Vous êtes sur la page 1sur 20

A Verdade dos Pensamentos: Variaes Sobre Temas Fregeanos

Oswaldo Chateaubriand Pontifcia Universidade Catlica do Rio de Janeiro/CNPq

Resumo Neste artigo apresento u a teoria abstrata dos sentidos! pensa entos e verdade inspirada e %&nspirada'! pois! e grande parte! n(o pretendo interpretar #rege e u desenvolver algu as de suas id"ias de e odo a preservar aspectos destas que id"ias de #rege$ as! antes! i portantes$ sentido literal! e parece

)entidos s(o caracteri*ados co o propriedades identificadoras+ i$ e$! grosso virtude de sua estrutura lgica! se aplica .uando a an/lise de #rege das senten0as e quantifica0(o co o predica0(o de orde pode ser analisadas de v/rios outros sentidos de u

odo! co o propriedades que! a algu a coisa$ sua an/lise da ou ais

a e,ata ente u a coisa - caso se aplique ter os de fun0(o e argu ento " co binada co

superior! todas as senten0as 1tanto as for ais quanto as infor ais2

odos diferentes co o u a fun0(o 1predica0(o2 aplicada a u

argu entos$ &sto abre ca inho para u a caracteri*a0(o abstrata de pensa entos co o sentidos que co bina odo unifor e e cu3a verdade deriva de sua instancia0(o pelos itens correspondentes da realidade$

1. Predicao 4 bora #rege 15678! p$ 592 " enf/tico e re3eitar a an/lise tradicional das senten0as e u a i portante lado! a sua an/lise das senten0as e possvel e natural tratar toda

ter os de su3eito e predicado! " patente que seu trabalho cont" generali*a0(o desta distin0(o$ &sto se deve! por u predica0(o de orde

ter os de fun0(o e argu entos e! por outro lado! a sua an/lise da quantifica0(o co o superior$ Juntas! estas id"ias torna senten0a co o u a predica0(o$ 4vidente ente! co o assinala #rege 15678! p$ 99:9;2! u a senten0a da for a aRb! tal co o<

152 Plat(o ensinou =ristteles pode ser analisada de e,e plo< 15a2 >x ensinou y? 1Plat(o! =ristteles2 15b2 >x ensinou =ristteles? 1Plat(o2 15c2 >Plat(o ensinou y? 1=ristteles2 15d2 >Plat(o Z =ristteles? 1ensinou2$ Nesta nota0(o! derivada da teoria de predicado 1a fun0(o2! co odelos! a parte inicial! entre colchetes " o uitos odos diferentes co o sendo da for a su3eito:predicado$ Por

os argu entos listados dentro de par@nteses na parte final 5$ Aa

possibilidade destas diferentes an/lises! #rege conclui que n(o " correto falar sobre a an/lise su3eito:predicado de u a senten0a$ =s es as distin0Bes pode ser feitas para qualquer senten0a! incluindo as senten0as da linguage senten0as atC icas por for a 192 x 1Ax Bx2 pode ser analisada! co o tendo a for a su3eito:predicado! e odos< 19a2 >x 1Dx Wx2? 1A! B2 19b2 >x 1Dx Bx2? 1A2 19c2 >x 1=x Wx2? 1B2 19d2 >x Zx? 1=x Bx2$ qualquer u dos seguintes natural e as senten0as for ais da lgica! construdas a partir de eio de quantificadores e conetivos$ Por e,e plo! u a senten0a da

Uso a nota0(o infor al ente!

as a interpreta0(o deve ser clara e

cada caso$

Ae fato! a prpria nota0(o fregeana 3/ cont" diferentes$

tal an/lise! essencial ente correspondendo a

19a2$ Einha nota0(o generali*a a nota0(o fregeana per itindo v/rias %a alga a0Bes' F la ent/vel que estas distin0Bes! enunciadas t(o clara ente por #rege! perdera : se total ente no desenvolvi ento posterior das nota0Bes lgicas$ Ganto " assi uito co u que " ouvir os falar que senten0as quantificadas n(o s(o da for a su3eito:

predicado$ Ae fato! a locu0(o Hsenten0a abertaI! que assi ila predicados a senten0as! obscurece co pleta ente a nature*a predicativa das senten0as$ Considere o e,e plo< 1;2 #ido " u O c(o negro$

odo natural de analisar 1;2 " co o a predica0(o< 1J2 >x " u c(o negro? 1#ido2! predicado con3untivo! se torna<

que! 3unto co

a an/lise adicional do predicado co o u c(o x " negro? 1#ido2$

1K2 >x " u

Eas quando usa os a an/lise padr(o e 1L2 #ido " u que n(o " c(o #ido " negro! as si

ter os de senten0as abertas! ela se torna<

ais u a predica0(o! c(o

u a conjuno das duas senten0as<

172 #ido " u e

162 #ido " negro$ Co o outro e,e plo! considere a senten0a< 182 Ningu" consegue pular ais do que 5M etros de altura$

