Muziek- en klankdekor

1 Film Optie Film Video

Geert Genbrugge Academiejaar 13 -14

INHOUD * Inleiding * De traditionele elementen van de muziek * Voorbeelden van emotionele registers * Enkele muziektermen Tonaliteit en atonaliteit Dissonant en consonant * Filmische karakteristieken van muziek Prsence Transparantie * Esthetische waarde en dramatische unctie * !egeleidings" en handelingsmuziek * #riginele muziek en repertoire muziek $epertoire muziek #riginele muziek Temp track * Illustrerende muziek% muziek in contrapunt% s&nthese muziek% 'behangpapier( * Functies van ilmmuziek #uverture ) eer bepalen Emotioneren Eenheid tussen verschillende sc*nes cre+ren ,umoristisch e ect beogen '-icke& -ousing( -uziek als ti.dskader * ,et gebruik van een thema * ,et leidmotie Voorbeelden van identi icatie * /lassieke muziek Een overzicht van de klassieke muziekgeschiedenis /lassieke muziek in ilm #peramuziek in ilm * Volksmuziek als basis * ,et instrument als s&mbool * -uziek als dramatisch onderdeel in de ilm0 aanleiding * Taal * Dierli.k gebrul * De schreeuw * Popsongs als letterli.ke interpretatie * 1eluiden

Doelstelling van deze cursus Doelstelling Deze cursus wil een aantal termen en inzichten aanreiken waarmee .e in gesprek kunt gaan met de componist van .e audio visueel pro.ect2 ,oe meer .e weet% hoe duideli.ker .e kan ormuleren wat .e wilt2 Te verwerven competenties (zie ECTS fic e! Algemene competenties Denk- en redeneervaardigheid Het vermogen tot verwerven en verwerken van informatie. Het vermogen tot communiceren van informatie, ideen, problemen en oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken. Creativiteit. Het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken. Algemene beroepsgerichte competenties Oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiren en analyseren van complexe probleemsituaties in de beroepsprak Het ontwikkelen van een brede culturele interesse. Een ingesteldheid tot levenslang leren. Productie Hij beschikt over de geschikte attitude en vakkennis om goed te kunnen communiceren met de andere leden van een productieteam. Competentieniveau
N3 De student beheerst volledig de (deel)competentie, kan deze zelfstandig uitoefenen en kan advies geven aan anderen en deze opvolgen

Er is geen methode2 3ls .e een methode wilt% ontwikkel er dan een zel 2

Inleiding 4re+er een taal om met elkaar te praten2 $eigisseur en componist2 Dit is de rode draad doorheen deze cursus2 -ichael )ch5pping zei ti.dens het seminarie over ilmmuziek in 1ent dat wanneer .e in gesprek gaat met een componist% breng dan .ezel mee2 Daar draait het om2 !reng .ezel mee met wie .e bent en met wat .e graag wilt2 Dat is alles2 Praat over het verhaal% over emoties over s eer% over beelden en over de toon van .e ilm2 Praat over thema6s die .e aanraakt% over inhoud% over beelden2 Praat over associaties% over wat .e boeit als maker en over de dingen waarover .e wilt praten2 En praat over muziek2 #ver wat .e mooi vindt2 En drink er een glas bi.2 7oek raakpunten% zoek elkaars gol lengte% vergroot het draagvlak% breidt .e actieradius uit% 8ees .e ervan bewust dat er alti.d twi. el is2 !i. iedereen2 Iedereen twi. elt in een maakproces2 Iedereen zoekt en probeert en weet het soms helemaal niet2 8erkt het o werkt het niet9 8at gaat het publiek ervan vinden9 De producers9 De critici9 Twi. el als stuwende kracht en scheppende kracht2 Dur alles in vraag stellen2 Dur het niet te weten2 E:perimenteer% zoek% probeer% om te komen tot het moment dat iets werkt2 Enkel als twi. el een pose wordt% is ze misplaatst2 Elke ilm moet zich telkens weer vanuit het ;iets uitvinden2 7onder zekerheden2 En met het gegeven dat we er zo weinig van kennen2 )oms speelt het toeval een immens belangri.ke rol2 Valt alles in de plooi2 !li.kt iets toch te werken2 -aar inaal moet .e wel iets ondernemen2 /lanken opnemen% instrumenten kiezen% melodie+n tot leven wekken% s eren cre+ren< /euzes maken2 En praten met elkaar2 ,opeli.k helpt deze cursus daarbi.2 Inspireert hi.2 Is hi. een leidraad2 !iedt hi. enkele inzichten2

"aurice #arre $
Een van de eerste uncties van ilmmuziek was het dempen van het lawaai van de pro.ector2 =ater bi. de sprekende ilm was muziek ook een hulpmiddel om de slechte geluidskwaliteit te camou leren2 Pas later ontdekte men dat ze een derde dimensie kon toevoegen 222 '>it /nack van ?@ .uni ?AAB % P2 Du&nslaegher( C % &almer $ From the earliest silent ilms% music was deemed to be necessar& both as a means o illustrating and sustaining the action and or covering the sound o the pro.ection machine2 '>it CThe 4omposer in ,oll&woodC van 4h2 Palmer% pag2?B(

'(ira Ifu(u)e $ 'Dapans componist0 1inrei";o",ate0 ?AE@ F 1odzilla ?AGE F (

C I alwa&s think that ilm music can establish our thingsH 't first* it can establish the situation o time and space. T e second% it can e:cite the emotion that the ilm e:pressed2 I think there are two t&pes o e:citement " one is IinterpunktI " I compose sad music or a sad scene0 the other is IkontrapunktI 'counterpoint( " I compose .o& ul music or a sad scene in contrast with the sadness2 T irdl+% it can indicate the seJuence2 For e:ample% in the irst scene a isherman is drowned at sea2 In the ne:t scene% his wi e and child pla& at the beach and know nothing about the accident2 )o I continue to pla& the same music rom the sad scene to the peace ul scene to show that itCs one seJuence2 ,ourt l+% it can embellish the photograph&2 For e:ample% i a rose is blooming in high speed% the picture does not need an& music% essentiall&% but ICll add music because I want the audience to eel the atmosphere o that growing rose2 )creen music should not e:plain " screen music should e:press e:pressions2C '>it )oundtrack Vol2?KF;o2GLFDune ?AAE0 3 4onversation with 3kira I ukube% pag2B?( David -as(in $ Er bestaat een beruchte anekdote over David -as(in (componist! en 'lfred Hitc coc(2 Toen ,itchcock C=i eboatC aan het maken was in ?AEE% vond hi.% omdat de gehele actie van de ilm plaatsvond in een reddingssloep% in het midden van de oceaan% dat er geen muziek nodig was2 Van waar moest de muziek trouwens komen9 8aarop David $askin zeiHIVraag aan ,itchcock waar de cameraCs vandaan komen en ik vertel hem waar de muziek vandaan komt2I -uziek is een conventie in ilm2

#o n .oldsmit
De kunst van het componeren voor ilm zit in het weten waar .e wel en geen muziek moet gebruiken2 )oms probeer ik mi.n leerlingen uit te leggen dat ik hun niet kan vertellen hoe ze de muziek voor een sc*ne moeten schri.ven2 Ik doe het op mi.n manier en dat werkt prima% maar zi. zullen het wellicht op een manier doen die ik a keur% maar die aanslaat bi. een regisseur2 8anneer ik muziek schri. % kan ik niet uitleggen waarom o hoe ik het doe2 ,et gebeurt gewoon2 ,et is een gevoel2 )oms werkt het en soms niet% maar hoe meer ik erover nadenk% hoe meer ik in de problemen raak2 Ik reageer maar gewoon op wat ik zie2

De traditionele elementen van de muziek -uziek is traditioneel samengesteld uit de volgende essenti+le bestanddelenH /% De melodie$ In de traditionele muziekleer noemt men de Chorizontale ordeningC van de noten de melodie2 ,et is de opeenvolging van tonen2 Een toon hee t een bepaalde toonhoogte en een duurti.d2 De combinatie van deze elementen in een bepaald ritme% vormt een muzikale eenheid2 ,et is de motor van de compositie2 Er is geen muziek zonder melodie2 0% De armonie$ ,ieronder verstaat men de verticale combinatie van verschillende noten2 Er is sprake van harmonie wanneer twee o meerdere noten geli.kti.dig gespeeld worden2 3kkoorden zi.n hier een duideli.k voorbeeld van2 De harmonie presenteert zich als de atmos eer waar de melodie zich invoegt2 De melodiebouw wordt zelden o nooit aan regels onderworpen2 De verticale ordening hee t men daarentegen haast alti.d ondergeschikt gemaakt aan bepaalde stapels&stemen2 >iteraard oe ent de verticale structuur een sterke invloed uit op de melodische uitwerking2 1% -itme$ Dit wordt het duideli.kst tot uiting gebracht door de percussie2 ,et ritme ontstaat uit de a zonderli.ke beweging van tonen en klanken onderling2 De snelheid waarmee dit gebeurt% noemt men tempo2 ,et ritme wordt dus geboren uit de duur van de verschillende tonen en hun onderlinge verhoudingen0 het tempo is de bedding waarin het ritme vloeit2 2% Toon oogte De toonhoogte wordt bepaald door het aantal trillingen per seconde2 Dit het de reJuentie2 ,oe meer trillingen per seconde% hoe hoger de toon2 En met een hoge toon bedoelen we een toon die hoog op de notenbalk wordt genoteerd2 ,oe lage de toon% hoe minder trillingen per seconde2 De toonhoogte bepaald de s eer van het muziekwerk2 3% Tim)re$ In het timbre 'o klankkleur( onderscheidt men de verschillende instrumenten2 ,et is bovendien het timbre dat in staat is verschillende CrollenC aan het orkest toe te bedelen% wat een CdialoogC mogeli.k maakt2 'CPeter en de wol C is hier een duideli.k voorbeeld van(2 4% .eluidsster(te (d+namie(! Volume is de hoeveelheid decibels die .e uitstuurt2 De amplitude van de trillingen bepaalt de geluidssterkte2 !i. een beluistering is het belangri.k dat .e het volume in het begin a stelt en er daarna a bli. t2 ,iervoor dient meestal een leader van een ilm% bi.voorbeeld het ilmp.e van T,M waarbi. het volume gecheckt en wordt en eveneens het surround s&steem2 D&namiek is de verhouding tussen de stille passages en de luide passages2 ,oe groter dit verschil% hoe groter de d&namiek2 Dat wil zeggen dat wanneer we van zeer stil naar zeer luid gaan o omgekeerd% we spreken van een grote d&namiek2 Een .uiste balans hier tussen is belangri.k2 8anneer men bi. stille passages het volume luider zet% dan klinken de luide passages weer te luid en moet men die weer stiller zetten2 7o bli. t men bezig2 Daarom is het belangri.k dat men de volumeknop eerst .uist instelt2 Een muziekstuk dat alti.d op een geli.k volumeniveau zit% hee t weinig d&namiek2

Voorbeelden van emotionele registers die men kan bekomen door de verschillende timbres van verscheidene instrumenten2 De viool soloH intimiteit% nostalgie% prestige% nobelheid valsH decadentie% onhandigheid en masseH pracht en praal% waardigheid timbreH scherp% schel% sni.dend en bril.ant op de eerste snaar% zingend en zacht op de tweede snaar% somber en gedempt op de derde snaar% en zwaar op de vierde snaar pizzicatoH speels en vroli.k
5oor)eeld$ Schindlers List van S. Spielberg; muziek van John Willams

De fluit luchtig% licht% vroli.k De o)o helder% landeli.k

5oor)eeld$ 'The ission' van !oland Jo""#; muziek van $nnio orricone; %abriel's &boe

De (larinet m&sterieus in de diepte% helder in de middentonen en scherp in de hoogte2

5oor)eeld$ '&ut o" '"rica' van S(dne( )ollack; *larinetconcerto van ozart

De trompet scherp en sni.dend in de hoogte episch in zi.n orte t&perend voor an are muziek Het (oor indrukwekkend% overweldigend
5oor)eeld$ %lor(; +armina ,urana van +arl &r""

Het orgel liturgisch% cermonieel 'huweli.k% rouw( begra eniss eer atonaal en dissonantH macaber De mond armonica t&pisch western s eer% nostalgisch% intiem% individueel
5oor)eeld$ -&nce upon a time in the West-. Sergio Leone. muziek van $nnio orricone

De arp eesteli.k% klaterend als water De Cello 8arm% melancholisch

6uisteroefening$

Peter en de wolf van Sergei Prokofiev De ontdekkingsreis van Piccolo en Saxo van Andr Popp Carnaval der Dieren van Saint Saens

7eeldfragment$ "ar( Is am over A River Runs T roug it! van Ro"ert Redford

10

Tonaliteit en atonaliteit ,et gebruik van tonale o atonale muziek hee t een directe invloed op het dramatische aspect van muziek2 De muziekgeschiedenis is ook gekarakteriseerd door twee grote periodesH het tonalisme en het atonalisme2 -uziek in zi.n primaire betekenis is tonaal2 4omponisten zoals )choenberg% )travinsk& en ,onneger% zi.n atonalisten2 4omponisten zoals Debuss&% 8agner% $ichard )trauss% $avel bewegen zich tussen tonaliteit en atonaliteit o hebben opeenvolgende periodes gekend2 Tonale muziek beklemtoont het oprechte en geruststellende0 hee t een romantisch en episch karakter0 is vroli.k o nostalgisch0 eesteli.k o rouwig0 maar alti.d helder en klaar2 TON'6ITEIT is een muzieks&steem dat tussen ?NLL en ?ALL algemeen gold% en door vele hedendaagse componisten nog steeds gebruikt wordt en waarbi. in het verband tussen tonen en hun harmonie+n n centrale toon 'tonica( naar voren wordt geschoven% daar hi. op natuurli.ke wi.ze ontstaat bi. de twee determinanten van het s&steemH de grote en de kleine tertstoonsoort% die worden aangevoeld als elkaars tegenstelling n aanvulling2 4a2?ALL werd de tonaliteit geleideli.k losgelaten voor atonaliteit% bitonaliteit% pol&tonaliteit% twaal toonstechniek en andere s&stemen2 Van ca GLL tot ?GGL werd de modaliteit 'kerktoonsoorten aangewend met de acht toonsoorten o modi% a geleid van de 1riekse toonsoorten(2 !i. de .azz en de popmuziek wordt de tonaliteit nog aangehouden% in zoverre daarbi. van een verband tussen toon en harmonie sprake is2 ,oewel de tonaliteit slechts gedurende ELL .aar onze tweeduizend .aar oude muziekgeschiedenis in gebruik is geweest% werd ruim OLP van het muzikaal er goed in de tonaliteit gecomponeerd2 In tegenstelling daarmee tekent atonale muziek voor instabiliteit% onrust en angst2 3tonale muziek verschilt van de dissonant omdat er geen harmonische binding meer is2 Er is geen toonaard in terug te vinden2 ,et zi.n clusters van klanken2 'TON'6ITEIT is een in het begin van de twintigste eeuw ontstane term voor een muziektechnisch principe dat de betrekking van melodie en harmonie op een grondtoon% respectieveli.k harmonisch centrum 'de basis van de tonaliteit( al dan niet bewust vermi.dt2 Doel van de atonaliteit is de verbreking van het eeuwenlang heersende Ckeursli. C van de " aan strenge wetten gebonden en uit tertsen opbouwde " samenklank% die ook de melodie in haar ban hee t getrokken2

10

11

Dissonant en consonant De dissonant is een akkoord% gee t spanning% vraagt naar een oplossing en is harmonisch samengesteld2 De consonant 'welluidende samenklanken( is een akkoord dat rustgevend in het gehoor ligt2 5oor)eeldenH %oreck.( Three )ieces in old St(le /r. 0 'nton Webern. )ianovariaties &pus 12 HO"O,ONIE een compositorische schri. wi.ze waarbi. alle stemmen in een geli.k metrum o ritme zi.n geschreven2 3l naar gelang deze stemmen melodisch zel standig o van n melodiestem a hankeli.k zi.n% onderscheidt men contrapuntische en harmonische homo onie2 &O68,ONIE muzikale schri. wi.ze o sti.l die gekenmerkt wordt door een zel standige melodische beweging van de stemmen% in tegenstelling tot de homo onie2 T9''6,TOONTECHNIE: o dodeca onie% voorgestelde en toegepaste compositietechniek% ca2?ABE door 3rnold )ch5nberg ingevoerd% voor hem in ?A?A door Dose -atthias ,auer uitgevonden2 Deze techniek stree t ernaar de zogenaamde Congebondenheid van de atonaliteitC door middel van een nieuw wetmatig s&steem muzikaal hanteerbaar te maken2 De dodeka onie gaat uit van de absolute geli.kgerechtigheid van alle twaal tonen binnen het octaa van een toonladder2 Deze twaal tonen moeten allen worden aangewend% maar mogen in een volstrekt willekeurige volgorde en slechts nmaal in een melodische reeks worden gebruikt2 Een dergeli.k samengestelde reeks vormt de basis van de melodisch 'horizontale( li.n n van de harmonische 'verticale( opbouw2 !ehalve de reeks in de grondvorm mag de componist drie a geleiden gebruikenH de spiegeling 'omkering(% de kree tgang 'reeks van achter naar voor( en de omkering van de kree tgang% alsmede transposities van deze reeksen0 vier grondvormen van twaal tonen geven achtenveertig mogeli.kheden2 4onsonant en dissonant% spanning en contrasten% ontwikkeling van themaCs enz2 ontbreken in de twaal toontechniek2 Er bli. t een abstract en zeer chromatisch spel van series% vaak in ci. ers omgezet% die de duur% kleur en sterkte van de tonen aanduiden2 ;aast )ch5nberg zi.n 3lban !erg% 3nton 8ebern% Ernst /renek de belangri.kste componisten die deze methode van componeren gebruiken2 #ndanks de abstractheid van het s&steem hebben zi. in hun composities individuele en vaak ontroerende accenten weten te leggen2 #ok componisten die vroeger reeds een eigen sti.l en s&steem hadden ontwikkeld% hebben zich door de dodeca onie laten bekoren% waaronder )travinsk&2 ;a de tweede wereldoorlog hee t de seri+le muziek veel opgestoken in de innerli.ke structuur en de klankkleur van de twaal toontechniek2 )edert de .aren zestig hebben .ongere componisten de strakheid van de dodeca onie verworpen o gemilderd wegens de nog engere structuur dan die van het oude tonale 'modale( s&steem2

