MASTER NEGATIVE

NO. 93-81279

MICROFTLMED

1993

COLUMBIA UNIVERSTTY LTBR ARIES/NEW YORK

as part of the of Western Civiiizatioii T^reservation Project

"Eoundations

?5

Fundecl bv ihe

NATIONAL ENDOWMENT FOR THE HUMANTTIES

Reproductions niay nol be made witiioul permission from Coiunibia University Library

COPYRIGHT STATEMENT
The copyright law of the United States - Title 17, United States Code - concerns the making of photocopies or
other reproductions of copyrighted material.
the law, libraries and archives are authorized to furnish a photocopy or other reproduction. One of these specified conditions is that the photocopy or other reproduction is not to be "used for any purpose other than private study, scholarship, or research." If a user makes a request for, or later uses, a photocopy or reproduction for purposes in excess of "fair use," that user may be liable for copyright infringement.

Under certain conditions specified

in

This institution reserves the right to refuse to accept a copy order if, in its judgement, fulfillment of the order would involve violation of the copyright law.

A UTHOR:

BERGK, THEODOR
TITLE:

OM M E NT AT O DE
I

PROOEMIO...
PLA CE:

BERLIN
DA TE:

1839

Master Negative U

COLUMBIA UNIVEI^ITY LIBRARIES PRESERVATION DEPARTMENT

DIDLIOGRArillCMirROrORMTAl^nF.T
Original Malerial as Filnied
-

Existing Bibliographic Record

*'

fm9^m^^0l^

88Em7 DZ8 v.l

BergK, Thoodor, 1812.1381. Coramentatio de proocmio Empodoclia ,. Berlin, ^edruckt in der druckerei der Koniglichen Akademio der wissonschaiton, 1839,
34 p.
24>r cn.

Ankundigungsschrift , dea K. Joachiinsthalschen gymnasiums

*
,

Voiuiiic of pair/plilet5

:vu:un
Restrictions on Use:

u
\
>-

TECHNICAL MICROFORM DATA

.

FILM SIZE:__ J^^/ff^ IMAGE PLACEMENT: lA II^^ IB

REDUCTION RATIO:___'_/^/^
IIB

DATE

FILMED:

RLMEDBY: RESEARCH PUBLICATIONS, INC WOODnRinnFrT

^l^St, ^^^

INITIALS

^^

Association for information and Image IManagement

HOOWayneAvenue.
Silver Spring,

Suite 1100 Maryland 20910

301/587-8202

Centimeter

12

4
!'

8
"I"|||||h||H||||!i|miiI|||||

10

11

12

13
l

14

15

mm

iiiiliiiilinilimlniiliiii!""'

^m

Mii|ii ||||||||||||||||i||

Jiiiiliiiijii

nMaWMMMMlM

!!!(l|llllll|

fl
I

Inches
1.0

^
^
56
63
71

II

=
2.8

2.5

^^
1

2.2

l^
ta
2.0

l.l
1.8

1.25

1.4

1.6

MflNUFflCTURED TO flllM STflNDflRDS

BY flPPLIED IMflGEp

INC.

Vi

'^

THEODORI BERGKII
'

L?' 4

-j^

U^^^

'.

COMMENTATIO
DE

PROOEMIO EMPEDOCLIS.
Ankundigungsschrift
der

<

am 28 SeptemBer 1839
zu haltenden

offentlichen Priifung sammtlicher Classen

des

Ronigl. Joachimsthalschen

Gymnasiums,

zu welcher ergebcnst eiuladet

der Dlrector

Dr.

AUGUST IMEmEKE.

MMvrsT^ ^SJVJMVM^

Berlin.
(ledruckt in der Druckerei der Konighchen Akademie

der Wissenschaften.

i839.

TH EOD OR

BE

IV

GK

COMMENTATIO
DE

EMPEDOCLIS PROOEMIO

^I#(*^

llit ptodesse volunt et delectare poetae, Venusinus

ait

poeta,
illo,

quod
est:

etsi

paulo pinvi et

guius crassaque,

ut dicunt, Minerva,

sicut

multa

alia

in

quo de poesis

natura egit,

carmine praecepit, aliquid tamen dixisse censendus

rectius certe

veriusque judicavit,
utilitatem

quam qui, ubi poesi pretium statuendum est, omnia aut ad fructumque aut ad jucunditatem oblectationemque referunt: quamquam
si

etiam a vero aberraverit,

quis,

quod Horatius, poeta

ille

quidem,

at

Romanus

homo,

h. e.

a IMusis aversus et omnia ad

commoda

extrinsecus posita vocare solitus

<

ceusuit, poesis hoc inprimis institutum propositumque existimet, ut animos erudiat et couformet ad humanitatem cum voluptate aliqua, qua teneras potissimum mentes
alliciat

ad se ac

deliniat.

Recte sane vulgo quoque perhibent poesin hominum esse

magistram vitaeque optimam ducem.

lae,

Nam quemadmodum Orphea

veteres ferunt fabu-

uon solum immanes ferasque

iu

bestias cantu mulcere,

sed etiam fontes, arbores,

saxa,

quibus nullus inest sensus,

poetae, quos
tioues,

secum ducere solitum esse, ita oranes omnino quidem benigno IMusa lumine aspexit, efferas vehementesque perturba-

tur, facili ucgotio mitigant atque

quae rectae rationi adversantur, impotenterque in hominum animos dominancompescunt. Non tamen hoc est poesis quaai prosint fugienda, quaeve expetenda, extremum, quomodo anmii cupiditates libidinesque

prium quoddam munus aut officium, ut doceat, quae

quid bonorum quid malorum
sit

exultantcs moderari perturbationesque graves ac vitiosas radicitus evellere possimus.

poesis totius omnino vitae simulacrum ad perfectam illam omnibusque numeris absolutam, quae poetae animo obversatur, veritatis speciem adumbrat atque

Verum cum

conformat, homiues,
molestias,

ubi hanc vitae

illi

quamquam proni ad libidines, abjecti ad pericula, moUes ad hominumque imaginem intuentur, subito ita commoveri
qui obruti prorsus et exstincti videquales sint cognoscunt,
Ita

soleut, ut divini

igniculi mentis ingeniique,

bautur, acriter efflorescant.

homines

et se ipsos

cum non

solum quae clara in luce posita sunt emineant, sed etiam ubi umbra
illustretur,
et

est et recessus

vero

etiam ad

uberiorem rerum

et

humanarum

et

divinarum cogniali-

tionem perveniunt: quod

cum

sunt consecuti, animi altius efferuntur, ut et ipsi

excogitare
studeant.

quid diguum honestumque

aut efficere aut

et

Hac

ipsa

autem

cognitione ubi animus est satiatus

dibili

ad

veritatis virtutisque

studium incensus, incre-

etiam atque diuturna perfundatur voluptate necesse

et vitae

est.

Non

injuria igitur a

poesi

rationem meliorcm

et

jucundam delectationem

repetiveris.

4 vwvvwvwvwvw

5
WVWW^^VW^fWW

quasi

Verum propnum

enira vero est etiam poesis gcnus,

sibi

quod docendi erudicndique munus

virlutisque praecepla

Tindicat,

quod,

cum

veritafis

fabulanim quasi involucris quibusdam rerumquc simulacris magna cum soUertia coudila tradat, sed ipsam doctrinam ingenue profiteatur, hoc ipsum, modo quod divi refeilere atque erroris couvincere videtur. At ejusmodi carmina,
qui
intent.ori
illa et consummata arlis specie longe abesse animadEst autem hoc carminum genus quasi in ipsis confiniis poesis et pedcstris orahonis situm, ut ubi de Loc illovc carminc judicium sit ferondum, haereas saepe dubuis huc an illuc referas: nam iuternam quidcm formam atque speciem ubi intuens, poesin csse arbitraris, argumentum carminis atque institutum ubi examinas a poesi procul recedere intelligis: ifa, qnod in omuium omnino arlium inseuiorumque monumentis summum est, quodque praetcr ceferos poetae et petunt ''et consc-

non jam

inter se pugnantes, facile coaluisse perfectamque consumraatam Graecae gentis virtutem enituisse animadvertas. Itaque cum infiuitam paene rerum vim et copiam animo perlustrasset, luxuriantem hanc ubertatem
et

que quamvis adversa sacpe fronte

cura cxaminaverit, a perfecta

vertet.

quae ingenti mole animum propemodum obrueret iugeniique praeplurimam dedit operam. Jam ut Xenophanes primus ipsam veritatem procul a sensuum lenociniis fallacique imovarietatemque,
stringerct aciem, ut suis legibus terminisque coerceret,

ginum specie
et cogitatione

investigare

comprehendere

ipsumque deum, ad quem omuia essent referenda, mcnte studuit, ita etiam ornamenta orationis et lumina asperet certa esse sibi

uatus

est,

sed quae vera

perspexisse visus est,

ea ut simpliciter,

quuiitur, ut e.terna species congruat penitus

cum

re ipsa,

quoddam

sitque simnlacrum quas.

sive

spcculum ipsius naturae,

illud fundilus sublatura videbis.

omni virium contentione. Nec facilem sane in se recepit laborem aut expeditum planumve iter ingressus est, cum primus sine exemplo de rebus maxime absconditis et sublimibus carmen pangere conaretur: itaque factum est, ut licet versuum vinculis inclusa cssent praecepta, saepe tamen ad
nisus
est

dilucide

ordinateque exponeret,

Graeci aulcm, ut omncs omnino artes liberales aut primi inveuerunt aut

pedestris orationis similitudinem accederent:

non tamen humi

serpit

Xenophanis sermo,

mvculas ab
.nvcntionis
ct

al.is

ct

apud sc reccplas perfecerunt

s.bi

qui ob id ipsum,

quod poetae animus quo

elatus fuit
fuit.

laudom

tribucrc possinl,

ila

magna escolucrunt

sic, ut suo iure eliam hoc poesis genus et repererunt

et

emendarunt

liberumque duxit spiritum, hanc

canninis legem ut sequeretur, omnino necesse

sollertia.

Atque

Parmenides Eleates,

in

ets.

praecpiendi docendique officium

uti

ab ejusmodi carminibus disccdam, quae profKenlur, propius famcn ab.unt ab arf,

ut
,

viro praeclarum

quoddam

fuit

ingenium,
et

nulla

uiortali aut terrestri concretione

obrutum, quique animi sanctitatcm

tulit,

pietatem etiam

aelerna d.vmaque specie.

acceduut, aut Theognidis ct

Hesiodi carmina, quae ad epicae poesis similitudinem Solouis praccepla, Simouidis Amorgini iambi,
alia,

externa specie atque ore prae se

lisset,

cum ad

veritatis

indagationem animum appuerat, facile superavit, fun-

Xenophanem, quo magistro

ille

et

studiorum duce usus

b-ncorum carminum speciem prae

soph. praecepta tradunt,

quae

damentisque, quae
resceret sapientiae

jecerat,

se

ferunl,

eliam

ca poemala,

nova superstruxit firmamenta, ut jam laetissime

sibi recluderet.

efflo-

in

quibus philo-

quamquam maxime

studium amplioreraque gyrum

.ngcmo, tamen tanfa artc sunt elaborafa ac polifa, ut Gracci in hac quoque re suo ,ure primas ad sc vindicent. Efsi enim philosophi illi vafes hoc unice agcbanf ut .psam vcntatcm ralionc comprehenderent comprehcnsamque dilucide cvponerent famon scdulo curarunt, ne extcrna spccies ab instifula senlenlia prorsus discrenarct'
aut abjecta esscf humilisve, sed quantum quidem iicri potuit, ad pulcriludinis veuustatisque sniiulacrum conformare cnixe studuerunl.

videnfur abhorrere a germano poe.is

Cum

autem Xe-

tractasset,

nophanes paullo pinguius nonnullos locos, qui satis impediti et difficiles erant, Parmenides tanto ingenii acumine res vel obscurissimas crassisque errorum
obvolutas
pervcstigavit tantaque judicandi subtilitate de
sit

tencbris
seruit,

summis rebus

dis-

ut tuo jure mireris, qui

sibi

factum, ut ex tot bjectis impedimentis angustiis-

que facilem

planumque muniverit tramitem.

prae
se

Non

tamen, quod fortasse aliquis

exspcctaverit, Parmenidis carmina expeditam illam quidem, sed simplicem et

Jam
aliis

si

tres iUos poetas,

pedestris

orationis

qui

propemodum

ferunt speciem;

discesscns, hoc pocsis genus illustiaruuf,

rimus.
et

hos, qui confinuo se ordinc cxccpcrunf, elsi quisque arfis ct ingenii laude llonut, non exiguo scjuncfos intervallo ef quasi gradibus diremlos csse rcpc-

se

componimus,

ab Hippoue, paucisque accurafius examiuamus afque inter

soli,
si

incomtam verum eo quoque nomine Xenophani

Parmenides palmam praeripuit.

Parmenidis enim animus, qui divino prope erat habitu

niotuque interiore quodam ciebatur, spirabat altissime,

Xenophanes enim Colophonius, uuilfum

ferra

mariquc

ita ut difficultates, quibus rerum CDgnoscendarum studium, cognitarum explanatio circumvallata est, audaci nisu superaret et altius jam evectus, ubi semel foras eminuit, ocius arcaua omnia, non solum

vanum novarumque rcrum studiosum

mulla audivil, u,i,a

jacfafus, ut est

mobile

niente, sed etiam oratione persequeretur.

lonicne genlis ingenium, mulla oculis luslraexpcrtus,

v.t,

genus

cst,

cf iu se et in aliis esf

Gracca forfuuarum sedcm dumiciliumque

graviiatcmque ingcuium confonuavif,
i,a

idcmqne. cnm in masna

stirpis scvcritarem

Itaque non humile aut abjectum dicendi sed grande et sublime, non hebes inersve languet sermo, sed mobilis et

incitatus proUuit, ut

coliocasscf, ad

Doricac

consequatur
sustulit,

ut in hoc viro ulriusque ficufis indolem arfes-

quocunque divinus impetus poetae animum abripiat, eo etiam ipsa Et hoc ipsum, quod Parmenides sensuum fidem non prorsus verum mentis illos quidem quasi nuntios quosdam et satellites existimavit,
oratio.

X
I
G
'VW\)WV-%/VW'WV

VVWVWVt/W^WW

qui, etianisi

non

ipsa veritas sapientiaque

iis

subesset, at certe
effecit,

aut suo orbandi lionore, hoc ipsum

inquam

ut orationem

non contemnendi essent non omnino ab earum

que

rerum, quae sensibus subjectae sunt, communione avocaret, sed Uiminibus potius artisillecebris distingueret atque ornaret. Verum ut grave et sobrium erat vatis
in-

que ultimas mente et cogitatione comprehendere tentavissent, Empedocles, qui ad philosophiam accessit non recens ortara nec in cunabulis delitescentem, sed adultam jam et confirmatam, noluit iter prorsus avium nuUiusque ante pedibus tritura investigare
aut

geniuui, ita etiam, ubi conveniens

exultct atque lasciviat fervida
illa

decorumquc

est,

sibi temperat,

ne nimis juveniliter

quidem sed

casta poesis.

Non

tamen, ut dicam

quod

res est, haec,

quae

ila

sunt nala, ut acriter sibi repugnent et adversentur, ubique sic

inter se conciliare valuit, ut

pulcrum perfcctumque

existeret

temperamentum, verum

aequabilitatem venustatemque est ubi desideremus.

inventorum certe novitate commendatam in medium p^roferre, sed, cum praesago quasi animo videret, quis esset naturalis flexus motusque philosophiae, intelligeretque, sua quid potissimum aetas flagitaret, saeculi nisum secutus ea, quae priores recte vereque indagavissent, suopte ingenio conformare et componere studuit: tanta autem animi contentioue tantoque acumine adversantia et secum pu^nansi

doctrinam,

non

alia re,

tia conciliavit,

ut ex tribus

illis

generibus,

modo quae

Empedocles Agrigentinus,

enumeravi, existeret

que praeclara

virtus enituit,

quo tantum lumen animi, ingenii consiliique tamut non solum praesens deus, qui arceret et propelleret
in

quod moderate permixtum aequabilique

est

novum

ali-

ratione junctum.

Empedocles

in doctrina

conformanda, idera etiam in

mala, qui scelera expiaret, qui laborautibus auxilium ferret, qui juvaret consilii incertos, mortuos deniciue excitaret ab inferis, videretur aequalibus, verum etiam ipse virtutis egregiorumque factorum conscientia commotus hanc mcntis ingeniique ^im sibi
divinitus

Sed quo temperamento asus canuinibus componendis adsuperat, iniit enim

ita

hibuit, ita ut ipsis

fonnae venustas.

rebus oratio egregie congruat et ex argumenti veritate proficiscatur Ingenio Parmenidem si aequat, at certe arte illum

difticilhmam gravitatis et dignitatis

cum

datam esse nou injuria arbitraretur, Parmenidi, quem, sive

lepore ac suavitate societatem,

ut nihil

ipsius, ut perhibent,

disciplina atque institutione est usus, sive aliunde illius placita ac praecepta percepi/, eximie admiratus est studioseque aemulatus, nequaquam inferior fuisse censendus est.

Eadem

in

utroque viro

veritatis investigandae

fuit dignitas gravilasque, eadem pietas animi et sanctitudo, studium par: judicaudi quidem disserendique subtilitate supe-

huic instituto quod

repenatur ni his carrainibus, quod non sit expolitum, venustura, ornatura, adrairabili denique placitorura explanatione dignura. Sed quid labor' longius ? exeraplo potius quam singulari arte haec carmina composita sint demonstrandura est: nec alte repetam

quamquam etiam Empedocles eximio iugenii acumine fuit ornatus: at doctrinae copia et ubertate longe praecellit Agrigentinus philosophus: nihil enim est, quod ille a se segregarit aut alieuum ceusuerit: et quo magis aetate provectus est, eo plura mente et cogitatione est complexus, eo raajore studio vel remotissima quaeciue
rior Parmenides,

sit congruura: coutinuo proponam redintegratura ipsum carminis prooemiura, quo nihil magnificentius, nihil venustius dici aut fingi potest: naraque

spatia

animo

est

permensus.

Jam quod

in

omnibus omnino rebus humanis animadveruova

ali-

certe ctpzoul.'o-j, ^pyov -^pc.cTcov Jara si reliquias dispersas et xp^ ^iy^^^ T^Xctvy/.. vetustate obsoletas coraponere inter se pristinuraque revocare nitorera professus a vero aberravisse minusque fidem datam exsolvisse hominibus doctis videar, illud velim teneant, nie magnis temporis angustiis inclusum fuisse, ita ut haec, quae propemodum nolenti exciderunt, paucis admodum diebus opera

timus, parva incrementa et primordia, licet extingui et interire videautur, ubi qua extiterit species, per omues tamen vicissitudines non solum

SMbseciva conscribenda essent.

Empedoclem canneD, quod de rerum natura

saniam amicura
stippus et
et

conservari, sed etiam

nova capere augmenta, usque dum ad altissimum consummati operis fastigium evehantur rursusque retro subita collabescant ruina, illud etiam in Graecae philosophiae monumenta, si diligenter studioseque perluslramus, cadere animadvertimus: maximeque documento est haec ipsa Empedocles disciplina, quae licet discrepare

tribus libris composuit, ad Paustudiorum socium misisse testantur auctores fide haud indigni Ari Satjrus apud Diog.Laert. VIII. 61: ^H. ^^ o n.v.../.,, '^,

c^,..

'A^/, (

'

Ilaucrawa,

cn)

omnino videafur

o\ xXv9i xt(ppovo; 'A.yyJ.Toy vls (^)

priorum sapieutium virorum

placitis,

tamen quaecunque antiqui

complexa
est.

illi

veritatis invcstigato-

lones illi philosoqui phjsici vocari solent, in rerum natura cognoscenda potissimum occupati fuissent inlinitamque rerum varietatem et copiam ad unum aliquod principium revocare studuisl)hi,

res egregie invenerunt, ea congregavit atque

Nam cum

,^"^^;PP"\^'";
T n!l'r Jambhch. vu Pyth. s. non improbabile esl.

^^^^^^"^ esse
n.si forte

f.,

Tarentinus ille e Pjthagorae disciplina profectus, de quo vide 'Ap,.r.>, legendu.n, quem in libro de Pjthagora haec
"^

attidsse

sent,

Pythagoras autem

et

qui ab hujus disciplina profecti sunt, qui quidem numero

contineri existimabant, ab reconditis his abstrusisque rebus
Eleatici

modoque omnia temperari

et

animum revocassent et in morum vitaeque explicatione acquievissent, summa cum judicandi disserendique subtilitate ipsas rerum omnium

deniquc

T..*7^r,., c^X.rr.,,

C) Simon Karsten, qui nuper Empedoclea dihgentissime retractavit, corrigere voluit 'A^vrr.o; V., quoniam ita m ep.grammate legitur, at illic potius 'A-^rr.u restituendum, nam 'A^r^,, quod non multum reced.t ab Avcl.,,, lediam sjllabam producit, quo pacto dicuntur x.X.V.,, .J^L.,
oJ.r,., Iv.p^rr,.,

f^ovnrrs, Aeux/r,,, *iV,,, ^.Sar,,

rationes causas-

moneam, restUuenda AnacreonU

(quae vocabuli forma, ut hoc praeleriens

Fr. LI: Mv5rr..

r H

n,a. M.,.Vr ^Uno.c.

^V^^.,

;.^J,

^L,

de quo

>\^AA^/VVt^/l^/V^>^

'WV1VW\ 'VVV^^VW

Hunc Pausauiam
Diog. Laert.

