AKDENZDEK KIKIRDAKLI BALIKLARIN KORUNMASINA YNELK EYLEM PLANI

Birlemi Milletler evre Program Akdeniz Eylem Plan zel Koruma Alanlar Blgesel Faaliyet Merkezi

AKDENZDEK KIKIRDAKLI BALIKLARIN KORUNMASINA YNELK EYLEM PLANI

Not:

Bu dkmanda kullanlan gsterimler ve materyallerin sunumunun hi bir paras, UNEPin herhangi bir devlet, lke, ehir veya alan ya da onlarn yetki makamlar veya onlarn snr ya da hudutlarnnn snrlamas ile ilgili herhangi bir fikrinin ifadesini iermez.

2003 Birlemi Milletler evre Program (United Nations Environment Programme - UNEP) Akdeniz Eylem Plan (Mediterranean Action Plan - MAP) zel Koruma Alanlar Blgesel Faaliyet Merkezi (Regional Activity Centre for Specially Protected Areas - RAC/SPA) Boulevard du Leader Yasser Arafat B.P.337 - 1080 Tunis CEDEX - TUNISIA e-posta: car-asp@rac-spa.org http://www.rac-spa.org

Bu eser kaynaka amacyla u ekilde atfedilebilir: UNEP MAP RAC/SPA. 2003. Action Plan for the Conservation of Cartilaginous Fishes (Chondrichthyans) in the Mediterranean Sea. Ed. RAC/SPA, Tunis. 56 pp. Bu yayn tamamen ya da ksmen yeniden yazlabilir ve herhangi bir ekilde eitsel ya da kar amac gtmeyen amalarla, bask sahibinden zel izin alnmakszn, kaynaa atfta bulunarak kullanlabilir. UNEP-MAP-RAC/SPA, bu yaynn kaynak olarak kullanld tm yaynlarn bir kopyasn almaktan minnet duyacaktr. Bu yayn, herhangi bir ticari ama iin UNEP-MAP-RAC/SPAdan yazl izin almakszn tekrar satnn yaplmas amacyla kullanlamaz. Ekler ksmnda yer alan Akdeniz kkrdakl balklarnn izimlerine ait telif hakk, Birlemi Milletler Gda ve Tarm rgtne (FAO) aittir. Akdenizin Ky Blgesinin ve Deniz evresinin Korunmasna dair Barselona Szlemesinin ats altnda benimsenmitir. Akdeniz Kkrdakl Balklarnn Resimli Kontrol Listesi, Birlemi Milletler Gda ve Tarm rgt (FAO) tarafndan temin edilmitir. Bu yayn Kresel evre Fonu (GEF) mali desteiyle T.C. evre ve Orman Bakanl zel evre Koruma Kurumu Bakanl (KKB) tarafndan Birlemi Milletler Kalknma Program Trkiye Temsilcilii (UNDP Trkiye), Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, T.C. Tarm ve Kyileri Bakanl Koruma ve Kontrol Genel Mdrl ortaklnda yrtlen Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi kapsamnda Trkeye evrilerek baslmtr. Tercme Serisi: 6 zel evre Koruma Kurumu Bakanl Alparslan Trke Cad. 31. Sok. 10 Nolu Hizmet Binas 06510 Betepe/Yenimahalle/Ankara Tel: 0 (312) 222 12 34 Faks: 0 (312) 222 26 61 www.ozelcevre.gov.tr www.dka.gov.tr Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) Birlik Mahallesi 2. Cadde No. 11 06610 ankaya/Ankara Tel: 0 (312) 454 11 00 Faks: 0 (312) 496 14 63 www.undp.org.tr ISBN: 978-605-393-075-4 eviri: Murat Bilecenolu Dzelti: Gner Ergn ve Harun Glsoy Tasarm: UNEP-MAP-RAC/SPA Trke Uygulama: Murat Mert Temel Trke Uygulama Kontrol: Nurhan en ve Glden Atkn Genolu Bask: Yorum Basn Sanayi Ltd. ti. Trke Bask Tarihi ve Yeri: 2011, ANKARA Bu belge, Birlemi Milletler resmi belgesi olarak dnlmemelidir

NSZ
Kkrdakl balklar, zoolojik snflandrmada kpekbalklar, vatozlar, ineli vatozlar ve tavan balklarn ieren Chondrichthyes snfna dahildir. Batoidler, yani vatozlar ve ineli vatozlar, kpekbal benzeri yasslam balklardr. Kkrdakl Balklarn Akdenizde Korunmasna Ynelik Eylem Plan aada sralanan maddeler ile ayn dorultudadr: 1) Akdeniz lkeleri tarafndan kabul edilen Barselona Szlemesi, zellikle zel Koruma Alanlar ve Akdeniz Biyolojik eitliliine dair protokol; 2) FAO tarafndan nerilen ve 1999da Birlemi Milletlere ye devletler tarafndan benimsenen Uluslararas Kpekbalklarn Koruma ve Ynetim Eylem Plan (IPOASharks) [Not: FAO dkmanlarnda kpekbalklar, tm kkrdakl balklar ifade eder]; 3) 11 Aralk 2001den bu yana yrrlkte olan Birlemi Milletler Balk Stou Antlamas (Birlemi Milletler Geici ve Yksek G Kabiliyetine Sahip Balk Stoklar Antlamas); 4) Eyll 2002de Johannesburgda kabul edilen Dnya Srdrlebilir Kalknma Zirvesi Yrtme Plannn 31. paragraf. Uluslararas Kpekbalklarn Koruma ve Ynetim Eylem Plannn (IPOA-Sharks) uygulanmasnda, Kkrdakl Balklarn Korunmas Akdeniz Eylem Plan blgesel stratejiler iin nerileri ierir, ve koruma tedbirlerinin uygulanmasnn garanti altna alnabilmesi iin blgesel koordinasyon gerektiinden, ulusal lekteki nceliklere ve faaliyetlere nem verir. IPOA-Sharks, FAOya ye devletlerin, balk filolarnn hedef veya hedef d olarak kpekbal avladklar durumlarda ulusal eylem planlar gelitirmeleri gerektiini tavsiye etmektedir. Bu neri gz nne alndnda, Barselona Szlemesinin Akit Taraflar, blgelerindeki kkrdakl balk kaynaklarnn uzun dnemli srdrlebilir kullanmlarn, ynetimlerini ve korunmasn garanti altna alabilmek iin, burada tanmlanan nceliklere gre ulusal eylem planlarn hazrlamaya iddetle tevik edilmektedir.

