczajco atrakcyjnych zacht ekonomicznych do inwestowania w mikroinstalacje na szerok skal. Istotny wpyw na rozwj energetyki prosumenckiej bd

przyjto, e roczna produkcja energii z tej mikroinstalacji

bdzie rwna rocznemu zuyciu energii w analizowanym gospodarstwie domowym;

roczny czas pracy mikroinstalacji w polskich warunkach

nasonecznienia przyjto na poziomie 900 godzin;

moc znamionowa mikroinstalacji zostaa okrelona na 5

kW;

inwestycja jest finansowana ze rodkw wasnych

Przy powyszych zaoeniach produkcja energii przez mikroinstalacj wyniesie zatem 4500 kWh rocznie. Podstawowym rdem korzyci dla prosumenta s oszczdnoci w opatach zmiennych za energi elektryczn (opaty zmienne za dystrybucj + opaty za energi elektryczn) ponoszone na rzecz dostawcw - przedsibiorstw energetycznych (OSD i sprzedawca). Dodatkowe korzyci dla pro-

14

sumenta stanowi przychody ze sprzeday nadwyek energii oraz ze sprzeday wiadectw pochodzenia (pod okrelonymi warunkami). Oszczdnoci w rachunkach za energi elektryczn oraz przychody ze sprzeday nadwyek energii i wiadectw pochodzenia generuj rodki na spat zainwestowanego kapitau. Dla typowego profilu produkcji energii przez instalacj PV i typowego profilu zuycia energii w gospodarstwie domowych, obiekt jest w stanie zuy na wasne potrzeby ok. 35% energii wytworzonej w mikroinstalacji. Udzia ten nazywa si wskanikiem zuycia wasnego (ang. selfconsumption ratio). Pozostaa cz wytwarzanej energii stanowi bdzie nadwyk oddawan do sieci OSD. Wskanik zuycia wasnego mona istotnie zwikszy stosujc technologie sterowania odbiornikami oraz magazynowania energii, jednak te rozwizania s na dzie dzisiejszy jeszcze do kosztowne. Przedstawiona w modelu mikroinstalacja produkuje 4500 kWh energii rocznie, z czego 1575 kWh jest zuywane na wasne potrzeby, a pozostae 2925 kWh trafia do sieci OSD. Roczne zuycie energii przez gospodarstwo domowe wynosi 4500 kWh. Po zainstalowaniu mikroinstalacji gospodarstwo domowe pobiera z sieci 2925 kWh, czyli o 1575 kWh mniej ni bez wasnej produkcji. czne korzyci prosumenta wynios rocznie 2286 z, z tego 949 z stanowi oszczdnoci w opatach zmiennych za energi elektryczn. Przy niezmiennych cenach energii elektrycznej, prosty okres zwrotu z inwestycji wyniesie 15 lat. Istotne polepszenie warunkw ekonomicznych mona uzyska dziki wprowadzeniu rozlicze netto, tj. za rnic pomidzy energi elektryczn wprowadzon i pobran z sieci OSD. czne korzyci prosumenta wynios rocznie 3522 z, z tego 2712 z stanowi oszczdnoci w opatach zmiennych za energi elektryczn. Wprowadzenie zasady rozliczania za energi netto, tj. za rnic pomidzy energi elektryczn wprowadzon i pobran z sieci OSD w rocznych okresach rozliczeniowych, skraca okres zwrotu z inwestycji z 15 lat do 8,5 roku. Z kolei w analizie przeprowadzonej przez firm SunOn energia przyjto, e na sfinansowanie inwestycji inwestor otrzyma bezzwrotn dotacj (na przykad z odpowiedniego programu operacyjnego lub programu regionalnego UE) w wysokoci 50% kosztw kwalifikowanych oraz preferencyjny kredyt bankowy z 30procentowym wkadem wasnym, rocznym oprocentowaniem w wysokoci 8%, prowizj w wysokoci 2%, spacanym przez okres 10 lat w postaci staych rat kapitaowych. Do analizy wykorzystano program komputerowy PV inwestor, przyjmujc nastpujce wartoci poszczeglnych parametrw technicznych i finansowych:

towym rynku),

dyspozycyjno systemu w skali roku: 98% (ewentualne

awarie, interwencje serwisowe lub problemy z sieci elektroenergetyczn, uniemoliwiajce generowanie energii elektrycznej),

