1. Przedmiot zainteresowao i klasycy socjologii. Socjologia, nauka o spoeczeostwie i procesach, ktre w nim zachodz.

Zajmuje si badaniem stosunkw spoecznych, okrela prawidowoci powstawania i przeksztacania si rnych form ycia zbiorowego, analizuje zjawiska i procesy zachodzce w tych zbiorowociach. Jako samodzielna dyscyplina naukowa pojawia si w 2. po. XIX w. Termin socjologia wprowadzi francuski filozof A. Comte - w znaczeniu oglnej nauki o strukturze spoeczeostwa, prawach jego rozwoju i metodach badania. Przedmiot, zakres i zadania socjologii byy rnie rozumiane i okrelane w poszczeglnych okresach, co miao wpyw na pojawienie si rozmaitych kierunkw i teorii. Do bardziej znanych nale: teoria strukturalno-funkcjonalna, teoria konfliktu, teoria ekologiczna, teoria dziaania spoecznego, teoria systemw. We wspczesnej socjologii przewaa tendencja do ujmowania jej jako nauki empirycznej o strukturze i funkcjonowaniu rnych zbiorowoci, co spowodowao szybki rozwj badao specjalistycznych i wyodrbnienie szeregu szczegowych dyscyplin socjologicznych, m.in. socjologia: pracy, przemysu, miasta, wsi, opinii publicznej, wychowania, rodziny, wojska, sportu, medycyny, religii. August Comte (1798-1857). Za twrc socjologii uwaa si francuskiego filozofa Augusta Comte'a, ktry uku ten termin w 1838 roku w celu okrelenia szczeglnej metody badania spoeczeostwa. Comte chcia wykorzystad now nauk do naprawy schorzeo spoecznych Comte koncentrowa si na dwch konkretnych aspektach ycia spoecznego: porzdku i stabilizacji, ktre nazywa statyk spoeczn, oraz na zmianach spoecznych okrelanych mianem dynamiki spoecznej. Wedug Comte'a czynniki te zespalaj spoeczeostwo i staj si motorem zmian. Comte uwaa, e gwnym czynnikiem sprzyjajcym stabilizacji jest wsplnota przekonao wszystkich czonkw spoeczeostwa. Zmian spoeczn widzia jako proces ewolucyjny, dziki ktremu spoeczeostwo osiga coraz wysze stadia rozwoju. Chod specyficzne pogldy Comte'a nie odgrywaj ju znaczcej roli we wspczesnej socjologii, to wyeksponowanie przez niego problemu zmian spoecznych oraz pooenie nacisku na przestrzeganie cile naukowej metodologii, wpyno w olbrzymim stopniu na innych mylicieli spoecznych, zapewniajc tym samym Comte'owi trwae miejsce w historii socjologii. Herbert Spencer (1820-1903). Dzieo Comte'a zostao rozwinite przez angielskiego socjologa Herberta Spencera. Spencer usiowa wyjanid porzdek i zmiany spoeczne przez porwnanie spoeczeostwa do ywego organizmu. Spencer opisywa spoeczeostwo jako "system" skadajcy si ze wspzalenych czci. Wedug niego socjologia odkrywa podstawowe struktury spoeczne i bada, jak ich funkcjonowanie wpywa na stabilizacj spoeczeostwa. Pod pewnymi wzgldami Spencer by prekursorem szkoy "strukturalistyczno-funkcjonalistycznej" w myli socjologicznej. Szczeglnym zainteresowaniem Spencera cieszyo si ewolucjonistyczne pojcie "przetrwania najlepiej przystosowanych", ktrym posugiwa si w badaniach nad zmianami spoeczeostw. W myl jego teorii okrelanej mianem darwinizmu spoecznego, w spoeczeostwie uwolnionym od interwencji rzdu "nieprzystosowani" musieliby zniknd; tylko najlepsi mieliby prawo do przetrwania i reprodukcji. Karol Marks (1818-1883). Ten urodzony w Niemczech filozof i rewolucjonista powici wiele lat ycia szczegowym badaniom historycznym nad natur spoeczeostwa. Podobnie jak Comte interesowa si badaniami struktur i procesw spoecznych po to, by ulepszyd spoeczeostwo. Jego pogldy stay si fundamentem socjologicznej "szkoy konfliktu. Marks uwaa, e podstawowe "prawa" historii mona odnaled w strukturze ekonomicznej spoeczeostwa. Wedug niego spoeczeostwo dzieli si na dwie klasy: tych, ktrzy s wacicielami rodkw produkcji, i tych, ktrzy tych rodkw nie posiadaj, czyli tych, ktrzy "maj", i tych, ktrzy "nie maj". Podzia ten nieuchronnie prowadzi, zdaniem Marksa, do "konfliktu klasowego". Marks ujmowa histori wiata w kategoriach historii walki klas.

Wedle Marksa sprzecznoci immanentnie tkwice w kapitalizmie wywouj kryzysy ekonomiczne, ktre, z kolei, daj pocztek nowym strukturom spoecznym. Pogld ten, nazywany materializmem dialektycznym, zakada, e nowo powstae struktury bd doskonalsze od starszych, bardziej represyjnych. Z tej przyczyny Marks nie widzia w konflikcie za, lecz raczej motor postpu. Wpyw Marksa na socjologi jest odczuwalny do tej pory. Chocia jego pogld o dominujcym wpywie czynnikw ekonomicznych, na spoeczeostwo nie cieszy si powszechn akceptacj, wikszod socjologw przypisuje owym czynnikom istotn rol w yciu spoecznym.