Anchiti filium

non

illcpido carmine celebravit

Empedocles, quod apud

'i2

(pihoi^
cLV

o;

fxsycL olttv
noksuj;.,

xcLToi l^oL&eo-j

'

AxpctycLVToq

ibid. et in

Anthol. Pal. YII. 50S. legitur:

UciLv^xvioLV IriTpov
To^vd'
krtitjvjixQV,

Na.sr
tjIov,

cLxpcc

oLyccSMV /xsXeoYtUovsg
xdLxoT-^jo!;
olnsipoi.,

zpym
Svr^roq.,

EeiVujv aLooiwv

Xi/7.s'vg,

'Ayj^irou
eSps-^ye

Xcci.peT'
'ArxXv;7ria.'cv;v
rrcLrpig

Tekx,
TcLivlxic

eyo] o' vixulv Seo; oluppoTc;., cvxsti

Huil.evucLi fxeTcL nxTi TSTiuevo;.,

ixc^scoItl [xxpoLivofxivovc, xauAToicrt
a.nss'Tp'^sv Hsprsc^^ovY^;

O5 noWovg
^MTcig
i
'-

ujjnep goixe,
ScL}.eicig.

Te nepiTTenTcg TTe^ejiv Te

Sxhccuujv (')

ToItIV IfX
I.

SVT kv

\y.WIXCLI

s; oItTSCL
ol

TY^.sSoujVTCf.,

Et fuisse Pausaniam
ed. Basil. qui
rrtxi}^o%^
V!.viY^Ta.i

artis peritia

insignem prodidit Galenus Therapeut.

T.IV.

p. 35.
r,v

'AvopcLTiv Y,S% yvvcLi^l Ts^il^o^uai-

o'

^yj snovTcti

eum
7u>

iuter principes Italorum

7r/\.Y,^i

medicos

refcrt:

Kou

Mvpioi, etepecvTe;
TrporSsv /xsv epig

cj

on-/i

npog xepoog dTcLpnog.^

cl
<5''

7uji'

Evpy,ju,cLTCjCv

oiK>.y]\c-jg opiyvcc^svcjov rctjv sv

Kw

Ol
Kcti K.vi^Ci:.

Bmov

fxsv

fxavTOTVvewv Key^prfjJva,
)(^a.hsnYiTi

en\ vovTiw

AYipov

"/-1

nsncLpfxevoi

a.fx^p'

o^vV/itlv,

y^a
^''

Tt

toOto to ysvo<;
7Yy

y,v

tuv

sTri

jY^g 'KricL^ 'ATKKY^TncL^uiv.,

sttiXl-kovto^

7Cjov

xctTct 'Po'^o'/. rpi^cv

navroi^Lov

invSovTo xXvsiv

S'u-/\xs(t

poi^iv (^).

Ct-JTC??

a.ycL^Y,V ipiV
y-cLi

iy,SLVY}\ YtV

'HtIOOO^

STTYIVSI.)

yiCfA

cl

SK

T>!? 'iTCtXiO,; lcLTpOt., ^lXi(T7i'jCV KOLl

'Eaxsf^^o/tXr?

UcL-jToLVistg kcii cl 70'j7oov s7cupoi.

Anchitum patrem, quem epigramma

tradit in vita

illud

At vero extremam partem operis ad Pausaniam, ut

arbitror,

potissimum conscripsit:

indicat, puto

eundem

esse,

quem Jamblichus cum Empedocle

vsclvlov Tivo; st:] 7ov clvtcj

hospitalitatis jure con-

junctum a poeta ex gravi vitae discrimine ereptum esse

'EaTrs^cxAr?
^'&

Pythagorac 113:
s-ksi

tttoltclusvo-j tcv ^((pcj;

yi^'<

^svo^oxov k.y/j7C\

^LY.CLTCL^ ^YLLOTICL 70V 7Q\J VSCLvioX) TVOL^SpcL sSoLVOLTjOTE., KCl\ ^PcLV70g,

uq sl^S TVy/JJTS'^i;

KCLL S'jy,OXJ,

honestatisque praecepta civibus commendaret et quibus sacris ac religionibus animi purgarentur atque a vitiorum liberarentur labe, doceret, tum vero etiam multorum malorum, quae hominum vexant vitam, medicamina versibus est persecutus, quorsum pertinent illa, quac Diogenes L. VIII. 59 affert:
^^xpuaxcc o\ OTTCL ysyoLTi
Ileuo-v;,
xotxuji'

nam cum

virtutis

Pl(pY!pO-jg TTClItoLI 70V

70'J

7roL7pog KOL70L^iKOLT7Y,V, (JoTCLVSl

(pCVSCL

,\.y/l70V.,

UsSoipjULOTOLUSVCi; S'j6'J^

xal y^pcio; aikxnp

TcLoe noivTcL'
ci

oiveK20'JTCL70 70 Vy,7rv9g

7 CLX^OKCV T KCLKUJV

STTiKy^SoV eL7roLV700V^ KCL70L ToV 7rOiVl7r,V, KCLl 70V 7 OLV70'J

vsoLvioLv oiv^po(pcvioLg.

snei fxovvijj tci

sjm

Kpxveuj
fxevog.,

^svo^Oy/cv
si

^Ay/i7ov

$oLvct7cv

eppvToL7o KoLt 7CV

Gelac

igitur lioc accidit,

IlcLVTSLg ^' (lncLfxclTijjv

a.vefxijjv

t en\ yxlcLv

recte statui Pausaniae patrem intelligendum esse.

Jam

ut Anchitus paler familiaris

'Opvvfxsvoi

nvcicCiTi.

KcLTa^SiVvScvTiv oipcvpcLv,

fuit
si

Empedocli,

ita

etiam Pausanias

filius

philosophi amicitia usus est:

nou

igitur

mirum,
dc his versibus in Actis Soc. Gracc. I. 1. p. 205. Illud C) addo crrare virum doctissiraum .Simouem Karstcuium. cum p. 70 lustralia carmina tribus versuum miUibus, physica duobus constilisse conlendat. Saue Diog. Laert. YIII. 77 ad quinque millia versuum haec carmina coraplexa esse
Dixi
tra(bt
:

huic potissimura,

quem
At
si

veritatis et sapientiae

studiosum cognovisset, libros de rerum

natura inscripsit.
misit,

recta satis ratione auguror,

non hoc sohim carmen ad

exorsus

ilhnu

verum eidem etiam alterum opus, quod cum

illo satis

arcto argumenti vinculo

ita
est,

T*

f^iv

D-ly

Tren (pCazuj; a.-jrw xx\

ol

xx5xf^uo\ a?

Ittj)

rsiro-jo-i

xTT*xi?%i>.i. at
uj; ^i?%/>.ict,

quod Suidas

dicit, s. v.

cohaeret, Lustralia carmina impertivit: sane

Empedocles hoc carmen

ut

EuT. "E7:x-i h'

\7:-2,

rvX

cj-^cew; r'2i 'onc^, /3.,SAr* 7'

xx\

hny hv

id sive

cum

Diogenis aucto-

amicos, quos Agrigenti haberet, affaretur (vid. Diog. Laert. YIII. 54 et quae scripsi de
his vcrsibus in Actis Societ. Graec.
I.

1. p.

205.):

ritate componas, sive pcr sc spectes, parum verisimile videtur. Quis enim credat illud opus in tres hbros diiemlum minorem nuraerum versuum exhibuisse, quam lustralia carmina, quae vel propter argumenti simpbcitatcm tantum voluraen respuant: imo physica vel propter rerum difficilium

et

loco clicelur accuratius alias) item

(ixpl^iro?,

nomina propria,

ut

0z<jiTr,g, Ar'io7:trr,<;.

At

"X-f/J^c^ corri|ntur,
E-jpuTo?,

uti

alia, et

ex propriis nominibus AriTc;, et quae eandem normara sequuntur

Al^Tnjro;.

Atque
(')

"A^PC"^' siraiUter legitur

apud Jambhcbum
cf.

vit.

Pytbagorae 113.
p. 226.

obscurarum gravitatem etiam orationis copiam satis largam cfflagitant. At facile haec possunt inapud Suidam enim leviuscula mutatione scribendum est xx\ tcm :Lg rerpxxig. %'i>.ix, commodc cnim tres physicorum libri quatuor millia versuum complexi sunt, ita ut etiara nuuc fere decima pars servata sit; lustralia autera carmina mille erant versuum. Et sic saepius erratum est in ejusmodi locis, ita, ut uno defungar exemplo, apud Suidara v.
ter se conciHari,
k'7rr,

Oscyvk legitur: "-Er,x'U^

xx\ Trpo; K-jcyov rov xvro^j

In Anthologia Simonidi tribuilur,

si

Scbneidewin Simon.
,

ibique lcgitur

iSx-yi,

quae

iXi-^tixv

(k Tov,

<,u,kyrx; r-M, ^^vpxKovaic^y

xocl

ky ryj TroKiopxio^,

TrJjfxx; hV kAe^z^x; il; hrv

/3^;,

lectio

vera est, abjudicandum epigramma Empedocli

siquidem Pausanias supei-stes

fuit pbiloso-

iy.ueyoy TyujfioKo-itxy iC iU^Eiujy

iripx; -jtioHk^ Trxpxiysnxxg,

rx rotvTa
It^v x:J,

Itjx:??,

quae non expedivit Schnei-

pho: nam inter amicos, qui ipso ante mortem die poctae adfuerunt, Pausanias referlur ab Herajam elsi Heraclidae auctoritas parum est gravis, tamcn etiam Ilipclide, vid. Diog. Laert. YIII. 6S pobotus, qui diversam sequitur famam Pausaniam in eadera re commemorat, ibid. 6y. Timaeus Dutem qui Heraclidae fidem in hac memoria abjudicat, non tameo arguit, Pausaniam tunc jam
;

dewinus

in Lyricor.

delect. p. 46.
;

Scribendum rx zxnx

sive tu

ahum minorem
v.,

merum, nam hoc quidcm incertum

^x\
rr,y rujv iA.v<rTr,,iujy

malis nu-

conf. Suid. v. E.^uoAttcj- TeAfr*! A,:>rTp.? K*i t^v

KiKzhy >;|</

nxpxh^iy

rr,i

rxl; Q-j-ixrpi^iy x^roZ ^eyojxiyxy, tnv

rx nxyrx rpi^hix. et

v.

Avxxxc<:i;' tycx-^e

mortuum

esse

sed baec accuratius persequi alienum ab hoc loco.

is

IVIulto

vero minus Simonides carobiit

minis auctor haberi poterit, quandoquidem

multo ante Empedoclis mortera

diem supremum.

Jt' kTTi^y, 7:ec\ e-^TBXiix; TcJy ik xy5p'J>7:ivoy ^ioy iyrv itxvrx Ixrxxzcr^x. Accuratissime de hac, quam antiqui grammalici diUgcnter secuti sunt, versuum mensura disputavit Ritschhus de Alexandr. Bibl. p.91 seqq.

yiuiux %x-jS^^d

10
11

Kstl

mihv, euT
f^

iSeXv^rSjt,

n<JL}.ivTiTa.

TrvvjudT inccpeii'

0>j3-ig 6

ofj.ppoio

xskot,ivo'j

xxipiov cLvy^juov Sspsiov

Sr^TovTXi (*),

^Kv

Kflc)

TrXcLvyy,;

vioi;

ctvTcv,

Kct)

^is^E^aTo tov TrcnipcL

y,cu v.a.icL

riva; 'E/XTTE^oiKeovg y,ct^y'

\\vSpwnoi;,

Sr^!Ti;

os xx\ i^

c(,v')^uo'io

y^fToLTO' 'iTCTrd^ord?

yi

Toi cpY.Ti >Jysiv 'EiX7r^0K\eoL'

'Psvfj.aTX osvopeoSpenTA, tcc t

cdSpictv

TYihccvysg,

xhjTs xovps OsoLvovgHvSAydpsoj t (*).

et Pjobscurum, quam multa hic vates

A^ejg

i^

'Aid^oto

xcCTcc^Siuevov

uJvog dvSpo':.

ISon equidcm contendcrim, Telaugcm sapientiae studio Empedoclcm imbuisse

Recte enim Sturzius

facile,
si

Iiaec ex Lustralibus

carminibus petita esse censct.

iis,

Apparet autem

thagorae praeceptis erudiisse;

nam cum non

referret,

esset

quis accuratius oratiouem perpenderit, poetam in

quae praegressa sunt,

Pjthagoreorum doctrinae accepta

pronura

fuit

eum

aut ipsius Pjthagorae dis-

orationem ad plures convertisse; jam vero quae sequuntur, ea cum uno tantum communicaturus cst. Atqui virtutis sane praeccpta tradidit poeta civibus, artis medicae
inventa ubi illustrare vult, medicum, ut par
ficari
est, affatur.

cipulum (quamvis temporum recta ratione adversante) aut Telaugis pcrhibere, quem
patrc mortuo, qui philosophorum fmxerunt ^iA^o^ct?, una
praefuisse memoriae prodiderunt.

cum matre Theano

scholae

Et Pausaniam quidem

sigui-

At

amicitiae certe vinculo studiorumque societate

fuisse confirmat illa ipsa fama,
etsi

cognoscimus ex

feruntur,

iis, quae apud Diogenem Lacrt. VIIL 60 et 61 ex Hcraclide procum quibus compouas quae leguntur apud Iriarte Catal. p.450, ex quibus

Empedoclem cum Telaugc conjunctum

sus conficta
etiam illud,
est,

quae Telaugem

Empedoclis magistrum fuisse perhibet, quae

sed ut alias quoque

improbanda, non tamen temere pror-

etiam illud liquido conficitur, de quo

nonnuUos video

dubitare, hos versus ex Lustrali

fieri solet,

veri aliquid continet:

quorsum
et patre et

spectat

carmine petitos
ipse veraus,
ittt

esse.

Ita igitur etiam

Phjsica Pausaniae commendavit.

At vero

ille

quod Telauges

iu epistola

ad Philolaum de Empedoclis
("):
at recte sane

morte

quem commode

servavit Diogenes,
o-i)

quaedam memoriae prodidisse dicebatur

ticiam illam epistolam censet,
sit:

jam Neanthes commen-

Hxyrccvicc,

61 xhjSi 6>xt(pp:vog 'Ay/jTov vtV,

neque enim

ullo pacto fieri potuit, ut Tclauges, Pjtha-

satis arguit
(Tv Ss,

alium praeterea fuisse,

quem eodem

gorae fdius ad Philolaum de Empedoclis morte scriberet.

loco poeta allocutus
illud

Itaque sane arbitror

Empe-

enim

proprio nomine praemisso, tum

demum

in

usu
v.

doclem carmen, quod de rerum natura composuit, ad Telaugem, amicum aetate majo-

est,

ubi sermo ab alio ad alium

subito deilectit, uti est apud Euripidem in Oreste

rem

misisse,
1

16S9:

Ty^.ccvyeg,

xXurs xovpe QeoLvovg HvSxydpeuj

aetate fere aequalem, in

rf,

Zy^vog 'Ehev/i yjv.pe nau,

xcK,T0ixy\7cL(jO.v oXjSisv
(Tol

^y^XJj

6s js

praeterea vero Pausaniam,

2

amicum
(Tv

QsSjv

eodem exordio compeUare:

oducv.
nct'JO"ctv,:t.

'OpsVrct,

61 ncu6'' iyuj xxTsyyvLo.

6s xhjSi 6 OLLtpp ovog \\yyJ.Tcv vle.

Conferas quae Porsonus ad ejusdem fabulae v.614

paulo allocutus est Empedocles,
et

disseruit.

Hunc

autem,

quem

ante

Neque enim hoc

quod
fecit

inusitatum aut
ille,

novum
278.

plane

fuit,

pluribus librum aliquem inscribi,

ipsum poetae esse familiarem sapientiaeque studiosum eidemque simui hoc opus inscriptum fuisse vix quisquam negabit. Neque longe quaerendus est, quem Empedocles hoc honore dignatus sit: Diogenes enim Laert. VIIL 44 Telaugem, Pjthagorae filium ab Empedocle compellari Hippoboto
auctore tradit:

Archestratus

qui FoLo-TpcXcyioLv scripsit,

p.

quam ad Moschum

et

Cleaenum
yv.v ttxtolv

amicos
x,0Li

misit, vid.

Athenae.VII.

D: Ovjog

'A^%/(rTo*Tc; vtto

(piMhvUq

SoLKoLrrcLV TrepiYtKSev a.KpiSdo(:,

01

ijULcl

^oke?, tol Trpog ycLTTspoL i-KLfxsXoot; i^sTOLroLi ^cvKxSsU.,

d.KpilSsicLg iSsKsi

kcu

uig-Trsp

Tot; TTspiYtyiirsig kol) 7cv<; TrspfTcKcvg TroiY^rctfJLsvci fxsT

ttolvt

sKTiSsrSoLi,

OTTOV STTLV KOL<rT0V KCLKKlTTOV (BpCOTOV

T TrOTOV TS' TCVTO

yOLD CfJTC? Sn OLyy SKKSTOLI

TUV KOL-

modis a viris doclfs tenlatum pioxime ad ^tlSeoiyx Sraonxi: hoc enim poetam oportuit dicere, imbres auram purgare, a nimio aestu Liberare. AtSpix autem media syllaba producta dictum, uti est apud Cratinum (Aeliaa Hist. Animal XII. 10:)
:

(')

Rccte ul puto emendavi hunc versum multis

verum

accedit Tzetzae lcctio tx f

(')

Reclc Bentlejus in Opusculis p. 1S8 TrAatu^l; restituit,

adjectiva, ubi

(nisi

quod
alii

TrXotif^e? polius

scriben-

dum, nam ejusmodi

nominum propriorum
fji.h

loco sunt, accentura rejiciunt) vulgo enira

appellant,
ut Eusebius
Tr,Ax:yrjg nx\

raale scribitur TjiXotu^ET.

Telaugera autera Empedochs magistrura etiara

Tov
cZv IlySx^cpcty
')'iveTXi,

in Praeparat. Evangel. X. l4:

et

htUln^To gotyo) v yuni

*y

oite vtc\ x-jtoC

apud Aristophanem

in

Nubibus
Kxi
TOi

v.

307:
xlSpix:; uejy xutcv,

Mvri(Tx:xo^'

Tr>.x'j^s-7? hl

'E^Trs^K??? xxovffTr^

xa5'

'HpaxAEjTe?

o crxoTeiy;?

i-^vupiQsTo.

Adde

Tzetz.

xpry

tavtx;

Chiliad.
aTsS^r^sry.

IL 902:

''Hy J' oZtoi; tcj

nuSix^opoi/ jj.xSrjri; x*l T)Aotii7cC? iiCTipuK;.

hk o IlvSx^cpou nxlg

Empedoclis autem hic versus prorsus codcm modo

nXr^CiOi
3-T>jcray,

cst

conformatus, quo Horaericus in Iliade XI, 592

(') Diog. Laert. YIII.

:

5i

Tr,>.X''jf^<;
fjiivroi
ye

rp Trpe?

^'lAo^Aotey ixiCToKr, (prci tov "EftTrfJoxAEot

uxxe

'Ap%tyojusu tivxi vlcv et

ujjxoi^iv x}.iiXiTeg.
Triv

55

Tivog

x-jTui

(Pylhagoreorura)
TTTTtMCJ

rxova-ti o
xeti

'EuxehxKifi evx
/uj

rTfy (Nsy$>r?)

7*fj 7Foo(pepo/A.iyrv Trcog

Tr,Xxv*j[cvg eTritTToAjjv,

otj ij.TiCxev

Bpcmvev

sryoti

x^io-Kiffrov.

u\

12
VV^/WWifVWl.VVW
i^
\

13
'\'VV\'VW\'VVV\WW

Awv

TovTc^y u7ro5>;)c^v

d^v

xpo\'

touV Tai>o-j? 7rc/?Ta;, 3IoV;^ov te h*! KX/=t.<^fiov CKX/ar.-ov).

Fortasse tamen hoc, quod

dixi,

duobus amicis inscriptum

similiterque idem poeta saepius

TII p. n III.

Moschum solum

appeUat, uti

fuisse

Empedoclis carmcn,
convertit ad

cst in

versibus ap. Athen.

nonnulli propterea improbaverint, quod ubi in decursu operis aliquem, ita ubique loquitur, ut unum aliquem compeUet,
TeVirstp* r(nv nxvrojv pL^ujixxrcc ncujrov uxovs.

lii F. 1 1 1 F
Upujra, fxsv ovv divpujv
AY^fXY^rpog.
(\>l\s
fj.sijiv^(roij.a.i

sermonem

y(!jkouoio

uti est v.

55 ed. Karsten:

^loaj^s,

crv

^' sv (^psT\ ^xllso ty^tiv.

et

V.85:
'r>5

Sh TTXp

Y^usrspY^g xslsrai

ni^rMWxrx MovVvjg

quo postquam professus

'EKXd^i
TTctcryi,

qui quidem versus coUocati erant in ipsius operis exordio statim post prooemium, in erat institutum propositumque ('lo-7cp[Y,; iAyfxct

-Kcisiusvog

Athen.

I.

4.

E.) IVIoschum et

et V.
V.

101:

Cleaenum
278 B: m

sive

Cleaudrum amicos

allocutus

'AXV 7=
108:
T)jv (7v

u'jSmv

xhjSr
fx-/i6'

fxoiSY,

yxp

erat (Athen. VII. p. 278.)

roi

Item

(bpsm;

ibid. VII. p.

a-j^si.

vow ospxsv,

Ei
oju,ucc(rLV

^cro

reSyjWg.
et

sSsXsig xocl rovro

6'XYjfjLSvxi,

(p[}.s

Moc"/^s,,

et statim infra
I
J

Ovrivcc yjpY

cs rponov ksivy^

oioi^Ss^ivxi

clpijrct,.

