Daftar Isi ....................................................................................................................................... i Prakata ........................................................................................................................................ ii Ruang lingkup ............................................................................................................................. 1 Istilah dan definisi ....................................................................................................................... 1 Prinsip penyingkatan................................................................................................................... 1 Daftar nama wilayah administrasi kabupaten/kota dan ibukota serta penyingkatannya ............... 2 Daftar penyingkatan ibukota wilayah administrasi kabupaten/kota berdasarkan alpabetis ........ 14 Bibliografi .................................................................................................................................. 27
RSNI3 7657:2010
ii
Prakata
Standar Nasional Indonesia ini disusun dengan tujuan untuk menyeragamkan tiga digit singkatan nama kota untuk Indonesia dimana selama ini beberapa instansi seperti Kementrian Dalam Negeri, Telkom, Pos Indonesia, BPS, dan Kementrian Perhubungan menggunakan singkatan yang berbeda-beda.
Standar Nasional Indonesia Singkatan Nama Kota ini disusun oleh Panitia Teknis 07-01 Informasi Geografi/Geomatika. Standar ini berisi singkatan nama kota di Indonesia untuk ibukota provinsi, kota dan kabupaten.
Standar ini telah dibahas dalam rapat konsensus pada tanggal 12 Agustus 2010 di Cibinong. Hadir dalam rapat konsensus tersebut adalah wakil dari pemerintah, pakar dan instansi terkait.
Standar ini juga telah melalui proses Jajak Pendapat dan Pemungutan Suara pada tanggal ............. dan telah disetujui oleh seluruh peserta jajak pendapat dan pemunguan suara
RSNI3 7657:2010 1 dari 27
Singkatan nama kota
1 Ruang lingkup
Standar ini mencakup definisi, prinsip penyingkatan, Singkatan dari nama ibukota kabupaten dan kota yang ada di seluruh wilayah Negara Kesatuan Republik Indonesia.
2 Istilah dan definisi
2.1 singkatan kumpulan data yang direpresentasikan atau diubah ke dalam bentuk lain berdasarkan aturan tertentu [ISO 5127:2001, 1.1.4-07]
2.2 Ibu kota tempat kedudukan pusat penyelenggaraan pemerintahan ibu kota kabupaten atau kota selanjutnya disebut ibu kota (agar tidak ada pengulangan)
2.3 provinsi wilayah administrasi yang menjadi wilayah kerja gubernur
2.4 kabupaten wilayah administrasi yang menjadi wilayah kerja bupati
2.5 kota wilayah administrasi yang menjadi wilayah kerja walikota
3 Prinsip penyingkatan
Penyingkatan negara Indonesia merujuk pada ISO 3166-1:2006, yaitu kode dua digit huruf ID;
Penyingkatan ibu kota provinsi merujuk pada ISO 3166-2:2007, yaitu menggunakan dua digit huruf ID diikuti dengan dua digit huruf sesuai dengan nama ibu kota provinsi;
Penulisan nama kabupaten/kota dan ibu kotanya berdasarkan UU pembentukan daerah masing-masing kabupaten/kota.
Prinsip yang digunakan dalam penyingkatan kota di Indonesia:
a) Penyingkatan ibu kota kabupaten dan kota menggunakan tiga digit huruf; RSNI3 7657:2010
2 dari 27
b) Singkatan dipilih jika ada dua atau lebih instansi teknis yang menggunakan singkatan yang sama; c) Singkatan dipilih berdasarkan wilayah administrasi kabupaten/kota yang terbentuk lebih dahulu; Apabila tidak ada singkatan yang sama maka penyingkatan dilakukan dengan kaidah penyingkatan sebagai berikut: yaitu dengan menggunakan huruf konsonan; Jika ada tiga kata, maka digunakan huruf awal dari tiap kata; Jika ada dua kata, maka diambil dua huruf awal dari kedua kata ditambahkan atau disisipkan satu huruf konsonan dari kata pertama atau kata kedua; Jika satu kata, maka diambil huruf awal kata ditambah dua huruf, diutamakan huruf konsonan di tengah dan akhir; Jika huruf konsonannya sama, maka digunakan huruf vokal pertamanya; Jika ibu kota kabupaten dan kota masih menempati ibu kota di wilayah yang sama maka menggunakan singkatan yang sama.
4 Daftar nama wilayah administrasi kabupaten/kota dan ibukota serta penyingkatannya
-Tabel Nama Kota di Indonesia- NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 1 Aceh ID-AC 2 Kabupaten Aceh Selatan Tapak Tuan TTN 3 Kabupaten Aceh Tenggara Kutacane KTN 4 Kabupaten Aceh Timur Langsa LGS 5 Kabupaten Aceh Tengah Takengon TKN 6 Kabupaten Aceh Barat Meulaboh MBO 7 Kabupaten Aceh Besar Jantho JTH 8 Kabupaten Pidie Sigli SGI 9 Kabupaten Aceh Utara Lhoksukon LSK 10 Kabupaten Simeulue Sinabang SNB 11 Kabupaten Aceh Singkil Singkil SKL 12 Kabupaten Bireuen Bireuen BIR 13 Kabupaten Aceh Barat Daya Blangpidie BPD 14 Kabupaten Gayo Lues Blangkejeren BKJ 15 Kabupaten Aceh Jaya Calang CAG 16 Kabupaten Nagan Raya Suka Makmue SKM 17 Kabupaten Aceh Tamiang Karang Baru KRB RSNI3 7657:2010 3 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 18 Kabupaten Bener Meriah Simpang Tiga Redelong STR 19 Kabupaten Pidie Jaya Meureundu MRN 20 Kota Banda Aceh Banda Aceh BNA 21 Kota Sabang Sabang SAB 22 Kota Lhokseumawe Lhokseumawe LSM 23 Kota Langsa Langsa LGS 24 Kota Subulussalam Subulussalam SUS 25 Sumatera Utara ID-SU 26 Kabupaten Tapanuli Tengah Sibolga SBG 27 Kabupaten Tapanuli Utara Tarutung TRT 28 Kabupaten Tapanuli Selatan Padang Sidempuan PSP 29 Kabupaten Nias Gunungsitoli GST 30 Kabupaten Langkat Stabat STB 31 Kabupaten Karo Kabanjahe KBJ 32 Kabupaten Deli Serdang Lubuk Pakam LBP 33 Kabupaten Simalungun Pematang Siantar PMS 34 Kabupaten Asahan Kisaran KIS 35 Kabupaten Labuhanbatu Rantau Prapat RAP 36 Kabupaten Dairi Sidikalang SDK 37 Kabupaten Toba Samosir Balige BLG 38 Kabupaten Mandailing Natal Panyabungan PYB 39 Kabupaten Nias Selatan Teluk Dalam TLD 40 Kabupaten Pakpak Bharat Salak SAL 41 Kabupaten Humbang Hasundutan Dolok Sanggul DLS 42 Kabupaten Samosir Pangururan PRR 43 Kabupaten Serdang Bedagai Sei Rampah SRH 44 Kabupaten Batu Bara Lima Puluh LMP 45 Kabupaten Padang Lawas Utara Gunung Tua GNT 46 Kabupaten Padang Lawas Sibuhuan SBH 47 Kabupaten Labuhanbatu Selatan Kota Pinang KPI 48 Kabupaten Labuhanbatu Utara Aek Kanopan AKK 49 Kabupaten Nias Utara Lotu LTU 50 Kabupaten Nias Barat Lahomi LHM 51