Emil Durkheim (1858-1917). Durkheim - pod wpywem Spencera i Comte'a - interesowa si szczeglnie tym, co scala spoeczeostwo, czyli problemem porzdku spoecznego. Jego podejcie do tej sprawy byo z gruntu funkcjonalistyczne: bada znaczenie funkcji rnych elementw ycia spoecznego dla zachowania spjnoci spoeczeostwa. Podkrela wag wsplnoty przekonao i wartoci ( "wiadomoci zbiorowej") oraz zbiorowych rytuaw. Durkheim uwaa, e spoeczeostwo zespala forma struktury spoecznej. W spoeczeostwach pierwotnych - mniej zoonych i mniej wyspecjalizowanych od spoeczeostw wspczesnych - ludzie czyli si ze wzgldu na podobieostwa. Wikszod z nich robia podobne rzeczy; byli wszechstronni, a nie wyspecjalizowani. To czenie si przez podobieostwo Durkheim nazwa solidarnoci mechaniczn. Wraz z rozwojem i rnicowaniem si spoeczeostwa ludzie zaczli wykonywad wyspecjalizowane zadania, stajc si sobie wzajemnie niezbdni. Ten rodzaj zwizku, polegajcy na wzajemnym wsparciu i wspzalenoci, Durkheim nazwa solidarnoci organiczn. Durkheim przyczyni si take do rozwoju metodologii socjologicznej. Twierdzi, e socjologia musi badad "fakty" spoeczne, czyli siy istniejce poza jednostk i ograniczajce jej zachowanie. Uwaa, e ludzie wkomponowuj owe ograniczajce wpywy spoeczne we wasn tosamod i tym samym przeksztacaj "kontrol spoeczn" w "samokontrol" Max Weber (1864-1920). Niemiecki socjolog Max Weber wywar olbrzymi wpyw na wspczesn socjologi. Przyczyni si zarwno do rozwoju wiedzy, jak i metodologii socjologicznej. Gwn dziedzin badao Webera byy dziaania spoeczne. Szczeglnie interesoway go wartoci, przekonania, zamiary i postawy, ktre kieruj naszym zachowaniem. Weber postulowa socjologi woln od wartociowania, domaga si wyeliminowania z procesu badawczego zaoeo wstpnych i uprzedzeo. Jego kolejn innowacj byo stworzenie typu idealnego, czyli takiej konstrukcji pojcia dowolnego zjawiska, ktra uchwyci jego najistotniejsze elementy, i z ktr mona by porwnywad zjawiska wiata rzeczywistego. Weber traktowa elementy ekonomiczne jako jeden z kilku istotnych czynnikw majcych wpyw na ycie spoeczne. Przywizywa zasadnicz wag do statusu spoecznego, na ktry skaday si cechy indywidualne i odbir spoeczny, a take do wadzy politycznej, czyli moliwoci wpywania na dziaania innych. Badania Webera nad organizacjami, szczeglnie biurokracj, wci s wykorzystywane w praktyce badawczej i teorii tej dziedziny. Weber poczy powstanie kapitalizmu z wartociami i postawami zawartymi w teologii rozwijajcego si protestantyzmu. Jego badania nad rnymi religiami przyczyniy si do zrozumienia roli kultury i struktury spoecznej w teologii.

2. Osobowod spoeczna - jej definicja i komponenty. Czowiek, yje, dziaa i rozwija si w spoeczeostwie, rodowisku, grupie spoecznej, w ktrych spenia okrelone funkcje. Wymaga to od niego okrelonych cech osobowoci. Osobowod spoeczna czowieka ksztatuje si i rozwija pod wpywem rodowiska biologicznego o rodowiska spoecznego.

Osobowoci spoeczn nazywamy wzgldnie trwa struktur psychiczn czowieka, uksztatowan pod wpywem czynnikw rodowiska biologicznego i spoecznego, wpywajc na jej zachowanie i dziaanie nadajc kierunek i organizacj. Osobowod spoeczna stanowi wzgldnie autonomiczna i dynamiczn caod cech psychicznych, uformowan w procesie ycia jednostki, posiadajc swoist struktur i rzdzc si wasnymi prawami. Znaczy to, e: 1. Osobowod jest zoonym systemem cech wzajemnie si przenikajcych i warunkujcych, ktrych istot mona zrozumied jedynie wwczas, gdy bdzie si je analizowad na tle caoksztatu ycia psychicznego i systemu dziaao jednostki. 2. Osobowod jest caoci zorganizowan, a wic posiadajc swoist struktur, w ktrej ramach wszystkie cechy psychiczne s od siebie zalena, ale nie wszystkie jednakowo wane; pewne z nich s dominujce, bardziej aktywne i wywieraj decydujcy wpyw na zachowanie jednostki. 3. Cechy skadajce si na struktur osobowoci nadaj caej osobowoci charakter dynamiczny i aktywny 4. Aktywnod osobowoci skierowana jest na realizacj okrelonych celw i ideaw, uksztatowanych na podou przyswojonych przez jednostk wartoci spoecznych 5. Osobowod jako caod jest tworem uksztatowanym na podou ycia jednostkowego, osobistych dowiadczeo nagrodzonych w toku pracy i wspycia z innymi ludmi, rozbudzonych potrzeb oraz przyswojonych ideaw i wzorw ycia. 3. Postawa spoeczna i jej skadowe. W .Kozowski Pod pojciem postawy rozumie si zazwyczaj wzgldnie trway ukad przekonao, emocji i uczud oraz zachowao jednostki w odniesieniu do danego obiektu (osoby, przedmiotu, idei). Maj one aspekt poznawczy, emocjonalny i motywacyjny. Skadnik intelektualny postawy polega na porwnywaniu jednostki z przyjtymi standardami, wzorcami i dokonywaniu wartociujcej oceny. Skadnik emocjonalny ma znak dodatni lub ujemny, czy si z przyjemnymi lub przykrymi doznaniami. Skadnik motywacyjny ukierunkowuje nasze zachowanie do lub od przedmiotu postawy. Postawy spoeczne ksztatuj si pod wpywem rnych czynnikw spoeczno-kulturowych. Wedug T. Mdrzyckiego s to nastpujce czynniki: wpyw kultury, wpyw podstawowych grup spoecznych, wiedza, ped, wiek.