2u
item
V.

6' ^KDus hoyujv crrolcv

v.

ovx clTrxrY^Jv.

VII. p.301

D:
Kot: XejSiav Xot(3e,

MoVj^s,

roi'

124.

y^rrctroi/

v.

150. et

162:
uvj

sv nspiKhjTrvi

AY^Xm XXI
ccnctrx

Tvfviu.

Uuru
'Allct,

^psvx
iV5i,

ropwg rovr

Ssov ndpx, (jSjSov axsvV;cc(')

Atquc equidem existimo etiam in iis locis, m quibus non satis liquido dignoscas, ad utrum sermo sit referendus, hunc IMoschum intelligendum esse.
Confirmatur autein

et

V.1S2. V.222. v.24S. denique v.313.

mea

sententia

maxime

his Archestrati versibus, qui leguntur ap. Athen. VII.

ov X.^^rsi

p.322 C:

At vero cum Archestrati Gastrologiam adhibuerim, eadem utor, ut demonstrem hunc quoque poetam fere unum tantum ex amicis compeliare, exempli eratia an Athen
r
VII.

Axirxp rov TivoSovrx

fxsv,,

nx-fvv

slvxi,

P.310A:
AX>.3

1-

fxsVe,

(^'Xy xfcf)ct>.y[,

et\II. p.311 A:
Lks^voi
Ty^v

UYph ri
stxii',

Ek nopSuov o' Xa,3ai/ Txvrx os nxvrx xvpai

ubi,

nsip^ xx\ rovrov srx7ps'

npogsveyxrc. is I r
^

(ppoi^m kx\ npo; ts\ K.Isxlv.

cum

srxips,

praeterea tanquam appendicis loco Cleaeui

nomen addat

poeta,

non jam

est

dpsrviv ScLvjbiXcroL

dubium,

quem amicum

dicat:

apparet enim ex hoc loco,

Archestratum quamvis

duobus amicis carmen

tisse,
ita

C) Eximius

ille

locus,

quem homines

inscripserit, tamen ad 3Ioschum potissimum orationem convertamen ut simul ad Cleaenum referret. Atque eadem plane ratione Em-

docti frustra tenlavcrunt, ita mihi videlur

emendandus

essc

pedocles, qui ad Telaugem et Pausaniam de rerum natura scripsit, in decursu operis

altcrutruui tantum

'Avl2,',

iu(p\ Tiyjr<; Jro

o^y

firnog

rj

^sJsti^Tf?,
x^c<Tiy,
AVo-:^r,

Oif, Itte^
'AS;UOv<>!

^xi-^ujCi TroX-Jxps
T:t

(poiiy.oLKoi,

^x^xvTf
T

^kv

TrAEo-,

AA

^'

amicum corapellat. Jam si licet de re admodum incerta et dubia conjecturam proponere, Pausaniam potius quam Telaugem allocutus est poeta, uon quod Pausanias dignior hoc munere visus est, sed quod carmen, in quo poeta se
verifatem expositurum hominesque edocturum esse professus erat, aptius longe refertur ad eum, qui et aetatis aequalis et studiorum socius est poetae, quam ad virum annis -et virtute insignem, cujus nomen quasi honoris causa Empedocles operi inscripsit.

Ex

Til';

;^* 7r(Jiv

oiXiyxix
xai avss*?

xcztTviova-iy^
li^^

omnem

^i.hix
0^:*?
t"

xT/^oyre

^-jvalxa?
tpiSO?,

o;s;vo-j?

t xai i)hat.roioiuuciaL<;

Kxr

T6 5s'jj SoAixa/i/v*; Tiy,r<Ti (pioiiro-jt;.

ur,

Ojrui

aTTXTa (pcivx?, u?

nj

xev a^.XoSsv elvai

TTry^y,
.

0)rT:iJv,

cVs-a

76 J^Aa ^s^ac-Jv aac-TTETa,

(3-5, fieot:

'AAAa

Topv,- To^T

Traoa, fivSoy axovVa?.

simile est,

Jam vatem philosophum quid potius in totius operis exordio exposuisse veriquam vera esse quae tradat, in veritate autem indaganda qui sit occupatus,

sed dicetur de hoc loco alibi accuratius, illud tantum indicabo prorsus a vero aberrare Karstenium qui 5v ^o^cx mterpretatus sil ita, ut ad Musam referalur, a qua poetae haec audivent immo hoc
:

dicit,

omnem rerum mfmitam vahetatem

a deo

tanquam fonte

multas huic magnasque difficultates et impedimenta objici? Huc igitur refero ea, quae partim Clemens Alexandr. Strom. V. p.549 B, partim Sextus Empiricus adv. Mathem.
VII. 123 servavit:

et ori^ine

repctendam

esse.

14
'WV\/WV/VWt/VVV

15
'WV\'VW%<W/\'VW%

Recte autem hacc, quae diremta diversis

Ou;
5

locis leguntur, mihi videor in

unum

con-

701 s^spiix)'
xM-i

fJi.ix\%

c^

apyotXev;

75 tstvktch,
opju^,
-

junxisse,

cum

inter

utramque particulam arctissimum sententiarum iutercedat vinculum.

'AvopacTi

<5u5^>]Xs5 ini (ppevcc

niimog

'^rsivixjnsi,

fJLsv

yoLp

nctkoLjJiaLi

xccrct,

ymcn, xsyyvroLi,
fjLspijULVOLg,

Major autem pars carminis Kmpcdoclei legitur apud Sextum Empiricum,

Mione;
x,T* To\ 'E,u7re5oxAeot xpiTr'pioy eTv*!
ujv

UoWx
UxOpov

vid. supra
?.o'^oi'

"AAAoi JHVoty

el

6b
(5s

oBiV,

y.nxioL,)

tol

r uu^X^jvcvti

tj? aAr;5e/ot? cj Tot? ott(r5rffi?,

aAAa
toy
S'^

tcv opSov
ay'jpu;7riycv

toC ^e coSov Xo^iov

As-yet ^^ 7ript fjih

^ivY^g

oL^iov juipog kSpYja.vrBc,

Tov fxh 6e7of iTclpxity, tcv be xvSpuiTTiyoy

TO\j fx^ Iv

tov ^^v Se7oy xri^oiCToy

e7)'Xi,

e^oiCTcy

'i2xvyOt5/:5t,

xccrvsTo

mxv;v oLpSsvreg oLnsnrxv^

sncf.crrog^

Trf xlcSriceci

Tr,y

xpjVjv TaX;5ou; iJTap%eiv ovtu)?'

k<p'

^TeivujTTol xtA.

ovre youi TrepiAtjTTTot' t6i\ Jk tcj uri ve

10

AvT2

IJ.OVOV

nsLj-Ssvrs;^ cTio npogsxvpTsv

1? To

TAvTeAk? aA|7rT5v Tr aA>;5jxv, dAA'

i7Ti<picuiv

ocov ly.ve^TXi
ov

xySpuiTnye? ?.o<^oq AijTrTrv 'j-^xpxeiv,

(ipoTeir, /AjfTjj 'opoope.

hxcx<pe7

tsT? Trpoxei-

Tlct.vros^

shoLvvoixsvof ro

cX;v

n^g

sv)^sroc:
ciir

svpsiv.

^ueyjjc

20
et

ouv e^ret uj^'

'O.ixcSr,? nfjVe^ti,

xXe7oy ^e

i^Tejya/Troj TrfltAauat

Lactan-

Ovruig cvo' sniospyirA rxo' oLvopx(nv

vrs
i'5t'j

tius III.
sna,x.o')<Tr(*.^

2S respexit:

nspiKr^nrx'

tandum rheda
crv

ouv,

fn-ci
/'tij'^;

luO

eAijtJ&vjg,

Empcdocles angustas c&^e sensuum semitas queritur, tanquam illi ad co^iquadrigis opus esset." Est autem TraAa^ur mentis acies, quam ^ocy ahas vocat poeta;
AAX' a^'
Tmcuy
a5pi
7rfltcr

simihter infja dicit

n=v3"5Ci,

cv rrXeTcV ^e ^poroig ^

opujpsv.

(')

7tx?.xur zr ^rXoy ixxcToy

S^'

p. 155.

Tcta-Tiv

tz^jKz.

vUi

^ h^rhov iKXcrov.

(*)
eTiXufi'

Tres versus, quos praemisi, servavit Clemens Alex. loco, quem dixi supra:
gTretci t;> 'Ax.:x->jX'.Trysy

Kxt

neque vero opus

jxoi

est,

ut

crreivoTrccoi

scribatur,

quod Prellerus
re in iisdem

in

c<pohaL

Zimmermanni Annahbus 1S37

Siculus poeta
p.
,

TOirjrr,

l^-JuysvvTX

tt,;-

Tr.VTiv

ui^'

TruJg'

''H

(piXoi,

liSx

^b

ovv,

h'

ex Theophrasto de sens.
a.'/.rSeiy

c. 7

conjectavit:

rrazx u.

nam Empedocles,

xtX.

vulgo legitur ex

t' a.?.r,5eir,,

Slurzius et Karsten ex Hoescbelii conjectuia cV aAr-iV.

Meinckius

quae in
tur

wTro?

excunt, dixi
et ^etXs/ATrtx;

quaedam de hac
Jk
S-^i^v'

Annahbus 1S37
TroAAot

adamat adjectiva 452. V. 7 corrupte

exhibet:
t:j'?

dla,
legi-

quo scnsu posleriores maxime poetae hanc particulam frequenlaverunt multum refert: male autem vulgo sic distinguunt verba, ac si x/.r^.> diceretur a.z'ix>.ir\ et Si?'^r>;?, eademque adjecto vocabulo TriVTto? hoixv,: hoc enim dicit poeta difficile homines verilatem, quippe quae non suh oculorum cadat aspectum, sed mentis acie sit itwestiganda invenire: ea enim facillime hominihus persuaderi,^ quae sensihus percipiantur: compares quae de divino numiue dixit poeta
verissimo restituit
cv,v/.x,

JeiAe,u7rr:t

Proclus autcm, qui his utitur in Tim. p. 175,

7rex,

ita

xxt 'Eu7re-

Ta:x autem an ttxix scribatur, non saue

JoxAr; ruujy
ft/;

x%Toh\ipofj.eyo? e(pr,- TroAAoi

Tr,y

Ta T

ct,u,oA. fjLep.

^xp EuTriVTCvTa

cvts;? ^uTv JjiAo?;

(pv^jxci SeoSev xfxfiKvysi

tuy

ovTuiy Qeujpixv.

perverse sane

ille

locum interpretatur,
:

ita

tamen, ut lectioi.

nis

germanae
V.

vestigia
uli

niulta
ibid.

ingruunt,

quaedam supcrsint: est apud Aeschylum

adeo ratione
fxrj
:

dudum enim in Agamemn.

Oeoi'?
5"'

correxi
v.

7roAAa ^l hi?! iuTrxix,

^7raj'cj? rj^atcri

e.

prava
rursus
rulv

ISO:
eJ

cr-ju^rveoiy

et

338 non

dissiniili
el

otvau7rAatxjTo?

^cAoi cTpxTog 'E^izr^^^oph to Trrfix

oKujKotujv ThoiT' xv,

Tpc?7rxix

rjx,ci

xaxa.

Postea idcm proposuit

0'JK SCTiV 7r>.xVx75'

'HttETtlCi? Y
?(^CC"l

C'j5''

O^Sflt/ufl^CTJy

(^ixro

}.xf-,c7v,

r.TTSp

T fXS-jicTr}

p. 356 et Karsten, nisi quod is praefert mineant, agitur, sed de pravitate, quae

hivx,
insit

Emperius Act. Soc. Gr. I, 2. non recte, neque enim de periculis, quae vitae imin animis hominum, quae quasi piaculum quoddam
correxerim infra
v.

nei6oCi?clyfipa^7rotcrivol/x.*^JTo$ei?^pv',Ti7rTtt.
0'j iJ.h 'yxs fspoTir, xscpxX^ y.xTX ^v7x xIhxctxi,

inhaerescat rebus humanis

atque ad eandem
Oiy.
Sl;,
etv

normam
To
^ri

350:

olvrp

Ou
0'J

Tcia-jTa C3(poi; tppeci fixvTevcxiTo, T ^iuJci,

etcrjV,

|U.ky

otrat^
o\i

vxitujy

^e

5"uo

xAotS^o* oti<rcreycriv,

c(pcx

fjiiy

/3/jto xaAeo-jcrtv,

TToh;,

Sox

7fl'jy',

cj

fxrihx ?.xxyr;'>TX'
/.icjvor,

Totpcx

jUev

c*y

xai' cr^jy Trapot

S^ejAoi
elc'

xat

lcr^Aot.

AAXflt ^pjjv

/epyj

x.i

xSiccpXTc; eVXeTo

^'iayTiVi xocjxo/

xtxvtx y.XTxiccovcx
illa

$or,cif.

vulgo enim
^iAoj'.

^fivx

legitur:
toj

conferas Theogn.

v*.

57:

Kx\

vvv

ct^stSoi,

UoKvTrxi^r!'

ci

^k Tpiy Ic-5Ao^

Nu

161:

ncAAoj'
cr?Ar)

xoujyTXi ^iAa?? tppeci,

IctSAoi

Ita

enmi, quod praeteriens moneo, magnifica

in Aristot.

^xiixon ^' kcSKx,

OT;

to xx>ioy

hKicv yiveTxt

oratio

componenda

el; oc^xSov.

videtur, sejunclis vulgo

mem-

et

1169:

T^Tv a',a5i:v

ub
:

axoxcicri^,

bris, vid.

de prioribus Clemen. Alex. V. p. 507 B

Tresl
ipy.r,y.

t'

Ip^a, Tujv & xaxa;v ave^oi ^eiAa cpipovav

^iov correxit Scaliger, sed

Ammon.

A.

F.

et Theodoret. Ther. I. p. 476 D, de posterioribus 54 A. Tzelz. Chiliad. XIII. 80 all. Cura hoc, de quo agitur,

^ttv.

V.
et

corruptam

librorum lcctionem
etSAraavT^c reposuit
:

t^ujola Qiov fxipog

vel
(Biov

^u^ro-i (^orcrt)

pro xScrcxvTe; Karsten

rectissimum
exigua parte

at

neque

otSAei

versu conferas etiam

v.

26

^icc; satis eleganter satisque

X,'-^r;,

Graece dicitur,

hoc quideni loco

Tl

est xSce^v 7rau:ov

fjiipoi; a.(^iov

hoc cnim

dicit

Empedocles, vulgus,

etsi,

MrT

T^V X?.Xuii, CTTOCr TTOfO? kcT\

yofjCXi.

vitae

uon

vitalis

hominibus concessa, pauca tantum pcrspexerint, tamen se

conceperint.

efferre ac jactare, quasi

Adde Parraenidem apud Proclum

"H
ij.h

in Platon

Tim.

p.

105:

omnem rcrum naturam mente

poelae uomiuc omisso.
^jj
7*0.1
'

V. 9

affert

oTtiug

iCTii re kx\

; cjx
'yotp

hn

V. 10 Sexti

editt. 7rpoxupcry
Ta'5~'

Plutarchus de Iside et Os. c. 24. p. 360. male. Utitur his Diogcnes Laert. IX. 2i:
O-jTc vouj 7re:jArTTa'

K?^K(i.

xflti

E,u7re5~cxAa,

Outo/? cjt*

l7rt^pxTa
TreicrSi

xvhxciv

ovt' 'e7cxy.ovCTX

neiSo-j; IctX xsXeuSof, aA);5eJj

xai 'enxYUj'

07rrife7,

AvTo

fxoyov 7ria6ey

tu (aliquot codd.

to tu) ctw TpogiKvpcey eKXcrog.

RevGcat hic locus in mentera

Simillimus autem est Lucretii locus, V. 101, qui ut ahas,

ita hic

quoque Empedocleam

coluit

musam:

Heraclili seuteutiam, quae corrupta legitur

TroKKoi,

apud Clem. Alex. Strom.

iUJVTo7ci Jk

11.

362:

Ov

^otp

(ppoviovci

TSixvxx

Ut fit, uhi insolitam rem adportes auribus ante, Nec tamen hanc possis oculorum suhdere visu, ^ec jacere indu manus, via qua munita fidei

oKocoi 'e-^Kvpcevovci ov^k /iaScvTe?ou -yap (ppoviovci. TOixvTx oi

^ivi^crxoucriv,

hKiovci kxtx tov

^evva?; 'HixxAetTov.

Lec^endum

enim

TroKKoi, oKoioi; 'efKv pcuiav: conferas Archilochi similem in ipsa dissi'OTrcTot v Ttve? uJciv oi xoujfxevoi,

militudine sententiam apud Platonem in Eryxia p. 397 E:

7rcot7,uaTa xvto^; avot^xr ervat,
Kx?.uj; hl hoy.e7 fxsi kx\

TOixvTu xat Ta

Proxima fert humanum

in pectus

templaque mentis.

to tcj

'

Acxi?^o'/,ov TtezoircSxi'

If) VW^-WVXIVW^/VW

17
IVWWW\IVVWVW

Agrigentinii? cnim vates,

iit

est

animo

elato et generoso, ita ingenue profitetiir, persua-

occultarum aut admirabilium cum

gcuii

sit

admodura
lumen

difficilis,

suo jure de imbecillitate

in-

sissimum

sibi

essc, vera se et inquisivisse et amicis prodere:

sed cognitio rerum aut

humani conqueritur, quod

etiam, ubi
est

veritatis illuxerit, quasi praestringatur

sibique diflidat.

Jam conseutaneum
non dubitavi
ita

poetam humanae hujus

imbecillitatis causas

recenserc:
V. 11
jceToc:

itaque

tribus prioribus versibus subjungere ea,

quae apud

in Sexti libris legitiir to t' h.a pjyjTxi rjcETy vitium

rJpElv

non

sustulit Sturzius, qui to b^

cC>.oy 7ru-

Sextum lcgimtur, quae

divelli

scripsit, quamvis hoc probaverit Karsten, nam intolerabilis iste est liiatus, neque illud quo referatur, habet. Ego inserui rrx?, quod non raro a librariis temere aut additum aut abjectum esse constat conl'. Porsoni notam ad Aeschyl. Piometh. v. 362 apud Blomfleldium. Jam haec erit Euipedoclis sententia: se quidem ipsam veritatem perspexisse, quara plerique omnes
^jyjTXi
,

se patiantur:

sunt comparata, ut quasi sua sponte accedant nec facile queritur enim poela, quod tenuia sapientiae semina innata sint
in ipsius vitae curriculo incidant,

ingeniis

hominum, quodque multa saepe

exstinguant cognitionisque
illa

quac

i'-nisit

culos

illos

amorem

retardent, praesertim

cum tam

brevis

iu tanta praesertim vitae

humanae

brevitatc tantaque

scnsuum

fallacia perspicere

nequeant

ita fieri,

haec

vita

parum

quidem

vitalis,

ut qui vel in

omnes partes de siunmis rebus

inqui-

ul plerique, elsi

exiguam tantum
et cogitatione se

veri particulam

forluito cognoveriut,

omncm tamen rerum vim

et

sivisse sibi videatur,

pauca tantum mente perceperit.

I.

Respexit autem hunc potissimum

obscuritate,

naturam mentc
infra v. 11.0:

complexos csse glorienlur.

'yrj?

In eandem sententiam disputat poeta

locum Cicero

in

Academ. Ouaest.

12:

Sed earum rerum

et vel

quae ad

EiTTSD dTTsrpsvx

^Xjt xxl

^x-v^iAo? etiSrp,

coufessioncm ignorantiae adduxerant Socratem

jam ante Socratem, Democritum,

posse

fi;

hx

xoKXulv

^ri

^zotvjuy
hy.i^^OY

Ir^inx ixxtxiu^
TO\J

Anaxagoram, omues paene veteres, qui

nihil cognosci, nihil percipi, nihil sciri

'Exxlp(^VT*i TTOUXT-jUY,

TTCtVTC?

IhoYTMY.

dixerunt: angustos sensiis, imhecillos animos, brev^ia curricula mtae, et ut Democritus,

Jn

ubi similiter vulgi temeritatem et arrogantiam increpat, quod. cum paucissima quaedam viderit animo, tameu de omni rerum uatura Uisputare audeat. V. 12 Sturzius xCt-x^; scripsit, nulla idonea ratioue perductus: uam quod requirit, Empedoclem dicere y>7/5/ra illos hanc sapientiam jactaje, (uti Honierus dixit exempli gratia
II.

profundo veritatem esse demersam, opinionibus

relinqui, deinceps
II.

et institutis

omnia

teneri, nihil veri-

tati

XI. 2SS:

sus

NCfy hi
hoi;

f^'

l7ri7&-|a? Tctco-oy ttsSo? iZx^xi. ajTo;?

