226713155.

doc
226713155.doc Sociale Psychologie
Door: Jesse & Ivo
Belangrijke informatie! Belangrijke informatie! Belangrijke informatie!
In de sheets van college 1 wordt vermeld dat hoofdstuk 1&2 niet geleerd hoeven worden.
Aangezien in deze samenvatting ook al delen uit andere hoofdstukken (zoals het ik! en
mijzelf!" worden #es$roken% wordt aangeraden de hoofdstukken 1 & 2 van deze
samenvatting wel te leren.
Ondanks dat we er erg veel tijd in hebben gestoken, is het natrlijk je
eigen verantwoordelijkheid goed te leren. Ons advies is dan natrlijk
ook o! de"e sa!envatting alleen ter onderstening te gebriken naast
het leren van het boek, en niet ter vervanging ervan#
Belangrijke informatie! Belangrijke informatie! Belangrijke informatie!
Hoofdstuk 1 & 2 - Inleiding
&ociale $s'chologie
&ociale (s'chologie #estudeert hoe de gevoelens% gedachten% en gedragingen van
mensen #e)nvloed worden door de i!$liciete dan wel e%$liciete aanwe"igheid% zowel
f'siek als mentaal% van anderen. *aarnaast staat sociale cognitie (de manier waaro$
wij informatie over onze omgeving + de situatie inter$reteren% herinneren en ge#ruiken"
centraal.
,et doel van sociale $sychologie is wetenscha$$elijk #e$alen-
. /f een uits$raak waar of niet waar is
. in welke situatie0 onder welke omstandigheden
. #ij wie
. en waarom
*it doet men door ge#ruik te maken van-
. e1$erimentele methode
. o#jectief% em$irisch en #etrouw#aar onderzoek
2en sociaal $s'choloog #indt zich niet vast o$ eigen idee3n% maar o$ bewij"en geleverd
uit onderzoeken.
&ociale $s'chologie is een wetenscha$ die wordt ge#ruikt in de $sychologie en
sociologie.
In het onderzoek naar sociaal gedrag worden 2 onderzoeksmethoden onderscheden-
. &asisresearch
,et vergroten van de kennis over sociaal gedrag.
. '$$lied research
4nderzoek om sociale $ro#lemen van heden dag #eter te #egrij$en en o$ te
lossen.
| 1
226713155.doc
2r wordt ge#ruik gemaakt van de wetenscha$$elijke !ethode. 2r wordt van je
verwacht dat je onderstaande #egri$$en kent. (zie Alg. 5ethodologie"
. 6etenscha$$elijke methode
. 4#servatie onderzoek
o 7aturalistische o#servatie
o Infiltrant o#servatie
4#server Bias
&ocial *esira#ilit' Bias (aanwezigheid van anderen"
. 8orrelationeel onderzoek
. 8orrelatie co3ffici3nt
. 9erschillende soorten vragenlijsten
. 8ross.lagged $anel
. (on."afhankelijke en controle varia#ele
. 9erschillende soorten validiteit
. :
e
varia#ele
2en onderzoek moet gere$liceerd kunnen worden en moet worden gecontroleerd door
een erkend wetenscha$$er om het wetenscha$$elijk gerechtvaardigd te maken.
*aarnaast moeten $roef$ersonen ge)nformeerd worden over wat het onderzoek inhoud
en moet het onderzoek ethisch verantwoord zijn.
*ual.$rocess model of cognition
*e sociale $s'chologen gaan er vanuit dat er 2 soorten van denken zijn. *it wordt ook
wel de dal($rocess !odel o) cognition genoemd. Bij het du##el$roces model van
cognitie gaat het om twee soorten cognitie die samen ons sociaal handelen #e)nvloeden.
,et eerste $roces is e%$liciete cognitie- een moeite kostende manier van denken die
vrij langzaam gaat. ,et tweede $roces is i!$liciete cognitie- een vrijwel automatisch
$roces dat heel weinig moeite kost.
9erschillen in tussen $s'chologische en sociologische sociale $s'chologie
Psychologische sociale $sychologie Sociologische sociale $sychologie
. 8entraal gefocust o$ het individu . 8entraal gefocust o$ de groe$
. &ociaal gedrag #egrij$en door
anal'se van $ersoonlijkheidstrekken
en onmiddellijke stimulatie van
$s'chologische status.
. &ociaal gedrag #egrij$en door
anal'se van variaties tussen
groe$en als status% rol en normen
en waarden.
. Anal'se door middel van
e1$erimenten
. Anal'se door middel van o#servatie
en correlatie#erekeningen
| 2
226713155.doc
(erioden
. ;he earl' 'ears (1<<=.1>:?"
*rondbeginselen worden gelegd% door onder andere 7orman ;ri$lett.
. ;he coming of age (1>:=.1>?="
9eel niewe bevindingen en theorie3n% onder andere die van @urt Aewin.
. Ba$id 21$ansion (1>?C.1>C>"
9eel nieuwe #evindingen en theorie3n en veel niewe +aanhangers, die sociale
$s'chologie geloven.
. 8risis and Beassesment (1>DE.1><?"
;heodore 7ewcom# zegt dat de verwachtingen van het ge#ruik van de sociale
$s'chologie groter zijn dan men ooit zal #ereiken. 2r ontstaat een crisis.
. An e1$anding glo#al view of social $s'cholog' (1><=.nu"
4vereenkomsten van verschillende culturen+werelddelen in de sociale $s'chologie
worden gegeneraliseerd waardoor een meer globaal beeld ontstaat.
&ociale $s'chologie is een studie die nog in zijn jonge jaren is. 2r is nog veel te
onderzoeken en de kennis over sociale $s'chologie kan nog ver uitge#reid worden.
Belangrijke $ersonen in de sociale $s'chologie
. -loyd (1<<=.1>:?"
&chrijver van het #oek &ociale (s'chologie
. .ewin (1<>E.1>?D"
4$richter van de gestalt$sychologie. *e waarneming van
o#jecten in de omgeving wordt volgens hen niet $rimair #e$aald
door de o$telsom of associatie van individuele kenmerken% maar
door de totale configuratie. *e hersenen cre3ren daar#ij
driedimensionale voorstellingen van tweedimensionale #eelden.
9oor#eeld van groe$eren volgens het $rinci$e van ruimtelijke
aanvulling volgens #e$aalde wetten of rationele $rinci$es.
. /a!es en 0ead
Fames en 5ead #estudeerden #eiden het zelf. Beide stelden vast dat het zelf
#estaat uit twee delen- een actieve GikH die de wereld om zich heen herkent en
een GmijzelfH dat ons ertoe leidt om te #egrij$en wie we zijn. 5ead en Fames
verschilden echter in hun #enadering van GmijzelfH. 5ead #estudeerde de
ontwikkeling van het zelf en hield vol dat het zelf ontwikkelde uit het s$elen van
rollen. Bijvoor#eeld een kind dat zijn eigen vader s$eelt en vervolgens zichzelf
straft als hij stout is. *oor deze rollen wordt ons zelf#eeld automatisch afhankelijk
van hoe wij over willen komen #ij de anderen die wij in onze rollen s$elen.
*oordat het aantal rollen toeneemt en steeds com$le1er wordt% leidt dit
uiteindelijk ertoe dat wij de maatscha$$ij als Gdie anderH zien die ons weer ziet.
Fames hield zich #ezig met het volwassen% ontwikkelde zelf. ,ij stelde dat het zelf
niet #e$erkt is tot ons lichaam% maar dat het zelf #estaat uit alles waarmee wij
ons emotioneel ver#onden voelen. ,et zelf kan dus ook je familie en vrienden
zijn% of zelfs levenloze o#jecten. Iie voor meer informatie over het zelf hoofdstuk
drie.
| 3
226713155.doc
&asisa%io!a (#asisaannames"
2en uits$raak waarvan zeker is dat deze waar is.
1erschillende sitaties s$reken verschillende kanten van $ersoon aan.
. 2en $ersoon kiest een situatie.
o Fe kiest voor het s$elen van ;riviant als je dat leuk vindt.
. *e situatie kiest de $ersoon.
o *e s$ort kiest de $ersonen die er gemaakt! voor zijn.
. (ersonen veranderen situaties.
o Jeest is niet leuk% : leuke mensen komen #innen% feest is wel leuk.
. &ituaties veranderen $ersonen.
(ersonen worden #eoordeeld naar aanleiding van de conte1t (omgeving" waarin
zij zich #egeven.
o *e aantrekkelijkheid van een andere $ersoon% is groter wanneer jij zelf ook
aantrekkelijk #ent.
o Als Aja1 s$eelt voel je je meer Amsterdammer dan wanneer zij niet s$eelt.
(ersonen zijn zich er niet altijd van #ewust dat de situatie ons gedrag #e)nvloed. 2r is
s$rake van een ato!atische invloed van situatie $ersoon.
*e mens construeert en wordt geconstrueerd door zijn omgeving.
,et denken% doen en voelen van mensen wordt sterk #e)nvloed door de situatie% of ook
wel hun inter$retatie van de situatie.
&ituatie (erce$tie 8ognitieve motivatie gedrag
(aar lijntjes en figuurtjes zorgen al voor het vormen van een re3el #eeld.
5ens is een sociaal dier.
Alles wat men doet wordt #e)nvloed door anderen.
. &ociale )acilitatie
8om$etitie met anderen versterkt de intensiteit van een handeling
. &ociale inhibitie
Aanwezigheid van anderen vermindert het $resteren.
*e aanwezigheid van anderen zorgt voor arosal. Kedrag waar we goed in zijn
(dominant gedrag" zal beter gaan% gedrag waar we niet goed in zijn (niet dominant
gedrag" slechter.
5ensen he##en het gevoel altijd #eoordeeld te worden. Iij he##en een grote #ehoefte
aan verbondenheid !et anderen% omdat je met een groe$ sterker staat dan in je
eentje.
2itsliting heeft een aantal gevolgen voor het individu-
. 9ergelijk#aar met f'sieke $ijn
. 21treme vorm van straf
5ensen die sociaal itgesloten worden zijn-
. 5eer ge3!otioneerd dan mensen die ver#onden zijn.
| 4
226713155.doc
. 5eer agressie) dan mensen die ver#onden zijn.
Hoofdstuk 3 Het zelf
,et zelf
,et zelf ontstaat tijdens de ontwikkeling van de mens.
,ier#ij staat de )rontale corte% (onderdeel van het
hersenschors" centraal. ,ier #evindt zich onder andere
het actieve denkcentrum! van de hersenen. ,ier
verwerken de hersenen naast de )ysieke co4rdinatie
ook mentale $rocessen die meer intens zijn als $lannen%
sociale vaardigheden en a#stract denken.
;ijdens deze ontwikkeling leert men de ik! kennen door
onder andere sociale vergelijking en vergelijking met
eigen gedrag.
,et zelf wordt onderscheden in drie delen-
. ,et ik! (het zelfwaardering"
. ,et mij! (het zelf#eeld"
. 2moties
*eze #egri$$en worden hieronder nader omschreven.
. 5el)beeld 6sel)(conce$t7
o ,et totaal van alle gedachten en gevoelens van een $ersoon.
o 9erschilt over+$er-
;ijd
&ituatie
8ultuur
Psychische zelfomschrijvingen
o Ik #en jongen+dik+#londine.
Sociale zelfomschrijvingen
o Ik #en student+dochter+Foods.
'ttribtieve zelfomschrijvingen
o Ik #en intelligent+moe+eigenwijs.
*lobale zelfomschrijvingen
o Ik #en een mens + Ik leef + Ik #en ik.
o &ronnen van zelf#eeld-
5el)$erce$tie
2igen gedachten% gevoelens en gedrag.
Als je slordig #ent% weet je dat zelf% maar dit wordt
#enadrukt door het feit dat je vrienden zeggen dat je slordig
#ent.
Sociale vergelijking
Fij he#t een ?% een ander een D. Fe voelt je dommer. Fe gaat o$
zoek naar iemand die ook een ? heeft% zodat je je minder dom voelt.
8ontrast e))ect
Als er iemand naast je zit die ouder is voel jij je jonger en
andersom.
| 5
226713155.doc
9e)lected a$raissal
*oor anal'se over hoe anderen jou #ehandelen en hoe zij over jou
denken% kom je meer te weten over jezelf. *it kan er ook toe leiden
dat het zelf#eeld verandert% doordat zij het als het ware in$renten.
*ender :dentity
*e kennis dat iemand een man of een vrouw is% welke je kan
herkennen aan kenmerken die s$ecifiek zijn voor een sekse. 2lk
kind ontwikkeld in de loo$ der kinderjaren een gender sche!a%
een cognitieve (aangeleerde" verwerking van #innenkomende
informatie over het geslacht. *enk aan het zien van kleding% model
van het haar% lichaamsverhoudingen. *oor dit schema weet men of
er een man of een vrouw voor je staat.
. 5el)waardering 6sel)(awareness;sel)estee!7
o Fe wordt er niet mee ge#oren. ,et ontwikkelt zich in de loo$ van het leven.
o 5el)evalatie Onderhods!odel (&elf.evaluation maintenance model"
Sociale vergelijking
Iie hier#oven #ij sociale vergelijking.
&$otlighteffect
,et effect dat men denkt dat iedereen o$ hen let% maar in
feite is iedereen drukker met zichzelf dan met anderen.
5ensen nemen zichzelf veel te serieus.
Sociale re)lectie
L Birging- #asking in reflected glor'
o ,et in je zelf#eeld o$nemen.
6ij he##en gewonnen.
. 8orfing- cutting off reflected failure
o ,et van je zelf#eeld afduwen.
Iij s$eelden slecht.
*e mate waarin sociaal vergeleken dan wel gereflecteerd wordt is
a)hankelijk van taakrelevantie
Als jij tennis ook #elangrijk vindt% ga jij je eerder vergelijken met
een $ersoon die net een toernooi gewonnen heeft en voel je je
slechter% je #ent jaloers. 9ind jij tennis niet zo #elangrijk% dan ga je
je #eter voelen% je he#t $laatsvervangende trots!.
o 4nderzoek maakt duidelijk dat mensen twee soorten zelfwaardering
he##en- een e%$liciete vor! en een i!$liciete vor!. 6aar de
e1$liciete vorm verwijst naar hoe zelf iemand zichzelf $u#liekelijk
waardeert% verwijst de im$liciete vorm naar hoe iemand zichzelf waardeert.
6aar de e1$liciete vorm vooral ge#ruik moet maken van $u#lieke
erkenning% is de im$liciete vorm meer zelfverzekerd in het eigen kunnen.
4nderzoek toont aan dat er $ro#lemen o$treden #ij een verschil tussen de
twee- als iemand naar #uiten toe erg zelfverzekerd is% maar dit niet van
#innen is% kan zo!n $ersoon agressie) worden als de e1$liciete
zelfwaardering in gevaar komt.
| 6
226713155.doc
. <!oties
2lke gezichtsuitdrukking kan men ko$$elen aan een emotie. *eze kan men
uitdrukken of aflezen van andere $ersonen.
2moties kunnen functioneren als belangenbehartigers. Als we een $ositieve emotie
voelen% moeten we doorgaan met die situatie. Bij een negatieve emotie sto$$en we zo
snel mogelijk met de situatie+handeling.
*e emotionele situatie of stimulus zorgt voor een e!otioneel syndroo!.
. J'siologisch
. Kedragsmatig
. 8ognitief
. 21$ressief
. &u#jectief
*eze s'ndromen zorgen voor verandering van de situatie #ij negatieve emoties en
instandhouding van de situatie #ij $ositieve emoties.
7aast het zelf#eeld en de zelfwaardering% zijn er nog vijf motieven voor
informatieverwerking over zelf.
Ielfverrijking (self.enhancement" en Ielfverificatie (self.verification"
Ielfverrijking en zelfverificatie zijn twee verschillende motieven voor
informatieverwerking over het zelf. ,ier#ij richt zelfverrijking zich o$ het ver#eteren van
gevoelens over de zelf% terwijl zelfverificatie draait om het krijgen van correcte informatie
over het zelf. 4ver het algemeen $ro#eren mensen een #alans tussen deze twee
motieven te vinden. Mitzonderingen zijn mensen met een e1treem hoge zelfwaardering%
of een e1treem lage zelfwaardering. In het geval van een e1treem lage zelfwaardering%
zullen deze individuen vooral gaan voor zelfverificatie voor het vinden van #ewijs van hun
lage zelfwaardering. 5ensen met een zeer hoge zelfwaardering zullen zich echter vooral
richten o$ zelfverrijking- het ver#eteren van gevoelens over het zelf.
Ielf#ewustzijn
&elf.consciousness is ruwweg te onderscheiden in twee vormen-
. Private sel)(consciosness
(rivate self.consciousness gaat vooral over zelfkennis- het herkennen van de
eigen lijn van gedachten en #ewust het eigen handelen herkennen. Iemand die
veel over het eigen handelen nadenkt% is dus iemand met een hoge mate van
$rivate self.consciousness.
. Pblic sel)(consciosness
(u#lic self.consciousness richt zich vooral o$ wat andere mensen van ons denken-
zien we er wel goed uitN 5aakt deze #roek ons achterwerk niet dikN Iemand met
een hoge mate van $u#lic self.consciousness houdt zich dus vooral #ezig met het
$u#lieke verschijnen en $u#lieke handelen.
| 7
226713155.doc
Ielfregulatie
*e manier waaro$ individuen hun doen en laten controleren en #eheren.
. ,ier#ij is de control theory o) sel)(reglation erg #elangrijk. *eze theorie
houdt in dat door zelfwaardering% mensen zich vergelijken met het gemiddelde
gedrag! in een groe$% en zich ten aanzien van deze vergelijking hun gedrag
aan$assen richting het gemiddelde.
. Baumeister met zijn =racht!odel van "el)reglatie denkt dat hier s$rake is
van een analogie van zelf#eheersing als een s$ier- *oordat men zich al heeft
moeten #eheersen% is de s$ier uitge$ut en is men niet langer in staat o$ zich te
#eheersen in een daaro$ volgende situatie. 5en zou zich dus wel willen
#eheersen% maar de energie is o$.
