LOGISTIKI CENTRI

Seminarski rad iz predmeta Logistiki centri

Student:
Saa Kneevi

Profesor:
vanr.prof. dr Marko Vasiljevi dipl.ing.saobr.

Saobraajni fakultet, Doboj

159/11

Mart, 2014.
Asistent:
mr eljko Stevi dipl.ing.saobr.

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

Sadraj:
1. UVOD..............................................................................................................................5
2. LOGISTIKI CENTRI....................................................................................................6
2.1. Transformacija robnih tokova...................................................................................8
2.2. Vrste logistikih centara...........................................................................................9
3. VRSTE USLUGA U OKVIRU LOGISTIKIH CENTARA.......................................10
4. KARAKTERISTIKE LOGISTIKIH CENTARA.......................................................11
Iako ne postoje standardne karakteristike logistikih centara, njihovom analizom
uoavaju se neka obiljeja koja su neophodna za njihovo uspjeno funkcionisanje:........11
Multimodalnost (povezanost sa razliitim vidovima transporta),......................................11
Otvorenost (slobodan pristup za sve javne i private kompanije da se lociraju i/ilikoriste
objekte centra. Osnovni koncept logistikog centra je win-win situacija(svi dobijaju),
gdje razliiti operatori i uesnici mogu dopunjavati jedni druge,ak i u situaciji punog
nadmetanja na tritu),.......................................................................................................11
Multifunkcionalnost (sve transportne i logistike funkcije reprezentuju se kroz
prevoznike, peditere, agente, brokere, carinske brokere, uprave (luke, carinskeitd.),.. .11
Rukovanje teretom (irok spektar objekata i opreme za manipulisanje teretom,npr.
Distributivni, kontejnerski terminali, skladita sa temperaturnim reimom isl.), .............11
Elektronska razmjena informacija IT (pristupi telematskim sistemimavezanim za
transport, administraciju, upravu i lanac snabjevanja),......................................................11
Intersekcionalnost, meupovezanost (bliska saradnja i integrisanje razliitih poslovnih
sektora u cilju realizacije transportnih i logistikih aktivnosti),........................................11
Uteda trokova (nema dupliranja sistema, to se odraava na utede uskladinim i
pretovarnim sistemima, IT sistemu, uslunim i prateimdjelatnostima i znanju.
Lociranjem veeg broja kompanija u logistikom centrudolazi do veih uteda trokova i
vee ponude usluga),..........................................................................................................11
Dodatne usluge (stanice za snadbjevanje gorivom, vodom i sl., sistemi za njegu
iodravanje, pakovanje, carinska kontrola, istraivake aktivnosti itd.) Zajednike
osobine za skoro sve logistike centre su: prihvat i otprema robnih itransportnih tokova,
pretovar transportnih sredstava, skladitenje i uvanje robe, formiranjetovarnih jedinica,
formiranje jedinica otpreme, izrada pratee dokumenatacije, niz prateihusluga za
transportna sredstva, robu i personal. [3]...........................................................................11
5. MAKROLOKACIJA I MIKROLOKACIJA ROBNOG TERMINALA......................12
Istraivanje broja i rasporeda robno-transportnih centara na nacionalnom nivou je
makrolokacijski problem koji je u poslednje dve decenije bio predmet istraivanja u
mnogim evropskim zemljama. Dvofazni pristup istraivanju podrazumeva odreivanje
makrolokacije, najee uz primenu odreenih modela i metodologija, nakon ega se
kao reenje lokacije pojavljuje mesto, tj. grad ..............................................................13
Mikrolokacija definie poloaj i povrinu terminala (centra) do detalja koji su odreeni
katastarskim i drugim planovima infrastrukture i objekata. Mikrolokacijski problem je
zadatak izbora mesta robnog terminala u lukom kompleksu, industrijskoj zoni itd.
Dvofazni pristup odreivanju lokacije na makro i mikro nivou na kraju daje jedno,
zajedniko reenje, ali postupci i kriterijumi za izbor lokacije najee se razlikuju.[2]
........................................................................................................................................13
3