Barselona Szlemesi erevesinde, baz kkrdakl balklar halihazrda koruma altna alnmtr: byk beyaz kpek bal (Carcharodon carcharias), gnelenen kpek bal (Cetorhinus maximus) ve kulakl folya (Mobula mobular). Bunun yannda, baz Akdeniz lkeleri bu trlerin koruma statlerini salamlatrmak iin zel koruma tedbirleri almlardr. Dier kkrdakl balklar IUCN krmz listesinde, ayrca Bern ve Bonn Szlemelerinde yer almaktadr ve bazlar ise CITES eklerine dahil edilmitir. Belirli trlere odakl koruma tedbirlerinin tr dzeyinde faydal olduu kantlanm olsa da, ekosistem dzeyinde yeterli deillerdir. te bu nedenle Eylem Planna habitat ve evresel parametrelerin eklenmeleri gerekmektedir. Sonu olarak, Eylem Plannn hazrlanmasnda aadaki temel noktalar takip edilmelidir: trlerin korunmas biyolojik eitliliin idamesi habitat korunmas srdrlebilir kullanm iin ynetim bilimsel aratrma izleme aratrma, uygulama ve izleme iin finansman halk bilinlendirme ak denizde kontrollerin salanmas iin uluslararas ibirlii.

Dolaysyla, Eylem Plannn yrtlmesinde ok sayda payda yer almaldr ve bunun baars, uluslararas, ulusal ve blgesel lekte profesyonel balklar, evresel ve koruma kurulular, rekreasyonel ve sportif (hobi) balkk birlikleri, bilimsel aratrma organizasyonlar ve akademik kurumlar, askeri ve idari kurumlar arasndaki artan ibirliini gerektirmektedir.

TRKE EVRYE NSZ

Birlemi Milletler evre Program /Akdeniz Eylem Plan (UNEP/ MAP) bnyesinde, Akdenizin Deniz Ortam ve Ky Blgesinin Korunmas Szlemesi, (Barselona Szlemesi) kapsamnda; Akdeniz lkelerinin Hkmetlerine deniz kirliliini tespit ve kontrol etmede yardmc olmak, onlarn ulusal evre politikalarn hazrlamak, bu hkmetlerin alternatif gelime modelleri iin daha iyi seenekler belirlemesinde ve kaynaklarn daha iyi ve makul kullanmalarndaki yeteneklerini gelitirmek amacyla Akdeniz Eylem Plan Avrupa Topluluu tarafndan 1975 ylnda onaylanmtr. Barselona Szlemesinin, 1999 ylnda yrrle giren zel Koruma Alanlar ve Biyolojik eitlilik Protokol dikkate alndnda, Akdeniz biyolojik eitliliinin korunmas iin gelitirilen tr eylem planlarnn uygulanmas iin byk gayret gerekmektedir. zellikle eylem planlarnda yer alan trlerin korunmas ve esirgenmesi amacyla deniz ve ky blgelerinde zel koruma alanlarnn kurulmasna dair hkmn bulunduu protokol kapsamnda, lkemiz Akdeniz ve Ege kylarnda Bakanlar Kurulu kararyla ilan edilmi 10 adet zel evre Koruma Blgesi yer almaktadr. Bu blgeler yaklak 1.133 km ky uzunluu ile 2865 km2lik deniz alann ihtiva etmektedir. Ayrca Trkiye, Akdenizin en byk deniz koruma alanna sahip lkesidir ve kara sularnn yaklak % 4 koruma altndadr. Tm dnyada olduu gibi, zel evre Koruma Blgeleri ky ve deniz alanlarnn doal, tarihi ve kltrel deerleri de kentsel bask, kirlilik ve ar avclk tehdidi altndadr. Sz konusu tehditleri bertaraf etmek, deniz ve ky koruma alanlarnn geniletilmesi ve etkin korunmasnn salanmas amacyla almalarn yrten zel evre Koruma Kurumu Bakanl; Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, Tarm ve Kyileri Bakanl Koruma ve Kontrol Genel Mdrl ortaklnda, Birlemi Milletler Kalknma Program Trkiye Temsilcilii (UNDP Trkiye) uygulayc ortaklyla, Kresel evre Fonu (GEF) mali desteiyle,Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesini yrtmektedir. Bu proje kapsamnda Trkeye evrilen sz konusu Eylem Planlarnn, ilgili trlerin ve habitatlarnn korunmas iin, bilimsel almalarla beraber uygulama almalarnn yaplmas, gerekli nlemlerin bir an nce alnarak trlerin neslinin tkenmesini nlemek iin her trl ibirliinin glendirilmesine katkda bulunmasn dilerim. Sayglarmla. Ahmet ZYANIK Kurum Bakan