. 9olgens 5uraven!s 0otivatie!odel van "el)reglatie is er echter geen s$rake
van uit$utting% maar van motivatie- door zichzelf te he##en moeten #eheersen%
heeft men gewoon minder zin om zoiets vlak daarna o$nieuw te moeten doen.
5en zou zich dus wel kunnen #eheersen% maar men wil het gewoon niet.
5odel van control theor' of self.regulation!
;est 8ongruentie met anderen

Kedrag aan$assen
Ielfdiscre$anties
*iscre$anties (onderlinge tegenstrijdigheden" tussen ons zelfconce$t en hoe we
idealistisch zouden willen zijn of zouden willen gezien worden door anderen.
Bottom.u$
inter$retatie
&timulus reactie gezichtsuitdrukking
| 8
226713155.doc
;o$ down ( a$$raisal theory "
@omt van de $ersoon zelf. *at wat wij denken (cognitie" #e$aalt wat wij gaan doen.
inter$retatie
&timulus gevoel (gezichtsuitdrukking" reactie
Kezichtsuitdrukking
*e gezichtsuitdrukking en+of lichaamshouding #e$aalt in zekere mate het emotionele
gevoel.
Hoofdstuk 4 - Zelfpresentatie en persoonsperceptie
5ensen he##en heel snel% vaak te snel% een mening over iemand anders. *eze mening is
niet altijd juist. *e $ersoons$erce$tie hangt af van verschillende sociale indrkken.
*e mens is #ijna continu #ezig de indruk die zij maken o$ andere $ersonen te
veranderen% door het continue zorgvuldig veranderen van haar gedrag. Aangezien dit niet
altijd het gedrag is wat zij die$ van #innen willen uiten% wordt sociale interactie in de
wetenscha$ gezien als een theaters$el.
(ersoons$erce$tie
(ersoon$erce$tie is het $roces waar#ij we een kort #eeld krijgen van het gedrag van de
waargenomen $ersoon. *oordat het een korte tijd #estrijkt% is dit #eeld niet altijd even
re3el. (ersoon$erce$tie wordt ook wel sociale $erce$tie genoemd.
Jalse consensus effect
6e overschatten het voorkomen van onze eigen idee3n en attitudes in de $o$ulatie. *it
is onafhankelijk van wat deze idee3n inhouden.
9#. Ik vind s$elletjes s$elen leuk. Als ik zou moeten schatten hoeveel mensen dit ook
leuk vinden zal ik dit te hoog inschatten.
| 9
226713155.doc
Jalse uniOueness effect
6e geloven onterecht dat onze goede vermogens uniek zijn in de maatscha$$ij% en dat
wij dus hele #ijzondere mensen zijn.
&trategic &elf.(resentation
(&trategische" zelf$resentatie is een al dan niet #ewuste $oging om invloed uit te
oefenen o$ wat een ander van je denkt.
2r zijn verschillende strategie3n van "el)$resentatie. Bij de #elangrijkste staat een
nadere omschrijving en voor#eeld.
. Sel)$ro!otion
6e kunnen #e$aalde uits$raken over onszelf doen-
Vb.: Ik ben !eel spontaan" of zo"n #eisje ben ik niet$%
. <%e!$li)ication
21em$lification is een strategie waar#ij je voordoet als een voor#eeld van
integriteit en morele waarden. *eze strategie laat mensen overkomen als
gea#sor#eerd in het streven naar een no#el idee% of als iemand die zich o$offert
voor het grotere goed. ;egelijkertijd gaan anderen zich schuldig voelen% wat leidt
tot een grotere #ehoefte om jou te steunen. Aeiders die deze strategie slim
ge#ruiken% cre3ren zo een groe$ met meer eensgezindheid en lo'aliteit.
21em$lification werkt dus echt.
Vb.: &pontaan reageren' een !andtastelijke #an een tik op zijn vingers geven
. 0odesty (#escheidenheid"
6e kunnen #e$aalde meningen of voorkeuren uiten-
Vb.:"Ik vind dat ..:% ' "Ik !o( van..."
. :nti!idation (#angmakerij% #edreiging"
,et kan ook minder direct-
Vb.: I.p.v. te zeggen "Ik !o( van voetballen" k(n je bijvoorbeeld ent!o(siast
vertellen over een voetbal)edstrijd )aar je naartoe bent ge)eest
. S$$lication (smeek#ede"
. Sandbagging (dwingen"
4ok kunnen veel dingen tot uiting worden ge#racht in kleding en andere uiterlijke
kenmerken-
Vb.: *ake-(p' !aardrac!t' ge(rtjes
. :ngratiation 6vleiend7
. Sel)(handica$$ing
Ielfhandica$$ing is dat% nog voor men geconfronteerd wordt met een
$restatiesituatie waarin men redenen heeft om voor een mislukking te vrezen%
men zich o$ voorhand wa$ent tegen het mogelijk verlies van zelfwaarde (of
verlies in de ogen van anderen". 5en kan dit doen door reeds o$ voorhand te
verwijzen naar e1terne factoren die een mislukking waarschijnlijk of in elk geval
#egrij$elijk en vergeeflijk maken.
Vb. de voorzitter van een onderne#ingsraad' die ver#oedt dat zijn nie()e
voorstellen niet ge#akkelijk begrepen en aanvaard z(llen )orden: "Vannac!t is
#ijn vro() ziek ge)orden. Verontsc!(ldig #ij d(s als ik niet al te d(idelijk
overko#".
| 10
226713155.doc
Buwweg kunnen we twee vormen van zelf#emoeilijking zien #ij twee verschillende
groe$en mensen% te weten-
o Kedragsmattige zelfhandica$$ing
7aar een feest gaan voor een e1amen.
o Beweerde zelfhandica$$ing
Alleen zeggen dat je niet fit was.
. Sel)(!onitoring (zelfcontrole+zelf monitoring"
Ielf.monitoring is de naam voor de $ersoonlijkheidstrek die mensen in staat stelt
om hun zelf$resentatie aan te $assen aan de situatie en de $ersoon. ,ier#ij
$assen mensen hun zelf$resentatie aan aan de gedragingen van anderen. *eze
mensen zijn als acteurs die $rima in staat zijn van rol te veranderen om hiermee
aardiger gevonden te worden door anderen.
@ort- *e tendens om cues van de zelf$resentatie van andere $ersonen te
ge#ruiken #ij het $resenteren van het eigen zelf.
6anneer zelf$resentatie faalt% ontstaat e!barrass!ent!% oftewel verlegenheid.
(onzo.illusie
*e $on"o(illsie illustreert dat wij alles inter$reteren met oog o$ de
conte1t waarin het zich #evindt.
5ensen zijn cognitieve gierigaards!. 6e he##en vuistregels
aangeleerd gekregen (heristieken" waardoor we sneller kunnen
inter$reteren. *eze heuristieken zijn snel en effici3nt ook vaak incorrect. ,ierdoor zijn
waarnemingen van andere $ersonen vaak vertekend en is de mensenkennis van
$ersonen eigenlijk heel laag.
Im$liciete $ersoonlijkheidstheorie
. Kedrag van $ersonen zijn vaak de basis voor indrkken.
. 5ensen ge#ruiken gedrag om s$ontaan conclusies te trekken over hoe iemand is
en welke karaktereigenscha$$en iemand heeft. 4ok dit is niet altijd onjuist.
Bij het oordelen van $ersonen he##en mensen een sterke neiging om individuele
$ersonen $ositiever te #eoordelen dan een groe$ individuen ($ositivity bias". *e eerste
indruk heeft een veel grotere invloed o$ de algehele indrk dan de informatie in een
later stadium ($ri!acy e))ect". *aarnaast wegen negatieve indrukken zwaarder dan
$ositieve indrukken (negativity e))ect". 2en negatieve eerste indruk is dus moeilijk te
com$enseren. Kezien het gegeven dat het korte termijn geheugen eerdere informatie
wist als het vol is% he##en inkomende indrukken aan het einde van een interactie een
grotere invloed o$ de algehele indruk dan indrukken in het midden van de interactie
(recency e))ect". ,et recenc' effect treedt over het algemeen o$ wanneer iemand
#ewust is gewaarschuwd om niet o$ eerste indrukken af te gaan.
| 11
226713155.doc
1ertekening o$ sociale indrkken
*e volgende dingen worden hieronder nader omschreven-
. 6aargenomen $ersoon-
o gedrag of cues sociale categorisatie
,et indelen van mensen in groe$en.
. 6aarnemend $ersoon-
o Im$liciete $ersoonlijkheidstheorie kennis en ervaring
o Bekendheid
. &ituatie en conte1t-
o ;oegankelijkheid% saillantie
>aarne!ing begint !et "ichtbare ces
6aargenomen $ersoon
. Miterlijk
o Is vaak de eerste en enige cue
o 9erwachtingen o$ #asis van im$liciete theorie3n en stereot'$en (sociale
categorie3n"
o &aby )ace bias (mensen met #a#'face0 grote ogen% #olle wangen"
5akkelijker te #edriegen
,ul$elozer
&chattiger
o -renologie
&tudie die linken trachtte te leggen tussen uiterlijk en gedrag.
o :!$ressievor!ing
5eerdere zicht#are cues en kenmerken leiden tot PPn oordeel%
waarna sociale categorisatie $laatsvindt.
*e eerste sta$ in het vormen van stereot'$es is het indelen
van mensen in groe$en ofwel sociale categorisatie. 7a deze
indeling% zal men de groe$en generaliseren waar#ij identieke
kenmerken worden toegekend aan #ijna alle leden% ongeacht
de werkelijke variatie tussen de leden% resulterend in
stereot'$ering.
Im$ressievorming is d'namisch% ons model over iemand wordt
constant geQ$date met nieuwe informatie over de ander.
4ndanks het gegeven dat im$ressievorming d'namisch is en
informatie integreert% wil dat nog niet zeggen dat ieder
stukje informatie even zwaar meetelt.
. ?alo e))ect
o 6at mooi is% is goed
J'siek aantrekkelijke $ersonen zijn slimmer en aardiger% krijgen
eerder hul$ en worden voorgetrokken.
o 6ord al vroeg inge$rent in #ijv. s$rookjes.
o Aeraren van 11 jarigen #eoordelen attractieve kinderen als intelligenter en
succesvoller
o 9olwassen schrijven vervelend gedrag van aantrekkelijke kinderen toe aan
omstandigheden en van onaantrekkelijke kinderen aan hun
$ersoonlijkheid.
| 12
226713155.doc
. @on(verbaal gedrag
o ,et zenden en ontvangen van informatie door ge#ruik te maken van alle
soorten lichaamstaal anders dan met woorden.
+ezic!ts(itdr(kkingen
,ic!aa#sbe)egingen
-onconscio(s *i#icr. /onbe)(ste #i#iek0
*e $ersoon waarmee interactie $laatsvindt nadoen.
Vb.: ,ac!en als !ij lac!t.
o 7on ver#aal gedrag vaak #elangrijker dan ver#aal gedrag
Aiegen
5ensen dPnken dat leugens aan de ogen zijn af te lezen.
In werkelijkheid #leken andere vormen van non.ver#aal
gedrag de mate van liegen #eter illustreert.
. ,et ka!eleon(e))ect (mimicr' (na#ootsing" van gedrag"
o Als $ersonen nagedaan worden% worden de $ersonen die nadoen als
aardiger+leuker #eschouwd.
6aarnemend $ersoon
. Bekendheid
o 0ere e%$osre e))ect
6e ontwikkeling ato!atisch $ositieve gevoelens voor mensen die
we vaker zien% zelfs wanneer we deze mensen alleen maar zien.
2chter% er is s$rake van het $olarisatie(e))ect-
5aatscha$$elijke tegenstellingen worden versterkt. Aeuke
mensen worden leuker% stomme! mensen worden stommer!.
Beversed facial images
6e kijken liever naar een s$iegelbeeld van onszelf en naar
een )oto van een #ekende.
o Saillante ces
4$vallende% ongewone attri#uties trekken de aandacht in een
s$ecifieke conte1t en worden vaak als oorzakelijk ge)nter$reteerd.
o Indrukken zijn vaak een !engsel van vele ces% waar#ij saillante cues
domineren
Jactoren die aandacht trekken zoals $raten% #ewegen of fel
gekleurde kleren invloedrijk $ersoon.
o 9er#inding tussen twee of meer cues ontstaan door gelijke betekenis
(kennis van waarnemer" of vaak samen voorkomen (ervaring van
waarnemer"
(e$er en zout
Bassie en Adriaan
8asale attribties
Kedrag toeschrijven aan oorzaken.
4$ #asis van zijn ervaringen schrijft de $ersoon het resultaat van zijn gedrag toe aan
#e$aalde factoren. Alle mogelijke oorzaken% zoals #ekwaamheid% ins$anning% ge#ruikte
strategie% toeval% eigen $ersoonlijkheid% enzovoort worden geordend in : dimensies.
| 13
226713155.doc
4orzaken van gedragingen worden toegewezen in : dimensies-
. *e intern(e%tern ($ersoons.situationele" attri#utie verwijst naar de locatie van
de oorzaak #innen dan wel #uiten de $ersoon. 2en attri#utie van een mislukking
aan ge#rek aan #ekwaamheid is een interne attribtie% een attri#utie aan de
moeilijkheid van de taak is een e%terne attribtie.
. *e stabiel(instabiel (varia#el" attri#utie heeft #etrekking o$ de mate waarin
oorzaken als vast dan wel als veranderlijk in de tijd worden waargenomen. ,ul$
van een vriendin is een varia#ele oorzaak% #ekwaamheid is een sta#iele oorzaak.
. *e derde dimensie gaat over controleerbare en niet controleerbare oorzaken.
5en kan de indruk he##en dat men sommige interne (#v. ins$anning" of e1terne
(#v. hul$ van anderen" oorzaken kan controleren% #eheersen en andere niet (#v.
ca$aciteiten% gemoedsgesteltenis". *e $ersoon #eoordeelt de oorzaak als
controleer#aar als hij meent dat hij er gree$ o$ kan krijgen of als
oncontroleer#aar als hij zich machteloos voelt.
5et #ehul$ van deze : dimensies komt een $ersoon tot een #eoordeling van zijn situatie.
8orres$onderende gevolgtrekkingen
*e inter$retatie van het gedrag wordt toege$ast o$ de $ersoon% ongeacht de
vrijwilligheid! van gedrag. 8orres$onderende gevolgtrekking als gedrag wordt zo
ge)nter$reteerd alsof het reflecteert hoe iemand is!.
Attri#uties worden gevormd met #ehul$ van een aantal $rinci$es.
. 8ovariatie $rinci$e
,et gedrag wordt veroorzaakt door iets. *it iets moet er zijn wanneer het gedrag
$laatsvindt en weg zijn wanneer het er niet is.
. *iscounting $rinci$le
5ensen maken #inder interne attri#uties dan zij normaliter zouden doen.
. Augmenting $rinci$le
5ensen maken #eer interne attri#uties dan zij normaliter zouden doen.
@elle'!s attri#utie theorie
. Kedrag kan verklaard worden door drie factoren-
o Actor
o &timulus
o &ituatie
@elle'!s cu#us theorie
. Aistinctiviteit
9ertoont de actor dit gedrag alleen t.o.v. deze sti#(l(s (ander0 o#ject"
. 8onsistentie
9ertoont de actor het gedrag herhaaldelijk over tijd en in verschillende situaties
t.o.v dezelfde sti#(l(sN
Bv. Fe merkt dat (iet #ang is o$ de 2iffeltoren% tijdens het vliegen en tram$oline
s$ringen. Fe concludeert dat hij hoogtevrees heeft% o$ #asis van consistentie van
het gedrag.
. 8onsenss
Fe stelt jezelf de vraag- Ggedragen anderen zich ook zo t.o.v. deze stimulusNH.
| 14
226713155.doc
9#. 7a de voet#alwedstrijd gooit een su$$orter een #likje het veld o$. 9ele
anderen #eginnen ook met gooien. Fe concludeert dat het gedrag gewijd kan
worden aan de situatie% o$ #asis van consensus. ,et zal wel aan het s$eelgedrag
liggen.
Jouten in de attri#utie
. -nda!entele attribtie)ot
o Als waarnemers onderschatten mensen de invloed van de situatie en
overschatten ze de invloed van de $ersoonlijkheid o$ het gedrag van
anderen.
o 5ensen in collectivistische culturen lijken minder vat#aar te zijn voor de
fundamentele attri#utie fout dan mensen in individualistische culturen. *e
motivatie hiervoor is dat ze realiseren dat de situatie een grote invloed kan
uitoefenen o$ hoe mensen handelen.
. 'ttribtie aan toegankelijke oor"aken
o *at waar we naar kijken wordt als #elangrijker ervaren.
'ctor(observer e))ect
,et verschijnsel dat mensen de gewoonte he##en om hun eigen
daden toe te schrijven aan situationele invloeden% terwijl zij de
daden van anderen toeschrijven aan karaktereigenscha$$en
o Sel)(serving bias
5ensen schrijven succes toe aan hun eigen ca$aciteiten of talenten
(interne attri#utie"% terwijl ze hun falen meer toeschrijven aan de
omstandigheden of fouten van anderen (e1terne attri#utie".
o 8aracterisation model
Bij het karakterizatie.correctie model stelt men juist dat mensen eerst het
gedrag van anderen toeschrijven aan hun $ersoonlijkheidstrekken% maar
later deze attri#utie aan$assen door invloeden van #uitenaf mee te laten
tellen.
. Attri#utie aan saillante 6o$vallende7 oor"aken
;oegankelijkheid
*e #etekenis van gedrag kan o$ verschillende manieren worden ge)nter$reteerd (het is
a!bivalent". *eze inter$retatie hangt #ijvoor#eeld samen met de stemming+mood van
de o#serverende $ersoon.
*oordat het inter$reteren van gedrag veel moeite kost% zijn mensen vaak lui!. Bij een
grote cognitieve overlast! zullen zij sneller gedragingen van individuen generaliseren
naar de groe$% waardoor stereoty$ering ontstaat.