= id"ia de que esta senten0a possa ser analisada co o tendo a for a su3eito:predicado " algu as ve*es ridiculari*ada perguntando se o su3eito " Hningu" I9$ Por" ! na an/lise fregeana! 182 " u a senten0a quantificada cu3o su3eito lgico " 1o predicado de pri eira orde 2 Hx " u a pessoa que consegue pular 1o predicado de segunda orde e,istencial+ assi < 15M2 >x Zx? 1x " u a pessoa que consegue pular Einha pri eira varia0(o sobre u de acordo co ais de 5M etros de altura2; ais de 5M etros de alturaI e cu3o predicado " que consiste e 2 a nega0(o de u a quantifica0(o

te a fregeano " tratar toda sentena da linguagem a ressalva de que e,iste ais natural! ou diversos u odos conte,to dos

natural e da lgica como uma redicao ! co lgico e lingNstico ais especfico! pode ser

os quais pode os distinguir predicados e argu entos$ 4 ser equivalentes - e

ais apropriado! u a an/lise qualquer u

especfica e n(o outra! e os resultados n(o precisa v/rios sentidos de equival@ncia$ Para ilustrar este ponto! considere a senten0a

1552 4instein toca violino co o )herlocO Pol es! que pode ser analisada de dois odos diferentes co o

155a2 >x toca violino co o y? 14instein! )herlocO Pol es2 e 155b2 >x toca violino co o )herlocO Pol es? 14instein2$ Ae acordo co u no e se #rege! 155a2 n(o " ne verdadeira ne falsa! pois cont" co o argu ento

denota0(oJ - e este " outro te a fregeano que adotarei$ Por outro lado! e definido! e bora

155b2! o no e )herlocO Pol es " parte do predicado e n(o argu ento e! seguindo u a id"ia de .uine 158;8! p$ 5862! pode os di*er que este predicado est/ be
9 ;

P$ e,$! por AenQer 15885! p$ 5;2$ No !rundlagen 1566J! R 952 e alhures! #rege distingue o su3eito %gra atical' do su3eito %lgico' de u a dada senten0a$ O su3eito gra atical de 182 " Hningu" I! as o su3eito lgico " o conceito denotado pelo predicado gra atical Hx " u a pessoa que consegue pular ais de 5M etros de alturaI$ J Cf$! por e,e plo! #rege 15689! pp$ ;9:;;2$

ele contenha o no e H)herlocO Pol esI! que n(o possui denota0(o$ Aadas as descri0Bes feitas por Conan AoQle e suas novelas! te os condi0Bes de identidade ra*o/veis para indivduo verdadeira ne odo que sob a asserir ou negar o predicado Hx toca violino co o )herlocO Pol esI de u especfico! diga os! 4instein$ Portanto! enquanto que 155a2 n(o " ne falsa! 155b2 pode ser ou verdadeira ou falsa$ =lgo u an/lise usual e sentencial$ 4! e tanto si ilar ocorre co rela0(o S nega0(o$ Ao es o ter os de senten0as abertas a predica0(o con3untiva 1K2 se torna u a certos casos! isto ta b" afeta o valor de verdade das senten0as$ =ssi !

con3un0(o sentencial! sob tal an/lise u a predica0(o negativa se torna u a nega0(o considere a nega0(o 1predicativa2 padr(o de 1552 155p2 4instein n(o toca violino co o )herlocO Pol es! e as interpreta0Bes predicativas 155ap2 >1x toca violino co o y2? 14instein! )herlocO Pol es2 e 155bp2 >1x toca violino co o )herlocO Pol es2? 14instein2$ Aadas as interpreta0Bes que forneci aci a! 155ap2 n(o " ne que 155b2 te interpreta0(o e u valor de verdade! 155 bp2 ter/ ta b" u verdadeira ne falsa pelas

es as ra*Bes que 1552! a saber! pois o no e H)herlocO Pol esI n(o denota$ 4! u a ve* valor de verdade$ Co a

ter os de senten0as abertas! por outro lado! a nega0(o de 1552 "

nor al ente interpretada co o 155)2 N(o " o caso que 4instein toca violino co o )herlocO Pol es! que " verdadeira se 1552 " falsa ou n(o possui valor de verdade! e " falsa e =ssi ! e contraste co 155ap2! caso contr/rio$

155a)2 1>x toca violino co o y? 14instein! )herlocO Pol es22

" verdadeira! enquanto que 155b)2 1> x toca violino co o )herlocO Pol es? 14instein22 ter/ o es o valor de verdade que 155bp2$

". #escri$es #e%inidas 4 eu livro &ogical 'orms 19MM5! captulo ;2! propus u a teoria das descri0Bes definidas detalhes aqui+ ser/

que co bina id"ias de #rege e Russell$ N(o apresentarei tal teoria e redicados descriti(os$K U concordo co e na ter o descritivo " u

suficiente e,plicar sua principal caracterstica< a distin0(o clara entre termos descriti(os e termo singular da for a Ho 'I! e eu redicado da for a H" o 'I+ #rege que tais ter os denota se e so ente se e,iste u a Tnica coisa que "

'+ caso contr/rio! n(o denota $ U Russell! tais predicados se aplica Tnica coisa que " '$ 4u concordo co estas ocorre

predicado descritivo " u au

inha concep0(o! que ta b"

" sugerida por algu as for ula0Bes usadas por ob3eto se e so ente se aquele ob3eto " ' e " a edida e que

a an/lise fregeana das descri0Bes definidas na

na posi0(o de su3eito$ =ssi !

