Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
SŁOWO POJĘCIE
Pojęcie jest znaczeniem, nie można mówić o znaczeniu pojęcia, bowiem to jest to samo.
Słowa uporządkowane w większe całości to zdania.
Zdanie (w sensie logicznym) to zdanie oznajmujące, i tylko takie zdanie zawierające
prawdę lub fałsz. Nie wartościuje.
„żona Zygmunta Starego” i „matka Zygmunta Augusta” = ten sam zakres, jedyny element
królowa Bona
Określając znaczenie jako konotację czyli zespół cech właściwych desygnatom, nazwy
umieszcza się w tej samej co desygnaty dziedzinie czyli w sferze zjawisk/rzeczy
realnych/fizycznych poza sfera psychiczną i poza językiem (!!!)
Pojęcie przedmiotu idealnego wyjaśnia się poprzed uzasadnienie tezy o istnieniu takich
przedmiotów. Wg klasycznej teorii prawdy prawdziwość polega na zgodności z
rzeczywistością.
„ten nauczył się znaczenia słowa cegła, kto reaguje na to słowo, np. podając cegłę na
żądanie” L. Wittgenstein
2 rodzaje naturalizmu:
a) metodologiczny – wyraża się postulatem, aby wszystkie stany czy zjawiska także
psychiczne i kulturowe wyjaśniać w ramach przyrody.
b) Przedmiotowy – wersja radykalna prawa nauk humanistycznych są wyprowadzane z
praw przyrodniczych.
NATURA CZŁOWIEKA (w ujęciu starożytności) to nie jest to samo co naturalizm.
Przyczyna powstawania jest w samej naturze, nie ma DEMIURGA.
Paradygmaty
Wilhelm Dilthey (1833 - 1911) główny przedstawiciel niemieckiej filozofii życia, dążył
przede wszystkim do stworzenia podstaw rozumiejących nauk humanistycznych, które wg
niego tym różnią się od nauk przyrodniczych, że humanista musi przenieść się do swego
przedmiotu, mianowicie ludzkich wyrazów życia, by móc je ponownie przeżyć;
odczytywanie tekstu, rozumienie są ważne dla Dilthey’a; w tym okresie istnieje
przyrodoznawczy obraz rzeczywistości , ale zaczyna się już wizja antynaturalizmu czyli
zaprzeczenie miedzy przyrodoznawstwem a kulturą, i tak:
- Dilthey zajmował się teorią kultury, nauki o duchu, metodologią;
- istnieje odrębność przyrodoznawstwa i nauk o duchu;
- przedmiotem badań o duchu jest rzeczywistość dziejowo – społeczna i świat wartości;
metodą podstawową jest rozumienie, którego istotą jest formułowanie sądów
wartościujących i normatywnych, niespotykanych w naukach przyrodniczych; postulował
by podstawą humanistyki była psychologia opisowa , której głównym przedmiotem
miałoby być badanie struktur konstytuujących poszczególne typy psychiki ludzkiej;
- chodzi tu o sferę ducha a nie przyrodoznawstwa (problem intencjonalności);
- głosząc hipnotyzm łączy każde stanowisko ideologiczno – filozoficzne z określonym
miejscem i czasem, postuluje aby humanistyka unikała schematów, trzymała się życia aby
to życie uchwycić w jego dynamicznej całości stąd o filozofii Dilthey’a, mówi się, że
jest to filozofia życia;
- określając przedmiot humanistyki mówi, że jest to dziedzina: znaczeń, rozumienia i
ekspresji; humanistyka nadaje światu sens obiektywny czyli taki, że jest on zrozumiały dla
zbiorowości; sens sensowność wskazuje, że jest świat obiektywny, do którego
możemy docierać, jest przez każdego uczestnika zrozumiały, jesteśmy w stanie
porozumiewać się bo te same słowa mają takie samo znaczenie;
- ludzkość to aktywny podmiot nadający sens otaczającej rzeczywistości i tworzący nowe