Kota Medan Medan MDN 52 Kota Pematangsiantar Pematangsiantar PMS 53 Kota Sibolga Sibolga SBG 54 Kota Tanjung Balai Tanjung Balai TJB 55 Kota Binjai Binjai BNJ 56 Kota Tebing Tinggi Tebing Tinggi TBT 57 Kota Padang Sidempuan Padang Sidempuan PSP 58 Kota Gunungsitoli Gunungsitoli GST 59 Sumatera Barat ID-SB 60 Kabupaten Pesisir Selatan Painan PNN 61 Kabupaten Solok Arosuka ARS 62 Kabupaten Sijunjung Muaro Sijunjung MRJ RSNI3 7657:2010
4 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 63 Kabupaten Tanah Datar Batusangkar BSK 64 Kabupaten Padang Pariaman Nagari Parit Malintang NPM 65 Kabupaten Agam Lubuk Basung LBB 66 Kabupaten Lima Puluh Kota Sarilamak SRK 67 Kabupaten Pasaman Lubuk Sikaping LBS 68 Kabupaten Kepulauan Mentawai Tuapejat TPT 69 Kabupaten Dharmasraya Pulau Punjung PLJ 70 Kabupaten Solok Selatan Padang Aro PDA 71 Kabupaten Pasaman Barat Simpang Empat SPE 72 Kota Padang Padang PAD 73 Kota Solok Solok SLK 74 Kota Sawahlunto Sawahlunto SWL 75 Kota Padang Panjang Padang Panjang PDP 76 Kota Bukittinggi Bukittinggi BKT 77 Kota Payakumbuh Payakumbuh PYH 78 Kota Pariaman Pariaman PMN 79 Riau ID-RI 80 Kabupaten Kampar Bangkinang BKN 81 Kabupaten Indragiri Hulu Rengat RGT 82 Kabupaten Bengkalis Bengkalis BLS 83 Kabupaten Indragiri Hilir Tembilahan TBH 84 Kabupaten Pelalawan Pangkalan Kerinci PKK 85 Kabupaten Rokan Hulu Pasir Pengarairan PRP 86 Kabupaten Rokan Hilir Ujung Tanjung UJT 87 Kabupaten Siak Siak Sriindrapura SAK 88 Kabupaten Kuantan Singingi Teluk Kuantan TLK 89 Kabupaten Kepulauan Meranti Tebing Tinggi TTG 90 Kota Pekanbaru Pekanbaru PBR 91 Kota Dumai Dumai DUM 92 Jambi ID-JA 93 Kabupaten Kerinci Sungai Penuh SPN 94 Kabupaten Merangin Bangko BKO 95 Kabupaten Sarolangun Sarolangun SRL 96 Kabupaten Batanghari Muara Bulian MBN 97 Kabupaten Muaro Jambi Sengeti SNT 98 Kabupaten Tanjung Jabung Barat Kuala Tungkal KLT 99 Kabupaten Tanjung Jabung Timur Muara Sabak MSK 100 Kabupaten Bungo Muara Bungo MRB 101 Kabupaten Tebo Muara Tebo MRT 102
Kota Jambi Jambi JMB 103 Kota Sungai Penuh Sungai Penuh SPN 104 Sumatera Selatan ID-SS 105 Kabupaten Ogan Komering Ulu Baturaja BTA 106 Kabupaten Ogan Komering Ilir Kayu Agung KAG 107 Kabupaten Muara Enim Muara Enim MRE RSNI3 7657:2010 5 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 108 Kabupaten Lahat Lahat LHT 109 Kabupaten Musi Rawas Muarabeliti MBL 110 Kabupaten Musi Banyuasin Sekayu SKY 111 Kabupaten Banyuasin Pangkalan Balai PKB 112 Kabupaten Oku Timur Martapura MPR 113 Kabupaten Oku Selatan Muaradua MRD 114 Kabupaten Ogan Ilir Indralaya IDL 115 Kabupaten Empat Lawang Tebing Tinggi TBG 116
Kota Palembang Pelembang PLG 117 Kota Pagar Alam Pagar Alam PGA 118 Kota Lubuk Linggau Lubuk Linggau LLG 119 Kota Prabumulih Prabumulih PBM 120 Bengkulu ID-BE 121 Kabupaten Bengkulu Selatan Manna MNA 122 Kabupaten Rejang Lebong Curup CRP 123 Kabupaten Bengkulu Utara Arga Makmur AGM 124 Kabupaten Kaur Bintuhan BHN 125 Kabupaten Seluma Tais TAS 126 Kabupaten Muko Muko Mukomuko MKM 127 Kabupaten Lebong Tubei TUB 128 Kabupaten Kepahiang Kepahiang KPH 129 Kabupaten Bengkulu Tengah Karang Tinggi KRT 130 Kota Bengkulu Bengkulu BGL 131 Lampung ID-LA 132 Kabupaten Lampung Selatan Kalianda KLA 133 Kabupaten Lampung Tengah Gunung Sugih GNS 134 Kabupaten Lampung Utara Kotabumi KTB 135 Kabupaten Lampung Barat Liwa LIW 136 Kabupaten Tulang Bawang Menggala MGL 137 Kabupaten Tanggamus Kota Agung KOT 138 Kabupaten Lampung Timur Sukadana SDN 139 Kabupaten Way Kanan Blambangan Umpu BBU 140 Kabupaten Pesawaran Gedong Tataan GDT 141 Kabupaten Pringsewu Pringsewu PRW 142 Kabupaten Mesuji Mesuji MSJ 143 Kabupaten Tulang Bawang Barat Tulang Bawang Tengah TWG 144 Kota Bandar Lampung Bandar Lampung BDL 145 Kota Metro Metro MET 146 Kepulauan Bangka Belitung ID-BB 147 Kabupaten Bangka Sungai Liat SGL 148 Kabupaten Belitung Tanjung Pandan TDN 149 Kabupaten Bangka Selatan Toboali TBL 150 Kabupaten Bangka Tengah Koba KBA 151 Kabupaten Bangka Barat Mentok MTK 152 Kabupaten Belitung Timur Manggar MGR RSNI3 7657:2010
6 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 153 Kota Pangkal Pinang Pangkal Pinang PGP 154 Kepulauan Riau ID-KR 155 Kabupaten Bintan Bandar Seri Bentan BSB 156 Kabupaten Karimun Tanjung Balai Karimun TBK 157 Kabupaten Natuna Ranai RAN 158 Kabupaten Lingga Daik Lingga DKL 159 Kabupaten Kepulauan Anambas Tarempa TRP 160 Kota Batam Batam BTM 161 Kota Tanjung Pinang Tanjung Pinang TPG 162 Daerah Khusus Ibukota Jakarta ID-JK 163 Kabupaten Adm. Kepulauan Seribu Kepulauan Seribu Utara KSU 164 Kota Adm. Jakarta Pusat Tanah Abang TNA 165 Kota Adm. Jakarta Utara Tanjungpriok TJP 166 Kota Adm. Jakarta Barat Grogol Petamburan GGP 167 Kota Adm. Jakarta Selatan Kebayoran Baru KYB 168 Kota Adm. Jakarta Timur Cakung CKG 169 Jawa Barat ID-JB 170 Kabupaten Bogor Cibinong CBI 171 Kabupaten Sukabumi Sukabumi SBM 172 Kabupaten Cianjur Cianjur CJR 173 Kabupaten Bandung Soreang SOR 174 Kabupaten Garut Garut GRT 175 Kabupaten Tasikmalaya Singaparna SPA 176 Kabupaten Ciamis Ciamis CMS 177 Kabupaten Kuningan Kuningan KNG 178 Kabupaten Cirebon Sumber SBR 179 Kabupaten Majalengka Majalengka MJL 180 Kabupaten Sumedang Sumedang SMD 181 Kabupaten Indramayu Indramayu IDM 182 Kabupaten Subang Subang SNG 183 Kabupaten Purwakarta Purwakarta PWK 184 Kabupaten Karawang Karawang KWG 185 Kabupaten Bekasi Cikarang CKR 186 Kabupaten Bandung Barat Ngamprah NPH 187 Kota Bogor Bogor BGR 188 Kota Sukabumi Sukabumi SKB 189 Kota Bandung Bandung BDG 190 Kota Cirebon Cirebon CBN 191 Kota Bekasi Bekasi BKS 192 Kota Depok Depok DPK 193 Kota Cimahi Cimahi CMH 194 Kota Tasikmalaya Tasikmalaya TSM 195 Kota Banjar Banjar BJR 196 Jawa Tengah ID-JT 197 Kabupaten Cilacap Cilacap CLP RSNI3 7657:2010 7 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 198 Kabupaten Banyumas Purwokerto PWT 199 Kabupaten Purbalingga Purbalingga PBG 200 Kabupaten Banjarnegara Banjarnegara BNR 201 Kabupaten Kebumen Kebumen KBM 202 Kabupaten Purworejo Purworejo PWR 203 Kabupaten Wonosobo Wonosobo WSB 204 Kabupaten Magelang Mungkid MKD 205 Kabupaten Boyolali Boyolali BYL 206 Kabupaten Klaten Klaten KLN 207 Kabupaten Sukoharjo Sukoharjo SKH 208 Kabupaten Wonogiri Wonogiri WNG 209 Kabupaten Karanganyar Karanganyar KRG 210 Kabupaten Sragen Sragen SGN 211 Kabupaten Grobogan Purwodadi PWD 212 Kabupaten