1592 o atual Rei da #ran0a " calvo! n(o " ne senten0a 15;2 )cott " o autor de Wa(erley co o 15;p2 )cott " u autor de Wa(erley x 1x " u autor de Wa(erley x U )cott2$ verdadeira ne falsa! u a ve* que o ter o descritivo Ho atual rei da #ran0aI n(o aquelas for ula0Bes de RussellL nas quais ele analisa a

denota$ 4u ta b"

concordo co

K L

U a e,posi0(o das principais id"ias encontra:se ta b" e Chateaubriand 19MM92$ Cf$! por e,e plo! Russell 158MK! p$ J972! 15855! p$ 5K52! 15859! p$ K;2$ Para u a an/lise detalhada das for ula0Bes de Russell e %On Aenoting'! cf$ Chateaubriand 19MMKb2$

Por outro lado! discordo tanto da an/lise russelliana de 1592 co o 159R2 x 1x " o atual Rei da #ran0a y 1y " o atual Rei da #ran0a y U x2 x " calvo2! quanto da a an/lise fregeana de 15;2 co o 15;#2 )cott U o autor de Wa(erley$ Aiscordo ta b" co o e de Russell co rela0(o ao seu uso freqNente de 15;#2! interpretando:o

159R2 atrav"s da quantifica0(o e,istencial 15;R2 x 1x " u )cott U x2$ autor de Wa(erley y 1y " u autor de Wa(erley x U y2

4sta distin0(o entre ter os descritivos e predicados descritivos ser/ a base de algu as observa0Bes sobre predicados e propriedades$ ). Predicados e Pro riedades

inha

interpreta0(o da no0(o fregeana de sentido$ Eas antes de trat/:la! " necess/rio fa*er

Concebo predicados co o sendo caracteri*ados por condi$es de a licabilidade! no sentido no qual est(o associadas! a qualquer predicado! condi0Bes que especifica aplica$ 4 particular! para introdu*ir um sob quais circunstVncias o predicado se aplica e sob quais circunstVncias o predicado n(o se redicado em uma linguagem 1natural ou odo suas condi0Bes de aplicabilidade$ odo e,plcito ou preciso! for al2! " necess/rio especificar de algu as deve haver algu a especifica0(o$ U odo no qual pode os especificar as condi0Bes de aplicabilidade de u eio de "o certo 7 refer@ncia eio de predicado " di*endo que ele se aplica Ss coisas de um certo ti o! co o dado por a ostras$ &sto " essencial ente o que Plat(o fa* quando ele introdu* %ormas co ao que + comum a u certo nT ero de entes que e,e plifica

4vidente ente! tais condi0Bes n(o s(o se pre especificadas de

a for a$ &sto ta b"

que WripOe fa* quando ele introdu* termos ara ti os naturais 1predicados2 por a ostras$ )er grande! para Plat(o! " ter u a %nature*a' que + a mesma em u

nT ero de coisas que s(o grandes 1Parm,nides 5;9a2$ )er ouro! para WripOe! " ser o mesmo ti o de coisa que! ou ter a mesma estrutura que! u predicados! se3a co o for que elas possa predicados$ Predicados! na e u u inha concep0(o! denota propriedades! ou conceitos! ou fun0Bes! HconceitosI e Hfun0BesI sentido ais a plo que u sentido ob3etivo se elhante Squele no qual #rege falava e certo nT ero de coisas que s(o ouro 1WripOe! p$ 5;K2$ 4u considero esta concep0(o das condi0Bes de aplicabilidade de ser dadas! co o u a caracterstica geral dos

as! diferente de #rege! usarei o ter o HpropriedadeI e sentido

inclui ta b"

rela0Bes$ 4u concebo propriedades co o sendo condi0Bes de identidade! e uito abstrato correspondente S id"ia platCnica de u a for a ser o que + o eus propsitos neste artigo! na edida e e da ente

mesmo em todas as suas inst-ncias $ U a caracteri*a0(o da nature*a e,ata das propriedades! por" ! n(o ser/ necess/ria para - que pode .. /entidos .uando #rege introdu* sentidos e diferentes odos! e cada %)obre o )entido e a Refer@ncia' 15689! p$ 9L2 ele os ob3eto pode ser apresentado de odo de ais odos de apresenta0(o! por" ! eles sentido do ob3eto - i$ e$! u que as to e os co o sendo entidades ob3etivas - independentes da linguage ser denotadas 1ou designadas2 por predicados$7

caracteri*a co o contendo modos de a resentao$ U odo de apresent/:lo " u apresenta0(o do ob3eto$ Ees o que sentidos se3a s(o %intensionais' e pode rapida ente para M " usar u

n(o apresentar ob3eto algu $ #alar da s"rie que converge

odo de apresenta0(o que n(o apresenta nada$ F bastante entais ne ser ex ressos no e ser a reendidos ental ente e possa

claro que os sentidos fregeanos s(o entidades abstratas que n(o s(o ne lingNsticas! e bora sentidos possa - cont" u por signos lingNsticos$ )e o sentido e,presso por u odo de apresenta0(o de u refere2 aquele ob3eto6$

signo lingNstico - diga os! u

ob3eto! ent(o o signo denota 1ou designa! ou

Pensamentos s(o sentidos e,pressos por senten0as declarativas que! de acordo co #rege! apresenta
7 6

de dois ob3etos! se " que apresenta

algo< o Xerdadeiro ou o #also$

#rege n(o per ite o uso desta ter inologia para predicados$ Cf$! por e,e plo! #rege 15689:568K! p$ 5992$ 4u e prego HdenotaI! HdesignaI e HrefereI de odo interca bi/vel$