Postawy jednostki maj swe uwarunkowania kulturowe. Wedug T .Mdrzyckiego wie si to przede wszystkim z jej przynalenoci do okrelonego narodu, klasy lub warstwy spoecznej. Kada z tych spoecznoci posiada swoj kultur. W skad kultury wchodz pewnego rodzaju twierdzenia dotyczce rzeczywistoci - naukowo sprawdzone lub wierzenia i mity - oraz ideologie, normy spoeczne, style zachowania, wzory osobowe, itp. Wszystkie te elementy kultury oddziauj na postawy jej uczestnikw. Tworzc wasn postaw, jednostka opiera si w mniejszym lub wikszym stopniu na wartociach spoecznych, ktre stanowi podstawowy budulec ksztatowania si postawy. Do czynnikw wpywajcych na ksztatowanie si postawy zalicza si rwnie wpyw podstawowych grup spoecznych. W kadym rodowisku spoecznym istniej pewne normy spoeczne, zwyczaje, obyczaje, wierzenia, praktyki wychowawcze, rozpowszechniane przekonania, ktre czsto s uprzedzeniami i bezporednio wpywaj na ksztatowanie si postaw. Wedug T. Mdrzyckiego bezporedni wpyw na ksztatowanie si postaw maj mae grupy spoeczne. Wedug tego autora mae grupy spoeczne to ...zbir ludzi poczonych ze sob wizi spoeczn, wi za stanowi kontakty i stosunki, w ktre wchodz ze sob. Jedn z podstawowych grup spoecznych wpywajcych na ksztatowanie si postaw jest rodzina. Rodzice maj znaczny wpyw na ksztatowanie si postaw i zachowanie si dziecka, poniewa zaspokajaj jego potrzeby. Rodzice posiadaj odpowiednie dowiadczenie spoeczne, wiedz i dojrzaod umysow. Wedug T.Mdrzyckiego duy wpyw rodzicw na dziecko wynika rwnie std, i s oni pierwszymi osobami oddziaywujcymi na jego psychik. Oddziauj oni na dziecko w okresie, kiedy jego psychika jest bardzo plastyczna. W okresie wczesnego dzieciostwa, jak wskazuje wielu psychologw, ksztatuj si podstawy osobowoci jednostki. Rodzina wic, przekazuje dziecku wartoci spoeczne, normy moralne, obyczajowe, wierzenia religijne i rne stereotypy spoeczne, przez co ksztatuje jego postawy. Wanym czynnikiem wpywajcym na ksztatowanie si postaw jest wiedza. Zdaniem T.Mdrzyckiego ... wiedza sprzyja formowaniu si postaw mao stereotypowych, likwidacji uprzedzeo i przesdw, ksztatowaniu si tolerancji i postaw adekwatnych do rzeczywistoci. Mona stwierdzid, i przesdy, stereotypy, nieracjonalne przekonania rozpowszechnione s gwnie w spoeczeostwach o niskim stopniu wiedzy. Wiedza ma wic due znaczenie w procesie ksztatowania si postaw. Innym czynnikiem wpywajcym na ksztatowanie si postaw jest ped. Z pci wi si okrelone waciwoci anatomiczne, fizjologiczne i psychiczne. Mona sdzid, i charakterystyczne dla kadej pci cechy budowy ciaa, funkcje organizmu i tempo rozwoju wpywaj na rnice we waciwociach psychicznych. Naley tu podkrelid, e z pci wi si uksztatowane historycznie wzory osobowe, role i zachowania spoeczne, ktre rwnie wpywaj na ksztatowanie si postaw. T.Mdrzycki twierdzi, e ... w konsekwencji odrbnych wzorw osobowych i stosowanych metod wychowania ksztatuj si odmienne waciwoci osobowoci dziewczt i chopcw.

Tak wic dziewczta s z natury mniej impulsywne, bardziej opanowane, atwo ulegaj wpywom rodowiska, s sugestywne i lkliwe. Chopcy natomiast charakteryzuj si wiksza dynamik, impulsywnoci, pewnoci siebie, tendencj do nonkonformizmu i agresj. Wymienione wyej cechy osobowoci obu pci maj due znaczenie i wpyw na ksztatowanie si postaw. Do czynnikw, ktre w istotnym stopniu ksztatuj charakter postaw spoecznych mona rwnie zaliczyd wiek. Wedug T. Mdrzyckiego: Mwic o wieku jako o czynniku rozwoju postawy, mamy na myli dokonujce si w cigu ycia jednostki zmiany w oddziaywaniu rodowiska zewntrznego oraz przemiany wewntrzne. Rola wieku w ujawnianiu postaw wie si ze zmian stawianych przed jednostk zadao, penionych rl spoecznych oraz jej kontaktw z innymi osobami i grupami spoecznymi. Wraz z wiekiem zmienia si kierunek i rodzaj postaw. Opisane powyej czynniki wpywaj bezporednio i decyduj o ksztatowaniu si postaw spoecznych. W odniesieniu do osb niepenosprawnych czynnikami wpywajcymi na ksztatowanie si do nich postaw spoecznych s m.in.: kontakty interpersonalne z osobami niepenosprawnymi oraz rodzaj upoledzenia. Wedug T. Mdrzyckiego podejmowanie kontaktw interpersonalnych z osobami niepenosprawnymi to bardzo wany czynnik, ktry decyduje o postawach spoecznych wobec tych osb. Na podstawie wynikw badao naukowcw (H. Larkowej, A. Giryoskiego) mona przyjd, e postawy osb penosprawnych wobec niepenosprawnych, z ktrymi istniay jakiekolwiek bezporednie kontakty, czciej miay charakter pozytywny ni negatywny. Czynnikami wpywajcymi dodatnio na zmian postawy wobec jednostek niepenosprawnych z negatywnej na pozytywn byy powtarzajce si kontakty z osobami odchylonymi od normy. Rodzaj upoledzenia osb niepenosprawnych to kolejny czynnik, wpywajcy na tworzenie si postaw wobec osb odchylonych od normy. H.Larkowa twierdzi, e Na pozytywn czy negatywn postaw wpywa wic nie tyle rodzaj upoledzenia, co jego widocznod i stopieo cikoci zaburzenia funkcji organizmu. Pocztkowo widok uszkodzenia ciaa i upoledzenia jego funkcji znajduje si w centrum uwagi jako co odmiennego, wzbudzajc przykre uczucia, a take ciekawod. Wielu autorw przypisuje odtrcenie osoby kalekiej faktowi, e jest ona odmienna od innych. Wedug H.Larkowej Odmiennod innej osoby pod wzgldem fizycznym stwarza niepokj, poniewa nie odpowiada dobrze uporzdkowanemu obrazowi ciaa.

