Achillepees: gevoelig voor overbelasting

Een veelvoorkomende klacht bij lopen is een stijve en pijnlijke achillespees. Het is de beruchtste van alle hardloopblessures; in de topsport maar zeker ook in de breedtesport. Herstel kan maanden duren. In het ergste geval kan zon blessure zelfs het einde van een sportloopbaan betekenen. Hoewel deze blessure vooral gezien wordt als een kwaal van hardlopers blijven ook andere sporters hiervan niet gevrijwaard. Onder volleyballers, voetballers, tennissers, schaatsers en wielrenners vallen ook slachtoffers.
De achillespees is een dikke pees die voortkomt uit twee kuitspieren: de oppervlakkige en diepe kuitspier (oftewel de soleus en gastronomicus). De pees wordt omhuld door een peeskapsel, zodat die zich zonder veel wrijving kan bewegen. Aan de voorzijde van de pees en aan de bovenzijde van het hielbeen bevindt zich een slijmbeurs die de pees beschermt tegen de harde botranden van hielbeen, sprongbeen en scheenbeen. De voornaamste functie van de achillespees is de geleiding van de functies van de kuitspieren. Ze zorgen voor het strekken van de enkel bij het afzetten en ze spelen een rol bij het stabiliseren van de enkel. Als de kuitspieren samentrekken, wordt er aan de achillespees getrokken en strekt de voet zich. Dit gebeurt bij wandelen, hardlopen, springen en sprinten. De krachten in de achillespees kunnen hierbij oplopen tot zevenmaal het lichaamsgewicht. Dit maakt de achillespees gevoelig voor overbelasting, wat kan resulteren in een achillespeesontsteking met alle ellende van dien. Opvallend is dat ouderen die onregelmatig sporten hiervan meer last hebben. De achillespeesblessure kan zitten in: 1. de aanhechting van de pees op de hiel; 2. de pees met het omringende weefsel; 3. de slijmbeurs in de diepte aan de voorzijde van de pees. Bij een echte achillespeesblessure is sprake van een ontstekingsreactie in de pees zelf. Als de ontsteking lang aanhoudt, degenereert het peesweefsel en ontstaat er een verdikking. Op deze plek ontwikkelt zich vaak een gestolde bloedprop. Ook kan het peeskapsel ontstoken raken. Vijf stadia De achillespeesontsteking kent vijf stadia. Stadium 1: Pijn, stijfheid en vermoeidheid na het sporten. Deze klachten verdwijnen na enkele uren. In dit stadium van de blessure is er slechts sprake van drukpijn, een stijf en/of licht zeurend pijngevoel na een zware training, gepaard met stijfheid de ochtend daarna. Bij aanzetten, sprinten, heuvel op lopen en trainen op een harde ondergrond zijn de klachten het eerst voelbaar. Stadium 2: Bij het begin van het sporten treedt pijn op die na een poosje verdwijnt en op het einde terugkomt. Na afloop is de achillespees pijnlijk en stijf. Dit is ook nog de volgende ochtend merkbaar. Stadium 3: Pijn tijdens en na het sporten, zowel overdag als s nachts. De klachte n belemmeren ook de dagelijkse bezigheden. De pijn verdwijnt pas na een steeds langere periode van rust. Stadium 4: Hetzelfde als stadium 3, maar nu wordt het sporten belemmerd door de pijn. Het is niet langer mogelijk om voluit te gaan. De loopafstand moet worden ingekort en het tempo moet omlaag.