)entidos! incluindo pensa entos! pode particular! u verdadeiro ne ne pensa ento que cont"

ser co postos por outros sentidos+ e se algu u u

dos

sentidos n(o apresenta nada! o sentido co ple,o ta b"

n(o apresenta nada$ 4

sentido que n(o apresenta nada n(o ser/ ne sentido que n(o apresenta u edida sua teoria dos sentidos! h/ ob3eto - n(o s(o uitas questBes sentido sentido

falso$ =ssi ! o pensa ento e,presso por senten0as contendo no es se falsos! e assi ta b" s(o as senten0as que os e,pressa $

denota0(o - i$ e$! no es que e,pressa verdadeiros ne 4 bora #rege elabore e certa

que n(o s(o abordadas por ele$ 4 co ple,oY 4

particular! ele n(o di* 1pratica ente2 nada acerca da sentidoY8 .ual " a estrutura de u pensa entoY Co o u

nature*a dos sentidos$ .ue ti o de ente " u

particular! qual " a estrutura de u

co ple,o " com osto de seus sentidos constituintesY 4stas s(o questBes para as quais " inTtil procurar por respostas na obra de #rege e que t@ sentidos! sendo se3a $ U a ve* que ob3etos s(o apresentados ou ostensiva ente! ou por descri0(o! ou por u a co bina0(o de a bos! h/ ta b" u a tend@ncia a inferir u a cone,(o entre sentidos odo'! dados por u a odo co o ela " e descri0Bes definidas e pensar que sentidos s(o! %de algu usual ente interpretada$ 4 u a fa osa nota de rodap" S %)obre o )entido e a Refer@ncia' 15689! p$ 972! #rege afir a<
No caso de u pode no e prprio real co o H=risttelesI! opiniBes quanto ao sentido que fa0a isto associar/

levado a v/rias concep0Bes de signi%icados - se3a l/ o que estes

ais co u

a que identifica sentidos co

descri0(o definida$ Considero esta id"ia correta! e bora n(o do

diferir$ 4le poderia! por e,e plo! ser considerado o seguinte< o pupilo de 4stagiraI daquele que associar/ es a! tais

Plat(o e professor de =le,andre o Zrande$ .ualquer u outro sentido S senten0a H=ristteles nasceu e algu" nascido e 4stagira$ Na edida e

que to a co o sentido do no e< o professor de =le,andre o Zrande que a refer@ncia per anece a ocorrer e ser toleradas! e bora deva ser evitadas na estrutura u a linguage

varia0Bes de sentido pode perfeita$

terica de u a ci@ncia de onstrativa e n(o deva

4 158ML! p$ 5892 #rege afir a que sentidos de ob3etos s(o ob3etos e sentidos de fun0Bes s(o fun0Bes 1insaturados2$

4sta passage

parece sugerir u a teoria da descri0(o dos no es prprios de acordo co

qual o no e H=risttelesI abrevia u a descri0(o definida co o Ho pupilo de Plat(o e professor de =le,andre o ZrandeI para alguns! e a descri0(o Ho professor de =le,andre o Zrande nascido e descri0(o - i$ e$! o 4stagiraI para outros$ Ae fato! es o que fosse assi ! isto n(o nos diria ainda qual + o sentido$ F a prpria descri0(o - a fraseY F o sentido e,presso pela odo de apresenta0(o %contido' na descri0(oY Eas qual " esse sentidoY pode o sentido ser a refer@ncia da frase! pois F interessante que #rege coloca as descri0Bes aps dois pontos! e n(o entre aspas! o que enfati*a que o sentido n(o " a frase$ Ne essa refer@ncia " o prprio =ristteles! o ho e $ 4 se to a os o sentido e,presso pelo no e H=risttelesI co o sendo o sentido e,presso por u a ou outra frase descritiva! ent(o retorna os S estaca *ero! porque n(o te os id"ia de qual " o sentido e,presso pela frase descritiva$ Para sair deste i passe! introdu*irei fregeano$ 4u direi que u u descritivo da for a 15J2 >'x y 1'y y U x2? 1x2! ou u a propriedade que " necessaria ente equivalente a tal propriedade$ =ssi ! correspondente Ss caracteri*a0Bes fregeanas aci a! te os co o candidatas ao sentido e,presso por H=risttelesI as propriedades denotadas pelos predicados descritivos< 15K2 >x " u pupilo de Plat(o e professor de =le,andre o Zrande y 1y " u sentido " u a ro riedade identi%icadora$ Eais especifica ente! ob3eto2 " u a propriedade denotada por u predicado sentido singular 1para u inha segunda varia0(o sobre u te a

pupilo de Plat(o e professor de =le,andre o Zrande y U x2? 1x2! e 15L2 >x " u professor de =le,andre o Zrande nascido e 4stagira y 1y " u

professor de =le,andre o Zrande nascido e Para ter u a nota0(o 1572 >[x'x? 1x2!

