Risale-i Nurlarda Bulunan Arapa ve Farsa Kelimeleri Anlama

nsz Yazar: Sorularla Risale, 23-2-2007 Risale-i Nuru sadece ilmi ve iman meselelerin ve problemlerin bir zm kayna olarak deerlendirmek yanl olur. Belki de onun bu yn, onda var olan bir ok ynden sadece biridir. Onun belki de en nemli yn Rahmeti lahinin bir davetisi olmasdr. (Bunu, herkes kendine gre deerlendirebilir.) nemli olan; farknda olsanz da olmasanz da, anlasanz da anlamasanz da siz onu okurk en Rahmet-i lahinin kapsn aralksz alyor oluunuzdur. Yani siz risale okurken aslnda sabrla kutsi bir kapnn nnde bekleyip, srekli kapy tklayan bir insan olarak kendinizi dnebilirsiniz. Ama bu hazineden anlam olarak da istifade etmek iin 'szck sorunu' nu amanz gerekli. Aada size sunduumuz metinleri 2-3 saat dikkatle incelerseniz byk lde anlama problemini de aabilirsiniz. hlasla bu sabr imtihann atnzda o kapnn hem anlama hem de feyiz ynyle size aldn sevinle greceksiniz. Aadaki metinleri hazrlayan ilahiyat arkadalara teekkr eder, Say'lerinin mekr olmasn Allah(cc)'n engin Rahmetinden niyaz ederiz. Kelimenin Sonuna Gelen Farsa Ekler Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007 dn: let ismi yapar. am-dn (mumluk), ay-dn (aydanlk), nemek-dn (tuzluk) sitn, istn: yer ismi yapar. Gl-istn, bahar-istan zr: yer ismi yapar. emen-zr (imenlik), gl-zr (gl bahesi) gede: yer ismi yapar.

Mey-gede (meyhane), ate-gede (ate mabedi, atelik) sr: yer ismi yapar. Kuh-sr (dalk), eme-sr (emelik) bn: meslek sahibi ve muhafaza edici isimler yapar. Ba-bn (bahvan), (glgelik, emsiye) mend: sfat yapar. Hred-mend (akll), hner-mend (hnerli) vend: sfat yapar. Hud-vend (sahip, malik, efendi) vr, ver: sfat yapar. mid-vr (mitli), nam-ver (naml) yr: sfat yapar. Baht-yr (talihli), hu-yr (akll, uyank) ve: benzerlik ekidir. Meh-ve (ay gibi), saye-ve (glge gibi) s, s: benzerlik ekidir. Dev-s (dev gibi), humayun-s (hne) fm: renk ekidir. Siyeh-fm (siyah renkli), gl-fm (gl renkli) kr, gr, ger: meslek sahibi ve meslek klc isimleri yapar. Gnah-kr (ziyan-kr), sitem-gr (sitem edici) ne: sfat ve zarf yapar. Dost-ne, peder-ne, ciz-ne nigeh-bn (beki), saye-bn

Olumsuzluk ekleri Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007

Osmanlcada olumsuzluk ekleri l n b ekleridir. Bu ekler kelimenin nne gelir.

L-yemt, N-mtenh, B-re

Bazen iki ek st ste gelebilir. Bu durumda olumsuzluun derecesi artrlm olur.