NDEKLER
GR ................................................................................................................................................ 1 A. HEDEFLER ................................................................................................................................ 3 B.NCELKLER ............................................................................................................................ 4 C. UYGULAMA TEDBRLER.................................................................................................... 7 C1. Koruma........................................................................................................................ 7 C2. Balklk Ynetimi................................................................................................... 7 C3. Kritik Habitatlar ve evre...................................................................................... 8 C4. Bilimsel Aratrma ve zleme............................................................................... 8 C5. Kiisel Geliim/Eitim............................................................................................. 9 C6. Eitim-retim ve Halk Bilinlendirme......................................................... 9 C7. Blgesel Koordinasyon Yaps............................................................................. 10 D. UYGULAMAYA KATILIM...................................................................................................... 11 E. EYLEM PLANI ORTAININ UNVANI............................................................................... 12 F. EYLEM PLANININ UYGULAMA VE REVZYONUNUN DEERLENDRLMES...... 13 EK 1: Uygulama Prpgram...................................................................................................... 15 EK 2: Akdenizdeki Kkrdakl Balklarn Resimli Kontrol Listesi ......................... 17

Sayfa 1

GR
1. Barselona Szlemesinin Akit Taraflar, Akdenizde Deniz Ortam ve Kysal Alanlarn Srdrlebilir Geliimi iin Eylem Plan (MAP Evre II) erevesinde, Akdenizdeki hassas trlerin, habitatlarn ve ekosistemlerin korunmasna ncelik verileceine dair gvence verdiler. 2. Baz kkrdakl balk poplasyonlarnn azalmas uluslararas bir sorun haline gelmitir ve artan sayda rgt bu balklarn korunmas iin acil nlemlerin alnmas gerektiini ifade etmektedir. Bu amala RAC/SPA, Barselona Szlemesinin Akit Taraflarnca (burada sunulan Akdenizdeki kkrdakl balk poplasyonlarnn korunmasna ynelik) bir eylem plannn hazrlanmasyla grevlendirildi (Monako, Kasm 2001). 3. Kkrdakl balklar, uzun sreli baskya ve rahatszla kar hassas olmalarna neden olan ge eeysel olgunlua bal dk retkenlik ve dk fekondite gibi belirli biyolojik zelliklere sahiptirler ve poplasyonlarnda bir azalma sz konusu olduunda, tekrar eski hallerine gelmeleri yava gerekleir. 4. Kkrdakl balklarn habitat bozulmalarna, evre kirliliine ve ar avcla olan hassasiyetlerine katkda bulunan, dnyaya gelen birey says, reme biyoktlesi (stok/stoka katlm ilikisi) ve karmak mekansal oluumlar (boy/ cinsiyet ayrmas ve mevsimsel g) gibi birbirleriyle yakn ilikili faktrler de mevcuttur. 5. Pek ok kpekbal, baz vatozlar ve ineli vatozlar u predatrler (avc trler) olup denizel ekosistemde nemli trofik fonksiyonlara sahiptirler. Bu yzden, sz konusu balklarn sistemin yaps ve ilevi zerindeki rollerini anlayabilmek iin ekosistem yaklam zel bir nem arz eder. Sorumsuz balklk, kirlilik ve habitat tahribatnn btnleik etkileri biyolojik zellikler, boy yaps ve bollukta deiimlere neden olabilir ve hatta trlerin yok oluuna yol aabilir. Dolayl etkiler, balklk faaliyetleri ekosistemden daha byk trleri ve bireyleri avlamaya eilimli olduundan, trlerin yer deiimi ile birlikte av/avc kompozisyonundaki deiiklikleri iermektedir. 6. Akdeniz kkrdakl balk faunas nispeten yksek eitlilie sahip olup 86 tr (47 kpekbal, 38 batoid ve 1 tavan bal tr) iermektedir. Bunlardan bazlar ticari olarak nemli trlerdir ve asrlardr hedef tr veya hedef d olarak avlanmaktadr; dier trler ise olduka nadirdir ve belki de hibir zaman yaygn olmayacaklardr. Bununla birlikte, bu kkrdakl balk poplasyonlar zerindeki bilinsiz ve ynetimsiz balkln nemli olumsuz etkilerinin olduuna dair kantlar bulunmaktadr.