Blora Blora BLA 213 Kabupaten Rembang Rembang RBG 214 Kabupaten Pati Pati PTI 215 Kabupaten Kudus Kudus KDS 216 Kabupaten Jepara Jepara JPA 217 Kabupaten Demak Demak DMK 218 Kabupaten Semarang Ungaran UNR 219 Kabupaten Temanggung Temanggung TMG 220 Kabupaten Kendal Kendal KDL 221 Kabupaten Batang Batang BTG 222 Kabupaten Pekalongan Kajen KJN 223 Kabupaten Pemalang Pemalang PML 224 Kabupaten Tegal Slawi SLW 225 Kabupaten Brebes Brebes BBS 226 Kota Magelang Magelang MGG 227 Kota Surakarta Surakarta SKT 228 Kota Salatiga Salatiga SLT 229 Kota Semarang Semarang SMG 230 Kota Pekalongan Pekalongan PKL 231 Kota Tegal Tegal TGL 232 Daerah Istimewa Yogyakarta ID-YO 233 Kabupaten Kulon Progo Wates WAT 234 Kabupaten Bantul Bantul BTL 235 Kabupaten Gunung Kidul Wonosari WNO 236 Kabupaten Sleman Sleman SMN 237 Kota Yogyakarta Yogyakarta YYK 238 Jawa Timur ID-JI 239 Kabupaten Pacitan Pacitan PCT 240 Kabupaten Ponorogo Ponorogo PNG 241 Kabupaten Trenggalek Trenggalek TRK 242 Kabupaten Tulungagung Tulungagung TLG RSNI3 7657:2010
8 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 243 Kabupaten Blitar Kanigoro KNR 244 Kabupaten Kediri Kediri KDR 245 Kabupaten Malang Kepanjen KPN 246 Kabupaten Lumajang Lumajang LMJ 247 Kabupaten Jember Jember JMR 248 Kabupaten Banyuwangi Banyuwangi BYW 249 Kabupaten Bondowoso Bondowoso BDW 250 Kabupaten Situbondo Situbondo SIT 251 Kabupaten Probolinggo Kraksaan KRS 252 Kabupaten Pasuruan Pasuruan PSR 253 Kabupaten Sidoarjo Sidoarjo SDA 254 Kabupaten Mojokerto Mojokerto MJK 255 Kabupaten Jombang Jombang JBG 256 Kabupaten Nganjuk Nganjuk NJK 257 Kabupaten Madiun Mejayan MJY 258 Kabupaten Magetan Magetan MGT 259 Kabupaten Ngawi Ngawi NGW 260 Kabupaten Bojonegoro Bojonegoro BJN 261 Kabupaten Tuban Tuban TBN 262 Kabupaten Lamongan Lamongan LMG 263 Kabupaten Gresik Gresik GSK 264 Kabupaten Bangkalan Bangkalan BKL 265 Kabupaten Sampang Sampang SPG 266 Kabupaten Pamekasan Pamekasan PMK 267 Kabupaten Sumenep Sumenep SMP 268 Kota Kediri Kediri KDR 269 Kota Blitar Blitar BLT 270 Kota Malang Malang MLG 271 Kota Probolinggo Probolinggo PBL 272 Kota Pasuruan Pasuruan PSN 273 Kota Mojokerto Mojokerto MJK 274 Kota Madiun Madiun MAD 275 Kota Surabaya Surabaya SBY 276 Kota Batu Batu BTU 277 Banten ID-BT 278 Kabupaten Pandeglang Pandeglang PDG 279 Kabupaten Lebak Rangkas Bitung RKB 280 Kabupaten Tangerang Tigaraksa TGR 281 Kabupaten Serang Serang SRG 282 Kota Tangerang Tangerang TNG 283 Kota Cilegon Cilegon CLG 284 Kota Serang Serang SRG 285 Kota Tangerang Selatan Ciputat CPT 286 Bali ID-BA 287 Kabupaten Jembrana Negara NGA RSNI3 7657:2010 9 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 288 Kabupaten Tabanan Tabanan TAB 289 Kabupaten Badung Mengwi MGW 290 Kabupaten Gianyar Gianyar GIN 291 Kabupaten Klungkung Semarapura SRP 292 Kabupaten Bangli Bangli BLI 293 Kabupaten Karangasem Karangasem KRA 294 Kabupaten Buleleng Singaraja SGR 295 Kota Denpasar Denpasar DPR 296 Nusa Tenggara Barat ID-NB 297 Kabupaten Lombok Barat Gerung GRG 298 Kabupaten Lombok Tengah Praya PYA 299 Kabupaten Lombok Timur Selong SEL 300 Kabupaten Sumbawa Sumbawa Besar SBW 301 Kabupaten Dompu Dompu DPU 302 Kabupaten Bima Woha WHO 303 Kabupaten Sumbawa Barat Taliwang TLW 304 Kabupaten Lombok Utara Tanjung TJN 305 Kota Mataram Mataram MTR 306 Kota Bima Bima BIM 307 Nusa Tenggara Timur ID-NT 308 Kabupaten Kupang Kupang KPG 309 Kabupaten Timor Tengah Selatan Soe SOE 310 Kabupaten Timor Tengah Utara Kefamenanu KFM 311 Kabupaten Belu Atambua ATB 312 Kabupaten Alor Kalabahi KLB 313 Kabupaten Flores Timur Larantuka LRT 314 Kabupaten Sikka Maumere MME 315 Kabupaten Ende Ende END 316 Kabupaten Ngada Bajawa BJW 317 Kabupaten Manggarai Ruteng RTG 318 Kabupaten Sumba Timur Waingapu WGP 319 Kabupaten Sumba Barat Waikabubak WKB 320 Kabupaten Lembata Lewoleba LWL 321 Kabupaten Rote Ndao Baa BAA 322 Kabupaten Manggarai Barat Labuan Bajo LBJ 323 Kabupaten Nagekeo Mbay MBY 324 Kabupaten Sumba Tengah Waibakul WBL 325 Kabupaten Sumba Barat Daya Tambolaka TAM 326 Kabupaten Manggarai Timur Borong BRG 327 Kabupaten Sabu Raijua Sabu Barat SBB 328 Kota Kupang Kupang KPG 329 Kalimantan Barat ID-KB 330 Kabupaten Sambas Sambas SBS 331 Kabupaten Pontianak Mempawah MPW 332 Kabupaten Sanggau Sanggau SAG RSNI3 7657:2010
10 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 333 Kabupaten Ketapang Ketapang KTP 334 Kabupaten Sintang Sintang STG 335 Kabupaten Kapuas Hulu Putussibau PTS 336 Kabupaten Bengkayang Bengkayang BEK 337 Kabupaten Landak Ngabang NBA 338 Kabupaten Sekadau Sekadau SED 339 Kabupaten Melawi Nanga Pinoh NGP 340 Kabupaten Kayong Utara Sukadane SKD 341 Kabupaten Kubu Raya Sungai Raya SRY 342 Kota Pontianak Pontianak PTK 343 Kota Singkawang Singkawang SKW 344 Kalimantan Tengah ID-KT 345 Kabupaten Kotawaringin Barat Pangkalan Bun PBU 346 Kabupaten Kotawaringin Timur Sampit SPT 347 Kabupaten Kapuas Kuala Kapuas KLK 348 Kabupaten Barito Selatan Buntok BNT 349 Kabupaten Barito Utara Muara Teweh MTW 350 Kabupaten Katingan Kasongan KSN 351 Kabupaten Seruyan Kuala Pembuang KLP 352 Kabupaten Sukamara Sukamara SKR 353 Kabupaten Lamandau Nanga Bulik NGB 354 Kabupaten Gunung Mas Kuala Kurun KKN 355 Kabupaten Pulang Pisau Pulang Pisau PPS 356 Kabupaten Murung Raya Puruk Cahu PRC 357 Kabupaten Barito Timur Tamiang Layang TML 358 Kota Palangkaraya Palangkaraya PLK 359 Kalimantan Selatan ID-KS 360 Kabupaten Tanah Laut Pelaihari PLI 361 Kabupaten Kotabaru Kotabaru KBR 362 Kabupaten Banjar Martapura MTP 363 Kabupaten Barito Kuala Marabahan MRH 364 Kabupaten Tapin Rantau RTA 365 Kabupaten Hulu Sungai Selatan Kandangan KGN 366 Kabupaten Hulu Sungai Tengah Barabai BRB 367 Kabupaten Hulu Sungai Utara Amuntai AMT 368 Kabupaten Tabalong Tanjung TJG 369 Kabupaten Tanah Bumbu Batulicin BLN 370 Kabupaten Balangan Paringin PRN 371 Kota Banjarmasin Banjarmasin BJM 372 Kota Banjarbaru Banjarbaru BJB 373 Kalimantan Timur ID-KI 374 Kabupaten Paser Tanah Grogot TGT 375 Kabupaten Kutai Kertanegara Tenggarong TRG 376 Kabupaten Berau Tanjung Redeb TNR 377 Kabupaten Bulungan Tanjung Selor TJS RSNI3 7657:2010 11 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 378 Kabupaten Nunukan Nunukan NNK 379 Kabupaten Malinau Malinau MLN 380 Kabupaten Kutai Barat Sendawar SDW 381 Kabupaten Kutai Timur Sanggatta SGT 382 Kabupaten Penajam Paser Utara Penajam PNJ 383 Kabupaten Tana Tidung Tideng Pale TDP 384 Kota Balikpapan Balikpapan BPP 385 Kota Samarinda Samarinda SMR 386 Kota Tarakan Tarakan TAR 387 Kota Bontang Bontang BON 388 Sulawesi Utara ID-SA 389 Kabupaten Bolaang Mongondow Lolak LLK 390 Kabupaten Minahasa Tondano TNN 391 Kabupaten Kepulauan Sangihe Tahuna THN 392 Kabupaten Kepulauan Talaud Melongguane MGN 393 Kabupaten Minahasa Selatan Amurang AMR 394 Kabupaten Minahasa Utara Air Madidi ARM 395 Kabupaten Minahasa Tenggara Ratahan RTN 396 Kabupaten Bolaang Mongondow Utara Boroko BRK 397 Kabupaten Kepulauan Siau Tagulandang Biaro Ondong Siau ODS 398 Kabupaten Bolaang Mongondow Timur Tutuyan TTY 399 Kabupaten Bolaang Mongondow Selatan Bolaang Uki BLU 400