;hought su$$ression
Bij thought su$$ression% ook wel het re#ound effect van gedachte onderdrukking
genoemd% komen door het onderdrukken van onze gedachten juist diezelfde gedachten
die we $ro#eren te onderdrukken #ovendrijven.
| 15
226713155.doc
RRRe1tra informatieRRR
,et $roces hierachter is dat voor het onderdrukken van gedachten twee soorten cognities
worden ge#ruikt. 4nze im$liciete cognitie werkt automatisch en werkt als een s'steem
dat #ij het onderdrukken van gedachten werkt als een waarschuwingss'steem dat ons
verteld wanneer ongewenste gedachten #oven komen. 4nze e1$liciete cognitie werkt als
een controle s'steem dat ons dwingt aan iets anders te denken. *oordat onze e1$liciete
cognitie meer energie ge#ruikt% raakt zij echter snel uitge$ut. *e ironie ontstaat dan ook
dat uitgerekend doordat we $ro#eren een gedachte te onderdrukken% deze #oven komt-
het waarschuwingss'steem #lijft werken% terwijl het controle s'steem uitge$ut is.
RRRe1tra informatieRRR
Hoofdstuk 5 Denken over onze sociale )ereld
Bij het $roces van hoe wij over onze sociale wereld (omgeving" denken% s$eelt sociale
cognitie een grote rol. Sociale cognitie is de manier waaro$ we informatie over onze
sociale wereld inter$reteren% anal'seren% herinneren en ge#ruiken.
*ual.$rocess model of cognition
*e sociale $s'chologen gaan er vanuit dat er 2 soorten van denken zijn. *it wordt ook
wel de dal($rocess !odel o) cognition genoemd. Bij het du##el$roces model van
cognitie gaat het om twee soorten cognitie die samen ons sociaal handelen #e)nvloeden.
,et eerste $roces is e%$liciete cognitie- een moeite kostende manier van denken die
vrij langzaam gaat. ,et tweede $roces is i!$liciete cognitie- een vrijwel automatisch
$roces dat heel weinig moeite kost.
9olgens het motivated.tactician model verschilt de im$liciete en e1$liciete cognitie $er
$ersoon. 5ensen kiezen! zelf welke cognitiestrategie #ij de situatie $ast% afhankelijk van
hun eerdere #elevenissen en herinneringen.
,oe sche$$en we orde in dagelijkse chaosN
6Sociale7 categorisatie
. 9an jezelf
. 9an anderen
*e re$resentativiteit hangt af van de $rototy$ering. ;'$ische eigenscha$$en van
dingen en dieren zorgen voor $rotot'$ering. 2en $rotot'$e kan worden gedefinieerd als
het meest re$resentatieve deelnemer van een #e$aalde groe$.
Indien informatie relevant en #elangrijk is% dan he##en mensen de neiging om
syste!atische in)or!atieverwerking toe te $assen. *it wil zeggen dat mensen de
inhoud van de informatie relateren aan reeds aanwezige informatie en de idee3n van de
#oodscha$ #eoordelen. Anders gezegd- men denkt over de #oodscha$ na.
Stereoty$ering is het schema waar we dingen $laatsten.
6e categoriseren onszelf ook. ,et indelen in categorie3n zorgt voor de vor!ing en
ontwikkeling van het "el)beeld.
| 16
226713155.doc
,et sociale zelf
4ok wel de sociale identiteit genoemd. 6e willen onszelf zijn% uniek% maar willen
daarentegen ook niet #uiten de groe$ vallen. *it zorgt voor een s$anningsveld wat soms
ook tot $ro#lemen kan leiden.
Ielfcategorisatie
Fe gaat je zien als een lid van een groe$. Ik wordt 6ij. ,et lid worden van een
groe$+categorie kan vrijwillig dan wel onvrijwillig ge#euren.
. 4nvrijwillig groe$slidmaatscha$
o Jamilierelatie
o 2tniciteit en herkomst
o Keslacht
. 9rijwillig groe$slidmaatscha$
o &tudie
o Beroe$
o Keorganiseerde groe$en (s$ort% $olitieke $artij"
6e komen eigenscha$$en te weten van de eigen groe$ o$ dezelfde manier als over
andere groe$en. *it kan o$ de volgende manieren-
o 4$voeding
o 5edia
o G&$elen van een #e$aalde rolH (zoals #eroe$ uitoefenen"
o 4#serveren van andere groe$sleden
6e categoriseren anderen als #ijvoor#eeld man% voet#aller of 7ederlander. *it hangt af
van de conte1t waarin de categorisatie $laatsvindt.
&aillantie
*ingen kunnen o$vallen #innen sociale categorie3n. *it wordt de saillantie van sociale
categorie3n genoemd. *e mate van o$vallen wordt #evorderd door onder andere-
. *irecte verwijzingen
o Aa#el% aanwezigheid andere groe$sleden% uiterlijk% kleding
. Aanwezigheid leden van andere groe$en
o MvA student o$ de 9M% in het #uitenland
. ,et feit dat je in de minderheid #ent.
. 8ulturele verschillen
. 5ate van identificatie met de groe$
. 8onflict of rivaliteit met een andere groe$.
&aillantie zorgt ervoor dat de saillante categorie meer aan het licht wordt ge#racht.
| 17
226713155.doc
?eristieken 6cognitieve 6aangeleerde7 vistregels7
,euristieken
,euristieken zijn vuistregels om snel en gemakkelijk #etekenis te verlenen aan de wereld
om ons heen.
Be$resentativiteitsheuristiek
Bij een heuristiek van re$resentatie gaat het om een neiging om iemand een $laats in
een categorie toe te dichten aan de hand van hoezeer zij lijken o$ een Gt'$ischH lid van
deze categorie. *e inschatting van een tsunami heeft te maken met hoe makkelijk we
een geval van een tsunami kunnen herinneren. *oor de enorme media.aandacht die de
tsunami kreeg% is de kans dat mensen de tsunami herinneren veel groter% en dus kan een
heuristiek van #eschik#aarheid een rol gaan s$elen.
Be$resentativiteit en schema!s
5ensen herinneren zich dingen door #e$aalde schema!s te hanteren. ,et herinneren van
een ge#eurtenis #lijkt vaak makkelijker wanneer de ge#eurtenis $ast in een goed
ontwikkeld sche!a. 2en schema kan ertoe leiden dat herinneringen worden o$gehaald
die $assen in een schema% maar niet echt ge#eurd zijn. ,erinneringen worden namelijk
ge!aakt door het aan elkaar $lakken van verschillende kleine herinneringen.
9#. als mensen een verhaal lazen over een man die een vrouw verkrachtte% voegden ze
zes weken later informatie toe dat in het schema $aste- de dader zou lelijk zijn en veel
drinken. *it laatste is echter verzonnen! doordat in het hoofd van de $roef$ersoon het
schema langs 92B@BA8,;2B automatisch ook langs A2AIF@ kwam.
&elf.fulfiling $ro$hec'
Bij een zelfvervullende voors$elling cre3ren we zelf de voorwaarden die leiden tot het
vervullen van verwachtingen die we zelf al hadden. 4nze voors$elling maakt dus letterlijk
de resultaten mogelijk.
9#.. 9erwachting van A over B
o A denkt- GB is aardigH
. ,andeling naar deze verwachting
o A zegt vriendelijk gedag% omdat mensen graag sociaal consistent zijn.
. B reageert naar gedrag van A
o Beageert vriendelijk terug (als reactie o$ de vriendelijkheid van A"
. A inter$reteert gedrag B als #evestiging
o Iie je% hij is aardig.
Availa#ilit' heuristic
2en availa#ilit' heuristic is de neiging om de kans van een ge#eurtenis in te schatten aan
de hand van het gemak waarmee voor#eelden van deze ge#eurtenis kunnen worden
herinnerd.
Aan$assingsheuristiek + Ankeringsheuristiek
,oe maken we inschattingen van zaken die we niet zeker wetenN Bij ankeren ge#ruiken
we informatie die we $as geleden he##en gekregen (gegevens in de vraag" #ij het
vormen van een juist antwoord.
| 18
226713155.doc
Kevolgen van ankering
. 8on)ir!ation bias
2en eerste indruk vormt een soort anker. 6e zoeken vervolgens informatie die die
inschatting #evestigt en negeren informatie die die inschatting ontkracht.
. ?indsight bias
*e #ias dat mensen zeggen dat ze alles al verwacht! zouden he##en.
Bijvoor#eeld- ,et tentamen is moeilijk. *eze ge#eurtenis vormt een anker voor
hoe je die ge#eurtenis herinnert. Kevolg is dat mensen sneller zeggen- GIk had al
van tevoren verwacht dat het moeilijk zou worden.H
6e ankeren omdat we willen categoriseren om de wereld te ordenen. 6e willen structuur
#rengen om zo de voors$el#aarheid van situaties te vergroten% zodat we daar #eter o$
kunnen reageren.
Kevolgen van de #ehoefte #etekenis te vinden.
. 8onter)actal thinking
,et is makkelijker om een andere situatie voor te stellen als de ge#eurtenis $as
net ge#eurd is. *e situatie waarmee vergeleken wordt heeft een grote invloed o$
het gedrag+de emotie.
9#. *e s$ortman die als 2
e
eindigt o$ de 4l'm$ische &$elen is minder #lij dan de
man die :
e
werd% omdat degene o$ de 2
e
$laats zich voorstelt dat hij ook o$ 1 had
kunnen staan% en de :
e
stelt zich voor dat hij ook gPPn $rijs had kunnen winnen.
Betekenis vinden in onrecht
. @rijgen mensen gemiddeld genomen wat zij verdienen in het levenN
. GBelief in a just 6orld.H
(ersonen die een sterke Sjust.worldS overtuiging he##en% he##en de neiging om de
slachtoffers de schuld te geven voor het ongeluk dat hen treft.
Hoofdstuk 6 1ttit(des
2en attitude is-
. een cognitieve re$resentatie die onze evaluatie van een attitude o#ject samenvat
. een $ositieve% negatieve of gemengde evaluatie van een $ersoon% een o#ject of
een idee
2en attitude o#ject is-
. o#ject
. $ersonen
. gedragingen
. jezelf
. ge#eurtenissen
. idee3n
,oe vormen we een attitudeN
| 19
226713155.doc
2en attitude #estaat uit-
. een cognitieve com$onent
. een affectieve com$onent
. een gedragscom$onent
,oe !oeilijker het is om argumenten te genereren% hoe negatiever de attitude zal zijn.
,oe !akkelijker het is om argumenten te genereren% hoe $ositiever de attitude zal
zijn.
2en attitude wordt gevormd door-
. 5el)$erce$tie
o Aichamelijke veranderingen
9#. (en in je mond lachen maakt vrolijker $ositievere attitude
. 0ere e%$osre e))ect
o 6e ontwikkeling automatisch $ositieve gevoelens voor mensen die we
vaker zien% zelfs wanneer we deze mensen alleen maar zien. 2chter% er is
s$rake van het $olarisatie(e))ect-
5aatscha$$elijke tegenstellingen worden versterkt. Aeuke mensen
worden leuker% stomme! mensen worden stommer!.
o 9eversed )acial i!ages
6e kijken liever naar een s$iegel#eeld van onszelf en naar een foto
van een #ekende.
. =lassiek conditioneren
o &u$raliminaal
Fongen gaat naar school% maar wordt steeds ge$est. *it zorgt voor
slecht gevoel. Als de $estko$ dan weg is% houdt die jongen het
slechte gevoel% omdat dit nu gerelateerd is aan de school.
o &u#liminaal
*oor het $resenteren van ver#orgen
#eelden+woorden+geluidso$namen kan het gedrag van $ersonen
on#ewust #e)nvloed worden.
. O$erant conditioneren
o Kedrag Beloning+straf $ositieve+negatieve attitude
>aaro! vormen we attitudesN
. :nstr!entele )nctie
Attitudes sturen ons richting o#jecten die ons hel$en onze doelen te
verwezenlijken en hel$en ons ongewenste situaties te vermijden
. =ennis)nctie
Attitudes maken onze omgeving #egrij$elijker
. :k bescher!ende )nctie
Ielf #eschermen tegen innerlijke conflicten of Gun$leasant thruthsH
. >aarde(e%$ressieve )nctie
Attitudes maken deel uit van ons zelfconce$t en het uitdragen van onze attitudes
laat zien wie we zijn. *it geldt met name voor centrale waarden.
| 20
226713155.doc
6anneer voors$ellen attitudes gedragN
Bedenen om attitudes te #ehouden-
. 5ethodologisch- attitudes en gedrag o$ hetzelfde niveau meten
. ;ijd- attitudes en gedrag verschillen naarmate er meer tijd tussen zit
. Ielf#ewustzijn (self.awareness"
o ,oe meer we zelf#ewust zijn% hoe meer het de attitude kan veranderen.
. &terkte van attitude
. ;oegankelijkheid van attitude
. ;heoretisch- attitudes veranderen de intentie tot gedrag
o Bheory o) reasoned action
o Bheory o) $lanned behavior
*e ;heor' of (lanned Behavior maakt de assum$tie dat attitudes (samen
met su#jectieve normen en waargenomen controle over gedrag" kunnen
leiden tot intenties. *eze intenties kunnen dan weer leiden tot gedrag. *it
cre3ert een vrij rationeel model voor gedrag- na allerlei afwegingen waar#ij
alle voordelen en nadelen zijn #es$roken% wordt het gedrag #e$aald. *it
model werkt $rima wanneer mensen rationeel afwegen wat ze willen gaan
doen% maar dat wil niet zeggen dat mensen altijd hun gedrag rationeel
afwegen! ,et model is ook niet in staat om gedrag te verklaren dat geen
intentie heeft% zoals im$ulsgedrag of gewoontegedrag.
. &$ecifieke attitudes voors$ellen s$ecifiek gedrag
. Algemene attitudes voors$ellen algemeen gedrag
8ognitieve consistentie
. &alans theorie
o 5ensen streven naar consistentie tussen hun cognities% gevoelens en
gedrag
9#. 6e willen het graag eens zijn met de mensen die we mogen en oneens
zijn met mensen die we niet mogen.
| 21
226713155.doc
8ognitieve dissonantie
. 2rvaring van inconsistentie tussen twee cognities of tussen gedrag en cognitie
(Tdissonantie"
. 6e streven naar consistentie (Tconsonantie"
. Attitude hangt niet samen met het gedrag
9#. Boken is slecht% maar je rookt toch.
9#. Ik wil schoon milieu% maar je rijdt toch met de auto.
. 6e doen er alles aan om consistentie te #ehouden (d.m.v. dissonantie
redctie"
*issonantie reductie
6egwerken van dissonantie
U Kedrag veranderen
U Attitude veranderen
U ;rivialiseren
U *iscre$antie aan iets anders toeschrijven (e1terne factoren"
6anneer leidt cognitieve dissonantie tot verandering van de attitudeN
8ognitieve dissonantie leidt tot verandering van de attitude als-
. ,et gedrag inconsistent is met de attitude
. Kedrag niet te verantwoorden is door e1terne factoren (zelf verantwoordelijk"
. (ersoon arousal ervaart
. Arousal wordt toegeschreven aan het inconsistente gedrag
5odel of Attem$ted Besistance to (ersuasion
9olgens het 5odel van Ke$oogde 6eerstand (0odel o) 'tte!$ted 9esistance to
Persasion" van (ett' kunnen er% wanneer iemand $ro#eert om ons o$ andere
gedachten te #rengen% twee dingen ge#euren. 4f je #ent in staat om weerstand te
#ieden tegen de argumenten van de ander% of zulke weerstand is onmogelijk. Als
weerstand mogelijk is% houdt je jouw oude attitude% terwijl als de ander sterkere
argumenten heeft% jij de nieuwe attitude zult acce$teren. ,oe sterk de attitude is% hangt
echter af van hoeveel moeite je he#t moeten doen om de attitude te verdedigen. Als je
onder de indruk #ent van de argumenten (zowel van jezelf als die van een ander" zal je
zekerder worden van de attitude% ongeacht of dit de nieuwe of de oude is. Als je niet
onder de indruk #ent van de argumenten% mogelijk omdat je niet actief de argumenten
he#t ge$ro#eerd te weerleggen% zul je slechts weinig vertrouwen krijgen in de attitude% of
deze nu nieuw of oud is.
| 22
226713155.doc
Hoofdstuk 7 2vert(iging
4vertuiging
4nder overtuiging wordt in de sociale $s'chologie het volgende verstaan- het $roces van
het #ewust $ro#eren van het veranderen van de attitude van iemand anders door PPn of
meerdere #oodscha$$en+#erichten over te #rengen.
5essage learning a$$roach
5ensen die$er laten nadenken over dat wat je hen $resenteert.
. Aandacht voor de #oodscha$
. ,et #egrij$en van de #oodscha$
. Beactie o$ de inhoud
o @waliteit van de argumenten
. Acce$tatie van de #oodscha$
2la#oration Aikelihood 5odel (2A5"
,et model wat #eschrijft dat attitudeverandering o$ twee manieren kan $laatsvinden.
. (erifeer T heuristisch (o$$ervlakkig"
o *e $ersoon luistert niet aandachtig naar de #oodscha$$er. *e
#oodscha$$er wordt als overtuigend ervaren door cues die irrelevant zijn
met de situatie.
o 9#. *oor een lang argument te ge#ruiken wordt men als overtuigend
ervaren.
5ag ik voor% want ik moet = ko$ietjes maken en ik moet ko$i3ren
dus ik moet = ko$ietjes maken!!!
. 8entraal T s'stematisch
o *e $ersoon luistert aandachtig naar de #oodscha$$er en anal'seert de
argumenten of zij sterk of zwak zijn% waarna hij+zij overgaat tot attitude
verandering of niet.
&lee$er effect
,et slee$er effect is het effect dat ervoor zorgt dat argumenten van niet.#etrouw#are
#ronnen over een langere tijds$eriode wel degelijk onze attitudes kunnen veranderen.
,et #lijkt dat% wanneer mensen vergeten zijn dat de #ron on#etrouw#aar was% terwijl de
argumenten overtuigend genoeg overkwamen% de argumenten alsnog de attitudes van
mensen konden veranderen. Als mensen er weer aan herinnerd worden dat de #ron van
de argumenten on#etrouw#aar is% verzwakt dit de overtuigende waarde van de
argumenten weer.
| 23
226713155.doc
4$ de verticale as staat de mate van attitude verandering% o$ de horizontale as het
tijdsinterval.