Sayfa 2

7. Gnmzde kkrdakl balk poplasyonlar zerinde geni lde kabul edilen ciddi tehditler: ynetimsiz ve bilinsiz yaplan avclk, kirlilik ve baz kysal yaplamalarn olumsuz yansmalardr. Bu tehditler kkrdakl balklarn biyolojik eitliliini ve younluunu etkilemektedir. Akdeniz, youn nfusa sahip ky lkeleri ile birlikte, kritik habitatlar baz kysal yaplamalar ve kirlilik etkisiyle bozulmu yar kapal bir deniz konumundadr. Kirleticiler besin zincirine katldklar iin, kirlilik deniz ekosistemine zarar verebilir ve poplasyonlar ile bireylerin fizyolojilerini ve dzgn fonksiyonlarn deitirebilir. 8. Akdenizin kkrdakl balk faunas uzun yllardan beri allmasna ramen, birok trn biyolojisi, ekolojisi, poplasyon dinamii ve stoklarnn durumuna ynelik bilimsel aratrmalara halen ihtiya duyulmaktadr. Bu almalar kkrdakl balklarn ekolojik roln daha iyi anlamak iin gereklidir. Birok trn taksonomik durumu hala belirsizdir. Birka tr Akdenize endemiktir. Baz Kzldeniz trleri Svey Kanal (Lessepsian g) ile Dou Akdenize girmektedir; bu trlerin poplasyonlarndaki geliim ve sz konusu istilaclarn Akdeniz ekolojisine etkileri titizlikle allmaldr. 9. Birok kkrdakl balk tr geni yaylma sahip ve/ veya gmen olduuna gre, aratrma, izleme ve uygulamalar iin blgesel koordinasyon gereklidir. Ayrca, kkrdakl balklarn maruz kaldklar tehditler, korunmalarndaki acil gereksinim ve avclklarnn ynetimi konularndan haberdar olmalar amacyla mevcut bilginin halka geni ekilde yaylmas gereklidir.

Sayfa 3

A- HEDEFLER
10. Bu Eylem Plan, aadaki maddelerin gelitirilmesini hedeflemektedir: 10.1. ster hedef, ister hedef d olsun, ticari stoklarn srdrlebilir balkl iin ulusal ve blgesel programlarn gelitirilmesi ve desteklenmesi yoluyla, Akdenizin kkrdakl balk poplasyonlarnn genel korunmas, 10.2. Poplasyonlar tehlikede olarak deerlendirilen belirli kkrdakl balk trlerinin korunmas, 10.3. iftleme, yumurtlama ve barnma sahalar gibi kritik habitatlarn restorasyonu ve korunmas, 10.4. Blgesel stardart veri tabanlarnn oluturulmas da dahil olmak zere, aratrma ve izlemeye ynelik bilimsel verinin gelitirilmesi, 10.5. Tkenme snrndaki kkrdakl balk stoklarnn iyiletirilmesi, 10.6. Kkrdakl balklarn korunmasna ynelik kiisel geliim ve halk bilinlendirme almalar.

Sayfa 4

B- NCELKLER
11. Aada sralanan genel ncelikleri tavsiye edilmektedir: 11.1. Tehlike altndaki trlerin blgesel ve ulusal lekte tanmlanm yasal koruma statlerinin acilen tedarik edilmesi. Bu balamda, bahsi geen trlere ncelik verilmelidir: testere balklar (Pristis spp.) (2000 ylna ait IUCN Krmz Listesinde kritik (CR) olarak deerlendirilmitir), pamuk balklar (Carcharias taurus ve Odontaspis ferox) ve gri vatoz (Dipturus batis) (IUCN tarafndan Akdeniz leinde srasyla kritik (CR) ve tehlikede (EN) olarak n deerlendirmeleri yaplmtr) ve hali hazrda blgesel lekte deerlendirmeye alnan byk camgz (Cetorhinus maximus), byk beyaz kpekbal (Carcharodon carcharias) ve kulakl folya (Mobula mobular).

11.2. Dier trler, nesillerinin tkenme riskine dair uygun bilgi bulunmadndan dolay u anda yetersiz verilidir. Bu yzden, ekibal kpekbalklar (Sphyrna spp.), kemane balklar (Rhinobatos spp.) ve vatoz (Raja polystigma) gibi trlerin tehdit durumlarnn acilen deerlendirilmesine ihtiya duyulmaktadr.

Sayfa 5

11.3. Srdrlebilir balklk adna, hedef veya hedef d olarak avlanlan aadaki trlere ynelik ynetim programlarnn gelitirilmesi: 11.3.1. Birincil olarak ana ticari trler iin: mahmuzlu camgz (Squalus acanthias), sapan bal (Alopias spp.), mako kpekbalklar (Isurus spp.), dikburun karkaryas (Lamna nasus) ve mavi kpekbal (Prionace glauca).

11.3.2. kinci olarak, dier ticari nem arz eden trler iin: kelerler (Squatina spp.), kedi kpekbalklar (Scyliorhinus spp. ve Galeus melastomus), adi kpekbalklar (Mustelus spp. ve Galeorhinus galeus), camgzler (Carcharhinus falciformis, C. limbatus, C. obscurus ve C. plumbeus), vatozlar (Leucoraja spp., Raja spp.), ve ineli vatozlar (Dasyatis spp.).

11.4. Hedef d, istenmeyen kkrdakl balk avnn azaltlmasn ve/veya canl salnmalarn salayacak balklk uygulamalarnn tevik edilmesi ve yzge avcl gibi savurgan faaliyetlerin yasaklanmas. 11.5. Korunmalar ve restorasyonlar iin zellikle iftleme, yumurtlama ve barnma sahalar gibi kritik habitatlarn tanmlanmas.

Sayfa 6

11.6. zellikle yukarda ad geen trlerin reme ve byme parametreleri ile ilgili olarak, genel biyolojileri, ekolojileri ve poplasyon dinamikleri zerine aratrma programlarnn gelitirilmesi. 11.7. Balklk ve balklktan bamsz izleme programlarnn her iki sistem iin gelitirilmesi. 11.8. Ulusal ve blgesel lekte kiisel geliimi garantilemek iin balca taksonomi, biyoloji, ekoloji, izleme metotlar ve stok deerlendirmesi alanlarnda eitimlerin gelitirilmesi. 11.9. Profesyoneller ve halkn bilinlendirilmesi iin bilgilendirme ve eitim retim programlarnn gelitirilmesi.