4stagira y U x2? 1x2$

ais breve para tais predicados! abreviarei 15J2 co o

5M

que " lida co o Hx " o 'I$ F i portante notar que o %operador' H[xI n(o " u liga vari/veis! 'I e as serve para transfor ar u outro predicado 1de pri eira orde 2 Hx " o 'I$ 4 a

operador que

predicado 1de pri eira orde 2 da for a Hx " es a nota0(o pode ser usada

para predicados n:/rios e para predicados de qualquer orde $ = ra*(o pela qual propriedades denotadas por tais predicados s(o ditas identi%icadoras " que! se elas se aplica a algo! ent(o elas se aplica co unicidade - e isto " garantido por sua for a lgica$ Na adequada ente S id"ia de #rege de que sentidos cont" inha concep0(o! isto corresponde odos de apresenta0(o que pode

ou n(o apresentar algo$ =ssi ! a propriedade denotada pelo predicado 1562 >[x 1x " u Tltiplo de 7 entre KM e KK2? 1x2! sentido2 que n(o identifica nada! enquanto que a

" u a propriedade identificadora 1u propriedade denotada pelo predicado 1582 >[x 1x " u

Tltiplo de 7 entre KM e LM2? 1x2! sentido 1u odo de apresenta0(o2 do nT ero KL$ co o

identifica o nT ero KL e! portanto! " u sentidos " que e,iste predicado 19M2 >x " u nT ero pri o

= ra*(o para adicionar a cl/usula da equival@ncia necess/ria na caracteri*a0(o de propriedades identificadoras que n(o se apresenta propriedades denotadas por predicados descritivos$ Co o u e,e plo! considere o

aior do que K e

enor do que 5M? 1x2$

= propriedade denotada por este predicado " necessaria ente equivalente S propriedade denotada pelo predicado descritivo 1952 >[x 1x " u nT ero pri o aior do que K e enor do que 5M2? 1x2!

a bas sendo sentidos 1 odos de apresenta0(o2 do nT ero 7$ 4vidente ente! do pelo predicado descritivo< es o odo co o te os sentidos singulares para ob3etos! a propriedade denotada pode os ter sentidos n:/rios para seqN@ncias de ob3etos$ =ssi

55

1992 >[x [y 1x e y s(o nT eros pri os y U x \92? 1x! y2 "u sentido 1u 4 da pode os ter

aiores do que J e

enores do que 5M tais que

odo de apresenta0(o2 do par 1K! 72$5M es a aneira que pode os ter odos de apresenta0(o para ob3etos! sentido 1 odo de apresenta0(o2 da

odos de apresenta0(o para propriedades! propriedades de propriedades! etc$

Por e,e plo! seguindo WripOe! pode os di*er que u

propriedade de ser ouro pode ser dado pelo predicado descritivo un/rio 19;2 >Z1 " a propriedade que " co u sua estrutura fsica? 1Z12! co refer@ncia a u a a ostra especfica de e,e plares de ouro$ 4 bora n(o pretenda alegar que a no0(o de sentido que introdu*i aci a se3a literal ente a no0(o fregeana de sentido! creio que ela captura as caractersticas essenciais de sua no0(o de sentido55$ 0. Pensamentos Co o encionado anterior ente! pensa entos s(o sentidos que pode ser e,pressos por algo! s(o os aos e,e plares nesta a ostra e virtude de

senten0as e! de acordo co fregeanos consistir(o e sentidos que co bina baseada e

#rege! o que eles apresenta ! quando apresenta

valores de verdade o Xerdadeiro e o #also$ Einhas duas Tlti as varia0Bes sobre te as fornecer u a concep0(o da estrutura de pensa entos co o outros sentidos e u a elucida0(o da verdade dos pensa entos sua rela0(o co a realidade$

sua estrutura e e

Considere os nosso e,e plo inicial< 19J2 Plat(o ensinou =ristteles$ 4sta senten0a e,pressa u sentido! que "! presu ivel ente! u a co bina0(o dos sentidos

e,pressos pelos no es HPlat(oI e H=risttelesI e pelo sentido e,presso pelo predicado


5M 55

4ste par n(o deve ser concebido e ter os de u a caracteri*a0(o con3untista$ 4 bora se3a verdade que e %&ntroduction to ]ogic' 158ML! p$ 5892! #rege afir e que sentidos de ob3etos s(o ob3etos - o que " contr/rio a inha caracteri*a0(o de todos os sentidos co o propriedades - ele n(o nos d/ nenhu a sugest(o de quais ob3etos eles poderia ser$

59

relacional HensinouI$ Os sentidos e,pressos por HPlat(oI e H=risttelesI s(o propriedades identificadoras denotadas por predicados descritivos de pri eira orde $ 4stes predicados s(o tais co o 15K2 ou 15L2! as! para nossos propsitos! n(o i porta quais eles s(o! pois sua nature*a propriedades Px e Ax tais que os sentidos esta os interessados no esclareci ento da estrutura do pensa ento! e n(o e particular$ =ssi ! suponha os que e,iste e,pressos por HPlat(oI e H=risttelesI s(o 19K2 >[xPx? 1x2 e 19L2 >[xAx? 1x2! respectiva ente$ )uponha os! ainda! que o predicado relacional de pri eira orde HensinouI e,pressa u sentido que " u a propriedade identificadora de segunda orde T 1que identifica a rela0(o ensinou2$ =ssi < 1972 >[Z"TZ"? 1Z"2$ Einha proposta agora " que o pensa ento e,presso por 19J2 " o sentido 1tern/rio2 co posto dos sentidos 19K2:1972 co o se segue< 1962 >[Z"TZ" [xPx [yAy Zxy? 1Z"! x! y2$ Aesse odo! os sentidos e,pressos por HPlat(oI! H=risttelesI e HensinouI s(o partes do as ta b" " parte do es o que inha

pensa ento e,presso pela senten0a HPlat(o ensinou =risttelesI!