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

5.1. Faktori izbora lokacije terminala............................................................................14

5.1.1. Karakteristike zahtjeva logistikih tokova.......................................................14
5.1.2. Karakteristike logistikih centara....................................................................14
5.1.3. Karakteristike lokacije i okruenja..................................................................14
...........................................................................................................................................15
Slika 4. Faktori koji utiu na lokaciju logistikog centra .................................................15
Struktura i karakteristike tokova prvenstveno definiu koncepciju terminala, a samim
timznaajno utiu i na izbor lokacije. U zavisnosti od dominantne zastupljenosti
tokovamakrodistribucije i mikrodistribucije koji se prelamaju preko terminala zavisi i
nivo lokacijskog planiranja. Svaki terminal u konanoj varijanti rjeenja predstavlja
mikrolokacijski problem.Kod terminala koji se nadovezuju na tokove makrodistribucije i
lokacijski problemi imajumakrokomponentu, odnosno mikro makro lokacijski problemi.
[3].......................................................................................................................................15
5.2. Gravitaciona zona terminala ..................................................................................16
Gravitaciona zona robnog terminala je prostor sa koga se pokreu robnotransportnitokovi koji u jednoj fazi svog kretanja prolaze kroz terminal. Gravitaciona
zona je odreena brojem, strukturom i lokacijom korisnika logistikih i prateih usluga
koje tritu nudi robniterminal - logistiki centar. Jedan terminal moe imati razliite
zone privlaenja za razliiterobno-transportne tokove, tehnologije transportnih lanaca i
razliite vrste usluga. Na definisanje gravitacionih zona robnog terminala utiu faktori
koji od zone prave promjenljivu veliinu tokomvremena eksploatacije terminala. Ovde
emo izdvojiti neke od najvanijih faktora:.......................................................................16
Struktura sistema i usluga u robnom terminalu,...........................................................16
Korisnici usluga terminala,............................................................................................16
Robno-transportni tokovi,.............................................................................................16
Geopolitiki poloaj regiona u kome se nalazi terminal,...............................................16
Transportni koridori,......................................................................................................16
Saobraajno-transportna povezanost,............................................................................16
Status terminala, gustina logistike mree.....................................................................16
. Kada se govori o gravitacionim zonama, pojavljuju se pojmovi koji na neki nain
pribliavajuodreena obiljeja zona privlaenja. Tako se mogu sresti sljedei pojmovi:. 16
ua i ira gravitaciona zona terminala;...............................................................................16
zona jake, slabe i podijeljene preferencije tokova;............................................................16
potencijalna, planirana, oekivana i stvarna trita robnih tokova koji gravitiraju
kalogistikom centru;.........................................................................................................16
stalna i promjenljiva trita - zone privlaenja tokova; male, srednje i velike zone
gravitacije terminala, logistikog centra.Svi ovi pojmovi se bave prostornim aspektom i
stepenom, dinamikom privlaenja korisnika irobno-transportnih tokova. [3]...................16
6. ZAKLJUAK................................................................................................................17
7. LITERATURA .............................................................................................................18

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

1. UVOD
Cilj ovoga rada je upoznati se sa terminima koji se veu za logistike centre,
definisati logistike centre kao i navesti njihove usluge, vrste i karakteristike. Logistika
kao relativno nova nauna disciplina svojom metodologijom optimizacije i organizacije
racionalnog kretanja materijalnih (tereta) i prateih tokova (informacionih, finansijskih i
uslunih) omoguuje poveanje efikasnosti tih tokova, smanjene trokova, vee
zadovoljenje korisnika i stvaranje dodatne vrijednosti kao osnove konkurentske
prednosti. U ovom seminarskom radu upoznati emo se sa logistikim centrima, kao
centralnim elementima logistikih mrea, odnosno logistikim centrima kao strateki
znaajnim faktorima poveanja kvaliteta usluga. Izmjene u strukturi proizvodnje i
opsluenja krajnjih potroaa uslovljavaju primjenu moderne logistike, odnosno
optimalnu tehnologiju protoka materijala. Karakteristino je da se u podruju opsluenja
robom udio kratkoronih nabavki stalno poveava kao posljedica trendova opadanja
stvaranja velikih zaliha robe, zbog velikih trokova vezivanja kapitala kod skladitenja
robe. U uslovima stagnacije ukupnih koliina, broj poiljaka se poveava. Pod utjecajem
minimalizacije obima vezanog kapitala podruje logistike predstavlja jedno od
najznaajnijih podruja za racionalizaciju poslovanja firmi i to ne samo u industriji nego i
u trgovini. Na znaaj logistike naroito ukazuje injenica da udio u trokovima proizvoda
koji su vezani za logistiku, u zavisnosti od grupe proizvoda, iznosi 20 do 40%, kao i da
trokovi logistike stalno rastu.