4. Pojcie roli spoecznej - konflikt rl spoecznych. Rola spoeczna stanowi zbir oczekiwao wobec jednostki zwizany z posiadaniem okrelonego statusu spoecznego. Jest to zesp praw i obowizkw wynikajcych z zajmowania pozycji spoecznej. Kada rola posiada swoje nakazy, zakazy i wyznacza margines swobody. W ramach paradygmatu funkcjonalnego rola czsto jest uywana alternatywnie z pojciem funkcja. W ramach podejcia interpretatywistycznego rola ma charakter bardziej swobodny, okrela zarwno zbir oczekiwao, jak i twrczy wkad aktora. Kady aktor spoeczny we wspczesnym spoeczeostwie odgrywa kilka rl spoecznych. W niektrych sytuacjach role te mog wchodzid ze sob w konflikty. Konflikty mog byd minimalizowane poprzez odpowiedni dobr rl. Rola spoeczna lekarza nie jest w peni spjna z rol np. matki (ze wzgldu na wymiar czasowy pracy). Rola wojskowego nie jest w peni spjna z rol katolika. Kada rola spoeczna determinuje inne, jednake role spoeczne uporzdkowane s w stosunku do roli kluczowej. Jeeli w spoeczeostwie kto zacznie sprawowad rol ucznia, to od kogo innego spoecznod zacznie oczekiwad roli nauczyciela. Rola moe wchodzid w konflikt z osobowoci czowieka ktry j sprawuje. Moe byd traktowana jako tymczasowa osobowod, wyobraenie jednostki o sobie na uytek okrelonego kontekstu spoecznego. Role podobnie jak statusy spoeczne mog mied charakter przypisany i osigany. Czowiek przyjmuje postaw aktora, kiedy wykonuje sensown czynnod, wynikajc z przyjtych przez niego wartoci, natomiast jest obserwatorem, kiedy dystansuje si od obserwowanych zjawisk i potrafi przyjd rne punkty widzenia. Ta dychotomia wie si z innymi: romantyzm-konserwatyzm, subiektywnod-obiektywnod, bezkrytycznod-krytycyzm, rozwj-przetrwanie i inne. Zaobserwowano istotne rnice w zachowaniu aktorw i obserwatorw nawet w ramach tych samych sytuacji. Aktor w wielu sytuacjach ma do radzenia sobie z dylematami podejcie bardziej konserwatywne i emocjonalne ni obserwator. Aktor koncentruje si na przewidywaniu zdarzeo i warunkach wystarczajcych do jego zajcia, co powoduje wystpowanie typowych bdw wnioskowania; przyjcie postawy obserwatora pozwala na spenianie wymogw racjonalnoci mylenia. 5. Pojcie wiadomoci spoecznej. wiadomod spoeczna - pojcie socjologiczne wprowadzone przez mile Durkheima oznaczajce zbir wyobraeo, symboli, pojd, opinii, pogldw i przesdw, wsplnych dla olbrzymiej wikszoci danej spoecznoci. wiadomod spoeczna w szerszym znaczeniu obejmuje caoksztat charakterystycznych dla danego spoeczeostwa treci i formy ycia duchowego: wyobraeo rzeczywistoci przyrodniczej i spoecznej, czyli caod pogldw naukowych, filozoficznych, ideologicznych, politycznych, prawnych, religijnych, etycznych, estetycznych, ktre si skadaj si na sposb mylenia i kultur umysow danego spoeczeostwa. W tym znaczeniu wiadomod obejmuje opinie, pogldy i postawy ludzi, waciwoci psychiczne klas i warstw spoecznych, okrelonych grup etnicznych, rodowisk zawodowych, oraz rne formy ycia duchowego jednostek.

6. Wi spoeczna i jej skadowe. Wi spoeczna to og stosunkw spoecznych, ktre cz ludzi w trwae zbiorowoci. Oprcz wizi spoecznej istniej take trzy rodzaje stycznoci: 1. stycznod psychiczna: tworzy j wzajemne zaufanie, ktre z kolei prowadzi do powstania postaw wzajemnej sympatii, koleeostwa, itp., 2. stycznod przestrzenna : jednostki uwiadamiaj sobie obecnod innych ludzi w danej przestrzeni, 3. stycznod spoeczna : to ukad zoony z co najmniej 2 osb oraz pewnej wartoci, ktra jest przedmiotem stycznoci . Wyrniamy stycznoci : - trwae/ przelotne, - prywatne/ publiczne, - osobiste/ rzeczowe, - porednie/ bezporednie. Wzajemne oddziaywanie jest systematycznym i trwaym wykonywaniem dziaao, aby wywoad u partnera okrelon reakcj, a reakcja ta wywouje nowe dziaania pierwszego osobnika. Samo za dziaanie jest ukadem skadajcym sie z przedmiotu dziaania, narzdzia dziaania metody i reakcji przedmiotu oraz wzorw dziaania, ktrych naladowanie daje szans na sukces. Istnieje kilka wzorw dziaao spoecznych. S to m.in.: - uczestniczce podporzdkowanie - A podporzdkowuje si B, bo B dopuszcza go do wspudziau w czynnoci, - celowe podporzdkowanie - A podporzdkowuje sie B dla osignicia celu, - naladowanie, - samoobrona, -represja - A ma rodki, za pomoc ktrych moe zmusid B do zaprzestania dziaania, - bunt, - opozycja midzygrupowa, - agresja, - dziaanie wrogie, - egoistyczny kompromis - A i B przystosowuj swoje dziaania, ale negatywnie uprzedzaj sie do nich. Z racji tego, e jednostka jest czonkiem rnych grup, podlega zalenociom spoecznym, ktre wynikaj ze wiadomych oddziaywao na siebie ludzi jako czonkw grupy. Mog to byd zalenoci

funkcjonalne, przyczynowe, czy strukturalne. Jednak ich cech wspln jest fakt, e s niezalene od intencji i woli czonkw grupy. 7. Pojcie stycznoci spoecznej - definicja i klasyfikacja. Wyrniamy trzy rodzaje stycznoci: 1)stycznod przestrzenna pojawia si wwczas, gdy jednostki spostrzegaj innych ludzi lokalizacj ich w przestrzeni i uwiadamiaj sobie t ich obecnod; 2) stycznod psychiczna stanowi ona efekt wzajemnego zainteresowania si pewnymi cechami osb pozostajcych w stycznoci przestrzennej. Osoby te, widzc wzajemne u siebie cechy pozwalajce imzaspokajad rne potrzeby, interesuj si sob i zacieniaj powstajc wi; 3) stycznod psychiczna powstaa na gruncie stycznoci przestrzennej moe si przeksztacid w cznod psychiczn, nastpi to wwczas, gdy midzy jednostkami pozostajcymi w stycznoci psychicznej wzajemne zainteresowania spowoduj uksztatowanie si wzajemnych postaw, sympatii, przyjani itp. Stycznod spoeczna wystpuje wtedy, gdy osoby pozostajce ze sob w stycznoci przestrzennej dostrzegaj wzajemne u siebie interesujce ich cechy bd rzeczy, wwczas staraj si nie tylko dokadniej poznad, ale i pozyskad lub wymienid jakie wartoci. 8. Grupy pierwotne i wtrne - analiza porwnawcza. Grupa wtrna Grupa wtrna, typ grupy spoecznej przeciwstawny wobec grupy pierwotnej. Charakteryzuje si wzgldnie ma trwaoci i wieloci czonkw. Grupy wtrne tworzone s dla osignicia okrelonego celu, charakteryzuj si formalnym i rzeczowym typem wizi, przy czym komunikacja midzy czonkami grupy ma charakter nieosobowy (np. partie polityczne). Czsto grupy wtrne rozwizywane s po zrealizowaniu okrelonego celu, do ktrego zostay powoane. Grupy tego typu przewaaj w spoeczeostwie przemysowym i poprzemysowym. Grupa pierwotna Pojcie grupy pierwotnej wprowadzi do socjologii amerykaoski socjolog Charles Horton Cooley w roku 1909. Wedug jego definicji grupa pierwotna to grupa odznaczajca si cisym zespoleniem jednostek poprzez stosunki osobiste i wspprac. Pierwotnod tych grup ma wiele wymiarw, ale najwaniejszym jest to, e tworzy ona spoeczn natur jednostki. Ze wzgldu na to, e nie kada maa grupa spoeczna moe byd okrelana jako pierwotna, Cooley opisa 5 cech tego typu grup: - relacje midzy czonkami grupy musz przebiegad "twarz w twarz", co powoduje, e wszyscy musz si znad osobicie i nie mog istnied adne bariery dla takiej komunikacji; - charakter kontaktw nie moe byd wyspecjalizowany - grupy angauj czonkw totalnie i nie s to celowe grupy zadaniowe;

