Ook mkb mag door supermicroscoop kijken
Nanolab van Nijmeegse Radboud Universiteit richt zich niet alleen op de grote bedrijven
PAUL BAETEN
NIJMEGEN — Niet alleen Philips of
Shell kunnen profijt hebben van
nanotechnologie. Ook het midden-
en kleinbedrijf kan zijn producten
onder supermicroscopen leggen
om de geheimen van materialen tot
op moleculaire schaal bloot te leg-
gen. Dat is de overtuiging van Theo
Rasing, hoogleraar experimentele
vastestoffysica bij de Radboud Uni-
versiteit in Nijmegen.
Hij is de trotse directeur van het
nieuwe Nanolab, dat vandaag offi-
cieel wordt geopend. Dit Nanolab is
speciaal opgericht om de brug te
slaan tussen wetenschap en
bedrijfsleven. ‘We willen hier de
slag maken van wetenschap naar
toepasbare techniek. We willen
onze ervaring in het bestuderen
van atomen en moleculen gebrui-
ken om voor het bedrijfsleven nieu-
we, functionele materialen te ont-
wikkelen en productieprocessen te
verbeteren. En we richten ons heel
doelgericht op het midden- en
kleinbedrijf, want dat kent de
nanotechnologie meestal alleen
van futuristische plaatjes van
microscopisch kleine robotjes en
zo.’
pagina 4, 23-03-2006 © Het Financieele Dagblad
Voor het onderzoek wordt onder
andere gebruikgemaakt van zoge-
naamde scanning probe microsco-
pes. Dat zijn apparaten die in de
verste verte niet meer lijken op de
traditionele microscopen en die het
te onderzoeken materiaal niet
zozeer bekijken, als wel aftasten.
Een minuscule sonde met een fijne
punt wordt op ultrakorte afstand
over het materiaal bewogen en
maakt zo een scan van de molecu-
laire structuur. Rasing: ‘Zelfs een
superglad gepolijste spiegel ziet er
onder zo’n microscoop uit als een
kraterlandschap. Zo kunnen we bij-
voorbeeld voor een fabrikant een
verontreiniging opsporen waar hij
zelf helemaal geen weet van had,
maar die misschien wel verant-
woordelijk is voor de snelle slijtage
in een bepaald productieproces.’
Het materiaal wordt niet alleen
op atomaire schaal zichtbaar
gemaakt; de Nijmeegse weten-
schappers zijn inmiddels ook in
staat de invloed van magnetisme of
andere krachten op het materiaal
live in beeld te brengen, terwijl het
ook mogelijk is het materiaal door
etsen of vervorming op nanometer-
schaal te beïnvloeden en de gevol-
Nanolaboratorium van de universiteit van Nijmegen
gen daarvan in kaart te brengen.
Een grote doorbraak is volgens
Rasing ook dat niet alleen ‘dode’
materialen maar ook biologische
stoffen aan een atomaire inspectie
kunnen worden onderworpen.
Daarmee is ook de voedings- en
gezondheidsindustrie tot de poten-
tiële clientèle van het Nanolab te
rekenen. Een favoriet onderzoeks-
veld is bijvoorbeeld de verpakking
van medicijnen in nanocapsules die
FOTO: MARCO VELLINGA
hun werkzame inhoud pas afgeven
op het moment dat ze op de plaats
van bestemming in het lichaam —
bijvoorbeeld een tumor — hun
werkzame stof afgeven. Maar het
onderzoek kan ook een veel direc-
ter commercieel doel dienen; een
zonnebrandcrème die niet wit,
maar transparant is door verande-
ring van de moleculaire eigen-
schappen. Of het verfijnen van de
leeskoppen van harde schijven die
op een steeds kleinere oppervlakte
een groeiende hoeveelheid data
moeten kunnen onderscheiden.
De Radboud Universiteit kiest
voor een ‘proactieve’ benadering
van het bedrijfsleven, licht vice-de-
caan Piet Timmermans toe. ‘Met
name het midden- en kleinbedrijf is
nog niet erg vertrouwd met de
mogelijkheden die nanotechnolo-
gie biedt en anderzijds weten wij
ook niet wat precies de vragen zijn
waar zij mee zitten. Je kunt tevoren
ook niet exact aangeven wat het
onderzoek zal opleveren. Innove-
ren betekent altijd dat je een aantal
risico’s neemt. Maar we willen niet
met de armen over elkaar zitten tot
elders in de wereld deze boot al
vertrokken is.’
Binnen vijf jaar moet het tril-
lingsvrije, half in de grond ingegra-
ven Nanolab op het terrein van de
Nijmeegse bètafaculteiten op eigen
benen kunnen staan. ‘We beloven
niet meteen de sterren aan de
hemel, maar nanotechnologie heeft
wel een grote toekomst’, aldus
Theo Rasing. ‘Niet alleen de Phi-
lips-ingenieur, maar ook de fabri-
kant van rubberen producten kan
er profijt van trekken.’