koszt inwestycyjny: 21 000 z (jednostkowy koszt 7000

z/kWp, obejmujcy zakup urzdze i komponentw systemu, tj. moduw, falownika, konstrukcji mocujcej, akcesoriw, okablowania oraz projekt instalacji i prace montaowe),

roczne koszty eksploatacyjne: 300 z (symboliczny koszt,

obejmujcy ewentualne czysz-czenie moduw lub okresow kontrol instalacji; z uwagi na ma wielko instalacji pominito potencjalne koszty ubezpieczenia),

dugo ycia systemu: 25 lat (standardowy okres

przyjmowany do analiz systemw PV, wynikajcy z typowej 25-letniej gwarancji wydajnoci w przypadku moduw fotowoltaicznych),

koszt

inwestycji odtworzeniowej: 3000 z (przewidywany koszt wymiany falownika w 15. roku w kwocie nominalnej, tj. w kwocie obowizujcej w roku wymiany), uproszczenia przyjto stay udzia procentowy, co wraz z postpujcym spadkiem wydajnoci systemu oznacza malejcy poziom bezwzgldny),

poziom autokonsumpcji generowanej energii: 15% (dla

okres wsparcia instalacji: 15 lat, jednostkowa cena energii pobieranej z sieci: 0,55 zl/
kWh (cena bez opat staych),

nominalny roczny uzysk energetyczny systemu: 2850

kWh (950 kWh/kWp, zakadajc optymalny kt nachylenia i azymut moduw PV oraz typow sprawno systemu),

roczny spadek wydajnoci systemu na poziomie 0,7%

(warto rednia dla moduw PV dostpnych na wia-

15

 stopa inflacji cen towarw i usug na rynku: 2,5%, stopa inflacji cen energii elektrycznej: 8%,

stopa zwrotu bezpiecznej inwestycji kapitau: 5% (na

przykad oprocentowanie pastwowych obligacji skarbowych),

oczekiwana premia za ryzyko inwestycyjne: 3% (w przypadku inwestycji w systemy PV, ryzyko zwizane jest m.in. z poziomem cen energii oraz zmiennymi warunkami meteorologicznymi),

Dla tak zdefiniowanych parametrw oraz zaoe przeprowadzono analiz rentownoci inwestycji z punktu widzenia inwestora, tj. wzgldem zaangaowanego kapitau wasnego, traktujc uzyskan dotacj i kredyt jako wpywy. Analiz wykonano po zmianie poziomu gwarantowanej taryfy staej w przedziale 0,5-1,5 z/kWh, obliczajc dla kadej kolejnej stawki wskaniki opacalnoci inwestycji. Inwestycj mona traktowa jako opacaln, kiedy efektywna stopa zwrotu przekracza koszt zaangaowanego kapitau wasnego, wyznaczany przez sum stopy zwrotu alternatywnej bezpiecznej inwestycji oraz premii za ryzyko (8%). Zgodnie z przyjtymi zaoeniami, dotyczcymi poszczeglnych parametrw technicznych i finansowych inwestycji, gwarantowana taryfa staa na poziomie ju od ok. 0,75 z/kWh pozwalaaby traktowa analizowan domow mikroinstalacj fotowoltaiczn jako inwestycj opacaln - prosty okres zwrotu poniej 10 lat, efektywna stopa zwrotu powyej 8%. Taryfa na poziomie 1,3 zl/kWh, proponowana w projekcie tzw. duego trjpaku ustaw energetycznych z padziernika 2012 r., zapewniaaby duo szybszy zwrot takiej inwestycji (3,2 roku) oraz stosunkowo wysok stop zwrotu (12,6%), co moe uzasadnia ch wadz do ograniczenia poziomu wsparcia w ostatecznym projekcie ustaw. Jednak nawet po obnieniu docelowej wysokoci taryfy o 40%, inwestycje w instalacje fotowoltaiczne mogyby by wci atrakcyjne, co realnie wpynoby na wzrost wykorzystania energii sonecznej w Polsce i przyczynioby si do osignicia wymaganego poziomu zielonej" energii w krajowym miksie energetycznym. Nisze opaty, dodatkowe przychody... Budujc wasn mikroinstalacj do produkcji energii elektrycznej, prosument moe liczy na nisze opaty za energi elektryczn oraz na dodatkowe przychody ze sprzeday nadwyek energii wyprodukowanej ponad zuycie wasne, a take przychody ze sprzeday wiadectw pochodzenia (pod okrelonymi warunkami). Zasady rozlicze pomidzy sprzedawcami, operatorami systemw dystrybucyjnych i prosumentami nie zostay uregulowane. Przyjcie zasady rozliczania netto powoduje obnienie iloci energii stanowicej podstaw kalkulacji stawek sieciowych przez przedsibiorstwa energetyczne w taryfach dla energii elektrycznej. Wg szacunkw Ministerstwa Gospodarki ilo energii wytwarzanej w mikroinstalacjach wyniesie w 2020 r. 1,7 TWh. Przy obecnym zuyciu kocowym w Polsce na poziomie 130,6 TWh2), wzrost stawek sieciowych w wyniku obnienia podstawy kalkulacji taryf wynisby do 2020 r. 1,32%.