- wzgldna trwaod, co oznacza, e ich struktura nie jest tymczasowa, jak w przypadku grup celowych, ktre rozwizuj si po wykonaniu zadania; - maa liczebnod - mog one liczyd do kilkudziesiciu czonkw; - dominacja intymnych stosunkw spoecznych, ktra jest silniejsza w mniejszych grupach. Cooley przedstawi trzy typy maych zbiorowoci spoecznych, ktre zaliczy do grup pierwotnych: - rodzina grupa oparta na stosunkach pokrewieostwa, - grupa zabawowa (grupa rwienicza) grupa oparta na stosunkach przyjani - grupa ssiedzka grupa oparta na stosunkach ssiedzkich. W tym znaczeniu grupa pierwotna jest tak, ze wzgldu na funkcje socjalizacyjne wobec jednostki, jednake grupy speniajce powysze warunki nie musz tych funkcji wobec jednostki penid. Oznacza to, e nie jest ona specyficznym typem grupy spoecznej. 9. Wsplnota i stowarzyszenie - analiza porwnawcza. Wsplnota Typ zbiorowoci oparty na silnych, emocjonalnych wiziach, nieformalnej strukturze, dominujcy przede wszystkim w spoeczeostwach pierwotnych. W ujciu Ferdinanda Tnniesa wsplnota (Gemeinschaft) jest przeciwstawnym typem zbiorowoci wobec zrzeszenia (Gesellschaft) i charakteryzuje si tym, e wizi wytwarzane s w oparciu o pokrewieostwo lub braterstwo, kontrola spoeczna sprawowana jest dziki tradycji, natomiast podstaw gospodarki we wsplnotach jest wasnod zbiorowa. Wedug dynamicznej teorii wsplnoty, jest to ekskluzywna zbiorowod ludzka, ktr czy jaka trwaa wi duchowa. Zbiorowod, w ktrej dla kadego jej czonka suma jego wizi "do wewntrz" przewysza sum wizi "na zewntrz". Cechami charakterystycznymi dla wsplnoty s wwczas: - trwaod - nieprzypadkowod, nieprzelotnod; - duchowod - co co przekracza sfer interesownoci (przeciwnie do stowarzyszenia); - ekskluzywnod - podzia na swoich i obcych (ojkofilia i ksenofobia), gdzie przynalenod do wsplnoty jest samoistna (np. narodziny) i doywotnia; - tradycja - rozcigod w czasie: pamid o zmarych, troska o ywych, jak i nienarodzonych, denie do przetrwania. Intensywnosd troski o wychowanie jest wyrazem ywotnoci wsplnoty; - bezwarunkowod przynalenoci - moemy naleed tylko do jednej wsplnoty duchowej danego poziomu. Jeeli wydaje si, e jestesmy czonkami dwch, lub wicej wsplnot (na przykad mniejszoci narodowe), o tym do ktrej naleymy dowiadujemy si w przypadku konfliktu (np. wojny). Cechy wsplnot posiadaj: grupy etniczne, rodziny, spoecznoci lokalne.

Stowarzyszenie Organizacja spoeczna (zrzeszenie) powoywana przez grup osb majcych wsplne cele lub zainteresowania. Specjalnymi odmianami stowarzyszeo, oddzielnie skodyfikowanymi i majcymi specjalne cele, s w Polsce komitety wyborcze, zwizki wyznaniowe, organizacje pracodawcw, zwizki zawodowe, cechy rzemielnicze. Cech wspln wszystkich tych organizacji jest dziaalnod niezarobkowa. 10. Poziomy integracji spoecznej. Integracja spoeczna Integracja spoeczna jest terminem uywanym w socjologii i innych naukach spoecznych. Oglnie oznacza proces wczania (si) do zasadniczej czci spoeczeostwa rnorodnych, zwykle mniejszociowych grup spoecznych takich, jak mniejszoci narodowe, uchodcy, emigranci i repatrianci, itp., i w konsekwencji uzyskanie moliwoci, praw i usug dotychczas dostpnych tylko dla wikszoci. Jest to jednoczenie zjawisko pene sprzecznoci, gdy wymaga akceptacji obu stron, co nie jest spraw oczywist, gdy moe oznaczad koniecznod wyrzeczenia si przez jedna lub obie strony peni lub czci swojej tosamoci rozumianej jako role spoeczne, wartoci, normy, zwyczaje, tradycja, prawo, wiatopogld, nawet jzyk. Integracja spoeczna polega na przeobraeniu si lunych grup spoecznych w du zbiorowod spoeczn. Pierwotnie kontakty midzy czonkami maych zbiorowoci, takich jak plemiona, przerodziy si w stosunki i zalenoci spoeczne, ktre w konsekwencji doprowadziy do powstania narodu. Poziomy integracji wg Landeckera Podziau typw integracji spoecznej dokona na podstawie analizy teoretycznej tego pojcia W.S.Landecker .Wyrnia cztery typy integracji spoecznej: 1) Integracja kulturowa. Polega ona na zgodnoci zachowao jednostek z wzorami kulturowymi. W kadym zakadzie pracownicy pochodz z rnych rodowisk z ktrych kade ma inne normy i wartoci kulturowe. Aby dokonaa si integracja pracownicy musz uzgodnid swoje zachowania, przyjmujc wsplne normy kulturowe. Proces nabywania przez czonkw zespou pracowniczego w trakcie wykonywania pracy umiejtnoci wzgldnie zgodnego wartociowania jest wic procesem scalania integracji wok uznanych wartoci, a rwnoczenie ksztatowania poczucia podobieostwa i wsplnoty (mierzy zgodnod lub rozbienod miedzy wartociami, normami, wzorami kulturowymi *spdzanie czasu wolnego, styl ycia+ wyznawanymi przez spoeczeostwo a normami, wartociami i wzorami wyznawanymi przez odamy tego spoeczeostwa lub czonkw danej grupy). 2) Integracja normatywna. Polega ona na zgodnoci zachowao jednostek z normami wytworzonymi przez grupy spoeczne w organizacji. S to specyficzne normy i wymagane wzorce zachowao narzucane jednostkom przez grup lub organizacj rozumian jako system spoeczny. Normy te mog byd formalne lub nieformalne( bada zgodnod uznawanych przez czonkw grupy norm i wartoci z uznawanymi przez ca grup lub spoeczeostwo. Na podstawie komentarzy Landeckera mona zaoyd, e int. dotyczc sfery kultury oraz wartoci i norm mona ujd razem jako int. normatywn