(erifere (heuristische" verwerking
Invloed van emoties+gevoelens
@lassiek conditioneren
. Affectieve informatie direct linken aan een attitude o#ject
o 5ooie vrouw verkoo$t auto!s
o ,umor in reclame
. ,ow.do.i.feel.a#out.it heuristiek
o Ik voel me goed% dus het zal wel leuk zijn.
&u#liminale #e)nvloeding
. ,et on#ewust #e)nvloeden van $ersonen door middel van het aan#ieden van
ver#orgen! #oodscha$$en in film dan wel geluid. *it kan #ijvoor#eeld door het
aan#ieden van $laatjes of woorden.
Automaticiteit
. (s'chologische $rocessen zijn automatisch als ze-
o 4n#ewust verlo$en
o Keen aandacht vergen
o 7iet intentioneel tot stand komen
o 5oeilijk te controleren + sturen zijn
2en handeling gaat zo automatisch dat andere handelingen
vergeten worden.
. @unnen we mensen #e)nvloeden als het automatische gedragingen zijnN
o
. Ideomotorisch gedrag
o Automatisch gedrag overnemen van de waargenomen andere $ersonen.
Aangzamer naar de lift lo$en als je veel $laatjes ge$resenteerd he#
gekregen van oudere $ersonen.
*enken aan een hoogleraar zorgt voor een hogere score #ij een
kennistest% denken aan een hooligan voor een lagere.
| 24
226713155.doc
,umeur
Als mensen in een goed humeur komen% zijn zij over het algemeen makkelijker te
overtuigen. 5aar niet altijd- in tegenstelling tot klassieke conditionering en de gevoelens
als informatie (feelings.as.information" verklaring% toont de hedonistische contingentie
visie (hedonic contingenc'" een #eeld waar#ij een goed humeur wel degelijk kan leiden
tot het $reciezer nadenken over de kwaliteit van argumenten.
9olgens de hedonic contingency visie #esteden mensen wel degelijk aandacht aan
argumenten wanneer deze hun goede humeur versterken of in ieder geval niet
#edreigen. Alleen #ij zaken die het goede humeur kunnen ver$esten% willen mensen
minder aandacht #esteden aan de argumenten.
&ekendheid
5ere e1$osure effect
0ere e%$osre e))ect
6e ontwikkeling ato!atisch $ositieve gevoelens voor mensen die we vaker zien% zelfs
wanneer we deze mensen alleen maar zien. 2chter% er is s$rake van het $olarisatie(
e))ect-
. 5aatscha$$elijke tegenstellingen worden versterkt. Aeuke mensen worden leuker%
stomme! mensen worden stommer!.
8es vanit de bron
Aantrekkelijkheid
. J'sieke aantrekkelijkheid
o ,alo effect
6at mooi is is goed.
. Aardigheid (lika#ilit'"
o ,oe aardiger de $ersoon is+overkomt% hoe meer overtuigend diegene
ervaren wordt.
. Kelijkenis (consistentie"
o ,oe meer overeenkomsten de $ersoon vertoont met de $ersoon die
overtuigd wordt% hoe meer overtuigend diegene ervaren wordt.
&tatus
. *e status van de #ron ($roefvoet#aller" wordt gerelateerd aan het voorwer$ wat
ernaast wordt ge$resenteerd. *it verandert de overtuiging van het voorwer$.
21$ertise
. 21$erts worden eerder als overtuigend ervaren% aangezien aangenomen wordt dat
zij het #eter weten.
8es van de boodscha$ "el)
Aengte van de #oodscha$
. ,oe langer de #oodscha$% hoe overtuigender. *e kracht van het tweede argument
geeft geen e1tra waarde aan de overtuiging.
Aantal argumenten
. 7et als hier#oven al #eschreven. *e hoeveelheid argumenten #e$aald de
overtuiging% niet de kracht van deze argumenten.
Jear a$$eals(uitlokking van angst"
| 25
226713155.doc
8es van het $bliek
. *e consensus heuristiek
Als de meeste mensen denken dat het waar is% dan zal het wel zo zijn.
o ,et effect van a$$laus o$ de attitude
Als er een s$eech wordt gehouden met erg zwakke argumenten% dan zullen
$ersonen die de s$eech niet interessant vonden de s$eech $ositiever
#eoordelen wanneer zij aan het einde een luid a$$laus horen.
Iedereen vind het goed% dus het zal wel goed geweest zijn.
&'stematische (centrale" verwerking
9erwerking van in$ut is afhankelijk van-
. 5otivatie
o (ersoonlijke relevantie
. 8a$aciteit
o 8oncentratie
. &temming
o *e stemming kan zorgen voor een directe #e)nvloeding van de
verwerkingsstijl.
(ositieve #ui- 4$$ervlakkige verwerking
GAlles is in ordeH.signaal
7egatieve #ui- &'stematische verwerking
G6ow% o$letten!H.signaal
. (ersoonlijkheidsverschillen
o 7eed for cognition
o &elf.monitoring (zelfcontrole"
Ielf.monitoring is de naam voor de $ersoonlijkheidstrek die mensen in
staat stelt om hun zelf$resentatie aan te $assen aan de situatie en de
$ersoon. ,ier#ij $assen mensen hun zelf$resentatie aan aan de
gedragingen van anderen. *eze mensen zijn als acteurs die $rima in staat
zijn van rol te veranderen om hiermee aardiger gevonden te worden door
anderen.
@ort- *e tendens om cues van de zelf$resentatie van andere $ersonen te
ge#ruiken #ij het $resenteren van het eigen zelf.
. 6illen (gemotiveerd% #elangrijk% duur% zelf gerelateerd"
o Argumenten die een hoge zelfrelevantie #etreffen worden als
overtuigender ervaren dan argumenten die minder zelfrelevant zijn.
. @unnen (genoeg cognitieve ca$aciteit% voldoende informatie"
. &chema!s en heuristieken als je niet anders wilt% niet anders kunt
*e verwerking van in$ut via de s'stematische verwerking is veelal duurzamer% #etere
voors$eller van gedrag en sterker.
Bescherming van de attitude
. Inoculation (inenting"
. Bewust weten dat we #e)nvloed worden
| 26
226713155.doc
Hoofdstuk 8 Vooroordelen en discriminatie
&ociale categorisatie
*oor middel van sociale categorisatie sche$$en we orde in onze omgeving. *it is zeer
effici3nt% maar kan ook voor $ro#lemen zorgen. &ociale categorisatie zorgt er namelijk
voor dat verschillen #innen groe$en verkleinen en verschillen tussen groe$en vergroten.
Bij sociale categorisatie s$eelt stereot'$ering een hele grote rol. 2en stereot'$e is een
mentale re$resentatie van een sociale categorie als sekse% leeftijd% #eroe$% enz.
5aatscha$$elijke #enadeling
*oor sociale categorisatie ontstaat maatscha$$elijke #enadeling% men #enadeelt anderen
omdat zij deel uit maken van een andere groe$. 2r s$elen twee sociale factoren mee% die
sociale #enadeling kunnen veroorzaken-
. <en co!$etieve relatie
*e 2 groe$en zijn tegen$olen. Ie he##en verschillende interesses% uiterlijke
kenmerken enzovoort.
. 1erschil sociale stats
&tatussen die afwijken van het gemiddelde (low.status vs. ,igh.status" worden
als alternatief ervaren.
2r zijn : #asisvormen van #enadeling van andere groe$en-
. Stereoty$eren
o 1ooroordelen
o Aiscri!ineren
*e definitie van stereoty$ering
2en generalisatie van een groe$ mensen waar#ij identieke kenmerken worden toegekend
aan #ijna alle leden% ongeacht de werkelijke variatie tussen de leden.
. 5annen zijn agressief
. 9rouwen zijn emotioneel
&tereot'$es
Als er eenmaal een stereot'$e is ontstaan% is deze moeilijk te veranderen% aangezien
stereot'$ering zeer cognitief is. 2en stereot'$e is een geloof over #e$aalde $ersonen
waardoor ze in categorie3n ge$laatst worden% waar#ij individuele variatie niet toegestaan
wordt!.
,et ontstaan van stereot'$es
&tereot'$es worden dikwijls gevormd door illsionaire correlatie. *it wil zeggen dat
men aan neemt dat er een ver#and is tussen twee varia#elen (kenmerken van
$ersonen"% terwijl er in werkelijkheid maar een klein of helemaal geen actueel ver#and
aan te tonen is. 5en verzint! deze samenhang dus (illusionair".
4ok de )ysieke verschijning s$eelt een rol. ,ier#ij kan men denken aan #ijvoor#eeld
rassen.cues% kenmerken van rassen zoals huidskleur. Ketinte mannen #lijken veel vaak
geassocieerd te worden met een geweer dan #lanke mannen% terwijl er in werkelijkheid
geen ver#and aan te tonen is tussen huidskleur en wa$enge#ruik of U #ezit.
| 27
226713155.doc
Naast fysieke verschijning en i!sionaire correatie "ijn er nog een aanta factoren #aar het
ontstaan van stereoty$es sa%enhangt.
. (ersoonlijke ervaring
. Aanleren
o 4uders
o &chool
o 9rienden
o 5edia
o &tereot'$en worden aangeleerd! door de omgeving.
6elke motieven en sociale factoren vormen vooroordelen en discriminatieN
(ersonen he##en automatisch de neiging ingrou$.leden goed te keuren en outgrou$.
leden af te keuren. *it effect wordt #eschreven door de ingro$ bias. 4ver de oorzaak
van deze #ias #estaat een #e$aalde theorie. *e social identity theory #eschrijft dat
mensen hun zelfres$ect willen ver#eteren door zich met s$ecifieke sociale groe$en te
identificeren en deze groe$en waar te nemen als zijnde #eter dan groe$en waar men niet
toe #ehoort.
. 2en #lanke vindt het #lanke ras #eter!% een zwarte vindt het negro)de ras #eter!.
,oe leidt stereot'$ering tot vooroordelen en discriminerenN
4utgrou$.leden worden vaak gezien als Gallemaal hetzelfdeH. 2en #ekend voor#eeld is
dat vrouwen zeggen- G4h% alle mannen zijn hetzelfde.H *it kan worden onder geschaald
onder het otgro$ ho!ogeneity e))ect. *it effect #eschrijft dat $ersonen uit andere
groe$en standaard als anders! worden ervaren dan $ersonen uit de eigen groe$.
9erschillen
,et #lijkt dat veel mensen denken dat vooroordelen he##en en discrimineren hetzelfde
is. *it is echter onjuist. 9ooroordelen zijn een attitde en discriminatie is een
handeling;gedrag. 9ooroordelen zijn dus attitudes over een #e$aalde groe$%
discriminatie is een verzamelnaam voor alle negatieve handelingen naar leden van deze
groe$.
9ooroordelen
9ooroordelen zijn een menselijk hul$middel om een grote stroom aan informatie in
$akketten o$ te slaan in het geheugen. ,et is onmogelijk om alle informatie die tot je
komt individueel te verwerken% daarom worden groe$en vaak aan PPn kenmerk
geko$$eld. 9ooroordelen zijn affectief en worden vaak ge#ruikt #ij negatieve evaluaties.
. 9rouwen kunnen niet leiding geven% zij is een vrouw% dus kan ze niet goed leiding
geven.
9ooroordelen kunnen e1$liciet en im$liciet voorkomen.
:ntergro$ co!$etition kan vooroordelen veroorzaken
4ver com$etitie tussen groe$en als oorzaak van vooroordelen #estaan verschillende
theorie3n. *e #elangrijkste is de realistic gro$ con)lict theory.
6anneer er #e$erkte reso(rces zijn% leidt dit tot conflicten% #enadeling en onderscheiding
tussen verschillende groe$en die dat gemeenscha$$elijke reso(rce zoeken. Iodra de
vijandigheid is gewekt% is het zeer moeilijk om o$ normale relaties terug te komen.
*aarnaast staat ethnocentris!e centraal. *eze theorie #eschrijft dat men de eigen
cultuur ge#ruikt om andere culturen in een sociaal.cultureel o$zicht te meten.
| 28
226713155.doc
*e intergrou$ com$etition wordt verduidelijkt door de 9obber,s 8ave.
;ijdens het e1$eriment van Bo##er worden groe$en gevormd en een com$etitie
gecre3erd tussen deze groe$en. Kevolg is dat er een mini.cultuur ontstaat met eigen
s'm#ool en groe$snormen% waardoor een #and ontstaat. 9ervolgens wordt en wedstrijd
met $rijs georganiseerd. Kevolgen voor het gedrag zijn o.a. intergrou$ com$etition%
ingrou$ #ias en hekel aan #este vriend! (die nu in andere groe$ zit" en meer aantrekking
tot de groe$sleden door de overkoe$elende doelen (doelen die individueel niet gehaald
kunnen worden". *enk hier#ij aan touwtrekken of iets dergelijks.
8onclusie uit Bo##er!s 8ave is dat het cre3ren van overkoe$elende doelen zorgt voor
minder onderlinge strijd!.
9ormen van discriminatie
7iet alleen zijn er verschillende groe$en mensen die gediscrimineerd kunnen worden% ook
de manier waaro$ dit ge#eurt kan erg verschillen. Bij discriminatie kan er onderscheid
worden gemaakt tussen-
V direct of indirect
V #ewust of on#ewust
V incidenteel of structureel
*eze drie vormen van discriminatie worden in deze $aragraaf #eschreven en toegelicht.
*irecte en indirecte discriminatie
*irecte discriminatie #etekent #ijvoor#eeld dat allochtonen% vrouwen of homoseksuelen
o$enlijk worden achtergesteld of #enadeeld. *e WdaderW geeft dan zelf toe dat hij deze
groe$en ongelijk wil #ehandelen. *oor de 7ederlandse wetgeving en acties van anti
discriminatie #ureaus komt deze vorm van discriminatie gelukkig steeds minder voor. 2r
zijn echter ook situaties waarin er niet o$enlijk wordt gediscrimineerd% maar groe$en of
$ersonen via een omweg wel degelijk worden #enadeeld. Io komt het voor dat een
5arokkaanse jongen niet tot een discotheek wordt toegelaten% omdat Whij geen lid isW%
terwijl een 7ederlandse jongen zo door mag lo$en. *it is indirecte discriminatie. *eze
vorm is minder gemakkelijk aan te $akken% maar er zijn wel mogelijkheden. ,et is
#elangrijk om alert te zijn o$ deze verholen vormen van discriminatie.
Bewuste en on#ewuste discriminatie
Bij #ewuste of on#ewuste discriminatie gaat het om de #edoeling van de $ersoon die
discrimineert. 2r zijn #edrijven die voor #e$aalde functies liever een man aannemen%
omdat Wvrouwen het werk niet aan kunnenW of Womdat dat nu eenmaal hoortW. 9rouwen
worden dan #ewust #enadeeld. 2en voor#eeld van on#ewuste discriminatie is dat een
#edrijf aan degenen die er al werken vragen een nieuwe collega te zoeken. Als er #ij zoSn
#edrijf alleen maar #lanke 7ederlanders werken die $rivP ook voornamelijk met #lanke
7ederlanders o$trekken% zullen er #ij het #edrijf ook eerder #lanke 7ederlanders worden
aangenomen% omdat de werknemers #innen de eigen kennissenkring zoeken. ,et is dan
niet de #edoeling te discrimineren% maar het resultaat is wel% dat mensen die niet #lank
zijn of een niet.7ederlandse achtergrond he##en% weinig of geen kans he##en o$ een
#aan #ij dit #edrijf.
| 29
226713155.doc
Incidentele en structurele discriminatie
;ot slot is er een onderscheid tussen incidentele en structurele discriminatie. 2en
#urenruzie met etnisch getinte scheld$artijen tussen een 7ederlandse vrouw en een
Afghaanse man% een man die aangevallen wordt omdat hij in een woonwagen woont% een
aanslag o$ een moskee- als dergelijke ge#eurtenissen o$ zichzelf staan en zich
onvoorzien en onregelmatig voordoen% is er s$rake van incidentele discriminatie. *eze
vorm van discriminatie wordt W$er gevalW #ehandeld0 er is niet PPn manier van omgaan
met racisme of discriminatie die in alle gevallen voldoet.
Als $ro#lemen zich telkens herhalen% of als door #e$aalde regels groe$en stelselmatig
worden achtergesteld of #enadeeld% dan s$reek je van structurele discriminatie. 2r zijn
dan factoren in de omgeving die er voor zorgen dat de discriminatie ontstaat en #lijft
#estaan. ,et is #elangrijk om hierover veel vragen te stellen. Bijvoor#eeld- hoe komt het
dat in hoge functies in het #edrijfsleven #ijna alleen mannen te vinden zijnN ,oe zit de
achterstelling van vrouwen o$ de ar#eidsmarkt in elkaarN Bestrijding van deze vorm van
discriminatie is alleen mogelijk als je alle factoren die een rol s$elen in het ontstaan en
het voort#estaan van het $ro#leem weet te ontrafelen en o$ #asis daarvan een effectieve
strategie kunt formuleren. *it is vaak een $roces dat langere tijd nodig heeft.
&tigma
9erschillende groe$en zijn makkelijke te #enadelen dan anderen. *it hangt onder andere
af van de stig!a. 2en stigma is een attri#uut waardoor een $ersoon of sociale groe$
wantrouwt wordt in de ogen van anderen. 2r zijn drie verschillende soorten stigma-
. Bribal identities
Bas% sekse% religie
. &le!ishes o) individal character
Keestelijke achterstand% homoseksualiteit% criminaliteit
. 'bo!inations o) the body
J'sieke afwijkingen+achterstanden% ziekten% overgewicht
8ourtes' &tigma (na#ijheidstigma"
*e courtes' stigma houdt in dat mensen die worden geassocieerd met mensen die
gestigmatiseerd worden eerder negatieve kritiek onder ogen zien dan anderen.