stopa reinwestycji dochodw: 3%.

Kompleksow analiz opacalnoci inwestycji przeprowadzono dla okresu referencyjnego rwnego dugoci ycia systemu PV, przy czym cay ten okres potraktowano jako czas eksploatacji systemu (brak okresu wdroenia). Zaoono ponadto, e: wszystkie przepywy pienine (przychody, wydatki, nalenoci podatkowe, spaty kredytu itd.) powstaj z kocem danego roku, biece (kumulujce si) dochody z inwestycji s reinwestowane zgodnie z zaoon stop reinwestycji dochodw (na przykad na lokacie bankowej), przychd ze sprzeday energii jest zwolniony z podatku VAT (waciciel instalacji nie przekracza rocznego limitu przychodu 150 000 z brutto), podatek dochodowy od przychodw ze sprzeday energii rozliczany jest w formie ryczatu (5,5%); dotacja stanowi przychd objty podatkiem dochodowym od osb fizycznych (jako stop opodatkowania dotacji przyjto18%). Zaoono rwnie, e po okresie obowizywania gwarantowanej taryfy staej sprzeda energii nastpuje po przewidywanej redniej cenie energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym (podlegajcej corocznej waloryzacji zaoonym wskanikiem inflacji cen energii).

rda: Czysta Energia, Padziernik 2013 nr 10 (146)/2013; prezentacja Solarconcept J. Bil, padziernik 2013; Krajowy plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych rde energii do roku 2020. IEO 2013 r.

16

INTELIGENTNY PWYSEP" CZYLI ISE NA HELU

Trzy lata temu firma ENERGA wraz z Instytutem Energetyki w Gdasku rozpocza pierwszy w Polsce projekt wdroenia inteligentnych rozwiza energetycznych na Pwyspie Helskim. stuj moliwoci zastosowania nowoczesnych rozwiza mwi Krzysztof Madajewski, dyrektor Instytutu Energetyki Oddzia Gdask. Pwysep Helski zosta wybrany nieprzypadkowo. To tutaj ENERGA-Ooperator wdroya pierwsze w kraju, prbne systemy zdalnego odczytu i tu istnieje odpowiednia infrastruktura techniczna. Wysokie zmiany poziomu zuycia energii (duy pobr latem, znacznie mniejszy zim) stanowiy dodatkowe wyzwanie dla inynierw. Nowoczesne rozwizania, tworzce sie inteligentn, poprzez integracj rozproszonych rde energii, stacji adowania samochodw elektrycznych, oddziaywanie na zachowania odbiorcw poprzez system zdalnego odczytu licznikw, maj na celu m.in. podniesienie bezpieczestwa energetycznego regionw, decentralizacj wytarzania energii elektrycznej oraz wprowadzaj zupenie now jako w zarzdzaniu prac systemu elektroenergetycznego. Spodziewane efekty wdroenia koncepcji Smart Grid w elektroenergetyce to m.in:

Podmiotem odpowiedzialnym za techniczn stron projektu zostaa spka ENERGA-Operator. Spka jest jednym z najwikszych w Polsce dystrybutorw energii elektrycznej i dziaa w pnocnej i rodkowej czci kraju (obszar 75 tys. km kw.) obsugujc ponad 3 mln odbiorcw. W 2010 r. spka wdroya projekt zdalnego odczytu energii elektrycznej, obejmujcy wszystkich klientw.