pensa ento que a rela0(o ensinou relaciona Plat(o e =ristteles! nesta orde $ = principal ob3e0(o59 que se pode for ular contra esta an/lise " que! generali*a:la para a linguage
59

concorde os que ela funciona para senten0as %atC icas' co o 19J2! n(o " claro co o co o u todo$ Eas " precisa ente esta a ra*(o de

Outra ob3e0(o! levantada por AirO Zrei ann! " que inha for ula0(o torna o crit"rio de identidade de pensa entos fregeanos uito refinada - e,cluindo! por e,e plo! que 19J2 e sua transfor a0(o passiva e,presse o es o pensa ento$ 4sta " u a ob3e0(o i portante que fora for ulada! e outro conte,to! por Rosado PaddocO 19MMJ! pp$ 59M:5952! e que eu considero breve ente e Chateaubriand 19MMJa! p$ 5;5:5;;2$ O ponto e quest(o " real ente o crit"rio de identidade para sentidos - e! e particular! para pensa entos$ 4 u a carta a Pusserl 1#rege 586M! pp+ 7M:752! #rege sugere u crit"rio baseado na equival@ncia lgica! as! co o assinalo e Chateaubriand 19MM5! p$ 5JJ2! este crit"rio " uito proble /tico$

5;

discuss(o inicial da predica0(o$ )e toda senten0a possui u a estrutura predicativa! ent(o 1962 fornece u a an/lise geral! n(o i portando o quanto a senten0a se3a co ple,a$ O pensa ento e,presso por u a senten0a co o 182 Ningu" analisada co o 15M2 >x Zx? 1x " u a pessoa que consegue pular te e,ata ente a ais de 5M etros de altura2! consegue pular ais que 5M etros de altura!

es a estrutura que 1962! e,ceto que o sentido e,presso pelo predicado " e o sentido e,presso pelo su3eito " u a

u a propriedade identificadora de terceira orde

propriedade identificadora de segunda orde $ Portanto! esta " u a elucida0(o co pleta ente geral da estrutura dos pensa entos$5; 1. A (erdade dos ensamentos =gora que oferece os u a elucida0(o geral da estrutura dos pensa entos! pode os considerar a quest(o da verdade$ O que "! para u ne verdadeiro ne pensa ento! ser verdadeiro! ou falso! ou odos falsoY Por ra*Bes que n(o s(o total ente claras! #rege introdu*iu os

ob3etos o Xerdadeiro e o #also e sustentou que pensa entos verdadeiros e falsos s(o e,plica0Bes$ F f/cil entender as ra*Bes t"cnicas que pode concep0(o! .ue tipo de ob3etos s(o elesY5J 4les possue as reconhece que este " u apresenta0(o de u odo algu

de apresenta0(o destes ob3etos$ 4sta " outra doutrina de #rege que nos dei,a buscando ter levado #rege a sustentar esta as " bastante difcil entender o car/ter dos valores de verdade co o objetos$ tipo de estruturaY #rege afir a 15689! partes! odo de e

pp$ ;K:;L2 que pode os pensar os 3u*os co o dividindo os valores de verdade e entidades s(o os valores de verdade! co o pode os entender a no0(o de u de valores de verdade de u
5;

etafrico de falar$ 4 se n(o sabe os que tipo de

valor de verdadeY N(o i porta o quanto possa ser valiosa a introdu0(o ponto de vista t"cnico! 5K este odo de falar etafrico

Ae fato! os sentidos co ponentes de u pensa ento pode ta b" ser co postos por outros sentidos! co o " nor al ente o caso para sentidos e,pressos por descri0Bes definidas$ 5J 4ste " u te a central de Chateaubriand 19MM52! especial ente nos captulos 9! 6 e 59$ U a dificuldade especfica concernente a valores de verdade co o ob3etos ta b" " discutida e Chateaubriand 19MM;2 5K U ponto que #rege enfati*a e 1568;! p$ x2

5J

parece por e verdade$

quest(o tanto a concep0(o fregeana de pensa ento quanto sua concep0(o de

U a sugest(o bvia para interpretar o Xerdadeiro " pens/:lo co o a realidade es a$5L U pensa ento " verdadeiro se ele cont" u odo de apresenta0(o 1de algu aspecto2 da realidade$ &sto est/ na verdadeiro " o que " real$57 Aada a ver que u co bina de acordo co elhor tradi0(o de Plat(o e =ristteles! para que inha an/lise da estrutura dos pensa entos! pode os pensa ento " ais

pensa ento " verdadeiro se ele identifica alguns aspectos da realidade que se a estrutura do pensa ento$56 Ae fato! u

verdadeiro se e so ente se ele " instanciado$ )ubsu e:se! assi ! a no0(o de verdade sob a de instancia0(o! no0(o esta que "! para #rege 15689:8K! p$ 5582! a rela0(o lgica i portante$ 4sta " inha Tlti a varia0(o sobre u quest(o acerca do que fa*er co livrar os dele$ Considere nova ente a senten0a 182! co o analisada e verdadeiras! enquanto que 18^2 =lgu" co consegue pular ais que 5M etros de altura! 15M2$ 4stas s(o senten0as te a fregeano! e ela d/ surgi ento S

o #also$ O #also n(o pode ser %irrealidade'! e n(o " claro odo ra*o/vel$ Einha sugest(o " si ples ente nos

co o ele pode ser interpretado de u

a an/lise predicativa 15M^2 >x Zx? 1x " u a pessoa que consegue pular ais de 5M etros de altura2!