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

2. LOGISTIKI CENTRI
Robni terminali i robno-transportni centri logistiki centri predstavljaju jednu od
najbitnijih komponenti logistikih mrea. Realizacija robnih tokova u urbanim,
regionalnim, nacionalnim i internacionalnim prostorima nezamisliva je bez nekog oblika
robnog terminala, odnosno logistikog centra. Postoje razliiti tipovi logistikih mrea sa
razliitim brojem i strukturom logistikih centara. Logistiki centri se razlikuju po makro
i mikro lokacijskom poloaju, strukturi funkcija i podsistema, stepenu razvijenosti,
organizaciji i tehnologiji, ali je svima zajedniko da objedinjuju razliite podsisteme i
pruaju kompleksne logistike usluge. Veliki broj pojmova opisuje mjesta na kojima
dolazi do najznaajnijih transformacija robnihtokova. U naoj i svjetskoj literaturi i praksi
sreu se razliiti nazivi za logistike centre:

Robni terminal,
Teretni terminal,

Robno-distributivni centar,

Distributivni centar,

Robno-transportni centar,

Logistiki centar,

Logistiki park,

Logistika platforma,

Logistika zona,

Teretno selo,

City logistiki terminal,

Intermodalni terminal,

Kontejnerski terminal itd. [3]

U robnim terminalima ija je osnovna funkcija povezivanje tokova makro i mikro

distribucije, logistika funkcija podsustava (transporta, skladitenja, pakiranja, itd.) lei u

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

transformaciji tokova. Sve vrste transformacija robnih tokova mogu se odvijati u

terminalima, ali se posebno mora naglasiti funkcija transformacije i povezivanja
transportnih tokova. [1]

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

2.1. Transformacija robnih tokova

Robni tokovi su sastavni deo svih privrednih sistema. Svaka kompanija, svaki
pojedinac u cilju obavljanja svoje delatnosti, odnosno zadovoljenja zahteva i potreba,
generie pokretanje robnih tokova. Robni tok ima poetak i kraj, izvor i ponor, koji mogu
biti na rastojanju od nekoliko metara, nekoliko stotina metara, do nekoliko hiljada
kilometara. Na putu od take A do take B robni tokovi prolaze kroz razliite sisteme i
bivaju podvrgnuti razliitim procesima koji menjaju njihova osnovna obeleja, svojstva.
Transformaciju robnih tokova mogue je opisati (slika 1.):
a.
prostorom na kome se transformacija odvija,
b.
vrstom transformacije,
c.
podrujem transformacije i
d.
mestom transformacije. [3]

Slika 1. Transformacija robnih tokova

Izvor: Zeevi S., Robni terminali i robno-transportni centri, Beograd 2006.

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

2.2. Vrste logistikih centara

Logistiki centri se formiraju sa ciljem da se prui kompletna logistika usluga,
uvedusavremene logistike tehnologije, poveanje ekonominosti i efikasnosti transporta,
koncentacijarobnog rada i logistikih aktivnosti, smanjenje vezanog kapitala, kreiranje
uslova za efikasanrazvoj itd
Logistiki centri prema svojoj funkciji mogu biti:
Tranzitni,
Sabirni,
Distributivni i
Sabirno-distributivni.