11

12

7ezetting -et bezetting spreken we over de hoeveelheid muzikanten o instrumenten die de muziek spelen2 Er zi.n twee uiterstenH ,et groot orkest2 Een solo instrument2 Tussen deze twee uitersten bevinden zich natuurli.k onuitputteli.k veel variaties2 /amerorkest 'meestal vier instrumenten( )tri.korkest 'enkel stri.kers% maar dat kunnen er meerdere zi.n( #rkest met kleine bezetting In de .azz muziek kunnen we ook dit onderscheid maken tussen kleine ormaties en daar tegenover de !ig !and2 ,et spreekt voor zich dat een orkest meer volume voortbrengt dan een solo instrument2 34ie ook ark isham over ' !iver runs through it5 >iteraard is er de combinatie van beide2 Dit vinden we terug in het concerto2 Er bestaan piano concerto6s% klarinet concerto6s% hobo concerto6s% vioolconcerto6s% enz2 Er zi.n passages waarbi. het instrument solo speelt% er zi.n passages waarbi. het orkest alleen speelt en er zi.n passages waarbi. ze samen spelen2 8anneer een componist enkel voor het orkest schri. t% dan spreken we over een s&m onie2 8anneer de componist en de regisseur een sound nastreven die indrukwekkend is% volumineus en overweldigend% kiest men meestal voor het groot orkest2 )tree t men intimiteit na% dan wordt eerder gekozen voor een solo instrument2

12

13

,ilmisc e (ara(teristie(en van muzie( &r;sence 'nadrukkeli.kheid o aanwezigheid( Dit is de mate waarin de muziek opvalt2 ,et is duideli.k dat de titelsongs van CDames !ondC moeten opvallen2 -aar het is evenzeer zo dat de s&termuziek uit CThe Third -anC niet ongemerkt mag voorbi.gaan2 -en vraagt aan de componist een opvallende score en men gebruikt ze zo dat ze ook opvalt2 Ennio -orricone stelt in een documentaire dat goede ilmmuziek moet opvallen2 Een opvallende score hee t ook commerci+le voordelen2 Dat verkoopt beter2 ,et 4lip e ectH het beeld begeleidt de muziek2 De muziek wordt Cbelangri.kerC en dus ook presenter2 Dit is de opvallendheid in zi.n meest e:treme vorm2 Tussen een discrete ondersteuning o een nadrukkeli.ke opvallende opdringerige aanwezigheid bestaat er weer een pallet van mogeli.khedenH orkest% kamermuziek% solist o de aard van de compositie2 Een tonale melodie is meer present dan een atonale constructie2 Een zangstem valt ook sneller op2 Percussie verhoogt de actor van opvallendheid2 Er zi.n regisseurs en componisten die niet willen dat muziek opvalt2 !i. zo6n uitspraak moeten we verder nagaan wat deze makers eigenli.k bedoelen2 ,et li.kt in eerste instantie tegenstri.dig met de bedoeling van muziekH iets toevoegen dat overkomt bi. de ki.kerFluisteraar2 De muziek moet immers gehoord worden wil ze een betekenis kunnen overdragen2 7oniet kunnen we de muziek evengoed weglaten2 -uziek is duideli.k een betekenisdrager2 En wil .e dat die betekenis overkomt% dan moet de ki.ker de elementen van de compositie die de betekenis overbrengen% gehoord hebben% en dus moet ze in die mate opvallen% dat de ki.ker de betekenis eruit kan a leiden2 # anders gezegd% muziek die opvalt wil iets vertellen2 En uiteindeli.k is dat wat we doen bi. het maken van een ilm2 De beelden vertellen een verhaal en de muziek vertelt wat de beelden niet kunnen weergeven2 De makers bedoelen waarschi.nli.k dat de muziek eerder op het onbewuste moet inwerken dan op het bewuste2 In dergeli.k geval hoe t de muziek inderdaad niet op te vallen2 8anneer de s eer die men wil cre+ren primeert op de betekenis die men wil meegeven% dan hoe t muziek niet op te vallen2 8e zouden ook kunnen spreken over opdringerigheid2 -ogen we stellen dat de mate waarin de muziek moet opvallen a hangt van de unctie in de ilm in de eerste plaats en in de tweede plaats van het soort ilm2 8e zouden ook kunnen stellen dat muziek die niet opvalt weinig melodie% weinig ritme en een geringe geluidssterkte hee t2 -uziek die opvalt wordt meestal gekenmerkt door een melodie die makkeli.k herkenbaar is% een hoger geluidsvolume en veel d&namiek hee t en een ritme dat de aandacht opeist2

13

14

Transparantie De transparantie van een muzikale passage is de mate waarin de dialoog verstaanbaar bli. t2 Dit kan op twee manieren2 De componist zorgt in de compositie dat wanneer er dialoog is% hi. een stillere passage componeert2 Dit komt aan bod in de documentaire over !ernard ,errmann die daar een meester in was2 In de mi:ing kan .e het volume van een muziekwerk naar beneden halen wanneer er een passage is met dialoog die verstaanbaar moet zi.n2 -artin )corsese en )ergio =eone doen dit in veel van hun ilms2 Est etisc e waarde en dramatisc e functie Deze twee begrippen hoeven geen tegenpolen te zi.n2 7i. kunnen elkaar aanvullen2 Esthetiek op zich is in een ilm echter zinloos en betekenisloos% omdat het geen rekening houdt met zi.n unctie2 8anneer de esthetische waarde van de muziek de dramatische kracht van een sc*ne ondermi.nt% dan moet men bi.sturen2 Filmmuziek 'beeldmuziek( hee t eigen noden2 De eerste taak van ilmmuziek is haar dramatische unctie2 Vanuit commerci+le hoek is de vraag echter groot om een 4D a te leveren die los van de ilm ook kan beluisterd worden en esthetisch interessant is2 -et <T e &iano< slaagt "ic ael N+man erin de twee te verzoenen2

14

15

7egeleidings= en andelingsmuzie( 7egeleidingsmuzie( !egeleidende muziek wordt kunstmatig aan de opname toegevoegd2 # anders gezegd% de personages in de ilm horen de muziek niet2 Handelingsmuzie( De muziek vindt haar oorsprong in de sc*ne% waardoor de personages in het beeld de muziek ook horen2 De muziek is a komstig van muzikanten o van een radio die wordt opgezet%222 )ommigen maken hier nog een onderscheid tussen Ion screenI muziek en Io screenI muziek2 !i. Ion screenI muziek is de bron 'instrument% radio% etc2( zichtbaar binnen het kader2 !i. Io screenI muziek bevindt de bron zich buiten het kader2 9e mer(en dat ma(ers zeer creatief omspringen met alle mogeli>(e com)inaties% ?2 Enkel handelingsmuziek B2 K2 Enkel begeleidingsmuziek !egeleidingsmuziek wordt handelingsmuziek 6ive $as( )ieces. ,ob !a"elson Dack ;icholson ri.dt naar huis na een dag hard werken2 8e horen het nummer Q)tand b& &our manR in een versie van Tamm& 8&nette2 #p dit ogenbik is de muziek begeleidingsmuziek want het komt niet uit de autoradio en Dack ;icholson hoort de muziek niet2 8anneer hi. voor zi.n huis uit de wagen stapt horen we plots dat de muziek anders klinkt2 De zou kunnen zeggen Saanweziger6% Qruimteli.ker62 !i. het binnenkomen zien we links in beeld% donker weliswaar% een platenspeler die speelt2 #p dit moment is het handelingsmuziek2 8anneer de plaat stopt% is ook de muziek gedaan2 7i. wil de plaat opnieuw opzetten% maar hi. wil het niet2 De muziek is een onderdeel van de dramtische actie 2 ,andelingsmuziek wordt begeleidingsmuziek +ape 6ear. artin Scorsese 8anneer -a: 4ad& naar de vlieghaven ri.dt% zet hi. de autoradio aan en zoekt een post2 #nmiddelli.k erna zien we de advocaat met zi.n vrouw en dochter in de vlieghaven terwi.l de muziek doorloopt2 De handelingsmuziek is begeledingsmuziek geworden2 De muziek eent hier de twee acties2 Dat wil zeggen dat de muziek ons vertelt dat de dramatische handeling doorloopt en dat de acties parallel verlopen2 !egeleidingsmuziek wordt aangevuld met handelingsmuziek% waarbi. de begeleidingsmuziek doorloopt en uiteindeli.k handelingsmuziek wordt2 ,rassed &"". ark 7erman 8e horen eerst begeleidingsmuziek2 3nd&% de dirigent% pikt de trombonist thuis op en ri.dt op zi.n iets naar een repetitie van de brassband2 ,i. neuriet de muziek die we ook horen als begeleidingsmuziek2 ,et neuri+n is handelingsmuziek en de muziek van de brassband is begeleidingsmuziek2 8e begri.pen per ect dat hi. deze muziek in zi.n hoo d hoort2 De muziek is pittig en hee t een komisch karakter2 Plots zitten we midden in de repetitie waarbi. de muziek naadloos doorloopt2 #p dit ogenblik wordt de begeleidingsmuziek handelingsmuziek2 Verschil met de vorige voorbeelden is dat het neuri+n wordt toegevoegd2 ,et samenvallen met de begeleidingsmuziek is een set up naar de repetitie2

E2

G2

15

16

N2

!egeleidingsmuziek waarbi. het li.kt also !ill& de muziek hoort2 Vervolgens kri.gen we de bron van de muziek te zien% zi.nde de ilm Top ,at met Fred 3staire2 ,ill( $lliot. Stephen 8aldr( !ill& hoort precies Top ,at van Fred 3staire en danst er dusdanig op2 Vervolgens zien we de zwart beelden van de ilm2 Deze ilmbeelden verwi.zen naar het cinema bezoek2 3ctie in overeenstemming met muziek2 Dit sluit aan bi. vorige uitwerking% alleen bli. t de muziek begeleingsmuziek2 ,andelingsmuziek kri.gt een bi.horende orchestratie% en wordt dus aangevuld door begeleidingsmuziek2 ,ill( $lliot. Stephen 8aldr( !ill& speelt aarzelend enkele noten op de piano2 8e kri.gen een orchestratie die er bi.past en de emotionaliteit verhoogt2 ,andelingsmuziek wordt handelingsmuziek T begeleidende orchestratie en wordt terug handelingsmuziek The ,ridge over the !iver *9ai. 8avid Lean De Engelse kri.gsgevangenen in een Dapans werkkamp komen aangemarcheerd2 3ls protest tegen de werkomstandigheden luiten ze de Q4olonel !oge& -archR2 Dit is handelingsmuziek2 Plots kri.gen we een orchestrale begeleiding2 8e merken duideli.k dat dit de emotionaliteit verhoogt en de sc*ne kri.gt een verheven episch karakter2 8anneer tegen het einde de orchestratie wegvalt% komen we opnieuw in de realiteit2

@2

O2

Colonel Bogey March From Wikipedia, the free encyclopedia The IColonel 7oge+ "arc I is a popular march that was written in ?A?E b& =ieutenant F2 D2 $icketts '?OO?" ?AEG(% a !ritish militar& bandmaster who was director o music or the $o&al -arines at Pl&mouth2 )ince at that time service personnel were not encouraged to have pro essional lives outside the armed orces% $icketts published I4olonel !oge&I and his other compositions under the pseudon&m /enneth 3l ord2 )upposedl&% the tune was inspired b& a militar& man and gol er who whistled a characteristic two"note phrase 'a descending minor third interval( instead o shouting IForeUI2 It is this descending interval which begins each line o the melod&2 ,oge( is a gol ing term meaning one over par2 The sheet music was a million"seller% and the march was recorded man& times2 I4olonel !oge&I is the authorized march o The /ingCs #wn 4algar& $egiment '$434( o the 4anadian Forces2 -an& humorous or satirical verses have been sung to this tune0 some o them vulgar2 The English Juickl& established a simple insulting use or the tune% where the irst two s&llables were used or a variet& o rude e:pressions% most commonl& I!ollocksI% then ollowed b& I222and the same to &ou2I The best known% which originated in England at the outset o 8orld 8ar II% goes b& the title I,itler ,as #nl& 1ot #ne !allI2 3 later parod&% sung b& schoolchildren in the >nited )tates% is called I4ometI% and deals with the e ects o consuming a popular brand o household cleanser2 The Bridge on the River Kwai The English composer -alcolm 3rnold added a counter"march or use in the ?AG@ dramatic ilm The ,ridge on the !iver *9ai. which was set during 8orld 8ar II2 3lthough the vulgar l&rics were not used in the ilm% !ritish audiences o the time ull& understood the subte:tual humor o I,itler ,as #nl& 1ot #ne !allI being sung b& prisoners o war2 !ecause the tune is so identi ied with the ilm% man& people now incorrectl& re er to the I4olonel !oge& -archI as IThe $iver /wai -archI2 'In act% 3rnold used this name or a completel& di erent march that he wrote or the ilm2( !ecause the ilm concerned prisoners o war being held under inhumane conditions b& the Dapanese% there was a minor diplomatic lap in the late ?A@Ls when the I4olonel !oge& -archI was pla&ed during a visit b& the Dapanese prime minister to 4anadaVcitation neededW

16

17

Sir Malcolm Arnold towers among the premier British composers o the 20th cent!r"# $he a!thor o nine s"mphonies% 17 concertos% and 132 ilm scores% chie among them the Academ" Award&winning $he Bridge on the 'i(er )wai% his adherence to tonalit" and melod" positioned him in star* opposition to pre(ailing m!sical tastes% and he remains a critical lightning rod% championed +" admirers or his pop!list sensi+ilities and decried +" critics or the same reason# Born in ,orthampton on -cto+er 21% 1921% Arnold st!died (iolin as a child# A ter witnessing a .o!is Armstrong concert% the 12&"ear&old +ecame o+sessed with /a00% and its energ" and spirit wo!ld pro o!ndl" shape his own m!sic thro!gho!t his pro essional career# Armstrong also inspired Arnold to adopt the tr!mpet% and at 16 his (irt!osit" res!lted in a scholarship to .ondon1s 'o"al 2ollege o M!sic# 3hile in school he reg!larl" moonlighted with .ondon&area orchestras% and in addition to tr!mpet% he also st!died composition !nder###

A2

,andelingsmuziek stopt en er komt plots begeleidingsmuziek2 Plots stopt de begeleidingsmuziek en kri.gen we opnieuw de handelingsmuziek uit het begin2 Silence o" the Lambs. J. 8emme ,annibal =ector luistert naar klassieke muziek2 8anneer hi. de twee cipiers aanvalt kri.gen we harde muziek die enerzi.ds zi.n ps&chische toestand uitdrukt% de sc*ne geweldadiger maakt en tegeli.kerti.d gee t de drastische verandering in de muziek aan dat er in hem ook iets drastisch verandert2 #p het einde luistert hi. opnieuw naar de muziek also er niks gebeurd is2

Case #nce upon In 3merica% )ergio =eone -uziek Ennio -orricone ?2 B2 K2 E2 !egeleidingsmuziek wordt handelingsmuziek 8e herkennen de melodie en weten dat het handelingsmuziek is ,andelingsmuziek% dezel de melodie gespeeld door een orkest in andere conte:t ,andelingsmuziek% dezel de melodie door de stri.kers2 ;aadloze overgangen van begeleidingsmuziek naar handelingsmuziek en andersom2

17

18

7espre(ing documentaire over 7ernard Herrmann Film hee t muziek nodig2 Theater en televisie niet2 ,errmann begon als che d6orchestre bi. de radio2 QFilm probeert meer dramatisch te zi.n dan het leven2R #rson 8elles2 De muziek van !ernard ,errmann voegt hier per ect bi. aan2 #verdreven dramatisch2 Een zware intensiteit en ma:imum e:pressiviteit2 ,errmann had zo z6n eigen idee+n over klankkleur2 ,i. vond dat de ,oll&wood sti.l teveel vibrato gebruikte2 7el ga hi. de voorkeur aan een donkere kleur0 bassen en tuba6s% instrumenten met een sonore klank2 ,i. had veel gevoel voor de klankkleur ,et was niet echt vernieuwend% maar wel heel t&pisch voor ,ermann2 Intellectuele benadering H via de muziek wist het publiek wie de slechte was en o het om een Engels schip gaat2 Een verstandeli.ke boodschap aan het publiek2 !enn& had echter een emotionele )enadering2 ,ermann richt zich niet tot het verstand% maar tot het gevoel2 De muziek gee t de woede weer van het personage zonder de sc*ne uit te beelden2 ,i. schiep een klank die n werd met de ilm Europese gol % -idden europees% -a: )teiner% Dimitri Tiomkin H 1oede ilmmuziek is geen opeenvolging van melodie+n % maar eerder een cre+ren van atmos eer2 De gevoelens van het publiek bespelen2 Voorbeeld van 4ape Fear T&pisch ,ermannH heel weinig materiaal2 -en koos gemakkeli.k voor een simpel motie 2 Dan vergeet men het thema niet snel2 Dat prent zich in de hersens2 7ie vgl2 met de Gde s&m onie van !eethoven2 ,et gaat niet om een mooie melodie te schri.ven2 ,et gaat om wat .e doet met het materiaal als .e het hebt2 Tonalitiet gee t rust2 ,ermann gebruikt parallelle reeksen van tertsen die nergens naar leiden2 !enn& gebruikte heel korte muzikale cellen2 ,i. gebruikte veel het herhalingsteken2 1reep veel terug naar repetitieve elementen2 ,erhaling herhaling herhaling2 ,i. was allesbehalve subtiel2 Integendeel H hi. stond bekend voor het S/nock &ou outRthema2 ,i. was een krak in het punctueren van de dialogen 'transparantie(2 1rote bewondering voor !artok en Ives2 -uziek is wezenli.k voor ilm2 !enn& was een romantisch iguur% in de betekenis van onderhevig aan hevige emoties2 ,itchcock daarentegen was het tegenovergestelde% koel !rits2 ?ANL Ps&cho @de cord% compe:er dan Kde0 obsessieve sound% komt alsmaar terug2 Publiek verwacht rust en kalmte% maar kri.gt dit niet2

18

19

K shotsH meis.e ri.dt in auto% shot voorruit% achteruiki.kspiegelH T de muziek de muziek maakt de sc*ne2 De voelt dat er iets dramatisch gaat gebeuren2 !reuk tussen ,itch en !enn& Druk van studio6s om popmuziek te gebruiken2 Enorme invloed van !enn&6s muziek aan het succes van de ilms2 #ri+nt E:press% trein des doodsU De ilm zou het begeven onder de muziek2 Ta:i Driver% muziek is de ps&chologische basis van de ilm2 De muziek stopt niet en raakt .e emotioneel en ps&chologisch T+pisc voor Hermann Emotionele benadering% richt zich tot gevoel en niet tot verstand2 /orte thema6s die hi. eindeloos herhaalt ;iet subtiel% maar muziek zeer nadrukkeli.k aanwezig2 1ee t de voorkeur aan lage tonen 1ebruikt veel atonalitiet% dit creXert onrust en spanning2

