Vous êtes sur la page 1sur 13

2

FILOSOFIA DA CINCIA

Apresentao
Diante da leitura do texto de Oliva o que torna cientifica a pesquisa? (2008), aqui fica proposto a apresentao de al u!as teorias e teses que "usca! a de!arcao e a definio do ter!o cientificidade# $ara tanto, recorre%se a al u!as correntes do pensa!ento cient&fico, e de u! !odo "e! superficial, pois seria foroso averi uar os detal'es, ilu!inar as discrep(ncias e se!el'anas entre as id)ias, no entanto, se! ser poss&vel ta!")! u! confronto direto entre elas# *o!es co!o +!re ,a-atos e .udolf /arnap no so !encionados, ao !enos no presente texto, por Oliva, por)! por acrescere! i!portantes perspectivas so"re a questo, ) interessante que se explane sucinta!ente suas teorias# 01 no!es co!o o de 2rancis 3acon, 4arl $opper e 5'o!as 4u'n so !ais tra"al'ados devido 6 i!port(ncia (e o e!"ate cr&tico entre a!"os) nessa 1rea de estudo# 7o"retudo 4u'n rece"e aqui u!a explanao !aior devido fa!iliaridade decorrente de estudos anteriores# Do !ais, poderia%se acrescentar concep8es co!o as de 9aston 3ac'elard e seu corte episte!ol: ico e ta!")! $aul 2e;eran"and e o anarquis!o !etodol: ico, por)! seria al o que extrapolaria o o"<etivo da pesquisa#

O que torna cientfica a pesquisa?

De Francis Bacon Rudolf Carnap: a cincia como observao e linguagem. 3acon ), por !uita das ve=es, recon'ecido co!o o fundador do !)todo experi!ental que caracteri=a a ci>ncia !oderna# 7eu pensa!ento atrela%se !ais na questo cient&fica ao tratar do e!piris!o !etodol: ico co!o re ras indutivas de investi ao e instru!entali=ao que sur e! da o"servao para a erao de u!

C con'eci!ento?# 7e undo Oliva para que a o"servao de fatos se torne u!a produo cient&fica, 3acon destaca tr>s ele!entos@ ?) A for!ao de 'ip:teses orientadas na for!ao de u! contexto pro"le!1tico# 2) A veiculao !ate!1tica dos conteBdos interpretativos C) A i!a inatividade inventora de 5eorias unificadoras de u! ca!po experiencial# 5ais re ras so apreendidas co!o a for!ulao !etodol: ica da filosofia !oderna# /o! a filosofia de 3acon se torna poss&vel a instaurao de u! car1ter praxiol: ico da ci>ncia, isto ), o ro!pi!ento co! a teor)tica cl1ssico%!edieval de to! si!":lico%conte!plativo para a experi!entao ri orosa que indu=e! a !ente 'u!ana ao con'eci!ento, sedo esta capa= de enerali=ar u!a quantidade confi1vel de eventos e! re ras v1lidas e o"<etivas na descrio dos fatos# +sso reporta a su"!isso da teoria ao ca!po e!p&rico# .ecuperando esta questo exposta por 3acon, u!a corrente filos:fica do final do s)culo D+D con'ecida co!o /&rculo de Eiena F ta!")! c'a!ada de e!piris!o l: ico ou neopositivis!o F "usca! solidificar o !)todo e!p&rico e! u!a forte l: ica descritiva !ate!1tica# +nfluenciado pela l: ica de 2re e e a filosofia anal&tica de Gitt einstein, /arnap recon'ece que a lin ua e! cient&fica se divide entre lin ua e! te:rica e o"servacional, que se vincula por !eio de u!a re ra de correspond>ncia entre o fato o"serv1vel e sua expresso se!(ntica# *essa perspectiva, o enunciado de u!a preposio se torna o !)todo de verificao da ci>ncia# H! su!a, /arnap parte para u!a an1lise episte!ol: ica do si nificado, que consiste e! avaliar a experi>ncia e! duas partes@ u! constituinte suficiente, u! nBcleo <ustific1vel que per!ita a reduo de u!a co nio 6 outraI e u! constituinte dispens1vel, que no propicia nen'u! con'eci!ento novo e so!ente rece"e al u!a si nificao fa=endo%se refer>ncia ao constituinte suficiente# /arnap aponta al u!as teses para a eli!inao dos pseudopro"le!as do con'eci!ento@ 7o!ente os enunciados que possue! conteBdo factual so teorica!ente si nificativosI enunciados (ostensivos) que no pode!, e! princ&pio, estar funda!entados pela experi>ncia so carentes de si nificados# As ci>ncias e!p&ricas usa! so!ente os conteBdos e!p&ricos da realidade# A filosofia usa u! conceito no%e!pirico (!etaf&sico) da realidade#
?