Bil-istisna = hi istisnasz Bil-tereddd = hi teredddsz

Olumsuzluk eki olan b ile kartrlmamas gereken ve ve ksa telaffuz edilen bi n eki ise, birlikte anlamndadr.
Bit-tab, Biz-zat, Bil-fiil, Biz-zarure Masdar (fiil isimler) Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007 Arapa fiiller Trkede fiil olarak kullanlmazlar. Onun yerine masdar halleri Trkede genelde isim olarak kullanlrlar. Bu yzden Arapa fiil ekimleri bu almann dnda kalmaktadr. Burada sadece deiik fiil yaplarnn mastar kalplar zerinde durulacaktr. En kolay anlalacak masdar, bir kelimenin sonuna iye/iyet getirilerek yaplan yapma masdardr. Sonunda bu eklerin olduu bir kelime genelde mastardr: Cahil-cahiliye, Mesul-mesuliyet, Bedevi-bedeviyet, Sfisfiyet. Bunun dndaki masdarlar, deiik fiil yaplarnn bir kurala bal mastarlardr. Bunlar hakknda fikir edinmek iin u temel bilgilere ihtiya bulunmaktadr: Arapa kelimelerdeki kk harflerine asl harf denir. Arapa kelime kkleri , drt veya be asl harf ihtiva ederler. Drtl ve beli kkler ok azdr. Kklerin tamamna yakn ldr. Fiilin herhangi bir harf ilave edilmemi hline mcerred (ilvesiz) fiil denir. Arapada pek ok kelime bu kklerden tretilerek elde edilir. Yeni kelimeler tretilirken, kelimenin kalbna ve kurala gre baz yeni

harfler eklenir ki bunlara zit (ilve) harfler denir. Bunlar eklenmek suretiyle elde edilen yeni kalptaki fiillere mezd (ilveli) fiil ad verilir. Mcerred (ilvesiz) fiil masdarlar Felet ( ) selmet nedmet nezfet letfet sadkat sarhat melhet ecat denet Filet ( ) ikyet rivyet krat zirat hilfet ticret immet riyset Fulet () suhlet subet hkmet husmet Ful ( ) huzr hcm hurc

usl tul vcd ) Fal ( emr kesb katl fehm zann ) Fealn ( cereyn heyecn ceveln feyezn halecn ) Fil ( ilm fikr hiss ) Ful ( hkm kr zulm Faal ( ) talep ferah kerem zarar gazap Mefalet ( ) merhamet maslahat mesele

 Mefilet ( )

marifet mevize

Fial ( )

sgar kiber sikal

) Falet (

rahmet nedret kesret

) Filet (

hidmet (hizmet) nimet iffet

) Fulet (

kudret srat hrmet

Fal ( )

keml karr

Fil ( )

firr visl ikb

Ful ( )

sul trb

) Fallet (

gaybbet beyttet eyhhat

Filn ( )

fkdn irfn

nisyn ) Fuln ( krn kfrn hsrn ) Fal ( enn yemn Fal ( ) ) Tefl ( kabl tekrr tadd Mefil ( ) mantk mevlid mevhib Tabloda kelimenin asl kk harfleri renkli ve kaln yaplmtr. Bilmiyor dahi olsak bu KK HARFLERN BULMAK bakn ne kadar kolay: Kelimenin en sonundan srayla 3 sessiz harfi (aradaki iftler tek saylr) tespit ediyoruz; ite bu kadar. Bunlarn batan 1.si kelimenin ilk kk harfini, 2.si 2., 3.s de 3. kk harfini gsterir. Bu kurala uymayan sadece udur: Baz masdarlarn sonundaki t, et, n ekleri kalp gerei zit harf olduklarndan, onlar saylmadan geilmesi lazm. Bir de Arapa kelime kknde asl harflerden olan =Ayn ve =Elif harflerinin cezimli hlleri Trkede yazlrken genelde ( = apostrof) ile ifade edildiinden onlar da asl harflerden saylmaldr. Yanltacak husus: Ayrca =Ayn ve = Elif harfleri a, e, u, harfleriyle ifade edilebildiinden asl harf karl kullanlan bu harfler hareke zannedilip hesaptan ayr tutulursa hesap yanl kar. Ama kelimenin asln tam olarak bilmek uzman ii olduuna gre, yapacak bir ey yok tabii ki.