19

20

Documentaire over Ennio "orricone ,i. is de uitvinder van het hedendaagse arrangement Vandaar zi.n talent om heel snel te werken2 -aakt gebruik van omgevingsgeluiden% bv t&pemachine E:perimenteerd gaat met instrumenten2 ,i. wil het ma:imaal dramatisch e ect van een instrument benutten% Voorbeeld gitaar uit QFor a ew dollars moreR !ertolucciH -uziek wordt bi.na visueel in de ilm2 ;iet te inegwikkeld% tonaal% =eone gee t meer ruimte aan de muziek dan andere regisseurs2 1oede ilmmuziek is muziek die .e hoort2 -eningsverschil Passolini dur de al wel eens bestaande muziek op een bepaald scene te plaatsen2 -aar -orricone was het er niet mee eens2 ,i. zei% de muziek past misschien wel heel goed bi. die sc*ne% maar stilistisch past ze niet bi. de soundtrack% bi. het geheel% bi. deklankkleur van de ganse ilm2 Problemen bi. componeren zi.n anders dan bi. vri. componeren -ontage% verhaal domineren Eerst moet .e het verhaal% de beelden en de bedoeling van de regisseur begri.pen2 Dan pas kan .e beginnen componeren2 De muziek voor ;ovecento bevat enkele mogeli.ke nationale h&mnes voor Itali+2 1ing terug naar populaire muziek% volksliederen% dook in Verdi% De thema6s zi.n de ziel van de ilm 4omponeert goed en is goed aan de mengta el2 ,i. is de meest preciese componist% bi.na mathematisch2 ,i. probeert elkens iets nieuw te cre+ren met klanken2

20

21

Originele muzie( en repertoire muzie( 8anneer men muziek toevoegt aan beelden kan men kiezen om bestaande muziek 'repertoire( te gebruiken o om nieuwe muziek 'origineel( te laten componeren2 -epertoire muzie( De keuze voor bestaande muziek kan gebaseerd zi.n op de identi icatie met het thema0 o door het cre+ren van een nieuwe betekenis% o omwille van andere redenen2 In veel gevallen is het zo dat de muziek 'uiteraard( niet gecomponeerd is voor een bepaalde seJuentie% maar dat de seJuentie geYnspireerd is door de muziek2 # bli.kt dat die muziek wonderwel past bi. die sc*ne en toevoegt wat men zoekt2 6i)rar+ music Een derde mogeli.kheid is Ilibrar&I muziek o Imuziek per meterI2 Er bestaan 4d6s met muziek speciaal gecomponeerd voor bepaalde omstandigheden2 !V0 spanning% lie dessc*ne% triestheid%222 ,oudt rekening met het eit dat bi. bestaande muziek auteursrec ten moeten betaald wordenU Originele muzie( De keuze van de componist bepaald al grotendeels de klankkleur2 )amenwerking en kennis van muzikale begrippen en mogeli.kheden zi.n hierbi. vereist2 ,et is belangri.k dat de regisseur zel goed weet wat hi. wil en dat hi. het kan overbrengen2 # wel wordt de muziek op voorhand gecomponeerd o wel maakt de componist de muziek nadat hi. de beelden hee t gezien2 In veel gevallen loopt dit parallel en kri.gt de componist tussendoor al rushes te zien om de s eer te voelen2 !elgische componisten H Frederik Devreese% Dirk !ross% 8im Dewilde% 3rno% $a&mond Van het 1roenewoud% #zark ,enr&% )teve 8illaert% 222 Temp trac( H Een regisseur kan ti.dens de opnames reeds bestaande muziek gebruiken en aan de componist vragen om iets soortgeli.ks te schri.ven2 ,et gevaar bi. temp tracks is groot dat men uiteindeli.k toch kiest voor de bestaande muziek% omdat men er zo vertrouwd mee is geraakt2 Dit kan de samenwerking met een componist bemoeili.ken2 QIn 3lien zitten B sc*nes waarin de ti.deli.ke score in de ilm is gebruikt2 In de sc*ne waarin de cocons opengaan en de personages wakker worden uit de h&perslaap% hadden ze mi.n muziek uit Freud als temp track gebruikt2 Iedereen vond het prachtig% maar ik vond het vreseli.k2 ,et werkte helemaal niet2 Ik schree een heel mooi stuk voor die sc*ne en ze hebben besloten de muziek van Freud te kopen2 7e waren verlie d geworden op de temp track2 7e namen ook de s&m onie uit Freud en gebruikten die voor de a titeling2 8at ik schree werkte voor hen niet2 Ik wilde de muziek van Freud er niet in hebben2 ,et was geen prettige ti.d0 de muziek werd door elkaar gehusseld en verplaatst2 ,et is niet de muziek die ik heb geschreven en er is veel uit weggelaten2R Dohn 1oldsmith2

21

22

Illustrerende muzie(* muzie( in contrapunt en s+nt ese muzie( /% Illustrerende muzie( 8anneer de auditieve betekenis identiek is aan de visuele boodschap% dan kunnen we spreken van illustrerende muziek2 De muziek onderstreept en benadrukt de dramatische actie2 Vb2 !i. een spannende sc*ne kri.gen we spannende muziek0 bi. een m&sterieuze sc*ne kri.gen we m&sterieuze muziek% bi.een triestige sc*ne triestige muziek% enz2 Deze toepassing van muziek is het meest gebruikeli.k2 De enige bedoeling van dit soort muziek is het emotioneel klimaat intensi i+ren2 De muziek voegt niks nieuws toe2 Integendeel% de kans bestaat dat ze het realistische karakter van een sc*ne ondermi.nt2 0% "uzie( in contrapunt 8anneer de betekenis van de muziek tegenovergesteld is aan de inhoud van het beeld% opent er zich een ri.kdom aan interpretaties% connotaties% betekenislagen% etc2 !elangri.k is op te merken dat muziek in contrapunt een grote eenheid tussen beeld en muziek tot gevolg hee t2 -eestal kan .e achtera de muziek niet meer wegdenken van die sc*ne% .uist omdat ze zo unctioneel is2 De muziek is in dergeli.k geval even belangri.k als het beeld en mag wel degeli.k opvallen2 5oor)eelden Dr# Strangelove van Stanle$ %u"rick Eindsc*ne% I8eCll meet againI met beelden van ontplo ende atoombommen2 I8eCll meet againI is eigenli.k een lie deslied.e van ti.dens de eerste 8#% dat gaat over een soldaat die naar het ront vertrekt2 A Clockwork &range van Stanle$ %u"rick )c*ne waarin een vrouw ineen wordt getrapt op het nummer IICm singing in the $ainI 'lue (elvet van David )$nc Een soortgeli.ke sc*ne vinden we terug in deze ilm wanneer het hoo dpersonage in elkaar wordt geslagen door Dennis ,opper en zi.n vrienden2 >it de autoradio klinkt het nummer CIn dreamsC van $o& #rbisson2 Een vrouw danst wulps op het dak van de wagen2 #ok hier is het nummer eigenli.k een lie deslied.e2 -aar Dennis ,opper gebruikt het nummer om in de geest van de .onge man te kruipen2 De woorden kri.gen een nieuwe betekenis2 Reservoir Dogs* van +uentin Tarantino Vroli.k wi.s.e terwi.l een man zi.n oor wordt a gesneden2 ,err$ -ielding over *T e .ild 'unc * van Sa/ Peckingpa II did an aw ul lot o pulling the other wa& in The 8ild !unch% o working against what &ouCre looking at2 ThereCs a tremendous amount o right down Dewish"-e:ican schmaltz in the score0 I mean% i &ou listened to that score and didnCt see the picture% &ouCd think it was a love stor&2I ')ight and )ound% oct CAG% pag2BO2( Strangers on a Train van 'l"red 7itchcock

22

23

1% S+nt ese muzie( Tussen illustrerende muziek en muziek in contrapunt is er nog een ri.k spectrum aan betekenismogeli.kheden2 8anneer de muziek een s&nthese maakt van de inhoud van het beeld en er haar eigen idioom aan toevoegt% spreken we van s&nthese muziek2 !v2 De ilms van Fellini tonen een aparte wereld met muziek van ;ino $ota% die met zi.n muziek een eigen dimensie% een eigen s eer gee t aan de beelden2 Een toegevoegde waarde2 # muziek die het innerli.ke van het personage probeert weer te geven2 2% 7e angpapiermuzie(* supermar(tmuzie(? -uziek omwille van de muziek% ongeYnspireerd% zel s storend H is behangpapiermuziek2 Ten alle ti.den verbodenU Opgepast 8anneer de muziek overillustreert% hoegenaamd ongepast is% oninteressant% zel s eerder storend werkt% de muzikale onkunde van de regisseur aantoont% dan is het beter de muziek achterwege te laten2

23

24

En(ele opmer(ingen ,ilmmuzie( moet naar andere middelen gri.pen% vormen gebruiken% die ook bi. onbewuste toehoorders en ook de muzikaal niet opgeleide ki.kers% betekenissen kunnen overbrengen2 De pseudo s&m onie% die in de meeste ilms tot de NLer .aren gebruikt werd% had meerdere oorzaken2 /% De meesters van de romantiek werden geYmiteerd en het gestimuleerd kleinburgerli.k gevoel geconserveerd2 Volhouden aan het klankri.ke en de ri.ke harmonie van de muziek2 0% Een andere oorzaak is bi. de componisten zel te zoeken2 Praktisch alle in de .aren KL werkzame en beroemde componisten zi.n in de vroeg romantische traditie opgegroeid2 !V2 "a@ Steiner hee t gestudeerd bi. .ustav "a ler2 !V2 Dimitri Tiom(in bi. .lazunov 'Petersburg( en 7usoni ,ranz 9a@man studeerde in Dresden en !erli.n2 Ni(los -ozsa in =eipzig2 'lfred Newman en David -as(in waren leerlingen van 'rnold Sc An)erg% Eric 9olfgang :orngold was een 9agner"epigoon en werkzaam in 8enen als oppercomponist2 3l deze componisten werden metterti.d routiniers die steeds met dezel de tendens verderwerkten2 1% Daarnaast zat het studios&steem zo in elkaar dat de studio beschikte over een schare van gespecialiseerde muzikanten2 En zowel uit het oogpunt van tewerkstelling en uit prestige% moesten deze studio"orkesten% met hun dirigenten% solisten enz2% uiteraard zoveel mogeli.k benut worden2 Pas vana de aanvang van de .aren SNL werd met de algemene val van ,oll&wood% de s&m onische studio"orkesten opgedoekt en werd de muziek geval per geval bekeken2 Een hulpmiddel voor de componisten waren de brede variatiemogeli.kheden van de orkestmuziek om ti.d o stilte op te vullen2 #ndramatische seJuenties met aanzwellende ortissimo6s oppeppen2 Daarentegen moest achtergrond op het onderbewuste werken% atmos eer scheppen% niet opvallen2 Een ergerli.k overbli. sel uit de ti.d van de stille ilm is de zogenaamde -icke& -ousing0 de muziek verklankt dat wat in de ilm van moment tot moment getoond wordt Documentaire over Eric 9ofgang :orngold

24

25

,uncties van muzie( in film Deze opsomming is slechts een summier overzicht2 $egisseurs en componisten verleggen voortdurend grenzen en proberen nieuwe betekenissen uit2 #uverture2 De muziek die ti.dens de begingeneriek wordt gespeeld gee t aan wat voor soort ilm het is2 ) eer bepalen2 -uziek kan een s eer cre+ren2 ,ectisch% rustig% romantisch2 )panning cre+ren Emotioneren Ti.dskader weergeven Eenheid tussen verschillende sc*nes cre+ren2 ,umoristisch e ect beogen '-icke& -ousing( Versterkt de schrikreactie

25

26

T e ,unctions of ,ilm "usic )+ 8air Oppen eim

-ne o the essential elements needed in the prod!ction o a ilm is the composition o ilm m!sic# 4n ort!natel"% the ma/orit" o people who re5!entl" (isit their local theater don1t *now what a ilm score is% let alone what its !nctions are% which is strange% as a score is o ten noted +" its strong de inition o the ilm#

4oncerning the e ect o the ilm score on a ilm% 4ar&l Flinn writesH )icture and track. to a certain degree. have a composition o" their o9n but w en co/"ined t e$ for/ a new entit$# Thus the track becomes not onl( a harmonious complement but an integral inseperable part o" the picture as 9ell. )icture and track are so closel( "used together that each one "unctions through the other. There is no separation o" : see in the image and : hear on the track. :nstead. there is the : "eel. : e;perience. through the grand total o" picture and track combined. 36linn. <=5 The most common misconception concerning ilm scores is that the& are songs used in a ilm2 )uch songs are reall& known as the ilmCs soundtrac(% while the orchestral music composed or used in a ilm is a ilm score% whether it was originall& composed or the ilm or used in another conte:t previousl&2 The ocus o this paper will be on the ilm score% rather than the ilm soundtrack2 3 ilm score can have a variet& o unctions in a ilm% T e functions t at a particular score will ave in t e film is dictated )+ t e filmBs director2 3 score can use one or sometimes all o those unctions2 'This can actuall& be done% since in a proper breakdown o scenes% ever& scene can technicall& be scored with a di erent unction in mind2( These unctions range rom providing necessar& music to the ilm 'to be e:plained urther in the paper(% defining t e et nicit+* location* and period of t e film* paralleling t e action of t e film* commenting on t e film and adding to scenes* providing emotional focus* and even aving ot er functions outside of t e film2 3ll ilm scores provide their respective ilms with one o these unctions0 even the worst scores% since% though the& do not per ectl& support the ilm% the& are still scored with the intention o providing at least one o those unctions2 #ne o the most important unctions o a score is to provide t e film wit necessar+ film music2 The irst kind o necessar& ilm music is called Isource musicI% which is music that pla&s a ke& part in a scene o a ilm% usuall& being ph&sicall& inserted into a scene% making the characters o the scene aware o it2 The music can be heard or pla&ed b& one o the characters2 1eorge !urt% author o The 3rt o Film -usic% sums up the idea o source music2 ,e writesH Source music is introduced into a scene either visuall( or b( re"erence. We see a dance band pla(ing in a dance hall. or 9e see 3and hear5 a radio or television. :" a person is pla(ing an instrument. singing. or 9histling. 9e see and hear the per"ormer. These sounds are visuall( initiated. :n other instances. the source o" the sound is not sho9n on screen. ' disco s(stem ma( not be seen. but 9e can e;pect to hear one. 3,urt. =>?2@5 3 soundtrack consisting o various songs can assist in providing a simple orm o source music% b& the inclusion o random songs into the ilm at appropriate times% such as those mentioned in the Juote2 This process o inclusion can get more comple:2 3 song can properl& describe a scene with its l&rics2 T e most comple@ t+pe of source music% though% is orchestral music that is composed or the ilm itsel % and is man& times an integral part o the stor&2 3n e:ample in which source music can be essential can be ound in the ?AAN ilm adaptation o Dane 3ustenCs Sense and Sensibilit(2 In the ilm% -arianne Dashwood% has to pla& a piece o music on the piano% since in the ilm% her sister Elinor comments that it is her atherCs avorite piece o music2 8hat is she pla&ing9 8h&% what composer Patrick Do&le composed or her% o courseU

26

27

T e ig est form of comple@it+ to be used b& a ilm score is a score upon which the entire ilm is based2 This is ver& rare% though2 3n e:ample o this is the ?A@@ ilm +lose $ncounters o" the Third *ind% scored b& Dohn 8illiams2 +lose $ncounters o" the Third *ind utilizes a musical motive more overtl& in its plot2 The ive note code b& which contact is made with the e:traterrestrials constitutes the ma.or theme o the ilm 'Darb&% GKE(2 The music is the cru: o the ilm% so without it the ilm cannot stand2 In making contact with the aliens in the ilm% certain variations o the code are used to tr& to make a certain message2 These variations were created b& the composer% who used di erent orchestrations or the code2 This use o di erent instruments% along with a change o octaves which altered the pitch o the notes% assisted in the creation o this musical code2 Though it was onl& a ive note moti % those notes had to be believable as a code% and it was the composerCs .ob to arrange the music accordingl&2 #ther orms o necessar& music are t e opening credits and c aracter t emes o a ilm2 These pieces o music must parallel the action on the screen well% because those sections o ilm and music are to represent what the stor& is about and who the characters are2 Star Wars '?A@@( obviousl& couldnCt use silence or its opening credits2 It needed a grand opening title to match the large"sized introduction that glided across the screen% and needed to establish an atmosphere o adventure2 T is need for matc ing music wit t e visuals applies to the musical themes written or the characters as well2 ;ot all ilms need them% but when the characters are true icons o good and evil% as the& are in Star Wars% emphasis is necessar&% as it presents another level o identi ication or those characters2 3 unction o scoring which provides a touch o realism or the action on the screen is the scoreCs identification of t e et nicit+* location* and period of t e situation or c aracters on t e screen 2 The eas& wa& out o this di icult task o matching a particular st&le is simpl& to take an e:isting piece o music that correctl& represents or de ines that period or location2 This would properl& solve all problems and the composer wouldnCt have to li t a inger2 The opposite% and clearl& more di icult case% would have the composer create original music that retain the st&le o those similar e:isting pieces o music2 4omposing original music that must adapt to a certain st&le reJuires learning or being trained in that particular st&le o music2 This includes the use o proper instruments2 #ne ilm that demonstrates this precise unction o music is ,raveheart '?AAG(% a ilm about a )cottish reedom ighter% which was scored b& Dames ,orner% who used bagpipes correctl& in order to clearl& identi & the location and ethnicit& o the characters o the ilm2 In The 'ge o" :nnocence '?AAK(% Elmer !ernstein composed dances or a great ball% a scene essential to the ilmCs plot2 The music re lected the time period% which was the late nineteenth centur&% and thus the st&le o the dances was appropriate2 #ne o the most common unctions o a score is to parallel t e action of t e film% also known as underscoring2 Instead o the composer taking the general route o composing a suite o music that would represent the mood o an entire scene% heFshe would maintain a frame )+ frame musical matc to t e visuals2 ;ot all current composers are well trained in music theor&% so the& take advantage o the act that paralleling the visuals is a wea( function in t at musicall+* it gives t e viewer w at is alread+ (nown )+ watc ing2 Its onl& .ob is to tell a viewer what he alread& sees0 development o commentar& on the scene is unnecessar&2 The act that a musical parallel is a weak unction sometimes leads to the creation o a weak score2 3n e:ample o underscoring and its laws can be clearl& understood with the e:ample o The !ock% a ?AAN t&pical action ilm that was so overl& scored that scenes were musicall& indistinguishable rom one another2 Doug 3dams% a writer or 6ilm Score onthl( writes% concerning The !ockH The $ock 9as like a A>B@s action score on steroids. $ver(thing 9as the ,ig oment. The !ock's score a""ected ever( scene this 9a(. There 9as so much music?and such slush(. overl( emotional music?that it eventuall( canceled itsel" out. Which scenes are reall( important to the plotC :t should be obvious. but the music keeps telling us that ever(thing is absolutel( crucial. 3'dams. p.AD5