,et #etekent dat iemand die geen deel uitmaakt van een su#groe$% toch gestigmatiseerd
wordt% door de #and die deze $ersoon heeft met een gestigmatiseerd individu.
| 30
226713155.doc
Hoofdstuk 9 - &ociale 3e4nvloeding
>at is sociale beCnvloeding
Sociale &eCnvloeding is het uitoefenen van &ociale 5acht door een $ersoon of een
groe$ $ersonen% met als doel het veranderen van de attitudes of het gedrag van
anderen.
Sociale !acht is het middel dat ge#ruikt wordt om mensen te #e)nvloeden om je te
conformeren aan anderen% een verzoek na te leven of gehoorzaam te zijn aan de #evelen
van anderen. &ociale invloed leidt dus niet tot sociale macht% maar sociale macht is een
onderdeel van sociale invloed.
*rie conseOuenties voor het menselijk gedrag door sociale #e)nvloeding zijn
con)or!iteit' !eegaandheid en gehoor"aa!heid.
8on)or!iteit is een verandering in het gedrag om overeen te stemmen met het gedrag
of de meningen van anderen. 2r is geen sociale druk nodig.
4nafhankelijkheid en conformiteit zijn moeilijk te scheiden% #ijvoor#eeld-
@leren die je draagt% kies je die zelf% of kies je die omdat je moet conformeren.
Ielfde met eten dat je eet% muziekvoorkeur en religie. 8onformiteit of eigen keusN
0eegaandheid/co#pliance0 is de verandering van gedrag% na een verzoek van anderen.
<%terne !eegaandheid is het naleven van een norm% terwijl het niet #ij de eigen
attitudes $ast. 9aak ge#eurt dit% doordat men #ang is voor de groe$. /3V: bij !et
e5peri#ent van 1sc!' een groep #oet zeggen )elke van de 6 lijnen gelijk is #et de
getoonde lijn' de proefpersoon doet de groep na' o#dat !ij er niet b(iten )il vallen0
:nterne !eegaandheid6internalisatie7 is het naleven van een norm% omdat het #ij de
eigen attitudes $ast.
Aan de andere kant he# je het naleven van een verzoek% omdat men het hier $ersoonlijk
mee eens is% dit heet interne !eegaandheid% of internalisatie.
*ehoor"aa!heid/obedience0 is de verandering van gedrag als% als gevolg van een
direct #evel van een autoriteit.
Sociale !acht is het middel dat ge#ruikt wordt om mensen te #e)nvloeden om zich te
conformeren aan anderen% een verzoek na te leven of gehoorzaam te zijn aan de #evelen
van anderen. ,et he##en van sociale macht zorgt ervoor dat mensen eerder initiatief tot
actie nemen% ook wanneer de sociale macht uit een andere conte1t komt dan de conte1t
waarin die $ersoon zich o$ dat moment #evind.
*at mensen eerder initiatief nemen% komt waarschijnlijk doordat ze zich minder
ge#onden voelen door sociale restricties.
2en Sociale @or! is een verwachte standaard van gedrag en mening gevormd en
afgedwongen door een groe$. ,oe onzekerder een $ersoon is over een situatie% hoe meer
er naar de sociale norm wordt gedragen.
| 31
226713155.doc
&$ecifieke situaties kunnen s$eci)ieke sociale nor!en o$roe$en. *it ge#eurt o$ de
automatische $iloot% zodat er meer ruimte is voor andere cognitieve $rocessen% wat
ervoor zorgt dat de algemene sociale effici3nte hoger wordt. 4mdat dit erg algemeen
klinkt% een voor#eeldje-
Fe #ent aan het eten o$ een sjiek diner% je kent de etiOuette% waardoor je niet
hoeft na te denken wat voor #estek je voor welke gang moet ge#ruiken. ,ierdoor
kan je je #ezig houden met andere dingen.
@or!atieve sociale invloed is het uitoefenen van invloed m.#.v. het verlangen van
mensen om #eloningen te krijgen of straffen te ontwijken.
:n)or!ationele sociale invloed is het uitoefenen van invloed m.#.v. feitelijke
informatie en logica.
7ormatieve en informationele sociale invloed zijn van #elang #ij het voors$ellen welke
#ehoefte mensen er $recies toe aanzet om in verschillende situaties in te geven aan
sociale macht.
>elke )actoren beCnvloeden con)or!iteitD
6e weten dat mensen soms zonder nadenken conformeren% dat mensen sneller
conformeren als ze niet zeker zijn over hun eigen vermogen om een accuraat #eoordeling
te maken (Asch en de lijntjes" of wanneer ze #ang zijn om negatief te worden #eoordeeld
door anderen. 7u volgen de situationele en $ersoonlijke factoren die deze onzekerheid en
zorgen veroorzaken.
&ituationele factoren die conformiteit #e)nvloeden
Ae grootte van een groe$% sa!enhang tssen groe$sleden en sociale
onderstening zijn #elangrijke factoren die invloed he##en o$ de conformiteit.
<en grotere groe$ leidt tot een toena!e in con)or!iteit% hier#ij geldt een ma1imum%
#ij meer dan vier $ersonen neemt de conformiteit niet meer verder toe.
Sa!enhang6cohesiveness7 zorgt ook voor toena!e in de conformiteit. ,oe meer
samenhang% hoe groter de druk om te conformeren.
Sociale onderstening heeft een negatieve invloed o$ de conformiteit. Als een
o$standeling(iemand die niet conformeert" merkt dat er ook maar PPn iemand is die
twijfels heeft #ij de conformiteit van de groe$% dan leidt dit onmiddellijk tot een grote
vermindering van de groe$sconformiteit.
(ersoonlijke factoren die conformiteit #e)nvloeden
5el)bewst"ijn, "el) $resentatie, het verlangen naar $ersoonlijke controle en
geslacht zijn #elangrijke factoren die invloed he##en o$ de conformiteit.
5el)bewst"ijn komt in twee vormen. ,et $u#liekelijk zelf#ewustzijn en het $ersoonlijk
zelf#ewustzijn. Iemand die $u#liekelijk zelf#ewust is conformeert sneller% iemand die
juist meer #ewust is van zijn eigen attitudes conformeert !inder.
ESel)($resentational concernsF is hoe je #ezig #ent met jezelf naar #uiten
$resenteren. 9aak #lijkt dat mensen juist wel of niet conformeren% omdat ze zich willen
$rofileren als een #e$aald t'$e $ersoon.
| 32
226713155.doc
1erlangen naar $ersoonlijke controle is het zelf willen #eslissen over het zelf. ,ier o$
van toe$assing is de Gtheor' of $s'chological reactanceH. Ae Bheorie van
Psychologische >eerstand heeft #etrekking tot anticonform gedrag. *e ;heorie van
(s'chologische 6eerstand draait namelijk om het idee dat mensen geloven dat zij
#e$aalde s$ecifieke gedragsmatige vrijheden he##en. 5en zal weerstand #ieden tegen
$ogingen die deze GvrijhedenH limiteren. *it heeft dus een negatieve invloed o$ de
conformiteit.
*eslacht heeft veel minder invloed(#ijna geen namelijk!" o$ conformiteit dan algemeen
wordt aangenomen. 6anneer echter wordt verteld dat er geo#serveerd wordt zijn
vrouwen geneigd om meer te conformeren en mannen juist geneigd om minder te
conformeren% omdat men vervalt in stereot'$e $atronen.
4nder omstandigheden kan de 5inderheid de 5eerderheid #e)nvloeden
E0inority Slowness <))ectF is de tendens van mensen die een mening he##en die niet
s$oort met de meerderheid% deze minder snel te o$en#aren dan mensen die wel een
mening he##en die met de meerderheid s$oort.
Als een minderheid een mening wil overdragen aan de meerderheid% moet deze aan
verschillende voorwaarden voldoen. *e mening moet-
. niet te ver a)liggen van de mening van de meerderheid. *e mening moet consistent
worden ge#racht. 8onsistent handelen is #elangrijk vanuit @elle'!s Attri#utietheorie- als
consensus laag is (weinig anderen handelen zo"% consistentie hoog is (deze minderheid
handelt over een langere $eriode zo" en de distinctie laag is (deze minderheid handelt
ook o$ deze manier in andere situaties"% zullen mensen concluderen dat dit gedrag
voortkomt uit die$e $ersoonlijke overtuigingen die de moeite van het #ekijken en
#egrij$en waard zijn. Bij een inconsistente gedragsstijl zal de meerderheid minder snel
geneigd zijn om het gedrag toe te schrijven aan $ersoonlijke overtuigingen.
0eegaandheid
*rie factoren die zorgen voor meegaandheid zijn het geven van een goed gevoel,
reci$rociteit en het geven van redenen voor meegaandheid.
?et geven van een goed gevoel;"orgen voor een goede ste!!ing werkt
sim$elweg heel goed als je meegaandheid wil #ereiken. In een goede #ui #en je
eerder geneigd om iets te doen.
?et reci$rociteit$rinci$e laat zicht het #est uitleggen door het gezegde Evoor
wat hoort watF. Als je iets krijgt he# je het gevoel dat je iets terug moet geven.
*oor iemand iets te geven vergroot je dus de kans o$ meegaandheid.
?et geven van redenen. ,oe raar het ook is% het geven van "owel goede als
slechte redenen kan mensen overtuigen. *e reden dat zelfs slechte redenen
mensen overtuigen heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat mensen
verwachtingen he##en over het gedrag van anderen. Als mensen zelf motiveren
waarom zij een #e$aald gedrag vertonen% lijken onze hersenen niet de moeite te
nemen om te anal'seren hoe goed die motivatie eigenlijk is.
| 33
226713155.doc
Bedenen waarom verscheidene twee.sta$$en strategie3n effectief zijn
Ae E-oot(in(the(door E techniek houdt in dat de #e)nvloeder eerst een kleine
meegaandheid veilig stelt% waarna later $as wordt gevraagd om iets groters.
Ae EAoor(in(the()aceF techniek houdt in dat er eerst om iets groots wordt gevraagd%
wat wordt geweigerd% waarna er om iets kleiners wordt gevraagd.
Ae EBhat,s(@ot('llF techniek lijkt o$ de EAoor(in(the()aceF. ,ier wordt echter niet de
mogelijkheid gegeven om het aan#od te weigeren. 2r wordt een aan#od gedaan en
onmiddellijk wordt het aan#od aantrekkelijker gemaakt door #ijvoor#eeld een korting.
Ae E.ow(ballingF techniek is een strategie waar#ij de #e)nvloeder ervoor zorgt dat er
eerst akkoord wordt gegaan waar#ij de ware kosten ondergewaardeerd worden. 7adat er
akkoord is gegaan worden de ware(hogere" kosten #ekend gemaakt. 4mdat de $ersoon
dan al akkoord is gegaan% is deze meer geneigd om dan niet meer te weigeren.
*ehoor"aa!heid
,et grote verschil tussen meegaandheid+conformiteit en gehoorzaamheid is dat
meegaandheid su#tiel en ongemerkt kan $laatsvinden% terwijl gehoorzaamheid altijd
makkelijk te herkennen is als een gevolg van het uitoefenen van sociale macht.
,et #oek geeft #ij conformiteit en meegaandheid vele #egri$$en en theorie3n% wat totaal
anders is dan #ij gehoorzaamheid. ,et #oek #ehandelt eigenlijk alleen PPn groot
onderzoek(of eigenlijk meerdere onderzoeken" van 5ilgram. ,ier worden ook vragen
over gesteld o$ de ;utorials% dus daarom een korte samenvatting van het onderzoek.
In het onderzoek moet een $roef$ersoon% de GleraarH% een zogenaamde andere
$roef$ersoon% de GleerlingH% elektrische schokken geven% wanneer deze een fout+geen
antwoord o$ een vraag geeft. Mit dit onderzoek #lijkt dat het gehoorzamen aan
destructieve #evelen eerder de regel is dan de uitzondering.
Ae )ysieke a)stand van de onderzoeker en de $roef$ersoon had invloed o$ de mate van
gehoorzaamheid. ,oe verder de onderzoeker% hoe minder gehoorzaamheid.
Ae stats van de onder"oeker maakte uit voor de mate van gehoorzaamheid. 2en
GechteH onderzoeker zorgt voor een hogere mate gehoorzaamheid dan een GnormaalH
$ersoon.
<en eendidige itleg van Sociale &eCnvloeding
In dit hoofdstuk worden veel verschillende factoren #ehandeld die te maken he##en met
sociale #e)nvloeding. *e taak van de sociale wetenscha$$er is echter om te ontdekken
welke algemene $rinci$es er achter het uitoefenen van sociale macht zitten. *it wordt
#ehandeld door het #oek dmv. de G&ociale Im$act ;heorieH. Ae Sociale :!$act Bheorie
voors$elt dat de hoeveelheid invloed van anderen in een #e$aalde situatie een functie is
van : factoren. *eze factoren zijn-
. het aantal groe$sleden,
. de sociale stats van de groe$sleden
. de nabijheid van groe$sleden.
| 34
226713155.doc
*e invloed o$ anderen stijgt niet constant mee met het stijgen van het aantal leden. ,oe
meer leden% hoe minder invloed een e1tra lid nog heeft. 2en groe$ van #v. 21 mensen
heeft niet (veel" meer invloed dan een groe$ van 2E.
Hoofdstuk 10 - +roepsgedrag
In dit hoofdstuk wordt #ehandeld hoe #e$aalde sociale vaardigheden werken in een
groe$. 2erst wordt er gekeken wat een groe$ nou $recies is.
E Bhe natre o) gro$sF
<en groe$ #estaat uit meerdere% van elkaar afhankelijke mensen die een emotionele
#and he##en en die regelmatig contact he##en met elkaar.
Kroe$en verschillen in sociale samenhang
*e definitie van hier#oven is erg algemeen. Kroe$en kunnen onderling erg verschillen
Oua samenhang. ;wee factoren die invloed he##en o$ de samenhang van een groe$ zijn
de grootte van een groe$ en onderlinge gelijkenissen en verschillen.
Ae grootte van een groe$ is #elangrijk voor de samenhang. 4nderzoek wijst uit dat er
een ma1imum grootte is om nog effectieve samenhang te he##en. *it hangt samen met
de grootte van de frontale kwa##en van de cere#rale corte1. Io kunnen mensen grotere
groe$en aan dan #ijvoor#eeld chim$ansees. 6anneer groe$en te groot worden leden
ego)stischer en minder o$ de groe$ gericht.
Onderlinge gelijkenissen komen vaak voor in groe$en. *it komt doordat lidmaatscha$
van een groe$ #e$aalde activiteiten+eigenscha$$en eist van zijn leden. *iversiteit #innen
een groe$ is vaak nadelig% maar kan ook voordelig zijn doordat de groe$ fle1i#eler is.
Kroe$sstructuur ontwikkelt snel en verandert langzaam
*e structuur van een groe$% ofwel de vaste $atronen van gedrag #innen een groe$%
worden snel vastgelegd en veranderen hierna langzaam.
*rie #elangrijke factoren #innen de structuur van een groe$ zijn sociale nor!en,
sociale rollen en het sociale stats systee!.
De eerste t)ee begrippen zijn in !oofdst(k 7 en 6 be!andeld.
Bij het ontstaan van een groe$ krijgen alle leden een status. 9olgen de <%$ectation
States Bheory krijgen leden hun status toegewezen o$ #asis van wat anderen denken
dat ze gaan toevoegen aan de groe$. *eze verwachtingen worden #e)nvloed door
factoren als leeftijd% sekse% ras en rijkdom.
*e = fases van het lid zijn van een groe$
Be!$oral 0odel o) *ro$ 0e!bershi$ #eschrijft de veranderingen die zich voordoen
#ij leden en in de groe$ zelf.
*e = fases zijn-
4nderzoekende fase
&ocialisatie fase
4nderhoudsfase
Besocialisatie fase
,erinneringsfase
| 35
226713155.doc
In de onder"oekende )ase zijn groe$en o$ zoek naar leden die aan de criteria voldoen%
aankomende leden zijn o$ zoek naar een groe$ die aan hun criteria voldoen.
6anneer groe$en en aankomende leden elkaar gevonden he##en komen ze in de
socialisatie )ase. ,ierin $ro#eert de groe$ het denken en doen van de leden zo aan te
$assen dat ze het ma1imale toevoegen aan de groe$. 7ieuwkomers kunnen ook $ro#eren
de groe$ aan te $assen aan hun #ehoeften.
6anneer de groe$ en het nieuwe lid o$ hetzelfde niveau zitten% komt de
Onderhods)ase. ,et nieuwe lid wordt nu volledig geacce$teerd en is dus een volledig
lid. ,ierin komen de groe$ en het individu overeen wat voor rol het individu krijgt. ,ier#ij
$ro#eert de groe$ te zorgen dat het individu zo $roductief mogelijk $resteert% terwijl het
individu vooral $ro#eert te zorgen dat zijn $ersoonlijke #ehoeftes zo veel mogelijk
worden vervuld.
4ver tijd kan het ge#euren dat een lid en een groe$ niet meer tot overeenstemming
komen. ,et lid komt dan in Ae 9esocialisatie )ase, waarin de groe$ en het lid elkaar
$ro#eren te verleiden om tegemoet te komen aan elkaars eisen. 6anneer dit een van
#eiden lukt wordt het lid weer gezien als volledig lid. Io is er steeds een c'clus tussen de
onderhouds. en resocialisatie fase.
6anneer dit niet lukt% wordt het lid een e1.lid en komt de herinnerings)ase.
3ekijk event(eel ook blz. 689 in &ocial :s.c!olog. van ;ranzoi' ;ig(re 9<.= voor een
!andig grafiekje
*e twee $rimaire functies van groe$en zijn-
,et vol#rengen van taken
4mgaan met emotionele en sociale relaties
:nvloed van groe$en o$ individeel gedrag
4mdat het vol#rengen van taken een van de $rimaire functies van een groe$ is% wordt er
gekeken hoe een groe$ invloed heeft o$ de $restaties van een individu.