s(o falsas$ Na

inha concep0(o! 15M^2 " falsa orque 15M2 " verdadeira+ i$ e$! porque sua

negao redicati(a " verdadeira$ 4 esta! nova ente! " u a an/lise co pleta ente geral da falsidade! pois! devido S nature*a predicativa de todas as senten0as! a nega0(o predicativa de u a senten0a est/ se pre definida$ =ssi ! a todo pensa ento corresponde u pensa ento negativo e,presso pela nega0(o predicativa da senten0a que e,pressa o pensa ento$ O pensa ento negativo correspondente a 1962 "

5L

Z_del 158JJ! p$ 5982 parece sugerir isto ao co parar a postula0(o de #rege do Xerdadeiro S postula0(o de Par @nides do U $ 57 Cf$! por e,e plo! 2r3tilo ;6Kb! e 4eta%5sica 7 15M55b 9L2$ 56 &sto " si ilar S concep0(o de =ristteles e 4eta%5sica 5M$

5K

1962 >[Z"NTZ" [xPx [yAy Zxy? 1Z"! x! y2! onde o predicado [Z"NTZ" " o predicado negativo correspondente S [Z"TZ"$ Aesse odo! um ensamento + (erdadeiro se e somente se ele + instanciado ! e um ensamento negati(o corres ondente + a qual concordo! 1592 " o caso para partes que n(o se co o as senten0as que os e,pressa ! n(o s(o a an/lise fregeana! co verdadeiro ne falso$ 4ste ta b" ensamento + %also se e somente se seu instanciado$58 Outros pensa entos! assi ne verdadeiros ne falsos$ =ssi ! co e,pressa u conecta pensa ento que n(o " ne

155a2! e para

uitas outras senten0as e pensa entos que cont" aspectos da realidade$

apropriada ente co

6. 2oncluso 4u apresentei! aqui! u a teoria abstrata dos sentidos! pensa entos e verdade que possui u car/ter pura ente ontolgico e que pode parecer uito distante das interpreta0Bes #rege para lhe atribuir tal odo co o a ente$ lingNsticas e/ou episte olgicas usuais da no0(o fregeana de sentido e de pensa ento$ Parece: e claro! entretanto! que e,iste u a boa base te,tual e teoria abstrata! aqui$ 4 eu a desenvolvo$ 4,iste es o se n(o! necessaria ente! desenvolvida e,ata ente do a linguage e co

outros aspectos das concep0Bes de #rege que n(o desenvolvi

particular! as cone,Bes da ontologia abstrata co

)entidos s(o ex ressos por signos e s(o apreendidos por ns$ Os esclareci entos dados por #rege para estas no0Bes s(o ta b" co evasivos! e eu tentei desenvolv@:los co binando:os concep0Bes de outros autores! especial ente Russell e WripOe$9M 95

R4#4R`NC&=)
58

=lgu as questBes sobre nega0(o predicativa e propriedades negativas s(o discutidas e Xall"e 19MMJ2 e e Chateaubriand 19MMJb2$ 9M =lgu as destas id"ias s(o for uladas e Chateaubriand 19MM5! captulo 552 e Chateaubriand 19MMK! captulo 5;2$ 95 4stou grato a AirO Zrei ann por uitas sugestBes editoriais que e a3udara a elhorar tanto o estilo quanto o conteTdo de inha contribui0(o a este volu e$

5L

=ristotle! 4eta 7ysics$ Granslated bQ A$ Ross$ &n< 87e Basic Wor9s o% Aristotle! edited bQ R$ EcWeon! New aorO< Rando Pouse! 58J5$

Chateaubriand! Oswaldo! 9MM5$ &ogical 'orms: Part ; < 8rut7 and #escri tion $ Ca pinas< Unica p 1Cole0(o C]42$ b 9MM9$ Aescriptions< #rege and Russell co bined$ /ynt7ese 5;M! 95;-99L$ b 9MM;$ Pow is it deter ined that the Grue is not the sa e as the #alseY 4anuscrito 9L! ;J7-;K7$ b 9MMJa$ )Qnta,! se antics and etaphQsics in logic< replQ to Zuiller o Rosado