Sayfa 7

C- UYGULAMA TEDBRLER
Yukarda bahsedilen genel prensiplerin tamamlanabilmesi iin, ulusal ve blgesel lekte zel tedbirlerin alnmas gereklidir: C.1. Koruma 12. Ulusal ve uluslararas kanun ve szlemeler dorultusunda, yasal koruma tehlike altndaki trlere verilmelidir (bkz. Paragraflar 10.2 ve 11.1) C.2. Balklk Ynetimi 13. IPOA-Sharks ve BM Geici Balk Stoklar Antlamalarndaki prensiplere gre, bir tr veya stok zerinde balklk kaynakl mortaliteye (lmlere) katkda bulunan devletler, bunlarn ynetimine itirak etmelidirler. 14. Mevcut balklk deerlendirme raporlar ve ynetim programlar kkrdakl balklara uyarlanmal veya IPOA-Sharks erevesinde zel planlar gelitirilmelidir. 15. Doru ve kesin balklk istatistiklerinin, zellikle trlere gre avlanan ve karaya kartlanlar zerine olmak kaydyla, toplanmas aciliyet arz eder. Bu amala, balk tanmlama rehberlerinin, yerel isimleri de ierecek ekilde uygun dillerde yaynlanmas ve balklara ulatrlmas gerekmektedir. Ayrca, mmkn olduunca balklk gc hakknda veri toplanmaldr. 16. Kkrdakl balklar hakkndaki ynetim programlar, poplasyonlar ve stoklarn deerlendirmesini ieren srdrlebilir ynetim almalarna dayanmaldr. Ynetim, ayn zamanda hedef d ve tesadfi avn azaltlmasn dikkate almaldr. Bu noktada, hedef d avn ve koruma altndaki trlerin avclnn azaltlmas ve doaya tekrar salnmas hakkndaki rehberler uygun dillere yaynlanarak tm potansiyel kullanclara ulatrlmaldr. 17. Kkrdakl balklarn hedef veya hedef d olarak avclnn yapld durumlarda balkln daimi olarak izlenmesi nemli bir ynetsel tedbir olup, sz konusu trlerin srdrlebilir smrlmesi veya korunmas iin faydaldr. Bu eylem, kkrdakl balklarn, ar avcln kesin bir iareti olabilen, av miktarnda veya biyoktlelerinde belirgin azalmann zamannda tespitine olanak salar. Sz konusu izleme kayt defterlerinin incelenmesi, avn karaya kartld blgelerin gzlenmesi veya deniz almalar ile yaplabilir. Bu eylem ayn zamanda gzlemleri (karaya vurma ve denizdeki gzlemler) ve tesadfi yakalanmalar iermelidir.

Sayfa 8

18. ou tr iin, ulusal, blgesel veya uluslararas lekte ibirlii ynetimi gereklidir. birlii yaklamna ulaabilmek iin gereken mekanizmalar, aadaki bileenleren oluabilir: smrlen mevcut kaynaklar ve ynetim sistemleri hakknda bilgi, yasal enstrmanlarn tanmlanmas ve salanmas, katlmc planlama yaklamnn kullanlmas, ak ve net ynetim antlamalarnn tanmlanmas, ulusal gruplarn oluturulmas ve gelitirilmesi.

19. Akdeniz lkeleri, yzge avcln yasaklamaldr (kpekbalklarnn yzgelerini kesip, geri kalan bedenin denize atld savurgan uygulama). C.3. Kritik Habitatlar ve evre 20. Akdenizin kritik habitatlarnn haritalanmas ve envanterinin kartlmas iin saha almalar gerekmektedir. 21. Bu habitatlar, konu hakkndaki ulusal, uluslararas kanunlar ve szlemeler uyarnca, insan faaliyetlerinin olumsuz etkilerinden kaynaklanan bozulmalar nleyebilmek adna yasal olarak korunmaldr. Sz konusu habitatlarda ktye gidi gzlendiinde, restorasyon programlar balatlmaldr. Yasal korumann bir rnei, mmkn olan yerlerde, insan faaliyetlerinin dzenlendii deniz koruma alanlar yaratmaktr. 22. Bu tarz koruma tedbirleri hem balklk ynetiminin, hem de btnleik ky alanlar ynetiminin paras olabilir. C.4. Bilimsel Aratrma ve zleme 23. Koruma tedbirlerine paralel ekilde, byme, reme, beslenme, corafik ve batimetrik dalm, g, poplasyon genetii ve dinamii gibi konulara deinmek kaydyla trlerin biyolojisi, ekolojisi ve risk deerlendirmesi zerine uygun finansman ve aratrc ekibi ieren bilimsel aratrma programlarnn balatlmas ve gelitirilmesi gereklidir. G eden trler iin blgesel markalama (konvansiyonel, kendiliinden ayrlabilen veya uydu markalar) programlar gelitirilmelidir. Ayrca, tedbir prensipleri dahilinde, kaynaklarn durumlarn ve balklk eforunu inceleyen seferler deerlendirilmelidir. Benzer ekilde, skarta hem kompozisyon, hem de miktar asndan irdelenmelidir. Hedef d av azaltan veya nleyen aralar zerine gerekletirilen aratrmalar tevik edilmelidir.