czyli stan, stopieo wartoci zachowania czonkw grupy zgodne z tymi obowizujcymi w danej grupie). 3) Integracja funkcjonalna. Polega ona na zgodnoci zachowao jednostki z jej rol organizacyjn oraz rolami innych uczestnikw organizacji. Zadania zawodowe powierzone poszczeglnym pracownikom zgodnie z ich kwalifikacjami, zainteresowaniami i predyspozycjami sprawiaj, e konieczne staje si uzgodnienie dziaao i zrozumienie znaczenia wasnego wkadu w powodzenie caoci spoecznej. Integracja funkcjonalna uwiadamia pracownikom ich wzajemn wspzalenod w procesie pracy (wymiana wiadczeo i usug midzy jednostkami powstaa na bazie podziau pracy. Z jednej strony czonkowie grupy s od siebie uzalenieni a z drugiej jest samowystarczalnod samowystarczalnod brak zharmonizowania dziaao). 4) Integracja komunikatywna. Polega ona na uzgodnieniu znaczeo nadawanych informacjom w danym systemie spoecznym. Kada informacja jest spoecznie definiowana, jeli te definicje s uzgodnione w organizacji, to rwnie reakcje na te informacje s podobne. Ludzie rozumiej si nawzajem (relacja dotyczca stosunkw stosunkw i kontaktw midzy czonkami jakiej spoecznoci). 11. Czynniki dezintegracji normatywnej. 1. Podstawowym problemem dotyczcym braku zwartoci a co za tym idzie brakiem skutecznego funkcjonowania grupy jest brak informacji i cznoci (komunikacji) midzy czonkami grupy lub czonkami a instytucjami. Brak komunikacji izoluje czonkw danej grupy. Przez to nie poznaj oni norm i wartoci obowizujcych w danej grupie. Dzisiaj rodki przekazu likwiduj dystanse przestrzenne ale zjawisko izolacji spoecznej ukazuje si w miastach, gdzie tworz si rodowiska wielkomiejskie. Sytuacja taka jawi si rwnie w duych zakadach pracy gdzie informacje nie docieraj do pracownikw na niszych szczeblach. 2. Ruchliwod spoeczna. Sprzyja ona dezintegracji normatywnej. Aniel zbada, e jeli wystpowaa dua ruchliwod spoeczna w danym miecie wwczas wzrasta wskanik przestpczoci. Wynika to z niedostosowania si czonkw danej grupy do c grupnorm i wartoci uznawanych w niej lub w spoeczeostwie. Czonkowie nie angauj si w ycie grupowe poniewa wiedz, e nie pozostan w niej zbyt dugo i wwczas skonni SA do dewiacji. Awanse i degradacja sprzyjay zachowaniom patologicznym. 3. Heterogenicznod i zoonod grupy. Gdy midzy czonkami grupy wzrasta zrnicowanie oraz zoonod, wwczas wzrasta dezintegracja norm. grupy. Aniel zbada, ze gdy w danej zbiorowoci terytorialnej wzrasta poziom wydatkw na cele spoeczne, wwczas niszy by wskanik przestpczoci. W grupach niejednorodnych niejednorodnych i zoonych instytucje nie maj moliwoci wpynd na zachowania jednostek. W takich grupach tworz si subkultury. Wystpuje rnorodnod wiatopogldowa i kulturalna. W takiej sytuacji int. normatywna moe mied miejsce tylko wtedy gdy bd zachodzid kompromisy i konformizm. 4. Kolejnym czynnikiem dezintegracji norm. jest konflikt rl. Ludzie z danym statusem zachowuja si tak w stosunku do innych aby spenid ich oczekiwania bdcych w jakiej relacji do danego statusu. Grupa spo. Na og jest zoona i zrnicowana, kady czonek tej grupy ma rne oczekiwania przez co status spoeczny rodzi zestaw rl a nie jedna rol. Np. rodzina: kobieta w rodzinie peni role matki,

zony, synowej, crki, czsto uczennicy, pracownicy. Kada z tych osb ma inne oczekiwania wobec tej kobiety. Rola nie jest wic jakim schematem ale jest kreowana, tworzona przez interakcj z osobami, do ktrych kieruje si swoje dziaania. 12. Nard - rne sposoby definiowania.

To zjawisko cile zwizane ze sfer wiadomoci, tosamoci, wartoci. To przede wszystkim organizacja uczud". Ju Max Weber pisa, e pojcie narodu naley do sfery wartoci, a to oznacza, i w pewnych grupach moemy si spodziewad szczeglnej solidarnoci podczas ich zetknicia z innymi grupami. Tak zbiorowoci na poziomie makrospoecznym jest nard. Jest on przez jej czonkw postrzegany jako grupa wasna z wszystkimi tego konsekwencjami, znanymi psychologii i socjologii. Jeli prbuje si okrelad nard za pomoc obiektywnych cech danej zbiorowoci, kategoria narodu staje si mao, jeli w ogle, odrnialna od kategorii spoeczeostwa. Nic w tym dziwnego, albowiem nard jako zbiorowod w skali makrospoecznej ma wszystkie cechy spoeczeostwa, chocia spoeczeostwo nie ma wszystkich cech narodu. Nawet jeli zachodziaby (a jest to moliwe) pena zbienod midzy zbiorem jednostek tworzcych spoeczeostwo a zbiorem jednostek tworzcych nard, to okrelenie tego zbioru mianem spoeczeostwa kieruje uwag w zupenie inn stron i ku innym kwestiom ni okrelenie go narodem. Spoeczeostwo nie budzi emocji. Z narodem wi si niezwykle silne uczucia. Dla narodu ludzie oddaj wasne ycie i w imi narodu odbieraj je innym. Nard jest wartoci autoteliczn. Spoeczeostwo ma wartod instrumentaln jako forma organizacji ycia zbiorowego w obrbie jakiego terytorium. W myleniu potocznym wystpuje intuicyjne odrnianie narodu i spoeczeostwa. Przykadem moe byd wypowied jednego z naszych parlamentarzystw, ktry stwierdzi, e nard potrzebuje dobrze wyksztaconego spoeczeostwa". W realnej rzeczywistoci zakresy zbiorowoci okrelanej mianem spoeczeostwa i mianem narodu zazwyczaj krzyuj si. Spoeczeostwa si najczciej zoone z czonkw rnych narodw i grup etnicznych, a czonkowie jednego narodu wchodz w skad rnych spoeczeostw. Spoeczeostwo jest wielorako zrnicowan i czsto rozdzieran konfliktami caoci. Nie tylko konfliktami o podou ekonomicznym, ale rwnie narodowociowymi. Nard jest postrzegany jako jednolita cao, jako wsplnota, ktrej wszyscy czonkowie s bradmi bez wzgldu na to, pod jak szerokoci geograficzn yj i czym si zajmuj; take jako caod jednorodna etnicznie, chocia i w tym przypadku, podobnie jak w przypadku wszystkich innych obiektywnych cech narodu, istniej znamienne wyjtki. Wszak trudno odmwid miana narodu zrnicowanym etnicznie Amerykanom czy Szwajcarom. Niemniej pojcie narodu jest cile zwizane z pojciem etnicznoci i zbiorowoci etnicznej, okrelanej najczciej mianem grupy etnicznej, chocia nie spenia ona wszystkich kryteriw grupy w cisym, socjologicznym rozumieniu. 13. Ekonomiczne ujcie klas spoecznych wg Karola Marksa. Karol Marks rozumie pojcie klasy spoecznej dwojako, co czsto prowadzi do nieporozumieo i bdnej interpretacji. Z jednej strony Marks rozwaa klas spoeczn jako pojcie historyczne: w tym wypadku struktura klasowo-warstwowa u Marksa jest rozbudowana, nigdy nie jest dualistyczna. Uoglniajc mona powiedzied, e klasa spoeczna w sensie historycznym przez Marksa jest