PaddocO$ 4anuscrito 97! 598-5JM$ b 9MMJb$ Negation and negative properties< replQ to Richard Xall"e$ 4anuscrito 97! 9;K9J9$ b 9MMKa$ &ogical 'orms: Part ;; = &ogic> &anguage> and ?no@ledge. Ca pinas< Unica p 1Cole0(o C]42$ b 9MMKb$ Aeconstructing %On Aenoting'$ &n< An #enoting: 1BC0="CC0! edited bQ c$ ]insOQ and Z$ & aguire! Eunich< Philosophia Xerlag! ;L5-;6M$ b 9MM7$ Ghe truth of thoughts< Xariations on fregean the es$ &n< AirO Zrei ann! ed$! Dssays on 'regeEs 2once tion o% 8rut7 ! !ra*er P7iloso 7isc7e /tudien! 7K! pp$ 588:95K$ AenQer! Nicholas! 5885$ &anguage> 87oug7t and 'alse7ood in Ancient !ree9 P7iloso 7y$ ]ondon< Routledge$ #rege! Zottlob! 5678$ Begri%%ssc7ri%t> a 'ormula &anguage> 4odelled u on t7at o% Arit7metic> %or Pure 87oug7t$ &n< J$ van Pei3enoort 1ed$2 'rom 'rege to !Fdel! Ca bridge! Eass$< Parvard! 58L7$ b 566J$ 87e 'oundations o% Arit7metic: A &ogicoG4at7ematical Dnquiry into t7e 2once t o% Humber$ O,ford< clacOwell! 58KM$ b 5689$ On sense and reference$ &n< 8ranslations %rom t7e P7iloso 7ical Writings o% !ottlob 'rege! edited bQ E$ clacO and P$ Zeach! O,ford< clacOwell! 58LM! KL:76$ 1Refer@ncias S pagina0(o original$2 57

b 5689-8K$ Co

ents on sense and

eaning$ &n< Post7umous Writings! edited bQ P$

Per es! #$ Wa bartel and #$ Waulbach! O,ford< clacOwell! 5878! 556-59K$ b 568;$ 87e Basic &a@s o% Arit7metic: Dx osition o% t7e /ystem $ Granslated and edited bQ E$ #urth! cerOeleQ and ]os =ngeles< UniversitQ of California! 58LJ$ b 58ML$ &ntroduction to logic$ &n< Post7umous Writings! edited bQ P$ Per es! #$ Wa bartel and #$ Waulbach$ O,ford< clacOwell! 5878! 56K:58L$ b 586M$ P7iloso 7ical and 4at7ematical 2orres ondence$ 4dited bQ Z$ Zabriel et al$! O,ford< clacOwell$ Z_del! Wurt! 58JJ$ RussellIs athe atical logic$ &n< 87e P7iloso 7y o% Bertrand Russell!

edited bQ P$ =$ )chilp! New aorO! N$a$< Gudor! 59K-5K;$ Reprinted in ?urt !Fdel: 2ollected Wor9s! vol$ 9! edited bQ )$ #efer an et al! O,ford< O,ford UniversitQ Press! 588M! 558-5J5$ 1Refer@ncias S pagina0(o original$2 WripOe! )aul! 5879$ Haming and Hecessity$ Ca bridge! Eass$< Parvard! 586M$ Plato! 2ratylus$ Granslated bQ P$ N$ #owler$ &n< Plato X&! Ghe ]oeb Classical ]ibrarQ! Ca bridge! Eass$< Parvard! 58K;$ b Parmenides$ Granslated bQ #$ E$ Cornford$ &n< #$ E$ Cornford! Plato and Parmenides! ]ondon< Routledge! 58;8$ .uine! dillard Xan Or an! 58;8$ = logistical approach to the ontological proble $ Iournal o% Jni%ied /cience 8! 6J-68$ Reprinted in< 87e Ways o% Paradox and At7er Dssays! revised edition! Ca bridge! Eass$< Parvard UniversitQ Press! 587L! 5879M9$ Rosado PaddocO! Zuiller o! 9MMJ$ Chateaubriand on logical for 4anuscrito 97! 55K-596$ Russell! certrand! 58MK$ On denoting$ 4ind 5J! J78:J8;$ Reprinted in< 87e 2ollected Pa ers o% Bertrand Russell! vol$ J! edited bQ =$ Urquhart! ]ondon< Routledge! 588J! J5K-J97$ and se antics$

56

b 5855$ Wnowledge bQ acquaintance and Onowledge bQ description$ Proceedings o% t7e Aristotelian /ociety 55! 5M6-596$ Reprinted in< 87e 2ollected Pa ers o% Bertrand Russell! vol$ L! edited bQ J$ Z$ )later! ]ondon< Routledge! 5889! 5J6-5L5$ b 5859$ 87e Problems o% P7iloso 7y$ ]ondon< dillia s and Norgate$ Xall"e! Richard! 9MM;$ On not being a dentist$ 4anuscrito 97! 997-9;;$

58

Nota 4 de*e bro de 9MMK participei de u colquio sobre a no0(o de verdade e #rege na

Universidade #ederal de )anta Earia onde apresentei u a palestra titulada %Ghe truth of thoughts< Xariations on fregean the es'$ 4 &nternacional de Eetafsica e theorQ of senses! propositions! and truth'! co do te,to e nove bro de 9MML participei do && Colquio u conteTdo se elhante ao da palestra de i ! Natal onde apresentei u a palestra titulada %=n abstract

)anta Earia$ O presente te,to " u a tradu0(o! feita por )"rgio )chult* e revisada por 1Chateaubriand 9MM72! e " publicado aqui co a autori*a0(o dos respectivos editores$

&ngl@s redigido para o nT ero especial de !ra*er P7iloso 7isc7e /tudien

9M

Vous aimerez peut-être aussi