Sayfa 9

24. Balkln izlenmesinde, trlerin biyolojileri ve kesin balklk miktar hakknda veri elde etmek amacyla, avn karaya kartld blgelerde ve balk hallerinde standart veri toplanmas iin gemide gzlem programlarnn ilave edilmesi ve tamamlanmas gerekmektedir. Ayrca kkrdakl balklar iin uyarlanan kayt defterleri balklara datlmaldr. Aada listelenen veri seti ticari ve hedef d trler iin gereklidir: cinsiyetlere gre boy frekans dalm ile birlikte avn tr kompozisyonu; ticari avdaki trlerin saylar ve arlklar; skarta trlerin saylar ve arlklar (+ skarta nedenleri); rn ekli (btn, ba kesilmi, i organlar alnm, fileto, yzge); av ara gereleri ile geminin teknik zellikleri ve seyrin ekli; ticari ve pazar deerleri.

Bunlara ilave olarak ya tayini iin uygun ekilde saklanm rnekler (omur, srt dikeni) ve genetik analizler (DNA) iin doku rnei alnmaldr. 25. Akdeniz lkeleri, hem ulusal, hem de blgesel lekte zel programlar tasarlamal, veya mevcut olanlar tm Akdenizi kapsayacak ekilde geniletmeli ve balk younluunu (nispi bolluk) tahmin edebilmek iin standart kantitatif veri toplamaldr. Bu sayede eitli trlerin risk statleri deerlendirilebilir. C.5. Kiisel Geliim/Eitim 26. Akit Taraflar, kkrdakl balklarn korunmas hakknda alacak uzmanlarn, su rnleri grevlilerinin ve yneticilerin eitimlerini desteklemelidirler. Bu balamda, mevcut giriimlerin tanmlanmas ve taksonomi, koruma biyolojisi ve izleme aratrmalarnda teknikleri ieren programlara ncelik verilmesi gereklidir (bkz. bilimsel aratrma hakknda yukardaki paragraf ). 27. Eitim programlar ayrca balklk verisi toplama yntemleri, stok deerlendirme ve zellikle veri analizi zerinde odaklanmaldr. C.6. Eitim-retim ve Halk Bilinlendirme 28. Koruma tedbirlerinin etkili olabilmesi iin, halkn destei salanmaldr. Bu amala, ulusal kurumlara, yerleik halka, retmenlere, ziyaretilere, profesyonel balklara, sportif balklara, dalglara ve dier paydalara bilgilendirme toplantlar dzenlenmelidir. Basl materyal, kkrdakl balklarn yaam tarzlar ve hassasiyetlerini sunacak ekilde hazrlanmaldr. 29. Ayrca, kkrdakl balklarn koruma almalarnda etkin rol oynamalarn salamak adna, kkrdakl balk gzlem rehberlerinin baslarak olta balklar, yatlar ve dalglar gibi potansiyel gzlemcilere datmnn yaplmas gereklidir. 30. Eitim-retim ve halk bilinlendirme srecinde, doa korumayla ilgilenen dernekler ve dier kurumlarn yardmlar istenmelidir.

Sayfa 10

C.7. Blgesel Koordinasyon Yaps 31. Yukarda bahsedilen trlerin ve habitatlarnn korunmasyla ilgili eylemlere ait tm tavsiyeler ve aratrma ve eitim-retim programlar, Akdeniz havzasndaki tm lkeler arasnda olabildiince ibirlii salanarak izlenmeli ve uygulanmaldr. 32. Bu eylemler, gerektiinde uzlama notalar (MoU) kabul ettirilerek, dier blgesel balklk kurulularnn (rnein GFCM, ICCAT) ibirlii ve destei ile hayata geirilmelidir. 33. Mevcut Eylem Plannn uygulanmas blgesel olarak, RAC/SPA vastasyla Akdeniz Eylem Plan (MAP) Sekretaryas tarafndan koordine edilecektir. Koordinasyon yapsnn temel ilevleri aadaki maddeleri ierecektir: Veri toplamasn zendirmek, desteklemek, yaynlamak ve sonularn Akdeniz leinde yaylmasn salamak; Akdenizde nem arz eden trlerin ve alanlarn envanterlerinin oluturulmasn tevik etmek; zel Koruma Alanlar Ulusal Odak Noktas Toplantsnda ve Akit taraflarn toplantlarnda sunulmak zere, Eylem Plannn uygulama aamalar hakknda raporlar hazrlamak; Akdenizin kkrdakl balklaryla ilgili belirli konularda uzman toplantlar ve eitim kurslar organize etmek; Eylem Plannn kabul edilmesinden 3 yl sonra, kkrdakl balklarnn durumlarnn tanmland bir Akdeniz Sempozyumunun organizasyonunu koordine etmek ve Eylem Planndaki uygulama aamalarnn envanterini kartmak; Eylem Plannn kabul edilmesinin 5 yl sonra, Eylem Planndaki gelimelerin gzden geirildii bir toplant organize etmek ve eer gerekiyorsa Eylem Plannn revizyonunu nermek.

34. Ayn hedefler dorultusunda tamamlayc almalarda bulunan dier uluslararas organizasyonlar RAC/SPA tarafndan cesaretlendirilecek ve harcanan emein olas tekrarlar nlenip ibirlii tevik edilecektir. 35. Bu Eylem Plannn, zellikle uluslararas sularda kabul ettirilmesini salamay amalayan giriimlere yardmc olunacaktr.