rozumiana tak, jak obecnie rozumiemy grup spoeczn - posiada wszystkie jej definiensy (wyjanienie profesora Kopota (Instytut Socjologii UWr)). W spoeczeostwie kapitalistycznym klasy spoeczne w rozumieniu historycznym to odpowiedniki stanw mamy zatem struktur klasowo-warstwow skadajc si z wielkich wacicieli, wacicieli rodkw produkcji, drobnomieszczan, chopw i robotnikw. Warto wspomnied take, e Marks akcentuje, e grupa spoeczna moe mied rne cechy pooenia klasowego. Z drugiej strony Marks definiuje klas spoeczn jako pojcie socjologiczno-ekonomiczne. W tym ujciu mamy u Marksa struktur dualistyczn - dwie klasy antagonistyczne, ktrych konflikt jest motorem dziejw. W spoeczeostwie kapitalistycznym klasy te to waciciele rodkw produkcji - buruazja oraz robotnicy - proletariat. Zgodnie z najpopularniejsz definicj Lenina klasy w ujciu socjologiczno-ekonomicznym wyrniaj si: - miejscem w historycznie uksztatowanym sposobie produkcji; - okrelonym stosunkiem do rodkw produkcji (w kategoriach posiadaj/nieposiadaj); - rol i miejscem w spoecznej organizacji sposobu produkcji; - sposobem uczestnictwa w podziale dochodu. Klasa spoeczna w rozumieniu socjologiczno-ekonomicznym bya dla Marksa nie tylko kategori analityczn, lecz miaa lub moga mied (w rnych jego pismach inaczej problem jest ujmowany) znamiona wsplnoty. W tym wzgldzie Marks ujmowa je w dwch typach: klasa w sobie i klasa dla siebie. W ujciu marksowskim podzia spoeczeostwa ogranicza si do dwch klas rozumianych socjologiczno-ekonomicznie: proletariatu i buruazji, midzy ktrymi zachodzi immanentny konflikt, poniewa tylko buruazja jest klas posiadajc rodki produkcji, natomiast proletariat jest klas wyzyskiwan (zob. walka klas). Dziki postrzeganiu wzajemnym swojego pooenia przez proletariuszy rodzi si wiadomod klasowa, a wraz z ni antagonizm wobec buruazji. Marks uwaa, e poprzez uwiadomienie wasnego pooenia ekonomicznego czonkowie klas spoecznych podlegaj procesowi grupotwrczemu, poprzez co z klasy w sobie wytwarza si klasa dla siebie. Wedug niego proces ten w wyniku eksploatacji robotnikw w systemie kapitalistycznym miaby dotyczyd przede wszystkim proletariatu. Natomiast rozwj organizacji robotniczych, w tym zwizkw zawodowych oraz partii komunistycznych, mia doprowadzid do utworzenia spoeczeostw socjalistycznych, a w przyszoci komunistycznych, ktre byyby spoeczeostwami bezklasowymi. 14. Maxa Webera koncepcja klas, warstw i stanw. Klasa spoeczna w ujciu Maxa Webera Koncepcje klasy spoecznej pojawiay si w wielu wariantach w socjologii wraz ze zmianami zachodzcymi w skadzie spoecznym, ekonomicznym i kulturowym kolejnych form spoeczeostwa. O ile dla Marksa podzia na klasy by jedynym istotnym podziaem spoeczeostwa, z ktrego wynikaj dalsze podziay, o tyle Max Weber poza klasami, ktre rozumia jako odrbne kategorie ekonomiczne, (traktowane tylko jako kategorie analityczne, a nie wsplnotowe) wyodrbnia take stany i partie.