7ret

et
si

XIII. A\6

omnia tenebris circumfusa esse dixerunt." Eodem spectat rur23: Furere tibi Empedocles videtur (cum ncgat quidquam scin possc) at mihi
de quibus loquitur, sonum fundere: uiun ergo is excaecat nos parum magnam vim censet in his esse ad ea, quae sub eos subjudicanda." At licet difficillimam sapientiae cognitionem esse Empedocles
iis,

ArtfoQ',

aix

J^'

Tt

iiirxsuev a^isy eivxi

TseT?

x^TiTrecpxuSxi.

cnJTres

-j%eflti

x\)TX'<;)

id

quis accura-

dignis.^imum rebus

tius consideraverit totius orationis

couformationcm, in

his ipsis verbis to 8'

h.oi ttx^ t-SyjTxi, elvai in-

aut orbat sensibus,

jecta sunt,

si

esse reperiet.
iis,

Atque

si

jto/? Icgitur,

ea (|uae subscquuntur, prorsus essent abrupta et diremta ab

o'tx';,

quae antegressa sunt.

Hecte igitur apud Sextum legitur

sed male ibi ad

et

evce^v

refertur:

quorsum

1'lutarchus de poet. audieud. p. 17: Ki tx 'EuTreSsxXscj? 7rr 'd^TUj 7rps%eip t*-jt/- 0'jTu.i ctjt e^riJesxTx Txb' x\hxciY oZt' iTXy.ovcTx OCte yco- 7rpi>.y7rT*. ubi pessimc illud ojto,',- Plutarcho tribuunt, quod quam perversum sit vel

pertineat docet et Diogeues Laert. IX.

13 (locum supra adscripsi)

contenderit. tamen ut

amicorum voluntati

satisfaciat,

se jam, <|uae ipse invenerit,

dicit.

quan-

tum quidem

fas sit scire

hominem, expositurum esse

Neque vero

illud

quidquam

habet offensionis, quod,

{Z
(piKoi),

cum ab
qui

initio et

Telaugem
est

et

Pausaniam allocutus

esset poeta
indicavi,

praegressum

Tx-jTi'

documento
v.y6:

est.

Apte antem
jj.h

illud

c'.tu!^

praemittitur senleutiae

satis

gravi cl

jam ad unum

deilectat oratio:

incitatae: ita infra

enim hic quoque, ut jam supra

OJTuj?

r,

ex

7r>.eo'vvy

fxtux^rxe

^-Jeo-^oti,

Pausanias inteliigendus,

cum ab amico studiorum

socio postulasset, ut continuo

fuit

H6e

TraXiy bixtpxjYTo? kvo? TrAe^oy* i.>iTsXiScvCiY,

ordine dilucideque uuiversam doctrinam explicaret, solus

Empedodi

appellandus.

Tr
Hi

/xiv '^LVO-.Txt

TE XOl OV

ffiplClV

luTTE^O? xluY

Atque eodem prorsus modo Archestratus

flectit,

hi Txh'

x>.y.x7(jOYTa hiXfA.7:Eui;
'ixciv
dxi'y7Tov

oi^xux

variat orationem et a plurali ad singularem

'/.r-^Ei,

TxvTr, h' atiy

xctTX x-jxXoy.

vid. versus

apud iVthenaeum
onorav
XP''/

I.

p.29 B:
eXyjsrSf,

ubi non rccte Prellerus repugnavit ei rationi, quara in Actis Soc. Gr. I. 1. p. 203 et in Zimmermauni Aunal. 1837 p. 447 seqq. institui. V. 13 cj h' cCv scripsi pro vulg. av cuv non solum numerum ut corrigerem turpemque tollerem vocalium litterarura concursionem, sed etiam ut com-

Et$
Ho^l

n'kY,pujy.oi,

Aic; <ru>r^po5

7^|25tci',

ncXiov iT(poSpci xpu.rcL (popcvvroL

ysv<TY,.

ioiv

yap

^E^atcbvvjg

avroO
(tci

u>)

ncoaSsv iSiTSsig.
s7vcii

modo

vinculo seutentiae necterentur.

,

i^h'

'i?.ixcSr;

autem non

significat,
,

quod Karstenio visum

ita postuloiusti,

'EvMorg usv
MdXXoi'.

oo^si rcv

AsrSicv

deveriere, venire in aliquem locum

>.ix^75x;,

scd est

quando

iia coucupivisti

nam

apud Homerum declinare de via, apud eos, qui post secuti sunt, poetas, signi^\cz.\.fesiinare, properare, petere ; eo modo dixit Euripides in Hecuba v. 100: 'Exx.^r, crTrovSf Trpo? 7 iXixcSrv Tx? W7roo-jvXf o-xrjvd? 7rocAi7r ouc-x. Et sic Empedocles ipse dixit v. 292

quod

est

AlSri exTOf icu/

?.Xtrtx.ivo;

cu^^ov

b-jxei.

quod cave ad veibum

studuisti, petwisti.

?.i?.x(uj

referas.

Jam prouum
cC 7rAijv

Scribendum ou TrXerov ^e f^coTu^v (vel (soot o'i<;) ^ fxrjn ope^ps. i. e. ipsam ex me audies veritatem, quantum quidem humana mens cogitando potest assequi, firraatque conjccturam i[)se Sextus, qui haec interpretandi gratia praemisit: Weo\ hi tov fxfj elvxt ek tc xxvTe>.^; x^r^rTov
iTTitpipujf
T>iv
o\if

praegressa sunt, conciliari possunt

fuit dicere

e^rel

u^

kXixcSv?,

quandoquidem

ita

xXySeixv, x?.?!

'i(p'

oaov ixy^hxi,
e-i

dv5pa^7rivo;

A070?,

?^ri7rTr,y

VTrdpxeiy,
opci/pey.

^iXCX(pE7 to?? TrpcKEifxiroti

\. 14 vulgo

legitur

75 fifOTtir ^ifti;

opo/pe.

quae nullo paclo

cum

iis,

quae

2'j

XTA.

Possis etiam scribere

TrAeoy ^'^e

/3poTei'j

ju?Tif

::|

18

19
t/M/Wt/Mn/w% V/M/

Nec
serui.

plane

dissimilis

est illc locus

ex Lustralibus

carminibus,

de quo supra

dis*EV Tu7
(Tflt

TTttVO

niTrOV X07OV YpZ VOY^IXX

'A^(|):5 aXv]9t*i5' ho^^xc, ^'

xno rovos jSpoTeiag

Jam
genii acies
est in

poeta, postquam dixit se ipsam veritatem, quantum quidem humani invaleat comprehendere, explicaturum esse, graviter invectus

MttvSavs, xoj-aov l^aujv

snsixjv

xnxrv^ov xxovujv.
et

rerum naturam

eorum vecordiam,
sibi

qui omnia se indagavisse praedicent et pUis,

quam homini

ln ejusmodi enim locis uterque

et

Xenophanes

Parmenides hominum, qui

sibi

concessum, sapere

videantur: docet hoc Sextus Empiricus, qui ubi ista adscripsit,

sapere videantur, arrogantiam et vecordiam notarunt,

in carminis exordio fecit.

idemque Empedocles quoque

'

Jam Empedocles,
IlevVc^tt,

ut sibi procul

sit

ov rrXeTsv ^e ^poroig

tam improba mentis fiducia ad

iis

optat;

y]

UY{Ti,q

ocujcsv.

haec subjungit: kou

' 3

S^iol

twv

e^>5?

iTrnrXy^^oi^ ToTg TrAtcv EitoLyysKKoy.ivoie; yivucxeiv,

TOV XoyOV TOVTCCV eXiCTTCt-

quae modo adhibui, ipsos Empedoclis versus subjungit, ut doceat, philosophum non omnem sensuum vim penitus sustulisse; qui quidem verSextus enim Empiricus
illis,

170,0101^,7 L\\ tri 70

^i'

KOL(nYig CllT$Yi7eU)<; KOLfX^AVOfXiVOV 7ri7T0V STTlj

7ri<;

sus satis depravati et perturbati sic videntur conformandi esse:

15

7DvvTo<;'

KoiiTrep

TrpoTepov y.cLT(t^pcLfJLOov

ctTr'

olvtujv

TriTTeoo^.

Atque eodem plane modo

*AXKa
'E>c

Ssoi rujv fxlv fxxviYy

xnorpsypxrs ^XujVirvjg,

etiam Xenophanes et Parmenides,

cum

divina quasi vi et

uumine

incitati

ipsam veri-

6' OT.ujv
(re,

TrofKxrojv xxSxpY^v oyjrsvTxrs nvpiYy.

tatem accuratius coguovissent, sed in hac ipsa veri indagatione,

i!
f

quam

caecis tenebris

Kat

noXvfxvY^TTY^ "ksvxujXsvs nxpSsvs MoOcra,

Ssfxig
>

omnia essent obducta quantaeque

difficultates et

impedimenta perscrutantibus rerum

Avro^aa wv

STriv icpY^fxspioiTiv xxovslv.

o'

naturam objicerentur, animadvertissent, acriter vituperarunt immodestam illam arro3*

^ n/ sfxns

os

^ /

IX

T,

EvTSpLYig sKxovt

>

'

'

'''

'

svy^vlov

xpfxx,

gantiam, quae

omnes
II.

et

humanas
Furere

et divinas res se

percepisse gloriatur:
at

vid.

Cicero
20

MvjO^ TV 7' SvSo^OLO ^LY^TSXl XvSsX

TLpoq Sv^r(tjv xvxosiTSxi.
ktp'

TLfXY^g
oVi'>;5

Academ. Prior.
iis,

23:

tibi

Empedocles vidctur,

mihi dignissimum rebus

6'

nXsov slnsw.

de quibus loquitur, sonum fundere:

num

ergo

is

excaecat nos aut orbat sensibus,

QxpTSL' xxL rors
'

si

parum magnam vim censet

in his esse

ad ea, quae sub eos subjecta sunt, judiillis

oy,

To^iYig in' xxpoLTL

Sool^SLg.

canda:

Parmenides, Xenophanes minus bonis quamquam versibus, sed tamen

1' AKK xy
* 1
''

'

''/5

aopsL nxT-/] nxKx^UY^,,

o-v//iv

'

~
nvi
v}

T^-\

I-'

oyiKov

txxTrov.^
axcu;v,

versibus, increpant

86 scire dicere."

eorum arrogantiam, quasi irati, qui cum sciri nihil possit, audeant Et Xenophanes quidem (apud Sext. Empir. VII. 49. et VIII. 326)
confisi, nihil

Mv;re
25

rt

s^fjjjv

nLTTY^v nKsov

xxr

Mv;r'

ttx:v;v

spiSovnov vnsp rpxvujfxxrx ^XufTcrv;^,

onoTY] nopoc, sTri voyiTXl,
O'

ut ipsi est divinior mens, ita hac conscientia elatus longe spernit aliorum commenfa,

Mv;Te

r:

rtwv aXXujv,

quippe qui sensibus fallacibus

deantur:
Kat TO
fXBV

omnino dignoscant,
oLv^p

licet sibi

sapere

vi-

rutUJV TTtTTtV ^"JXe, VOSl

^ OilKoV

SXXTTCV, (')

ovv (TcKpsg

ovng

ysvsr
nspi.

zvos rt;
noLvrwv,

gcTToci

(*)

V. 115

restituit Fabricius

ex

libris

msc.

cum

vulgo legerelur:
vuvujy.,

/^aviay x-KiTpi-^xre

kxSxcx>

Eioujg a^(pt asujv re

xtti

acriroc

Af^uj

c%fjV<*t.

Sic alio loco

AuTotp 701 7rx}u\spTDi; IXfDcr&^oti I5 Tropcy

Et yoip

xoii
ofjLixjg

rcf.

fxxh<rrai, rvy^oi rersXsirjuLevov

clos.,

etTTujv,

AvTo;

ovx

^oxog o'

im

nx(ri rervxroLi.
Kaiiroy.

Eodemque

pertinet versus,
Tctvrot,

quem ex Xenophane Plutarchus Sympos.

^\v zoixorx
toIs krvu.oi.Tiv.

IX. p.

746

afferl:

Jla

enim haec corrigo, vulgo

Xc-yov

t7ro%ereuc</y

x?yoy

legitur.

V. 17 Musa

TroXu^yraT}
,

vocatur,

non

ut

ctoo^ctcrcLi

Karsten arbitratur, quasi proprio nomine, ducto ab adjectivo TroXuuyjjffTo? Sed quasi virgo, quam multi expetunt proci, quae multorum viget laude, uli est apud Homerum. V. 18 xxovsiy tam ad cinouxi,
vid.

Et

sic

Pannenides quoque non minore fiducia vulgi opiniones spernit,

apud

sit

Simplic. in Phjsica F. 9

'i
Tov
'i2g
croi

quam ad Hun iiTU pertinet, illud enim precatur a Musa, homincm cognosceic rerum naturam, sicuti supra ipse quantum quidem humana invesligatio penetrare valeal
5u
S' oZy l-KEi
ri

ut se edoceat vera,

quantum quidem

fas

professus erat, amicos a se audituros esse,

eyw
fXT]

Sioi,xo7fu.ov

ioixoroc

nxvrx

oJJ'

IXiao"^;?,
opcijpfy.

(pxri^uj.
Ilrjo-Eat,
o-j

TcXiioi 7? (BpcTo7i;

/JrVTLg

ov

nori

riQ

<Te

^poraJv yvJfjLY] nxpikxTTv^.

et
!

ibidem

19 legitur vulgo

Trlfx-ns

rap'

rjo-e/3/)if,

quod

ferri nequit,

nara praepositio Txpoi prorsus est praeposlera,

/*',

et requiritur aliquid,

quo referatur

illud niuTtt: ilaque scripsi-Tr^jttTE J^

Evff/3/>;? iXtouff* vji\noy

xoux.

C2

1*

20
m.
l*\

21

Deos autem ciim invocat Empedocles,

ut suo incepto faveant, ut sanctara sibi

est,

secutus essc, ut alias

dat.

mentem sanctamque orationem praebeant, censendus

communem consuetudinem

Sunt enim

alii

quoque versus
355:
OXi3io; og

quoque poetarum more orationem ad vulgarem captum accommoin quibus ^gCov nomine utitur ita, ut divinum numeu
^ettoi'

siguificet, uti est v.

poetam precari, ut Musa se cum \iam ingressus sit paucorum ante pedibus tritam, satis iilam quidem ciifficilem et praeruptam, ducat et comiter prosequatur: jure autem Musae currum j)n5y dixit, sicuti Plato in PLaedro p. 2'i7 A: Tx ixh SeuJv cxr/iaTa lcs;.pcn:ui^ ivYinx cnx
est
,

Hoc enim consentancum

npAntoujv sxrrjTaro nXovrov.^

AeiKog ^*

<rxorce<T7ct

Sewv

rrepi.

o^o^ol,

iuluy},sv.

Et ipsum divinum

numen
'

dixit etiam illo versu,

de quo

mox

dicetur:

pct^iuji;
y.i\

TTOzvjerxi,

Sk

a/.Ax Troprjorrxi fioyi?.

(ioiisi "yip o Tti^ xotxij? TTnro?

jxsTix^*

^tt^ ')rv liTruiy

t xot; /Sctpva^,

r\i

KxXui

? xi^ixufjLiiog v7:o 7'2i r,no%u:v.

Icuk; ^\

x*i To ^iTTo inilio l5a?

Btxiielv

TJ7v

x Toj YlspmxTo-j

V. 20 Lcguutur haec etiam apud Clemcntem Alex. V, p. 576 To h Toj"; Xo^fli? hh^zY tb XXI S7nfl"Tiuoytx:y xxMvuerov
Mij bl
ffi

svk

Aidiov.,

nXccrssa-Ti icccre<T(ppYiyL<rijLSVDv opxoig.

XTrrXXxxTXi,
ctyAcr5*i,

io^xv
'o<jirs

0.770

re svxKsixg xx\ xXy>SBtx?'

7'

s-j^oyoio

/StrjcreTat

xySsx

ti/x'?

Ilpo; SyrTu*
lcf^itur,
fiocw-fi?,

kif

5'

i^^ios ehe^y.

Et prior quidem versus eodem prorsus

kcp'

modo apud Sextum

Cod. Cic.
<^'

vel

quod metrum

requirit

5oxo-o-i?,

M
M
'if

ii.

alter vcro ita scribitur: Trpo? Svxrujy xrsXiaSxt,

w
p.

nec tamen opus

si

est

5a>?;?

(Cod. Vratisl.

tempore futuro

iip-Aoztrs

u
<J-J

aptius praesens,
sapientiae

Sst/ji?)

nMoi

i7rery.

Et ipse quidem in Actis Soc Gr.

Tiixiii

iiam Musa poetam jubet bono auirao esse: sibi

fastigium eveherc.

I. 1.

205

ita
:

conjeci haec corrigenda esse: Mr^^

confidat, continuo se illum ad

7'

suramum

svJ.

(3.irTXi xvizx
jSt;(7e*i,

k(p'

8u/r;

TrAesv

eiTrery,

parum

recte

quamquam

etiam nunc probo illud

o-v

^e

nam

nullo pacto dici potest,

xy-e*
TijUjf?

firh^ To

otyeXlo-fixi

^ircerxi

o-,

quod Karsten voluit, qui vulgatam librorum lectionem servavit, quod quantopere ab Empedoclis poctae oratione abhorreat,
nihil aliud nisi
.ystJero" Soti,
(^'

V. 2S aliquid vidit Karsten, cum 'AhX' ct^e, xSpet. Trx^TrxAct^;,; scriberet, turpi ille quidem hiatu elegantiam numeri corrumpens. Apud Sextum legitur: 'AXAx ^xp xSset ttx? xxAx^ur, in qua lectione non solura ikKKx '^xp incommodum est, sed multo magis illud tx;: quod recte se
haberet,
rent
;

si

facile quilibet intelligit:

e-jb^o^cio

itaque
11:0?

nunc
$y?)Ta;y

incommodum
w
S'

illud

aveAtcrSflti

sustuli: Mrhi

c-j')'

uti est

oijjcreoti

xySex

Ti[xr,;

oCir,; -nXioi eiTreu.

Coronis qui tempora cin,

poela omnino homines adhortaretur, quara viam in veritale invesliganda insistere debeapud Cratinum in Ulixibus apud Hephaest. p. 47:
Si^xy
y-y

gunt, victores sunt

summumque honorem
XXYIII:
Ti?
3~e

otTrx?

e%e

ci^oty

adepli,

eleganter igitur poeta id transtulit ad eos

,

qui
et

nimio honoris

incitati sludio se jactent

etiam ea scire

quae homiuem

Kxt

TTxyTX Ao^oy tx%u Treucei.

v.

scire

nec

fas sit

ncc

liceat

conferas Simonid. Fr.

apud Aristophanera in Acharaensibus

T^be

204
xx\ tov ctvJtx xuvfiavou,
:

^r,

TuJv

yjy

Toaxi^e
r,

-Kxq 7rou

'^iui-x.e

H
Adde Pindarum
a..h'r7xus\:i,

TrerxXcici

fj,'jf/Tu/)f

crecpxvoKJ!. lo^uiy

xiehrcxrs

yiy.xc

et

V.282:
at

Ilxre tx,- roi ^ictpov, si

recte hoc
:

emendavi

cf.

praeterea Euripides Rheso v. 6S5. 87. 89.

'Ev 7a7yi

7refixT(cys,'y.

in

Xem. XI. 2S

sed ad
:

'Av^rcrxaevo? Te xo'juy
:

Iv

Troo^uploi? *Epye(riy.

Isthm.

I.

28:

Ta^v xSpooi^

5*uxxi; 'Eiveciv x,*'fx;, ibid. II. 15

Aujziujy xi>T-2 cxecpxyxjJLX

xoux

nunquam multos siraul corapellat, aliquem ex amieis, quibus carmen inscripsit, sermonem convertere solet; deinde autem, quod longe gravissimum est argumenlum, non ipse poeta hic loquitur, sed refert, quae ipsi sapien90.
cadit id in

non

hunc locura

nara priniura Empedocles

unum

IlEUTrey
ett^

a.yx6''r5"5ti

aeXiyuv et sic

alibi saepius.
rj

Adde Platoncm

in

Symposio

p.

212 E: Kxi

txjvjx? e^cvtx

Tr? xe.^xXr? rxvj ToAAct?

xTriWcy xyxhr,7xyTe^ ixhcv' X-yxSujyx xtA.

Et ad eundcm
reriiJ.iyog

morem
oJfTres

0)-natum poeta se ipsc fingit in Lustra-

lium carminum exordio

nu/Xc'juXi ueTx TxcTJ
tjjxe
Tatvi"*!; Te TrscjaTexTo?
Toi^o^iy
'

CTitpeiiy re SxXeioig

'AXA' x^' xflpei -Tcicr, 7r*Xotju>i corri^ere: hoc enim omnera vira mentis ingeniique aciera intendat, quo possit verum perspicere, neve nimis sensuum fallaciura praesligiis confidat. Verbi autem ct5c?v prima syllaba, quae alias producitur, bic correpta est, ut Empedocles in verbo otxpo?, aliis variare solet. V. 24 apud Sextum legitur MiTe tiv' o-^iv e%uiy Tricret TrAeoy ^ xxt* xxoujiv. at Tivct o^iv hic prorsus incommodum, itaque
a poeta flagilat Dea, ut ipse
:

ter praeceperit

Musa.

Itaque non dubitavi:

xu

e-^r'
i^h^l

xv .y.wuxi kg

xurex rrXt^sujYTX

Ti scripsi;
TrjG-Tov

nec

ferri potest TiVrei, correxi

Trio-Tjjy,

quo verbo etiam Parmenides usus

otxou>iv,

Ev tJ

o-oj

Trxuw

Avhxciy

A070V.

'^rjyXirX

ciGi^Touxi.