Kota Manado Manado MND 401 Kota Bitung Bitung BIT 402 Kota Tomohon Tomohon TMH 403 Kota Kotamobagu Kotamobagu KTG 404 Sulawesi Tengah ID-ST 405 Kabupaten Banggai Luwuk LWK 406 Kabupaten Poso Poso PSO 407 Kabupaten Donggala Donggala DGL 408 Kabupaten Toli Toli Toli Toli TLI 409 Kabupaten Buol Buol BUL 410 Kabupaten Morowali Bungku BGK 411 Kabupaten Banggai Kepulauan Salakan SKN 412 Kabupaten Parigi Moutong Parigi PRG 413 Kabupaten Tojo Una Una Ampana APN 414 Kabupaten Sigi Sigi Biromaru SGB 415 Kota Palu Palu PAL 416 Sulawesi Selatan ID-SN 417 Kabupaten Kepulauan Selayar Benteng BEN 418 Kabupaten Bulukumba Bulukumba BLK 419 Kabupaten Bantaeng Bantaeng BAN 420 Kabupaten Jeneponto Jeneponto JNP 421 Kabupaten Takalar Takalar TKA 422 Kabupaten Gowa Sungguminasa SGM RSNI3 7657:2010
12 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 423 Kabupaten Sinjai Sinjai SNJ 424 Kabupaten Bone Watampone WTP 425 Kabupaten Maros Maros MRS 426 Kabupaten Pangkajene Kepulauan Pangkajene PKJ 427 Kabupaten Barru Barru BAR 428 Kabupaten Soppeng Watan Soppeng WNS 429 Kabupaten Wajo Sengkang SKG 430 Kabupaten Sidenreng Rappang Sidenreng SDR 431 Kabupaten Pinrang Pinrang PIN 432 Kabupaten Enrekang Enrekang ENR 433 Kabupaten Luwu Palopo PLP 434 Kabupaten Tana Toraja Makale MAK 435 Kabupaten Luwu Utara Masamba MSB 436 Kabupaten Luwu Timur Malili MLL 437 Kabupaten Toraja Utara Rantepao RTP 438 Kota Makassar Makassar MKS 439 Kota Pare Pare Pare Pare PRE 440 Kota Palopo Palopo PLP 441 Sulawesi Tenggara ID-SG 442 Kabupaten Kolaka Kolaka KKA 443 Kabupaten Konawe Unaaha UNH 444 Kabupaten Muna Raha RAH 445 Kabupaten Buton Pasar Wajo PSW 446 Kabupaten Konawe Selatan Andoolo ADL 447 Kabupaten Bombana Rumbia RMB 448 Kabupaten Wakatobi Wangi Wangi WGW 449 Kabupaten Kolaka Utara Lasusua LSS 450 Kabupaten Konawe Utara Wanggudu WGD 451 Kabupaten Buton Utara Buranga BNG 452 Kota Kendari Kendari KDI 453 Kota Bau Bau Bau-Bau BAU 454 Gorontalo ID-GO 455 Kabupaten Gorontalo Gorontalo GTO 456 Kabupaten Boalemo Tilamuta TMT 457 Kabupaten Bone Bolango Suwawa SWW 458 Kabupaten Pahuwato Marisa MAR 459 Kabupaten Gorontalo Utara Kwandang KWD 460 Kota Gorontalo Gorontalo GTO 461 Sulawesi Barat ID-SR 462 Kabupaten Mamuju Utara Pasangkayu PKY 463 Kabupaten Mamuju Mamuju MAM 464 Kabupaten Mamasa Mamasa MMS 465 Kabupaten Polewali Mandar Polewali PLW 466 Kabupaten Majene Majene MJN 467 Maluku ID-MA RSNI3 7657:2010 13 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 468 Kabupaten Maluku Tengah Masohi MSH 469 Kabupaten Maluku Tenggara Tual TUL 470 Kabupaten Maluku Tenggara Barat Saumlaki SML 471 Kabupaten Buru Namlea NLA 472 Kabupaten Seram Bagian Timur Dataran Hunimoa DTH 473 Kabupaten Seram Bagian Barat Dataran Hunipopu DRH 474 Kabupaten Kepulauan Aru Dobo DOB 475 Kabupaten Maluku Barat Daya Tiakur TKR 476 Kabupaten Buru Selatan Namrole NMR 477 Kota Ambon Ambon AMB 478 Kota Tual
Tual TUL 479 Maluku Utara ID-MU 480 Kabupaten Halmahera Barat Jailolo JLL 481 Kabupaten Halmahera Tengah Weda WED 482 Kabupaten Halmahera Utara Tobelo TOB 483 Kabupaten Halmahera Selatan Labuha LBA 484 Kabupaten Kepulauan Sula Sanana SNN 485 Kabupaten Halmahera Timur Maba MAB 486 Kabupaten Pulau Morotai Morotai Selatan MTS 487 Kota Ternate Ternate TTE 488 Kota Tidore Kepulauan Tidore TDR 489 Papua ID-PA 490 Kabupaten Merauke Merauke MRK 491 Kabupaten Jayawijaya Wamena WAM 492 Kabupaten Jayapura Jayapura JAP 493 Kabupaten Nabire Nabire NAB 494 Kabupaten Kepulauan Yapen Serui SRU 495 Kabupaten Biak Numfor Biak BIK 496 Kabupaten Puncak Jaya Mulia MUL 497 Kabupaten Paniai Enarotali ERT 498 Kabupaten Mimika Timika TIM 499 Kabupaten Sarmi Sarmi SMI 500 Kabupaten Keerom Waris WRS 501 Kabupaten Pegunungan Bintang Oksibil OSB 502 Kabupaten Yahukimo Sumohai SMH 503 Kabupaten Tolikara Karubaga KBG 504 Kabupaten Waropen Botawa BTW 505 Kabupaten Boven Digoel Tanah Merah TMR 506 Kabupaten Mappi Kepi KEP 507 Kabupaten Asmat Agats AGT 508 Kabupaten Supiori Sorendiweri SRW 509 Kabupaten Mamberamo Raya Burmeso BRM 510 Kabupaten Mamberamo Tengah Kobakma KBK 511 Kabupaten Yalimo Elelim ELL 512 Kabupaten Lanny Jaya Tiom TOM RSNI3 7657:2010
14 dari 27
NO PROVINSI NAMA KABUPATEN / KOTA IBU KOTA SINGKATAN 513 Kabupaten Nduga Kenyam KYM 514 Kabupaten Puncak Ilaga ILG 515 Kabupaten Dogiyai Kigamani KGM 516 Kabupaten Intan Jaya Sugapa SGP 517 Kabupaten Deiyai Tigi TIG 518 Kota Jayapura Jayapura JAP 519 Papua Barat ID-PB 520 Kabupaten Sorong Aimas AMS 521 Kabupaten Manokwari Manokwari MNK 522 Kabupaten Fak Fak Fak Fak FFK 523 Kabupaten Sorong Selatan Teminabuan TMB 524 Kabupaten Raja Ampat Waisai WAS 525 Kabupaten Teluk Bintuni Bintuni BTI 526 Kabupaten Teluk Wondama Rasiei RAS 527 Kabupaten Kaimana Kaimana KMN 528 Kabupaten Tambrauw Fef FEF 529 Kabupaten Maybrat Aifat AFT 530 Kota Sorong Sorong SON
5 Daftar penyingkatan ibu kota wilayah administrasi kabupaten/kota berdasarkan alpabetis
NO SINGKATAN IBU KOTA NAMA KABUPATEN / KOTA PROVINSI 1 AKK Aek Kanopan Kabupaten Labuhanbatu Utara Sumatera Utara 2 AGT Agats Kabupaten Asmat Papua 3 AFT Aifat Kabupaten Maybrat Papua Barat 4 AMS Aimas Kabupaten Sorong Papua Barat 5 ARM Air Madidi Kabupaten Minahasa Utara Sulawesi Utara 6 AMB Ambon Kota Ambon Maluku 7 APN Ampana Kabupaten Tojo Una Una Sulawesi Tengah 8 AMT Amuntai Kabupaten Hulu Sungai Utara Kalimantan Selatan 9 AMR Amurang Kabupaten Minahasa Selatan Sulawesi Utara 10 ADL Andoolo Kabupaten Konawe Selatan Sulawesi Tenggara 11 AGM Arga Makmur Kabupaten Bengkulu Utara Bengkulu 12 ARS Arosuka Kabupaten Solok Sumatera Barat 13 ATB Atambua Kabupaten Belu Nusa Tenggara Timur 14 BAA Baa Kabupaten Rote Ndao Nusa Tenggara Timur 15 BJW Bajawa Kabupaten Ngada Nusa Tenggara Timur 16 BLG Balige Kabupaten Toba Samosir Sumatera Utara 17 BPP Balikpapan Kota Balikpapan Kalimantan Timur RSNI3 7657:2010 15 dari 27