Mezd (ilveli) fiil masdarlar Bu mastarlar l kklerden bir kurala bal olarak tretilmi mastarlardr. En yaygn sekiz kalb vardr. Bunlar: fl ) ( Masdar cbr drk dhl ftil ) ( Masdar ntikl ktidr ftihr Tefl ) ( Tekl Tahsn Tedb Tefeul ) ( Tekebbr Tahakkuk Teekkl Mfale ( ) Muhrebe Mkleme Mnkaa Teful ) ( Techl Tekml Temyl nfil ( ) nklb nirh ntihr stifl ) ( stihkr stikll stimdd

Tabloda ilk bakta dahi gzden kamayan bir husus udur: Ayn kalptaki btn kelimelerin harf saylar eittir. Asl kk harflerinin sralamas da birbiriyle tamamen ayndr. Kk harflerini bulma konusunda yukarda verilen l burada da aynen geerlidir. Burada kurala uymayan sadece ) kalbnda sondan 3. sessiz harf olan u vardr: ftil ( t harfi, kalp gerei yer alan bir zit harf olduundan, asl harf o deil, onun solundakidir. fl ( ) kalb Masdar cbr dhl hrc hzr Anlam Mecbur etmek Dahil etmek Harice karmak Hazr etmek Yakn kelimeler Mecburiyet Duhl, dehlet Hurc, istihrac Huzur

fhm ntk drk mn kz cd fn cr rz rde czet Tefl ( ) kalb Masdar Tekl Talm Tedb Tasnf Tahsn ek

Fehmettirmek Nutuk attrmak Derk etmek mn etmek kz etmek cd etmek (vcud vermek) Fn yapmak cr etmek Rz etmek Murd etmek Cevz vermek

Mefhum stintak Mdrik, istidrk Mmin Teyakkuz Mcit Fen, tefn fni,

Cr, cereyn Rza, raz Mrid, murad Ciz, cevaz,

Anlam ekillendirmek limlendirmek (retmek) Edeplendirmek Snflandrmak Hsnlendirm (gzelletirme k)

Yakn kelimeler ekil lim, lim, malum, Edep Snf, musannif Hsn

Tekbr

Byk saymak, byltmek Kk saymak,

Kebr, kbr

ekber,

Tasr

Sar, asar, sur

kltmek Tekml Kemle erdirmek (sonlandrmak) Yaklatrmak Cezalandrmak Seviyeyi dzeltmek Saflatrmak Keml, mkemmel kmil,

Takrb Tecziye Tesviye Tasfiye

Takrben, karbet Ceza Seviye Sf

Mfale ( ) kalb Masdar Muharebe Anlam Harb etmek (savamak) Kelm etmek Kitbetle mek (yazmak) Ktle girimek (lmne savamak) Ayn seviyeye gelme Yakn kelimeler Harp, muharip Kelime, kelm, tekellm Kitap, kitabet, mektep, ktphane Katl, ktl, ktil, maktl

Mkleme

Mktebe

Muktele

Msvt

Seviye, msavi, tesviye

nfil ( ) kalb Mas dar nci Anlam Cezbeye kaplmak Yakn kelimeler Cezbe, czibe,

zp nk sm nfit h ni kk akkolmak (yarlmak) Ksmlara ayrlmak Fetholmak, almak

meczup Ksm, taksm Fetih, ftih akk- kamer

ftil ( ) kalb Mas dar nti r cti m cti hd kti dr ftih r ttih d ttif k bti d nti h hti yc Iztr r Muhta olmak Muztarr kalmak (aresiz) Muhta Zarar, muztarr Bitirmek Mntehi Anlam Ner (yaylmak) Cem (toplanmak) Cehd (abalamak) olmak olmak etmek Yakn kelimeler Neir, nir Cmi Cihd, mctehid Kudret, muktedir Fahir, tefahhur (birlik) (uyum) Vhid, tevhid kdir, mftehir, vahdet,

Kudret sahibi olmak Fahirlenmek (vnmek) Vahdet salamak Vifk salamak Balamak

Vifak, muvafakat Mbtedi

Tefeul ( ) kalb Masd ar Tekeb br Tahak kuk Teek kl Taall m Tahat tur Teme nn Temenni etmek lme (renmek) Hatrlatmak ulamak lim, lim Hatr malum, Kibirlenmek Gereklemek ekillenmek Anlam Yakn kelimeler Kibir, mtekebbir Hak, hakikat, muhakkak ekil