27

28

)ince this ilm was scored onl& or the purpose o underscoring the action% there was nothing else or the composer to tell us about the ilmCs situations and characters% thus the score resolved itsel b& providing the same output or ever& scene2 In this case% it didnCt work2 It is literall& impossible to distinguish the scenes o the stor& such as victor& or death because all the scenes have been scored in the same bombastic manner2 4ertain composers reJuentl& go out o their wa& to underscore a scene meticulousl&% cue b& cue2 This o ten calls or Juick% luctuating rh&thms that usuall& result in a tradeo % in which case it is at the e:pense o the possible themes which could be included% as well as an& t&pe o structure within the pieces o music2 The t&pe o music through which this is accomplished is atonal% also known as twelve tone music2 3n e:ample o this can be ound in Derr& 1oldsmithCs score to Planet o the 3pes% concerning which% -ark Evans wroteH Jerr( %oldsmith's score "or )lanet o" the 'pes 3A>=B5. notabl( avant?garde "or 7oll(9ood. consists entirel( o" sound e""ects produced b( orchestral instruments. 9ith no melodies in the traditional sense. :nstead. the composer uses clusters o" dissonant chords. comple; nonmelodic rh(thmic passages. and percussive atonalit(. 3$vans. p.A205 3nother wa& o underscoring is to simpl& include a c aracterBs t eme t roug out a scene% which provides the simple underscoring unction o showing whoCs on the screen2 There would be a particular melod& composed that would represent and accompan& the said character throughout the ilm% and would have necessar& variations needed or the di erent scenes2 The most intelligent o unctions or a score is that which comments on a scene% or provides that viewer with additional in ormation or insight into the situation or characters2 This re lects the composerCs intelligence as well as his comprehension o the scene2 There are numerous wa&s in which this is accomplished2 The irst is through an overture2 3n overture% according to general music theor&% is supposed to include all of t e ma>or t emes of a piece of music2 In the conte:t o a ilm% the overtureCs unction does not change much2 It provides a musical introduction and summar+ to a film% and is placed at the beginning o the ilm2 I a snippet o a love theme is heard% or e:ample% the viewer gains additional in ormation about the plot% this speci ic case being that two o the characters all in love2 )ome ilms which act as good e:amples or this idea are uch 'do 'bout /othing '?AAK(% and Superman '?A@O(2 !oth scores o er an overture at the start o the ilm% and include a march and a love theme% thus telling the viewer about the stor&2 In Superman% the march included within the overture hints that )uperman is the hero and will do battle with his enemies2 In uch 'do 'bout /othing% the love theme in the overture alludes to the romance that 4laudio and ,ero will have2 !oth o the a orementioned ilms have a love theme in their overtures% and thus alert the viewer to upcoming plot changes2 8hat would Ja9s be like without its two note moti that acts as oreshadowing o the coming shark9 3nother e:ample o commentar& through a score is the scoreCs abilit& to descri)e a location2 This commentar& is needed% since certain scenes% usuall& landscape shots% arenCt descriptive in terms o the stor&Cs mood or plot% since% in those scenes% there are no characters present2 3n eas& e:ample is ?AAECs Legends o" the 6all% whose score was composed b& Dames ,orner2 The opening scene in which there is a panning shot o the landscape clearl& shows the locationCs stunning beaut&2 8ere it to be a silent shot% there could have been some doubt about the beaut&% which would lead to a misinterpretation that the scene e:pressed loneliness2 Thanks to the sweet melodies provided b& the strings% the viewer can be sure that the scene represents beaut&2 3nother e:ample can be ound in The )hantom '?AAN(H &ne o" m( "avorite musical moments in the "ilm is a transition shot o" A>0@s /e9 Eork 9hich is scored 9ith a length( burst o" Fungle?drum primitivism. clearl( indicating that the urban landscape is the real

28

29

Fungle here. :t's amazing that this sort o" commentar( 9ould make it into a simple adventure "ilm. 3,ond. p.115 This t&pe o commentar&% without a doubt% proves that the musical score can be comple: and intelligent% not .ust due to well thought out orchestrations% but through its social messages as well2 -ark Evans writes about this similarl& that I4omposers place great value upon these opportunities to add an e:tra dimension to a scene2 It is a challenge that is e:clusivel& theirsI 'Evans% p2BB?(2 C aracter development can be shown not onl& on the screen% but through the music as well0 it is another e:ample o a scoreCs abilit& to comment on a ilm2 In Star Wars '?A@@(% Dohn 8illiams scored the theme or =uke )k&walker% an ine:perienced &oung adult% b& using vigorous orchestrations 'to re lect upon =ukeCs &outh( with particular emphasis on the strings to give the theme a sense o hope and innocence2 !& the ilmCs end% when =uke overcomes the odds against him and becomes the hero% his theme is orchestrated with trumpets and presented as a march2 This e:presses his maturit&% newl& ound con idence% and strength2 It was a clear that the score Dohn 8illiams composed with conve&ed this new dimension o development b& correctl& ollowing the plot2 3nother strong unction o a ilm score is its abilit& to generate an emotional response from t e viewer w ile eCs e is watc ing a film2 It assists in intensi &ing or rela:ing the pace o the ilm2 This is such a in luential unction% that some critics believe it to be the onl& one2 These critics believe that the emotional response that a score generates rom a viewer is also able to provide the ilm with other musical unctions as well% since all music% whatever its other unctions are% inherentl& presents emotion% because that is its nature2 This view is acceptable% since man& o the other unctions% when used in the ilm% do indirectl& produce a vast scale o emotion rom the viewer2 Earle ,agen comments on this idea% statingH IThe sole purpose o it being there is that &ou eel the necessit& o heightening the emotional stakesI ',agen% ?@K(2 This is most e ectivel& done through a variet& o speci ic orchestrations2 )trings emphasize romance and traged&% brass instruments emphasize power and sorrow 'when used in solos(% and percussion heightens the suspense2 Film music has unctions outside o the ilm as well2 )cores are reJuentl& created b& composers in the orm o concert suites% so that the& can be listened to privatel& at home% or in a concert itsel 2 )oundtracks% on the other hand% are a million dollar industr&2 4ertain popular singers are hired or the speci ic purpose o writing Itop o the chart hitsI in order to make large album sales2 Film producers% though previousl& naive about the possible inancial success o a soundtrack album were Juick to catch on2 $o& Prendergast illustrates this historical occurrence with a ine e:ampleH IThe impact o the success o TiomkinCs song to 7igh /oon on a inanciall& strapped ilm industr& was immediate2 Producers saw in the success o CDo ;ot Forsake -e #h -& DarlingC a means o making additional mone& rom their ilmsI 'Prendergast% p2?LK(2 E:ecutives were soon pleased with the results o the ollowing &ears% as the idea o a song or a ilm pleased music ans2 #ne can easil& understand the course this idea took% being that when a concept catches on with the public% it is alwa&s e:ploited b& ,oll&wood e:ecutives2 $o& Prendergast e:plains this ,oll&wood concept that Imore is betterI in the ollowing paragraphH atters became 9orse in A>=B 9ith the success o" the "ilm The %raduate. 9hich contained a string o" Simon and %ar"unkel pop tunes. /o9. it seemed. not one pop tune 9as enough; there must be a collection o" pop tunes 9hich. incidentall(. create a nice record album. 3)rendergast. A<B5 The ilm scoreCs various unctions in supporting a ilm do not necessaril& save a bad ilm rom harsh criticism regarding poor acting and a horrible script0 the& canCt2 This act establishes the ine line which separates a score rom being an integral part o the ilm% or a supporting actor2 Though it varies with each ilm% this idea shows that a score cannot Juantitativel& have the same in luence on a ilm as other ma.or actors o production can% such as an actor or a screenpla&2 3 ilm score can be composed
29

30

per ectl&% since I orm is dictated% more o ten than not% b& the taste and musical imagination o a workCs creatorI 'Evans% B??(2 ;evertheless% the director o ten has the inal sa& in how he wants the score to be done2 This sometimes ruins a score2 The right directors% those that have some musical background or at least a vision o some sort% can make a ilm score per orm per ectl& with its ilm% emotion and all2

30

31

De #uverture Dit betekent letterli.k opening2 Vana het begin% vanbi. de eerste beelden% vana de eerste noten moet de toeschouwer weten wat hem te wachten staat2 ,i. moet duideli.k gemaakt worden o het een thriller o een romantische komedie wordt2 Ti.dens de eerste minuten van de ilm is het de bedoeling dat de ilmmaker aan het publiek duideli.k maakt welk soort ilm 'genre( zi. mogen verwachten2 Daarnaast moet hi. er in slagen de aandacht van de toeschouwers zo snel mogeli.k beet te hebben2 ,et is dikwi.ls de muziek bi. de generiek% die het publiek in ormeert over het genre van de ilm2 3 wezigheid van muziek ti.dens de generiek is een welbepaalde keuze2 )tilte hee t immers een sterke dramatische intensiteit2 ,et voorspelt over het algemeen bekli.vende momenten0 te vergeli.ken met de uitdrukkingHCstilte voor de stormC2 De generiekmuziek kan CthematischC o Cniet"thematischC zi.n2 De muziek is thematisch in zoverre dat de themaCs die gepresenteerd worden% verder in de ilm ontwikkeld worden en opnieuw te horen zi.n 2 De muziek is Cniet"thematischC wanneer de muziek verder in de ilm niet meer voor komt2 8anneer de muziek CthematischC is% ontleent zi. haar gebruik aan de opera2 De generiek neemt dan de plaats in van de CouvertureCH op een bondige wi.ze 'enkele maten( worden de meeste themaCs die in de ilm voorkomen% voorgesteld2 Een variante op het begrip CthemaC is de muziek die ti.dens de generiek allusie maakt op het Cthema van de ilmC2 Deze associatie hee t een sterk intellectueel karakter en zal niet door iedereen alsdusdanig begrepen worden dan wel intuYtie aangevoeld worden2 'drian #o nston H CDe gebruikt de muziek allereerst om een bepaalde s eer op te roepen2 3ls de titels verschi.nen% probeer .e in de eerste tien seconden al een samenvatting te geven van de stemming van de ilm2 Dat is eigenli.k gewoon een ouderwetse ouverture2 Daar hoe .e dan het komende hal uur o uur niet meer op terug te komen% maar het gee t wel een indicatie van wat er gaat gebeuren2 3lso .e tegen het publiek zegtH Cvanavond gaan we naar zoCn ilm ki.kenC2 3ls het publiek dat hee t geaccepteerd dan hoe t het zich verder ook geen zorgen te maken over de richting die de ilm op gaat2 En dan kun .e vervolgens proberen het publiek te laten vergeten waar het vandaan komt% het in deze ruimte laten unctioneren als een eenheid die emoties en gedachten deelt26

31

32

5oor)eelden Ouverture$ 0an attan van .ood$ Allen1 /et /u2iek van 3eorge 3ers win T e .ild 'unc van Sa/ Peckingpa 1 /et /u2iek van ,err$ -ielding CThe opening shoot"out% which included the title seJuence% presented comple: problems2 The !unch ride into )tarbuck in arm& uni orms% leading the audience to believe the&Cre Cgood gu&sC2 !ut within minutes the& unseathe their guns% rob the railroad o ice and blow awa& innocent townspeople as the& escape2 The main title music is in a cadence in ??"time2 The music sets &ou up or the le t turn2 It was a Juestion o understatement22 It hints to the audience that something Cs wrong% but not what2 I the music is too obvious and tells the audience thatthings are not what the& seem to be% then when ,olden walks in that railroad o ice and sa&s% Ci the& move% killCemUC the& ainCt gonna be shocked at all2 I want the audience to think that the !unch is reall& the cavalr& coming through% although there are one or two strange things about it2 !ut there is a hint that somethingCs wrong rom the outset because the shot o the children pla&ing with the ants and the scorpions is a sickie2 Thats a ver& signi icant piece o allegorical in ormation% which there is no wa& to clari &2222C Samengevat Een ouverture kan de volgende uncties hebbenH De aandacht van het publiek trekken2 De speci ieke s eer waarin de ilm zich a speelt weergeven 2 8eergeven welk genre van ilm we mogen verwachten2

Sfeer )epalen -uziek vertolkt het onzegbare2 Voorbeelden Paris1 Texas van .i/ .enders4 /et /u2iek van R$ Cooder De muziek is niet opdringerig en toch voel .e de muziek2 De muziek cre+ert de s eer van de ilm2 "uzie( als ti>ds(ader -uziek kan mee het ti.dskader van een ilm bepalen% verduideli.ken2

32

33

-icke& -ousing -icke& mousing id de komische imitatie van de bewegingen van een personage op de geluidsband2 -icke& mousing is de klassieke begeleiding voor animaties waarbi. de actie op het scherm vertaalt wordt in gierende crescendoCs en opgewonden tromgero el Q-icke&"mousingI is de wat oneerbiedige term uit de hoogti.dagen van de stomme ilm om muziek aan te duiden die direct akoestisch vertaalt wat op het scherm gebeurt2 ,et was vaak cartooneske slapstickmuziek die in de hoogste versnelling achter de schokkerige beeld.es aanraasde2 De muziek verandert bi.na onophoudeli.k van ritme% tempo% sti.l en orkestratie2en orkestratien orkestratieverandert
bijna onophoudelijk van ritme, tempo, stijl

Sullivan5s Travel van Preston Sturges Dit is een van de mooiste en duideli.kste voorbeelden van -icke& -ousing2 Stardust van 0att ew (aug n 8anneer de .onge man voorbi. de muur wil% wordt hi. tegengehouden door een oude man met een stok2 De muziek accentueert heel duideli.k het gevecht2 Pirates of t e Cari"i6n1 At .orld!s 7nd van 3ore (er"inski met muziek van ,anz 7immer T e 8nfor/er van ,o n -ord met muziek van -a: )teiner C" the skirling string igures which ollow the gusts o wind as the& catch the ripped"down poster o Frankie and tumble it along the street2C 'The 4omposer in ,oll&wood% 4h2 Palmer% pag2 K?( Stagecoac van ,o n -ord Casino van 0artin Scorsese 8anneer gangsters het huis van politieagent beschieten weerklinkt een muzieknummer dat klinkt als het geratel van een machinegeweer2 G&nce 9pon a (a/pireH% gerealiseerd ti.dens de workshop van de Fantastische Film2

Conclusie 8aarom wordt -icke& -ousing in hedendaagse ilms zo weinig toegepast9 #mdat het een onmiskenbaar komisch e ect hee t2 #mdat het een sc*ne ridiculiseert2 De zou kunnen zeggen dat de special e ects de unctie van -icke& -ousing hebben overgenomen2

33

34

Een eid )innen een seDuentie Dood in (eneti6 1 van )# (isconti C#p een avond loopt 3schenbach door de met lampen verlichte en schi.nbaar verlaten conversatiezalen van het hotel2 Plotseling hoort hi. ergens rechts van hem op een hortende wi.ze !eethovens FZr Elise spelen2 3angetrokken door de muziek tre t 3schenbach in een zi.vertrek Tadzio aan die achteloos aan een vleugel zit2 7e ki.ken elkaar strak aan% dan wendt 3schenbach zi.n blik a 2 Tadzio hervat zi.n spel2 FZr Elise was trouwens de eigen keus van de .ongen toen Visconti hem liet plaatsnemen aan de vleugel en hem vroeg iets te spelen2 Toevallig komt op dat moment de hotelgerant voorbi.2 3schenbach gee t lucht aan zi.n geagiteerdheid door de man te vragen naar de geruchten over een cholera"epidemie in Veneti+2 De gerant wui t deze geruchten weg2 ,et is ieder .aar hetzel de% zegt hi. hautain0 uiteraard moet de politie bi. deze hitte bepaalde maatregelen tre en in het belang van de openbare gezondheid% maar er is absoluut geen reden tot bezorgdheid2 Terwi.l de gerant valse gerustheid biedt% klinkt opnieuw FZr Elise% maar dit keer wordt het iets pro essioneler gespeeld0 dit ter inleiding van een lash"back waarin de .onge 3schenbach een bordeel bezoekt waar een prostitu% wier bekoorli.k gezicht.e lauw aan dat van Tadzio doet denken% FZr Elise zit te spelen aan een piano2 ,aar naam% Esmeralda% is dezel de als die van de stoomboot waarmee de oudere 3schenbach naar Veneti+ is gekomen2 ,et meis.e bespot de .onge 3schenbach om zi.n impotentie222 Toen Visconti werd gevraagd o het hem niet was opgevallen dat hi. door TadzioCs pianospel en de bordeelsc*ne naast elkaar te plaatsen misschien zou li.ken te suggereren dat Tadzio en Esmeralda iets hebben% antwoordde hi. dat hi. dit met opzet had gedaan ter benadrukking van de toenemende dubbelzinnigheid van de woordeloze relatie tussen Tadzio en 3schenbach2C >it C=uchino ViscontiC van -2 )tirling% pag BKL

34

35

Het ge)rui( van een t ema In de muziek is een thema de melodie waar het werk mee aanvangt2 2;adat de componist het thema hee t geYntroduceerd% gaat hi. het opnieuw gebruiken% maar telkens een beet.e anders2 In de ene variatie verandert hi. bi.voorbeeld het harmonisch verband o het ritme o de versieringen2 De oorspronkeli.ke melodie bli. t wel alti.d makkeli.k te herkennen2 E7ngrenages van David 0a/et Een vrouw wordt gemanipuleerd door een stel booswichten2 De generiek wordt ondersteund door een C ugueC2 De constructie van een C ugueC is veeleer onderworpen aan strenge regels dan aan inspiratie en s&mboliseert tot in de per ectie een goed geolied mechanisme en een menseli.k gedrag dat zeer logisch te werk gaat2 Een allusie op de manipulatie door de booswichten2 'De ugavorm is een pol& one structuur% meestal opgetrokken vanuit een thematisch gegeven dat% nadat het door de verschillende stemmen is voorgesteld% naar een bekroning zal evolueren% die vaak gekenmerkt wordt door een zo dicht mogeli.ke verstrengeling van thematische inzetten in de verschillende stemmen% stretto genaamd2 EDr# : ivago van David )ean /et /u2iek van 0aurice ,arre )terk thematisch2 =araCs thema wordt al voorgesteld samen met de klankkleur van de balalaika2 'ouverture( E)awrence of Ara"ia van David )ean /et /u2iek van 0aurice ,arre Eveneens sterk thematisch waarin eveneens het epische karakter van de ilm wordt weergegeven2 'ouverture( -aurice DarreHRIk heb geprobeerd een mooi en idealistisch thema voor deze ilm te schri.ven2 Ik vind het belangri.k om een hoo dthema te hebben en daar zoveel mogeli.k variaties op te maken2 De moet het publiek niet storen met te veel thema6s0 dan verdwalen ze2R E&n 3olden Pond De muziek gee t het intimistische karakter van de ilm weer% uitgedrukt door een instrument2 E A River Runs T roug 8t van Ro"ert Redford /et /u2iek van 0ark 8s a/ #ok hier hee t men een orkestrale versie herleid tot een enkel instrument om het nostalgische element tre end te evoceren2 E0ississipi 'urning van Alan Parker !egint met een ;egrospiritual2 9at zi>n de voordelen om een t ema met een eenvoudig motief te ge)rui(enF Een eenvoudig thema is makkeli.k te herkennen2 Een eenvoudig thema onthou .e langer ,et is makkeli.ker om er variaties op te maken2 De kan het makkeli.ker aanpassen aan de lengte van een sc*ne2