Slika 2. Vrste logistikih centara

Izvor: Robno-transportni centri i city logistika
, pdf, Beograd 2005. (www.scribd.com)

Logistiki centar je pojam koji je najprisutniji i koristi se za sve centre, odnosno

terminale koji kao osnovnu djelatnost imaju skup logistikih aktivnosti.
Na konkretnim primjerima moemo vidjeti primjenu pojma ,,logistiki centar.
Kada industrijske i trgovakekompanije za svoje proizvode ili za svoje potrebe grade
distributivni centar, one tomdistributivnom centru daju naziv logistiki centar.
Po istom principu trgovake kompanije zarobu iroke potronje za snadbjevanje
lanca prodajnih objekata koriste logistike centre. Veliina lokacije na kojoj se razvijaju
logistiki centri uglavnom se kree od 100 do 150ha (hektara). Veliina varira od 4 do
500 ha. pediterske kompanije za potrebe svojih klijenata na povoljnim lokacijama,
najeeurbanih cjelina, grade robno distributivne centre i u novije vrijeme im daju
naziv logistiki centar. [4]

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

3. VRSTE USLUGA U OKVIRU LOGISTIKIH CENTARA

U okviru LC mogu se efikasno i racionalno organizovati razne usluge iz sistema
logistike, koje mogu da doprinesu uspenijem poslovanju organizatorima LC i privredi.
Zavisno od potreba preduzea, gradova, optina itavih regiona, mogue je, naime,
putem LC, pored ostalih, organizovati logistike usluge ili grupe usluga, kao to su:
transport s odvozom ili dovozom ili bez njih;
skladitenje,
pakovanje, priprema tovamih transportnih jedinica;
utovar, istovar, pretovar;
pedicija;
dorada, prerada i obrada i sl.
Transport, odnosno proizvodnja transportnih usluga, osnovna je delatnost
eleznice, i to prevoz sirovina, poluproizvoda i gotovih proizvoda od jednog do drugog
mesta. To mogu biti usluge:
od stanice do stanice;
od industrijskog koloseka (u otpravljanju) do industrijskog koloseka (u prispeu);
od otpravne stanice (u otpravljanju) do industrijskog koloseka kori-snika usluga u
uputnoj stanici;
od industrijskog koloseka poiljaoca do uputne eleznike stanice itd
Sve navedene usluge, osim usluga prevoza poiljaka od industrijskog do industrijskog
koloseka, nisu za veinu korisnika odgovarajue jer nisu kompletne odnosno ne
omoguavaju prevoz od magacina poiIjaoca do magacina primaoca. Takav asortiman
eleznikih usluga sputava tranju, vei obim prevoza i znaajniju ulogu na tritu
transportnih usluga. i Istovremeno, prouzrokuje visoke transportne trokove, manju
rentabilnost i slabiju konkurentnost preduzea. [3]

10

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

4. KARAKTERISTIKE LOGISTIKIH CENTARA

Iako ne postoje standardne karakteristike logistikih centara, njihovom analizom
uoavaju se neka obiljeja koja su neophodna za njihovo uspjeno funkcionisanje:
Multimodalnost (povezanost sa razliitim vidovima transporta),
Otvorenost (slobodan pristup za sve javne i private kompanije da se lociraju
i/ilikoriste objekte centra. Osnovni koncept logistikog centra je win-win
situacija(svi dobijaju), gdje razliiti operatori i uesnici mogu dopunjavati jedni
druge,ak i u situaciji punog nadmetanja na tritu),
Multifunkcionalnost (sve transportne i logistike funkcije reprezentuju se kroz
prevoznike, peditere, agente, brokere, carinske brokere, uprave (luke,
carinskeitd.),
Rukovanje teretom (irok spektar objekata i opreme za manipulisanje
teretom,npr. Distributivni, kontejnerski terminali, skladita sa temperaturnim
reimom isl.),
Elektronska
razmjena
informacija