&ociale facilitatie en sociale inhi#itie
In het #ijzijn van een groe$ $resteert men #eter #ij een makkelijke taak(een taak
waar#ij het om aangeleerd gedrag gaat"% terwijl men slechter $resteert #ij een
com$le1ere taak. Beide% het ver#eteren Pn het verslechteren van het resultaat vallen
onder de term Sociale -acilitatie.
&ocial loafing
Social .oa)ing is het effect dat mensen minder $resteren wanneer ze in een groe$
zitten. *it geldt alleen als hun individuele resultaten Go$gaanH in de groe$sresultaten%
waardoor de individuele $restatie niet te #eoordelen is.
1ers$reiding van verantwoordelijkheid is een oorzaak van &ocial Aoafing.
,et reduceren van &ocial Aoafing ge#eurt door mensen ervan #ewust te maken dat er
gelet wordt o$ individuele $restaties.
*e)ndividualisatie
AeCndividalisatie is het verliezen van de individuele identiteit en daarmee verzwakken
de remmingen die ons ervan weerhouden om gedrag te vertonen dat niet $ast #ij onze
attit(des. *it wordt veroorzaakt door anonimiteit en verminderd zelf#ewustzijn.
| 36
226713155.doc
&eslitvor!ing in groe$en
Besluitvorming vindt $laats in fases% waar#ij verschillende regels komen kijken
2r zijn vier fases-
*e ori3nterende fase
*e discussie fase
*e #eslissing fase
*e im$lementerende fase
Bij de discussie $ro#eren leden van de groe$ informationeel+normatief invloed uit te
oefenen. 4ok #ij de #eslissing fase wordt dit gedaan.
Bij de im$lementatie wordt de #eslissing naar #uiten ge#racht en wordt de effectiviteit
ge3valueerd.
3ekijk event(eel ook blz. 6>? in &ocial :s.c!olog. van ;ranzoi' ;ig(re 9<.8 voor een
!andig grafiekje
(ro#lemen waar een #eslissing voor moet komen kunnen ruwweg worden ingedeeld in
twee categorie3n% de Gj(dg#ental@ en de GintellectiveH. Bij de PPn worden verschillende
dingen #eoordeeld. Bij de ander is het vooral het #e$alen de juiste #eslissing.
Bij de taken waar #eoordeling een grotere rol s$eelt% wordt er vooral normatief
#e)nvloed% terwijl #ij de andere $ro#lemen juist informationele invloed wordt uitgeoefend0
zoveel mogelijk informatie leidt dan uiteindelijk tot de GjuisteH #eslissing.
*e mening van de meerderheid is van groot #elang o$ de #eslissing. 6anneer de mening
van de meerderheid van tevoren is gevormd% zal er in de discussie vooral worden gezocht
naar ondersteunende informatie om het stand$unt zo sterk mogelijk te maken. 4ok
zullen degenen die de mening van de meerderheid delen harder hun #est doen de
anderen over te halen.
*roe$s$olarisatie is het $roces waar#ij de het stand$unt van de groe$% na discussie%
e1tremer is dan de attitudes van de individuen v//r de discussie.
;wee mogelijke oorzaken van groe$s$olarisatie komen van de &ocial Ao#parison
$ers$ectief en het pers(asive arg(#ents $ers$ectief.
&ocial co#parison/komt uitge#reider voor in ,11"0 6e vergelijken onze mening met die
van anderen en $assen die zonodig aan. *oor de normatieve invloed die dat uitoefent(we
willen gewaardeerd worden door de groe$"% wordt de mening aange$ast.
Bij de pers(asive arg(#ents komt het juist aan o$ informationele invloed. 6e willen tot
de enige juiste #eslissing komen dus wordt er goed gelet o$ de argumenten. Bij een
meerderheid van PPn mening% komen er meer argumenten naar voren voor dat
stand$unt% waardoor $olarisatie waarschijnlijker is.
*ro$think is $olarisatie in een e1treme vorm% veroorzaakt door een vermindering van
de mentale effici3ntie% een verminderd #eeld van de realiteiten en een verminderd
#ewustzijn van morele waarden.
*rie condities die nodig zijn voor +ro(pt!ink zijn een grote samenhang% een dreigende
situationele conte1t en structurele en $rocedurele fouten.
*e grote samenhang lijkt juist een $ositief as$ect van een groe$% maar kan zich dus ook
negatief uiten. *it komt doordat mensen die e1treem graag #ij een groe$ willen horen%
veel meer #ereid zijn om hun denken en gedrag door de groe$ te laten #e$alen.
| 37
226713155.doc
Symptomen van Groupthink:
1. 2en overschatting van iemands groe$waarde. Aeden ontwikkelen een illusie van
onkwets#aarheid en twijfelen niet aan de moraliteit van anderen. Alles wordt
zonder kritiek geacce$teerd.
2. ;unnelvisie. Alles is gericht o$ het #ereiken van het doel% zonder dat er van een
ander o$zicht naar wordt gekeken. 2r wordt geen tegen#ewijs verzameld of
#ekeken.
:. 9erhoogde druk om conformiteit. Aeden die twijfels he##en worden genegeerd of
uit de groe$ gegooid. 2igen misvattingen worden ver#orgen.
.eiderscha$
<en leider is degene die de meeste invloed uitoefent in een groe$. ,ij leidt de groe$ in
een richting en voorziet de groe$ van energie. 2en leider heeft twee #asis t'$en van
activiteiten% namelijk het #ereiken van de doelen van de groe$ en hij moet aandacht
#esteden aan de emotionele en inter.$ersoonlijke as$ecten van de groe$.
:diosyncrasy 8redits is meer sociale macht die je verdient door het hel$en van de
groe$ om een doel te #ereiken en door te conformeren aan de groe$. 7aarmate je meer
GkredietH he#t% wordt non.conformiteit meer geacce$teerd. 2en $ersoon kan daarmee
vernieuwende(dus non.conformerende idee3n" o$$eren.
2igenscha$$en van leiders zijn vaak-
Intelligenter
Aanger
Kroter zelfvertrouwen
@unnen zich makkelijker aan$assen
5eer #ehoefte aan macht
8harismatischer
<en Brans)or!ationele .eider is een leider die zijn leden kan overhalen om verder te
gaan dan hun eigen #ehoeftes% ten goede van de groe$ of maatscha$$ij.
*e #asiseigenscha$$en die een transformationele leider in ieder geval heeft zijn-
*e vaardigheid om een visie om te zetten in duidelijke taal. *e visie is een een
toekomst ideaal gedeeld door de leden. In het omzetten in taal vertelt de leider
dat hij hoge inzet verwacht en dat de groe$ vaardig genoeg is om dit doel te gaan
halen.
*e vaardigheid om een visie te im$lementeren. ;ransformationele leiders
ge#ruiken verschillende technieken om een visie te im$lementeren% zoals het
verduidelijken hoe su#doelen #ereikt kunnen worden% dienen als een
voor#eeldfiguur% leveren van individuele steun en het erkennen van $restaties.
*e leider heeft een charismatische communicatie stijl he##en. *irect oogcontact%
levendige gezichtsuitdrukkingen% krachtig taalge#ruik en non.ver#ale tactieken
zijn hier onderdeel van.
2en andere theorie% of eigenlijk model over leiderscha$ is-
8ontingency 0odel Aeadershi$(Jiedler 1>CD% 1>>:" is de theorie dat de effectiviteit van
de leider afhangt van de mate van taakgerichtheid en emotionele gerichtheid en de mate
van controle over de situatie door de leider. ,ier#ij wordt er niet uitgegaan van #e$aalde
traits die een leider moet he##en.
| 38
226713155.doc
| 39
226713155.doc
Behoeftes van de groep versus de behoeftes van het individu
&ociale *ilemma!s
<en sociaal dile!!a is elke situatie waarin de meest #elonende keuze voor een
individu uiteindelijk negatieve conseOuenties voor de groe$ als geheel veroorzaakt.
&amenwerking is nodig om sociale dilemma!s o$ te lossen
*e #asis van veel van de sociale dilemma!s is dat samenwerking nodig is om deze o$ te
lossen. 5en geeft echter zijn korte termijnwinst liever niet uit handen tenzij het echt
noodzakelijk is. 9erschillende manieren om samenwerking te $romoten zijn-
&amenwerking forceren% door een autoriteit
2ducatie% wanneer men de gevolgen van een keuze #eter #egrij$t zal er meer
nagedacht worden over de keuze.
Krou$ identificatie0 mensen werken eerder samen als ze het gevoel he##en in
dezelfde groe$ zitten% er moet dus een groe$sgevoel gecre3erd worden.
&amenwerking $romoten0 niet iedereen is gericht o$ samenwerking% de een is
ego)stisch% de ander is com$etitief. *oor uit te leggen dat samenwerking het
$ro#leem o$ kan lossen of het #ij de o$voeding al te internaliseren kan je
sim$elweg ervoor zorgen dat meer mensen samenwerken.
(romoten van groe$sdiscussie0 door discussie kunnen leden van een groe$
#eloften maken over toekomstig gedrag% dat zij zien als een #inden sociaal
contract(consistent zijn met eigen attitudes". Kroe$sdruk zorgt ervoor dat
twijfelaars ook over worden gehaald.
Hoofdstuk 11 - Interpersoonlijke aantrekkingskrac!t
:nter$ersoonlijke aantrekkingskracht is het verlangen om een ander individu te
#enaderen.
;wee redenen waarom we zoeken naar
Ae Social 8o!$arison Bheory houdt in dat we onze gedachten en handelen evalueren
aan de hand van de gedachten en handelen van anderen. *it vergelijken doen we
voornamelijk in onzekere situaties. 9ergelijken doen we vooral met mensen van wie we
vinden dat ze o$ ons lijken. &$oort ons gedrag niet met dat van de anderen dan $assen
we dit aan% zodat we in de groe$ $assen.
Social <%change Bheory houdt in dat we $ro#eren relaties te zoeken(en te houden"%
welke meer o$leveren dan kosten.
Jactoren die de #ehoefte aan gezelscha$ #e)nvloeden
*e #ehoefte aan gezelscha$ wordt #e)nvloed door onze evolutionaire erfenis% onze
biological aro(sabilit.(in hoeverre we aroused kunnen raken van iets"% door de cultuur
waarin we leven en ons geslacht.
| 40
226713155.doc
=arakteristieken van de sitatie en aantrekkelijkheid
*rie #elangrijke situationele factoren die #elangrijk zijn in inter$ersoonlijke
aantrekkingskracht en #ehoefte aan gezelscha$ zijn afstand($ro1imit'"%
#ekendheid(familiarit'" en angst(an1iet'".
')stand is een van de #elangrijkste factoren #ij het $roces van een emotionele #and
vormen met anderen.
&ekendheid is ook een #elangrijke factor in dat $roces.
'ngst zorgt ervoor dat we anderen o$zoeken met dezelfde angsten% of mensen die deze
zelfde angst al he##en gehad. *it is een voor#eeld van social co#parison.
=arakteristieken van anderen en aantrekkelijkheid
5en wordt aangetrokken door f'siek aantrekkelijke mensen. *it komt door het -ysiek
'antrekkelijke Stereoty$e. *it houdt in dat men ervan uitgaat dat f'siek
aantrekkelijke individuen ook aantrekkelijke sociale en $ersoonlijke traits heeft. J'siek
aantrekkelijke mensen krijgen hierdoor een hogere &ocial 21change waarde% men heeft
het idee dat een relatie met deze $ersoon meer zal o$leveren dan kosten.
8ultuur en aantrekkelijkheid
Algemeen vinden vrouwen f'sieke aantrekkelijkheid #elangrijker dan mannen. Bij
homoseksuelen is het echter andersom. ,omomannen vinden f'sieke aantrekkelijkheid
#elangrijker dan les#ische vrouwen.
Binnen een #e$aalde cultuur zijn de meeste mensen het eens met het algemene #eeld
van f'sieke aantrekkelijkheid. 6at f'sieke aantrekkelijk is conformeert vaak aan de
standaard van de dominante sociale groe$.
2en universele regel is de #etrouw#aarheid van de voedselvoorraad in com#inatie met
hoe dik een vrouw is. *ikke vrouwen worden als f'siek aantrekkelijk gezien als de
voedselvoorraad zeer on#etrouw#aar is% #ij zeer #etrouw#aar is de dunne vrouw juist
meer in trek.
7aast lichamelijke eigenscha$$en zijn er ook universele standaarden voor het gezicht.
&'mmetrie van het gezicht lijkt overal #elangrijk te zijn.
,et GgemiddeldeH gezicht wordt vaak gezien als het meest aantrekkelijk% wat verklaard
kan worden door de bekend!eids!.pot!ese.
Bij vrouwen zijn licht kinderlijke gezichten aantrekkelijk% #ij mannen juist volwassen
gezichten.
,et vrouwelijke lichaam als o#ject van schoonheid
&ody estee! is hoe een $ersoon staat ten o$zichte van zijn eigen lichaam. 5eisjes
wordt vanaf jonge leeftijd inge$rent hoe #elangrijk het is dat ze een mooi lichaam
he##en. *it zorgt ervoor dat meisjes vaker ontevreden over hun lichaam zijn en vaker
last he##en van sociaal f.sieke angst.
,et mannelijk lichaam als instrument van actie
Fongens wordt juist geleerd dat ze hun lichaam moeten zien als d'namische
instrumenten die ge#ruikt worden om taken te verrichten. ,ierdoor zien zij hun lichaam
meer als geheel dat een taak moet vol#rengen en #ekijken ze het niet $er deel. 4ver het
algemeen zijn mannen tevredener met hun lichaam. 7egatieve gedachten over hun
lichaam is vooral gelinkt aan de ges$ierdheid.
| 41
226713155.doc
J'sieke verschijning van anderen #e)nvloed onze $erce$tie over onze eigen
aantrekkelijkheid
?et radiation effect is het effect dat o$treed als een gemiddeld iemand samen is met
een aantrekkelijk+onaantrekkelijk iemand. *eze $ersoon wordt gezien als aantrekkelijk
als er een aantrekkelijk $ersoon vlak#ij is% onaantrekkelijker als er een onaantrekkelijk
iemand #ij is.
?et contrast effect treedt o$ als mensen omste#eurt geo#serveerd worden. 2en
gemiddeld iemand wordt aantrekkelijk #eoordeeld als er eerst een lelijk iemand
geo#serveerd werd% andersom net zo.
Aantrekkingskracht van gelijkheden
5ensen worden vooral aangetrokken naar mensen die lijken o$ henzelf. ,ier#ij letten we
o$-
*emografische gelijkheid
Kelijkheid in attitudes% hier#ij gaat het om het $ercentage gelijke attitudes% niet
het a#solute getal.
Kelijkheid in f'sieke aantrekkelijkheid% dit komt doordat we $ro#eren iemand te
zoeken die niet een hogere social e5c!ange waarde heeft dan onszelf. *eze
tendens wordt de 0atching ?y$othesis genoemd.
2en verklaring voor de aantrekkelijkheid van mensen die o$ ons lijken komt wederom uit
de social co#parison t!eor.. 6e willen graag #evestiging over onze attitudes% dat
mensen die o$ ons lijken vaak geven.
2en andere verklaring komt uit de bekend!eids!.pot!ese. 6e houden van #ekende
dingen.
2en verklaring die veel meer aandacht krijgt dan deze twee is de balans theorie. *eze
theorie houdt in dat mensen verlangen naar cognitieve consistentie of #alans in hun
gedachten% gevoelens en sociale relaties.
6e zijn ook aangetrokken tot Gcom$lementaireH anderen
Kelijkheid hoeft niet altijd tot aantrekkelijkheid te leiden. 4nderzoek wijst uit dat in
#e$aalde gevallen% verschillen juist tot aantrekkelijkheid leiden. 9oor#eelden hiervan zijn
leeftijd in romantische relaties% en status. In het geval van status komt dit vooral voort
uit een zoektocht naar macht% waar#ij mensen die o$ elkaar lijken (alle#ei zijn dus uit o$
macht over de ander" juist niet tot elkaar aangetrokken worden. In zulke gevallen juist
com$lementariteit (de PPn een controle freak en de ander juist onderdanig" tot een
sta#iele relatie% omdat #eiden in hun #ehoeftes voorzien worden in de relatie.
6e zijn aangetrokken tot mensen die aangetrokken zijn tot ons!
7aast alle $ersoonlijkheids. en lichamelijke kenmerken zijn we sim$elweg meer
aangetrokken tot mensen die tot ons zijn aangetrokken.
| 42
226713155.doc
>anneer sociale interactie een $roblee! wordt
&ociale angst kan ons ge)soleerd van anderen maken
Sociale 'ngst6Social 'n%iety7 is de on$lezierige emotie die mensen ervaren vanwege
hun zorgen om inter$ersoonlijke evaluatie. *it kan ervoor zorgen dat we soms mensen
$ro#eren te ontwijken.
8hronische sociale angst6social an%iosness7 is een constant #esef van sociale
angst. 5ensen met chronische sociale angst zijn reageren heftiger o$ elke vorm van
afwijzing% zijn gevoeliger voor negatieve gezichtsuitdrukkingen en verwachten constant
afwijzing.
&chachter!s Bwee()actoren theorie van e!otie6Bwo()actor theory o) e!otion7
houdt in dat de emotionele ervaring ge#aseerd o$ twee factoren% namelijk de
f'siologische aro(sal en het cognitieve Gla#elenH van de oorzaak van die aro(sal.
6anneer we emotioneel aro(sed zijn% maar niet zeker weten wat de oorzaak hiervan is
o#serveren we mensen om ons heen. 6anneer zij #lij lijken% inter$reteren wij deze
aro(sal ook als #lijheid.
*it kan 0isattribtion o) 'rosal veroorzaken% dit houdt in dat we de uitleg van onze
f'siologische reactie verwisselen van de echte oorzaak naar een andere(niet juiste"
oorzaak.
2enzaamheid is het gevolg van &ociale Isolatie
<en"aa!heid is gedefinieerd als het he##en een kleiner of minder #evredigend sociaal
netwerk en intieme relaties dan gewenst. (herken#aarN Iie #lz. ?:2 in Jranzoi voor een
testje"
,et meten van eenzaamheid wordt gedaan door een vragenlijst. 2enzaamheid is
uiteraard een su#jectief fenomeen. *e een is veel minder snel eenzaam dan de ander.