*H

xxT*

ctxo"j>iy,

possit aliquis conjicere r xxi

sed recte se habet xxtx, hoc enim vult

;

poeta:

non

esse

visum

fide

digniorem quara auditum,

dixit.

si

haec secura componantur

cura vocatur

id

hoc loco Musa Empedoclem monet, ut ne nimis honoris sit avidus. 'AyxhhSxi autem quod dixit poeta, neque xvSecri, quod fortassc quis exspectaverit, illud velim animadvcrtas, non propne usum esse Empedoclem hoc verbo, sed transtulisse omnino ad bonam horainum existimationem, nihilque aliud ot.Sex nur,? esse, quam tiuj^v: jam uti Simonides rixx-; xvxhhSxt, ita EmpeIta igitur in
<iv5* Ti/xr?

variata oratione
etsi ferri potest,

uTrep rsxyuifjixrx -yX^^ccr,:;

V. 25

M>jt' xxony scripsit

kci^ovTrs?

Karsten, vulgo ^

quod deinde otxojy, quod

tamen

vastius os diducit:

axoi

autera

non

tara

auditum, quara

aurem

significat, uli est

etiam apud Parmenidem apud Sext.

Nujjxxy XCKOTTSV
^ofj.fj.x

Emp. YII. 111:

xxl f;xr,fccxy

otxoujjv

docles xySex
ZS'
ocir,^

Ttujf? ctvxtf.

dixit.

Extrema autem pars versus

a Clementis libris rectc est tiadita:

cst.

'i(p'

-Khisy eliieh-

h. e.

ea lege, ut plura eloquaris,

,

quam fas

K*i
adde

yXOJccxy,

(ubi evcKOTTOv potius requiritur.)

Uti enim poeta in

,

iis

ver-

sibus, qui praegressi erant

impietatem illam
'1f:

quorum argumentum hominum, qui omnia omnino se

accurate exposuit Sextus

graviter vituperaverat

Hermippum

ap. Athen.
'

XIV.

p.

649 C:
tjv

percepisse dictitent, ita Musa, casta virgo,

quam
et

ATTecSiei ficv

axojjv.

poeta precatus erat, ut Pietatis curru se proveheret, hortalur poetam, ut ne nimia honoris cupiditate praeceps actus in idem arrogantiae vesaniacque crimen incidat itaque etiara supra deos oraverat, ut
;

Grammaticum
III.

in Bekkeri Anecdotis T.
p.

I.

p. 369. 1:

'Aaoriy otvTWou ou;- ouru ^eptHcxrri.

Sopater

apud Athen.

86

A:
'AAA'
'icxe'
TsKXivr,i;
rixoi;

ex sancto ore sancta ])rofluerct oratio.

tur.

Y. 22

5ox^ei,-

scripsi,

apud Sextum enim

xxpojo-i gox^ei

Sox^ei vel

55^'

legi-

^otp
ei?

'e^xi(pvr,i

fii^^xg

Proclus, qui his utitur, in Tiraae. p. IO6 xx; rxhe

p.

rr.i cs(pir,i kir'

exhibet, Plutarchus

'Axoct? fjLeXuhoi;

e^ct?

1/3).

denique de multit. amic.

9i A:

to

uto tov 'EuTreSoxAeou?

^.s^ysueysy cs(pixi 'nr' xxsstct Sxui^ety.

Corrigunt

V. 27 vulgo

legitur

voei

6'

hrXcv

exeto-Toy,

quod pridem

correxi, viditque hoc etiam Karsten.

22
Neque

23

At

est etiam ubi distinctius Ssov dicit, uti est v.

162:

aliter ipsi veteres

dicit,

de Erapedocle judicarunt,

testis est Lucretius,

qui praeclaris
I.

versibus dilucide
Outlo
fxvi
<T

vix

humana

stirpe

creatum videri hunc vatem

717:

cLTt!XTaL,

^^pevctg,

ojc,

vv xev oIKKoSsv sIvai

oLcca-TTsra.

GvvjTtuv,

ofl-ff-ot

7?

oYiXa,

ysyoCinv

nYj^Y^v^

AXXa
Aliis

Topwg tcvt

HtSi^

Seov jrdpci^ /JiyScv axcjVag.

Qunrum Acra^antinus cum primis Empedocles est, Insula quem Triquetris terrarum gessit in oris, Quae cum inagna modis multis miranda videtur

autem

in locis

Ssol

Empedocli sunt
fULOLvreig

genii

illi

sive

daemones,
lyirpol

uti

est

v.384:

Gentibus humanis regio, visendaifue fertur,

Rebiis opima bonis, multa munita virum
vi,

E15 oe Tskog

rs

xotl

y,uvono}.oi xotl

Ka;

TTpouii a.vSpujnoiTiv smySovloia-L nsT.ovra.i.,

Ti^ur,(n

Nii tamefi hoc habuisse viro praeclarius in se

'EvSsv avxpXxa-ToOri Ssol

^sfLC-roi.

Nec sanctum magis et mirum carumque Carmina quin etiam divini pectoris ejus
Vociferantur

videtur

Et ad eandem fere

normam

dixit t. 160:

Ka. T Ssovg cohy^sLMJVxg riurjL ^sp[rrQv;.

et exponunt praeclara reperta Ut vix humana videatur stirpe creatus.

Jam
precatur,

poeta ut divini numinis auxilium invocat,

ita

Musam, castam virgincm

ut Pietatis curru vecta se ducat

est

hominem: consentaneum enim

minis
et

quae fas sit audire poetam, qui ingenue professus erat, angustis ter-

sibique suppeditet,

quidem, cui divina ope quasi contigit, ut arcana sapientiae recluderentur, quique mentis gravitatem et castitatem etiam ore et vultu prae se tulit ( ) cum
'

Ac Parmenides

ex intimo pectore praeclara praecepta petiturus

se fmgit ad veritatis

est,

in

exordio operis divina ope

tanta sublimitate
et

quasi

claustris

couquestus erat de brevitate

invideat,

quibusdam circumscriptum esse humanum ingenium, qui vitae, quae mortalibus accuratiorem veri perscrutationem

penetralia perduci:

quem quidem locum

alius in

gravitate exorna\:it, ut nescio an

uUus

sit

Graecarum litterarum monumentis,

a deo petere, ut se per tot angustias et amfractus in liberiorem campum, ubi latius possit exspatiari, propitie educat, ut tenebras hominum oculis offusas dispellat et

qui

cum

illo

componi

possit;

Danten potius aliquem, inferna regna perlustrantem,

audire

tibi videris:
Tat fxs (pspovriv., orov t

quod quidem

fas sit

ipsam veritatem

et

sapientiam pandat.

Et sensit sane
esse,

Irrffci,

em

Svfj.01;

IxavoL.,

vates propitium sibi esse

numen divinum,

in se ipso divinae

animae particulam

IleuTrov,

ensi

eq o^ov

fx

iJTdv nokvipri^uov ayoviroLi

quae ingenii igniculos prope obrutos

plus sapiat
sortio
:

quam

alii

et latentes excitet aciemque mentis acuat, ut omnes, quin ipsum dignum judicatum esse divino quasi conv. 'Eu7:s^oKkr,g refert,

Aat/xovog, ^ xaTot nav ndvTY^ (pspsi elSora. (pwra,'

T>5
(pspotxviv.,

r^ yap

fxs

noXv^parroL ^epov
6'"

'innoi,

itaque ipse, ut Suidas

ctuTaJv,

gloriatus est ^vvervoui roTg SeoTg

a;^5ovTti:

Apfia TLraivovrai' xovpaL

kol)

o(5ov

YjysfjLovevov

fxa.vSaviv -K^p

077^ ts?? dvSpuj-KOii; ;^aij3sya-iv xctl 07r>}

non

"HXLa&si; xovpaL,

npohnovraL
xpa,rixiv

owfJLara, vvxrog.,

igitur mortalis

et

dubia est poetae sapientia, sed vera

Eig ^aog^ wrafxevoL

et firma, divinitus

quasi tradita:

ano xepri xahjnrpag.

itaque eum,

divina hac mente instruxerit, felicem praedicat, infelicem autem, cujus animo crassae sint illae tenebrae offusae v. 355:
OX/3iog, 0;
SsLixjv

quem deus

A^tuv ^' ev
\iSofxsvog,,

^vot^vjctv Xei

(Tvpiyyog aOV^V
JivotTouriv
nefjuneiv.,

ooLo7g

yap insiysro

KvxXoig

(lfj.^oripojSsv.,

ore <rnepy^oia.ro

npoinih^ojv

ex.TY^<Toi,To

ttXcvtov,

^siXo- 0*

'Ev9a nvy.aL vvxrog re xal

Y^fJLarog

el(ri

KeXevSwv.

tu

(jX0Tosj-<roi.

Ssujv

nipi

oc^a, ius'ur},sv,

itaque egregio praeconio

decoravit sive Pjthagoram,

sive Parraenidem,

sive

aliura

quem, cui divinior mens

erat et sublimius spirabat pectus, v.440:

tl; sv xclvoinv kvr^p^
nspnjjiTLOL,

Kttt (r(pag vnepSvpov afjL(pig tfSL xat XaVvcg ovhog' AvTttt ^' alSepLai nXyjvr^ evxsXdhoLrL Svpirpoig'

Tujv

(5'

Atxvj nohJnoivog

s-^sl

xXriio^ag dfJLOL^ovg,

Hv
O;

^V
o>}

eiOu/g,

Ti]v

^Yi

nap(paLfJLSvai xovpoLi fjLoXaKoHiri Xo^oicn

fxr^xiTTOv npdTTidujv sxrr^rot.To

Tct

ttXoutov,

navTOioiv

uaXura
na.(jr^i.v

(To^iuv InLr^poLvoc,

so^wv,
(')

Onnors yap
Peta 75
Kct; re

ops^airo npam^ea-a-Lv.,

Exiraie

Parmenidem collaudat Plato

OYTX n*p^^,;r. nxpf^en^.g ^i
<i.Y^p\

in Theaeteto p. 183:

MeXio-o-ov

^h

koCl

Tovg Aacu?
^eiiix; T.

^irTsv

Tiuv ovTcwv rravTcjov XsvTrs^rxev

anavra

ci,l(7xwofixi r irx

fj^oL

<^*/kt*j, to tcv 'O/^ijpov,

etl^sw? tI

fjLOi

a/*a

ni^irpc?-

dsx

uvSpojnwv xai t'

>! 7*s
eijtotrjv

3>j

T^

Trctvu

vio?

atcuvcro-iv.

rxw

7rpe(T^vT*i xau fiOL i^pdrti (BsiQoi

^e

7rxnaL7rA<TL 'ieYYx7oK

24
25

ATrrfpsa?

luiTSic

7t\ikiujv

kno'

r^'.

o\

SvpsTpwv
nchjy^cthioyg

loco abruptom orationis

doclis sunt praecepta,

fdum

vel illud fXY^l arguit.

Jam

vero haec non ipsius Empeest,

Xxs-u,

a,y^ctvsi

7rot;(rav,

dvxTrrxucVoi,'.

quac cum amicis communicaturus

hos enim

satis

superque

'A^cvag

iv

(jvpr/^LV aiy.oi^a.Sov slXi^oLa-ai

TtzpovY^civ
>cctr'

in praccedentibus cohortatus erat.

avTixiv

Verum Empedocles,

uti censuit

Tou^ol; xai
'Uvg
sy^ov

dpYCorag'

y^

pct

^i'

duce ad ipsius
pacto divinum

veritatis sapientiaeque

templa penetrare posse,

hominem deo tantum ita nunc exposuit, quo

xoOpai

aua^irov apua xa\

'innovg. (^)

Qui locus dignus sane

ita

est ut cum Empcdocleo prooemio componatur. vero ea, quae subsequuntur in Empedocle, parum inter se cohaerenf, ut non temere suspiceris plures rersus intercidisse, idque etiam Prellerus et Kar-

Jam

numen, cujus propitium animum modo flagitaverat, faciles praebuerit aures ipsumque instituerit, qua via in veritate investiganda incedendum sit. Musa igitur adloquitur poetam monetque, ne sui fiducia elatus superbiat et arcana profanet. Consentaneum aulem est poetam in iis, quae interciderunt, exposuisse,
ut IVIusa
est

stenius arbitrantur.

Firmatur autem haec conjectura vel

eo,

quod etiam

in

Parmenidei
negligentia

volens lubensque ipsi adfuerit

animumque

sapientiae praeceptis imbuerit.

Secutus

carminis exordio,

quod apud Sextum praecedit, plura aut

ipsius Sexti
(-).

omissa aut librariorum culpa oblitterata esse deprehenduntur

Et in hoc quidem

autcm Empedocles etiam in hac carminis parte Parmenidis vestigia, qui cum fmxisset divina ope se in cum locum pervectum esse, ubi diae aurae luminis satis largiter esseut diffusae, quo sermone ipsum exceperit Justitia exponit:
Kai
fxs

(*)
a^5v ^'

r.crxy

Paucis reddam rationem eorum, quae in difficillirao Iioc loco immutayi; Y. 2 scripsi vulgo erf/ a' U c^ov ./S^jtxv legilur: hacc autem est poetae sententia E<jui,
:

Qsx

npcippixjv

ynEcs^aro,

/^iipx os isip\
ixs

kTrsi -y' i?

Ss^irepY^v
12 xo\)p
,

sksv

i^Ss o' snog (poLro xai

yivioyoiTiv.,

vexerunt me quocunque animo

emendavit Boeckhlus
jrS.v

lubuit, ubi

primum

qui meferunt, pervenerunt in viam divinam. V. 3 cximie

eos versus
, ,

npogr^ijQa.

xSxvxroiTi (Tvvolopog
crs

Ka.nr,,

vulg. xxvt'
:

arrrpiriL.

nonum
TArin

et

decimum obtinent locum

Sviirco::,

nam

hic
ilia

V. 5 subjunxi statim omnino requintur accuratior

qui
scd

vulgo

Inrsi;, rai

(pspovo-iv.,
<js

Ixolvujv

Yj^srspcv

(J^uj,

descriptio
v.

tamen
scripsi

Xatc

snsi

ovn

[xc'!p%

xaxY^

npoxlnsu-^ys vssxSxi,

videtur unus alterve versus excidisse post

ejxihxhi7i
Ita

ore CTrsix^ix-o 7ri>7rfiy,

item post

11.

V, 13

vulgo

7r>.nTi ue^aAcicrj legitur.

Ojb'

ixv

hxi'u'jjf.11

7rpoiTih7(rxv (pxo<; x?Juj

C)

apud Sextum versui 30 slatim subjungitur

hic:

EaasaSxi
ToiXVTXV.

aofpixy -^xcSivoy el;

dvUvx

ttui

xc.ovov

at vero ex Simplicio

de coelo F. 137 cognoscimus duos praeterea versus satis commodos institutae scntentiae inseiendos esse, qui propter exordii similitudinem facile poterant librariorum seduhtatem
fallere,
ita

Dbtat hic verbi

Jcx,>:.;.. significatio

quam persuasionem

indicat: cxistimo

non ita longe a vulgari vocabulo ^sxv, nisi quod firmiorem aliautem idem hoc verbum etiam Aeschylo vindicandura esse in
(puiTujy

ut sic conformaudus

sit

ille

locus:
XpeuJ ii
cTf

Persis v. 89 loco satis corrupto:

-TravT* 7rv6i(r5xi,

AoKiy,u! ^' cvTi; vTrsa-Tx; ^E^xXct) pt-juXTi

'Huh
Hbc

a.\rSuyji e-j7TiSio; aTceaei; y>TCi,

'OxvpcT;

ipxio-iv

ic7f(v
o

x/xxxov xvfxx SxXxaai,;.

/Spsriv ho^x;, tx7<;

iu.7sr];

oiy.

tn

-/(Tti?

xky^;.
ti>ic\JrTx

ATrpo;oiaTo; ^xp

liEpaulv

a-pxTo;

a.>.Xi<ppuiV

t Xxo;.

AXX
AXXx
Scripsi

xsti

txZtx

fxxSra-exi,

x? tx

Xc)} hKiixua-ifJLSvxi
cj TrfS"'
(icfi

hx

Legebatur: ioxifxUy ovng

hnifMu}

vTroaTx;,

in

Tcxnz; Travrot TteyZnx.

h\^raioi
etc^^e

quo explicando

editores

operam

frustra consumsisse videntur

:

cJsu

yovf^x.

Persarum

quamquam

U-um

satis

dubitanter SsxmwEVfv^r vulgo hx!uov; lirx: vel hx^uc, Uvxi legitur. commodum est recte vero jam dicitur hniuucius.ui (infmitivus futuri cum
:

quorum ncux,r conjunctus

est

si

non sine vi quadam in principio carrainis est collocatum chorus enim fiducia in exercitus robore ct juventutis flore posita, libere profatur. Jani S^xiuJ legitur, proprie stp^./si requiritur: atque id ipsum exhibent aliquot editiones, at vero huic
scripsi,
sit

autem, quod
ipsi

quae

formac carminis
tros,

iex et
fit,

modus adversatur,

sive in tetrametros
diractri

id

quod praestat,

nilnl habet msolenliae, praescrlim

sive tu in

cum futurum
,

dime-

uxSrcsxi praegressum

sit)

haec enira

Parmcnidis

quod vulgo
mobiiis

carmen dispescas: nara

quoque

ionici

qui universara rerum naturam qui ipsam veritatem raente et cogitatione velit comprehendere, etiam ea, quae veritatis tantum speciem aliquam prae se ferant, examinanda et cognoscenda esse. Ao>ciu,vy autera ri h.c-,rx est fere idera, quod S.x.ar^.v, existimare, perpendere aUquul uti est in ep.slola, quam vulgo Pherecydi tribuunt, quamvis subditicia, at vetusta certe, apud Dio/ Laert. I. 122: 2-J hz h 3.Kiu:.Vj.,- <ruv toI; ^XXol; aocpc:., oZt: ^u ^rv.v r> bz ov hxLuu.arTB, ur, 4>r:r; uhi sigmhcat idem fcre quod probare. At fide digniorem etiam auctoiera habeo Sappho Lesbiara quae aeolica hujus verbi forma usa in versibus, quos nuper Letroumus ex Papvro publici
ei
,
,

scntentia,

continuo ordine decurrunt, neque

itaque retineo infinitivura ^pveiv; solet enim apud Graecos, poetas praeatque frequens esse transitus ab oratione recta ad sermonem aliunde suspensura, ita ut duo divcrsa prorsus dicendi genera coufundantur et quasi in unum coalescant. Ita ne longe petam, Icgitur in cadcm tragoedia v. 194:
sertira
,

ancipiti syllabae locus est:

TovTu
Tfuxetv

aTxaiv
v

tiv',

uj;

'f^uj

'boxovv opxv,

xXXrXxiai'

7ra?? J'

luof pix$iit

feciJ

juris. Ssy.iuiuui dixit:

lLxT7yj xxTtpxviev.

Conferas Meinekii notam ad Theocrit.

XIL

l4.

26

VVW WW //V/ vww

>;vo

27

033V,

-/;

^otp

an"

9.vb^wn^v exrog

7rxT0'j

sfl-nv,

uum
Jam cum Musa Empedoclem
abiipi se pateretur, videtur
ipsi esset

ISam Parmcuides quoque divinam sapientiam sivc ipsam vcritatcm distinguit ab homiopinionibus, quae, quoniam cx scnsibus potissimum salis illis quidem fallacibus

cohortata esset, ne laudis studio ad improbam arroiiautiam

eadem exposuisse, quot cum

diflicultatibus

et

laboribus

hic quoquc ralionem censet adhiproficiscuntur, et ipsae siut dubiac et inccrtae, itaque Pertinent huc illi verdignosci. malis bona a falsis, a vera possint esse, ut

bcndam
sus,

deluctandum,

si

veritatem vellet indagare: at IVIusa, quae poetae

animum

qui leguntur apud Proclum in Platonis

Timaeum

p. 105.

quos, quoniam satis cor-

proposito propemodinii deterruerat, quae imbecillitatis humauae conscientia turbarat, eadem etiam languescens jam studium reficere novasque addere vires debet: quorsiim pertiuet
ille

rupti sunt, rcdintegratos adjiciam:

Ei
S-'

olys

rYjV spsuj xo

)j.i(Tct,io

o-v,

fxvSov dxovTxg,

versus:

Kinsp ooo\ fxovvxL

hiC^Y^Tiog

s\<n
uJg

vc/xai'
fj.vi

'H qui quidem neque

fx\v onujg scttlv

rs xx\

ovx sttl

slvxl

cum

praegressis

neque cum subsequentibus cohaeret:

UsiSovg sttl xslsvSog,

et, si

dXYfisLY^

yxp

o?rv](5e?'
fj.v^

accuratius

'H

0'
OYi

(jjg

ovx STTLV rs xx\

vjg

f^pzwv stti
Sfj.fj.sv
sov.,

slvxl,

singnla verba perpenderis,

animadvertes nec haec ipsa inter se

ita

commode congruere:
ut jam
si

T^

roL

^pd^uj nxvxnsLSiX
yvoiY^;

xrxpnov.

videntur euim post illud Sxotsi complures versus excidisse,

TcTc
or,

quis

illa,

>ca)

OvTc yxp XV
c' ovx

ro 75

fiY^

ov

yxp s^lxtov.
slvxi,

(rj(piY,i

7r'

ly.poLn So^X^ei^

cum

iis,

quae subsequuntur, contiuuo ordiue jungere

iilud

OvTS ippxTXLg
MYflh

ro 7' sov
Tcl T
i

fiY,

sfxfxsvxL' STTL yxp

velit,

non intercedam.

iMusa dixerit:

Ac possumus sane conjectura divinare, quid sit postquam euim dea poetae animum afflictum solatio erexit,
veritatcm,

quod

SLVXL'

7 u) ^pxQsTSxL Vw7ct.
OLC,Y^TLog

se ipsam ci

Hp^T d^
Avrdp

ooov rxvTY.g
'^v

stpys vo\ua.
slhorsg

omuem rerum naturam, omnem

obruta
latuerit,

quae hucusquc operta

snsLr' dno T^Jg,

dvj

|3porol

cvdh

et

crassis tenebris
iis,

aperire velle promisit: confirmatur hoc satis superquc

utitur, dicit;
'E,a7r(?oxA5f? olviy^v

nlxCovrXL oixpXVOL^TvSsTiv
Kwc|)ot
ISvvsi

XfXYlXXVLY,

yXp
cl
o

SV

XVTiVV

quae ProcIKy^Ssiolv

n\xyxTov voov

s^opsvvrai
vsvofj.iTrxi

clus, ubi
Kci:

hoc versu
a-o(piY,g

hciyyEKXsTcii i^Jrsiv Ty>

ofj.(}Jg

TV(\>\oL

rs rsS-^norsg xxpLTX (pvXx^

sTvxl

7%os Tr?

sw
etsi

oLKpOLTi dooLQsi.