35

36

6e 10 +este7 ilmm!0ie* thema8s

Bron9 2inemart -*to+er 2005 6e 10 +este ilmm!0ie* thema8s *ie0en% is niet een(o!dig# :r is 0o(eel goede ilmm!0ie* en el* /aar *omen daar nog eens (i/ honderd nie!we so!ndtrac*s o her!itga(en +i/# 3at maa*t ilmm!0ie* n! goed; <er*oopci/ ers 0o! een criteri!m *!nnen 0i/n% hoewel so!ndtrac*s in ,ederland sowieso niet erg pop!lair 0i/n en daarnaast meestal +eter (er*open omdat de ilm een s!cces was% dan om de m!0ie* 0el # -m ilmm!0ie* te +eoordelen% *i/*en we daarom in de eerste plaats naar hoe de so!ndtrac* wer*t in de ilm# M!0ie* die niet meer doet dan een mooi melodiet/e o actieritme +i/ sc=nes plaatsen% daar he+ /i/ als *i/*er weinig +oodschap aan# >oede ilmm!0ie* daarentegen (er(!lt de rol (an (er+orgen (erteller% door de on0icht+are s eer (an een sc=ne weer te ge(en# Beter dan wel*e acte!r oo*% *an m!0ie* een onderh!idse spanning weerge(en# ?et wordt niet alleen als aan(!lling% maar oo* (aa* als misleiding ge+r!i*t% hetgeen (ooral een dan*+aar instr!ment is in thrillers en grie0el ilms# @n de tweede plaats moet goede ilmm!0ie* als een rode draad door de ilm lopen# 6it +etre*t /e als *i/*er immers ster*er +i/ het (erhaal# Als /e +i/ het naar +!iten wandelen (an de +ioscoop 0o8n thema nog eens nane!riet in /e hoo d% dan is dit misschien wel AAn (an de +este ilmm!0ie* thema8s7 1. E.T. The Extra-Terrestrial: Escape/Chase/Saying Goodbye Met de m!0ie* (an Bohn 3illiams alleen 0o!den we de top 10 al *!nnen (!llen# 3illiams is momenteel een (an de +e*endste ilmm!0ie*componisten ter wereld# Als (aste componist (an Ste(en Spiel+erg en >eorge .!cas% componeerde hi/ memora+ele thema8s en deelde hi/ mee in het s!cces (an al h!n ilms# :en (an de +este en meest ti/dlo0e so!ndtrac*s is :#$# 6e 0owel spannende en a(ont!!rli/*e% als (roli/*e en op0wepende melodieCn +li/(en lang hangen na het horen er(an# De*er e(en memora+el 0i/n de thema8s (an de ilmm!0ie* (oor Schindler8s .ist% 'aiders o the .ost Ar*% Star 3ars en Baws# $och +li/ t het :#$# thema na (elen *eren +el!isteren de !it(er*oren winnaar# 2. Gladiator: The Battle 6e componist (an de0e score is ?ans Dimmer# $erwi/l hi/ twintig /aar geleden nog on+e*end was% is 0i/n so!ndtrac* prod!ctieh!is int!ssen (erantwoordeli/* (oor de m!0ie* (an onge(eer de hel t (an de ?oll"wood *as*ra*ers# Dimmers handelsmer* is een miE (an een s"m onisch or*est en (eel s"nthesi0ers# Met 0i/n s"nthesi0ers maa*t hi/ een soort onderste!nende laag die de or*estrale m!0ie* meer op0wepend maa*t en haar +o(endien een pop!lair e ect gee t# 6at maa*t dat de so!ndtrac*s (an Dimmer (eelal +i/ popm!0ie* ans in de cd&speler +elanden# >ladiator is ongetwi/ eld 0i/n +e*endste wer*% maar hi/ 0ette 0i/n handte*ening oo* onder tal (an andere s!cces(olle ilms 0oals $he .ion )ing% Fearl ?ar+or% $he 'oc*% Mission @mpossi+le en ?anni+al# >ladiator had 0onder Dimmers wer(elende actiem!0ie* en dromerige songs met sopraan .isa >errard nooit het0el de e ect gehad# . !"erican Bea#ty: $ead !lready 6e inho!d (an American Bea!t" 0o! /e *!nnen samen(atten 0oals die (an een *lassie* drama9 een ge0in dat lang0aam !it el*aar (alt# 6it *an /e als componist o(er+rengen door een traditionele dramatische en epische score te componeren# 2omponist $homas ,ewman staat +e*end om 0i/n !nie*e% nogal eEperimentele sti/l waarmee hi/ een +epaalde s eer creCert# 6it doet hi/ door het ge+r!i* (an speciale instr!mentatie en ele*tronische e ecten% waar+i/ hi/ oo* nog met het ritme speelt# 6at 0i/n sti/l wer*t% +ewees hi/ in American Bea!t"# Met instr!menten 0oals ta+las% *im&*im dr!ms% mandola en +an/o% creCert hi/ samen met piano en l!it een so!ndtrac* die de ilm tot een 0warte *omedie maa*t# ,ewman wer*t +i/na alti/d met dwalende perc!ssie en pianoritmes# Men spree*t (an een ,ewmanes5!e aanpa*# ,ewmans m!0ie* geldt 0e*er als (oor+eeld (oor heel wat andere componisten# 6e m!0ie* (an American Bea!t" is na de ilm 0el s een eigen le(en gaan leiden9 de thema8s werden gretig gesampled in pop en trance t!nes# Andere ilmm!0ie* thema8s (an ,ewman die /e 0e*er niet mag missen% 0i/n Meet Boe Blac* en $he ?orse 3hisperer#

36

37 %. Basic &nstinct: The"e 'ro" Basic &nstinct ?et m!0ie*thema (an Basic @nstinct is een (an de meest (erleideli/*e en sens!ele thema8s ooit# ?et thema is don*er% passioneel en +i/na sinister en gee t 0o de erotische en tegeli/* s!spense s eer (an de ilm weer# 6e climaE (an el*e trac* is d!sdanig ge+alanceerd dat 0e de patronen (an se*s (olgt en het or*est de thema8s als het ware leidt tot een orgasme# 6e0e stomende so!ndtrac* le(erde componist Berr" >oldsmith een -scarnominatie op# >oldsmith G1929&2004H is AAn (an de meest in(loedri/*e componisten die ?oll"wood *ende# ?i/ componeerde m!0ie* (oor honderden ilms# ,a Basic @nstinct (inden we 0i/n mooiste thema8s in Iirst )night% .#A# 2on idential% M!lan en $he M!mm"# (. Bra)eheart: *or the +o)e o' a ,rincess Bra(eheart is een on(ersli/t+are topper onder de so!ndtrac*s# 6e l"rische en epische thema1s (an componist Bames ?orner in dit heldenepos he++en een enorme impact in en op de ilm% mede door de montagetechnie* die de m!0ie* meer dan gemiddeld de aandacht gee t# Bi/ het +el!isteren (an de0e so!ndtrac* word /e dan oo* tel*ens opnie!w ondergedompeld in de s eer (an de ilm# @n de0e so!ndtrac* ge+r!i*t ?orner traditionele Schotse en @erse instr!menten 0oals de 4illean doedel0a* en de BodhrJn dr!m# 6oor de0e instr!menten te ge+r!i*en in com+inatie met stri/*ers% +erei*t hi/ een dromerig e ect# ?et mooiste en AAn (an de meest romantische ilmm!0ie* thema8s is het hart(erwarmende Ior the .o(e o a Frincess# ?orner is (ooral +e*end (an $itanic% maar de magie (an Bra(eheart *an hier toch niet aan tippen# Andere mooie ilmm!0ie* thema8s (an ?orner 0i/n .egends o $he Iall en $he Mas* o Dorro# -. Cine"a ,aradiso: +o)e The"e :nnio Morricone is de componist die 0oals geen ander een inesse in 0i/n m!0ie* legt% waardoor de emotie op diepgaande wi/0e in de m!0ie* wordt gere lecteerd# Morricone1s score (oor 2inema Faradiso is een oase (an charme% emotie en intimiteit met een geniale or*estratie die el* solo instr!ment het maEimale ge(oel naar +o(en laat halen# :en (an de mooiste thema8s die hi/ ooit componeerde is het lie desthema (an 2inema Faradiso% wat eigenli/* geschre(en werd door >oldsmith8s /ongste 0oon Andrea# 6it thema toont (ooral aan hoe het in 0i/n een(o!d warm% inspirerend en diepgaand *an *lin*en# Andere scores (an Morricone die de0e top 10 net niet haalde% 0i/n -nce 4pon a $ime in America% -ne 4pon a $ime in the 3est% $he Mission en $he 4nto!cha+les# .. Bat"an: Main The"e M!0ie* die met hoog (ol!me +el!isterd moet worden% dat is 0e*er het Batman Main $heme% (an componist 6ann" :l man# ?et thema opent de ilm en slaagt er meteen in een don*ere en m"stie*e s eer neer te 0etten# 6e m!0ie* *enmer*t 0ich door de +om+astische en toch ge+alanceerde !it(oering (an het or*est% met een +i/0ondere nadr!* op de rol (oor *oper+la0ers en perc!ssie# Batman +ete*ende de door+raa* (an 6ann" :l man en hi/ werd een (eelge(raagd componist (oor tal (an a(ont!!rli/*e scores# Aanraders 0i/n Spiderman% :dward Scissorhands en Sleep" ?ollow# 3ie tro!wens goed naar de Batman so!ndtrac* l!istert% 0al heel wat patronen (an het thema (an $he Simpsons her*ennen% dat e(eneens door :l man gecomponeerd werd# /. The God'ather: The God'ather 0alt1 $ot op de dag (an (andaag geldt 2oppola8s $he >od ather een (oor+eeld in de ilmwereld# -o* de m!0ie* (an ,ino 'ota is een echte *lassie*er# $he >od ather 3alt0 en het >od ather .o(e $heme 0i/n 0o +e*end dat (elen de0e m!0ie* 0el s niet meer met de ilm associCren# ?et $he >od ather 3alt0 thema met trompet% *larinetsolo8s% accordeon en mandolines% gee t de Siciliaanse s eer per ect weer# Andere schitterende scores (an ,ino 'ota 0i/n 'omeo and B!liet% .a 6olce <ita en .a Strada# 2. The +ast o' the Mohicans: Main Title/El3 4#nt/The 5iss @n $he .ast o the Mohicans *an niemand de m!0ie* 0i/n ontgaan% want die o(erstemt soms +i/na de s"nchronisatie en stemmen in de ilm# ?et centrale thema is te horen in Main $itle en in (erschillende andere trac*s# 6it enorm or*estraal +om+astische thema gee t de ilm een a(ont!!rli/*e en passionele s eer# Al +i/ het openen (an de ilm word /e meegesle!rd in dit epos# 6e so!ndtrac* (an de ilm werd door 2 componisten

37

38 geschre(en% maar het hoo dthema is (an $re(or Bones# Andere aanraders (an Bones 0i/n Merlin en Aro!nd the 3orld in 80 6a"s# 16. 7a"es Bond The"e Bohn Barr" is nog steeds de +elangri/*ste en meest getalenteerde componist (oor de 007 ilms# 6e allereerste (ersie (an het thema was (an Mont" ,orman% maar Bohn Barr" +ewer*te het (olledig tot het thema dat we (andaag *ennen# ?et is een swingend +ig +and thema% dat in de ilms alti/d ter!g*omt# ?et Bond thema +ete*ende Bohn Barr"8s grote door+raa* en hi/ 0o! in totaal (oor el Bames Bond ilms de m!0ie* componeren# 6e m!0ie* (an de laatste Bames Bond ilms is (an 6a(id Arnold# ?i/ ge+r!i*t nog alti/d het thema (an Bohn Barr"% weliswaar (erwer*t met 0i/n eigen composities (oor de ilm# 6e +este Bames Bond so!ndtrac*s 0i/n $he .i(ing 6a"lights% >old inger% $h!nder+all en 6iamonds are Iore(er# -o* het recente $omorrow ,e(er 6ies (an 6a(id Arnold is 0e*er de moeite waard#

3rvid Fossen

38

39

Het 6eidmotief ,et leidmotie staat voor korte melodische zinnen die vast aan een personage% een gevoels eer o een handeling verbonden zi.n2 Dit leidmotie vindt men terug bi. 8agner2 ,et leidmotie benadrukt de handeling en verdiept ze% het roept gedachten op en voorspelt naderend onheil2 ,et brengt tot uitdrukking waartoe gebaren% mimiek o tekst niet meer in staat zi.n2 '>it C-uziek 7ienC% >itg2 3rtis",istoria% deel ?% pag2?BB( %ing %ong /et /u2iek van 0ax Steiner Voor de ilm Q/ing /ongR uit ?AKK leende -a: )teiner van de opera het concept van van het leidmotie waarmee personages o situaties een eigen terugkerende melodie kregen2 CThe score is constructed on the 8agnerian leitmoti principle% with special themes or the leading characters and concepts and whatever other acets o the scenario lend themselves convenientl& to this orm o labelling2 222 3 particular subtlet& is the wa& in which at certain critical moments " notabl& the inale% in which /ong alls to his death rom the Empire )tate !uilding a ter depositing Fa& 8ra& in a Place o sa et& " the /ong theme and the Fa& 8ra& theme 'which in its pristine state is a prett& waltz melod& with more than a suspicion o in"de"si*cle Vienna( actuall& converge and become one% thus musicall& underlining the e:plicitl&"stated parallel between the stor& o /ing /ong and 3nn Darrow and the old air&"tale o the !eat& and the !east Cpag BO CThe most important and pervasive moti % however% is the Cblood"mone&C moti % relating to the twent& pounds or which 1&po% Dudas"like% betra&s his riend Frankie2 8e can hear it in its clearest orm as the 4aptain throws the mone& down on the table a ter Frankie has been shot deadH it is a simple our"note descending harp igure% but% signi icantl&% the irst interval through which it descends is the tritone% the Cdiabolus in musicaC2 pag2 K? The 4omposer in ,oll&wood% 4hristopher Palmer% *)5&euvre au ;oir* van Andr Delvaux /et /u2iek van -rederik Devreese Voor het hoo dpersonage van de ilm bedacht de componist een raak get&peerd thema% een tre ende illustratie van de geesteswereld van 7eno =igre2 Dit thema vertoont karakteristieken van een leidmotie ge+nt op het processiethema2 Een leidmotie is een korte melodische iguur die onder meer een bepaald individu kan verpersoonli.ken2 $ichard 8agner was er in zi.n muziekdramaCs een grootmeester in2 =ater werd het een belangri.k element van de compositietechniek van ilmcomponisten uit de eerste periode van de geluids ilm2 )inds de partituur voor )tar 8ars% waarin componist Dohn 8illiams overvloedig gebruik maakte van leidmotieven% kent deze techniek weer opgang2 In C=C#euvre au ;oirC vinden we daarvan mooie voorbeelden in I7non et 4atherine chez -&ersI waarin 7enoCs leidmotie in de lage stri.kers meditatie klinkt% omspeeld door impressionistisch wiegende violen en dwars luiten% terwi.l I7non sCen vaI een versie is waarin een solo" viool weerklinkt in contrapunt met 7noCs thema2 '>it /nack van ?B oktober ?AOO% Paul Van ,oo ( ,rederi( Devreese I-aar ik persoonli.k vermi.d alle conventies2 Daarmee bedoel ik bi.voorbeeld het truc.e van aanzwellende tremoloCs in de violen als het spannend begint te worden2 # het gebruik van thema6s% van leidmotieven zoals bi. 8agner H dat melodiet.e bi. dat personage2 1eknutsel dus met e ecten% t&pisch voor commerci+le producten2I '>it /nack van E november ?AO@% Fons De ,aas(

39

40

'Vertaald uit CFI=- >;D ->)I/C van 8alter )tock0 pag ?EL"?EB( De muziekwetenschap verstaat onder leidmotieven% melodische% ritmische o harmonische motieven o thema6s% die als muzikaal s&mbool staan van een situatie% een persoon o een gedachte en telkens terugkeert wanneer deze situatie% persoon o gedachte ten tonele wordt gevoerd2 ,et was de kern van 8agnersC muziekdramaCs2 ,et middel bi. uitstek ter verduideli.king voor muzikaal ongeschoolden2 ,et vaakst wordt het thema verbonden met een personage2 ,et luitwi.s.e van de moordenaar in Fritz =angCs ilm C-C% is het centrale muzikale leidmotie 2 Dit aan 1rieg ontleende motie maakt de koortsachtige onrust van een door dri ten opge.aagde man duideli.k2 ,et dient niet enkel als ps&chologische karakterisering van de moordenaar% maar verraad zi.n tegenwoordigheid vooral dan% wanneer hi. niet in beeld is2 De alomtegenwoordigheid van een centrale persoon wordt bi.voorbeeld in CThe Third -anC door het immer aanwezige zithermotie % het bekende C,arr&"=imeC thema% voelbaar gemaakt2 ,et weerklinkt niet alleen wanneer ,arr& =ime te zien is% maar ook% Iwanneer zi.n wezen en handelen zich in de hem nabi.staande personen weerspiegelt2I2 Raging 'ull van 0artin Scorsese In C$aging !ullC maakt -2 )corsese een leidmotie van de 4avallerria van -ascagni door het zesmaal te herhalen2 ,i. gebruikt het als muzikale begeleidingH ?( bi. het begin wanneer =a -otta in slow"motion in de ring staat te springen 'sc*ne ?(% B( ti.dens de samenballing van =a -ottaCs verhouding en huweli.k met Vickie 'sc*ne ?E(% K( in de sauna als =a -otta overtollig gewicht moet weg zweten 'sc*ne ?A(% E( bi. de overgang van het gevecht tussen Doe& en )alv& 'sc*ne BL( naar de verzoening tussen die twee 'sc*ne B?(% G( ti.dens de boksmatch tussen =a -otta en 4erdan waarbi. Dake de titel van wereldkampioen middengewichten behaalt 'sc*ne BA(% N( gedurende de eindgeneriek2 -Le notti bianchi- van Luchino Iisconti C222 Drie avonden achtereen ontmoeten ;atalia en -ario elkaar% praten ze en proberen ze elkaar op te beuren2 Evenals in het verhaal van Dosto.evski vormt $ossiniCs opera CDe barbier van )evillaC het leidmotie 2 ;atalia vertelt hoe de kamerhuurder haar en haar grootmoeder meenam naar de opera2 In een lashback zien we ze daar gedrie+n zitten2 $ossiniCs muziek in verband gebracht met de a wezige kamerhuurder% wordt later tegenover de rock and roll"muziek geplaatst die ;atalia voor de eerste keer hoort wanneer -ario haar meeneemt naar een ca dat hoewel het niet ver van het operagebouw is% in een heel andere wereld li.kt te staan2 >it C=uchino ViscontiC van -onica )tirling% pag2 ?KL De techniek van het leidmotie is in veel ilms van de C;ouvelle VagueC bi. regisseurs als Tru aut en 4habrol terug te vinden2

40

41

5oor)eelden van leidmotief A. Ja9s . Steven Spielberg IPa Pa Pa Papapapa222I is de haai2 -uziek H Dohn 8illiams 1. The 6rench Lieutenants Woman. De vioolmuziek hoort bi. het personage van -er&l )treep 0. . 6ritz Lang ,et luitmotie % a komstig uit CPeer 1&ntC van E2 1rieg% hoort bi. de moordenaar% die uiteindeli.k geYdenti iceerd wordt door de blinde ballonnenverkoper2 <. Journe( into 6ear . /orman 6oster #ok hier wordt de een krassend spelende grammo oon geYdenti iceerd met de moordenaar2 D. Star Wars% 1eorge =uckas Elk personage hee t zi.n eigen thema2

41

42

:lassie(e muzie(

42

43

43

44

44

45

Essa+ van -amse+ Nasr Intro

45

46

3nton $ubinstein ?OBA"?OAE )onate n[B Thomas Tallis ?GLG " ?GOG Engelse componist )pem in alium Vivaldi ?N@O " ?@E?