efektywniejsze zarzdzanie sieci elektroenergetyczn

ograniczenie strat sieciowych

zapobieganie i zminimalizowanie sytuacji awaryjnych w
sieci dystrybucyjnej

moliwo wczenia w sie nowych rde energii odnawialnej

Od pomysu do projektu Podstawowym celem projektu Inteligentny Pwysep Helski byo uzupenienie istniejcej sieci elektroenergetycznej o elementy i urzdzenia, ktre przeksztac t sie w sie inteligentn. Obszar projektu obj swym zasigiem ok. 10 tys. mieszkacw Pwyspu Helskiego. Cele projektu to:

utrzymanie wysokiej jakoci energii elektrycznej oferowanej klientom

poszerzenie moliwoci w zakresie oferowanych nowych

produktw i usug dla konsumentw, zmierzajcych do aktywnego udziau z zarzdzaniu popytem (idea prosumenta)

zapewnienie dostaw lepszej jakoci energii elektrycznej poprawa efektywnoci systemu energetycznego udostpnienie odbiorcom energii nowych usug
Projekt polega na powizaniu zdalnego odczytu, automatycznego zarzdzania sieci i innych dziaa technicznych, ktre przynios nie tylko radykalne skrcenie liczby przerw w dostawach prdu, ale take dadz moliwo przyczania do sieci maych wytwrcw energii (mikroinstalacji - np. przydomowych siowni wiatrowych), a w przyszoci rwnie stacji adowania samochodw elektrycznych. Inteligentne sieci s bez wtpienia przyszoci energetyki, wszystkie firmy powanie mylce o klientach, bezpieczestwie energetycznym i ochronie rodowiska te-

ochrona rodowiska poprzez promowanie zasobw rozproszonych. ElGrid Jednym z elementw projektu, za ktry odpowiada firma Globema, bdzie wdroenie aplikacji ELGrid. ELGrid to opracowany w Globemie system wspomagania eksploatacji i optymalizacji pracy dystrybucyjnej sieci energetycznej z przyczonymi rdami rozproszonymi i zasobnikami energii elektrycznej oraz odbiorami sterowalnymi. System ten obejmuje:

optymalizacj pracy i wspomaganie eksploatacji sieci

elektroenergetycznej (punkty podziau sieci SN i nN),

optymalizacj poziomw napi,

17

 optymalizacj rozwoju sieci 110kV, SN i nN, z uwzgldnieniem lokalizacji rde i magazynw energii,

szacowanie obcie szczytowych elementw sieci rozdzielczej oraz typowanie potencjalnych miejsc NPEE

prognozowanie zapotrzebowania na energi z podziaem

na obszary

system regulacji napicia i zarzdzania moc czynn biern, w celu stworzenia moliwoci dostosowywania poziomu obcienia sieci do moliwoci dystrybucyjnych i parametrw energii w danej chwili (poprzez dostosowywanie charakterystyki obcienia lub generacji poszczeglnych przyczonych podmiotw do warunkw panujcych w sieci)

prognozowanie produkcji w rdach rozproszonych, w

tym OZE, Perspektywy na przyszo W kolejnym projekcie ENERGA-OPERATOR SA planuje w okresie do 2017 roku wdroy AMI na terenie dziaania caego przedsibiorstwa. Projekt obejmuje ok. 2,5 mln odbiorcw komunalnych i ok. 0,3 mln klientw biznesowych. Wdroenie systemu bdzie odbywao si na trzech paszczyznach: wdroenie inteligentnego opomiarowana (smart metering), wdroenie rozwiza telekomunikacyjnych (w zalenoci od lokalizacji) oraz wdroenie systemw informatycznych. Jest to pierwsze w Polsce wdroenie Smart Grid w obszarze sieci dystrybucyjnej. Jako obszar pilotaowy zosta wybrany Pwysep Helski. Sie zasila ok. 15 tys. odbiorcw. Podstawowe wymagania postawione przed Smart Grid to:

stworzenie moliwoci utrzymania si wydzielonego

obszaru w pracy wyspowej w przypadku braku zasilania z krajowego systemu elektroenergetycznego

stworzenie moliwoci wsppracy sieci Smart Grid z

budynkami inteligentnymi, wyposaonymi w mikrogeneracj

wykonanie pilotaowych instalacji sucych do adowania samochodw elektrycznych w sposb dostosowany do biecych warunkw i obcienia funkcjonowania sieci dystrybucyjnej

wyposaenie sieci w odpowiedni infrastruktur, w tym

ukady pomiarowe umoliwiajce zdalny odczyt danych pomiarowych oraz sterowanie dostawami energii do odbiorcw. Rozwizanie to ma umoliwi przedsibiorstwom, zajmujcym si obrotem energi elektryczn, wprowadzenie na rynek nowych produktw i usug.

budowa modelowego systemu sterowania dla obszaru

Smart Grid. Podstawow funkcj bdzie zintegrowany

18

INTELIGENTNY LICZNIK A OCHRONA PRYWATNOCI

W wietle najnowszej nowelizacji Prawa energetycznego informacje pomiarowe uzyskiwane za pomoc inteligentnych licznikw zdalnego odczytu, podlegaj takiej samej ochronie jak dane osobowe.