/f# Al"erto Oliva@ Eerificacionis!o@ crit)rios de cientificidade ou cr&tica 6 ideolo ia (Hpiste!olo ia@ a cientificidade e! questo, $apirus, ?JJ0)#

M *o se pode! ne! afir!ar ne! refutar as teses do realis!o e do idealis!o de u!a ci>nciaI elas no possue! nen'u! si nificado cient&fico# (/A.*A$, ?JKL, p# ?KM)#

Karl Popper: con ec!uras e refu!a"es Outra viso de cientificidade ) ela"ora por $opper, no qual critica o !)todo indutivo experi!ental# A despeito de ter pri!eira!ente freqNentado o /&rculo de Eiena, $opper ter!ina por se contrapor as suas teorias filos:ficas acerca da cientificidade dos !)todos de pesquisas# O ponto de partida de $opper ) a de!arcao da ci>ncia# H! sua concepo, so as teorias que sustenta! as evid>ncias e!p&ricas, explicando%asI assi!, !es!o que se ve<a a pedra que cai continua!ente atra&da ao solo, se! que 'ouvesse u!a teoria que pudesse di=er, no exata!ente, por)! o !ais pr:xi!o poss&vel do fato, de fato seria co!o se nada 'ouvesse ali para o con'eci!ento# /o! isso, $opper inverte a situao descrita aci!a, pro!ovendo 6 teoria u!a supre!acia aos fatos, independentes quais se<a!# A i!port(ncia dessa constatao ) que e! u! !es!o per&odo dentro da ci>ncia pode! co%existir teorias diversas e diver entes que se a<usta! e! deter!inados pontos !el'ores do que as outras e vice%versa# O que aparente!ente sur e co!o u!a aporia, $opper elucida co!o o !)todo da verifica"ilidade cient&fica, na qual so!ente a constatao verific1vel da teoria pode pro!over u!a ci>ncia 2# H! sua o"ra Con ec!uras e Refu!a"es (?JJM, 2??%C22), $opper se dedica a discutir e criticar /arnap e a lin ua e! da ci>ncia# H! resu!o, pode%se di=er que $opper atri"ui ao aspecto !etaf&sico, aqui entendido co!o !etacient&fico do con'eci!ento, a sustentao e o pro resso do con'eci!ento cientifico# $ortanto, apresenta tr>s condi8es para a expanso do con'eci!ento@ O!a nova teoria deve partir de u! princ&pio si!ples# 5al teoria deve ser test1vel# Deve ser !el'or test1vel que sua predecessora# H! u!a "reve passa e! esclarece@
Pes!o que estes leve! i!ediata!ente a sua refutao, nosso con'eci!ento factual ter1 au!entado devido aos
2

/f# Paria /ec&lia P# de /arval'o@ 4arl .# $opper@ a falsifica"ilidade co!o crit)rio de de!arcao do discurso e!p&rico%cient&fico (Hpiste!olo ia@ a cientificidade e! questo, $apirus, ?JJ0)#

L
resultados inesperados das novas experi>ncias ($opper, ?JJM, p# 2QK)