Teful ( ) kalb Mas dar Tem yl Tec hl Tek ml Ten sp Tel zum Ted v Keml olgunlama bulma, Kmil, mkemmel Nasip, tensip Lazm, iltizam Dev mnasip, lzm, Anlam Meyletmek Chil grnmek Yakn kelimeler Meyil Cahil, cehalet

Mnasip olma Biri dierine lzm olmak Dev almak iin

stifl ( ) kalb Masdar stihkr stihsl stintc stihrc stimdd stihff stintk stimlk Anlam Hakir grme Hsl etme Netice karma karmda bulunma Meded isteme Hafife alma Nutka zorlama (sorgulama) Birinin mlkn satn alma Yakn kelimeler Hakir, hakaret Hsl, mahsul Hsl, mahsul Hri, hurc Medet, imdat Hafif, tahff Nutuk, ntk Mlk, mlkiyet, temlik, mstemleke Fayda, mstefd Bki, bek Aff, mustaf

stifde stibk stf

Faydalanmak Beksn istemek Affn istemek

Trke Metinlere Arapa Ve Farsadan Geen Kelimeleri Anlama Yazar: Abdlcelil NALAN, 28-2-2007 Risale-i Nuru sadece ilmi ve iman meselelerin ve problemlerin bir zm kayna olarak deerlendirmek yanl olur. Belki de onun bu yn, onda var olan bir ok ynden sadece biridir.

Onun belki de en nemli yn Rahmeti lahinin bir davetisi olmasdr. (Bunu, herkes kendine gre deerlendirebilir.) nemli olan; farknda olsanz da olmasanz da, anlasanz da anlamasanz da siz onu okurken Rahmet-i lahinin kapsn aralksz alyor oluunuzdur. Yani siz risale okurken aslnda sabrla kutsi bir kapnn nnde bekleyip, srekli kapy tklayan bir insan olarak kendinizi dnebilirsiniz. Ama bu hazineden anlam olarak da istifade etmek iin 'szck sorunu' nu amanz gerekli. Aada size sunduumuz metinleri 2-3 saat dikkatle incelerseniz byk lde anlama problemini de aabilirsiniz. hlasla bu sabr imtihann atnzda o kapnn hem anlama hem de feyiz ynyle size aldn sevinle greceksiniz. Aadaki metinleri hazrlayan ilahiyat arkadalara teekkr eder, Say'lerinin mekr olmasn Allah(cc)'n engin Rahmetinden niyaz ederiz. Bu alma, hi Arapa veya Farsa bilmeyen bir kii dnlerek ele alnm, elden geldiince teferruata inilmeden, sadece en ok karlalan belli-bal kalplar, bunlar arasndaki anlam irtibat vs.. yollar gz nne serilerek imkana gre en iyiyi yakalama hedeflenmitir. Bu u demektir: Normal artlarda ancak szle bakmak suretiyle anlamn bilebileceiniz pek ok kelimeyi, sz edilen baz pratik bilgiler sayesinde, zaten belli oranda bildiinizi ortaya koyabilmektir. Bu salanabildii takdirde; normalde sanki yabanc dilde bir metni okuyor gibi srekli szle bakma ihtiyac hissettiiniz bir Risale veya Prlanta sayfasnda, zamanla daha da az kelimeye bakmakla yetinecek; gznzde da gibi bytp Anlayamyoruz ki! diyerek kendinize ikence haline getirdiiniz bir iten zevk alr duruma geleceksiniz inallah. lk Kurn renmeye baladmz gnleri hatrlayalm. Arapada harfler ve harekeler var. Harekeler harf deil normalde.. Ama Arapa bir kelimeyi Trke yazacak olsak o harekelerin karln da yazarz. Yani stn, tre ve esre iin A-e, u-, -i seslerini.. Bu u demektir: Trke olarak yazlm Arapa kelimelerdeki bu harfler %90 harekedir ve

