Vous êtes sur la page 1sur 6

Artigo que analisa os pressupostos da extradio, limites da deciso do STF e competncia dos poderes

Caso Battisti
Impeachment de Cezar eluso !
10/1/2011 11:42, Por Carlos Lungarzo
O jurista Carlos Lungarzo, da Anistia Internacional, prope ua re!ira!olta e
ua in!ers"o da situa#"o criada pelo inistro Cezar Peluso do $%&, no caso Cesare 'attisti(
) rea#"o * tentati!a de golpe institucional, o go!erno poder+ ipugnar, decretar
ipeac,ent e deitir Cezar Peluso por crie de altera#"o de decis"o toada pelo pr-prio
$%&(
A inesperada proposta poder+ udar totalente o .uadro: e lugar do $%&
ridicularizar o )/ecuti!o, negando0se a cuprir ua decis"o do e/0presidente Lula, ser+ o
presidente do $%& .ue ter+ de justi1icar, so2 pena de processo e deiss"o, sua
anipula#"o e altera#"o de ua decis"o do pr-prio $%&(
$egue os arguentos do jurista Carlos Lungarzo .ue odi1ica totalente a an+lise
da .uest"o( ) lugar da e/tradi#"o de Cesare 'attisti, trata0se agora de ua poss3!el
ipugna#"o do presidente do $%&( 4ui 5artins(
Decises Judiciais e Crime de Alterao 6Por Carlos Lungarzo7
Ipeac,ent do inistro Cezar Peluso ou golpe institucional 8
9o processo de e/tradi#"o passi!a 10:;, onde o re.uerido era o escritor Cesare
'attisti, o $upreo %ri2unal &ederal julgou dois aspectos( < 1oi a adissi2ilidade de
e/tradi#"o, o outro 1oi a 1aculdade do C,e1e de )stado para decidir so2re a e/ecu#"o e1eti!a
do ato e/tradicional( A2as as .uestes 1ora decididas na sess"o de 1:/11/200=( Coo >
2e sa2ido, o tri2unal autorizou a e/tradi#"o por ; !otos contra 4( 9o 1inal da sess"o, 1oi
colocado e !ota#"o o direito do presidente para e/ecutar ou inde1erir a e/tradi#"o(
Os cinco inistros 5arco Aur>lio, ?oa.ui 'ar2osa, A@res 'ritto, Caren LAcia e )ros
Brau !otara .ue o c,e1e de estado poderia decidir, de aneira discricion+ria( ?+ os
inistros Peluso, 5endes, LeCandoCsDi e )llen Bracie !otara contra(
%oda!ia, no dia 1E de deze2ro, por causa de ua o#"o de orde colocada pela
It+lia, a .uest"o 1oi rea2erta, pro!ocando indigna#"o nos ju3zes 5arco Aur>lio e 'ritto(
Furante o de2ate, Peluso tentou pressionar )ros Brau para .ue !otasse contra o .ue 1ora
decidido na sess"o anterior( Brau reclaou de estar sendo al interpretado, as aca2ou
aceitando .ue a discricionariedade do presidente 1icaria liitada pelo %ratado de )/tradi#"o
entre o 'rasil e a It+lia(
&inalente, o docuento .ue 1icou apro!ado e 1oi pu2licado no ac-rd"o de a2ril de
2010, disse, co outras pala!ras, .ue: autorizada a e/tradi#"o pelo $%&, o presidente 1ica
1acultado a e/ecutar a e/tradi#"o ou a recusar sua aplica#"o, desde .ue, para tanto, se
2aseie no %ratado(
Fe 1ato, esta Gli2erdadeH .ue o $%& deu ao presidente n"o era necess+ria: a
Constitui#"o &ederal considera o c,e1e de estado coo representante da na#"o na pol3tica
internacional e, al> disso, toda a jurisprudIncia anterior, se e/ce#"o, a1ira o direito do
presidente de escol,er entre acatar o parecer de e/traditar ou rejeit+0lo( J signi1icati!o .ue,
alguns dias antes, o $%& ti!esse autorizado ua e/tradi#"o ao )stado de Israel, dei/ando
ao presidente o direito de decidir( Ali+s, o sistea GistoH de e/tradi#"o 6usado no 'rasil e