środowisko; tak rozumiana ludzkość staje się przedmiotem odmiennym od
przyrodoznawstwa;
- nauki o duchu były naukami o ludzkich wytworach, które można zrozumieć, dla
Dilthey’a było ważne to, że w tych naukach sensy nadawane światu można odkryć jedynie
interpretując zjawiska jako ekspresję ludzkich przeżyć obejmowanych mianem ducha
czyli takich które występują w całej zbiorowości, epoce czy dziedzinie kultury. Naukom o
duchu przypisał Dilthey postępowanie badawcze polegające na traktowaniu
poszczególnego zjawiska jako elementów całości w ramach w której ono występuje;
rozumienie polega na usytuowaniu tego co jednostkowe w obrębie całości, na ujawnianiu
jego powiązań z innymi składnikami całości i ukazaniu jego możliwie wielu funkcji. W
rozumieniu dominując badania funkcjonalne a nie genetyczne, ową całość do której
odwołuje rozumienie Dilthey, pojmował jako całość psychiczną , całokształt przeżyć
twórcy. Rozumieniu przypisał wartość poznawczą, nie było w nim miejsca na
konstytuowanie (konstruowanie) koncepcji, opierało się bowiem na tym, co jest nam
dane; różnicę pomiędzy wyjaśnianiem a rozumieniem widział w tym, że wyjaśnianie to
proces intelektualny a w rozumieniu zaangażowane są wszelkie czynności psychiczne,
intelektualne, emocje, przeżycia woli.
- wyjaśnianie jest w przyrodoznawstwie, rozumienie w naukach humanistycznych;
- trzeba posłużyć się byciem w danym miejscu gdzie był autor, trzeba uruchomić wszelkie
duchowe siły aby zinterpretować daną rzecz humanistycznie;
- w naukach o duchu wyjaśnianie zmierzało do ogólniejszych teorii objaśniających fakty,
sytuacja ta jest bardziej skomplikowana bo są to niepodważalne zjawiska, używa się tam
wartościowania;
a) stwierdzenia faktów;
b) teorematy (twierdzenia pochodne, występujące w obrębie systemu
dedukcyjnego)
c) oceny
Opis faktu zawiera jego ocenę – podmiot określając swój stosunek do rzeczywistości
jednocześnie konstatuje jej właściwości i związków wszelakich nie pojmował jako
logicznego wynikania ocen ze stwierdzeń faktów, jako istota aktywnie oddziałująca na
świat, nadająca sens swemu otoczeniu człowiek dokonuje takiego opisu rzeczywistości,
który jest zarazem jej oceną. Postępowanie naukowe nie polega na odróżnianiu opisu od
oceny lecz na pokazaniu powiązań między nimi w historycznie określonej strukturze.
Interpretacja jest jedynie możliwa w rozumieniu.
Rozumienie nie jest poznaniem alogicznym, ponieważ wykorzystuje logikę do
całościowej interpretacji kultury. Rozumienie jest procesem w którym na podstawie
znaków dostarczanych z zewnątrz przez zmysły, poznajemy sferę wewnętrzną;
rozumienie wymaga zaangażowania całej osobowości aby mógł dotrzeć do osobowości
twórcy, opiera się na analizie źródeł do których zalicza się zarówno dokumenty i jak i
dokumenty osobiste (listy, dzieła sztuki); największe znaczenie przypisuje dokumentom
pisanym zwłaszcza literaturze; posługuje się również środkami wypracowanymi przez
logikę: indukcji, porównania, analizy;
Edmund Husserl
Kant uruchomił podmiot poznania jako podstawowy punkt odniesienia „cała armia
gwiazd obraca się dokoła widza, spróbować, czy nie uda się lepiej (wyjaśnić ruch ciał
niebieskich) jeżeli każe się obracać widzowi, natomiast gwiazdy zostawi się w spokoju”.
