Turkse ondernemers.

De Turken komen
De Turkse ondernemer is bezig aan een opmars. Turken zijn niet alleen ondernemender dan andere allochtone groepen in Nederland, ze hebben ook vaker een eigen bedrijf dan de gemiddelde Nederlander. Wij Turken willen altijd meer een n!g mooier huis, een n!g grotere auto, een n!g groter bedrijf." #een Turkse vlaggetjes, geen posters van $stanbul en zelfs geen portret van %emal &tat'rk, de stichter van de moderne Turkse staat. (r is weinig in het kantoor van het automatiseringsbedrijfje &rifis in )aandam dat herinnert aan de etnische afkomst van de eigenaar*directeur. (igenlijk zijn alleen de Turkse folders die op tafel liggen een aanwijzing. (n de naam van de directeur natuurlijk +ezer &rslan. De ,-*jarige &rslan lacht .$k heb me in het begin vooral gericht op Turkse ondernemers hier in de )aanstreek, maar ik ben daarvan afgestapt. Waarom zou ik mezelf beperken/ $k richt me nu op het hele midden* en kleinbedrijf, allochtoon 0n autochtoon.1 &rslan 2 gedrongen, bruin pak, fors horloge 2 maakt deel uit van de groeiende groep Turkse ondernemers die in Nederland aan de weg timmert. .Turken worden thuis enorm gestimuleerd om een eigen bedrijf te beginnen1, zegt hij. .3ndernemerschap geeft status in de Turkse geneeschap. Turken vinden het schitterend om op vrijdag in de moskee met twee vingers een visitekaartje naar voren te kunnen schuiven, waarop staat dat ze ondernemer zijn, en dan te kunnen zeggen ik heb zo en zo veel mensen voor me werken".1 4et zijn niet alleen Turken die steeds vaker een eigen bedrijf beginnen. 3ok andere allochtone groepen zijn bezig aan een inhaalslag. Terwijl het totale aantal startende ondernemers in Nederland het afgelopen jaar daalde met acht procent, steeg het aantal allochtone starters met twaalf procent, zo blijkt uit recente cijfers van de %amers van %oophandel. 5aar de Turken springen eruit. &fgezet tegen de omvang van hun beroepsbevolking zijn ze een stuk ondernemender dan 5arokkanen, +urinamers, en &ntillianen. )e hebben ook vaker een bedrijf dan de gemiddelde Nederlander 67,8 procent van de Turkse beroepsbevolking had in 6--9 een eigen bedrijf, tegen 67,, procent van de gehele beroepsbevolking. 4et lijkt waarschijnlijk dat deze voorsprong de afgelopen jaren verder is gegroeid. De tijd is voorbij dat Turken uitsluitend theehuizen, halal*slagerijen en goedkope groentezaken begonnen. De nieuwe generatie Turkse ondernemers zet ook automatiseringsbedrijfjes op, begint in de bouw of probeert een supermarktketen van de grond te tillen. .Turken zijn duidelijk ondernemender dan wij Nederlanders 1, zegt 4arr: van den Tillaart van het sociaal* wetenschappelijk onderzoeksinstituut $T+ van de %atholieke ;niversiteit Nijmegen. <an den Tillaart doet statistisch onderzoek naar allochtoon ondernemerschap en kijkt al jaren gebiologeerd naar de opmars van de Turken. .(r is eigenlijk maar 00n etnische groep die nog hoger scoort en dat zijn de #rieken, maar die vormen een kleine groep en hebben eigenlijk maar 00n soort bedrijf restaurants. Dus dat is een heel ander verhaal.1 5anager 3mer &kgog van meubelfabriek )= =urniture in >ulemborg loopt met een shagje in een mondhoek door de opslaghal achter zijn kantoor. &chterin staan tientallen bankstellen gele en blauwe stoffen e?emplaren en bruine en zwarte van glanzend leer. .#een topkwaliteit,1 volgens &kgog, .maar ook niet slecht. Wij zitten in het middensegment.1 Turkse ondernemers hebben een groot deel van de meubelindustrie rond het #elderse >ulemborg in handen. &kgog .Dat Nederland nog een meubelindustrie heeft, is te danken aan de Turken.1 &kgog vertelt dat hij de bankstellen lange tijd in >ulemborg in elkaar timmerde, maar de productie vier jaar geleden overbracht naar Turkije om de kosten te drukken. .5aar we zijn nog steeds een Nederlands bedrijf1, benadrukt hij. .We hebben onze holding in Deil, hebben daar nog steeds een fabriek, en we betalen hier onze belasting.1 De e?pansie van )= =urniture en zijn moederbedrijf Turfanda 4olding is t:perend voor de opkomst van de Turkse ondernemers. Turkse immigranten begonnen in de jaren tachtig bedrijfjes op te zetten omdat ze weinig kans maakten op de arbeidsmarkt en in groten getale afhankelijk waren geworden van uitkeringen. De meeste van deze ondernemers vonden hun client@le vooral in de eigen etnische groep. .Dat was de fase van de koffiehuizen, slagerijen en groenteboertjes1, zegt Aobert %loosterman, hoogleraar economische geografie aan de ;niversiteit van &msterdam. .4et ondernemerschap was vooral uit nood geboren.1 5aar de Turken hebben deze fase inmiddels achter zich gelaten. De ouderen onder hen hebben weliswaar nog steeds vaak een uitkering. )e drijven ook nog altijd relatief kleine ondernemingen en storten zich nog steeds op sectoren met een lage toetredingsdrempel, zoals de geliberaliseerde ta?ibranche. 5aar ze duiken in toenemende mate ook op in andere sectoren, zo blijkt uit gegevens van de %amers van %oophandel. Bonge Turken zetten administratiebureaus op, beginnen makelaarskantoortjes of gaan verzekeringen verkopen.