IT (pristupi
telematskim
sistemimavezanim za transport, administraciju, upravu i lanac snabjevanja),
Intersekcionalnost, meupovezanost (bliska saradnja i integrisanje razliitih
poslovnih sektora u cilju realizacije transportnih i logistikih aktivnosti),
Uteda trokova (nema dupliranja sistema, to se odraava na utede uskladinim
i pretovarnim sistemima, IT sistemu, uslunim i prateimdjelatnostima i znanju.
Lociranjem veeg broja kompanija u logistikom centrudolazi do veih uteda
trokova i vee ponude usluga),
Dodatne usluge (stanice za snadbjevanje gorivom, vodom i sl., sistemi za njegu
iodravanje, pakovanje, carinska kontrola, istraivake aktivnosti itd.) Zajednike
osobine za skoro sve logistike centre su: prihvat i otprema robnih itransportnih
tokova, pretovar transportnih sredstava, skladitenje i uvanje robe,
formiranjetovarnih jedinica, formiranje jedinica otpreme, izrada pratee
dokumenatacije, niz prateihusluga za transportna sredstva, robu i personal. [3]

11

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

5. MAKROLOKACIJA I MIKROLOKACIJA ROBNOG

TERMINALA

Izbor lokacije robnog terminala, odnosno robno-transportnog ili logistikog centra

predstavlja postupak izbora jednog od vie moguih reenja.
Problem lokacije terminala moe se posmatrati na makro i mikro nivou.
Makrolokacijski nivo po-smatranja analizira potencijalna mesta za razvoj terminala na
nivou drave, regiona, kontinenta, dok se mikrolokacijski nivo odnosi na prostor
aglomeracije, grada, industrijskog kompleksa itd. (slika 3).

Slika 3 Viefazni sistem istraivanja lokacije robnog terminala

Izvor: Marko Vasiljevi, Logistiki centri predavanja, Saobraajni fakultet, Doboj

12

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

Istraivanje broja i rasporeda robno-transportnih centara na nacionalnom nivou je

makrolokacijski problem koji je u poslednje dve decenije bio predmet istraivanja u
mnogim evropskim zemljama. Dvofazni pristup istraivanju podrazumeva odreivanje
makrolokacije, najee uz primenu odreenih modela i metodologija, nakon ega se kao
reenje lokacije pojavljuje mesto, tj. grad .
Mikrolokacija definie poloaj i povrinu terminala (centra) do detalja koji su
odreeni katastarskim i drugim planovima infrastrukture i objekata. Mikrolokacijski
problem je zadatak izbora mesta robnog terminala u lukom kompleksu, industrijskoj
zoni itd. Dvofazni pristup odreivanju lokacije na makro i mikro nivou na kraju daje
jedno, zajedniko reenje, ali postupci i kriterijumi za izbor lokacije najee se razlikuju.
[2]

13

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

5.1. Faktori izbora lokacije terminala

Na izbor lokacije robnog terminala, odnosno logistikog centra utie vie razliitih
faktorakoji se u osnovi mogu posmatrati i svrstati u tri grupe (slika 4)
karakteristike zahtjeva logistikih tokova;
karakteristike logistikog centra;
karakteristike lokacije i okruenja.

5.1.1. Karakteristike zahtjeva logistikih tokova

Karakteristike zahtjeva logistikih tokova prvenstveno treba posmatrati kroz
strukturu ikarakteristike korisnika i tokova koje oni generiu, zatim kroz zahtjeve
pojedinih tehnologijatransportnih lanaca koji se usmjeravaju na terminale, kao i
primjenjene logistike strategije.Struktura korisnika terminala je odreena brojem
korisnika, njihovom osnovnom djelatnou(industrija, trgovina, ugostiteljstvo itd.),
lokacijom osnovnih pokretaa robnih tokova,raspoloivom strukturom i tehnologijom
logistikih sistema transporta, skladitenja, pretovara itd.Korisnici mogu imati status
stalnih i povremenih klijenata terminala sa strukturom ostvarenog ili procjenjenog
prometa preko terminala (t/god, t/dan, vozila/dan itd.).

5.1.2. Karakteristike logistikih centara

Pored kvantitativnih karakteristika zahtjeva korisnika, veoma vana karakteristika
je injihova saobraajna povezanost u smislu dostupnih vidova transporta. Korisnici sa
velikim prometom i dobrim saobraajnim vezama mogu imati dominantan uticaj na
privlaenje lokacijeterminala njihovim izvorima logistikih tokova.