Olg TO nihsiv rs xx\ cvx

txvtov

At poeta,

divino robore raunitus

arduum

iter insistit et

ad sauctissima

Kou Txvrcv ndvrwg

os nxXyrponog sttl xslsvSog.

virtutis sapieutiaeque

adhibere debet, ut

illuc,

adyta penetrat, tameu ipse quoque mentis aciem ingeuiique vires quo tendit animus, perveuiat: itaque Musa eum raouet, ut omin

Atquc Empcdocles quidem,

quidem obscurius
ct satis

ut

summam horum

placitorum paucis repetam, (nam Scxtus

nium virium contentione

A}.y.

rerum naturam inquirat:

T:dr-/i
n:f.y.(iu.Y^^
ttyI

dubitantcr expouit Empedoclis scntentiam, ut

parum
,

recte

0.7' (xSpsL

oy}^ov

sxAo-rov.

quae non intelligentiam haec intellcxisse vidcatur) ccnsuit, ckbilem esse humanam animi sensus, cpii saepe in fraupossit omnia conipreJiencIere. imhecillos et incertos

hanc tamen cautionem adhibeudam esse censet, ne sensuum dubia fide decipi se patiatur, meutis tautum acumine vim et naturam rerum intelligi possc. Ad eundem prorsus modum etiam Parmenidis dea vatem cohortatur, postquam promiserat so omnia ei
revelaturam esse:
Xpeuj os
<Ts

dem
lint

inducant vel sohriam mentem, cliyinam igitur

opem petendam

esse,

c/uae stahi-

humanam

imbecillitatem, ita ut

verum perspiciat. cem assidere vuU.

rerum naturae contemplatione Nou tamen plane segregat scnsuum intelligentiam, at mentem judiNequaquam igitur haec repunguant iis placitis, quae Empedocles infra

mens

clefixa in

TTOivrd

nvSsjSoLi.,

'll;xh dXYiSsiYiq svnsLSsog drps/JLsq

\4
ii

yjrop,

Ho
A>.>.

pporuJv do^x;,
SLin-^g

HI, ubi de animi natura disserit, libro n, ubi de corpore et de seusibus dixit, aut libro secutus est auctores, 'E^aTrf^^cHXr? ille quos in mediimi protulil, quod existimat Sextus et
h\
'

r-JXg

ovx

svi

ms-rig dh/^S^g.
.,

xx\ rx\jrcL uuSyiTsoll

w; rd ooxovvroL

XKpctyoLVTivc^

y.oLTct

fxh

rovc;

d-KXovTTspov ^okcvvto.^ ctvTov slnyslT^a.i

elKpitYipLa.^

rr? d>.Yr 7S7UJV

Xpvi ooxiinu<Tsixsva.i did navrog ncLvra nspivvroLq.

.-L/.f.x

QdxC^nOLOCtSi^UJTL- ^VO

ydp

^pOLTTY^picvg

r^V IKC^V dpX^';

y7roSifJ.EVO<;

(^lXUv

KCt) VSLKCC, ^fXCt

cry

rY^go

a.^ oocu oiQv^aog Sipys voYjUd.

TETTc^pc^v fxvy,TSsi<; o;; vKiKi^iv, yr<; ts k*)

Tvyxoi'-'^y'

v^^rog Kal

as'pog Kct) -nvpig, tt^xV*?

t^vtcc? >>ijcpiTr>.
TCtV^V;:

MYfis T
yiojfxxv

eSog nohjnsLpcv ooov

xxrd

rY;VOs ^lolitSuj-

kcl\o EaTTS^OKXr? TOiAVTr? ^' ovTY;^ TrxpcL To?? 7rpoysvsTTs'poig ^ojr? soLKs

kcxonov

ofj.fxciL

xx\ y^-^^^sttxv axovYy

nohjoY,pLV sXr/j^cv

TVfJL-KSpi^^^ipSTSxL,

tl T OVTWV T^V
^i'
cov

T*

TraVTCt TVViTTOLKVL^V

ipX^V

hiySiV WdpLSfXCX. TdVTCtig Vl^dp-

Kxi yXiJjcnTxv xpwov os hyu)

'E^ sfxsSsv
py.SsvroL.

ysiv 70L KDLTrpicL,

ysypA(pe'

D2
Iff

28

29
/WVl/WVA/VWlWVt

AtSejDi

(^'

aiS/^* ^v.v,

Vidimus Empedoclem, ubi allocutus erat amicos, quibus carmen

xrciip

inscripsit,

nvpl rrOp
(^e

a"io^>jXcv,

^rop7),V o ^ro/37-<, NeTxo;

^^

re ysUsi' hjypS;.
aLp^oa-^ivra.

graviter de

humanae mcntis
ei

debilitate

conquestum, divinum auxilium implorasse

Mu-

i:.'<

rcvTwv yap

Trcf.vrc(,

7rBn-/jyot,TLV
if<5^:vr'

samque
uti

faciles

praebuisse aures, et edocuisse, qua ratione in investiganda veritate

divino numine fretus polest sane philosophus conlinuo opus
at

Kccl rsuVoi; tppovsoyTL xccl

^(5*

awiuvrai). (')

debeat.

Hoc

quod

JSam ubi Empedocles accuratius de sensuum fide et humana mente statuit nihil omnino percipi posse nisi communione quadam
et

agebat aggressus esse videri:

inqui.ivit
ibi

alium praeterea in prooemio a vate tractatum esse

erat,

locum, qui quidem cum instituto propositoque arctissime conjunctus

Plutarchus, qui
Kou
iii

ostendit

et gubernent, Amicitiae et Discordiae.

tandem cognosci posse: ifaque quod homo quatuor elementa et in rerum natura quae ab his profecta sit cernat et mente comprehendat, hoc eo lleri, quod et corpus et annmis humanus easdem naturas in se contineat, eandemque rationem esse etiam eorum prmcipiorum, quae etsi non sub sensus cadant, omnia compleant, omnia re^ant
a simdi

cognatione, smiile enim

libro
'

de Exilio

p.

607 haec
(p'j'/oL^'

dicit:

Ka)

7rep\ fjikv
Seov.,

u)v

AiV;^u/.c5 Y^vi^ctTo

'jTreOY^Kujrev eliruv.
S''

Kyvov

t' 'ATroXXct;

cItt'

cjpavcj

sv^rrcjuioi luci. xe/V^a', >cct5'

'H^oooTov
Xpyy-oL.,

^E.ju.7reooy.}.Yti;

ev oipx'^i "^^^ (piKo<ro(j)icLg 'Trpocnvoiipoovt^croLg'

Eo-tl r' dvc^yKYg

SeuJv '^i^,(piTiA,ct 'TroLXcLiOV

(i(j)

Ty,v >cal eyoo vvv elui (p-jydg SeoSev

koli.

/cctl

ct,?^>fT>i?,

cj^

estvTov

Yerum haec

fxovQv^ ctXX'

ecLvrov TrcLvrcLg drto^eUvvTi fxeroLvcLTroig evrccvSsi

(pYTiv,
"yijLJUv

^evovg kou (pvyctSoLg Y,uaig

accuratius persequi

ab hac loco.

aUenum^st

ovroLg'

0'j

yctp

clIulol.,

ovS^e TvvevuoL

TvyKpoiSev,

ch oLvSpcdTTOL,

'^v%>?? ovticlv
<^

kol\

oLpxK^

I'

hoe quod meditaba(ur aggressus esse videtur. Fortasse au.em au(ea paucis refu.avit eos, qu. h,s, modo quae cdixit, diffisi, negent reclusa esse va.i diviua one ipsa veri.a.,s penetralia: e.istimo cnim huc refereudos esse tres versus, quibus vix coum.od.ore,n ,nveneris locum, apud Clem. Alcx. Slrom. V. p.554 C:
ile d\
30

sibi praeceperi. Musa, qui si( fac.n,,, ut ipse d.v,o quasi sp,ri(u inllamma.us subli,morem sapieu.iam sit consecutus, ,psum

Empedocles an(em cm exposuissef, qae

'TTcLpeTX^Vf ctXX'
ytKOVTY,g

eKrovrwv ro

tcojulcl <r"j/x7rs7rActcrTcti,

yviyeveg koli SvYiroV t>i?

'v/^u^^? olKXolX^^Ssv
'

^evpo^rYiVyeveTiv (i7to^Y,u(cLv

vTroKopil^leroLi, rco itpcLordrco

vofjLoig.

rdv

ovojuLoLroov

ro ^' oiKY,SeTroL-

70V (pe'jyei koli rrKoLvoirau Seioig eKoLvvofJcevY, ^oyfjLoLTi kolI

Haec inquam

satis

superque

arguunt Empedoclem, antc quam ipsam doctrinam explicaret, de se suaque sorte animi-

que oiigine
CApertus
ostendit: in
docles,

et

concretione plura versibus persecutum esse: tum

demum

id

quod

ipse

erat,

cadere in omues omniuo homines, cadere in universam rerum naturam

re, etsi

qua

nonnullis fortasse devium iter secutus esse videbitur

Empequi

mp'

>i/xre^-,);

xAstm

quod non

prius ipsius doctrinae causas rationesque explanaverit, easdem deni-

m(rru,'uttra M:uir>;;,

TvSiSi,

oMoyr,iivTsi

iv\

c-nlxyxvcnn Uyiio.

que ad
ruv i^.riZv

se retulerit,

non tameu eo nomine reprehendendus

illos

est vates philosophus,

TO?;

^^v yi, K*x.?; tcOto ^jvy.ih

,py,^\v h

'E.uTrE^^xq^ ri ii(Kuv

>:par,?v

Pess.me autem Clemens Alexandrinus pervcrtit Eu.pedoclis senleu.iam nim hoc qu.dem satis apparef, iUud ..t/..^,v refereudum esse ad d..,Teh ut hoc'dieat poeta. pravos solere po.eu.ibus hoc est diis refragari: sic enim malim equidem in.er pretan, qua.n quod Karsteuio visu.n est, frmis certisque argu,nentis rel effatis non credere (-). Ea au(em, quae Musa bcnigna volun(a.e philosopho
aj,^T.Tv

simplicem planaiuque rationem, quac non nimis a communi sensu abhorreret, sequutus
-^O
est.

Jain vero ad

versus,

quos Plutarchus servavit, praeterea

alii

non pauci
ut spleu-

accedunt, qui quiu huc pertineant, vix cuiquam poterit esse dubium:

ita

didum hunc

et

magnificum locum

si

non prorsus redintegrare valeamus,

facili

at sic certe

refmgamus ac renovemus, ut summa lineamenta

negotio possint cognosci.

sui origine et fatis doctrinam

Jam vero
poeta
exposuerit,
existimavi

quaeritur,

quo pacto hanc de animi

et

.uaT
medium

recls.(

vocat,

arcana

ita

ut

proferre videatur.

jam non suam, sed quasi divinam quanda.n sapientia.n ia i '" "
.

quem auctorem
finxisse

testem hujus rei exhibeat.

sibi ipsa veritatis

Et olim quidem
ita

poetam

in

somnis

adjta reclusa fuisse,

sit,

ut

arcana omnia penitus perspexerit satisque dilucidc recordatus

quas vicissitudines
per se
satis

mutationesque ipsius subierit animus.

de scnsu
'0

Est enim haec ratio

et ipsa

idonea

et

ab

aliis

quoque

poetis

non raro

adhibita.

Nam

animus, quandoquidem in soranis

ea, in

b'

oi-yycsif

liber a rebus,

quae sub sensus cadunt, viget agitatque, saepe

quibus quis

vigil

defixus
uelulit liuc etiam S. Karsten, qui ultima recte expedivit.
(')
'
'

fuit,

sed propter multa quae cogitaudo objiciuntur impedimenta nihil omnino

videre potuit,
\s.
r. 2

quamvis proxirae ad veritatem accesserit, ea jam dilucide perspicit;

et agitato, et
ii

Theodorelus Thcrap. Serm. ^ ,

1

T TV Aiv.

n 'i'a ,.r, p.4,b. utilur

et 3,

aoud auem mlnus rortn

^ft*

quin qui animo sunt nimis mobili

ipsis oculis species

quandoque etiam interdiu

vigilantes

quasdam miras

imagines animo ipsorum obversantes sibi videre

eos, qui sancta illa peuetralia et arcana,

videntur:

cadit

autem hoc maxime in

quae

30
'WV\'VW\iWV*'W^'^

31
vwvwv%/vvwvw%

non possimt mente

et cogitatione

comprehendi, qiiae perspicere homini non est

Ita

fas,

aggressi suut audaci

quodam
foras

nisu obtinere.

Pythagoras fertur dixisse, animum

An An

tenebras Orci visat vastasque lacunas^

pecudes alias dioinitus insinuet

cecinit (')

se,

Ennius ut noster

suum corpore manente

idemque
dixit,

locum, prooemium Annalium:

,,Huuc

vagatum aeternum ilium mundi concentum percepisse (*);

se aliquando in

Orcum

desceudisse

et inferna

lustrantem Homeri Hesit

siodique animas vidisse, quod quin eadem hac ratione explanandum

non dubito

(*)

Lucrelii locum male

quidam

sic

sunt interpretati, ut poeta duos diversos locos Ennii intel-

(-).

lexerit,

quibus haec exposita sint: at spectant haec

unum eundemque
esl

Ac
fuit:

sit

sane
sive

iile

liber,

qui inscribitur KoLToLSoLri? eWAi^cv subditicius, sive ab Hieroconfictus,

certe ad

vid. Scholiast. ad Persii Satyr.

VI. 9: Lunai portum

operae cognoscere cives, Cor jubet hoc Enni,

:

uymo,

ab

alio

quo

Pythagoreorum rationem accommodatus

Eodera

postquam

destertuit esse

Maeonides Quintus pavone ex Pythagoreo, ubi haec adscripsit

traustulit
:

nec

dissimili prorsus

ratione sive Cercops Pythagoreus sive Prodicus Samius

(^).

versum ad suum carmen de Ennii carminibus

principio, ubi se dicit vidisse in somniis

Sic

enim Ennius
fuissc se

videntur Orphci illum, qui fertur, descensum ad Inferos composuisse

referenda sunt,
licet

Homerum, dicenlem

Annalium suorum quondam pavonem et ex eo

ait in

transhTlam in se

auimam

esse,

secundum Pvlhagorae philosophi definitionem, qui

corpora transire."

dicit,

animas hu-

fabularum tigmentis involuta, quae de Abaride H\ perboreo, Aristea Proconnesio, Hermotimo Clazomenio, Ere Pamphylio, Aesopo, aliis perhibcnt, quae
diligentius alibi
suit Eunius,

examinanda sunt.

Prorsus autem ad Pythagorae rationem se compo-

qui in exordio Annalium exposuit sibi in somnis visum essc

sit

Homerum

Nec lonte Nec in bicipiti somniasse Parnasso Memini, ut repente sic poeta prodirera. ,,Tangit autem Ennium, qui dicit se vidisse per somniura in Parnasso Homerum, sibi ubi Schol. dicentcm, quod cius anima in suo csset corpore." Itaque in ipso carniinis exordio Homeri quasi diviuo spiritu se inflammari ad carmina paugenda professus est, quibus promissis cum non satis
in alia posse

manas exeuntes

Ilem Persius haec

letigit Prol. v.l9"-

labra prolui caballiuo

:

ipsique quae

auimorum

vis et natura exposuisse, ut Lucretius indicat

sit

I.

113:

stetisse videretur
dicit,

in

ipso hoc

Annabum

opere,

Gritiqi ilU veteres

quos Horatius Epist.

II. 1.

50

Ignnratur entm quae

Ennium hoc nomine reprehenderunt:

Ennius ct sapiens et forlis et alter Homerus Ut Critici dicunt, paritcr curare videtur, Quo promissa cadant et somnia Pythagorea.

natura animai,
insinuetur,

Nata

sic,

an contra, nascentibus

Fa simul intereat nobiscum mnrle diremta.

() Scholiast.

Honj. Odyss.

I.

371: Tcvto xatx

tcv IliSx^ofx

aoVv

kxs7^c?

7*:

erpr

a?

i; '/.-yj^tvc? Teu

ixuxTii

a.y.vyise

luusXcj'? i^us.i'*;.
(pfic.

Versiculum dimidium, qui ad istum locum pertinet, servavit Cicero Academ. IV. Ib: ,,Eadem ralio esl somniorum uum censes Enniura cum in hortis cura Ser. Galba vicino suo ambulasset. dicere: visus sura mihi cum Galba ambulare; ast cum somniavit, ita narravit: Fisus Homerus
;

Diog. Laert. VIII, 21:

xtan
xt:t.Y.'2

hi 'lepxrjus?

xxSeXSorTX

ct-lToy

eU a^su
x^

Tr,v

f4.h 'Ho-;:Jou
ci<jTr)i

"^JJC'!'''

^^*'''

7r:9c
-rezX

ht^eu.iyr:; KJtl

Tit^iua-fltv,

Ttiy

^k

'Ourcov noeuxuirry azo

C'jvry*i
t)!v

Jiy^fy

ofpen; Tezi

atv$'

v fTrE

6e-2v x5>,^o^a'.3v? ^z xx\

T^? ur

SiXsvT*?
I.

TXK auTvv
6~i

Tvvat^/v.
''la^y

adesse poeta. Cf. de Republ. VI. I6 et Frouto Epist. T. I. p.Ai. ed. Mai: Transeo uunc ad O. Ennium uostrum, qucm tu ais ex somno et somuio initium sibi fecisse." Ad Homeri somniuni pertinet illud, quod Donatus ad Terent. Audr. II. 5. 18. Phormio. I. 2. 2i. ahi afferunt: Memini

(') Vid. Cleni. Alex.

kv

Strom.

p.

397:

et?

"At^au xoiTa/3*o-ty Ilpobinou toO l,xixiov.

5"'

h'

Xhf

me Tum

Jieri

pavum.

Jam cum

Lucretius Honierura dicat Ennio exposuisse de rerum natura,

d.

T3U

Tpix^usl:? xxi U-jSx^^/ozxv

ervx;

el;'Op(pU
Trv

tivx avfyryxe^v i7Toper 'ETri^lvT;?

jfjoy

|y

to7? Trfpi Tr?

e'.?'Oi(piA

huc polissimum refero ca, quae apud Varronera

L. L. IV. p.lS leguntur:

TrsiJicrev?

Kesxi/rs?

tw

TI-jSx^::is-j

eWAi^si, y.xrxSxciy xx\ tsv

As^oy

Toy Je UiTrKcy xx\

rx

(p:c:y.x

B:omn;v.

lon Chius quid statuerit ignoramus.

ficavit
crilici

cum non
ita

extet ipsius testimonium,

fortasse nihil aliud signi-

Ova parire solet genu pcnnis condecoratum, Z\'on animas

quam

societatem illam, quae inter Pythagorae et Orphei

usi esse
,

videntur isto lonis testimonio

a

ut

doctnnam intercedit: argnerent quacdam Orphica

,
,

veteres tamcii
ut

Post inde i'enit

divijiitu' pullis

ad luferos, Sacrum Sermonem, aha

Pythagora

vcl eius discipulis ficta csse.

Descensum Jam quem Prodicum

Ipsa anima.
Item ad hanc Horaeri orationera pertinent duo versus longi Euniani ibideni:

Herodicum Perintiiium apj-cllat Suidas v. 'Os^eJ^: EU "Ai^bv xxtxIBxclv txZtx Hp^Vxjv T3J n=:tv$r5v, nequc enim dubitari potest quin eundcm uterque intelligat, sed utra forma nommis vera sit, nequeo invenire. At apud Aristotel. Rhetor. II. 2^ extr. Kal 'HcoSixj,- O^xziuxxcy Ai\ bcxTJ^xxoi t, XXI UZy.si, Ae\ c-j ttwXs? e7, xxi AoxKsnx tsy lo^oSiTviy, cn oux av xySpuj7:oM cl yofioi, xhXd hcoi)iorTc<;, ocius corrigas IlisJtxo,-. Celerum iis, qui Orphica carmina aut recensuerunt antiquitus aut inlegra cOrnposuerunt, jam accedit alius, Gongylus, cujus opera Pisistralus in restaurandis Homeri carmivocat,
,
'

Samium Clemens

Quae dedit
positum

Terraque corpus

ipsa capit neque dispendi facit hilum.

trochaicis fuit cora-

Male enini hos vcrsus ad Ennii Epicharmura rcferunt, quod carraen ex versibus
:

immo
:

suut ex Annalibus, ubi Horaerus de animi corporisque natura ex Pythagoreorum

placitis disseruit.