46

47

Inleiding een overzicht van de klassieke muziekgeschiedenis2 De 5roege "iddeleeuwen * ,et 1regoriaans $ 1regorius I 'GEL " NLE n4( hee t zi.n naam verbonden aan het 1regoriaans2 * De aristocratische lekenzang H Troubadours en minnezangers * De ontwikkeling van de pol& onie H zie de Vlaamse pol& onisten2 elke stem hee t haar eigen tekst% elke stem wordt hierdoor melodisch en ritmisch ona hankeli.k2 zie ook H Paul Van ;evel0 ,uelgas Ensemble2 De -enaissance #mschri.ving H De $enaissance gee t de voorkeur aan eenvoudige structuren% planmatigheid en soberheid2 De samenklank is steeds nauwkeurig berekend en is gekenmerkt door volle akkoorden 'tertsen(2 5roeg=-enaissance (/2GG = /3GG! * 1uillaume Du a& '?ELL " ?E@E( * Dohannes #ckeghem '?EBG " ?EAG( * DosJuin De Prs '?EEE " ?GB?( :lassie(e -enaissance (/3GG = /4GG! * #rlandus =assus '?GKB " ?GAE( * 1iovanni Pierluigi da Palestrina '?GBN " ?GAE( De 7aro( (/4GG = /H3G! #mschri.ving H 3 geleid van de Portugese .uweliersterm CbaroccoC% d2i2 onregelmatig gevormde parel2 De !arok zoekt beweging en schept de illusie van onrust en verbrak het serene evenwicht van de $enaissance2 De !arokkunst wil imponeren door grootsheid en praal2 5roeg)aro( (/3IG =/41G! * -onteverdi * !ach * ,\ndel Hoog=7aro( (/41G = /4IG! * )carlatti 6aat=7aro( (/4IG = /H3G! * Purcell

47

48

-ococo* Classicisme en &re=-omantie( (/H03 = /IGG! $ococo berust op versieringsdrang% is louter decoratie en dient als ontspanning van de adel2 De grote bewegingen en de gezonde hartstocht van de !arok hebben plaats gemaakt voor kleine% drukke ornament.es2 * Domenico )carlatti '?NOG " ?@G@( ,et 4lassicisme legt de nadruk op heldere en eenvoudige vormen% soberheid in de versiering2 * Doseph ,a&dn '?@KB " ?OLA( * 8ol gang 3madeus -ozart '?@GN " ?@A?( De -omantie( (/IGG = /JGG! de $omantiek is geen verstrooiingsmuziek meer% maar wil individuele en nationale gevoelens uitdrukken2 De melodie en het ritme worden ingewikkeld en de vorm evenwichtig2 De harmonie kri.gt e:pressieve dissonanten2 De orkestratie o de instrumentatie is minder doorzichtig en zwaar en kleurri.k2 De romantici bekommerden zich niet om de vorm% maar wel om de e:pressie% de harmonisatie en de orkestratie2 5roeg=-omantie( (/IGG = /I1G! * =udwig von !eethoven '?@@L " ?OB@( * Franz )chubert '?@A@ " ?OBO( * 4arl -aria von 8eber '?@ON " ?OBN( * Feli: -endelssohn"!arthold& '?OLA " ?OE@( * ,ector !erlioz '?OLK " ?ONA( * 1iacchino $ossini '?@AB " ?ONO( * Paganini Hoog=-omantie( (/I1G = /IHG! * $obert )chumann '?O?L " ?OGN( * Franz =iszt '?O?? " ?OON( * $ichard 8agner '?O?K " ?OOK( ',et leidmotie ( * 3nton !ruckner '?OBE " ?OAN( * Dohannes !rahms '?OKK " ?OA@( * 4amille )aint")a]ns '?OKG " ?AB?( *1uiseppe Verdi '?O?K " ?AL?( * Pietro -ascagni '?ONK " ?AEG( * Peter T.aikovski '?OEL " ?OAK( * Frederic 4hopin '?O?L " ?OEA( * Edvard 1rieg '?OEK " ?AL@( 6aat = -omantie( (/IHG = /JGG! * 1ustav -ahler '?ONL " ?A??( * $ichard )trauss '?ONE " ?AEA( * )ergei $achmanino '?O@K " ?AEK( * Dean )ibelius '?ONG " ?AG@(

48

49

Het Impressionisme ,et impressionisme verbindt de laat"$omantiek met de moderne strekkingen2 Vri.e vormgeving% stemmingen weergeven% natuurgebonden en verbeeldingri.k2 1een wi.sgerige achtergronden meer% geen menseli.ke passies die worden weergegeven% maar ogenblikstemmingen2 De impressionist laat zich door de buitenwereld beYnvloeden0 hi. neemt de indrukken passie op en vormt ze om naar de individuele stemming van het ogenblik2 * 4laude Debuss& '?ONB " ?A?O( * -aurice $avel '?O@G " ?AK@( '!olro( * Erik )atie '?ONN " ?ABG( Het E@pressionisme en et Neoclassicisme (K/J/G! ,et E:pressionisme vervormt de realiteit% is een willekeurige interpretatie% geen a beelding2 de e:pressionist gaat van een gedachte uit% die hi. zo intens belee t% dat hi. ze zel s aan de buitenwereld opdringt2 Neosti>len ,et is een teruggri.pen naar een vroegere periode Jua vorm% thematiek% bezetting% 222 maar met een dissonante harmonisatie en tonale verwi.dering2 Technieken Pol&tonaliteit H het simultaan aanwenden van verscheidene toonaarden atonaliteit H de klassieke toonaarden zi.n weg% alle intervallen hebben een geli.kwaardige unctie2 twaal tonenstelsel H de ?B halve tonen van de chromatische ladder hebben een geli.ke unctie en elke toon komt even vaak voor in de tonenreeksen% waarop de composities gebouwd zi.n2 seri+le muziek H de compositie wordt gebouwd op een reeks van toonhoogten% ritmen% klankkleuren geprepareerde muziek H vervorming van de klank door iets te doen bi. normale instrumenten .azz H een menggenre van negermuziek 'ritme( en Europese kenmerken 'instrumentarium( concrete muziek H geluiden worden opgenomen op band en daarna vervormd door mechanisch" akoestische middelen en gemonteerd elektronische muziek H Componisten 0Gste eeuw * Igor )travinsk& '?OOB " ?A@?( * ).ostakovitch ' * )ergei Proko ie '?OA? " ?AGK( * !artok '?OO? " ?AEG( * )ch5nberg '?O@E " ?AG?( * 3lban !erg '?OOG " ?AKG( * 8ebern '?OOK " ?AEG( * 1eorge 1ershwin '?OAO " ?AK@(

49

50

.e)rui( van (lassie(e muzie( in film Andrei ;evsk$ van Sergei 7isenstein met originele muziek van )ergei Proko ie '?OA? " ?AGK( beschikbaar op 4D Dood in (eneti6 van )uc ino (isconti ,et 3dagio uit de Gde s&m onie van 12-ahler '?ONL " ?A??( 5isconti veranderde de hoo dpersoon van Thomas -ann% 1ustav von 3schenbach% van een Duits schri.ver in een componist die geboren was in !ohemen2 ,i. bracht deze verandering aan om twee redenen2 -anns 3schenbach is in de eerste plaats een kunstenaar en zi.n relaas draait voornameli.k om zi.n artistieke ontplooiing2 Een schri.ver is hiervoor bi.zonder geschikt als zi.n verhaal wordt verteld door het geschreven woord2 -aar in een ilm% waarin .e moet laten zien hoe de kunstenaar werkt% zi.n de enige alternatieven hem te laten zien bi. het schri.ven 222 -aar een componist kun .e horen componeren en een dirigent kun .e zien dirigeren2 In de tweede plaats% en dit was van groter belang% had Thomas -ann bi. het schri.ven van De dood in Veneti+ de componist en dirigent 1ustav -ahler in zi.n gedachten2 !ovendien is -anns gehele werk vol van weerklank van muziek% gedachten over muziek en verwi.zingen naar muziek2 >it C=uchino ViscontiC van -2 )tirling% pag B?A Platoon van &liver Stone ,et 'dagio 6or Strings van Samuel ,arber T e 7lep ant 0an van David )$nc ,et 3dagio For )trings van )amuel !arber '?A?L " Apocal$pse ;ow van -#-#Coppola The $&des o the Valk&res van $ichard 8agner $ichard 8agner '?O?K " ?OOK( 0 $omantiek <==>1 A Space &d$ssee van Stanle$ %u"rick #peningseJuentieH 3lso )prach 7arathustra van $ichard )trauss
de ruimteschipkoppelingH 3n der sch5nen blauen Donau van Dohann )trauss .r2

,e2us of ;a2aret van Pasolini De engel ko/t tegen ,o2ef 2eggen dat i? /oet vluc ten# Sa/en /et 0aria vluc t i? op de e2el# De /u2iek is van 'ac uit de -atth\us Passion '!8V BEE(1 nr @OH Q8ir setzen uns mit Tr\nen niederR2 (erder ge"ruikt Pasolini 4oncerto or violin and oboe in d minor '!8V(?LNL Dohann )ebastian !ach ;r2BH 3dagio Fuga '$icercata( aN% ;r2B Dohann )ebastian !ach 'arr2 3nton von 8ebern( From QDas -usikalische #p erR% !8V ?L@A Dohann )ebastian !ach 3gnus Dei 'Dona nobis pacem( 4oncerto or violin in E ma.or '!8V ?LEB(

50

51

Dohann )ebastian !ach ;r2BH 3dagio -auerische Trauermusik in c minor '/V E@@( 8ol gang 3madeus -ozart ^uartet or two violins% altviolin _ cello nr2?A in 4 ma.or QDissonant"^uartetR '/V ENG( 8ol gang 3madeus -ozart 4antate Q3le:ander ;ewskiR ;r2? )erge. Proko iev 1loria -issa =uba 3allipoli van Peter .eir ,et 3dagio van 3lbinoni &ut of Africa van S$dne$ Pollack ,et klarinetconcerto van -ozart 'rief 7ncounter van David )ean uziek van !achmaninov S ine van Veel muziek van )ergei $achmanino o2a2 Piano 4oncerto ;o2B -oderato% )&mphon& ;o2B op2B@2 3dagio% Piano 4oncerto ;o2K2 3llegro ma non tanto *;octurne * van Alain Corneau ,et 3ndante uit )chubertCs stri.kkwintet2 zie -edia ilm ;o2?OK pag2 O Ro/eo van Rita @orst ,et 8iegenlied van $ichard )trauss -edia ilm ;o2?AE pag2NA

51

52

Operamuzie( in film San 0ic ele Aveva 9n 3allovan de ge"roeders Taviani De hoo dpersoon 1iuliano -anieri roept in zi.n verbeelding de muziek ter hulp om de doodsangst te overwinnen die zi.n moreel dreigt te doorbreken2 #m een in zi.n cel ge antaseerd eest luister bi. te zetten roept hi. een gedeelte uit de opera '/orma' van ,ellini op2 ,et geluid gaat aan het beeld voora H het geluid% de herinnering% het woord% roept het beeld op2 'ellissi/a van (isconti Een $omeinse moeder uit de arbeidersklasse droomt ervan dat haar kind ilmster wordt2 De ilm begint met een concertuitvoering van DonizettiCs opera bu a =CElisir dC3more ',et lie deseli:ir( in een $omeinse radiostudio2 De armoedige aanblik van het koor vormt een schril contrast met de romantische muziek die onderbroken wordt door de aankondiging van de door een ilmonderneming uitgeschreven verkiezing van la pi` bella bambina di $oma 'het mooiste kleine meis.e van $ome(2 !ellissima% zingt het niet zo mooie koor% en -addalena '-agnani( die de bekendmaking hoort% wordt helemaal meegesleept door visioenen waarin haar truttige% slissende dochtert.e een ilmsterret.e wordt% een moderne )hirle& Temple% en op die manier vanuit hun woning in een huurkazerne kan ontkomen naar het glorieuze dromenland dat het bioscoopbezoek in -addalenaCs antasie in het leven hee t geroepen2 >it C=uchino ViscontiC van -onica )tirling% -eulenho 3Cdam% pag2AK"AE P iladelp ia Stor$ /et To/ @anks Puccini Andrea C nier Opera als e@tra dimensie Blarger t an lifeB Raging 'ull 1 0artin Scorsese I4avallera $usticanaI van -ascagni T e 9ntouc a"les1 'rian De Pal/a De ster sc*ne van )ean 4onner& Opera als verwi>zing naar et t ema ,ean de -lorette 1 Claude 'erri ,et thema van de ilm is de ouverture uit IDie -acht des )chicksalsI van 12 Verdi2 In de ilm is de vrouw van 12 Depardieu een operazangeres2 Voor haar speelt hi. dit motie op zi.n mondharmonica2 De verwi.zing naar het noodlot is de tragiek van de ilm2 Soleil Tro/peur4 van ;ikita 0ik alkov 222de beroemde aria I Pagliacci van =eoncavallo 7ie -edia ilm ;o2B?L pag2 G@"GO 9on :arwei BLEN T e ,ift Element 'pocal+pse Now* ,%,% Coppola Die 8alkZre a $&de o teh Valk&ries% $ichard 8agner

52

53

"ar ' Dentro De aria ;essun Dorma uit de opera Turandot van Puccini speelt2 De man neemt een aanloop en vliegt uit het raam% zwee t door het landschap en komt uit op het strand waar hi. passioneel een vrouw kust2 De tekst sluit mooi aan bi. de sc*ne2

Italiaans

Nederlands

Nessun dorma! Nessun dorma! Tu pure, o, Principessa, nella tua fredda stanza, guardi le stelle che tremano d'amore e di speranza. Ma il mio mistero chiuso in me, il nome mio nessun sapr! No, no, sulla tua bocca lo dir quando la luce splender! Ed il mio bacio scioglier il silenzio che ti fa mia! (Il nome suo nessun sapr!... e noi dovrem, ahime, morir, morir!) Dilegua, o notte! Tramontate, stelle! Tramontate, stelle! All'alba vincer! vincer, vincer!