18 BNA Banda Aceh Kota Banda Aceh Aceh 19 BDL Bandar Lampung Kota Bandar Lampung Lampung 20 BSB Bandar Seri Bentan Kabupaten Bintan Kepulauan Riau 21 BDG Bandung Kota Bandung Jawa Barat 22 BKL Bangkalan Kabupaten Bangkalan Jawa Timur 23 BKN Bangkinang Kabupaten Kampar Riau 24 BKO Bangko Kabupaten Merangin Jambi 25 BLI Bangli Kabupaten Bangli Bali 26 BJR Banjar Kota Banjar Jawa Barat 27 BJB Banjarbaru Kota Banjarbaru Kalimantan Selatan 28 BJM Banjarmasin Kota Banjarmasin Kalimantan Selatan 29 BNR Banjarnegara Kabupaten Banjarnegara Jawa Tengah 30 BAN Bantaeng Kabupaten Bantaeng Sulawesi Selatan 31 BTL Bantul Kabupaten Bantul Di Yogyakarta 32 BYW Banyuwangi Kabupaten Banyuwangi Jawa Timur 33 BAR Barru Kabupaten Barru Sulawesi Selatan 34 BTM Batam Kota Batam Kepulauan Riau 35 BTG Batang Kabupaten Batang Jawa Tengah 36 BTU Batu Kota Batu Jawa Timur 37 BLN Batulicin Kabupaten Tanah Bumbu Kalimantan Selatan 38 BTA Baturaja Kabupaten Ogan Komering Ulu Sumatera Selatan 39 BSK Batusangkar Kabupaten Tanah Datar Sumatera Barat 40 BAU Bau-Bau Kota Bau Bau Sulawesi Tenggara 41 BKS Bekasi Kota Bekasi Jawa Barat 42 BLS Bengkalis Kabupaten Bengkalis Riau 43 BEK Bengkayang Kabupaten Bengkayang Kalimantan Barat 44 BGL Bengkulu Kota Bengkulu Bengkulu 45 BEN Benteng Kabupaten Kepulauan Selayar Sulawesi Selatan 46 BRB Barabai Kabupaten Hulu Sungai Tengah Kalimantan Selatan 47 BIK Biak Kabupaten Biak Numfor Papua 48 BIM Bima Kota Bima Nusa Tenggara Barat 49 BNJ Binjai Kota Binjai Sumatera Utara 50 BHN Bintuhan Kabupaten Kaur Bengkulu 51 BTI Bintuni Kabupaten Teluk Bintuni Papua Barat 52 BIR Bireuen Kabupaten Bireuen Aceh 53 BIT Bitung Kota Bitung Sulawesi Utara 54 BBU Blambangan Umpu Kabupaten Way Kanan Lampung 55 BKJ Blangkejeren Kabupaten Gayo Lues Aceh 56 BPD Blangpidie Kabupaten Aceh Barat Daya Aceh 57 BLT Blitar Kota Blitar Jawa Timur 58 BLA Blora Kabupaten Blora Jawa Tengah 59 BGR Bogor Kota Bogor Jawa Barat 60 BJN Bojonegoro Kabupaten Bojonegoro Jawa Timur 61 BLU Bolaang Uki Kabupaten Bolaang Sulawesi Utara RSNI3 7657:2010
16 dari 27
Mongondow Selatan 62 BDW Bondowoso Kabupaten Bondowoso Jawa Timur 63 BON Bontang Kota Bontang Kalimantan Timur 64 BRK Boroko Kabupaten Bolaang Mongondow Utara Sulawesi Utara 65 BRG Borong Kabupaten Manggarai Timur Nusa Tenggara Timur 66 BTW Botawa Kabupaten Waropen Papua 67 BYL Boyolali Kabupaten Boyolali Jawa Tengah 68 BBS Brebes Kabupaten Brebes Jawa Tengah 69 BKT Bukittinggi Kota Bukittinggi Sumatera Barat 70 BLK Bulukumba Kabupaten Bulukumba Sulawesi Selatan 71 BGK Bungku Kabupaten Morowali Sulawesi Tengah 72 BNT Buntok Kabupaten Barito Selatan Kalimantan Tengah 73 BUL Buol Kabupaten Buol Sulawesi Tengah 74 BNG Buranga Kabupaten Buton Utara Sulawesi Tenggara 75 BRM Burmeso Kabupaten Mamberamo Raya Papua 76 CKG Cakung Kota Adm. Jakarta Timur Dki Jakarta 77 CAG Calang Kabupaten Aceh Jaya Aceh 78 CMS Ciamis Kabupaten Ciamis Jawa Barat 79 CJR Cianjur Kabupaten Cianjur Jawa Barat 80 CBI Cibinong Kabupaten Bogor Jawa Barat 81 CKR Cikarang Kabupaten Bekasi Jawa Barat 82 CLP Cilacap Kabupaten Cilacap Jawa Tengah 83 CLG Cilegon Kota Cilegon Banten 84 CMH Cimahi Kota Cimahi Jawa Barat 85 CPT Ciputat Kota Tangerang Selatan Banten 86 CBN Cirebon Kota Cirebon Jawa Barat 87 CRP Curup Kabupaten Rejang Lebong Bengkulu 88 DKL Daik Lingga Kabupaten Lingga Kepulauan Riau 89 DTH Dataran Hunimoa Kabupaten Seram Bagian Timur Maluku 90 DRH Dataran Hunipopu Kabupaten Seram Bagian Barat Maluku 91 DMK Demak Kabupaten Demak Jawa Tengah 92 DPR Denpasar Kota Denpasar Bali 93 DPK Depok Kota Depok Jawa Barat 94 DOB Dobo Kabupaten Kepulauan Aru Maluku 95 DLS Dolok Sanggul Kabupaten Humbang Hasundutan Sumatera Utara 96 DPU Dompu Kabupaten Dompu Nusa Tenggara Barat 97 DGL Donggala Kabupaten Donggala Sulawesi Tengah 98 DUM Dumai Kota Dumai Riau 99 ELL Elelim Kabupaten Yalimo Papua 100 ERT Enarotali Kabupaten Paniai Papua 101 END Ende Kabupaten Ende Nusa Tenggara Timur RSNI3 7657:2010 17 dari 27
102 ENR Enrekang Kabupaten Enrekang Sulawesi Selatan 103 FFK Fak Fak Kabupaten Fak Fak Papua Barat 104 FEF Fef Kabupaten Tambrauw Papua Barat 105 GRT Garut Kabupaten Garut Jawa Barat 106 GDT Gedong Tataan Kabupaten Pesawaran Lampung 107 GRG Gerung Kabupaten Lombok Barat Nusa Tenggara Barat 108 GIN Gianyar Kabupaten Gianyar Bali 109 GTO Gorontalo Kabupaten Gorontalo Gorontalo 110 GTO Gorontalo Kota Gorontalo Gorontalo 111 GSK Gresik Kabupaten Gresik Jawa Timur 112 GGP Grogol Petamburan Kota Adm. Jakarta Barat Dki Jakarta 113 GNS Gunung Sugih Kabupaten Lampung Tengah Lampung 114 GNT Gunung Tua Kabupaten Padang Lawas Utara Sumatera Utara 115 GST Gunungsitoli Kabupaten Nias Sumatera Utara 116 GST Gunungsitoli Kota Gunungsitoli Sumatera Utara 117 ILG Ilaga Kabupaten Puncak Papua 118 IDL Indralaya Kabupaten Ogan Ilir Sumatera Selatan 119 IDM Indramayu Kabupaten Indramayu Jawa Barat 120 JLL Jailolo Kabupaten Halmahera Barat Maluku Utara 121 JMB Jambi Kota Jambi Jambi 122 JTH Jantho Kabupaten Aceh Besar Aceh 123 JAP Jayapura Kabupaten Jayapura Papua 124 JAP Jayapura Kota Jayapura Papua 125 JMR Jember Kabupaten Jember Jawa Timur 126 JNP Jeneponto Kabupaten Jeneponto Sulawesi Selatan 127 JPA Jepara Kabupaten Jepara Jawa Tengah 128 JBG Jombang Kabupaten Jombang Jawa Timur 129 KBJ Kabanjahe Kabupaten Karo Sumatera Utara 130 KFM Kefamenanu Kabupaten Timor Tengah Utara Nusa Tenggara Timur 131 KMN Kaimana Kabupaten Kaimana Papua Barat 132 KJN Kajen Kabupaten Pekalongan Jawa Tengah 133 KLB Kalabahi Kabupaten Alor Nusa Tenggara Timur 134 KLA Kalianda Kabupaten Lampung Selatan Lampung 135 KGN Kandangan Kabupaten Hulu Sungai Selatan Kalimantan Selatan 136 KNR Kanigoro Kabupaten Blitar Jawa Timur 137 KRB Karang Baru Kabupaten Aceh Tamiang Aceh 138 KRT Karang Tinggi Kabupaten Bengkulu Tengah Bengkulu 139 KRG Karanganyar Kabupaten Karanganyar Jawa Tengah 140 KRA Karangasem Kabupaten Karangasem Bali 141 KWG Karawang Kabupaten Karawang Jawa Barat 142 KBG Karubaga Kabupaten Tolikara Papua 143 KSN Kasongan Kabupaten Katingan Kalimantan Tengah RSNI3 7657:2010