W jego ujciu podzia klasowy by bardziej skomplikowany, ni biegunowy podzia Marksa. Wymienia on trzystopniowy podzia klasowy: - klasy wasnoci - gdzie wyrnia uprzywilejowanych rentierw oraz przeciwstawnie wobec nich ustosunkowanych osb nieposiadajcych wasnoci czy dun ikw; - klasy zawodowo-dochodowe - gdzie z jednej strony istnieli przemysowcy, a wobec nich na przeciwnym biegunie znajdowali si pracownicy najemni; - klasy spoeczne - wyodrbniajce si na wielu paszczyznach kategorie spoeczne, zblione do stanw. W przypadku klas wacicieli i klas zawodowo dochodowych zakada istnienie klas porednich pomidzy nimi. Warstwy spoeczne w ujciu M. Webera Warstwy spoeczne okrela jako: Zbiory ludzi , ktrzy zajmuj pozycje cieszce si okrelonym poziomem prestiu- honoru. Zbiory ludzi charakteryzujcych si specyficznym stylem ycia, tj .sposobami, zakresem i form uczestnictwa w konsumpcji dbr materialnych i kulturalnych. Zbiory ludzi wyodrbniajce si od siebie okrelonymi dystansami spoecznymi czyli zakresami stycznoci, stosunkw, w jakie mog ze sob wchodzid, a jakie godz w presti danej warstwy. Warstwy spoeczne s tworami poczonymi pewn wizi wew. I poczuciem wsplnej przynalenoci, maja w luny sposb zarysowan zasad odrbnoci, ktra znajduj e wyraz w przybieraniu postaw wyszoci lub niszoci we wzajemnych oddziaywaniach midzy czonkami warstw. 15. Funkcjonalna teoria stratyfikacji (K. Davis, W.E. Moore). - Jej prekursorami byli K. Davis i W. Moore. Gosia ona, e nierwnod spoeczna jest zjawiskiem odwiecznym, nieusuwalnym a co wicej niezbdnym dla istnienia i funkcjonowania spoeczeostw ludzkich. Davis i Moor uwaali, e: 1. Rne zawody maj rn doniosod funkcjonaln, tzn., w rnym stopniu zaspokajaj wymogi funkcjonalne spoeczeostwa, inaczej mwic, jedne zawody s waniejsze od innych (lekarze s waniejsi od pielgniarek, burmistrzowie od mieciarzy itd.) 2. Rne zawody wymagaj wikszych lub mniejszych zdolnoci, talentw, wrodzonych predyspozycji a ponadto duszego lub krtszego ksztacenia lub treningu dajcego niezbdne umiejtnoci i kompetencje. Krtko mwic, rne zawody wymagaj rnych kwalifikacji i rnego nakadu pracy. 3. Ksztacenie i trening wymaga poniesienia kosztw i wyrzeczeo i aby skonid spoeczeostwo do podejmowania tego trudu naley je odpowiednio motywowad np. poprzez lepsze zarobki, wiksz pul wadzy czy wikszy presti.

KRYTYKA: Aby funkcjonalna teoria stratyfikacji moga si sprawdzid wszyscy musieliby mied zapewniony rwny start. Wtpliwa jest tutaj doniosod funkcjonalna rnych zawodw i brak racjonalnoci wyboru. 16. Pojcie klasy redniej. Klasa rednia w stratyfikacji spoeczeostwa klasa spoeczna znajdujca si pomidzy klas wysz i klas nisz. W XIX wieku do klasy redniej przynaleeli drobni przedsibiorcy oraz coraz czciej urzdnicy, czyli te kategorie spoeczne, ktre nie miay miejsca w dwubiegunowym podziale spoeczeostwa na proletariat i buruazj zaproponowanym przez Karola Marksa. W obecnym rozumieniu tego pojcia do klasy redniej wcza si przede wszystkim kategorie spoeczno-zawodowe, charakteryzujce si wzgldn samodzielnoci, osoby pracujce we wasnych firmach lub majcych prac umysow oraz pewnym poziomem dobrobytu, nie bdce jednake ani posiadaczami duych majtkw ani nie legitymujcych si arystokratycznym pochodzeniem (gwnie w Wielkiej Brytanii). Do klasy redniej nale przede wszystkim osoby o wyszym wyksztaceniu oraz o wyszych kompetencjach kulturowych ni klasa robotnicza (nisza). 17. Pojcie rodziny - definicja, realizowane funkcje. Rodzina jako grupa spoeczna. Zwizek intymnego, wzajemnego uczucia, wspdziaania i wzajemnej odpowiedzialnoci, w ktrym akcent pada na wzmacnianie wewntrznych relacji i interakcji. W tym ujciu rodzina peni funkcje osobowe: - maeosk lub partnersk - bycie on lub mem, partnerem lub partnerk, - rodzicielsk - bycie ojcem lub matk, - bratersk - bycie siostr lub bratem. Rodzina jako instytucja spoeczna Grupa okrelona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwae, tak by moga zapewnid odnawianie si sfery reprodukcji. Funkcje instytucjonalne rodziny: 1.) materialno-ekonomiczna (polega na zaspokajaniu przez rodzin materialnych potrzeb jej czonkw) 2.) opiekuoczo-zabezpieczajca (stanowi materialne i fizyczne zabezpieczenie czonkw rodziny, ktrzy w pewnych okresach ycia maj ograniczone moliwoci samorealizacji, pozbawieni s rodkw do ycia lub wymagaj pomocy)

3.) prokreacyjna (polega na zaspokajaniu rodzicielskich potrzeb emocjonalnych ojcostwa i macierzyostwa, pozwala na utrzymywanie biologicznej cigoci rodziny i spoeczeostwa) 4.) seksualna (zaspokajanie popdu seksualnego) 5.) legalizacyjno-kontrolna (sankcjonowanie postpowania czonka rodziny przez rodzin, nadzorowanie jego postpowania) 6.) socjalizacyjno-wychowawcza (wprowadzanie dziecka w wiat kultury danego spoeczeostwa) 7.) klasowa (okrelenie pozycji czonkw rodziny w strukturze spoeczeostwa) 8.) kulturalna (zapoznawanie modego pokolenia z dziejami kultury i jej trwaymi pomnikami, zachcanie do aktywnego korzystania z wartoci kulturalnych) 9.) rekreacyjno-towarzyska (umoliwia odzyskanie w domu rodzinnym wewntrznej rwnowagi emocjonalnej). 10.) emocjonalno-ekspresyjna (zaspokaja emocjonalne potrzeby czonkw rodziny, sprzyja wyraaniu osobowoci, daje moliwod uzyskania kontaktu psychicznego). 18. Pojcie zmiany spoecznej. Zmiana spoeczna to termin odnoszcy si do szeroko rozumianej przemiany instytucji, norm, kultury, czy te struktury spoecznej. Jest to rnica pomidzy stanem systemu spoecznego w pewnej chwili a jego stanem po upywie okrelonego czasu. Zachodzi ona wtedy, gdy w pewnym systemie, organizacji lub grupie spoecznej powstaj nowe elementy lub zanikaj elementy dotychczas wystpujce. Zmiana spoeczna prowadzca do wzbogacenia i zrnicowania elementw skadowych systemu nazywana jest rozwojem spoecznym. Podzia paradygmatw w naukach spoecznych w popularnej typologii Garetha Morgana i Gibsona Burrella z 1979 (Sociological paradigms and organizational analysis) opiera si z jednej strony na dychotomii podejd, w ktrych rzeczywistod spoeczna ma charakter obiektywny lub subiektywny, a z drugiej strony na dychotomii przekonao, e wiat spoeczny ulega cigej przemianie lub jest stale taki sam. Podobnego podziau dokona ju w pierwszej poowie XIX wieku twrca terminu "socjologia" - August Comte. Wyrni on dwa gwne spojrzenia na rzeczywistod spoeczn: statyk i dynamik. To wanie dynamika spoeczna miaa byd dziedzin opisujc zmiany dokonujce si w spoeczeostwie.