7e uindo essa lin'a de racioc&nio, tal !)todo indutivo que reporta a qualquer universal, isto ), i!posto de !odo i!perativo, deve ser descartado enquanto ci>ncia, pois nada conserva de testa"ilidade, sendo que <1 co!porta e! si u!a verdade irrestrita, e no prov1vel co!o exi e a "ase e!p&rica# H! # cincia normal e seus perigos $ lana o expediente da teoria evolucionaria de DarRin, que por !eio da !utao%adaptao da seleo natural provoca a alterao nos !eios e!p&ricos que so fontes de dados para a confir!ao de u!a teoria# 7endo assi!, as con<ecturas so as aproxi!a8es co! a verdade atrav)s da testa"ilidade o que arante se!pre a conservao de u!a refutao# A isso se apre oa o car1ter ne ativista da teoria de $opper, pois a ci>ncia nasce da deli!itao de fatos pela restrio te:rica# 7o"re este ponto, /'al!ers destaca@
### pode!os di=er que a verossi!il'ana de u!a teoria ) al o se!el'ante 6 !edida de seu conteBdo de verdade !enos a !edida de seu conteBdo de falsidade# A afir!ao de que u!a ci>ncia aproxi!a%se da verdade pode ser refor!ulada a ora na !edida e! que pro ride a ci>ncia, au!enta constante!ente a verossi!il'ana de suas teorias (?JJC, p# 202)#

O conceito de refutao, ta!")! apresentado co!o falsifica"ilidade, p8e e! questo a 'ist:ria da ci>ncia, at) ento indiferente, <1 que torna atraente, pois u!a experi>ncia pode pro!over o confronto de duas teorias, e 'istorica!ente ao co!par1%las pode%se analisar o seu pro resso#

%mre &a'a!os: me!odologia dos programas de pes(uisas H!"ora no se<a citado pelo texto de Oliva (2008), ) i!portante a contri"uio de suas ideais para o te!a proposto# O fato 'ist:rico de u!a teoria ) a sua estruturao or ani=ada de especificidade# ,a-atos (?JKJ) na tentativa de apri!orar o falsificacionis!o de $opper, o que ele c'a!a de pro ra!a de pesquisa# 5al pro ra!a serve de orientao e consiste! e! re ras !etodol: icas que se distin ue! entre a 'eur&stica ne ativa e a 'eur&stica positiva#

Diri ido especial!ente as teorias de 5'o!as 4u'nI in: A cr&tica e o desenvolvi!ento do con'eci!ento (+# ,a-atosI A# Pus rave, /ultrix, ?JKJ)#

Q A 'eur&stica ne ativa se oferece co!o u! cinto de proteo co!posto por 'ip:teses auxiliares que suporta! a testa"ilidade popperiana, u! fire)all e! ter!inolo ia avanada, evitando que o nBcleo do pro ra!a se<a de enerado pela falsificao# A 'eur&stica positiva est1 presente no ca!po te:rico no qual se al!e<a u! pro ra!a de pesquisa que deve ser executado e! lon o pra=o, independente das ano!alias ou refuta8es que se con'ea! ou ven'a! a sur ir# 7erve co!o u! !apa de orientao se!pre a"erto a su est8es e i!previstos# ,a-atos, a respeito do pro resso da ci>ncia apresenta co!o !odelo u! con<unto de condi8es iniciais que ) parcial!ente aceito co!o parte poss&vel do desenvolvi!ento de pesquisa, evitando assi! que 'a<a qualquer refutao#
A 'eur&stica ne ativa especifica o nBcleo do pro ra!a, que ) irrefut1vel por deciso !etodol: ica de seus prota onistasI a 'eur&stica positiva consiste nu! <o o parcial!ente articulado de su est8es ou palpites so"re co!o !udar e desenvolver as variantes refut1veis do pro ra!a de pesquisa, e so"re co!o !odificar e sofisticar o cinto de proteo refut1vel (,A4A5O7, ?JKJ, p# ?QL)#

,a-atos entende co!o principal ra=o da ci>ncia a verdade, e para tanto esta"elece a consist>ncia co!o ele!ento funda!ental# /o! isso, ele e a co!pati"ilidade co!o u! ele!ento re ulador i!portante entre os !odelos, ou se<a, na transfer>ncia de pro"le!as F inconst(ncias F deve! continuar a sere! vistas co!o tal# O principal pro"le!a ento se torna de orde! !ais te:rica do que e!p&rica, <1 que os dados fornecidos no so decisivos para o pro ra!a de pesquisa# Outro fator explorado ) o tra"al'o reali=ado na construo !etodol: ica que per!ite! u!a expanso do nBcleo do pro ra!a# /a"e a an1lise do pro resso ou da de enerao do pro ra!a ao seu rupo de especialista que verifica! as reais condi8es de seus pro ra!as# Hntre os pro ra!as co!petidores, o rival !ais forte, ou se<a, que !el'or responde a sua !etodolo ia deve an'ar territ:rio so"re o rival !ais fraco# $ara isso, deve%se a"rir !o !ais u!a ve= da 'ist:ria e nela verificar quais os !)ritos que fora! conquistados at) ento# O tra"al'o te:rico de ,a-atos ) !uito interessante porque parece !ediar tanto co! $opper e concorrer co! 4u'n no que se refere 6 teoria co!o estruturaM#
M