Niemand mag slapen! Niemand mag slapen! Zelfs jij, oh Prinses, in jouw koude kamer, kijk naar de sterren, die trillen van liefde en hoop. Maar mijn geheim is in mij verborgen, mijn naam, die niemand zal kennen. Op jouw mond zal ik hem uitspreken. wanneer het licht zal stralen, en mijn kus zal de stilte doen verdwijnen, wat jou de mijne zal maken. (Niemand zal zijn naam kennen... en wij moeten, helaas, sterven, sterven!) Verdwijn, oh nacht! Sterren gaat onder! Sterren gaat onder! Bij het ochtendgloren zal ik overwinnen! Ik zal overwinnen! Ik zal overwinnen

Samengevat =arger than li e Dramatisch karakter van operamuziek Fragment en =&rics verwi.zen alti.d naar thema van de ilm Conclusies die we (unnen tre((en uit de ree(s lessen gegeven rond (lassie(e muzie( ?2 !eter om bekende werken niet te gebruiken omwille van de vele re erenties en omdat ze al gebruikt zi.n in belangri.ke ilms2 B2 /lassieke muziek ideaal als muziek in contrapunt% zie /ubrick K2 Tekst hee t alti.d link met thema van de ilm o de conte:t van de sc*ne2 E2 Thema uit muziekwerk wordt thema doorheen de ilm2 G2 /lassieke muziek kan zowel als handelings"als begeleidingsmuziek gebruikt worden2 N2 1ezien het bestaande muziek is% geniet de voorkeur om te gebruiken als handelingsmuziek2

53

54

@2 De kan een thema gebruiken en transponeren naar een moderne versie2 O2 Inspiratiebron voor veel componisten A2 /lassieke muziek wordt veel gebruikt als temp track2

54

55

#azzmuzie( in ,ilm

55

56

56

57

57

58

DroomseDuentie * 9aanvoorstelling ?2 3marcord % Federico Fellini2 B2 ,et $itueel % Ingmar !ergman K2 The >nbearable =ightness o being % Phillip /au mann Tereza duikt in een zwembad2 8anneer zi. boven komt ziet zi. een aantal vrouwen oe eningen doen2 7i. gaat even onder en wanneer zi. boven komt zi.n alle vrouwen naakt en loopt de dokter tussen hen rond2 De pianomuziek ondergaat een orte ti.dens deze naaktbeelden2 E2 7ie ook #PE$3% !ellissima van =2 Visconti

"uzie( als dramatisc onderdeel in de film ?2 Do the $ight Thing % )pike =ee B2 The -an 8ho /new too -uch % 3l red ,itchcock

58

59

Taal ?2 ,unt or the $ed #ctober % Dohn -cTiernan De overgang van $ussisch naar 3merikaans d2m2v2 choker van een mond2 B2 The =ongest Da& % Duitsers spreken Duits Engelsen engels% ;ederlanders ;ederlands% enz2 K2 Dadd& ;ostalgie % van !ernard Tavernier De personages spreken Frans en engels door elkaar E2 $ed ,eat % 8alter ,ill De $ussen spreken $ussisch2 7el s 3rnold )chwarzenegger2 En als hi. 3merikaans spreekt% is het met een $ussisch accent2 G2 ;ight #n Earth % van Dim Darmusch >it C)t&leC nr2K van mei CAB VraagH 3l die verschillende culturen2 Dat wordt per ect geYllustreerd door de verschillende talen2 In Finland horen we ook werkeli.k Fins2 !enigni spreekt in $ome Italiaans2 In Frankri.k is het Frans2 En dat terwi.l de Europeanen allemaal ilms maken in het Engels2 Is er nooit commerci+le druk geweest om het toch allemaal maar in het Engels te doen9 3ntwoord H ;ee2 Dat zou echt belacheli.k geweest zi.n2 Ik herinner me per ect de oorlogs ilm die ik als kleine .ongen op de televisie zag% 9ui"t ze %ermans talking laik zis. En ik vroeg aan mi.n moeder H maar in Duitsland spreken ze daar geen Duits% o spreken ze gewoon Engels met zoCn vreemd accent9 En ik weet nog hel goed dat ik mi. absoluut bedrogen voelde als zes.arige knaap2 8aarom wilden ze mi. laten denken dat de Duitsers zo vreemd Engels spraken9 ,et niet gebruiken van een zo belangri.k onderdeel van een vreemde cultuur als een taal% daar kan ik nog steeds niet bi.2 ;aast de eigen taal van de acteurs moet .e dan bovendien ook nog hun stem missen2 !elacheli.k2 Dat is waarom ik ook zelden toelaat dat ze mi.n ilms dubben% ook al willen ze er vaak dubbel voor betalen2 'pag2 EL( N2 Frantic % van $oman Polanski ,et verhaal speelt zich a in Pari.s2 De Fransen spreken Frans o Engels met een accent2

Dierengeluiden

59

60

8at kunnen diergeluiden toevoegen aan een sc*ne waarin geen dier te zien is9 De volgende voorbeelden tonen aan dat het toevoegen van eenvoudige geluiden welbepaalde connotaties oproepen2 >iteraard is de conte:t waarin het geluid wordt toegevoegd zeer belangri.k2 ,et gehuil van een 9ol" roept in het genre van de horror ilm% de thriller en de western een beangstigend gevoel op2 ,et re ereert naar desolaatheid% weerwol achtige nachtmerries en wekt onrust op2 Een hond die bla t% vogels die luiten% een haan die kraait hebben iets landeli.ks2 ,et wi.st erop dat we op de buiten zi.n2 In die zin is het een indicatie naar de locatie2 ,et is nuttig erop te wi.zen dat vogels die luiten in een stad anders klinken dan op de buiten2 ,et roepen van een uil is een indicatie van naderend onheil2 >iteindeli.k is het aan de regisseur om een betekenis aan de dierengeluiden te geven% a hankeli.k van de conte:t2 8at doe .e met de volgende geluiden9H ,et tsirpen van krekels2 ,et kwaken van kikkers2 ,et hinniken van een ezel2 ,et verschrikt opvliegen van vogels2 Dierli>( .e)rul )ommige ilmmakers verwerken in hun klank dierli.k gebrul om het dierli.ke in de personages o van de actie te beklemtonen2 ?2 $aging !ull % -artin )corsese Ti.dens de bo:match2 #m het geweld nog brutaler te maken2 B2 !lue Velvet % David =&nch 8anneer I2 $ossellini vraagt I,it meI% weigert hi. eerst2 Daarop duwt zi. hem van zich a en van het bed waarop hi. haar met de vlakke hand in het gezicht slaagt2 Vervolgens springt hi. op haar en horen we het vervormde geluid van dierli.k gebrul2 K2 3n& 1iven )unda&% #liver )tone In de rugb&wedstri.d horen we a en toe het brullen van dieren om de brute krachten e:tra in de ver te zetten2 E2 The E:orcist% -ichael Friedkin 8anneer de archeoloog in het begin van de ilm terug gaat naar de plaats van de opgravingen% gaat hi. voor een beeld staan van !elzebub2 Eerts valt een schaduw over zi.n gezicht en steekt er een wind op die de randen van zi.n hoed doet opwaaien2 8e voorvoelen dat er iets gaat gebeuren2 Dan beginnen twee wilde honden met elkaar te vechten en he tig te bla en2 ,et beeld en de archeoloog worden ge ilmd in tegenlicht terwi.l de wind zand doet opwaaien2 ,et gebla zorgt voor een hectische onrustige s eer2 -2a2w2 Friedkin gebruikt elementen die hi. terug vindt in de onmiddeli.ke omgeveing2 !eter nog% hi. cre+ert een onmiddelli.ke omgeving waarin hi. dankbare elementen plaatst om de onheimeli.ke s eer op te roepen die hi. nodig hee t2

60

61

De sc reeuw ?2 The ,irds % 3l red ,itchcock 8anneer de moeder op bezoek gaat bi. de naburige boerderi.% tre t zi. de boer dood aan2 De ogen zi.n door vogels uitgepikt2 7i. spert haar mond als voor een schreeuw2 ,et is echter het gebrul van de motor die de emotie weerklankt2 7lauwdru($ 8e zien het karakter schreeuwen% maar zi. brengt geen klank voort% also haar stem stokt in de keel2 In het volgende shot cre+ren we een geluid dat de schreeuw verklankt0 in dit geval het geluid van de motor van de auto die wegri.dt2 De sto wolk versterkt visueel het geheel2 -erk op dat wanneer de wagen naar de boerderi. ri.dt% er geen sto wolk te zien is2 B2 &n the Water"ront % Elia /azan 8anneer -2!rando uitlegt aan :die G:(a Marie SaintH dat hi. haar broer Doe& op het dak gelokt hee t% waarna hi. door anderen van het dak is geduwd% wordt zi.n biecht overstemt door havengeluiden2 7lauwdru(H De schreeuw wordt vervangen door omgevingsgeluiden die a komstig zi.n uit de direkte omgeving0 in dit geval havengeluiden2 Deze geluiden wordt versterkt en vormen een soundscape2 K2 Leaving las Iegas. -ike Figgis Een hectische% onrustige .azz score werkt naar een clima: toe% die heel plots wordt a gekapt% waarna een lege stilte ontstaat2 Deze stilte werkt enkel wanneer de clima: luidt genoeg is% zodat het verschil groot genoeg is2 ,eel langzaam keert het geluid terug2 7lauwdru(H veel lawaai en wanneer de schreeuw komt% valt er een grote stilte2 ,et geluid wordt heel geleideli.k opnieuw opgetrokken2 E2 The )iano% Dane 4ampion 8anneer de echtegenoot een vinger a hakt brult de dochter in haar plaats en verklankt op die manier haar pi.n2 7lauwdru(H iemand schreeuwt i2p2v2 de protagonist2 G2 Todo sobre mi adre% Pedro 3lmodovar Een .ongen loopt in de regen onder een wagen2 De moeder loopt er achter2 De camera kantelt2 7lauwdru(H een rauwe schreeuw van de protagonist% maar we zien het gelaat van de schreeuwer niet2 N2 The 1Dth 7our% )pike =ee !lauwdrukH de klank valt weg% stilte% heel langzaam komt de klank terug @2 De 8ilhelm schreeuw 7ie internet O2 The %od"ather. part :::% F2F2 4oppola #p het einde wordt de dochter van 3l Pacino doodgeschoten2 Eerst is er veel tumult en omgevingslawaai2 8anneer het schot valt% wordt het plots stil en wordt de situatie gestileerd2 8e zien 3l Pacino en denken dat hi. geraakt is2 Dan pas toont 4oppola ons de

61

62

dochter met een grote rode schotwonde op haar bovenlichaam2 Dan dringt tot ons door dat zi. dodeli.k getro en is2 In de stilte die wordt aangehouden kan ze nog net zeggenH QpapaR2 Dan begint iedereen rondeom te schreeuwen2 De camera ocust echter op de opengesperde mond van 3l Pacino% er is echter geen klank2 #p dat moment wordt de zeer mooie muziek ingezet en zien we 3l pacino moeite doen om te brullen% maar nog steed zonder klank2 ;a een cut awa& kan hi. een hap lucht nemen en slaakt hi. zi.n inale rauwe kreet2 ,et tumult maakt de stilte nadien mogeli.k% waarna er naar een clima: wordt opgebouwd2 >. +rash De eigenaar van een nachtwinkel schiet een vermoedeli.ke dader neer2 !li.kt dat er in de revolver een losse lodder zit2 ,et slachto er met zi.n dochter brult het uit% waarbi. de klank wegvalt2 ,lau9drukJ A@. idnight $;press. 'lan )arker ,ectische Turkse muziek% veel lawaai% scherpe klanken2 ,et luide niveau verwart de ki.ker2 ??2 $oad to Perdition )amenvatting ?2 ,et geluid van de schreeuw wordt vervangen door omgevingsgeluiden2 B2 Iemand anders schreeuwt i2p2v2 de persoon die brult2 K2 De schreeuw komt met vertraging2 E2 ,et geluid van de schreeuw wordt vervangen door muziek2 G2 ,et geluid van de schreeuw wordt vervangen door stilte% waarna het geluid vlak erna langzaam opnieuw opkomt2 N2 ,et geluid van de schreeuw wordt vervangen door stilte waarna het geluid erna in volle kracht in schril contrast e:plodeert2

5ol(smuzie( als )asis /% T e &iano * van #ane Campion* muzie( van "ic ael N+man I Initiall& I was unsure as to how precisel& to pitch the st&le2 !ut once I had the perception that since 3da was rom )cotland% it was logical to use )cottisch olk and popular songs as the basis o our music2 #nce I hit on that idea ever&thing ell into place2I >it het 4D boek.e van de ilm2 0% &oint 7rea( * van * muzie( van "ar( Is am ,et verhaal speelt zich a in 3ustrali+2 De bron komt van t&pische instrumenten van de 3boriginals2 Deze geluiden zi.n daarna vervormd% gesampled2 1% ' -iver -uns T roug It * van -o)ert -edford* muzie( van "ar( Is am De oorsprong van de muziek is /eltische volksmuziek 2% 'rizona Dreams* van Emir :usturica* muzie( van .oran 7regovic De volksmuziek uit het !alkangebied is voor 1oran !regovic een zeer belangri.ke inspiratiebron2 Voor de soundtrack van C3rizona DreamsC putte hi. vooral uit de oude muzikale tradities van !osni+% 7uid" )ervi+ en het noorden van -acedoni+2 In die streken vind .e nog veel authentieke zigeunerorkesten2 ,et

62

63

meest wordt hi. geboeid door de zogenaamde trumpet bands% die nog een overbli. sel vormen uit de eerste wereldoorlog2 3% T e Informer* van #% ,ord met muzie( van "a@ Steiner% CThe theme contains certain melodic and rh&tmic intimations o Irish olksong to add the reJuisite touch o local colour2C The 4omposer in ,oll&wood% 4h2 Palmer% pag KL

Het Instrument als s+m)ool /% Emir :usturica I,et zal .e wellicht niet zi.n ontgaan dat in iedere ilm van Emir /usturica een personage voorkomt dat de accordeon bespeelt2 3ls .e in Doegoslavi+ van ri.ke a komst bent% speel .e haast per de initie piano2 )tam .e uit een armere amilie% dan stel .e .e doorgaans tevreden met een trekharmonica2 Die is nu eenmaal makkeli.ker te betalen2 En aangezien Emir en ik allebei in een eenvoudige volksbuurt zi.n opgegroeid% is de accordeon het instrument waarmee we ons het sterkst verbonden voelen2 De aanwezigheid ervan in Emirs ilms is dus s&mbolischH het is een teken dat hi. trouw bli. t aan zi.n !osnische roots.0% Elmer 7ernstein over BTo :ill ' "oc(ing)irdB CThe whole point o that score was children seen in an adult world and the adult world seen through childrenCs e&es2 The vibraphone% harp% glockenspiel% piano% music bo:% all o these instruments were associated with childrenCs sounds% wich is what it was all about2C '>it )oundtrack ;r2EO van dec2 CAK% pag2KL( 1% &nce upon a Ti/e in t e .est* Sergio 6eone De mondharmonica staat s&mbool voor wat de slechterikken de vader hebben aangedaan2 ;aar het einde toe kri.gen we in een lashback te zien hoe de vader wordt opgehangen2 ,i. staat op de schouders van zi.n zoon2 #p een bepaald moment duwt de slechterik een mondharmonica in de mond van het kind2

63

64

&opsongs als letterli>(e interpretatie Een van de redenen die mee geleid hee t tot de breuk tussen 32 ,itchcock en !2 ,errmann is de druk van de studioCs op 32 ,itchcock om bi. de ilm CTorn 4urtainC gebruik te maken van moderne muziek i2p2v2 de muziek van !2 ,errmann2 /% &rett+ 9oman * .arr+ "ars all ,et titelnummer CPrett& 8omanC van $o& #rbison wordt gespeeld op het ogenblik wanneer zi. dure kleren aan het kopen is en daarna over straat paradeert2 CPrett& woman walking b&222C 8anneer Dulia $oberts en $ichard 1ere beslissen uit elkaar te gaan en beide op zichzel realiseren dat er toch iets tussen hen gegroeid is speelt het illustratieve nummerH C:t must have been love'. ,iermee wordt gewoon verwoord wat wi. moeten opmaken uit deze seJuentie2 0% Sea of 6ove * Harold 7ec(er Drie mannen die advertenties plaatsten in een kennismakingsrubriek werden vermoord in hun bed aangetro en% een met de oude lie desballade C)ea o =oveI op de pick"up 1% Someone to 9atc over "e * -idle+ Scott De 1ershwin song waaraan de ilm zi.n titel ontleende% wordt in de loop van de ilm in verschillende versies ten gehore gebracht 'gezongen door )ting en $oberta Flack(2 De ilm gaat over een politiedetective die wordt aangesteld om een getuige van een moord te bewaken en 'to 9atch over her'2 2% Nine /C0 9ee(s * 'drian 6+ne /im !asinger stript op het nummer Cbou can leave &our hat onC van Doe 4ocker2 3% T e Snapper* Step an ,rears De ilm gaat over een meis.e in een Ierse amilie die zwanger geraakt door de buurman2 7i. wil haar kind houden2 In een sc*ne zi.n haar vrienden in de plaatseli.ke pub karaoke aan het doen2 ,et nummer is CPapa donCt preachC van -adonna2 De woorden luiden als volgtH I wanna keep m& bab&C2 3lgemene hilariteit2 4% "r% #ones * van "i(e ,iggis (TriStar! met $ichard 1ere en =ena #lin -r2 Dones is manisch"depressie 2 8anneer hi. in het begin geYntroduceerd wordt en hi. op zich in een eu orische toestand bevindt% wordt dit begeleid door het nummer ': 6eel %ood' van Dames !rown2 8e horen -r2 Dones het een aantal keren zingen waarbi. hi. de karakteristieke danspas.es van Dames !rown nadoet2 De overige muziek werd gecomponeerd door -aurice Darre2 H% Edward 1* van Dere( #arman Euritmics0 zangnummer gewoon geYntegreerd in de ilm2

De Parelvissers van Tom =enaertsH De soundtrack

64

65

#ver de songs in de eindgeneriek

65

66

.eluiden Stelregel $ laat horen wat .e ziet 1eluid werkt suggestie H wat .e toevoegt bestaat buiten beeld2 1eluid zorgt voor s eer en zorgt voor een e:tra dimensie Enc&clopedie van geluiden2 * )traatgeluiden% sirenes% autoCs treinen% * kerkklokken * vogelgeluiden% krekels * burengesprekken% larden% * ambiance * abrieksgeluiden * radio% TV% *2222222 Vervormen van geluiden% samplen galm echo luider'overstuurd(% stiller vervormd

66

67

-egisseurs en ,ilmmuzie( De .e)roeders Taviani >it CFilm en TelevisieC H De TavianiCs hechten een groot belang aan de l&rische opera% ze beschouwen hem als de enige uitdrukkingsvorm in de Italiaanse cultuurgeschiedenis die niet kleinburgerli.k is2 7e gebruiken de opbouw en het ritme van operaCs en andere muziekvormen als richtli.nen bi. de structurering van hun ilms2 7e zien het belang van de muziek bi. hun ilms als vergeli.kbaar met de schilderkunst voor de ilms van Pasolini en het varit en het circus voor de ilms van Fellini2 7e laten zich bi. het ontwerpen van hun ilms letterli.k door bepaalde muziekstukken inspireren2 Toen ze het scenario voor C)otto Il )egno Dello )corpioC schreven% luisterden ze naar )trawinsk&Cs C=e )acre du printempsC2 !i. de voltooide ilm gebruikten ze andere muziek% maar voor hen zel is de eiteli.ke structuur van de ilm geli.k aan die van het stuk van )trawinsk&2 Voor C)an -ichele 3veva >n 1alloC vonden ze de muzikale inspiratie in het CItaliaanse capriccioC van Ts.aikovski en ti.dens het werkproces van C3llonsan an' luisterden ze vooral naar VerdiCs C-acbethC2 >it CDe )tandaard% -agazineC van B? mei CAK% nr2 ?@ Van alle kunsten ligt cinema voor ons het dichtst bi. de muziek2 #ngeveer al onze ilms hebben een muzikale structuur2 -aar ook de muziek zel is bi. ons alti.d meer dan commentaar2 -uziek moet unctioneren als een personage% een landschap2 Daarom dat onze vaste componist ;icolo Piovani er al bi. is als we pas met het scenario bezig zi.n2 -aar CmuziekC% dat betekent ook stilte% kleine geluid.es% groot lawaai2 ,et geluid van een ilm is voor ons minstens even belangri.k als de otogra ie2 -isschien is die ascinatie gegroeid uit het eit dat het eerste CspektakelC dat we als kinderen te zien kregen% de opera wasH de operaCs van Verdi% Donizetti% !ellini% waar onze vader ons mee naar toe nam2 )corsese 7i.n ilms zitten vol Italiaanse radiosongs