kelimenin asl harflerinden biri deildir. Yani asl harfleri bulmak istiyorsak sesli harfleri kartp, kalanlar zerinde dnmeliyiz. Peki asl harfleri bulup ne yapacaz? Arapada ayn kkten gelen btn kelimelerde bu asl harfler olmak zorunda.. yani bunlardan birinin anlamn bilmek, byk orannda dierlerini de bilmeyi salayacak. (Tabii ki kelime yaplarn bilmenin de bunda pay var; yeri geldiinde bahsedilecek.) imdi bir mislle konuya girebiliriz: kelimesini Trke harflerle Mesel: Arapa ezkr eklinde ifade ederiz. Bu kelimedeki nl harfler olan e ile a harfleri, harekeleri ifade ettiinden, kk harflerini yani asl harfleri bulmak iin bu harfleri kaldryoruz, geriye kalan z-k-r harflerinin asl kk harfleri olduunu buluyoruz. te buradan itibaren pratie balyor ve kendimize soruyoruz: Ben bu kelimenin manasn biliyor muyum? Hayr.. Peki bilemez miyim? Bakalm: Kelimenin kk harfleri olan z-k-r harfleri bana bir eyler artryor mu? Dnyorum ve anlamn bildiim zikir kelimesi aklma geliyor. O halde zikirle ilgili bir manas olabilir diye tahmin ediyorum. Peki doru mu? Evet, %100 doru.. Tamam ezkr zikirle ilgili bir kelime.. iyi ama tam olarak ne? te bunu bilebilmek iin baz pratik bilgilere ihtiya var. Fakat, bilmediim bir sr kelime var ve ben her kelimede bu kadar bilgiyle urarsam bu iin astar yzn geer; daha zor hale gelir. Byle yapacama yine babadan kalma uslle her kelimenin anlamn grmek iin szle bakarm daha kestirme... Hayr! Tam aksine... dndnz ekilde olursa her kelimeye szle bakmak lazm ve hem de anlamn tam ezberleyene kadar szle her defasnda yeniden bakmak lazm. Fakat szn ettiimiz pratik bilgiler sayesinde; yeni karlatnz bir kelimede kk bir dikkat, basit bir fikir jimnastiiyle, ayn kkten gelen bildiiniz bir baka kelimeyle yaknlklar kuracak ve anlam byk oranda doru bir ekilde tahmin edebileceksiniz. Bu metodu kullandka bilmiyorum zannettiiniz pek ok kelimeyi bildiinizi grecek; daha hzl ve daha iyi anlayacak,

anladka kelime hazinenizi zenginletireceksiniz. Hatta daha da tesi, belli oranda Arapa biliyor olacak; Arapa renmeye karar verirseniz geni bir kelime hazinesine sahip olarak balayacaksnz. Bu misli oaltmak mmkn. Mesel aadaki tabloda bilinmeyen baz kelimeler ve karsnda onlarn artrd (ayn kkten gelen) baka kelimeler verilmitir. Bylelikle bilinmeyen kelimenin, bildiiniz bir kelimeyle en azndan yakn veya ilgili bir anlam olduu anlalabiliyor.

Bilinmeyenler icbr idhl tekl muhrebe mkleme intikl iktidr tekebbr teekkl techl tekml temyl istihkr Bilinmeyenler

Bilinenler mecbur dahil ekil harp kelm nakil kudret kibir ekil cahil mkemmel meyil hakaret Bilinenler

istimdd mrettib mnekkid msekkin muhrip muhbir muhtap mftehirne mttefik mstehz istimdt istintc istihsl

medet tertip tenkit teskin harp haber hitap iftihar ittifak istihz medet netice mahsul