e .uase todos os pa3ses7 deterina .ue o judici+rio GprotejaH o e/traditando, proi2indo ao
e/ecuti!o sua e/tradi#"o, se ,ou!esse oti!o para isso, as autorizando .uando a situa#"o
1osse legalente !i+!el( 9esse caso, 1icaria a crit>rio do presidente apro!eitar a autoriza#"o
ou reter o estrangeiro(
5eso assi, 1oi uito 2o .ue o $%& c,egasse a ua decis"o e/pl3cita so2re isso(
$e, eso assi, o inistro Peluso decidiu alter+0la, o .ue ele poderia ter 1eito se ua
decis"o e/pl3cita8
9a sess"o e .ue 1oi !otada esta at>ria, por causa das constantes presses de
5endes e, so2retudo, de Peluso, )ros Brau parecia uito ner!oso, as ainda assi a
decis"o 1inal da corte 1oi clara( Posteriorente, Brau tratou o pro2lea co aior detal,e
nua at>ria .ue pu2licou no Consultor ?ur3dico, e 2=/12/200= 6!ide7(
Ap-s alguns arguentos uito precisos, Brau disse .ue o presidente pode recusar a
e/tradi#"o autorizada pelo tri2unal nos teros do %ratado( Pode 1azer isso e alguns casos
.ue n"o s"o e/ain+!eis pelo tri2unal, e enciona precisaente o artigo KL, I, .ue 1oi o
utilizado por Lula( A id>ia do agistrado, coerente co toneladas de jurisprudIncia e
doutrinas internacionais, > .ue o presidente pode negar a e/tradi#"o por u 1undado teor
de persegui#"o do estrangeiro no pa3s re.uerente, as esse teor n"o pode ser a!aliado
pelo judici+rio( Coo respons+!el pela pol3tica e/terna, > o e/ecuti!o e seus assessores os
.ue el,or pode GsentirH se ,+ perigo ou n"o(
O Tratado entre o Brasil e a Itlia
)sse %ratado 6!eja a.ui7 1oi assinado e 4oa e outu2ro de 1=:=, apro!ado por
Fecreto Legislati!o no 'rasil e no!e2ro de 1==2, e 1inalente apro!ado por Fecreto e
jul,o de 1==K( 9os artigos KL, 4L e ;L se enuncia condi#es .ue e/ige a recusa da
e/tradi#"o( O artigo 4L n"o > rele!ante neste caso, pois pro32e a e/tradi#"o a pa3ses onde
,+ pena de orte, o .ue n"o acontece na It+lia(
O artigo KL e o ;L s"o a2os aplic+!eis ao caso 'attisti( 9o ite I, inciso 617 do artigo
KL, pro32e0se a e/tradi#"o .uando e/ista oti!os para pensar .ue o re.uerido possa ser
perseguido por pertinIncia a algu grupo designado 6racial, religioso, pol3tico, etc(7, ou sua
situa#"o pudesse ser agra!ada por causa disso(
9o artigo ;L, 6a7 ta2> se !eda a e/tradi#"o .uando a pessoa reclaada Gti!er sido
ou !ier a serH su2etida a u processo se direito de de1esa( 'attisti n"o teria no!o
julgaento, e ele j+ tin,a sido su2etido a u julgaento e ausIncia, se pro!as, se
testeun,as, co ad!ogados 1alsos e co 2ase e alguns docuentos 1alsi1icados( )ste
ponto aplica0se plenaente( O inciso 627 se re1ere ao perigo de .ue o e/traditado possa
so1rer a !iola#"o de seus direitos ,uanos 2+sicos, o .ue > e!idente, tendo e conta as
pr+ticas de tortura e tratos degradantes aplicados na It+lia a presos pol3ticos, e as aea#as
de orte contra ele pro1eridas por sindicatos 6cara2ineiros e policiais7, por associa#es
neo1ascistas, e at> por alguns pol3ticos(
Parecer da AGU e Deciso do Presidente
9o dia K1 de Feze2ro de 2010, o presidente Lula 1ez con,ecer sua decis"o so2re a
e/tradi#"o, recusando sua aplica#"o e retendo Cesare 'attisti no pa3s so2 a 1igura jur3dica