<oorbij is ook de tijd dat ze slechts uit nood een bedrijfje begonnen. Turken slagen er bovendien meer dan andere allochtonen in om de autochtone markt aan te boren. .Turken kiezen bewust voor het ondernemerschap1, zegt %loosterman. .)e zijn echt aan het doorbreken.1 4oe komt het dat Turken ondernemender zijn dan andere groepen/ (en hard wetenschappelijk antwoord is er niet. Turken zelf zoeken de verklaring vooral in hun cultuur. .Nederlanders zijn tevreden als ze een vaste baan hebben, een goed salaris en 00n of twee keer per jaar op vakantie kunnen1, zegt meubelfabrikant &kgog. .Wij Turken willen altijd meer een n!g mooier huis, een n!g grotere auto, een n!g groter bedrijf.1 Turken wijzen daarnaast op hun hechte gemeenschapsgevoel. .Wij onderhouden nauwere contacten met familie en vrienden dan Nederlanders1, zegt de C,*jarige &dem Dzdemir, die een administratiekantoortje runt in &msterdam. .We lenen daardoor makkelijker geld van elkaar.1 Dzdemir houdt kantoor op een bedrijventerrein in de hoofdstad. $n zijn kantoor hangen wel schilderijen van $stanbul en de Eosporus aan de muur en in de boekenkast achter zijn bureau staan twee Turkse vlaggetjes. Dzdemir .Turken beleggen niet op de beurs, ze stoppen hun geld liever in bedrijfjes van familieleden of vrienden. )e vragen meestal geen rente omdat dat niet mag van de islam, maar ze delen wel mee in de winst.1 Wetenschappers onderschrijven dit. .Turken zijn gefascineerd door het ondernemerschap1, zegt <an den Tillaart van de %atholieke ;niversiteit Nijmegen. .)e hebben misschien wel meer respect voor een succesvolle ondernemer dan voor een hoogleraar.1 De deskundigen wijzen tevens, net als de Turken zelf, op de Turkse gemeenschapszin. .Turken zijn ontzettend goed in het poolen van allerlei kapitaal1, zegt de &msterdamse hoogleraar %loosterman..#eld, kennis, contacten. )e doen dat beter dan 5arokkanen. De 5arokkaanse gemeenschap hangt meer als los zand aan elkaar. Niet voor niets zijn sommige Turken zo groot in de internationale heroFnehandel. 3ok daar is het onderhouden van een netwerk van groot belang.1 Eedrijfsadministrateur Dzdemir, die studeerde aan de ;niversiteit van &msterdam, bekent zelf te hebben moeten wennen aan de .warmbloediger1 manier van zaken doen van zijn landgenoten. .&ls ik met Turkse klanten praat, gaat het nooit alleen over werk, maar ook over de andere kanten van het leven. (en tong heeft geen bot", zeggen wij in Turkije. We bedoelen daarmee dat je je tong niet kunt breken met praten wat je weet, deel je met anderen.1 .$k heb na mijn studie eerst bij een autochtoon administratiekantoor gewerkt en we rekenden voor advieswerk altijd een bedrag per uur. Toen ik voor mezelf begon, probeerde ik dat ook bij mijn Turkse klanten, maar die pikten dat niet. +odemieter op", zeiden ze. $k spreek met hen nu een vast bedrag af per maand, waarvoor ze me altijd kunnen bellen.1 Gachend .Dat doen ze ook. &ls ik de tijd die ik aan adviezen heb besteed per uur had gedeclareerd, zou ik nu in een chiHue kantoor in het World Trade >enter zitten.1 Dzdemir heeft de indruk dat sinds enkele jaren steeds meer vanuit Turkije wordt geFnvesteerd in Nederland. .<roeger ging het geld van Nederland naar Turkije, maar het is nu andersom mensen die in Turkije wonen, investeren hier. 4oe ik dat weet/ $k hoor dat van banken, maar ik zie het ook.1 4ij maakt een gebaar alsof hij een document van links naar rechts over zijn bureau verplaatst. .