POZNANIE
CHAOS KOSMOS
(nieuporządkowane) (uporządkowane)
Kantowskie „rzeczy same w sobie” granice poznania wg Kanta, pojęcie graniczne, „dotąd,
nie dalej”;
Przekroczenie granicy między podmiotem a przedmiotem nazywamy: badaniem
transcendentalnym. Klasyczna metafizyka używa transcendentności (krytyka widmowa) czyli
zajmuje się tym co zmysłowe, a co poza zmysłowe (metafizyka widmowa). Podmiot jest
wyposażony w aprioryczne kategorie zmysłowe i rozumowe porządkujące treści
doświadczeń; Dzięki za wszystko temu jest możliwe POZNANIE SYNTETYCZNE A
PRIORI. To poznanie ma charakter empiryczny i jest konieczne zarazem. Podmiot
wprowadza porządek racjonalny do doświadczenia.
TRANSCENDENTALNYM NAZYWAMY WSZELKIE POZNANIE, KTÓRE ZAJMUJE
SIĘ W OGÓLE NA TYLE NIE PRZEDMIOTAMI, ILE NASZYM SPOSOBEM
POZNAWANIA PRZEDMIOTÓW, O ILE TEN JEST A PRIORI MOŻLIWY.
Refleksja transcendentalna:
Immanuel Kant:
„Dwie rzeczy napełniają umysł coraz to nowym podziwem i wzmagającą czcią, i częściej i
trwalej się nad nimi zastanawiamy: niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie”.
„Sam rozum praktyczny uprawnia by móc stanowić prawo”.
„Rozum praktyczny musi być czysty” tzn. nie może być determinowany przez „człowieka
fenomenalnego”, musi być wolnej woli.
„Postępuj tak, aby maksyma Twojej woli zawsze zarazem mogła obowiązywać jako zasada
powszechnego prawodawstwa”.
IMPERATYW PRAKTYCZNY jest pewnego rodzaju zasadą, która dobiera i stosuje różne
środki do określonego celu (poddaje się pewnym warunkom = determinantom), np.
SĄD ANALITYCZNY „trójkąt ma 3 boki”, wynik z analizy słowa trójkąt (nie rozszerza
ono poznania);
SĄD SYNTETYCZNY „niektóre psy są niebezpieczne dla ludzi”, zdanie
doświadczeniowe, sąd syntetyczny a posteriori.
George Edward Moore - filozof brytyjski. Moore był, wraz z Bertrandem Russellem,
współtwórcą nurtu, który znany jest dzisiaj jako filozofia analityczna. U jego źródeł leżała
niewątpliwie chęć sprzeciwienia się idealizmowi, reprezentowanemu w Wielkiej Brytanii
przez neoheglistów Francisa Herberta Bradleya i Johna Ellisa McTaggarta. Moore jest
autorem wyjątkowego w historii filozofii dowodu na istnienie świata fizycznego: uczynił to,
pokazując dłoń. Do wielkich zalet tego filozofa można zaliczyć stosowanie rygoru
umysłowego kładącego nacisk na jasność, ścisłość, precyzję myślenia i wywodu
filozoficznego. Moore był jednym z tych filozofów, którzy chcieli i potrafili stosować środki
zaradcze przeciwko brakom metodologicznym w myśleniu filozoficznym.
Krytyka idealizmu
Idee etyczne
Błąd naturalistyczny
• To brak jasnego ujęcia jedynej w swoim rodzaju nie dającej się określić wartości
pojęcia "dobra". Tego błędu dopuszcza się każdy, kto utożsamia dobro z jakąś inną
jakością lub rzeczą (na przykład przyjemnością, samopoznaniem, cnotą, miłością).
Utylitaryzm etyczny
Analiza językowa
1. Moore zakłada, że istnieją zdania zdroworozsądkowe, które są prawdziwe.
2. Filozofia nie powinna nas informować o tym, że istnieją rzeczy materialne poza
umysłem. Jej zadaniem jest analizować zdania, których prawdziwość lub fałszywość
jest ustalana na podstawie argumentów innych niż filozoficzne.
3. Analiza zdań to analiza pojęciowa, która wyjaśnia znaczenie pojęć, nie polegając na
wykładaniu innymi słowami tego, co już zostało powiedziane.
4. Analiza i filozofia nie są tym samym.
5. Nie ma dogmatu co do granic filozofii.
6. Nie wszystkie pojęcia podają się analizie.