Bezpieczestwo gwarantowane ustawowo Jak wskazuje ust. 5a znowelizowanej ustawy Prawo energetyczne, Operatorzy systemw dystrybucyjnych instalujcy u odbiorcw kocowych przyczonych do ich sieci liczniki zdalnego odczytu s obowizani chroni dane pomiarowe dotyczce tych odbiorcw, na zasadach okrelonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych W zwizku z budow systemu inteligentnych sieci ISE (smart grids) w Polsce, wdroenie zaawansowanej infrastruktury pomiarowej AMI (Advanced metering infrastructure) ma kluczowe znaczenie nie tylko dla bezpieczestwa elektroenergetycznego, lecz take dla osigania korzyci przez wszystkich uczestnikw rynku. Poza tym, zastosowanie inteligentnego opomiarowania w sposb znaczcy wzmacnia pozycj klientw wobec brany energetycznej, midzy innymi dziki precyzyjnym informacjom o iloci i jakoci dostaw czy atwiejszej zmianie sprzedawcy energii. Wdroenie tego typu rozwiza z korzyci zarwno dla odbiorcw jak i caego systemu elektroenergetycznego, wymaga akceptacji spoecznej, uzalenionej m.in. od stopnia zapewnienia ochrony danych osobowych. Pomimo, e kompleksowe regulacje dotyczce wdroenia inteligentnego opomiarowania w sieci energetycznej zostan wprowadzone dopiero w kolejnej nowelizacji prawa energetycznego, funkcjonujcy ju dzi model rynku energii w Polsce pozwala na zabezpieczenie prywatnoci odbiorcw. Wynika to m.in. z ustawowo okrelonych zada penionych przez operatorw systemw dystrybucyjnych, ktrzy dysponuj danymi pomiarowymi. Informacje te mog by przez nich wykorzystywane jedynie w celach wynikajcych z dziaa realizowanych na podstawie uzyskanej przez Prezesa URE koncesji lub w oparciu o przepisy, umoliwiajce przekazywanie wybranych danych do innych podmiotw. W przypadku braku odpowiednich regulacji prawnych, ww. informacje mog by udostpniane wycznie za indywidualn zgod odbiorcy energii. Ponadto, konieczno ochrony danych osobowych ju we wstpnej fazie wdraania projektu sieci smart, wynika take m.in. z zalecenia Komisji Europejskiej z marca 2012 r. w sprawie przygotowa do rozpowszechniania inteligentnych systemw pomiarowych. Obecnie obowizujca w Polsce ustawa o ochronie da-

nych osobowych, pomimo braku szczegowych wytycznych odnocie systemw inteligentnego opomiarowania, stanowi dobr podstaw dla dziaa podejmowanych przez operatorw systemw dystrybucyjnych w zakresie wdraania systemu AMI. Podejcie, zgodnie z ktrym pobieranie, przechowywanie i udostpnianie danych pomiarowych traktowane jest jak obsuga danych osobowych, stosuje ju jeden z wiodcych we wdraaniu systemw zdalnego opomiarowania operatorw systemu dystrybucyjnego - przedsibiorstwo ENERGA-Operator SA.

rdo: Materiay wasne ENERGA-Operator SA

Ochrona danych osobowych w systemie AMI na przykadzie ENERGA-Operator SA W przyjtym przez ENERGA-Operator SA rozwizaniu, liczniki zdalnego odczytu przekazuj operatorowi dane dotyczce caociowego zuycia energii np. gospodarstwa domowego w danej jednostce czasu (w tym przypadku: 15 minut) oraz numer seryjny licznika. Dane te powizane s w systemie IT z numerem Punktu Poboru Energii. Informacje, ktre otrzymuje spka, wykorzystuje si zatem wycznie do celw rozliczania, wykrywania nielegalnego poboru energii i zarzdzania sieci. System inteligentnego opomiarowania nie przetwarza danych osobowych klienta, u ktrego jest zainstalowany licznik, takich jak jego imi i nazwisko.