$k zie de overschrijvingen voorbij komen.1 Dzdemir denkt dat de omkering van de geldstroom verband houdt met de economische crisis in Turkije. .De inflatie is ontzettend hoog. Turken beleggen in eigen land eigenlijk alleen nog in onroerend goed. 3ndernemers die hier familie of vrienden hebben, zien Nederland vaak als een betere plek om te investeren.1 5aar wat zijn de overlevingskansen van de ruim tweeduizend Turkse bedrijfjes die inmiddels jaarlijks worden opgestart/ (en hardnekkig clich0 wil dat Turken veel bedrijven oprichten, maar ook relatief vaak failliet gaan. 3p het eerste gezicht lijkt daar ook wel een kern van waarheid in te zitten, want het doen van marktonderzoek en het schrijven van een doortimmerd bedrijfsplan schijnen niet de sterkste kanten van de gemiddelde Turkse ondernemer te zijn. De meeste Turkse meubelfabriekjes rond >ulemborg hebben moeite het hoofd boven water te houden. 3ok de vele Turkse starters in de ta?ibranche zullen het waarschijnlijk lang niet allemaal volhouden. Toch blijkt uit onderzoek van de %atholieke ;niversiteit Nijmegen dat de overlevingskansen van allochtone bedrijfjes het afgelopen decennium flink zijn toegenomen. $n 6--, overleefde ,8 procent van de allochtone bedrijfjes het eerste jaar niet, tegen veertien procent van de autochtone. $n 6--- was het faalpercentage voor allochtone starters gedaald tot zeventien procent, terwijl het voor hun autochtone tegenhangers nog onveranderd rond de veertien procent lag. 3nduidelijk is in hoeverre de goede prestaties te danken zijn aan de gunstige conjunctuur van de afgelopen jaren. De vraag is hoe zij zullen presteren nu het economische minder gaat. <allen ze erg ver terug/ 3f zetten ze de verbetering van de afgelopen jaren door/ .$k denk dat de sterftekans van allochtone starters zal toenemen,1 zegt <an den Tillaart van de %atholieke ;niversiteit Nijmegen, .maar de vraag is met hoeveel procent. 4et zou mooi zijn als ze de schade tot een paar procent weten te beperken.1 Irecieze faalpercentages van Turkse starters zijn er niet, maar directeur =atih Janak van de Turkse ondernemersvereniging &nnifer verwacht dat de gevolgen van de huidige economische tegenspoed mee zullen vallen.

.Turken gaan niet zo snel failliet1, zegt hij. .=aillissementen zijn bij beginnende Nederlandse bedrijfjes vaak het gevolg van banken die de geldkraan dichtdraaien. Turken hebben daar niet zo"n last van omdat ze weinig lenen van banken. =amilieleden en vrienden zijn minder geneigd om in moeilijke tijden hun geld op te eisen.1 3ok bedrijfsadviseur Dzdemir is optimistisch. 4ij hangt op een bank in zijn kantoor, als een medewerkster haar hoofd om de deur steekt om te vragen wat ze moet doen met de gebrekkige administratie van een cliKnt. .Eel hem maar op1, antwoordt hij. #rinnikend .Wij moeten de balans van die man opstellen en die kunnen we natuurlijk niet op lucht baseren.1 Dzdemir denkt dat de opmars van de Turkse ondernemer zich, ondanks de huidige malaise, zal voortzetten. 4ij waagt zich aan een voorspelling over de vele Turkse kruideniers* en groentezaken in de grote steden, die volgens hem zullen samenklonteren tot ketens. .&ls er een paar ontdekken dat ze beter samen kunnen inkopen en reclame maken, en daarmee succes hebben, gaan ze het allemaal doen. )o werkt het bij ons Turken we apen elkaar na. 3ver vijf jaar hebben we in dit land Turkse supermarktketens.1 (ven later met een glimlach .Dirk van den Eroek is ook zo begonnen.1 &uteurLsM &rjen van der )iel Eron =(5 De Week , jaargang N , nummer CN , datum C6*9*,77,