Tabloda, yakn anlamdaki kelimenin tahmini her zaman ok kolay olmayabilir tabii ki. Fakat en fazla kullanlan kelime yaplar hakknda birazck bilgi sahibi olduka bunun daha da kolaylat grlecektir. Bu almada hareket noktamz, Trke harflerle yazlm metinler olacaktr. Bir miktar Farsadan ve arlkl olarak da Arapadan alnm kelimelerin younca yer ald Trke metinler... Dolaysyla bu alma Trke metinler zerinden yaplacak, Arapa yazllara sadece ihtiya olduka yer verilecektir. Trke bir metinde Arapa ve Farsadan gemi kelimelerin genel yapsna gz atmakla balayalm: Bu kelimeler ya isim ya fiil ya da bunlardan tretilmi yeni kelimelerdir. Bunlarn anlamn bilmek 2 yolla olabilir:

Ya dorudan szlk yardmyla.. veyahut da ayn kkten gelmi ve anlam bilinen bir baka kelimeyle karlatrmak suretiyle... Yukarda da bahsedildii gibi dorudan szlk yardmyla anlam renme metodu, bu almann erevesine girmiyor. O halde 2. k zerinde durmamz gerekiyor. Yani ayn kkten gelmi ve anlam bilinen bir baka kelimeyle karlatrmak. u durumda, yeni karlatmz bir kelimenin %90 ihtimalle Arapadan, %10 ihtimalle de Farsadan gemi olduu ihtimaliyle ie balayabiliriz. Bundan sonraki adm; kelimenin kk harflerini tahmin edebilmek ki bu, ok nemli bir husus. nk bu kkten gelen hemen btn kelimelerde ayn harfler yer almakta. Yani sadece kk harflerini doru tespit etmekle, ayn kkten gelen pek ok kelimenin anlam hakknda en az %50 doru tahminde bulunabileceksiniz. Peki kalan ksm? Yani daha doru bilgiye nasl ulaabiliriz? te bu da byk lde una bal: Kelimenin yapsn bilmek. Buraya kadarki ilemler uzmanlk istemiyor. Ve btn bu uzmanlk istemeyen ksmlar iin %80-90n oluturduundan, uzmanlk isteyen ksmn ise %20yi gemeyeceinden emin olabilirsiniz. te imdi, uzmanlk gerektirmeyen ve bize en az %80 zm getirecek olan pratik bilgilere balayabiliriz: oul ( Arapada Trkeden farkl olarak; tekil ve oul arasnda tesniye vardr ki iki adet olan eyleri ifade eder. Tarafeyn=ki taraf gibi. Fakat bunun Trke metinlerde kullanm yok denecek kadar azdr.) Karlatmz kelimenin oul olduunu 2 ekilde anlayabiliriz: 1-Sonu t ile bitiyorsa: (Arapada n, n, Farsada n ekleri de oul yapmakta kullanlyor. Ancak Trkede bunlarn kullanm yok denecek kadar az. Siyasiyyn, hzrn, mukarrabn, dlln, muallimn, mslimn.) Bu eki atldnda geriye tekil bir kelime kalyorsa, %99 bu kelime onun ouludur: htiyct, mevcudt, zulmt, temsilt, mucizt, vukt... Sadece bu kadarck bir bilgiyle, bilmiyorum zannettiiniz pek ok kelimenin, aslnda bildiiniz bir kelimenin oulu olduunu fark edeceksiniz.

2-Arapada bir kurala gre yaplan oul kalplardan birine uyuyorsa. Arapada olduka fazla oul kalb vardr. Bunlarn belli ballar, baz mislleriyle birlikte aada tablo halinde verilmitir. Ancak bu kalplarn doru bir ekilde ezberlenmesi ve pratikte kullanlmas olduka zordur. Bu zorlua girmek yerine, iin ok kolay tarafn kullanalm. Tabloda da dikkatten kamayan bu nemli nokta udur: Kelimelerin tekil ve oul hallerindeki sessiz harfler ok az hari ayndr. Deien sadece sralama ve araya giren sesli harflerdir. Zaten ok kullanlan kalplara biraz dikkat edildii takdirde, zamanla o kalptaki bir kelimenin oul olduuna kesin bir ekilde hkmedilmeye balanacaktr. Burada bizim yapacamz; oul olduunu tahmin ettiimiz bir kelimenin sessiz harflerinden hareketle, ayn sessiz harflerin yer ald tekil halini bulabilmek. Vezin ) Efl ( oul ahkm ezvk esbb evhm aksm ecdd ayr Ful ( ) ulm fnn kubr mlk Tekil hkm zevk sebeb vehim ksm cedd gayr ilm fenn kabir melik