19

zgodnie z 5 zasadami zapisanymi w ustawie o ochronie danych osobowych, do ktrych nale:

Zasada legalnoci, zgodnie z ktr przetwarzanie danych

nastpuje w celu realizacji umowy przy zastosowaniu rodkw zabezpieczania danych.

Zasada celowoci, nakazujca przetwarzanie danych tylko dla legalnych celw. Cele te musz by znane odbiorcy, ktrego dotycz.

Zasada merytorycznej poprawnoci, wedug ktrej przetwarzane dane musz by kompletne i aktualne, a odbiorcy maj dostp do swoich danych i mog je uaktualnia lub korygowa.

Zasada adekwatnoci, ograniczajca rejestracj danych

nadmiarowych oraz nakazujca dokadne okrelenie przez OSD, ktre dane i w jakim celu s zbierane. rdo: Materiay wasne ENERGA-Operator SA Zgodnie ze Stanowiskiem Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki, liczniki instalowane przez ENERGA-Operator SA dokonuj pomiaru zuycia energii elektrycznej w interwaach 15 - minutowych. Takie rozwizanie pozwala na osiganie przyszych korzyci wynikajcych z wdroenia AMI: umoliwienie zaawansowanego sterowania sieci niskiego napicia, automatyzacj procesw bilansowania energii, zaoferowanie odbiorcom rozwiza umoliwiajcych optymalne wykorzystywanie energii oraz rozwj energetyki prosumenckiej. Dane o zuyciu energii elektrycznej zebrane przez liczniki s przesyane do koncentratora cztery razy na dob. Nastpnie dane transmitowane s z koncentratora do centralnej Aplikacji AMI, ktra gromadzi i przechowuje informacje o zuyciu energii. Transmisja ta odbywa si w technologii 3GPP/CDMA - stosowanej powszechnie w telefonii komrkowej. Ze wzgldw bezpieczestwa jest to kana transmisji wydzielony wycznie na potrzeby AMI, a wszystkie przesyane nim dane s szyfrowane za pomoc protokou SSL.

Zasada ograniczenia czasowego, zgodnie z ktr dane po

zebraniu przechowywane s tylko do momentu osignicia celu ich przetwarzania, a zbdne dane s usuwane w tym cz przez anonimizacj. Zgodnie z ww. zasadami, dane o zuyciu energii zbierane s w cile okrelonych celach, to znaczy su do rozlicze z odbiorcami oraz przyczyniaj si do poprawy wiadczonych usug. Dziki temu w przyszoci moliwe bdzie nie tylko odejcie od prognozowanych rozlicze za energi i przejcie do rozlicze za zuycie rzeczywiste, ale rwnie ulepszenie zarzdzania sieci i zapewnienie dostaw wysokiej jakoci energii. W przyjtym przez operatora modelu udostpniane s wycznie dane pomiarowe, ktre wykorzystywane s przez podmioty sprzedajce energi elektryczn do rozlicze z klientami. Raz w miesicu sprzedawcy energii otrzymuj informacje o cakowitym zuyciu energii w danym punkcie pomiarowym. Dane o zuyciu energii s dostpne take dla samego klienta. Kada osoba, u ktrej zainstalowano licznik inteligentny, otrzymuje indywidualne konto w Portalu Klienta, na ktrym moe obserwowa swoje zuycie energii. Dostp do takiego konta jest dodatkowo zabezpieczony ustanawianym przez klienta indywidualnym hasem.