Stadium 5: Veel pijn, ook als de pees niet wordt belast. Een lange rustperiode heeft geen positief effect. Genezing zal maanden of nog veel langer duren. Een termijn van jaren is niet uitgesloten. De oorzaak hiervan is dat peesweefsel slecht doorbloed is. Voor sommigen is het (intensief) sporten definitief afgelopen. Acute achillespeesblessure Een achillespeesblessure kan ook acuut optreden, met name bij explosieve inspanning. Dan is, naast pijn, vaak een knisperend gevoel waarneembaar. Als er sprake is van een (gedeeltelijke) scheur of ruptuur van de pees, dan is vaak een deuk zichtbaar. Wat je voelt, is een acute pijnscheut en vaak is ook een harde knal hoorbaar. De symptomen lijken op een zweepslag, maar dan in de achillespees. Afhankelijk van de grootte van de scheur is lopen niet mogelijk, vooral niet op de tenen. De eerste dagen na een achillespeesruptuur is er sprake van een forse zwelling en bloeduitstorting. Bij twijfel kan een echografie of MRI-scan uitkomst bieden om de juiste diagnose te stellen. Vreemd genoeg wordt in n op de vier gevallen niet de juiste diagnose gesteld. Het percentage mannen tussen de dertig en vijftig jaar is opvallend hoog onder sporters die getroffen worden door een acute achillespeesblessure. Oorzaken Achillespeesblessures komen vaak voor bij lopers met een hol- en/of knikvoet. Een knikvoet heeft de neiging om in de steunfase overmatig naar binnen te kantelen. Daardoor vinden er zijwaartse trekkrachten plaats, waar de pees niet goed tegen kan. Een holvoet geeft een relatieve verkorting van de pees en kuitspier, omdat het hielbeen in de lengterichting aan de achterkant naar beneden gekanteld is. Ook sporters met zwakke enkels lopen een verhoogd risico. Andere oorzaken kunnen zijn: overbelasting door te veel sporten of een te zware trainingsopbouw wat betreft duur, intensiteit en/of frequentie, waardoor beschadigingen in het peesweefsel ontstaan. Dit gebeurt veel na ziekte of blessures, zoals een enkelverzwikking. Ook bij beginners is dit vaak de boosdoener; eenzijdige trainingsvormen: met name heuvel- en sprongkrachttraining zijn berucht; onregelmatig sporten; onvoldoende warming-up en te weinig rekoefeningen; onvoldoende aandacht voor cooling-down; verkeerde sportschoenen: schoenen met te weinig of juist te veel schokdemping. Schoenen met onvoldoende stabiliteit wat betreft zool en hielkap werken provocerend. Versleten schoenen dienen vervangen te worden; slechte houding, verkeerde stand van de rug en het bekken; een verschil in beenlengte geeft een asymmetrische belasting en leidt dus tot overbelasting van n been; te hoog lichaamsgewicht: dit zorgt voor een toename van de schokbelasting; onvoldoende kracht en cordinatie in de kuitspieren; een te harde ondergrond, bijvoorbeeld asfalt of beton; ook bij verandering van ondergrond (denk aan de overgang van baan- naar wegtraining en andersom); beschadiging van de achillespees door injecties met corticosteroden; bij jeugdige sporters gaan groeistuipen vaak gepaard met aanhechtingsproblemen.

Een achillespeesruptuur ontstaat als een deel van de achillespees niet goed is doorbloed. Dit houdt in dat de pees op dat punt niet zo sterk is. Door bepaalde factoren kan de achillespees nog zwakker worden. Een van die factoren is het verouderingsproces, dat al na je dertigste begint. Een verkeerd bewegend enkelgewricht is ook een mogelijke factor, bijvoorbeeld na een enkelbandblessure. Op den duur ontstaan daardoor veranderingen in de achillespees, die hierdoor zwakker wordt. Ook moet de kracht van de kuitspier niet onderschat worden. Uit