18 dari 27
144 KAG Kayu Agung Kabupaten Ogan Komering Ilir Sumatera Selatan 145 KYB Kebayoran Baru Kota Adm. Jakarta Selatan Dki Jakarta 146 KBM Kebumen Kabupaten Kebumen Jawa Tengah 147 KDR Kediri Kabupaten Kediri Jawa Timur 148 KDR Kediri Kota Kediri Jawa Timur 149 KDL Kendal Kabupaten Kendal Jawa Tengah 150 KDI Kendari Kota Kendari Sulawesi Tenggara 151 KYM Kenyam Kabupaten Nduga Papua 152 KPH Kepahiang Kabupaten Kepahiang Bengkulu 153 KPN Kepanjen Kabupaten Malang Jawa Timur 154 KEP Kepi Kabupaten Mappi Papua 155 KSU Kepulauan Seribu Utara Kabupaten Adm. Kep. Seribu Dki Jakarta 156 KTP Ketapang Kabupaten Ketapang Kalimantan Barat 157 KGM Kigamani Kabupaten Dogiyai Papua 158 KIS Kisaran Kabupaten Asahan Sumatera Utara 159 KLN Klaten Kabupaten Klaten Jawa Tengah 160 KBA Koba Kabupaten Bangka Tengah Kepulauan Bangka Belitung 161 KBK Kobakma Kabupaten Mamberamo Tengah Papua 162 KKA Kolaka Kabupaten Kolaka Sulawesi Tenggara 163 KOT Kota Agung Kabupaten Tanggamus Lampung 164 KPI Kota Pinang Kabupaten Labuhanbatu Selatan Sumatera Utara 165 KBR Kotabaru Kabupaten Kotabaru Kalimantan Selatan 166 KTB Kotabumi Kabupaten Lampung Utara Lampung 167 KTG Kotamobagu Kota Kotamobagu Sulawesi Utara 168 KTG Kotamubagu Kabupaten Bolaang Mongondow Sulawesi Utara 169 KRS Kraksaan Kabupaten Probolinggo Jawa Timur 170 KLK Kuala Kapuas Kabupaten Kapuas Kalimantan Tengah 171 KKN Kuala Kurun Kabupaten Gunung Mas Kalimantan Tengah 172 KLP Kuala Pembuang Kabupaten Seruyan Kalimantan Tengah 173 KLT Kuala Tungkal Kabupaten Tanjung Jabung Barat Jambi 174 KDS Kudus Kabupaten Kudus Jawa Tengah 175 KNG Kuningan Kabupaten Kuningan Jawa Barat 176 KPG Kupang Kabupaten Kupang Nusa Tenggara Timur 177 KPG Kupang Kota Kupang Nusa Tenggara Timur 178 KTN Kutacane Kabupaten Aceh Tenggara Aceh 179 KWD Kwandang Kabupaten Gorontalo Utara Gorontalo 180 LBJ Labuan Bajo Kabupaten Manggarai Barat Nusa Tenggara Timur 181 LBA Labuha Kabupaten Halmahera Selatan Maluku Utara 182 LHT Lahat Kabupaten Lahat Sumatera Selatan 183 LHM Lahomi Kabupaten Nias Barat Sumatera Utara RSNI3 7657:2010 19 dari 27
184 LMG Lamongan Kabupaten Lamongan Jawa Timur 185 LGS Langsa Kabupaten Aceh Timur Aceh 186 LGS Langsa Kota Langsa Aceh 187 LRT Larantuka Kabupaten Flores Timur Nusa Tenggara Timur 188 LSS Lasusua Kabupaten Kolaka Utara Sulawesi Tenggara 189 LWL Lewoleba Kabupaten Lembata Nusa Tenggara Timur 190 LSM Lhokseumawe Kota Lhokseumawe Aceh 191 LSK Lhoksukon Kabupaten Aceh Utara Aceh 192 LMP Lima Puluh Kabupaten Batu Bara Sumatera Utara 193 LIW Liwa Kabupaten Lampung Barat Lampung 194 LTU Lotu Kabupaten Nias Utara Sumatera Utara 195 LBB Lubuk Basung Kabupaten Agam Sumatera Barat 196 LLG Lubuk Linggau Kota Lubuk Linggau Sumatera Selatan 197 LBP Lubuk Pakam Kabupaten Deli Serdang Sumatera Utara 198 LBS Lubuk Sikaping Kabupaten Pasaman Sumatera Barat 199 LMJ Lumajang Kabupaten Lumajang Jawa Timur 200 LWK Luwuk Kabupaten Banggai Sulawesi Tengah 201 MAB Maba Kabupaten Halmahera Timur Maluku Utara 202 MAD Madiun Kota Madiun Jawa Timur 203 MGG Magelang Kota Magelang Jawa Tengah 204 MGT Magetan Kabupaten Magetan Jawa Timur 205 MJL Majalengka Kabupaten Majalengka Jawa Barat 206 MJN Majene Kabupaten Majene Sulawesi Barat 207 MAK Makale Kabupaten Tana Toraja Sulawesi Selatan 208 MKS Makassar Kota Makassar Sulawesi Selatan 209 MLG Malang Kota Malang Jawa Timur 210 MLL Malili Kabupaten Luwu Timur Sulawesi Selatan 211 MLN Malinau Kabupaten Malinau Kalimantan Timur 212 MMS Mamasa Kabupaten Mamasa Sulawesi Barat 213 MAM Mamuju Kabupaten Mamuju Sulawesi Barat 214 MND Manado Kota Manado Sulawesi Utara 215 MGR Manggar Kabupaten Belitung Timur Kepulauan Bangka Belitung 216 MNA Manna Kabupaten Bengkulu Selatan Bengkulu 217 MNK Manokwari Kabupaten Manokwari Papua Barat 218 MRH Marabahan Kabupaten Barito Kuala Kalimantan Selatan 219 MAR Marisa Kabupaten Pahuwato Gorontalo 220 MRS Maros Kabupaten Maros Sulawesi Selatan 221 MTP Martapura Kabupaten Banjar Kalimantan Selatan 222 MPR Martapura Kabupaten Oku Timur Sumatera Selatan 223 MSB Masamba Kabupaten Luwu Utara Sulawesi Selatan 224 MSH Masohi Kabupaten Maluku Tengah Maluku 225 MTR Mataram Kota Mataram Nusa Tenggara Barat 226 MME Maumere Kabupaten Sikka Nusa Tenggara RSNI3 7657:2010
20 dari 27
Timur 227 MBY Mbay Kabupaten Nagekeo Nusa Tenggara Timur 228 MDN Medan Kota Medan Sumatera Utara 229 MJY Mejayan Kabupaten Madiun Jawa Timur 230 MGN Melongguane Kabupaten Kepulauan Talaud Sulawesi Utara 231 MPW Mempawah Kabupaten Pontianak Kalimantan Barat 232 MGL Menggala Kabupaten Tulang Bawang Lampung 233 MGW Mengwi Kabupaten Badung Bali 234 MTK Mentok Kabupaten Bangka Barat Kepulauan Bangka Belitung 235 MRK Merauke Kabupaten Merauke Papua 236 MSJ Mesuji Kabupaten Mesuji Lampung 237 MET Metro Kota Metro Lampung 238 MBO Meulaboh Kabupaten Aceh Barat Aceh 239 MRN Meureundu Kabupaten Pidie Jaya Aceh 240 MJK Mojokerto Kabupaten Mojokerto Jawa Timur 241 MJK Mojokerto Kota Mojokerto Jawa Timur 242 MTS Morotai Selatan Kabupaten Pulau Morotai Maluku Utara 243 MBN Muara Bulian Kabupaten Batanghari Jambi 244 MRB Muara Bungo Kabupaten Bungo Jambi 245 MRE Muara Enim Kabupaten Muara Enim Sumatera Selatan 246 MSK Muara Sabak Kabupaten Tanjung Jabung Timur Jambi 247 MRT Muara Tebo Kabupaten Tebo Jambi 248 MTW Muara Teweh Kabupaten Barito Utara Kalimantan Tengah 249 MBL Muarabeliti Kabupaten Musi Rawas Sumatera Selatan 250 MRD Muaradua Kabupaten Oku Selatan Sumatera Selatan 251 MRJ Muaro Sijunjung Kabupaten Sijunjung Sumatera Barat 252 MKM Mukomuko Kabupaten Muko Muko Bengkulu 253 MUL Mulia Kabupaten Puncak Jaya Papua 254 MKD Mungkid Kabupaten Magelang Jawa Tengah 255 NAB Nabire Kabupaten Nabire Papua 256 NPM Nagari Parit Malintang Kabupaten Padang Pariaman Sumatera Barat 257 NLA Namlea Kabupaten Buru Maluku 258 NMR Namrole Kabupaten Buru Selatan Maluku 259 NGB Nanga Bulik Kabupaten Lamandau Kalimantan Tengah 260 NGP Nanga Pinoh Kabupaten Melawi Kalimantan Barat 261 NGA Negara Kabupaten Jembrana Bali 262 NBA Ngabang Kabupaten Landak Kalimantan Barat 263 NPH Ngamprah Kabupaten Bandung Barat Jawa Barat 264 NJK Nganjuk Kabupaten Nganjuk Jawa Timur 265 NGW Ngawi Kabupaten Ngawi Jawa Timur 266 NNK Nunukan Kabupaten Nunukan Kalimantan Timur 267 OSB Oksibil Kabupaten Pegunungan Bintang Papua 268 ODS Ondong Siau Kabupaten Kep. Siau Sulawesi Utara RSNI3 7657:2010 21 dari 27