Quod

autera iuter Epicharniea reperiunlur, quae cura his Ennianis concmant. hoc

nibus usus esse dicitur; vid. Schol. Plautinum editum ab Ritschlio p.4: ,,Usus ad hoc opus diviuum industria quatuor ccleberriniorum et eruditissimorum ho.minum Concyli Onomacnti Athcniensis, Zopyri Heracleotae et Oiphei Crotoniatae." ^am Gongjli potius. quara quod visum est Ritschlio,
tres,

noli mirari

sane illud Epicharmi ap. Diog. Laert. III. 12:

'E.-jf^xh

To

co(pov 0"T4y

01!

xa5'

ixoysy.,

'AAA'

OCTCX TTfp
T3

^r, TTXYTX XX^

Tujv

')'YUI/U.Xy

tXii'

Conchrli scribendum, mcmoraturque alicubi ncscio quis Gongjlus Eretriensis. Jam cum qui una cum hoc Gongylu niemorantur Orphici fuerint, non dubito hunc quoque in cundem

Kxi

'^xp

SrXv

x?^exTOfi^ujv 'yiyog,

Ai Ar? xxra/xxSrv XTevs?,

'

ov

t/xt; texvx
'tx^tr.

referre

uumeium

2iujvt'i,

xAA'

'tTTc^^ei

xxl

TTOieT "vl/vx^xy

32
'WVW%l/\>VW^/WV\

33
templa

Etsi praeterea

tamen

esse Acheriisia

somnii,

quod Empedotimo cuidam oblatum

sit,

mentionem

Ennius aeternis exponit versibus edcns,

fieri in

Aristotele cjus-

Quo ncffue permanent animae neque corpora nostra Sed quaedarn simulacra modis pallentia miris Lnde sibi exortam semper florentis Homeri
Commemorat
Coepisse
et

que

iuterprete,

sed locum in praesentia frustra investigavi.

Ac non

dubito,

quiu

euudem hunc Empedotimum Clemens Alexandrinus commemoret, ubi cos recensel, quibus divinandi facultas contigit, Strom. L p.334: Tr^oyi/wVf^ ^e ka] UvSciyopoLg o fxiya.^
7r^o?ai'?;^v iei, ''k.^cLpiq ts 6

speciem, lacrumas et fundere salsas rerum naturam expandere dictis.

iii

'TTrsp^opeog

kol]
6

'Api<nscL? o HpoKOvvwicg, 'ETrtfXEvi^y^g ts

3I>i^o?,

KpY^g,

oVii?

elg :^7r(ipTYiv dcpiKeTo,

kcu ZujpooiTrpY^g

'EfjLTre^oKKYi? T o 'AKpcLyouvTTvc^ kol)

^op-

Consimili

artificio

cxistimabam etiam Empedoclem usum

exornando prosibi

fxiujv

AcLKuv, Kcu

fXY,v

HoKvoipcLTog

Qdrriog, 'Efj^Tre^orifxog re o^^vpcLKOv^riog'

hi le tzvTcig
fuisse,
6

oemio, ut
rit,

quomodo Eunius Pythagoreus in somnis Homeri speciem quae ipsi rerum omnium naturam expedivcrit, sic x\grigentinus
locum evectus
esse,

visam finxc-

^ujKpdTY.g

'A$Y,vcLTog fxciXi^na..

Suspicor atitem hunc Empedotimum Pythagoreum

v.
'lov\i<jLvog'

vates in somnis

nam Suidas haec

UcLpcLi^clTY.g

ex Juliano adscripsit
ev

mp\
^e

tov 'EfXTre^oTifjLcv Xeyei

kcli

sibi visus sit in illum

ubi primordia rerum

omnium

ac notio-

ovTc^g
cTg

ToTg

emypcL(pof/,evoLg Kpovioig'
o

'UfxeTg

'EfJLTre^oTi/JLc*)

TLvScLyopcL

nes sedera domiciliumque collocaverunt.

confirmari arbitrabar,
in Virgil.

Hanc autem sententiam idoneo argumento namque Empedoclis somnium quoddam memoratur a Servio
34: Varro tamen
ait

mTTsvovTeg,

Te UeTSev XclIBujv 'HpoLKKei^Yig

UovTiKog ecpn

kcl)

fjLiKpu

-npoTepov 6 KKeivog

y\fMv e^si^ev lepccpcLvTcop 'loifxiziKixog.

Georgica

I.

v.

se legisse

Empedocli cuidam Syracu-

sano a quadam potestatc divina mortalcm aspectum detersum,

tres portas vidisse tresque vias,

eumque

inter cetera

Jam etsi Empedoclis somnium istud nobis e manibus quasi ereptum est, tamen hanc de animorum immortalitate, origine et sorte doctrinam quasi virgula quadam
/wctTct

unam ad signum

Scorpionis, qua Hercules ad deos

divina sibi suppeditatam poeta exposuerit necesse est; haec enim sunt
^lovTvs,

illa

^^ttw-

isse diceretur,
inter
etsi

alteram per limitem, qui est inter

et

Leonem

et

Cancrum, tcrtiam esse

dicitur,

quae ipse appellaL Verum,

uti

par est in operis exordio,

summam tantum

Aquarium

Pisces."

Offendit sane

quod Empedocles Syraciisamis

breviter perstrinxit, nec rationes causasque addidit,

ipsius placita ac principia

quoniam deinceps ordine secundum

:

hoc aliqua rationc potcst defendi; nec

commodum

satis

est illud

cuidam.

Sed
vel

Empedoclis nomen

corruptum esse arguunt lectiones codicum,

itaque

qui

Empedoti

Empedoiim

exhibent:

Empedotimo corrigendum censeo

et

memini ejusmodi

est retractaturus itaque hoc loco quae proponuntur, ea exornata sunt luminibus orationis ac figmentis quibusdam et quasi simulacris, ut ne nimis a poesis natura recederent. Ita autem arbitror hunc locum, quem Plutarchus affert, refingcndum esse:
31

omnia haec accuratius

potest

cum Enniano

illo

Ova parire

solet etc. componi,

at aperte
;

Vairo hos hexametros

auctoritas

distin-

Eo-rtv avst^xv^;

XP^M-'*'^

^^*^^

v/^vjcjjic-jU.o,

TTotXaid^v,

guit ab Enni Epicliarmo,

ex quo statim aliquot

pctiit versus

et vel Lucretii

vindicat

Alolov,

TT^koLTesjJi, KccTe^^ipY^yicrixevcv

opxoi^,

haec Annalibus.
recipiat, accedit
tj
II

Illud autem quod Ennius dixit de terra, quae corpus ex quidem ad Epicharmium illud ap. Plutarch. p. 110;

ipsa generatura ad se

Eure

TLg a/.A7rXax:v;o-i

(povuj

cplXoL

yvHoL fxi^VYj

Act.Lfu.ujv,

cirs

/3i'oio

Xe}J-)y^xTi

fX(n.y.pa.i'x}Voc

35

T/3l; p.iv

ixvp.Ac,

\hpcLC,

dno

/jLCLxoipujv

dkoiXy^cSoLi,

Tai u.h iU

'/xv,

7:nvux
illud

b'

oivuj.

-vt

Tuv^e %,A7rcy;

OuJk

er.

TlvouVCv noLvrzLOL
sapientia

oioi
elfxi

'/^povov

sihcL

^i-vjtujv.

At hcet aliqua intercedat similitudo,

imbuluni esse eamque
o*se.

memineris,

Epicharmum quoque Pylha^orae

Tcyg

xccl

S7C0

vvv

i^vyaii;

6so9ev xxl dKy^TYjg

suo ingenio conformatara et immutatam in carminibus profcssum Et profecto Ennius ea, quae in Annalium exordio inchnaverat tantum et pro operis inslituto

quamquam

NeixeV
HoYi
40

fj.oLivofjLvoj

TnVvvog
yevoixYy Kovpo'; rs yzpY^ re
kolI
elv

yxp

TTor

eyw

breviter
et

admodum

attigil,

ea retractavit in Epicharrao

ubi doctrinara de aniraaruni immortalitatc

est, vid. Cic.

Gafxvog r' olwvog rs

migratione traditurus simiiiter a somnio ahquo orsus

aXl sXXonog

l-^^^Svg..

Acad. IV. l6, qui hunc ev

Epicharrao profert versum

At quae de
videbar somniare

his versibus

commentatus sum, cum vel

sic

suos egressa

sit

disputatio
censui,

Nam
mentis ignis
est et

med

ego esse mortuum.

:

terminos, recidcnda suut, itaque quae praetcrea ad hoc

prooemium referenda

Et ad doclrinam de animi natura pertinent

ista

apud Priscianum VII. 12

Terra corpus

est,

id

coDtiuuo subjungam:
41

apud Varronera IV.

Isthic est

p. 18 ed. Bip. (Aniraus)

'E|
Q.8s

cT>]5

de sole sumtus, isque totus mentis

est

ri^vj; re xotl oj-j-ov

fXY^x,eog

o'Xj3ov
fivvjrujv

Xmwv

Xsiuujvxg dvA(rrps(pofxoLi, xocrd

(')

et p.

19 (Terra sive Ops)

iff

Terris gentis omnes peperit et resumit denuo

et

quae sequuntur.

Cf. de his Leop.

Krahner de corrupt. rehg. Roraan. p.43

infra.

C) Haec

ex Clemeute Alex. Strom. IV. p.479.C. restitui et ad numeros revocavi.

3i
VV^A/VV^^

WW VVW/
vjactc,
).
'

OTuoi^ ot' ov npogSev jme oiu/Xsce vv-Xes;

Hplv (ryiTkC

'dpyoi,

^opag nspl

'/^si'ks(n

^rjnVa-^cti (

*
45

^
loivv

*
a<njv"/f$ect

KXxvca

xoti

xwxvtrx^

X^^P^"'
K>]pjuv

Ev5* ^ovog re KoTog ts xai aXXwv

|]AO)(^uv5/3*i

Scliiilnacliricliten

^Sveo.

T vorci xxi
xatck,

a-yi-^isg

^ipyA rs psvTTct]

At>j5 dv

von MichaelJs 1838

bis claliin

1839.

heiijLaivcc

a-xorog YikdrxovJiv (*).

*
EvS' Y^TAv XSoviyj rs
50
Avjpis 6'

TavxiJjmg,
Scjuepujmg,
Ay^vchv\ te,

xctt 'HXiSffvj

atua,TOcj-(rot xai ^ApjUiovivi

KaWiTTixj t'
NvjUcjOTv;; t'

Alry^pYi ts,

Qomtix re

I.

Allgemeine Lbersiclit des Lehrplans.

epoeTTX jueKxyxovpcg t'

y.aL

'Ara^^ljiia,

^Uj^ou r= I^SiUfv^ re
Kivou
55

E'jvaiv;

xat

EyecTiz^
Mc^itrTtw,

Name

der Classe

'AcrTeu.{|)v;; r=,
'^ixjn-/i

TrcXuirrecljav/; re
xoll 'Oju^clly^

Kai

und
des Ordinarius.

Gegenstande des Unterrichts,

'A(j)optvj,

re

Lehrer.
S

(^).

'HX'jS;/jLV tco'
vtt'

*
*

*
lo

ctvTCiv (*).

P
oycavcXiSsv.

a.

1)

Latein.
I.

*
12
TroTTSi,
(ju

OfiXov SvvjTwv 7ev:g,

C oe tus

Coct.
I.

Clceronis
llb. I. II.

Yerrlnae
Slyliibungen

und

Taciti

Annal.
Professor fViese.

6
2

Prof. IJlcse.
Dir. Meinekc.

iwv eg efl:oujv ex re ^rcvaj^uuv eysveTue (^).

Horatli Carm.

lib.

L und IV

C o etus
(*)
(')
III.

II.

Coet.

11.

Ciceronls Tuscul. undTacItiAnnal.

Styliibungen
Ilb. I.

Leguntur apud PoipLvrium de Abslin.

II.

p. ISl.

lib. I. 11.

Professor Passoiv.
scriptores,
I.

Dr. Bergk.
Prof. Passow.

Quatuor hos versus conjunxi, qui separali leguntur apud diversos

Clem. Strom.
et in Epistol.

Iloratll

Carm.

und IV.

......
und Oedlpus und Thucyd.

p.432. B., Ilieroclem in aurea Carm. p.lS6., Synesium de provid.

p.S9.

2)
(]oct.
I.

Grlecblsch.
Sophoclls Antigone

p. l46.,

apud Proclum

in Platonis Cratyl. p. 103 ed. Boisson.

(') Sic

conjunxi ea, qnae partira Plutarchus dc animi tranq. p.474. B., partim Cornutus de
cap. 17 exhibct.

Col.

Deraosthenls
Schrlflliche

Phlllpp.

nat.

Deorum

llb. III.
c. S.

Ubungen
I-XIV. Demosthenis
lib. III.

Dir. Meineke.

(*) Affert

Porphyrius dc antro IVympharum

Coet.

II.

Ilomerl

II.

() Servavit
fii

Ciemens Alex.

Strora. III. p,432. B.

Phlilpp-

und Thucyd.

Schrlftliche

Lbungen 3) Hebraisch.
Coet.
'i'*t(efeetittnz
I.

Prof. Passow.

Schrelbeiibungen;
12.

nige bls

Cap.,

1.

1. Buch der KoBuch Samuelis his

Cap. VIL, Ausgevv^ihite Psaimen

Coet. n. Formeniehrc

....

Prof. Snethlage.

und Ubersetzungen
2

aus Gesenius Lesebuch

4)

Dr. George.

Deutsch.
I.

Coet.

Aufsatze und

Ubungen im

frelen 2 2

Vortrage; Litteraturgesclilchte
Coet.
5)
II.

Prof. TViese.

dasseibe

Dr. Bergk.

Franzoslsch.
I.

Coct.

und

II,

Raclne's Iphigenle en

Au-

E2

36
fVIAAA/^^VlfWVfWM

37

Name

der Classe

Namc
Gcgenstcinde des Unterrichts.
c s

der Classe

und
des Ordinarius.

Lehrer.

und
des Ordinarius.

Gegenstande des Unterriclits.

.k J3

B S

Lehrer.

> -

llde,

Scribe's Bertrand et
la

Raton und Se3)

gur hlstoire de

guerre de Russle Llvre

Hebralsch.

Anfangsperlode nach
2
.
. .

Im Winter
"j

Prof.

I-in.

Exercltlen,

Extemporallen
aus

und
Prof. Conrad.

Gesenius Grammatlk und Lesebuch

Pfund^ im Soramer
Dr. Stegemann,

miindllclie

Ubersetzungen
III.

Frankel's
4)
ira

Antlioiogle Curs.
6)

Deutsch.

Aufsatze und tjbungen

t
2 /
I

Rellgion.
I.

frelen Vortrage
5)

Im Winter Prof. Pfundj im Sommer

Dr. George,

Coet.

im Winter Svmbollk im Winter und

II.

Dr. George,

Franzosisch. Handbuch vonldeler

Coet.

II.

iiber die Confessions-

Unterschlede
Coet.
I.

Prof. PJlese,

im Sommer Elnleitung
nach Scbmleder
.

In
.
.

Scrlbe's la manle des places. und miindllche tbersetzungen aus Frankers Anthologle Cursus H, ExteraSchrlftllche

und Nolte,

dle hell. Schrlft,

7)

Prof. Iflese.

porallen
6)

2
1 i

Prof. Conrad,
Prof. Pfund,

Phllosophische Propiideutik.
I.

Re

gi

n.

Das

E vangelium Johannis
Mlttelalter
. . .

2 2

Coet.
Coet.

Ira

Winter Etblk
"

Dr. George,
2

7) 8)

Geschichte. Das

Prof. Koepke,

II.

Im Wlnter die Hauptmomente aus

. . .

Mathematik. Glelchungen

des er-

der Geschlchte der alten Phllosophie

Prof. PT^ese.

sten

und zweiten Grades,

arithraetische

und
Prof, Conrad,

Coet.
S)

I.

und
s

II.

Im Sommer Loglk

Prof. fJlese.

Ge
I.

georaetrische Relhen, Logarithmen und ihre

h I c h t e.

Coet.

und IL Im ersten Semester Schlufs

Prof. Koepke.

derneueren Geschichte, im zwelten neuere

Gescblchte
9)

Anwendiing; ebene Trigonometrle . 9) P h y s i k. Die allgemeinen Eigenschaften der Korper nach ihren verschiedenen
.

Aggregatzusfanden

Mathematik.
I.

Prof. Conrad,

Unter-Secunda.
allgemelne
h
<

1)

Latein. Styliibungen, GramraatIk,Cip.

Coet.

und

II.

im Wlnter: ComblnatlonsProf. Snethlage.

cero in Catll. pro lege agrar.

Archia poet.

p.

lehre,

blnomlscher Lehrsatz,

Marc. Livi.
Prof. Conrad.
2)

1.

1 u.

XXL Virgll. Aen. I.L Bucolica

10

Prof. Snethlage,

Theorle der Glelchungen, nuraerlsche Glei-

chungen hoherer Grade

Im Soramer
Coet. n.
10)

Coet.

I.

Analytische Geometrle

Stereoraetrie

Grlechisch. Gramraatlk, Schreibeubungen, Xenoph. Anabasis I-V, Homeri Odyss.XVI-XXI.incI 3) Deutsch. Aufsatze, tjbungen im
miindlichen Vortrage, Lectiire und Erklarung deutscher Dramen
2

Dr. Lhardy.

Physik.
und
11.

Coet.

I.

Dle Lehre von der Wiirme

2

Ober-Secunda.
Professor Conrad.

und voni Llchte 1) Latein. StyIiibungen;LIvIilIb.XXIIu.

XXIII. Clcero pro Sulla und Phlllpplca
Vlrgllll
11.

Oberlchrer Jacobs.

Prof. Conrad.

4)Franz6sIsch. Voltaire's

Charles XH.

Prof. Pfund.

Aen. Ilb.VIII-XU. und einige Eplso3

I'I-IV. Schriftllche und miindliche Cbersetzungen aus Frankers Anthologie CursusL Extemporalien
5)

den aus den Georglcls

2) Griechisch. Schrelbeiibungen; Homerl Odyss. Hb.XXIV. I-IX incl. Herodoti

Dr. Lhardy^

Prof. Koepke.

Religion. DasLeben Jesu nachden

2 2
Prof. Snethlage. Prof. Koepke.

Evangelien beendlgt. Erklarung der Apostelgeschlchte

ilb.in,

llS-VLincI

Dr. Lhardj,

6)
7)

Geschichte. Romische Geschichte Geographie. Europa,Afrika,Ame-

38
IWV -WV- Vl.1^ V%iV%

39
WWtiWWWV ^^^v

Name

der Glasse

rsame der Classe

und
des Orclinariiis.
rika, Ai;stralien

Lehrer.

und
des Ordinarins.

Gesenstande des Unlerrichts.

Leh rer.

Prof. Koepke.

Coe

II.

.3)

Deutsch.

Aufsatze und

Cbungen
Dle Ordinarlen.
SchrelProf. Hcinganutn.,

8)
trle

^Mathematlk. Im Winter: Geomenach Fischer's Lehrbuch Bd.I., Abschn.

.3

A<ljunct Brenske.

Im Dekhimlrcn
4)

Franzoslsch. Grammatlk,

XI-XVI.
suuis
1

St.

Repetitlon des arlthui. Pen-

beiibungen, FlorIan's Gull. Tell

spaterdie Ordlnarien.
.

St.

Im Sommer: Buchstabenrechnung und Potenzenlehre nach FIscher's Lehrbuch Bd.

II.,

Oberlehrer Jacobs.

Rellglon. Das Leben Jesu Geschlchte. ImWIntcrBrandenb.Preufslsche Gesch. im Sommer Rom. Gesch.
5)
.
. .

Dle Ordlnarien.

6)

Im I. Coet. l)r. Bergk.

imll. C. Prof. Wiest.

Abschn. VII -XIII. 3

metr. Pensums
1

St.

Rcpetltion des geo7)

Geographle.
speclell

Allgemeine Geogr.

St.

von Europa und

Grammatik,
10

von Deutschl. und

Ini

I.

Ober-Tertia.
Adjuiict Giesebrecht.

1)

Lateln.

Coet.Dr. Bergk.
C. Prof. IVitse.

Styllibungen,

dem
Der Ordlnarlus.
Prof. Passoiv.

Prcufs. Staat. nach

dem

Leltfadcn von
.

Im

II.

Curtius und Ovlilii ]Metamorphose$

^'oigt

Grammatlk, <;chrlft2) Griechlsch. liche Ubungen, Passo\iI eclogae Aufsatze und Ubungen 3) Deutsch.
im Deklamlren
4)

Im
S)

I.

(]oct.

im

Wln^

Mathcmatlk.
Lehrbuch Bd.
I.
1

Geometrle nach FIAbsch. I-V^ 3 Stund.

St.

ter

Cand. Riebe

Im

Franzosisch. Grammatlk,

Der Ordlnarlus. Im Wlnler der OrdiSchrelnarlus,

scher's

Somnier Oberlehrer
yfacobs.
Ini II.

Ubungen Im Rechnen

beiibuugen, Fcnelon's Telcmaque

5)
11

Im Sonuwer

Coet. Oberleh-

Scniln. Dr. Schrmdt.

rer Jacobs.

Q ua rta.
Im Wlnter Cand. Schartmann.^ Im Sommcr Cand. Schmidt.