onderzoek is gebleken dat de kuitspier in staat is om zoveel kracht te leveren dat de achillespees afscheurt. Behandeling De behandeling van een achillespeesblessure is afhankelijk van de oorzaak en het verloop van de blessure. Als de blessure in een beginstadium verkeert, masseer dan na de training de pijnlijke plek met ijsklontjes of leg het been op een stoel met een coldpack of een plastic zakje met kapotgeslagen ijsklontjes onder de achillespees, gedurende vijftien tot twintig minuten. Herhaal dit drie tot vijf keer per dag. Stop altijd een lapje stof tussen de huid en coldpack om huidbeschadiging door bevriezing te voorkomen. Ook als de blessure al langer bestaat, kan het zinvol blijven om de achillespees meerdere keren per dag te koelen. Om beginnende peesklachten te laten genezen, is het vaak al voldoende om belastende trainingsvormen tijdig aan te passen of in het geheel te stoppen. Je kunt dan goed in conditie blijven door andere bewegingsvormen te kiezen, waarbij de achillespees niet te zwaar belast wordt: bijvoorbeeld fietsen, (rol)schaatsen of aquajoggen. In het algemeen wordt in trainingen volstaan met het vermijden van snelheidswerk, heuveltraining en trainen op een harde ondergrond. Ook worden duur en frequentie van de training teruggeschroefd. De oorzaak van de klachten kan een stijve of versleten schoen zijn. Laat daarom je sportschoenen controleren en leg eventueel een schokdempende hakverhoging (begin met een dikte van 0,5 centimeter) in je schoenen. Wellicht is het aan te raden om dat ook in je andere schoenen te doen. Het lopen op spikes dient vermeden te worden. Minimaal tweemaal daags rekoefeningen van de kuiten bevordert eveneens het genezingsproces. Massage kan de circulatie in het onderbeen stimuleren en stijve spieren doen ontspannen. Indien de pijn afgenomen is en de pees minder rood ziet, kunnen warmtesmeersels en wisselbaden soelaas bieden. Hersteloefeningen kunnen ervoor zorgen dat de klachten verdwijnen. Begin weer met trainen wanneer deze hersteloefeningen pijnvrij kunnen worden uitgevoerd. Neem in het begin na een training minimaal twee rustdagen. Schroom niet een sportarts te raadplegen als de klachten aanhouden. Ruptuur Is er sprake van een achillespeesruptuur, dan is een operatie meestal onvermijdelijk. Na zes tot acht weken mag het gips worden verwijderd en moet er flink worden geoefend. De fysiotherapeut zal zich vooral richten op het beweeglijk houden van het enkelgewricht, het voorkomen van verkorting van de kuitspier en het vergroten van de spierkracht van de kuitspier. Na ongeveer drie maanden mag heel voorzichtig begonnen worden met wat looptraining. In sommige gevallen wordt niet geopereerd. Het gekwetste onderbeen gaat wel voor zes tot acht weken in het gips. Het risico is dan aanwezig dat de achillespees opnieuw scheurt. Een voorzichtige opbouw van de training onder begeleiding van een fysiotherapeut is raadzaam. Preventieve maatregelen Preventie begint bij een goede warming-up: Loop 5 10 minuten rustig in en voer een aantal rekoefeningen uit. Daarbij mag geen pijn optreden. Houd de rekoefeningen zon tien seconden vol en herhaal iedere oefening twee- tot driemaal per been. Zorg voor een goede trainingsopbouw. Voer de intensiteit en de omvang van de trainingen geleidelijk op, met name na ziekte of blessure. Wanneer de kuitspieren goed ontwikkeld zijn, neemt de kans op klachten van de achillespees af. Doe daarom spierversterkende oefeningen voor de kuitspieren/achillespees. Draag warme, hoge sokken tegen het afkoelen van de pees. Draag goed passende sportschoenen met een schokdempende zool, een stevige hielsteun en een hoge, soepele hielrand. De meeste spikes geven geen enkele schokdemping of

ondersteuning. Train dus zoveel mogelijk op gewone loopschoenen. Bij (lichte) voetafwijkingen (bijvoorbeeld knikplatvoeten) is het raadzaam om daarmee rekening te houden bij de aanschaf van nieuwe sportschoenen. Zo zijn schoenen met een antipronatiewig aan te bevelen als de voeten bij de afwikkeling te veel naar binnen zakken. Soms is het noodzakelijk om bij voetafwijkingen of een beenlengteverschil een speciale aanpassing in of onder de sportschoen te laten maken, bij voorkeur door een orthopedisch schoenmaker. Train zoveel mogelijk op een zachte, maar effen ondergrond (bos, gras). Beindig de training altijd met een cooling-down. Deze bestaat uit enkele minuten rustig uitlopen en het uitvoeren van rekoefeningen. Let op je lichaamsgewicht. Sporters met overgewicht lopen een grotere kans op achillespeesklachten. Na een enkelblessure treden door vocht rond de achillespees en door een instabiele enkel vaak achillespeesklachten op. Die kun je tegengaan door tijdelijk gebruik te maken van een enkelbrace.

Bron: www.nlcoach.nl

Dit is een gewijzigde versie van een artikel dat in mei 2002 werd gepubliceerd in het blad Coachen.