$ara u!a !el'or concepo cf. Alan /'a!erls, O que ) ci>ncia, afinal? (3rasiliense, ?JJCI caps# E++% +D)#

*+omas Ku+n: paradigma e incomensurabilidade *o pensa!ento de 4u'n o conceito de paradigma te! o papel central na estrutura das revolu8es cient&ficas, adquirindo certa flexi"ilidade 6 !edida que se articula pela a!plitude do textoI no entanto u!a "reve definio so"re paradi !a ) encontrada no pref1cio da o"ra # ,s!ru!ura das Revolu"es Cien!-ficas@ c'a!o de paradi !as as reali=a8es cient&ficas universal!ente recon'ecidas que, durante al u! te!po, oferece! pro"le!as e solu8es !odelares para u!a co!unidade de praticantes de u!a ci>ncia (4OS*, ?JJ2, p# ?C)# A rande i!port(ncia que 4u'n da ao paradi !a talve= se<a o de funda!entar a ci>ncia nor!al, pois na aus>ncia de u! paradi !a todas as 'ip:teses levantadas pode! aparecer co! i ual relev(ncia nu!a deter!ina disciplina# Diversas disciplinas sur e! para o entendi!ento de certos exe!plares de pro"le!a%soluo, no entanto so!ente quanto de !odo satisfat:rio as disciplinas atin e! u!a concepo a!pla da realidade e se !ostra! confi1veis nas evid>ncias da teoria co!pro!etida co! a realidade, capa= de controlar e co!provar seus experi!entos na nature=a, te!%se u! paradi !a# $ortanto, o sur i!ento de u!a ci>ncia nor!al se ue o entendi!ento de pro"le!as reunidos e ela"orados por !)todos, re ras, instru!entos, teorias que co!partil'a! de u! paradi !a co!pro!etido co! u!a co!unidade cient&fica# /i>ncia *or!al O sur i!ento de u!a ci>ncia nor!al si nifica a pesquisa fir!e!ente "aseada e! u!a ou !ais reali=a8es cient&ficas (###) recon'ecidas por al u! te!po por al u!a co!unidade cientifica co!o proporcionando os funda!entos para sua pr1tica posterior (4OS*, ?JJ2, p# 2J#)# A atividade de u!a ci>ncia nor!al ) o de se!pre se uir o paradi !a so" a qual desenvolve# Deve 'aver u! aprofunda!ento total no interior do paradi !a para eli!inar as discrep(ncias entre os padr8es, re ras e teorias da disciplina, "uscando a !anuteno dos fenT!enos fornecidos dentro do paradi !a# As diversas concep8es pr)%paradi !1ticas deve! necessaria!ente esta"elecer u!a relao concreta co! o paradi !a ou sere! extintas enquanto ci>ncia# O esta"eleci!ento de u! paradi !a de