Adolescenten en jongvolwassenen ervaren het meeste eenzaamheid% wat afneemt
naarmate ze ouder worden. ,et afnemen gaat door tot het moment waaro$ &ociale
Isolatie ontstaat% door #ijvoor#eeld overlijden van vrienden en familie.
7et als chronische sociale angst is er ook chronische eenzaamheid. 5ensen die hier mee
te maken he##en veranderen hun gedrag vaak zo% dat ze ook weinig kans maken om
meer vrienden te maken. 9aak missen deze mensen sociale #asis vaardigheden.
| 43
226713155.doc
Hoofdstuk 12 - Intie#e relaties
>at is inti!iteitD
:nti!iteit is het delen van zaken wat je het meest aangaat(inmost".
Intimiteit #evat het o$nemen van een ander in je zelfconce$t
,et zien van een ander als deel van jezelf wordt vaak gezien als het #elangrijkste
onderdeel van intimiteit.
Oder(kind hechting en latere volwassen relaties
?echting6'ttach!ent7 is de sterke emotionele #and die een kind vormt met zijn
$rimaire verzorger. *eze #and wordt gezien als hoeksteen voor alle verdere relaties die
een mens nog zal krijgen.
,echting is een aange#oren eigenscha$
*e zuig. en grij$refle1 maakt duidelijk dat $asge#orenen al een #ehoefte he##en aan
contact met hun verzorger. Bowl#' (1>C>" toonde deze aange#oren #ehoefte aan als een
universeel kenmerk voor zoogdieren en vogelsoorten. *it wil echter niet zeggen dat alle
kinderen eenzelfde hechtingsstijl he##en. 9aak is deze stijl afhankelijk van ervaringen
wanneer de kinderen jong zijn en dit leidt ruwweg tot ? verschillende hechtingsstijlen.
5ensen met een "ekere hechtingsstijl6secre attach!ent style7 geloven dat zij
waardig zijn om lief te he##en en om geliefd te zijn en zijn niet #ang om verlaten te
worden.
*e Preocc$ied attach!ent style is de verwachting dat mensen wel van jou zullen
houden en acce$teren% maar tegelijkertijd he##en ze een negatief zelf#eeld en vinden.
*e Ais!issing(avoidant attach!ent style is juist een ge#rek aan vertrouwen in
anderen% waardoor ze anderen vermijden. Ie he##en moeite met intimiteit% vertrouwen
anderen niet en herkennen signalen van warmte of em$athie van anderen minder goed.
*eze mensen he##en echter een hoog #eeld van zichzelf en kunnen zelfs arrogant zijn.
*e -ear)l(avoidant attach!ent style is ook ge#aseerd o$ een ge#rek aan
vertrouwen in anderen% maar hier#ij komt ook nog een laag zelf#eeld kijken. *it soort
t'$e mensen he##en vaak een geschiedenis van $s'chologische of f'sieke $ro#lemen of
se1ueel mis#ruik.
1riendscha$
,et grote verschil tussen vriendscha$ en familie is dat relaties met familie onvrijwillig
zijn% terwijl relaties met vrienden zelfgekozen zijn en wederzijds #evredigend.
&elf-Disclos(re vormt en onderhoud vriendscha$$en
Self-Disclosure is het onthullen van $ersoonlijke informatie aan anderen. *it is een
#elangrijk onderdeel van het vormen en onderhouden van vriendscha$$en. 5ensen die
dit niet doen in relaties he##en vaker slecht functionerende relaties en ervaren vaker
eenzaamheid.
| 44
226713155.doc
Ae Social Penetration Bheory $ro#eert het $roces van self-disclos(re uit te leggen.
,et #eschrijft de ontwikkeling van een intieme relatie in termen van toenemende self-
disclos(re.
8ultuurverschillen in self-disclos(re
In veel 6esterse culturen is veel sociale e1$ressiviteit een teken van com$etentie o$ het
ge#ied van sociale relaties en als een teken dat je intiem kan zijn.
In 4osterse culturen zijn ver#ale communicatie vaardigheden juist minder #elangrijk. ,et
niet uitdrukken van je gevoelens wordt daar vaak zelfs ge)nter$reteerd als een indicatie
voor een emotioneel sterk en #etrouw#aar iemand.
9erschillen in geslacht
9riendscha$$en #ij vrouwen zijn vaak intiemer dan #ij mannen.
9rouwen zijn meer )ace(to()aceG waar het vooral gaat om intieme ges$rekken en
het delen van emoties
5annen zijn meer side(to(sideG waar het vooral gaat om het samen uitvoeren
van activiteiten
,et he##en van een cross-se5 vriendscha$ #ij hetero!s
Bij vriendscha$$en tussen een man en vrouw is er s$rake van een ver$laatsing naar het
intimiteitgemiddelde. 5annen zijn o$ener en vertellen meer over zichzelf en over hun
gevoelens% terwijl vrouwen juist minder o$en zijn en minder vertellen.
,et grootste $ro#leem #ij deze vriendscha$$en is de seksuele s$anning tussen de man
en de vrouw. X 9an deze vriendscha$$en strandt% doordat 1 van de 2 seksuele #ehoeftes
krijgt. *it is vaker #ij mannen dan #ij vrouwen.
9erschillen verdwijnen #ij homoseksuele vriendscha$$en met iemand van het zelfde
geslacht
9riendscha$$en tussen homoseksuele mannen verschillen niet in intimiteit in vergelijking
met vriendscha$$en tussen les#ische vrouwen.
9o!antische relaties
;wee fundamentele soorten van liefde
4nderzoekers he##en in jaren van onderzoek vele t'$es van de romantische liefde
#enoemd. ;wee t'$es werden echter consistent gevonden en #enoemd. *it zijn de
ge$assioneerde lie)de6$assionate7 en de vriendscha$$elijke
lie)de6co!$anionate7.
Ae ge$assioneerde lie)de is een staat van intens verlangen naar eenheid met een
ander $ersoon. ,et is het t'$e liefde dat we voelen in ons lichaam. 9linders in de #euk%
versnelde hartslag% je kent het wel.
*eze s'm$tomen worden veroorzaakt doordat dit soort liefde een verandering in het
#rein veroorzaakt% namelijk de overdracht van de chemische stoffen. *it soort liefde
veroorzaakt namelijk voor !eer do$a!ine.
&ij 1er$laatsing van o$winding6<%citation trans)er7 wordt o$winding% veroorzaakt
door een stimulus% overge#racht en o$gesta$eld! #ij een andere #ron van o$winding.
@lassiek voor#eeld- een man staat o$ een 2:Em hoge wankele #rug en ontmoet daar een
vrouw. *e o$winding van de #rug komt #ij zijn o$winding voor de vrouw terecht.
| 45
226713155.doc
Ae vriendscha$$elijke lie)de68o!$anionate .ove7 is de affectie die we voelen voor
hen die die$ in ons leven zijn geankerd. 9riendscha$$elijke liefde is gericht o$ de lange
termijn.
>ill love endreD
5eer dan de helft van alle huwelijken eindigen in een scheiding. In de 9& vinden 1
miljoen scheidingen $er jaar $laats. *e kans dat je een succesvolle relatie houdt is
kleiner dan E%=Y
Ae <Hity Bheory houdt in dat mensen het meest tevreden zijn met hun relatie als de
ratio tussen #eloningen en kosten van een relatie gelijk is. 2en negatief ratio #ij een
$ersoon zorgt vaak voor negatieve emoties als #oosheid en ontevredenheid.
5el)vertrowen kan er voor zorgen dat je relatie ver#etert% maar ook dat deze
verslechtert. 2en $ersoon met laag zelfvertrouwen% vertrouwt er niet o$ dat de $artner
nog steeds van hem houd. ,ierdoor is constante #evestiging nodig voor deze $ersoon%
wat $ro#lemen kan veroorzaken.
&ommige vormen van veel zelfvertrouwen kunnen ook de relatie #eschadigen. Io kunnen
mensen met een insta#iel hoog zelfvertrouwen vaak jaloers of zelfs agressief reageren
wanneer hun zelfvertrouwen wordt #edreigd. 7arcisten zien liefde zelfs als een s$el.
,et zien van je $artner in het #est mogelijk o$zicht leidt tot #evredigende relaties. *it
heeft te maken de partner-en!ancing bias. Alle $ositieve dingen worden toegeschreven
aan dis$ositionele kwaliteiten% de slechte dingen aan situationele factoren.
4nderzoeken m.#.t. liefde waar het #oek groots over uitwijd% maar waar vrij weinig in
gezegd wordt-
(artners die elkaars gedachten en gevoelens kunnen GlezenH zijn gelukkiger% maar
wanneer deze gevoelens negatief zijn lijken ze e1$ress niet goed gelezen te
worden% zodat de $artner in een goed daglicht #lijft.
&ociale steun voors$elt een #evredigende relatie% in de 6esterse cultuur worden
$artners vaak gezien als #este vriend+vriendin en de eerste $ersoon aan wie hul$
wordt gevraagd. *eze emotionele en informationele steun voors$elt een
#evredigende relatie.
6e zijn gemener tegen degenen van wie we houden dan tegen vreemden. *it
komt omdat we minder remmingen voelen om vervelend gedrag of andere dingen
te melden aan de $artner dan #ij een vreemde.
Mit onderzoek is gekomen dat er ? strategie3n zijn om om te gaan met relatie$ro#lemen.
*it zijn-
6achten tot het voor#ijgaat
,et $ro#leem of de $artner negeren% of minder omgaan met de $artner
9er#reken van de relatie
(raten over het $ro#leem% discussi3ren% com$romissen zoeken.
9er#reking van romantische relaties veroorzaakt emotionele stress
6anneer een ver#reking $laatsvindt% is het zeldzaam dat #eiden dit willen. *e $ersoon
die wordt afgewezen leid meer dan degene die de relatie ver#reekt. Aosers in de liefde
die een uitge#reid sociaal netwerk he##en die hun kan o$vangen% kunnen #eter omgaan
| 46
226713155.doc
met het verlies dan mensen die niet goed worden o$gevangen.
?oo)dstk 13 . 1gressie
6at is agressieN
'gressie is elke vorm van gedrag dat als doel heeft anderen+jezelf+o#jecten te
#eschadigen of verwonden. *it is de meest algemene definitie% ook ge#ruikt door het
#oek.
*oor de jaren heen he##en $s'chologen onderscheid gemaakt tussen twee soorten
agressie- Instrumentale agressie en vijandige agressie.
:nstr!entale agressie is agressie dat dient om een doel te #ereiken. Agressie wordt
dus ge#ruikt als instrument.
1ijandige agressie6hostile agression7 is agressie dat dient om iemand $ijn te doen+te
verwonden+te vermoorden. ,ier#ij wordt agressie o$gewekt door #oosheid.
Keslacht en agressie
2en wijdvers$reid geloof in onze cultuur is dat mannen agressiever zijn dan vrouwen. Is
dit echt zo% gezien vanuit de sociale $s'chologieN Fa en nee. &tudies laten zien dat
mannen en vrouwen in PPn o$zicht inderdaad verschillen% namelijk in de mate van
)ysieke agressie. *it komt meer voor #ij kinderen dan #ij volwassenen en meer #ij
onuitgelokt gedrag dan #ij uitgelokt gedrag.
In ver#ale agressie en het uiten van gevoelens van #oosheid zijn mannen en vrouwen
weinig anders.
Aang genegeerd door onderzoekers is de vorm indirecte agressie. Ioals roddelen% slechte
onware verhalen vertellen over iemand% mensen overhalen iemand te negeren en
iemands geheimen vertellen aan anderen horen daar#ij. 9ooral meisjes lijken deze vorm
van agressie te $refereren% waardoor ze jarenlang onder het stereot'$e lief meisje leken
te vallen wanneer er onderzoek werd gedaan.
(ersoonlijkheid en agressie
Mit onderzoek is gekomen dat er : traits zijn die consistent gerelateerd kunnen worden
met agressie. *eze zijn irritabilit./de tendens om #ij de kleinste $rovocatie com$leet te
ont$loffen"% r(#ination(de tendens om #oze gevoelens zoveel mogelijk te #ewaren na
$rovocatie" en emotionele gevoeligheid(de tendens om gevoelens van ongemakkelijkheid
te ervaren".
*elegaliseren van outgrou$s $romoot en rechtvaardigt agressie
Het delegaliseren(Delegitii!ation" van o(tgro(ps is het cognitief $laatsen van een
o(tgro(p in een e1treem negatieve sociale categorie die wordt uitgesloten van recht o$
de gang#are normen en waarden% waardoor remmingen om agressie te ge#ruiken
worden weggenomen(recent voor#eeld- de 9& en Irak% Irak werd zo negatief neergezet waardoor een
inval gerechtvaardigd was".
| 47
226713155.doc
Biologische factoren in agressie
9erschillen in agressie tussen mensen komen voor% mede door #iologische verschillen.
*eze verschillen worden veroorzaakt door erfelijkheid en door hormonale veranderingen.
;estosteron is #ijvoor#eeld een #elangrijk hormoon dat mees$eelt in agressiviteit%
onderzoek heeft echter nog niet kunnen hard maken of dit de oorzaak is.
Agressie als een reactie o$ een negatieve emotie
In 1>:> was de meest gang#are h'$othese over agressie Ae -rstratie(agressie
hy$othese. *eze #eweert dat frustratie altijd agressie veroorzaakt. Jrustratie wordt
gedefinieerd als elke e1terne conditie dat jou verhindert om het verwachte $lezier te
krijgen% dat je dacht dat je zou krijgen. *e originele theorie had drie stellingen.
Jrustratie onthult altijd de drijfveer om iemand aan te vallen
2lke agressieve handeling zou terugge#racht kunnen worden naar een eerder ervaren
frustratie(wat er o$ neer komt dat elke vorm van agressie vijandig zou zijn% dus nooit
instrumentaal"
4vergaan o$ agressie zou resulteren in 8atharsis. 8atharsis is de reductie van de
agressieve drijfveer die heeft geleid tot agressie
,oewel catharsis algemeen geacce$teerd wordt in onze maatscha$$ij (Geven afreagerenH%
Gstoom af#lazenH of #v. o$ een tafel slaan"% is hier echter geen enkel #ewijs voor. *e
#ron van frustratie uit leggen heeft wel zin% hierdoor vermindert de agressie.
,et cognitieve neoassociatie model (the cognitive.neoassociationist model"
?et cognitieve neoassociatie !odel is een theorie over im$ulsieve agressie. 2lke keer
dat er een vervelende ge#eurtenis $laatsvindt% wordt dit o$geslagen in het geheugen. *it
geheugen$ad wordt ver#onden met gevoelens van #oosheid% agressie% angst etc.
6anneer het geheugen$ad steeds vaker geactiveerd wordt% wordt het sterker. *oor
middel van pri#ing zorgt dit ervoor dat veel nare ge#eurtenissen en veel emoties als
agressie% #oosheid% angst steeds meer met elkaar worden ver#onden. Io kan het denken
aan een nare ge#eurtenis al deze gevoelens en emoties pri#en en zelfs lichamelijke
reacties als het #allen van de vuisten en tanden strak o$ elkaar houden.
,et model gaat verder met het #eschrijven van twee mogelijke activeringen. 7iet alleen
de vec!treactie wordt ge$rimed% maar ook de vl(c!treactie/vec!t of vl(c!t reactie0. 4f
we reageren met een vecht. of vluchtreactie hangt af van-
1. 4nze genen
2. Keconditioneerde $rioriteiten en leren(ge#eurtenissen waarvan geleerd zijn"
:. Aandacht voor as$ecten van de situatie die agressie versterken of inhi#eren.
;ot nu toe is vooral im$ulsieve agressie #es$roken% dit komt voor in zwaar geroutineerde
situaties waarin we onze eigen gedachten% gevoelens en acties niet of nauwelijks
o#serveren.
Hig!er-order cognitive intervention
7adat ons hogere #ewustzijn heeft kunnen nadenken over de situatie% is de reactie vaak
geheel anders dan #ij een refle1matige reactie. 7adat het hogere #ewustzijn ertussen is
gekomen% is de reactie van aange$ast en gecontroleerd. ;ussenkomst van het hoger
#ewustzijn is geen garantie voor een niet.agressieve reactie% maar maakt de kans hiero$
wel groter.
| 48
226713155.doc
*e hitteh'$othese
9erschillende onderzoeken tonen een $ositief ver#and tussen hitte en agressief gedrag.
*it ver#and geldt voor #ijvoor#eeld verkrachtingen en moord.
Agressieve cues als trigger voor agressie
9oorwer$en als $istolen% messen of andere wa$ens% maar ook gewone o#jecten die
geassocieerd worden met geweld of agressie% kunnen het niveau van agressie
vergroten(dus niet veroorzaken"
. 9#.- de kans dat een $istool in huis% dat #edoeld is voor zelfverdediging% wordt
ge#ruikt om een familielid te vermoorden is ?: keer groter dan dat het
daadwerkelijk een in#reker vermoord".
,et gaat hier echter wel om de associatie die gemaakt wordt% iemand die een goede
associatie heeft met een $istool (elk weekend schieten voor de s$ort% het is leuk etc." zal
door het $istool dan geen agressie krijgen.
Alcohol verhoogt de kans o$ agressie
;erwijl wa$ens het niveau van agressie verhogen% zorgt alcohol ervoor dat het makkelijk
is om te vervallen in agressief en vijandig gedrag. Alcohol zorgt ervoor dat remmingen
tegen agressie minder worden en dat com$le1e sociale situaties slecht worden
ge)nter$reteerd. 5ensen reageren im$ulsiever% het hoger #ewustzijn wordt minder
ge#ruikt.
9er$laatsing van o$winding kan vijandige agressie versterken
Verplaatsing van op)inding ken je nog van ,12% waar de ver$laatsing van o$winding van
een #ron van o$winding naar een o#ject van liefde ging.
9er$laatsing van o$winding #ij agressie werkt net zo% wanneer er een andere #ron is die
ook o$winding veroorzaakt% kan deze o$winding ver$laatst worden naar de al aanwezige
agressie.