67

68

5laamse Componisten

,rederic( Devreese

68

69

69

70

70

71

71

72

72

73

73

74

74

75

Rubriek: Filmmuziek

Moving Music
door Ronny De chepper

D! "#$%!R &&$ D! '() *er gelegenheid van de dertigste editie van het %entse filmfestival +erd bi, )annoo een lu-ueus ge.llustreerd boek uitgegeven dat de titel /Moving Music/ meekreeg0 De ondertitel zegt duideli,k +aarover het gaat: /1eroemde filmcomponisten aan het +oord/0 Dat zi,n er negentien om precies te zi,n en 2 alhoe+el erover gediscussieerd kan +orden hoe beroemd David 3ulyan of 3ohn 'o+ell +el zi,n 2 men kan toch stellen dat de voornaamste componisten van de ,ongste lichting vertegen+oordigd zi,n, ook al beklemtoont directeur 3ac4ues Dubrutle in zi,n inleiding dat een band met %ents ,urylid, concert, seminarie, een must +as om tot de uitverkorenen te behoren0 5et is een be+i,s dat %ent de vinger aan de pols houdt +at de ,ongste ont+ikkelingen in de sector betreft0 "&667$D#% &nderzi,ds hebben de intervie+ers +el allemaal e-pliciet de opdracht gekregen om naar een compliment,e voor het festival te hengelen0 !en dergeli,ke obligate paragraaf in 4uasi elk intervie+ +erkt op de duur +el averechts0 $ochtans dient te +orden toegegeven dat er anders bli,kbaar geen taboes +aren0 5o+ard hore bracht een concertversie ten gehore van zi,n score voor /*he )ord of the Rings/ en precies d8ze muziek +ordt door 'eter "ermeersch vakkundig de grond ingeboord0 !n zo hoort het ook natuurli,k0 (&ls hi, inderdaad die mening toegedaan is, bedoel ik0) (ok is het ,ammer dat men er niet in geslaagd is op de valreep nog Maurice 3arre te strikken, die dit ,aar nochtans de /)ifetime &chievement &+ard/ in ontvangst mocht nemen0 9ant niet alleen zou dat de grootste naam ge+eest zi,n, hi, zou bovendien een link zi,n met de eerste generatie die uiteraard niet meer aan het +oord kan komen omdat "adert,e *i,d nu eenmaal onverbiddeli,k heeft huis gehouden0 Dat is overigens ook het geval in het boek zelf, in die zin dat men de aan+ezigheid van %eorges Delerue bli,kbaar een /must/ vond (het boek opent er zelfs mee), omdat deze man inderdaad een belangri,ke rol heeft gespeeld in het belang dat het %entse filmfestival ging hechten aan filmmuziek0 !en biografiet,e, zelfs al is het dan niet onaardig (en zelfs behoorli,k kritisch :) geschreven, beant+oordt dan echter niet aan de ver+achtingen die door het boek +orden gecre;erd0 9as het bi,voorbeeld niet mogeli,k om de rechten te ver+erven op een diepgravend intervie+ of anders een compilatie te maken van diverse uitspraken van de franse componist< =o zou hi, tenminste ook zelf /aan het +oord/ kunnen komen000 !)!>*#!F

75

76 #n de andere gevallen, met de levende componisten dus, +erkt het +8l0 1iografische en cinematografische gegevens +orden daar handig vermengd met interie+fragmenten, al kan men op een paar pagina?s natuurli,k nooit volledigheid nastreven0 %eestig is +el hoe selectief het geheugen daarbi, bli,kt te +erken0 Michael $yman bi,voorbeeld geeft een lange uiteenzetting over hoe hi, dankzi, 'eter %reena+ay tot het componeren van filmmuziek is gekomen, maar hi, vergeet +el te vermelden dat hi, t+ee ,aar eerder zo+aar al voor de soundtrack van de seksklucht /6eep it up do+nstairs/ van Robert @oung had ingestaan: 5et is ook +el een beet,e ,ammer dat onze 1elgische componisten op een hoop,e +orden gegooid in een soort van anne-, in plaats van sommigen onder hen afzonderli,k aan het +oord te laten0 &ls er ondankbare taken dienen te +orden opgeknapt dan is Roel "an 1ambost meestal +el in de buurt en het is inderdaad deze %entse coryfee die deze kar+ei voor zich neemt, naast nog drie andere bi,dragen, "erder vinden +e ook nog andere bekende namen terug bi, de auteurs, zoals die van Raf 1utstraen, 3an *emmerman en 'atrick Duynslaegher0 5et kruim van onze "laamse filmverslaggeving zeg maar, echter geen muziekrecensenten tenzi, misschien bi, de minder bekende namen +aaronder ook een paar buitenlanders0 D# >7 #!

!en boek als dit bespreken is geen eenvoudige opgave0 =elf hebben +e nu al enkele ,aren geleden in dit blad uitvoerig Fr8d8ric Devreese aan het +oord gelaten, de godfather van de "laamse filmcomponisten, samen met Daniel Mangodt, desti,ds voorzitter van de 1elgische Filmmuziek ociety, een vz+ die het vakblad / oundtrack/ uitgeeft0 9e hadden het toen vooral over de geschiedenis van de filmmuziek, evenals over een aantal technische aspecten van dit toch +el specifieke vak0 7iteraard komen deze topics ook aan bod in dit boek, maar het spreekt vanzelf dat +e niet in herhaling kunnen vallen0 Daarmee ontzeggen +e onszelf natuurli,k +el de mogeli,kheid om het verschi,nsel filmmuziek gestructureerd aan te pakken0 Dat doet dit boek echter ook niet, zodat dit niet zo erg is0 5et andere uiterste, nameli,k het nogal makkeli,ke peilen naar voorkeuren en +ederzi,dse be.nvloedingen van de betrokken componisten, vind ik echter ook een beet,e te oppervlakkig om hier +eer te geven, zodat ik besloten heb er ge+oon een aantal punten uit te pikken, die desti,ds in het intervie+ reeds ter discussie stonden en +aarover de hier ge.ntervie+de componisten eveneens diverse meningen naar voren brengen0 A0 /!en goeie soundtrack hoor ,e niet ter+i,l ,e de film beki,kt, ,e voelt hem0/ (1art De 'au+ in zi,n +oord vooraf) &lhoe+el hi, met die laatste toevoeging (/,e voelt hem/) de discussie over het al dan niet /horen/ van filmmuziek ti,dens de film in een andere (overigens ,uistere) richting stuurt dan diegenen die meestal enkel het eerste deel van zi,n zin plegen te hanteren, toch schaart ook 1art De 'au+ met de verduideli,king die erop volgt, zich bi, diegenen die filmmuziek /een onderdanige, dienende rol/ toekennen0 "oor filmmakers en vele filmliefhebbers li,kt dit een evidentie, maar het is natuurli,k veel minder evident of componisten daarmee kunnen akkoord gaan0 (nget+i,feld is het ego van een filmcomponist veel minder groot dan dat van de doorsnee hedendaagse componist die vanuit zi,n ivoren toren decreteert +at mensen al dan niet goed moeten vinden (zi,n muziek, uiteraard), maar toch +aren +e benieu+d hoe sommigen op deze stelling zouden reageren0 !lliot %oldenthal : /5et is niet mi,n bedoeling om de film te overtreffen0 #k probeer mi,n muziek in de film in te passen en in harmonie met de film te +erken0 &ls ze de film inderdaad overtreft, doe ik mi,n +erk niet goed0/ 5enny "rienten : /Dirk 1ross8 vroeg me ooit +at voor sti,l ik heb0 ?De sti,l van de film die ik op dat moment doe?: ant+oordde ik0 9aarop hi, zei : ?#k +il dat het publiek alti,d hoort dat ik het ben0? =o ben ik niet0 Mi,n motto luidt dat de film de muziek dicteert0/ Raymond van het %roene+oud: /De muziek bi, de &lmodovar films bevalt me doorgaans ook erg0 &ls ,e die soundtrack op cd hoort, dan valt die niet op0 Dat vind ik belangri,k bi, filmmuziek0/ David 3ulyan: /#k ben ervan overtuigd dat heel +at filmmuziek het best gebaseerd is

76

77 op een eenvoudig thema, hoe+el ,e uiteraard niet alti,d hetzelfde kunt doen0 5erhaling is volgens mi, nog zoiets +aar filmmuziek de helft van de ti,d om draait0/ Rachel 'ortman: /#k had het moeili,k toen 9ayne 9ang voor zi,n moke t+eederde van mi,n muziek +eggooide0 )ater moest hi, zi,n montage helemaal overdoen en toen vond hi, het toch maar beter om mi,n muziek opnieu+ te gebruiken0 Dergeli,ke situaties heb ik inmiddels zoveel meegemaakt dat ik er al lang niet meer +akker van lig0/ Daan tuyven: /'hilippe 1lasband heeft BCD van alle muziek die ik heb gemaakt, +eggegooid0 Daar had ik totaal geen moeite mee0 *oen ik de beelden voor het eerst zag, heb ik er AC E AF thema?s voor gecomponeerd0 De dag erop belde hi, me op met ?Daan, dit is fantastisch, ,e hebt de film perfect vertaald naar muziek0 Maar daar kan ik niets mee doen0? #k kon niet anders dan hem geli,k geven0 &ls ,e de muziek die de film vertaalt er nog bovenop plakt, heb ,e t+ee keer hetzelfde0 Muziek moet niet vertalen, maar iets toevoegen0/ tephen 9arbeck: /&ls er nog ergens een paar noten zitten +aar dat overbodig of manipulerend is, kun ,e ze er beter uitlaten, hoe mooi de muziek ook is0/ 3e kan, tenslotte, de t+ee ook combineren0 'eer Raben gebruikt haast dezelfde +oorden als 1art De 'au+ (/dienstbaar zi,n/) maar dan +el precies om t8gen de opinie van de regisseur (in het voorbeeld: 'ercy &dlon) in te gaan0 Die +ou immers in /Die chaukel/ muziek van Mozart en >hopin omdat dit de lievelingscomponisten +aren van het vrou+eli,ke hoofdpersonage0 Raben verzette zich daartegen: /#k daarentegen +ilde met mi,n muziek laten horen hoe zi, omging met +erk van Mozart, >hopin0 9at speelde er zich in haar hoofd af toen ze naar Mozart luisterde en >hopin speelde< Dan pas dient muziek het beeld0 !n dat is de functie van filmmuziek0 Dienstbaar zi,n, niet alleen maar illustratie0/ G0 /5eerli,ke, originele muziek, die ook zonder de beelden in vervoering brengt0/ (nogmaals 1art De 'au+) $a zi,n stelling over de /onderdanige rol/ van de filmm uziek schakelt 1art De 'au+ zonder veel overgang over op een lofzang op filmmuziek als zodanig0 Meer zelfs, plotseling +ordt het heerli,ke muziek, ook zHnder de beelden0 Met alle respect voor onze chalkse Ruiter (en dat is niet zo maar een beleefdheidsformule: in de en4uIte n0a0v0 de vi,ftigste ver,aardag van de "laamse televisie heb ik hem in mi,n top drie geplaatst), maar hier zit niet veel logica in0 *i,dens de film heeft 1art de muziek niet gehoord, maar toch gaat hi, ze nadien +el apart beluisteren en dan +ordt het ineens heerli,ke muziek +aar geen beelden bi, nodig zi,n0 5et is echter niet die vreemde hersenkronkel die ons hier interesseert maar +el de vraag of filmmuziek inderdaad kan genoten +orden als op zichzelf staande muziek0 5et ant+oord is eigenli,k natuurli,k heel eenvoudig, dat +eet zelfs de man van Melle: sommige +el en andere niet0 De interessante vraagstelling is echter: is die /andere/ dan /slechte/ filmmuziek< Misschien is dat +el ,uist het soort filmmuziek dat men /niet hoort/ en dus ,uist /goed/ volgens de aanhangers van de vorige stelling000 3ohn 'o+ell (over /FaceJ(ff?) : /#k componeerde de thema?s zonder dat de film er +as en liet mi, alleen leiden door de inspiratie die *errence Malick (de regisseur, RD ) mi, had gegeven0 "oor mi, is dit een eerli,ke, een artistiek zuivere score0 =e gaat eigenli,k over000 niets dat ,e ziet?0 #k denk dat dit redeli,k moeili,k te bereiken is en dat het een gelukstreffer +as0 #k probeer mi, voor mi,n filmmuziek nog alti,d te laten leiden door de gevoelens en niet door de beelden van de film0/ 'atrick Doyte: /#k probeer de muziek zoveel mogeli,k op zichzelf te laten staan, 5eel +at muziek ondersteunt het beeld heel goed, maar moet onderdoen voor een concertproductie0/ (mgekeerd is er ook muziek die hoger +ordt aangeslagen dan de film0 &lhoe+el !lliot %oldenthal dat doorgaans geen compliment vindt (zie hoger), zegt hi, voor /1atman and Robin/ +el : /#k dacht toen dat het misschien interessant zou zi,n om iets te doen met +eg+erpcultuur en eens iets bli,vends te schri,ven voor iets dat eigenli,k bedoeld is om te +orden +eggegooid0 Dit is in meer dan een opzicht een filosofie E la &ndy 9arhol0/ 'arado-aal genoeg is het uiteindeli,k zi,n enige filmscore ge+orden die niet op >D +erd uitgebracht: /De productiemaatschappi, (000) opteerde voor een commercieel album met materiaal dat +einig of niets met de film te maken had0/

77

78 %abriel @ared : /Mi,n filmmuziek moet ,e zelf zonder beelden kunnen smaken0 $et zoals dat bi, 1ernard 5errmann het geval is0/ %ek dat @ared ,uist 5errmann als voorbeeld geeft, +ant die zou ikzelf nu net bi, de componisten2die2niet2zonder2beeld2 kunnen rangschikken0 &l is dat nu net het saort discussie dat puur persoonli,k is en dus irrelevant0 'assons0 K0 De opkomst van de synthesizer0 !r +ordt +el vaak over gesproken, maar enkel !lmer 1ernstein +eet er iets zinnigs over te vertellen0 5i, ziet nameli,k een overeenkomst met /een tendens naar films die eerder over zaken en speciale effecten dan over mensen gaan0 =e brengen niet langer nog intermenseli,ke verhalen en dat be.nvloedt uiteraard +at ,e schri,ft0/ L0 5et opdringen van popmuziek0 "ooral in de t+eede 1elgische anne- (van de hand van !ddy 5endri-) kri,gt popmuziek veel aandacht0 Maar toch vallen er ook op dit vlak enkele kritische uitspraken te noteren0 David 3ulyan: /Memento (000) is een bi,zonder claustrofobische film0 &lles gebeurt als het +are in het hoofd van de hoofdfiguur0 De muziek moest dus heel kalm zi,n0 #k +as er heel opgetogen mee, maar dan zetten ze ook lied,es van Radiohead en Roni ize op het soundtrack album0 !en paar lied,es vind ik echt goed, maar ze +erden me toch vooral opgedrongen0 #k +as bli, dat de meeste kritieken over het album het met mi, eens bleken te zi,n0/ 'eter "ermeersch: / oms vraagt men naast een filmcomponist ook een hippe popartiest voor de eindgeneriek0 Die schri,ft dan een single die, als het een hit +ordt, als trekker voor de film dient0 #n +ezen heeft die song niets met de film te maken0 Dat hebben +e zelfs bi, /Minoes/ meegemaakt0 De producent had een team aangesproken dat niets anders doet dan filmgenerieken schri,ven0 &ls componist had ik graag ge+eten +elke soort muziek dat team zou brengen0 #k mocht er mi, echter niet mee moeien0 *oen er een musicalachtig thema uit de bus k+am, stond ik, samen met de regisseur, op mi,n strepen0 Maar het hielp niet0 !en dergeli,ke evolutie vind ik een k+ali,ke zaak0/

5(! )!>5*!R 5!* >R#'*, 5(! 1!*!R D! M7=#!6 5et gekke is dat de vier punten die +e aangehaald hebben, alle vier aan bod komen in 88n en dezelfde paragraaf uit het ?intervie+ met 3ean2>laude 'etit0 5et li,kt me dan ook het beste om met dit fragment te eindigen: /"olgens 3ean2>laude 'etit is het zeer belangri,k dat filmmuziek ook zonder de film genietbaar is: &ls het lukt, heb ,e pas echt geslaagd +erk geleverd0 5elaas gebeurt dat slechts in 88n geval op t+intig0 !n het +ordt steeds moeili,ker, omdat het belang dat regisseurs hechten aan een originele score zienderogen achteruitgaat0 (nder invloed van de &merikaanse film, zi,n compilaties van bestaande songs zeer in de mode0 !n zelfs als ,e oorspronkeli,ke muziek schri,ft, verlangen veel regisseurs niets meer dan +at sonore opvulling van dode scMnes0 $og erger is dat sommige regisseurs in deze ti,d van computer en synthesizer denken dat ze het allemaal zelf +el kunnen, door +at op knop,es te du+en0 (mdat een film monteren in de digitale ti,d een k+estie van goochelen en kopi;ren is, gaan ze ervan uit dat ,e bi, muziek ook +illekeurig de derde maat voor de eerste kunt plakken0/ /$u, ik +il daar niet te veel over zeuren,/ besluit 3ean2>laude 'etit +i,s0 /!8n voordeel hebben +i, nog: in een +ereld die meer en meer om geld draait, mogen +i, nog +el eens een avontuurt,e +agen omdat de k+aliteit van de muziek toch zelden het commerci;le succes van een film verandert0 &ls >omponist kun ,e een goede film nog beter maken, maar ik heb nog nooit een slechte film goed zien +orden door de goede muziek0 Daarom kri,gen +e toch nog een beet,e vri,heid0/ De uitsmi,ter is echter voor /onze eigen/ 3an )eyers, die uit de voorgaande stelling deze +i,ze raad puurt: /5oe slechter het script, hoe beter de mensen de muziek

78

79 vinden0 9aardoor de mensen achteraf zeggen: de film +as slecht, maar de muziek +as +el goed0 Dus een goede raad aan beginnende filmcomponisten: kies slechte scripts

79

80

7-ONNEN The 4omposer in ,oll&wood% 4hristopher Palmer0 uitg2 -arion !o&ers% =ondon " ;ew bork ?AAL% KEN pag2 =e Film et sa -usiJue% -ario =itwin0 uitg2 romilat% Paris ?AAB% ?AB pag2 )ight and )ound oct AG% pag BO Internet

80