8 u!a ci>ncia nor!al ) dado e! n&veis de pro resso cient&fico e de !anuteno do paradi !aL# A ci>ncia nor!al se!pre ad!ite u! paradi !a co!o per!anente e se desenvolve apoiada nos se uintes pontos@ /oleta de dados@ criao de u!a teoria que deter!ine u! fato si nificativo, sua co!parao co! a realidade e a soluo de pro"le!as e a!"i Nidades no ca!po experi!ental# Atividade te:rica@ previs8es "aseadas e! teorias, novas aplica8es de u! paradi !a e a a!pliao do !es!o paradi !a# /onstruo de instru!entos@ aplicativos diretos na confir!ao de u!a teoria co!o de u!a experi>ncia# Aplicao do paradi !a@ qualificao e quantificao de se constituir co!o universal# $u==le (Uue"ra%ca"eas) A partir da proposta do paradi !a, ca"e a ci>ncia nor!al e! sua atividade a resoluo dos pu..les, entendidos co!o pro"le!as exe!plares# Os interesses de u!a ci>ncia nor!al so o de au!entar a a!plitude de efic1cia de u! paradi !a e o de evitar pro"le!as co!plexos que ultrapasse! as solu8es poss&veis oferecidas por u! paradi !a# Vs ve=es as solu8es dos pu..les so resolvidas co! o co!partil'a!ento de co!unidades sociais e con'eci!entos de outras 1reas, no restritas apenas a u!a ci>ncia# W i!portante, no entanto, o"servar que dentro de u!a a!pla co!unidade cient&fica, pequenos rupos se especiali=a! e! deter!inados paradi !as so" a !es!a disciplina, restrin indo a relao de validade do paradi !a enquanto tal para toda a disciplina# O car1ter da ci>ncia nor!al, portanto, ) a atividade reali=ada e! vista da per!an>ncia do paradi !a visando o acu!ulo de solu8es t)cnicas, te:ricas, !etodol: icas na interveno e aprofunda!ento da ci>ncia e! que encontra pu..les co! os qual ) fornecido pelo paradi !a e o"<etiva a sua a!pliao# A ci>ncia nor!al no se prop8e a desco"rir novidades no terreno dos fatos ou teoriaI quando ) "e! sucedida, no as encontra! (4OS*, ?JJ2, p# KK)#
L

$ara u!a concepo entre 4u'n e $opper cf. 5'o!as 4u'nI in: A cr&tica e o desenvolvi!ento do con'eci!ento (+# ,a-atosI A# Pus rave, /ultrix, ?JKJ)#

Ano!alias A atividade de resoluo de pu..les de u!a ci>ncia nor!al aca"a por acu!ular ou estender as inc: nitas que resiste! 6 soluo# Uuando isso ocorre esses fatores so entendidos co!o ano!alias, e denota <1 u!a dificuldade co! a qual o paradi !a te! de se a<ustar sua teoria 6 realidade de for!a satisfat:ria, o"servando o li!ite que a atividade da ci>ncia nor!al faceia quanto 6 a!pliao de seu paradi !a# Diante das ano!alias, entende%se que dentro da co!unidade cient&fica, u! rupo dever1 se interessar pela resoluo dessas, !as <1 desvencil'ando%se do paradi !a atual e "uscando !odos de construo para u! paradi !a coerente co! a realidade apresentada, u!a ve= que o acu!ulo de solu8es de pu..le se !ostra! o"soletos para a correo dos pro"le!as# *o entanto, o paradi !a vi ente deve resistir at) que se es ote! suas atividades produtivas, ou se<a, o pro resso cient&fico encontrado no paradi !a co!ece a colapsar# O e!"ate entre a resist>ncia do paradi !a e a persist>ncia das ano!alias ser1 tanto !ais vis&vel, portanto i!inente, quanto 6 a!plitude apresentada pelo paradi !a# A persist>ncia de certas ano!alias ) ind&cio de !udana de u! paradi !a# /rise e H!er >ncia da .evoluo /ient&fica As crises indica! o !o!ento cr&tico da ci>ncia nor!al que v> seu paradi !a a!eaado, o que se reflete direta!ente na co!unidade cient&fica@ de u! lado fica! os defensores do paradi !a e da ci>ncia nor!al, do outro sur e! novas pesquisas candidatas a paradi !a# O estado de crise enfrentado por u! paradi !a dentro de u!a ci>ncia nor!al ) o li!iar da revoluo cient&fica# A conscienti=ao da crise leva ao desenvolvi!ento radual, por)! si!ult(neo, de v1rias teorias que per!ita! a restaurao do pro resso cient&fico# A necessidade da crise se encontra na e!er >ncia que fa= da revoluo cient&fica, pela qual o pro resso cient&fico voltar1 a ter u!a concepo de u!a realidade no co!pro!eti!ento de sua atividade te:rica e experi!ental na nature=a# O! paradi !a no pode atin ir a sua perfeita estruturao enquanto tal, contudo restar1 ainda u! ca!po de reali=a8es per!anente que servir1 de elo entre o novo e o vel'o paradi !a# W <usta!ente nessa reali=ao per!anente da ci>ncia nor!al que se encontra o