Przetwarzanie danych i ich administracja odbywa si

20

ELENA, PPP I ISE

ELENA (European Local ENergy Assistance) to europejskie wsparcie energetyki na poziomie lokalnym. ELENA jest instrumentem Unii Europejskiej sucym do wspierania wadz w sprawnej realizacji programw inwestycyjnych w dziedzinie poprawy efektywnoci energetycznej i wykorzystania energii odnawialnej poprzez zapewnienie pomocy technicznej. Dziki moliwoci wykorzystania instrumentu ELENA wadze na szczeblu lokalnym i regionalnym mog wydatniej przyczyni si do wprowadzania w ycie zaoe unijnej inicjatywy 3 x 20. W jego ramach pokrywana jest cz kosztw pomocy technicznej niezbdnej do przygotowania i realizacji konkretnego projektu inwestycyjnego. Pomoc taka moe na przykad obejmowa dodatkowe analizy wykonalnoci i badania rynku, plany biznesowe i audyty energetyczne krtko mwic wszystko, co jest niezbdne do przygotowania planowanych przez miasta i regiony projektw w dziedzinie zrwnowaonej polityki energetycznej, w tym w formule partnerstwa publiczno-prywatnego PPP. Chocia projekty PPP nie s gwnym obszarem zastosowania instrumentu ELENA, partnerstwo publiczno-prywatne zostao wskazane jako jeden z moliwych sposobw realizacji zamwie. Instrument ELENA jest dostpny dla wadz lokalnych i regionalnych oraz innych organw administracji publicznej speniajcych kryteria programu Inteligentna Energia dla Europy. Instrument jest standardowo dostpny w przypadku projektw o wartoci przekraczajcej 50 mln EUR (warunkiem zakwalifikowania mniejszych projektw jest ich scalenie w wiksze programy inwestycyjne). ELENA pokrywa maksymalnie 90% kwalifikowanych kosztw pomocy technicznej (tj. korzystania z dodatkowego personelu i zewntrznych zasobw wiedzy), poniesionych w zwizku z jednoznacznie okrelonym programem inwestycyjnym. Warto pomocy wnioskowanej w ramach instrumentu ELENA nie moe przekroczy 4% wartoci inwestycji (minimalny wskanik dwigni: 25). Program inwestycyjny musi zosta zrealizowany w cigu 3 lat (w przeciwnym razie moe by wymagany cakowity lub czciowy zwrot dotacji udzielonej w ramach instrumentu ELENA). Cele, jakie mog by objte wsparciem to:

Inwestycje w komunikacj miejsk (np. autobusy energooszczdne i hybrydowe, pojazdy z napdem elektrycznym lub niskoemisyjnym, pojazdy elektryczne).

Inwestycje w infrastruktur lokaln (np. inteligentne sieci elektroenergetyczne, rozwizania informatyczne zwikszajce efektywno energetyczn, energooszczdne instalacje miejskie, systemy tankowania pojazdw napdzanych paliwami alternatywnymi). Pomoc udzielana w ramach instrumentu ELENA koncentruje si na etapie przygotowania programw inwestycyjnych i obejmuje koszty transakcji w ramach projektw/ programw PPP. Wniosek o wsparcie projektu PPP w ramach instrumentu ELENA najlepiej jest zoy na etapie identyfikacji projektu, zasadniczo jak najwczeniej, ale dopiero po zebraniu wystarczajcych informacji i osigniciu wymaganego stopnia zaawansowania projektu. Wnioskodawcy mog skada oferty w dowolnym czasie (nie ma wymogu przestrzegania okrelonych terminw). Maksymalny czas trwania wsparcia pojedynczego projektu lub programu w ramach instrumentu ELENA wynosi trzy lata. Pomocy udziela si zgodnie z kolejnoci zgosze w granicach budetu przyznanego na potrzeby instrumentu ELENA. Procedura selekcji trwa od 5 do 12 miesicy i obejmuje nastpujce etapy: 1) Zoenie wniosku wstpnego (zawierajcego opis, przewidywane koszty i harmonogram realizacji programu inwestycyjnego, kwot oraz zakres wnioskowanej pomocy technicznej i zwizane z ni podstawowe potrzeby) poprzez przesanie go poczt elektroniczn na adres elena@eib.org. 2) Dokonanie przez EBI pierwszej oceny zgodnie z okrelonym zestawem kryteriw. 3) Zoenie wniosku o pomoc przy uyciu formularza wniosku (http://www.eib.org/infocentre/publications/ all/elena.htm). 4) Przedstawienie przez EBI zoonej propozycji do zatwierdzenia przez Komisj Europejsk.

Inwestycje w budynki publiczne i prywatne (w tym lokale

socjalne oraz owietlenie ulic i sygnalizacja wietlna).

Inwestycje w integracj odnawialnych rde energii z

istniejcymi budynkami (ogniwa fotowoltaiczne, kolektory soneczne, wykorzystanie biomasy).

Inwestycje w sieci centralnego ogrzewania i chodzenia

(np. elektrociepownie, zdecentralizowane systemy elektrociepownicze).

21

22