?et leren van agressie) gedrag
Ae theorie van het sociale leren6Social learning theory7 houdt in dat sociaal gedrag
$rimair aangeleerd is door het o#serveren en imiteren van de handelingen van anderen
en secundair door direct te worden #eloond of gestraft voor eigen acties.
Kedrag dat wordt #eloond zal vaker worden vertoond% gedrag dat niet wordt #eloond of
afgestraft zal minder worden vertoond of zelfs helemaal verdwijnen(e1tinctie". Agressie
wordt echter soms #eloond. Ioals je al he#t geleerd zorgt een varia#el #eloningsschema
ervoor dat agressie dus% wanneer soms #eloond% moeilijk weer weg te krijgen is uit het
gedrag.
Agressie wordt ook geleerd door het o#serveren van anderen. @inderen leren vooral van
de ouders over agressie% waar#ij ze dus leren wanneer agressief gedrag gewenst #lijkt te
zijn. *it kan ervoor zorgen dat agressief gedrag van de ouders% agressief gedrag #ij
kinderen veroorzaakt in verkeerde situaties.
| 49
226713155.doc
'gressieve Scri$ts zijn Gscri$tsH voor gedrag en $ro#leemo$lossing die zijn ontwikkeld
en o$geslagen in het geheugen. *eze scri$ts worden gekarakteriseerd door agressie.
Agressieve scri$ts worden gemaakt en o$geslagen wanneer kinderen anderen o#serveren
wanneer zij agressief gedrag vertonen.
5edia en agressie
Agressieve &cri$ts worden het meeste gevormd door het o#serveren van anderen in de
directe omgeving% maar de media heeft hier ook invloed o$.
6at echter #lijkt is dat $rogramma!s met geweld of agressiviteit alleen invloed heeft o$
jongetjes+mannen. Fongens die graag naar agressieve $rogramma!s kijken #lijken later
veel meer agressief gedrag te vertonen.
2motioneel afstom$en is ook een mogelijk effect van geweld o$ ;9 kijken. *it zorgt
ervoor dat men onverschilliger wordt voor agressie uit#arstingen% het verminderd de
remmingen tegen agressie.
*e cultuur van eer
Ae cltr van eer is het geloof in een s'steem waarin mannen is geleerd dat zij hun
re$utatie moeten #ehouden met het ge#ruiken van geweld. 5annen die leven in een
cultuur waar je eer hoog houden #elangrijk is% worden van jongs af aan geleerd dat
agressie en geweld nodig is om jezelf te #eschermen tegen het verliezen van je eer.
Se%ele agressie I Pornogra)ie, se%ele scri$ts en jaloe"ie
(ornografie $romoot het geloof in de Gverkrachtm'theH en kan geweld van mannen tegen
vrouwen vergroten
Pornogra)ie is de com#inatie van se1ueel materiaal met mis#ruik of degradatie o$ een
manier dat dit gedrag aan lijkt te moedigen.
In een groot deel van de $ornografie komt het voor dat vrouwen worden mishandeld en
verkracht. In een nog groter deel van deze films lijkt de vrouw die verkracht wordt er
uiteindelijk van te genieten. *it heeft ervoor gezorgd dat de
1erkrachtings!ythe69a$e 0yth7 is ontstaan. *it is het(onjuiste" geloof dat% die$ van
#innen% vrouwen ervan genieten om geforceerd te worden seks te he##en% en dat ze hier
ook seksueel o$gewonden van raken. 5annen die geloven in deze m'the he##en sterk de
neiging om verkrachtingen toe te schrijven als de schuld van het slachtoffer en meer te
s'm$athiseren met de daders.
4m duidelijk te maken hoe $ornografie invloed heeft o$ agressie van mannen tegen
vrouwen% de resultaten van een onderzoek-
1. 5annen die al #oos zijn en naar een $ornografische film kijken waarin% een vrouw
wordt verkracht% tonen daarna meer agressie tegen vrouwen% ongeacht het einde
van de film(wel of geen Ba$e 5'th einde"
2. 5annen die niet #oos zijn en naar een $ornofilm kijken% waarin een vrouw wordt
verkracht% tonen daarna alleen meer agressie als de film wel een Ba$e 5'th einde
had.
| 50
226713155.doc
&!t!!r ge'aseerde se(!ee scri$ts %aken de kans o$ Acquaintance Rape groter
'cHaintance ra$e is geforceerde geslachtsgemeenscha$ tijdens een date of tussen
mensen die een (romantische" relatie he##en. *it staat ook #ekend als date rape.
,oewel de meerderheid het erover eens is dat seksuele avances moeten sto$$en%
wanneer de vrouw nee zegt% denkt ongeveer de helft van de mannen dat ze dit dan niet
meent.
Ioals agressie scri$ts heeft% heeft seks dat ook. &eksuele scri$ts zoals hier#oven zijn
vooral aangeleerd door cultuur of ;9.
4verigens zegt ongeveer 1EZ inderdaad nee% terwijl ze ja #edoelt.
2en slachtoffer van gedwongen seks is vaak niet duidelijk in het communiceren van
duidelijke grenzen en zend vaak gemi1te signalen uit. *e dader is het t'$e dat deze
signalen niet goed kan inter$reteren% die #ijvoor#eeld $assiviteit inter$reteert als
toestemming om door te gaan. 4ok is hij meer seksueel actief dan gemiddeld en ziet hij
vrouwen als #ezit. 9aak he##en datera$ers een geschiedenis van antisociaal gedrag en
vertonen ze veel #oosheid en vijandigheid richting vrouwen. *e dader denkt dat een
#eetje forceren van de vrouw al vaak genoeg is om haar $lezier te laten he##en en ziet
dit daarom niet als verkrachting.
&e1uele jaloezie leid vaak tot intiem geweld
Belationele agressie veroorzaakt door se1uele jaloezie komt vooral voor in een
verdergevorderd stadium van een romantische relatie. 9rouwen tonen naar aanleiding
van se1uele jaloezie minder agressie dan mannen. In homoseksuele relaties is dit echt
niet zo. Aes#ische vrouwen tonen minstens zoveel agressie als homoseksuele mannen.
?et ver!inderen van agressie
Bestraffen kan voor een verlaging Pn een verhoging van agressie zorgen
*e meeste sociale gemeenscha$$en he##en straffen om agressie onder controle te
houden. 2r zijn echter drie voorwaarden nodig om straffen inderdaad effectief te laten
zijn tegen agressie-
1. *e straf moet direct volgen na de vertoning van agressief gedrag
2. ,et moet een relatief zware straf zijn% zodat de straf zwaarder is dan het
vertoonde gedrag
:. *e straf moet consistent worden toege$ast% zodat de agressor zeker weet dat de
straf zal volgen o$ agressief gedrag in de toekomst.
6anneer er niet aan deze voorwaarden wordt voldaan is het niet zeker of het zin heeft
om te straffen en kan het zelfs leiden tot verhoogde agressiviteit.
9ertonen van onverenig#are reacties kan agressie inhi#eren
*e inco#patible response strateg. is het vertonen en over#rengen van een emotie die
niet verenig#aar is met agressie. *it veroorzaakt inhi#itie van agressie% omdat twee
onverenig#are emoties tegelijkertijd he##en een mens sim$elweg niet aan kan.
| 51
226713155.doc
,et aanleren van niet.agressieve reacties o$ $rovocatie kan effectief agressie controleren
&ocial modeling- het leren met een voor#eeld. 7et als dat agressie aangeleerd
kan worden door o#servaties% kunnen ook niet.agressieve reacties aangeleerd
worden
Internaliseren van antiagressie geloof en attitudes. 6anneer mensen wordt
aangeleerd dat agressie niet #ij hun attitudes $ast% is de kans groot dat agressie
ook niet vertoond wordt% omdat we consistent met onze attitudes willen zijn.
9erontschuldiging om agressie te controleren. &im$elweg het verontschuldigen
voor $rovocerend gedrag kan er voor zorgen dat er geen agressie o$treedt.
9erminderen van #lootstelling aan geweld zorgt er automatisch voor dat er minder
vaak agressie voorkomt.
,et trainen van sociale vaardigheden zoals onderhandeling% com$romissen sluiten
en samen een $ro#leem o$lossen kan ervoor zorgen dat er niet agressief maar
constructief wordt gereageerd.
?oo)dstk 1J . :ro-sociaal gedrag: !elpen van anderen
>at is $ro(sociaal gedragD (,et maken van een samenvatting!!!"
Pro(sociaal gedrag is vrijwillig gedrag dat ero$ gericht is om anderen ervan #eter te
laten worden.
<goCstisch hel$en is een vorm van hel$en waarin het uiteindelijke doel is om je eigen
welvaart te verhogen.
'ltrCstisch hel$en is een vorm van hel$en waarin het uiteindelijk doel is om de ander
er #eter van te laten worden zonder iets terug te verwachten.
9erschil in hel$en tussen mannen en vrouwen
5annen hel$en in het algemeen meer dan vrouwen
5annen zullen eerder vreemden hel$en dan vrouwen
5annen hel$en eerder wanneer er een $u#liek in het s$el is% wanneer er een
$otentieel gevaar is door te hel$en en wanneer degene die gehol$en moet worden
een vouw is.
9rouwen zijn hul$zamer #ij het hel$en van vrienden of familie.
9rouwen zullen eerder emotionele steun geven
>aaro! hel$en weD
,el$en is consistent met de evolutietheorie
Alle diersoorten vertonen hul$gedrag% waarin leden van een diersoort hun leven o$ het
s$el zetten voor een lid van hun eigen soort.
Selectie van verwanten6=in Selection7 is de theorie dat men $refereert om
#loedverwanten te hel$en% omdat in dit geval de kans dat het voortleven van de eigen
genen vergroot wordt.
| 52
226713155.doc
9eci$rocitaal hel$en6reci$rocal hel$ing7 is een evolutionair $rinci$e dat stelt dat
wanneer mensen iemand hel$en% ze verwachten dat ze in de toekomst% wanneer het
nodig is% ook gehol$en zullen worden door diegene.
&ociale normen defini3ren onze gehanteerde regels m#t. hel$en
*rie sociale normen die gelden als richtlijnen voor $ro.sociaal gedrag zijn- reci$rociteit%
verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid.
*e nor! van reci$rociteit ken je al. Ik geef iets aan jou% jij iets aan mij. 2r moet
#alans zijn.
*e nor! van sociale verantwoordelijkheid stelt dat we iemand moeten hel$en
wanneer deze het nodig he##en en afhankelijk van ons zijn.
*e nor! van sociale gerechtigheid stelt dat we iemand alleen zouden moeten hel$en
wanneer die ander het daadwerkelijk verdient om gehol$en te worden.
8ulturele verschillen
In individualistische en collectivistische culturen is de reci$rociteitnorm universeel. 2chter
#ij de sociale verantwoordelijkheid vinden mensen uit de collectivistische cultuur het
leuker om daaraan te voldoen en hel$en dus ook vaker mensen uit hun ingro(p.
Aeren om een hel$er te worden #evat #eide o#servatie en directe #ekrachtiging
,oewel #ijna alle mensen wel $ro.sociaal gedrag vertonen% verschilt de mate van
consistentie sterk. *e internalisatie van $ro.sociaal gedrag vindt $laats in de jaren voor
je naar school gaat. (ro.sociaal gedrag wordt net als agressief gedrag geleerd. 7amelijk
door-
4#serverend leren #ij kinderen. @inderen o#serveren anderen en leren wat $ro.
sociaal gedrag is% vervolgens imiteren ze dit.
(ro.sociaal modeliseren is niet alleen #esteed aan kinderen. 4ok volwassenen
kunnen #ijleren over $ro.sociaal gedrag% ook zij doen dit door anderen te
o#serveren door te imiteren.
,et #elonen van $rosociaal gedrag kan het #este gedaan worden door sociale #eloningen%
materi3le #eloningen he##en minder effect.
>anneer hel$en weD
?et &ystander :ntervention !odel stelt dat of omstanders reageren en interveni3ren
#ij een noodsituatie een functie is van een vijfsta$$en #eslissings$roces.
*eze vijf #eslissingen die gemaakt worden voordat je daadwerkelijk iemand hel$t zijn-
1. Is er iets ongewoons aan de handN
2. Is dit verkeerd en is er hul$ nodigN
:. In hoeverre #en ik verantwoordelijk om te hel$enN
?. 6at is de juiste manier om hul$ te #iedenN
=. Ial ik de manier die ik zojuist #edacht he# inderdaad toe$assenN
Iie het su$erhandige schema o$ #lz. =?C in Jranzoi

| 53
226713155.doc
;wee $s'chologische termen die o$treden wanneer er omstanders aanwezig zijn% zijn
di))sie van verantwoordelijkheid en het $bliek inhibitie e))ect.
*iffusie van verantwoordelijkheid houdt in dat je minder verantwoordelijkheid voelt%
wanneer er meer mensen aanwezig zijn. *eze vers$reiding van de verantwoordelijkheid
neemt toe met de toename van het aantal mensen.
(u#liek inhi#itie effect('dience :nhibition e))ect7 houdt in dat mensen tegen worden
gehouden om te hel$en door de angst dat andere omstanders hun negatief zullen
#eoordelen als zijzelf zullen interveni3ren en de situatie eigenlijk toch geen noodsituatie
was.
Interventie van omstanders wordt ook gevormd door emotionele aro(sal en kosten vs.
winst inschattingen
9olgens het 'rosalK cost(reward !odel zorgt het meemaken van een noodgeval voor
een emotionele aro(sal en wordt het algemeen ervaren als een ongemakkelijke s$anning
die we als omstanders $ro#eren te verminderen. 6e kunnen interveni3ren en daardoor
de aro(sal verminderen% maar we kunnen het ook verminderen door de situatie te
negeren en signalen niet inter$reteren als waarschuwingssignalen. 4ok worden de kosten
en de winst met elkaar vergeleken. Als de kosten de arousal vergroot dan is de kans
groot dat er niet wordt ingegre$en% is het echter zo dat de kosten niet o$wegen tegen de
uiteindelijke winst van arousal vermindering% is de kans groter dat er wel wordt
ingegre$en.
(ositieve en negatieve stemmingen kunnen $ro.sociaal gedrag versterken of
verminderen
2en $ositieve stemming leidt tot meer $ro.sociaal gedrag. *it kan komen doordat
we anderen meer waarnemen als aardige% leuke mensen of doordat anderen
hel$en onze goede stemming verlengt of doordat we minder #ezig zijn met onze
eigen gedachten.
2en slechte stemming kan er ook voor zorgen dat we anderen meer hel$en%
#ijvoor#eeld om uit die stemming te vluchten.
2en schuldgevoel kan ons er ook toe zetten om te hel$en
?et @egative State 9elie) 0odel stelt dat mensen met een negatieve stemming
alleen anderen hel$en om zichzelf #eter te voelen wanneer de voordelen heel
hoog zijn en de kosten laag. (zie #lz ==C voor een uitermate handig schema!"
&estaat 'ltrCs!e echtD
Ae e!$athie(altris!e hy$othese houdt in dat het ervaren van em$athie voor
iemand een altru)stisch motief voor hel$en $roduceert. In deze h'$othese zijn er
twee vormen van motieven% namelijk-
Persoonlijke nood, is een on$lezierige staat van arousal waarin mensen #ezet zijn
met hun eigen emoties van angst of hul$eloosheid tijdens het zien van een
slachtoffer.
<!$athie is een gevoel van com$assie en tederheid met het slachtoffer.
4mdat em$athie vaak een oorzaak is van $ro.sociaal gedrag% kunnen mensen
e1$ress em$athie ontwijken% vooral wanneer de kosten van $ro.sociaal gedrag
volgens hen te hoog zijn.
| 54
226713155.doc
>ie hel$en weD
6e he##en de neiging om vooral mensen die o$ ons lijken te hel$en. 5ensen met
een andere huidskleur hel$en we minder snel% tenzij er omstanders aanwezig zijn! *it
komt waarschijnlijk doordat racisme $u#liekelijk afgekeurd wordt.
Mitgaande van de attri#utietheorie hel$en we iemand sneller wanneer we zijn situatie
aan situationele factoren wijten. 6ijten we de situatie aan $ersoonlijke factoren%
oftewel het is zijn eigen schuld% dan zijn we minder geneigd om te hel$en. *it heeft
ook te maken met de nor# van sociale rec!tvaardig!eid. (ersonen die er niets aan
kunnen doen he##en meer recht o$ hul$.
2en nadelige conseOuentie van ons geloof in een rechtvaardige wereld is dat we vaker
redeneren dat mensen vaak zelf schuld he##en aan hun slechte situatie.
5ijn er verborgen kosten in het s$elD
*oor het hele hoofdstuk heen ging het vooral over het geven van hul$% maar hul$
wordt natuurlijk ook ontvangen.
,et niet kunnen voldoen aan de reci$rociteitnorm cre3ert stress
,ul$ ontvangen wordt vaak gezien en ervaren als een zegen. &oms kan het echter
stress o$leveren% zoals in situaties waarin er niks kan worden teruggedaan. *e balans
t!eorie zie je hier in terug% mensen willen in hun sociale relaties een evenwicht
he##en van kosten en #eloningen. 6anneer dit niet zo is leidt dit tot ontevreden
gevoelens en eventueel stress.
,ul$ ontvangen kan het zelfvertrouwen #edreigen
?et bedreiging(voor(het("el)vertrowen !odel stelt dat wanneer het ontvangen
van hul$ een negatief #eeld mee#rengt over henzelf% dan is de kans groot dat de
ontvangers zich #edreigd voelen en negatief reageren.
,ul$ is o$#ouwend als (1" het echt zorg draagt voor de ontvanger en (2" echte
voordelen o$levert voor de ontvanger. ,ul$ is #edreigend wanneer het (1" een
inferieure.su$erieure relatie suggereert tussen ontvanger en hel$er en (2" wanneer
de hul$ conflicteert met #elangrijke culturele waarden.
,ul$ kan afgewezen worden wanneer mensen van tevoren weten dat een van de
negatieve voorwaarden aanwezig is% of wanneer ze weten dat ze niks terug kunnen
doen.
| 55