?0 con'eci!ento t1cito# O que se entende por t1cito ) a i!itao de certos exe!plares do outro paradi !a se! que se "usque antes u!a coleta ordenada de dados# A reali=ao per!anente do con'eci!ento t1cito cu!pre que no 'a<a u!a ruptura total entre os paradi !as, !as se!pre al u!a continuidade "1sica entre eles# $ortanto ) so!ente na i!in>ncia de crise que se revela a e!er >ncia da revoluo cient&fica, pois fora desse estado, ta!")! co!o <1 dito, qualquer antecipao ser1 i norada por no 'aver crise na ci>ncia nor!al, porquanto o paradi !a deve resistir# /i>ncia Hxtraordin1ria e .evoluo /ient&fica S1 tr>s sa&das para a crise@ ?# Articulao ulterior do paradi !a que aca"a resolvendo as ano!alias que erara! a crise# 2# As ano!alias resiste!, !as so i noradas esperando soluo futura# C# Adota%se u! novo paradi !a capa= de efetuar as ano!alias ou ao !enos considerar sua relev(ncia na atividade cient&fica (4OS*I ?JJ2, p# ??L) O que se entende por u!a ci>ncia extraordin1ria ) que no (!"ito de sua atividade, nada ) produ=ido co!o acu!ulativo, ou se<a, <1 no se te! !ais e! vista u! paradi !a# O pro resso cient&fico, a partir da crise, a ora se de!onstra inco!pat&vel co! a realidade proposta pelo anti o !odelo de ci>ncia nor!al# W i!perativo que para a instaurao da revoluo cient&fica se<a necess1rio u!a ruptura dr1stica na sucesso dos paradi !as, de outro !odo nen'u! pro resso seria fosse! co!pat&veis# Hssa ci>ncia extraordin1ria, estante na ci>ncia nor!al a partir da desco"erta das ano!alias, revela u! novo paradi !a que deve atender aos co!pro!issos que corresponde! as suposi8es de u!a renovada co!unidade cient&fica a partir dos ele!entos novos que o constitue!# 7o eles@ Patri= disciplinar@ aplica%se a todos os interesses de v1rias co!unidades cient&ficas# Hxe!plar@ isola!ento de u! deter!inado interesse e! sua sin ularidade para a investi ao de u! rupo de pesquisadores de u!a co!unidade# erado se a!"os paradi !as

?? Ainda o exe!plar se ap:ia e! tr>s ele!entos@ enerali=ao si!":lica, !odelos descritivos e valores !etodol: icos# (4OS*, ?JJ2, p# 22K%C0)# $ortanto, a ci>ncia nor!al direciona suas atividades dentro de u! paradi !a por u! per&odo de te!po# A ci>ncia extraordin1ria precede das ano!alias e crises dentro de u! paradi !a do!inante# A assi!ilao de u!a revoluo cient&fica acontece quando o !odo pelo o qual se descreve a nature=a altera o !odo pelo qual se pensa o !undo# 5odas essas i!plica8es decorre!, dos equ&vocos decorrentes da suposio dos pesquisares da 'ist:ria da ci>ncia de que ) poss&vel reconstituir o passado por !eio de re ras de correspond>ncias# /a"e a 'ist:ria da ci>ncia operar a distino do sa"er cient&fico dos !itos, das crenas, das supersti8es desenvolvidas na construo do con'eci!ento# *a narrativa 'ist:rica se encontra! os re istros de randes desco"ertas, as <ustificativas de erros e a construo descontinua! e no do !1tica do con'eci!ento que na sucesso de tradio na co!unidade cient&fica direciona! suas atividades durante certo te!po at) que decline! e se<a! su"stitu&das# +nco!ensura"ilidade, 5raduo e +nterpretao As diferentes caracter&sticas dos paradi !as expressos por racionalidades distintas dificulta! as co!para8es dos co!ponentes te:ricos e os padr8es cient&ficos, pois ocorre que cada co!unidade divide, classifica e ordena a nature=a de for!a diferente e! diferentes )pocas# S1 esse fenT!eno 4u'n se refere co!o inco!ensura"ilidade# O ter!o inco!ensura"ilidade no si nifica inco!pati"ilidade ou inco!unica"ilidade# 4u'n decorre so"re dois pontos para <ustifica isso# ?) As rela8es se!(nticas de no%traduti"ilidade entre teorias distintas se apresenta! e! l)xico e ter!inolo ia# /o!o l)xico existente e provido de conteBdo e!p&rico constitu&do de !Bltiplos !odos de recon'eci!ento e! qualquer estrutura dada# /o!o ter!inolo ia u!a diversidade de ter!os cu<os si nificados so e! partes relacionados estrita!ente co! as leis cient&ficas co! as quais se relaciona!# As altera8es no !odo de percepo do !undo ( ges!al!) so deter!inantes na co!preenso ou for!ulao de leis relevantes co! os ter!os aos quais se atrela# Assi!, u!a nova explicao de u! evento natural tra= consi o u!a nova concepo paradi !1tica que so!ente pela qual esse novo referencial passa a ser entendido e! seu estrito sentido# $ortanto, entre a !udana de paradi !as, !uda!%se ta!")! os