nfs usl ukl umr Fual ( ) fukar chel hkem vzer gureb ulem ukl rues mer ) Efile ( emsile Esile emkine ezmine esliha elbise ) Efil ( enbiy

nefs asl akl emr fakir cahil hkim vezir garib lim kl res emr misl sul mekan zaman silah libas neb

evliy ekiy aniy Mefil ( ) mescid maksd memli k meski n Feil ( ) hakik resil fezail akid Fuul ( ) ktb rusl turuk sbl Fual ( ) mem cmel Ful ( ) tccr tullb

vel ak an mescid maksad memleket

mesken

hakikat risale fazilet akde kitab resul tarik sebl mmet cmle tacir tlib

fccr hukkm Fil ( ) ricl cibl Fial ( ) niam fiten ilel Feale ( ) kefere aceze amele ) Eful ( enfs encm Efil ( ) ekbir esfil Efl ( ) Fevil ( ) estr kavid avlim cevnib evhid Tefl ( ) tesvr

fcir hkim racl cebel nimet fitne illet kfir ciz mil nefs necm ekber esfel sture kide lem cnib hid tasvir

temsl tesbh tevrh ) Filn ( sbyn ihvn sm-i fil

timsl tesbh tarih sab ah

Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007 Fiilin sahibini belirtmek iin kullanlan kalptr. Fetih fiilinin ism-i fili Ftih=fetheden, Muharebe fiilinin ismi fili muharib=harbeden olur. Ancak unutmayn; her fiilin ism-i fili olacak diye bir kural yok. a. Mcerred (ilvesiz) fiillerde =fil Btn l mcerred fiillerin ism-i filleri vezninde olur. 1. kk harfinden sonra bir elif eklenerek yaplr. Trkedeki yansmas yledir:

sm-i fil ftih chil slim ndim sdk tcir hzr hric ktil

Kk fetih cehl selmet nedmet sadkat ticret huzr hurc katl

hkim kir zlim tlip slih ndir hdim kdir kmil vsl kir kfir sil rif k sik rif viz cr rv kri lim

hkm kr zulm talep maslahat nedret hidmet (hizmet) kudret keml visl krn kfrn sul irfn ak sevk marifet mevize cereyn rivyet krat ilm

Drtl mcerred fiil olan falelenin ism-i fili =mfalil vezninde olur. Trkedeki yansmas yledir:

sm-i fil mtercim mvesvis b. Mezd (ilveli) fiillerde

Kk terceme vesvese

Aadaki tabloda her kalptan bir miktar ism-i fil gsterilmitir. Ancak unutmayn; her fiilin her kalptan ismi fili olamaz, bazlarnn olsa bile kullanmda yok gibidir. Zaten bizim iimiz de her fiilin her kalbn bulmak deil, doru kullanlm bir kalptaki kelimenin anlamn bulmak. Dolaysyla mevdudun zerinden gideceimize gre problem yok demektir. fl ) ( sm-i f il is Mfli s Mfs id Mr ik Muh sin Mc bir Mdr ik Md hil Muz Mderris Mfetti Mbelli Meddib il Mdfi Muh bir Muhl h Muhassin Mnakk k Mdh Tefl ) ( Mebbi ib Mutb le ( ) Muhr Mfa l ( ) Mnk alib Mn erih Mnt esib nfi

rr Muci b Muci z Mci d Muk m Mr d ftil ) sm-i f il ( Tefeul ) ( Mtekeb bir Mtehak kk Mtehak kim Mteek kil Mteeb bis d l ) ( Mtec hil Mtek mil Mte myil kir Mstak ill Mste midd Mstef Tefu stifl ) ( Mstah