Sayfa 11

D- UYGULAMAYA KATILIM
36. Bu Eylem Plannn uygulanmas, Akit Taraflarn ulusal kurumlarnn sorumluluundadr. Taraflar, korunan ve henz koruma altna alnmam kkrdakl balklar hakkndaki eylemlerin uygulanmasn garanti altna almak amacyla kendi ulusal, evresel veya balklk departmanlar arasndaki koordinasyonu kolaylatrmaldr. lgili kurum ve kurulular, mevcut Eylem Plannn uygulanmas almalarna ortaklklar ve katlmalar iin davet edilmektedir. Akit Taraflar, zel Koruma Alanlar Ulusal Odak Noktalar Toplantsnn tavsiyesi zerine, kendi olaan toplantlarnda, burada bahsi geen ncelikleri gzetmek kaydyla, mevcut Eylem Plannn uygulanmasn kolaylatracak belirgin almalar yrten ve yrtmeyi talep eden (koruma, aratrma vb.) veya bu almalara destek veren (finansal veya dier ekillerde) herhangi bir organizasyon veya laboratuvara Eylem Plan Orta stats tahsis edebilir. STKlar bavurularn dorudan RAC/SPAya yapabilirler. 37. Koordinasyon yaps, Eylem Plan ortaklar arasnda dzenli diyalou salayacak mekanizmalar tesis etme ve gerektiinde bu etkiyi temin edecek toplantlar dzenlemelidir.

Sayfa 12

E- EYLEM PLANI ORTAININ UNVANI

38. Eylem Planna dardan katlmlar cesaretlendirmek ve dllendirmek iin, Akit Taraflar, olaan toplantlarnda Akdenizdeki kkrdakl balklarn korunmalarna yardm edebilecek somut eylemlerde bulunaca gvenini salayan tm kurumlara (devlet, STK, ekonomik, akademik vb.) Eylem Plan Orta payesi verebilir. Eylem Plan Orta unvan, zel Koruma Alanlar Ulusal Odak Noktalar Toplantsnn tavsiyesini takiben, Akit Taraflar tarafndan dl mahiyetinde sunulacaktr.

Sayfa 13

F- EYLEM PLANININ UYGULAMA VE REVZYONUNUN DEERLENDRLMES

39. zel Koruma Alanlar Ulusal Odak Noktalar, her toplantlarnda, ulusal raporlara ve RAC/SPA tarafndan blgesel lekteki uygulamalar zerine hazrlanacak bir rapora dayanarak, Eylem Plannn uygulanmasndaki geliimin deerlendirmesini yapacaklardr. Bu deerlendirme nda, zel Koruma Alanlar Ulusal Odak Noktalar Akit Taraflara gnderilmek zere tavsiyelerde bulunacak ve eer gerekiyorsa, Eylem Plannn Ekinde verilen zaman tablosunda ayarlamalar nerecektir.

Sayfa 15

EK - 1
UYGULAMA PROGRAMI
EYLEM Aralar 1. letiim a (r. FTP sitesi) ve katlmc rehberinin oluturulmas (bkz. C.7 paragraf 33 Blgesel koordinasyon yaps) 2. Uygun dillerde tr tanmlama rehberleri (bkz. C.2 paragraf 15 Balklk ynetimi) 3. Tr baznda skarta ve karaya kartlan ticari avn izlenmesi protokolnn desteklenmesi (bkz. paragraf C.2 Balklk ynetimi) 4. Nadir gzlenen, tehlike altnda ve korunan trlerin verilerini kaydetmek iin protokoller (bkz. C.1.Koruma) 5. Bilgilendirme kampanyalar ve halk bilinlendirmek iin yaynlar (bkz. C.6. Eitim retim ve halk bilinlendirme) 6. Uygun dillerde hazrlanmak ve yaynlanmak zere, hedef d rndeki hassas trlerin varln azaltmak ve yakalandklarnda geri salmak hakknda rehberler (bkz. C.2 paragraf 16 Balklk ynetimi) 7. Kkrdakl balk gzlemi iin klavuzlar (bkz. C.6. paragraf 29 Eitim ve kamu bilinci 8. Akdeniz kkrdakl balklar zerine sempozyum (bkz. C.7 paragraf 33 Blgesel koordinasyon yaps) 9. Eylem Planndaki ilerlemenin gzden geirme toplants (bkz. C.7 paragraf 33 ve F Eylem Plannn Uygulama ve Revizyonun Deerlendirilmesi) Yasal Sreler 10 a. lkelere gre, tehlike altndaki trler iin bu Eylem Plannda tavsiye edilen yasal korumann salanmas 10 b. Yetersiz verili trlerin durumlarnn acilen deerlendirilmesi (bkz. B paragraf 11.1 ncelikler; C1 Koruma) Akit Taraflar, Ulusal ve blgesel dzeyde araclk edenler Akit Taraflar ve Blgesel Balklk Ynetimi Kurulular Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 2 yl sonra Kabul edilmesinden 2 yl sonra Kabul edilmesinden 2 yl sonra Kabul edilmesinden 3 yl sonra Kabul edilmesinden 3 yl sonra Kabul edilmesinden 5 yl sonra RAC/SPA Akit taraflar ve Blgesel Balklk Ynetimi Kurulular RAC/SPA ve Akit Taraflar SON TARH KM TARAFINDAN