?2 si nificados pelos quais anti os ter!os se correspondia!, tornando%se assi!, inco!ensur1veis# 2) As rela8es representadas por estruturas lin N&sticas# As estruturas lin N&sticas pode! ser@ /o!ensur1veis@ quando '1 traduo poss&vel e! pares ordenados# +nco!ensur1veis@ traduo estrita!ente adequada invi1vel, e!"ora se co!unique atrav)s de par1frases aceit1veis e! n&vel de entendi!ento# H!"ora aqui se !ostre o anuncio de u!a lin ua e! que se aplique e! duas concep8es de !undo de for!a id>ntica, por u!a aproxi!ao !etaf:rica que per!ite o !&ni!o poss&vel de co!preenso co!unicativa, '1 u!a inco!ensura"ilidade local# A respeito dessa inco!ensura"ilidade local deve%se distin uir a traduo de u!a interpretao# A traduo deve asse ura tanto o valor referencial quanto o valor se!(ntico do ter!o e! questo# W i!portante ta!")! a ressalva o"servada por 4u'n ao tratar da traduo de u!a l&n ua e o seu aprendi=ado# A capacidade de aprender u!a l&n ua ) u!a interpretao# A interpretao radial a partir de textos e arquivos 'ist:ricos ) u!a 'er!en>utica# A traduo no se apresenta co!o funda!ento essencial de co!preenso, e!"ora se<a u!a exi >ncia inteli &vel, pois pode 'aver co!unicao na aus>ncia de traduo# A traduo, e! su!a, se!pre envolve a<ustes que altera! a co!unicao# O tradutor precisa decidir quais altera8es so aceit1veis (4OS*I 200QI p# 20C)# *as ci>ncias casos li!&trofes desse tipo so fontes de crises, e a derivao ), conseqNente!ente ini"ida (###) as press8es vo se acu!ulando at) que se<a! introdu=idas e! u! novo ponto de vista, incluindo novos usos para a lin ua e! (###) enfati=aria !ais a !udana de lin ua e! !enos a distino nor!al revolucionaria (4OS*, 200QI p# KQ)# +rracionalidade e .elativis!o /o! efeito, da no%traduti"ilidade de paradi !as sucessivos e a co!petitividade entra paradi !as rivais constitue! u!a irracionalidade# *o '1 nesse !o!ento de escol'a u!a o"<etividade concreta a qual possa se apelar, evidenciando que a escol'a pondera so"re qual paradi !a se a<usta !el'or aos fatos# $ortanto, no ) poss&vel de !odo pura!ente racional deli"erar so"re paradi !as sucessivos ou rivais,

?C reintrodu=indo aqui a inco!ensura"ilidade# *e! l: ica, ne! o"servao, ne! "oa ra=o esto i!plicadas na escol'a de u!a teoria (###) ela ) co!pleta!ente relativista (4OS*I 200QI p# ?JC)# $or conta da inexist>ncia de u!a lin ua e! neutra e do afrouxa!ento das re ras da ci>ncia nor!al e! seus pr:prios crit)rios, e so"retudo, pela concepo de u! paradi !a se estender co! u!a viso de !undo ) que se te! u! relativis!o@ u! !es!o fenT!eno na perspectiva de u!a concepo diferente produ= rela8es diferentes e, conseqNente!ente, resultados diferentes# A !udana de paradi !a, portanto, ao "uscar esta"elecer%se co!o u!a ci>ncia nor!al, superando ano!alias e crises, <1 i!plica u!a nova s)rie de dificuldades que ser1 reprodu=ida no interior desse paradi !a, se<a por u! lado pelo con'eci!ento t1cito, se<a por conta da inco!ensura"ilidade da lin ua e! que esconde as dificuldades de u!a correspond>ncia aproxi!ativaQ# His a inco!ensura"ilidade do paradi !a#