Tagulandang Biaro 269 PCT Pacitan Kabupaten Pacitan Jawa Timur 270 PAD Padang Kota Padang Sumatera Barat 271 PDA Padang Aro Kabupaten Solok Selatan Sumatera Barat 272 PDP Padang Panjang Kota Padang Panjang Sumatera Barat 273 PSP Padang Sidempuan Kabupaten Tapanuli Selatan Sumatera Utara 274 PSP Padang Sidempuan Kota Padangsidimpuan Sumatera Utara 275 PGA Pagar Alam Kota Pagar Alam Sumatera Selatan 276 PNN Painan Kabupaten Pesisir Selatan Sumatera Barat 277 PLK Palangkaraya Kota Palangkaraya Kalimantan Tengah 278 PLP Palopo Kabupaten Luwu Sulawesi Selatan 279 PLP Palopo Kota Palopo Sulawesi Selatan 280 PAL Palu Kota Palu Sulawesi Tengah 281 PMK Pamekasan Kabupaten Pamekasan Jawa Timur 282 PDG Pandeglang Kabupaten Pandeglang Banten 283 PKJ Pangkajene Kabupaten Pangkajene Kepulauan Sulawesi Selatan 284 PGP Pangkal Pinang Kota Pangkal Pinang Kepulauan Bangka Belitung 285 PKB Pangkalan Balai Kabupaten Banyuasin Sumatera Selatan 286 PBU Pangkalan Bun Kabupaten Kotawaringin Barat Kalimantan Tengah 287 PKK Pangkalan Kerinci Kabupaten Pelalawan Riau 288 PRR Pangururan Kabupaten Samosir Sumatera Utara 289 PYB Panyabungan Kabupaten Mandailing Natal Sumatera Utara 290 PRE Pare Pare Kota Pare Pare Sulawesi Selatan 291 PMN Pariaman Kota Pariaman Sumatera Barat 292 PRG Parigi Kabupaten Parigi Moutong Sulawesi Tengah 293 PRN Paringin Kabupaten Balangan Kalimantan Selatan 294 PKY Pasangkayu Kabupaten Mamuju Utara Sulawesi Barat 295 PSW Pasar Wajo Kabupaten Buton Sulawesi Tenggara 296 PRP Pasir Pengarairan Kabupaten Rokan Hulu Riau 297 PSR Pasuruan Kabupaten Pasuruan Jawa Timur 298 PSN Pasuruan Kota Pasuruan Jawa Timur 299 PTI Pati Kabupaten Pati Jawa Tengah 300 PYH Payakumbuh Kota Payakumbuh Sumatera Barat 301 PKL Pekalongan Kota Pekalongan Jawa Tengah 302 PBR Pekanbaru Kota Pekanbaru Riau 303 PLI Pelaihari Kabupaten Tanah Laut Kalimantan Selatan 304 PLG Pelembang Kota Palembang Sumatera Selatan 305 PML Pemalang Kabupaten Pemalang Jawa Tengah 306 PMS Pematang Siantar Kabupaten Simalungun Sumatera Utara 307 PMS Pematang Siantar Kota Pematang Siantar Sumatera Utara 308 PNJ Penajam Kabupaten Penajam Paser Utara Kalimantan Timur 309 PIN Pinrang Kabupaten Pinrang Sulawesi Selatan 310 PLW Polewali Kabupaten Polewali Mandar Sulawesi Barat 311 PNG Ponorogo Kabupaten Ponorogo Jawa Timur RSNI3 7657:2010
22 dari 27
312 PTK Pontianak Kota Pontianak Kalimantan Barat 313 PSO Poso Kabupaten Poso Sulawesi Tengah 314 PBM Prabumulih Kota Prabumulih Sumatera Selatan 315 PYA Praya Kabupaten Lombok Tengah Nusa Tenggara Barat 316 PRW Pringsewu Kabupaten Pringsewu Lampung 317 PBL Probolinggo Kota Probolinggo Jawa Timur 318 PPS Pulang Pisau Kabupaten Pulang Pisau Kalimantan Tengah 319 PLJ Pulau Punjung Kabupaten Dharmasraya Sumatera Barat 320 PBG Purbalingga Kabupaten Purbalingga Jawa Tengah 321 PRC Puruk Cahu Kabupaten Murung Raya Kalimantan Tengah 322 PWK Purwakarta Kabupaten Purwakarta Jawa Barat 323 PWD Purwodadi Kabupaten Grobogan Jawa Tengah 324 PWT Purwokerto Kabupaten Banyumas Jawa Tengah 325 PWR Purworejo Kabupaten Purworejo Jawa Tengah 326 PTS Putussibau Kabupaten Kapuas Hulu Kalimantan Barat 327 RAH Raha Kabupaten Muna Sulawesi Tenggara 328 RAN Ranai Kabupaten Natuna Kepulauan Riau 329 RKB Rangkas Bitung Kabupaten Lebak Banten 330 RTA Rantau Kabupaten Tapin Kalimantan Selatan 331 RAP Rantau Prapat Kabupaten Labuhanbatu Sumatera Utara 332 RTP Rantepao Kabupaten Toraja Utara Sulawesi Selatan 333 RAS Rasiei Kabupaten Teluk Wondama Papua Barat 334 RTN Ratahan Kabupaten Minahasa Tenggara Sulawesi Utara 335 RBG Rembang Kabupaten Rembang Jawa Tengah 336 RGT Rengat Kabupaten Indragiri Hulu Riau 337 RMB Rumbia Kabupaten Bombana Sulawesi Tenggara 338 RTG Ruteng Kabupaten Manggarai Nusa Tenggara Timur 339 SAB Sabang Kota Sabang Aceh 340 SBB Sabu Barat Kabupaten Sabu Raijua Nusa Tenggara Timur 341 SAL Salak Kabupaten Pakpak Bharat Sumatera Utara 342 SKN Salakan Kabupaten Banggai Kepulauan Sulawesi Tengah 343 SLT Salatiga Kota Salatiga Jawa Tengah 344 SMR Samarinda Kota Samarinda Kalimantan Timur 345 SBS Sambas Kabupaten Sambas Kalimantan Barat 346 SPG Sampang Kabupaten Sampang Jawa Timur 347 SPT Sampit Kabupaten Kotawaringin Timur Kalimantan Tengah 348 SNN Sanana Kabupaten Kepulauan Sula Maluku Utara 349 SGT Sanggatta Kabupaten Kutai Timur Kalimantan Timur 350 SAG Sanggau Kabupaten Sanggau Kalimantan Barat 351 SRK Sarilamak Kabupaten Lima Puluh Kota Sumatera Barat 352 SMI Sarmi Kabupaten Sarmi Papua 353 SRL Sarolangun Kabupaten Sarolangun Jambi RSNI3 7657:2010 23 dari 27
354 SML Saumlaki Kabupaten Maluku Tenggara Barat Maluku 355 SWL Sawahlunto Kota Sawahlunto Sumatera Barat 356 SRH Sei Rampah Kabupaten Serdang Bedagai Sumatera Utara 357 SED Sekadau Kabupaten Sekadau Kalimantan Barat 358 SKY Sekayu Kabupaten Musi Banyuasin Sumatera Selatan 359 SEL Selong Kabupaten Lombok Timur Nusa Tenggara Barat 360 SMG Semarang Kota Semarang Jawa Tengah 361 SRP Semarapura Kabupaten Klungkung Bali 362 SDW Sendawar Kabupaten Kutai Barat Kalimantan Timur 363 SNT Sengeti Kabupaten Muaro Jambi Jambi 364 SKG Sengkang Kabupaten Wajo Sulawesi Selatan 365 SRG Serang Kabupaten Serang Banten 366 SRG Serang Kota Serang Banten 367 SRU Serui Kabupaten Kepulauan Yapen Papua 368 SAK Siak Sriindrapura Kabupaten Siak Riau 369 SBG Sibolga Kabupaten Tapanuli Tengah Sumatera Utara 370 SBG Sibolga Kota Sibolga Sumatera Utara 371 SBH Sibuhuan Kabupaten Padang Lawas Sumatera Utara 372 SDR Sidenreng Kabupaten Sidenreng Rappang Sulawesi Selatan 373 SDK Sidikalang Kabupaten Dairi Sumatera Utara 374 SDA Sidoarjo Kabupaten Sidoarjo Jawa Timur 375 SGB Sigi Biromaru Kabupaten Sigi Sulawesi Tengah 376 SGI Sigli Kabupaten Pidie Aceh 377 SPE Simpang Empat Kabupaten Pasaman Barat Sumatera Barat 378 STR Simpang Tiga Redelong Kabupaten Bener Meriah Aceh 379 SNB Sinabang Kabupaten Simeulue Aceh 380 SPA Singaparna Kabupaten Tasikmalaya Jawa Barat 381 SGR Singaraja Kabupaten Buleleng Bali 382 SKW Singkawang Kota Singkawang Kalimantan Barat 383 SKL Singkil Kabupaten Aceh Singkil Aceh 384 SNJ Sinjai Kabupaten Sinjai Sulawesi Selatan 385 STG Sintang Kabupaten Sintang Kalimantan Barat 386 SIT Situbondo Kabupaten Situbondo Jawa Timur 387 SLW Slawi Kabupaten Tegal Jawa Tengah 388 SMN Sleman Kabupaten Sleman Di Yogyakarta 389 SOE Soe Kabupaten Timor Tengah Selatan Nusa Tenggara Timur 390 SLK Solok Kota Solok Sumatera Barat 391 SOR Soreang Kabupaten Bandung Jawa Barat 392 SRW Sorendiweri Kabupaten Supiori Papua 393 SON Sorong Kota Sorong Papua Barat 394 SGN Sragen Kabupaten Sragen Jawa Tengah 395 STB Stabat Kabupaten Langkat Sumatera Utara 396 SNG Subang Kabupaten Subang Jawa Barat RSNI3 7657:2010