Mnt akil Mukt edir Mft ehir Mukt ebis Mut eriz Mut edil

sm-i mefl Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007 Fiilden etkileneni belirtmek iin kullanlan kalptr. Cehl fiilinin ism-i mefl mechl=bilinmeyen, tescil fiilinin ism-i mefl mseccel=tescil edilmi gibi. Ancak unutmayn; her fiilin ism-i mefl olacak diye bir kural yok.

a. Mcerred (ilvesiz) fiillerde Btn l mcerred fiillerin ism-i meflleri =mefl vezninde olur. 1. kk harfinin bana mim, son harfinden evvel de vav ilvesiyle yaplr. Trkedeki yansmas yledir:

sm-i fil mechl malm mahdd masdk maktl mahkm mekr mazlm matlp mekr mesl me'mr me'zn marf madd mak

Kk cehl ilm hadd sadkat katl hkm kr zulm talep krn sul emr izn irfn add ak

Drtl mcerred fiil olan falelenin ism-i mefl =mfalel vezninde olur. Trkedeki yansmas yledir: sm-i mefl Kk

mcevher mdebdeb mutantan b. Mezd (ilveli) fiillerde fl ) ( s m-i mefl Mc b er Ms b et Ms n ed Md hal Muh k em Mh m el Mn k er Mur d eb Tefl ) (

cevhere debdebe tantana

Mf ale ( ) Muh tab

n fil ( ) ?

Mnak ka Mces s em Mek ke l Medd

ftil ) ( s m-i mef l Mukte b es Mkte

Tefeul ( ) Mteha yyer Mteha

Te ful ) ( ?

stifl ) ( Mstah kar Mstah

s eb Mute m ed

yyel

d em Msteh akk Mstem edd Mstef d

sm-i mekan Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007 Bir fiilin ilendii yeri gsteren isimlerdir. =mefal veya =mefil vezninde olur. Trkedeki yansmas yledir: Kk sm-i mekn mekteb meslek medrese mahkeme menzil mescid meclis kitbet slk ders hukm nzl secde cls

sm-i mensb Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007 sm-i mensb, bir eye mensup olmay veya ilgili bulunmay ifade eder. Arapa ismin sonuna eddeli bir =y eklemek suretiyle elde edilir. Trkede metinde ise, kelimenin sonuna eklenmitir (sonda sesli bir harf var idiyse o kaldrlr).

Mns sm-i mekn Mekk Nurs ems Kamer Rahmn Manev Mecaz Mbalaa sigas Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007 Bunlar mbalaa (yalan deil pekitirme) ifade ederler. Mesel Rzk sadece rzk veren iken Rezzk kelimesi, bol ve snrsz verme gibi anlamlar da katar. Balca vezinleri: Fal ( ) Rezzk Vehhb Cerrh Hamml Sehhr Desss Fele () Allme Fehhme ) Fal ( Alm Rahm Kerm Mekkeli Nurslu emsle ilgili Kamerle ilgili Rahmna ait Manaya ait olan Mecaza ait olan

Fal ( )

Sabr Sadk ekr

Fil ( ) Ful ( ) Mifl ( ) sm-i tafdl Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007 =efal vezninde olur. ) Efal (

Sddk c Miskn

Echel (en/daha cahil=bilgisiz) Eslem (en/daha slim=selmetli) Elzem (en/daha lazm=lzumlu) Elyak (en/daha layk=liykatli) Esfel (en/daha sfl=sefl) Ekber (en/daha kebr=byk) Ekser (en/daha kesr=ok) Asar (en/daha sar=kk) Esahh (en/daha sahih=shhatli) Ekall (en/daha kall=az) Eedd (en/daha edd=iddetli) Evl (en/daha vel=yakn) Al (en/daha al=yce, iyi)