5.1.3. Karakteristike lokacije i okruenja

Lokacija terminala zavisi od broja korisnika i sigurno e rezultati biti razliiti
usituacijama kada terminal koristi iskljuivo jedan korisnik ili ako je terminal otvorenog
karakteraza vie korisnika. [3]

14

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

Slika 4. Faktori koji utiu na lokaciju logistikog centra

Izvor: Zeevi S., Robni terminali i robno-transportni centri, Beograd 2006.

Struktura i karakteristike tokova prvenstveno definiu koncepciju terminala, a

samim timznaajno utiu i na izbor lokacije. U zavisnosti od dominantne zastupljenosti
tokovamakrodistribucije i mikrodistribucije koji se prelamaju preko terminala zavisi i
nivo lokacijskog planiranja. Svaki terminal u konanoj varijanti rjeenja predstavlja
mikrolokacijski problem.Kod terminala koji se nadovezuju na tokove makrodistribucije i
lokacijski problemi imajumakrokomponentu, odnosno mikro makro lokacijski problemi.
[3]

15

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

5.2. Gravitaciona zona terminala

Gravitaciona zona robnog terminala je prostor sa koga se pokreu robnotransportnitokovi koji u jednoj fazi svog kretanja prolaze kroz terminal. Gravitaciona
zona je odreena brojem, strukturom i lokacijom korisnika logistikih i prateih usluga
koje tritu nudi robniterminal - logistiki centar. Jedan terminal moe imati razliite
zone privlaenja za razliiterobno-transportne tokove, tehnologije transportnih lanaca i
razliite vrste usluga. Na definisanje gravitacionih zona robnog terminala utiu faktori
koji od zone prave promjenljivu veliinu tokomvremena eksploatacije terminala. Ovde
emo izdvojiti neke od najvanijih faktora:
Struktura sistema i usluga u robnom terminalu,
Korisnici usluga terminala,
Robno-transportni tokovi,
Geopolitiki poloaj regiona u kome se nalazi terminal,
Transportni koridori,
Saobraajno-transportna povezanost,
Status terminala, gustina logistike mree
.

Kada se govori o gravitacionim zonama, pojavljuju se pojmovi koji na neki nain

pribliavajuodreena obiljeja zona privlaenja. Tako se mogu sresti sljedei
pojmovi:
ua i ira gravitaciona zona terminala;
zona jake, slabe i podijeljene preferencije tokova;

potencijalna, planirana, oekivana i stvarna trita robnih tokova koji gravitiraju

kalogistikom centru;

stalna i promjenljiva trita - zone privlaenja tokova; male, srednje i velike zone
gravitacije terminala, logistikog centra.Svi ovi pojmovi se bave prostornim
aspektom i stepenom, dinamikom privlaenja korisnika irobno-transportnih
tokova. [3]

16

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

6. ZAKLJUAK
Ovim radom smo se upoznali sa osnovnim pojmovima vezanim za logistike
centre, vrstama logistikih centara, uslugama koje logistiki centri nude, njihovim
karakteristikama kao i nainima pozicioniranja logistikog centra. Logistika je relativno
mlada nauka ali se svakim danom sve vie razvija i shvata znaaj logistike u industriji,
trgovini, saobraaju, itd. Logistiki centri predstavljaju osnovu logistike kao centralni
elementi logistikih mrea. Znaaj logistike i logistikih centara je u tome to su se
preduzea uvjerila da se primjenom logistikih naela i metoda mogu uveliko smanjiti
trokovi, a to u konanici za njih znai poveanje profita. Moe se zakljuiti da je
ulaganje u logistiku i u izgradnju logistikih centara isplativa investicija, i da moe
znaajno uticati na smanjivanje trokova i poveanje profita.

17

Saobraajni fakultet, Doboj

Mart, 2014.

7. LITERATURA
[1] Mlinari J. T., Robno transportni centri, Fakultet prometnih znanosti, Zagreb, 2013
[2] Vasiljevi M., Logistiki centri predavanja, Saobraajni fakultet, Doboj, 2014
[3] Zeevi S., Robni terminali i robno-transportni centri, Beograd 2006
[4] Robno-transportni centri i city logistika, pdf, Beograd 2005. (www.scribd.com)

18