24 dari 27
397 SUS Subulussalam Kota Subulussalam Aceh 398 SGP Sugapa Kabupaten Intan Jaya Papua 399 SKM Suka Makmue Kabupaten Nagan Raya Aceh 400 SBM Sukabumi Kabupaten Sukabumi Jawa Barat 401 SKB Sukabumi Kota Sukabumi Jawa Barat 402 SDN Sukadana Kabupaten Lampung Timur Lampung 403 SKD Sukadane Kabupaten Kayong Utara Kalimantan Barat 404 SKR Sukamara Kabupaten Sukamara Kalimantan Tengah 405 SKH Sukoharjo Kabupaten Sukoharjo Jawa Tengah 406 SBW Sumbawa Besar Kabupaten Sumbawa Nusa Tenggara Barat 407 SBR Sumber Kabupaten Cirebon Jawa Barat 408 SMD Sumedang Kabupaten Sumedang Jawa Barat 409 SMP Sumenep Kabupaten Sumenep Jawa Timur 410 SMH Sumohai Kabupaten Yahukimo Papua 411 SGL Sungai Liat Kabupaten Bangka Kepulauan Bangka Belitung 412 SPN Sungai Penuh Kabupaten Kerinci Jambi 413 SPN Sungai Penuh Kota Sungai Penuh Jambi 414 SRY Sungai Raya Kabupaten Kubu Raya Kalimantan Barat 415 SGM Sungguminasa Kabupaten Gowa Sulawesi Selatan 416 SBY Surabaya Kota Surabaya Jawa Timur 417 SKT Surakarta Kota Surakarta Jawa Tengah 418 SWW Suwawa Kabupaten Bone Bolango Gorontalo 419 TAB Tabanan Kabupaten Tabanan Bali 420 THN Tahuna Kabupaten Kepulauan Sangihe Sulawesi Utara 421 TAS Tais Kabupaten Seluma Bengkulu 422 TKA Takalar Kabupaten Takalar Sulawesi Selatan 423 TKN Takengon Kabupaten Aceh Tengah Aceh 424 TLW Taliwang Kabupaten Sumbawa Barat Nusa Tenggara Barat 425 TAM Tambolaka Kabupaten Sumba Barat Daya Nusa Tenggara Timur 426 TML Tamiang Layang Kabupaten Barito Timur Kalimantan Tengah 427 TNA Tanah Abang Kota Adm. Jakarta Pusat Dki Jakarta 428 TGT Tanah Grogot Kabupaten Paser Kalimantan Timur 429 TMR Tanah Merah Kabupaten Boven Digoel Papua 430 TNG Tangerang Kota Tangerang Banten 431 TJG Tanjung Kabupaten Tabalong Kalimantan Selatan 432 TJN Tanjung Kabupaten Lombok Utara Nusa Tenggara Barat 433 TJB Tanjung Balai Kota Tanjung Balai Sumatera Utara 434 TBK Tanjung Balai Karimun Kabupaten Karimun Kepulauan Riau 435 TDN Tanjung Pandan Kabupaten Belitung Kepulauan Bangka Belitung 436 TPG Tanjung Pinang Kota Tanjung Pinang Kepulauan Riau 437 TJP Tanjung Priok Kota Adm. Jakarta Utara Dki Jakarta RSNI3 7657:2010 25 dari 27
438 TNR Tanjung Redeb Kabupaten Berau Kalimantan Timur 439 TJS Tanjung Selor Kabupaten Bulungan Kalimantan Timur 440 TTN Tapak Tuan Kabupaten Aceh Selatan Aceh 441 TAR Tarakan Kota Tarakan Kalimantan Timur 442 TRP Tarempa Kabupaten Kepulauan Anambas Kepulauan Riau 443 TRT Tarutung Kabupaten Tapanuli Utara Sumatera Utara 444 TSM Tasikmalaya Kota Tasikmalaya Jawa Barat 445 TTG Tebing Tinggi Kabupaten Kepulauan Meranti Riau 446 TBG Tebing Tinggi Kabupaten Empat Lawang Sumatera Selatan 447 TBT Tebing Tinggi Kota Tebing Tinggi Sumatera Utara 448 TGL Tegal Kota Tegal Jawa Tengah 449 TLD Teluk Dalam Kabupaten Nias Selatan Sumatera Utara 450 TLK Teluk Kuantan Kabupaten Kuantan Singingi Riau 451 TMG Temanggung Kabupaten Temanggung Jawa Tengah 452 TBH Tembilahan Kabupaten Indragiri Hilir Riau 453 TMB Teminabuan Kabupaten Sorong Selatan Papua Barat 454 TRG Tenggarong Kabupaten Kutai Kertanegara Kalimantan Timur 455 TTE Ternate Kota Ternate Maluku Utara 456 TKR Tiakur Kabupaten Maluku Barat Daya Maluku 457 TDP Tideng Pale Kabupaten Tana Tidung Kalimantan Timur 458 KTK Tidore Kota Tidore Kepulauan Maluku Utara 459 TGR Tigaraksa Kabupaten Tangerang Banten 460 TIG Tigi Kabupaten Deiyai Papua 461 TMT Tilamuta Kabupaten Boalemo Gorontalo 462 TIM Timika Kabupaten Mimika Papua 463 TOM Tiom Kabupaten Lanny Jaya Papua 464 TOB Tobelo Kabupaten Halmahera Utara Maluku Utara 465 TBL Toboali Kabupaten Bangka Selatan Kepulauan Bangka Belitung 466 TLI Toli Toli Kabupaten Toli Toli Sulawesi Tengah 467 TMH Tomohon Kota Tomohon Sulawesi Utara 468 TNN Tondano Kabupaten Minahasa Sulawesi Utara 469 TRK Trenggalek Kabupaten Trenggalek Jawa Timur 470 TUL Tual Kabupaten Maluku Tenggara Maluku 471 TUL Tual Kota Tual Maluku 472 TPT Tuapejat Kabupaten Kepulauan Mentawai Sumatera Barat 473 TBN Tuban Kabupaten Tuban Jawa Timur 474 TUB Tubei Kabupaten Lebong Bengkulu 475 TWG Tulang Bawang Tengah Kabupaten Tulang Bawang Barat Lampung 476 TLG Tulungagung Kabupaten Tulungagung Jawa Timur 477 TTY Tutuyan Kabupaten Bolaang Mongondow Timur Sulawesi Utara 478 UJT Ujung Tanjung Kabupaten Rokan Hilir Riau 479 UNH Unaaha Kabupaten Konawe Sulawesi Tenggara RSNI3 7657:2010
26 dari 27
480 UNR Ungaran Kabupaten Semarang Jawa Tengah 481 WBL Waibakul Kabupaten Sumba Tengah Nusa Tenggara Timur 482 WKB Waikabubak Kabupaten Sumba Barat Nusa Tenggara Timur 483 WGP Waingapu Kabupaten Sumba Timur Nusa Tenggara Timur 484 WAS Waisai Kabupaten Raja Ampat Papua Barat 485 WAM Wamena Kabupaten Jayawijaya Papua 486 WGD Wanggudu Kabupaten Konawe Utara Sulawesi Tenggara 487 WGW Wangi Wangi Kabupaten Wakatobi Sulawesi Tenggara 488 WRS Waris Kabupaten Keerom Papua 489 WTP Watampone Kabupaten Bone Sulawesi Selatan 490 WNS Watan Soppeng Kabupaten Soppeng Sulawesi Selatan 491 WAT Wates Kabupaten Kulon Progo Di Yogyakarta 492 WED Weda Kabupaten Halmahera Tengah Maluku Utara 493 WHO Woha Kabupaten Bima Nusa Tenggara Barat 494 WNG Wonogiri Kabupaten Wonogiri Jawa Tengah 495 WNO Wonosari Kabupaten Gunung Kidul Di Yogyakarta 496 WSB Wonosobo Kabupaten Wonosobo Jawa Tengah 497 YYK Yogyakarta Kota Yogyakarta Di Yogyakarta RSNI3 7657:2010 27 dari 27
Bibliografi
ISO 5127:2001, Information and documentation - Vocabulary ISO 3166-1:2006, Codes for the representation of names of countries and their subvisions- Part 1: Country codes ISO 3166-2:2006, Codes for the representation of names of countries and their subvisions- Part 1: Country subdivision codes Peraturan Menteri Dalam Negeri Nomor 6 Tahun 2008 Tentang Singkatan dan Data Wilayah Administrasi Pemerintahan Permendagri 39 Tahun 2008 tentang pedoman umum pembakuan nama rupabumi