1)

Lateln.

Formenlchre, Syntax, O.
10
"v

Rellgion.

Erklarung

des

Evang.

Schulz Aufgabcn, Corn. Nepos

2)

Mallh., A\ lederholung der chrlsll. Sittenlehre

Der
I

Ordlnarlus.
t.
.

Grlechlsch. Dle

erslen slen Elemente,

dle

nach

blbl. Spriichen,

und Auswendlglernen
2

dle erste

und zwelte Dekllnatlo)n,

Conjug.

m WI n C d

Koepke.,

>

elnlger Lleder

Prof. Pfu)id.

auf w,
Aufsatze, Grammatlk, 3) Deutsch. Lese- Sprech- und Deklamations-Ubungen
4)

Im Som. Prof. Pfund.

Geschlchte. Im Wlater grlechlsche,.Ini Sommer deutsche Geschichte

6)
.

Im Wlnter Semin.
Dr. Schmidt., Im Soni-

mer der Ordlnarius.

2

Der Der

Ordlnarlus.

Franzosisch. Grammatlk u.
Rellglon.
Blbllsche

7)

G^^ographle.

SchrelOrdlnarlus.

Die

aufsereuropal-

beiibungen

schen Lander
S)

Semln. Dr. Schmidt.

j)

Mathematlk. Im Wlnter:
.3St.
1

Geschlchte,

Arlth-

Kenntnifi der blbllschen Biicher, Psalmen

6)

metlk nach FIschep'sLehrbuchBd.IL Abschn.

I-VI.

Dcr Ordinarlus.
r
1

Repetltlon

des
'H
/

geometr. Pen..;.. ...I..V

'

w vt^ Gesch hichte.

G ieschlclite

AiTi Abrifs der

alten

1.

il und l
J

Ini ^'^ Inter

Semiu.

sums

St.

Obcriehrer Jacobs.

und

mltllern

f M
I

r..i.r,imSommer
Cand. Koepke,

Im Sommer: Geometrle nach

arlthm.

FIscher's Lehr7)

buchlid.I. Abschn.Y-X.-2St. Repelition dcs

Im

\^ inter Semln.

Geographle.

tJbersIchtallerLander

Teuber.,im

Pensums
Lateln.

2 St.

';;.'

Sommer

Untei -Tertla.

(.and. Kospke.

1)

Grammatlk, Stvliibungen,
10

S)

Practlsches Rechnen.

Repetltlou

Coetus
Adjunrt

J. Caesaris b.
I.

G. uml Ovidii Mctamorphoses

Schreibe.

Dle Ordlnarien.
Prof. Reinganum.,

des Cursus ^ev Qulnta, regula de

trl

mlt Bni-

2)
TiscJier.

Griechlsch. Grammatlk,

iibungen, die

Progymnasmeta von Passow

}'{

chen, elnfache Zlnsrechnung, Berechnung des

spater dle Ordlnarlen.

Aglo, Kopfrechnen

Insp, Knoepfler.

40
%\vwwwvw\'vw

41
VW^fVWfWVtiWM

Naine der Classe

II.

und
des Ordinarius.

Gegenstande des Unterrichts.

'i

Lehre r
s

li

k des

mna

s.

A. A eriinderungen im Lehrerpersonale
am Gesang-Unterrlcht nlcht thcnnehmenden Schiiler Ubungen In practlUberdles
fiir

(*).

dle

1)
jetzt

Zu

Mlchaells v. J.

wurde

dle

durch dcn Abgang des Adjnnct Ilrn. Scherzer,

Conrectors am Gymnaslum in Sorau, erledlgte Stellc dem Ilrn. Dr.

schen Rechnungen
9)

Semln. Goepcl.
.
.

TheodorBergk

iibertragen.

Zeichnen und Schreiben

Lehrer Markaordi.

Im Wlnter Muslkdl10)

Gesang

rector Hahn^ Im Soni>

mer Muslklehrer lon

Tengnagel.

2) Nach dem im vorlgen Jahre erfolgten Ableben des Muslkdlrectors Hrn. Ilellwlg wurde mit dem Anfange dleses Jahrs dle erste Gesanglehrerstelle Hrn. Musikdlrector Dr. Ilahn, dle zweltc dem Muslklehrer Hrn. von Tengnagcl iibcrtragen. 3) Zu Ostern d. J. verllersen dle Anstalt der Hiilfslehrer Hr. Schartmann und der
Senilnarlst Hr.

Q lu n t a.
Inspector Knoepfle.r.

1)

Lateln. Grammatlk, 0. Schulz Auf10.

Im Wlnter Cand.
Schniidt^

des Hrn.

gaben, Blume's Elementarbuch, Corn. ISepos

2)

Im Sommer

Teuber. An dle Slellc dcs letztgenannten trat Hr. Goepel. Dle Lectlonen Schartmann wurden dem Sclndamts- Candldalen Ilrn. Schmldt iibertragen.
Zu Johannls
d. J.

h)

Cand. Roeper.

nlssen zur Anst.Tlt, und trnt mlt

5)

Deutsch. Orthographle,
s. \v.,

klelne Aufdess.

Im August

d. J.

satze, Brlefc u.

Sprech- und Leseiibun1

Ja c obs aus selnen blsherlgen Yerhliltdem Priidlcat Oberlehrer" In dle Relhe der Professoren. wurde der Hr. Prof. Relnganum auf selnen Antrag vom 11*"
schled der Adjunct Hr.
entlassen.

Monats aus selnen bishcrlgen Dienstvcrhaltnlssen zuni Gymnasio

gen, Deklamatlon
3)

Insp. Knoepfler.

Franzosisch. Dle
Rellglon.

ersten Elemente

ImWInt. Cd. Schnndt.

}
4)
BIbh'sche

Im Somm. Cd.

lioeper.

B.

li 1

e r.

Geschlchte;

Luthers Katechlsmus, Spriiche und Llederverse

5)
2

Insp. Knoepfler,

Geographle.

Das

AUerwIssensInsp. Knoepfler,

Dle Anstalt wurdc Im Wlnter-Semester von 300, Im Sommer-Semcster von 290 Schiilern besuclit, von welchen \0 In Prlma, 37 In Ober-Secunda, 4l In Unter-Secunda, 50 In Ober-Tertla, 57 In Unter-Tertla, 35 In Quarta, 30 In Qulnta safsen. Abgegangen slnd In dera
verwlchenen Schuljahre
d. J.

102.

Unter dlesen

28,

welche

thells

zu Mlchaells

v. J., thells

wertheste
6)

zu Ostern

Rechnen.

mlt

dem Zeugnlsse der Relfe zur

A.

Dle k elnfachen Rechtrl

Unlverslfat entlassen worden.

nungsarten mlt Briichen, regula de

mlt
Insp. Knoepfler,
1)

ZuMIchaells vorlgenJahres:
alt.

ganzen Zahlen, Kopfrechnen

Uberdies Ubungen Im Rcchnen
ralt

Rudolph Relmer, aus Berlln, 19 Jahr

den an

war2
2

Jahr In Prlma.
aus Belgrad,

Er

dem Gesang-Unterrlcht
den Schiilern
7)

studlrt Jura
alt.

und Cameralla.
dle

nlcht thellnehmen-

qulne,
Semln. Goepel.

IQ Jahr

Er besuchte
dle Anstalt

Er besuchte dle Anstalt 4 Jahr und 2) Georg Helnrlch Ludwig DeAnstalt 5 Jahre als Alumnus und war 2

Zeichnen und Schreiben ...

Jahr

In

Prlma.

Er

studlrt
alt.

Theologle und Phllologle.

LehreT Markwordt,

3)

Maxlmlllan Slegfrled
In

Benda,
Jahr

aus Bcrlln, IS-^ Jahr

1( M
1

Im Wlnter
rector/Ta/in,

Er besuchte

Musikdl-

Medlcln.
als

ImSom-

Er

6-^ Jahr und war 2 Jahr

alt.

Prlma. Er studlrt
dle Anstalt 5

4) Carl Traiigott

Remus,

aus Goslln, 20 Jahr

Er besuchte
5)

mer

Af -u V Musiklehrer ron

Alumnus und war

studlrt

2 Jahr In Prlma.
alt.

Er

studlrt Phllologle.

Ernst Friedrlch

Meyer,

Tengnagel.

Anmerkung.

Deft Unterrlcht Im Zelchnen (hel den Lehrern Markwordt, Brugner und

Professor Schmidt) so wie den im Gesang (bel den MusIk-DIrectoren Dr.

nagel) nnd Im Schiinschrelben (bel
Schiiler der fiinf

Hahn und von Tenggllt

dem Lehrer Markwordt)

erhlelten dle daran thellnehmenden

oberen Classen aufser der gewohnllchen Schulzclt. Dasselbe

von dem eng-

war 2 Jahr Alumnus und war 2 Jahr Ludwlg Frledrlch Adolph Ho p ff, aus Blumenhagen, 20 Jahr alt. Er besuchtc dle Anslalt 6 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr in Prlma. Er studlrt Theo^ogle. 7) Helnrlch Otto Wilhelm E Itester, aus Berlln, 19 Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 11 Jahr und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Jura und Cameralia.
dle Anstalt 7 Jahr,

aus Pasewalk, 21 Jahr

Er besuchte

in Prlma.

Theologle und Phllologle.

6)

Carl

llschen

und

itallenlschen Unterrlcht,

den Professoren von Seymour und Fabrucci

welcher den Schiilern der Prlma und Ober-Secunda von ertheilt wurde.

In

dem Propramm
uud

dcs voripfn Jahres ist diirrli ein Versehen die

die Hulfslelirer Hr.

Angabe ansgelassen -worden,

dafs

in die Stellen der

Herren

Reingauum

Zumpt

Ticher nnd

Hr.

Crenike

lu 0tern vor. J. xa Adjunctcn und ordenll. Lehrern

ernannt vrordea lind.

\
\

42

43
f\/v%/\/\rvi/%iw%\f%/%/\^

8)

Riidolph Relnbard Theodor

Kollberg,
war
2

aus Ruch, 20 Jahr

alt.

Er besuchte

Jahr, Avar 5 Jahr Aluninus und

Jahr In Prlma. Er studlrt Theologle.

alt.

die Anstalt

5~
C.
1)

O)

Frledrich

Anderweitiges.
am
18**''

^Vilhelm Alexander

Langbeln,
Jahr

aus Ciistrln, 19 Jahr

Er besuchte

die Anstalt S-^

Alumnus und war

in Prlnia.

Er

studlrt

Mathematlk und Naturwissenschaften.

Jahr

als

lo) Carl dle

Der Anfang

des Wlntcrcursus erfolgte

Oetober, der des Sommercursus

Friedrich Ilerrmann Khiin, von Carlswerk bel Neustadt E.

Anstalt 9 Jahr und ^var 2 Jahr in Prlma.

W.,

19^- Ja^r

alt.

Er besuchte
1l)

Er

studlrt

Jura und Cameralla.

alt.

am

11'^

Aprll.
2)

Deodat Jo-

Am
Am

1''^

Junl beglngen die Lehrer und

Alumnen

der Anstalt gemeinschaftllch die

Er besuchte die Anstalt 2-i- Jahr und war 2 Jahr in Prlnia. Er studlrt Jura. 12) Julius Helnrich Ebert, aus Grelffenber"-, 20 Jahr alt. Er besuchte dle Anslalt S-^ Jahr, war 5-1 Jahr Alumnus und 2 Jahr In Prima. Er studirt Theologie. 13) Levy Roehmann, aus Marklsch-Frledland, 194- Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 3 Jahr und war 1-^ Jahr In Prima. Er studlrt Medicln. li) Aron Ilevmann, aus Pyritz In Pommern, 19 J^hr alt. I^r besuchte dle Anstalt 44- Jahr und war 1-V Jahr in Prlma. Er studlrt Medlcln und Chlrurgle.
aus Rerlln, 17 Jahr

seph Guido

GraFvon Oriolla,

Feler des heiligen Abendmahls.

3)
3*^

August wurde der Geburtstag

(In lalelnlscher

Sr. Majestat des

Konlgs

In der Anstalt

nach
ge-

hergebrachter ^A else gefelert. Die Festrede wurde von

balten,

dem Herrn Professor Dr. Wlese

und handclte

Sprache) von dem proteslantlsclien Prlnclp In den evange-

Ilschen Schulcn.

B.
l)

Zu Ostern dleses Jahres:

III.

als

Ludwig Xeue, aus Oranlenburg, 20 Jahr alt. Er besuchte die Anstalt G Jahr Alumnus und war 2-^ Jahr In Prlma. Er studlrt Phllosophie und Theologle. 2) HelnCarl

Lehrapparat.
dem
etatsmafslgen Fond, theils In Folge aufseror^^

rlch

Gustav Rahnfeld, aus Fiirstenwalde, l^-f

2

Jatr alt.
.3)

Er besuchte

war
Jahr

Jahr In Prlma. Er studirt Theologle.

dle Anstalt 6 Jahr

^YIlhelm Paul

Corfsen,

aus

und Rremen, 19

1)
dentllclier

Dle Rlbliothek erhielt

thells aus

Rewilllgungcn elnen belrachtllchen Zuwachs von

berdiefs erhlclten

crlhvollen ^\ erken.

Er besuchte dle Anstalt 6 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Phllologle. 4) Eugcn Robert K obersteln, aiis Riitow, i9-f Jalir alt. Er besuchte die Anstalt 5-^ Jahr als Alumnus und \^ ar 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Philologie. 5) Franz August Theodor Eichholtz, aus Friedeberg N. M., 194- Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 4-f Jahr als Alumnus und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Medicin. 6) Rudolf Maxlmlllan Kaehler, aus Joacliimsthal, 194- Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 5 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Theologie und Phllologle. 7) Moritz August Typke, aus Zagelsdorf bel Dahme, 20 Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 6 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Theologie. s) Herrmann Alexander Leopold Lange, aus Prltzwalk, 19^- Jahr alt. Er besuchte die Anslalt 7 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr in Prima. Er studlrt Medlcln. 9) Ludwlg Frledrich Johann Gaedke, aus Lenzen, iV-^ Jahr alt. Er besuchte dlc Anstalt 5 Jahr, war 44" Jahr Alumnus und war 2 Jahr in Prima. Er studlrt Theologle und Phllologle.
alt.

wlr

iheils

durch die prelswiirdlge Liberalltat Eines Hohen Mlni-

sterlums der G. U. und M. Angclcgenheiten, ihells von andern Giinnern und Freunden der
stalt

An-

folgendc

Werke

als

Geschenk:

G rotefendll

Rudlmenta linguae Umbrlcae. Partic.yil.

In Kcinlgsberg. 19. Llefer.

R esseTs Astronomlsche

(VomKonlgl. Mlnisterio). Lesslng's sammtllcheSchriftenherausgeg. vonKarl Lachmann. (Yon den Eigenlhiimern dcr Vossischen Ruchhandl. Ilerrn Schramm und S chlndelmeifser, chemallgen Schiilern der
Beobachtungen auf der K. Sternwarte
Anstalt).

Commentationum de

rellquiis

Comoed. Attlcae antiquae

librlll. ed.

Theod. Bergk.

Nordische Vorzelt und INIythen von Dirckinck-IIoImfeld. (Vom Herrn Verfasser). Hlstorla critica Comicorum Graecorum scr. Aug. Mei2 Ilefte. (Vom Konlgl. Mlnlstcrlo). P anze r's Versuch elner Geschlchte der romlsch-cathollschen ncke. (Vom Verfasser). Beck er's AusfuhrBlbeliiberset/.ung. Niirnberg 1781. 4. (Vom Herrn Candid. Zlegler).

10) Frledrlch^YIIhelm Alexander Carl

Rlel, aus

Ciistrln, 21

Jahr

alt.

Er besuchte
11 )

dle

stalt

"Jahr und war

Jahr

In

Prlma.

Er

studlrt Jura

und Cameralla.

An-

Friedrich Otto
2

Kudol-ph ^VoIIank, aus Rerlln, 20 Jahr

alt.

Er besuchte
alt.

die Anstalt 5 Jahr,

nus und 2 Jahr

in

Prima.

Er

studlrt Jura

und Cameralla.

war

Jahr Alum-

12)

Carl Eduard Adalbert

Kuhlwein,
5 Jahr

aus Rlcberteich bei Drossen, l^-f Jalir

Er besuchte

dle Anstalt

6~

Jahr,

war

aus Rerlin, IS^- Jahr

Alumnusund war2Jahr inPrlma. Er studlrt Jura und Cameralia. alt. Er besuchte die Anstalt 10 Jahr und war 2 Jahr

13)

MaxSchulze,
Er
studlrt

Kommentar der Schulgramm. Drltte Abthcil. Frankf. a. M. 1S38. Blume's lateln. Schulgramm. Zweite Aufl. Potsdam 1839- (Geschenk (Vom Herrn Verf) Sphaerlcae doctrlnae proposltlones graecae et latin. prlmum per des Kiinlgl. Mlnlsterll). Conr. Dasypodlum in lucem edlt. Argentor. 1572. 12. (Vom Schulamtscand. Ilrn. Roper). Vasari's Leben der Maler, Rlldhauer und Raumelster. A. d. Ital. von Schorn. 2*" Band. Wandcharte vom 2^= Abtheil. Stuttgardt. 1839. 8. (Geschenk des Herrn Prof. Passow).
llche deutsche

Gramm.

als

Jura und Cameralla.

20 Jahr
alt.

In

Prlma.

Preufslschen Staate. 1838.

(Vom

Konlgl. SchulcoIIeglo).

Charte des Hawali Archlpclagus

ll)

August Ernst Frledrlch Wllhelm

Schoenlan,

aus Rhelnsberg,

Er besuchte

die Anstalt 7 Jahr als

Alumnus und war

1 Jahr

in Prima.

Er

studlrt

Theologle.

Die Namen derjenlgen Ablturlenten, welche zu

gehen, werden ia dem

Mlcliaells d. J. zur Unlversltat iiber-

von Berghaus. (Vom Konigl. Mlnlsterlum). Fiir dlese Gaben den gebiihrenden Dank auszusprechen Ist mlr angenehme Pfllcht. 2) Dcr physikallsche Apparat ist durch eln astronomlsch-geodallsches UnlversalInslrument nach Kater, durch elne Vorrlchtung zur Darstelluug derNewlonschen Farbenrlnge,
durch ein Paar klcine Fermohre und durch mehrere kleinere iQstruraente vermehrt worden.

Programm

des folgendeu Jahres aufgefuhrt werden.

u
IV.
1)

Verordnungen des Konigl. Scliulcolleginms.

13.

Vom

November

v. J.

Empfehlende Hinweisung auf

des

dic Sclirift:

Das Metro-

politandomcapitel zu Coln in seinem Rechte."

2)
3)

Vom Yom

22. April d. J.
3.

Empfehlung

Kaemperschen Globus.

Julius d. J.

Verpflichtung der Gymnasien zu strenger Beobachtung der

bestehenden Verordnungen bei Priifung fremder Immatriculanden.

V. Die
wird Sonnabend den
28.

diesjlilirige
in

Prufung

September

nachstehender Ordnung gehalten werden.

si>

Vormittags von

Uhr

an.

Gesang der

ersten Singclasse.

Ober-Tertla: Lateln (Herr Adj.

Glesebrecht) und

Mathematik (Herr Oberlehrer Jacobs). Unter-Secunda: Griechlsch (Herr Dr. Lhardy) und Geschichte (Herr Prof. Koepke). Deutsche Rede des Abiturlenten Ploetz. Ober-Secunda: Mathematik (Herr Prof.

Conrad) und

Latein (Herr Prof.

Pfund). Rede

des Abltur.

Meyer. Prlma
Prlma Coet.
Pramien.
I.

Coet. H. Griechisch (Herr Prof.

Passow) und

Latein (Herr Dr.

Bergk).

Latein (Herr Prof.

Wiese). Entlassung
Uhr

der Ablturlenten. Vertheilung der

Gesang der Alumnen.

Nachmittags von 2
Quinta: Deutsch (Hcrr Insp.
an:

Knoepf

e r)

und Latein (Herr Cand.

II.:

B o e p e r).

Quarta:

Lntein (Herr Cand.

Schmldt). Unter-Tertla
Prof.

I.

und

Lateln (Herr Adjunct der Pramien.

Brenske und

Tischer) und Geographle (Herr

Wlese). Vertheilung

Zur genelgten Theiinahme an dieser Schulfeler habe ich die Ehre Selne Excellenz den Konlgl. Staats-MInister Herrn Frelherrn von Altenstein, den Wirklichcn Geheimen OberRegierungs-Rath und Dlrector im Geistllchen und Unterrichts-MInlsterlum Herrn von La-

denberg, so wle samratllche Herren Rathe des Hohen Ministcrii, Selne Excellenr den Wlrkl, Geheimen Rath uud Ober-Prasldenten der Provlnz Brandenbung Herrn von Ba5 iwitz, den
Vice-Prasidenten des Konigl. Conslstoril und Provinzlal-Schul-Collegii Herrn

Weil,

so

wle

sammtllche Herren RiUhe des Konigl. Consistorll und SchuI-CoIIegi der Provlnz Brandenburg,
inglelchen alle
einzuladen.

Gonner und Freunde

des offentlichen Schulwesens ehrerbletigst

und ergebenst

Schliler bin ich

Der neue Lehrcursus beginnt mit dem l4. October. Zur Prlifung und Aufnahme neuer wahrend der Ferien laglich, mit Ausnahme der Sonnlage, von 9-12 Uhr zu sprechen.

Dr.

Meineke.
Dircctor.

N
l\

^A ^