REFERNCIAS BIBLIO R!FICAS

/SA,PH.7I A# 2# O que " ci#ncia$ afina%? 5rad# .aul 2i-er# 7o $auloI 3rasiliense, ?JJC# /A.*A$, .udolf# &seu'opro(%e)as na fi%osofia# 5rad# $a"lo .u")n Pariconda# 7o $aulo, Hd# A"ril, coleo Os $ensadores, vol# D,+E, ?JKL# /A.EA,SO, Paria /# P# de# 4arl .# $opper@ a falsifica"ilidade co!o crit)rio de de!arcao do discurso e!p&rico%cient&fico# +n@ Episte)o%o*ia+ a cientifici'a'e e) questo, Al"erto Oliva (or #)# /a!pinas, $apirus, ?JJ0#

+saac Hpstein apresenta u!a resoluo do que at) este ponto foi explorado e! ter!os de !etodolo ia@

/arnap@ !)todos so indutivos e racionaisI $opper@ !)todos so no indutivos e racionaisI 4u'n@ !)todos so no indutivos e no racionais# Cf# +saac HpsteinI 5'o!as 7# 4u'n@ a cientificidade entendida co!o vi >ncia de u! paradi !aI in: episte!olo ia@ a cientificidade e! questo, $apirus, ?JJ0, p# ?0C)

?M H$75H+*, +saac# 5'o!as 7# 4u'n@ a cientificidade entendida co!o vi >ncia de u! paradi !a# +n@ Episte)o%o*ia+ a cientifici'a'e e) questo, Al"erto Oliva (or #)# /a!pinas, $apirus, ?JJ0# 4OS*, 5'o!as 7a!uel# A estrutura 'as re,o%u-es cientficas# C#ed# 7o $aulo@ Hd# $erspectivaI s)rie De"ates *X ??L, ?JJ2# YYYYYYYY# O ca)in.o 'es'e a estrutura # 5rad# /esar Portari# 7o $aulo@ Hditora O*H7$, 200Q# YYYYYYYY# ,: ica da desco"erta ou psicolo ia da pesquisa# +n@ ,A4A5O7, +# e PO79.AEH, A# (or #) A crtica e o 'esen,o%,i)ento 'o con.eci)ento . 7o $aulo@ /ultrix, ?JKJ# ,A4A5O7, +# O falsea!ento e a !etodolo ia dos pro ra!as de pesquisa cient&fica# +n@ ,A4A5O7, +# e PO79.AEH, A# (or #) A crtica e o 'esen,o%,i)ento 'o con.eci)ento. 7o $aulo@ /ultrix, ?JKJ# O,+EA, Al"erto# Eerificacionis!o@ crit)rios de cientificidade ou cr&tica 6 ideolo ia? +n@ Episte)o%o*ia+ a cientifici'a'e e) questo, Al"erto Oliva (or #)# /a!pinas, $apirus, ?JJ0# O,+EA, Al"erto# Fi%osofia 'a Ci#ncia# .io de 0aneiro, Za'ar, 2X ed, 2008# $O$$H., 4arl .# Con/ecturas e refuta-es# 5rad# 7)r io 3at'# 3ras&lia, Hd# Oniversidade de 3ras&lia, CX ed#, ?JJM# YYYYYYYY, A ci>ncia nor!al e seus peri os# +n@ ,A4A5O7, +# e PO79.AEH, A# (or s#) A crtica e o 'esen,o%,i)ento 'o con.eci)ento. 7o $aulo@ /ultrix, ?JKJ# *otas e s&ntese so"re A Hstrutura das .evolu8es /ient&ficas@ a!"as dispon&veis e!@ 'ttp@[[RRR#unica!p#"r[\c'i"eni[textosdidaticos[textosdidaticos#'t! ]]acesso e!@ 2J OO5 20??^^

Vous aimerez peut-être aussi