RAC/SPA

RAC/SPA

RAC/SPA

RAC/SPA

RAC/SPA

RAC/SPA

Kabul edilmesinden 1 yl sonra

11. Yzge avcln yasaklayan dzenlemeler iin yasa kartlmas (bkz. C.2 paragraf 19 Balklk ynetimi)

Kabul edilmesinden 2 yl sonra

Sayfa 16

12. nsan faaliyetinin olumsuz etkilerini azaltmak iin yasal korumaya sahip kritik habitatlar (bkz. C.3. Kritik habitatlar ve evre) 13. Uluslararas sulardaki balkln izlenmesini yrtmek hedefiyle kurulacak sistemin yasal tedbirlerini kolaylatrma (bkz. C.7 paragraf 35 Blgesel koordinasyon yaps) zleme ve Veri Toplanmas 14. lkeler tarafndan tanmlanan temel trlerin biyolojileri, ekolojileri ve poplasyon dinamikleri zerine aratrma programlar oluturmak (bkz. C.4 Bilimsel aratrma ve izleme 15. Rekreasyonel ve ticari balklk iin izleme sisteminin uygulanmas (bkz. C.2 Balklk ynetimi) 16. Merkezi veritabanlarnn kurulmasn veya mevcut olanlarn takviye edilmesini destekleme (bkz. C.7 Blgesel koordinasyon yaps) 17. Kritik habitatlarn (iftleme, yumurtlama ve barnma sahalarnn) n envanterinin kartlmas (bkz. paragraf 11.4 ncelikler ve C.3 Kritik habitatlar ve evre) Ynetim ve Deerlendirme Prosedrleri 18. Akdenizdeki kkrdakl balk trlerinin durumlarnn gzden geirilmesi (bkz. B paragraf 11.2. ncelikler; C.1 paragraf 12 Koruma; C.4. paragraf 25 Bilimsel aratrmalar ve izleme) 19. Balkln ve ynetim ihtiyalarnn tanmlanmas (bkz. C.2. Balklk ynetimi)

Kabul edilmesinden 4 yl sonra Kabul edilmesinden 4 yl sonra

Akit Taraflar

Akit Taraflar ve RAC/SPA

Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 2 yl sonra

Akit Taraflar

Akit Taraflar

Akit Taraflar ve RAC/SPA

Akit Taraflar

Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 1 yl sonra Kabul edilmesinden 4 yl sonra

Uluslararas organizasyonlar Akit Taraflar ve Blgesel Balklk Ynetimi Kurulular

20. Ulusal kkrdakl balk planlarnn hazrlanmas (bkz. C.1 Koruma, C.2 Balklk ynetimi ve C.3 Kritik habitatlar ve evre) 21. Kkrdakl balklarn avland balklk faaliyetleri iin ynetim planlarnn hazrlanmas (bkz. B paragraf 11.3.1 ve 11.3.2 ncelikler)

Akit Taraflar Akit Taraflar ve Blgesel Balklk Ynetimi Kurulular

EK - 2

AKDENZDEK KIKIRDAKLI BALIKLARIN RESML KONTROL LSTES

Heptranchias perlo

Hexanchus griseus

Echinorhinus brucus

Squalus acanthias

Squalus blainvillei

Centrophorus granulosus

Centrophorus uyato

Etmopterus spinax

Centroscymnus coelolepis

Somniosus rostratus

Oxynotus centrina

Dalatias licha

Squatina aculeata

Squatina oculata

Squatina squatina

Carcharias taurus

Odontaspis ferox

Alopias superciliosus

Alopias vulpinus

Cetorhinus maximus

Carcharodon carcharias

Isurus oxyrinchus

Lamna nasus

Scyliorhinus canicula

Scyliorhinus stellaris

Galeus atlanticus

Galeus melastomus

Galeorhinus galeus

Mustelus asterias

Mustelus mustelus

Mustelus punctulatus

Carcharhinus altimus

Carcharhinus brachyurus

Carcharhinus brevipinna

Carcharhinus falciformis

Pristis pectinata

Pristis pristis

Rhinobatos cemiculus

Rhinobatos rhinobatos

Torpedo nobiliana

Torpedo marmorata

Torpedo torpedo

Dipturus batis

Dipturus oxyrhynchus

Leucoraja circularis

Leucoraja fullonica

Leucoraja melitensis

Leucoraja naevus

Leucoraja undulata

Raja africana

Raja asterias

Raja brachyura

Raja clavata

Raja miraletus

Raja montagui

Raja polystigma

Raja radula

Raja rondeleti

Rostroraja alba

zel Koruma Alanlar Blgesel Faaliyet Merkezi (RAC/SPA) Boulevard du Leader Yasser Arafat B.P.337 - 1080 Tunis CEDEX - TUNUSIA Tel: ++(216) 71206 649 Faks: ++(216 ) 71 206 485 e-posta: car-asp@rac-spa.org www.rac-spa.org

zel evre Koruma Kurumu Bakanl Alparslan Trke Cad. 31. Sok. 10 Nolu Hizmet Binas 06510 Betepe/Yenimahalle/Ankara Tel: 0 (312) 222 12 34 Faks: 0 (312) 222 26 61 www.ozelcevre.gov.tr www.dka.gov.tr Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) Birlik Mahallesi 2. Cadde No. 11 06610 ankaya/Ankara Tel: 0 (312) 454 11 00 Faks: 0 (312) 496 14 63 www.undp.org.tr