de iigrante 6residente peranente7( A decis"o 1oi pu2licada no Fi+rio O1icial da <ni"o e
sua edi#"o adicional do pr-prio dia K1(
A decis"o 1oi 2aseada no parecer eitido pela Ad!ocacia Beral da <ni"o 6AB<7,
assinado pelo ad!ogado geral su2stituto, Al2u.uer.ue &aria, .ue o ela2orou se
1undaentando no parecer do consultor da <ni"o Arnaldo de 5oraes Bodo@(
O parecer e > longo, consistente, articulado e detal,adaente 1undaentado( )le >
ais do .ue su1iciente para justi1icar o G1undado teor de persegui#"oH, pois o consultor se
2aseia e 1atos not-rios .ue s"o de do3nio pA2lico( )le aplica o ite K(I(1, arguentando
.ue a situa#"o de 'attisti poderia se agra!ar na It+lia, tendo e conta as grandes
ani1esta#es e sua contra( J u 1ato .ue .ual.uer pessoa se interesse e prejudicar
'attisti, responderia de ol,os 1ec,ados( Mejaos coo seria a pergunta:
<a pessoa estar+ segura, peranecendo presa nu pa3s onde centenas de pessoas
!inculadas ao estado proo!e ani1esta#es de repAdio contra ele8
$e os iniigos o ataca co -dio, e at> inclue Lula e seus ata.ues, a 10 il N, o
.ue poderia 1azer se o ti!esse e seu poder8(
)!entualente, poderia acontecer .ue 'attisti 1osse preso e so2re!i!esse na pris"o,
at> por.ue o go!erno n"o gostaria, tal!ez, atar algu> .ue > t"o con,ecido( 5as, isso te
ua pro2a2ilidade 2ai/a( Os carcereiros italianos pertence a ua 1edera#"o de sindicatos
de alcance nacional .ue !+rias !ezes declarou seu desejo de Gacertar contasH co o
escritor( Ali+s, o inistro La 4ussa ani1estou coo era grande seu desejo de torturar
'attisti( 9"o se conser!a nen,u registro de Adol1 Oitler onde ele ani1estasse seu desejo
de torturar ningu> 6e2ora si, de atar7(
O parecer > ais do .ue su1iciente, as ca2e salientar .ue os autores ani1esta
!+rias !ezes, seu grande respeito pelas institui#es italianas( %a2>, a1ira .ue n"o
ter"o e conta a 1raude das procura#es, e2ora n"o a1ire ne negue sua e/istIncia(
%udo indica .ue os autores n"o .ueria irritar It+lia, as esse esp3rito pac31ico n"o 1oi Atil:
de 1ato, o presidente do $%&, Antonio Cezar Peluso, n"o procura!a acordo, as, pelo
contr+rio, con1ronto, coo !ereos a seguir(
O Pedido de Soltura
9o dia K de janeiro, a e.uipe de de1esa de 'attisti solicitou ao presidente do $%&,
Cezar Peluso a soltura do e/0e/traditando, co 2ase no 1ato de .ue, ua !ez e/tinta a
e/tradi#"o, a anuten#"o do estrangeiro e pris"o era ilegal(
O c,e1e da e.uipe, o jurista Lu3s 4o2erto 'arroso, apresentou junto co o pedido u
racioc3nio singelo:
$e o $%& passou a Lula a responsa2ilidade pela decis"o, ca2e ao e/ecuti!o ta2>
concluir essa decis"o, colocando e li2erdade o e/0e/traditando( )le 1az notar .ue, se Lula
ti!esse decidido e 1a!or da e/tradi#"o, ele poderia entregar o prisioneiro * It+lia e, se
dA!ida, ningu> l,e pediria ua periss"o do $%& para 1azer isto( Portanto, n"o ca2e ao
tri2unal rea!aliar o processo( 'arroso acrescenta:
O julgaento j+ 1oi conclu3do, a decis"o j+ transitou e julgado, e o processo de
e/tradi#"o j+ 1oi, inclusi!e, ar.ui!ado( ?+ n"o > poss3!el, juridicaente, rea2rir a discuss"o
acerca da copetIncia do presidente da 4epA2lica P(((Q %rata0se de dar cupriento ao .ue
1oi decidido, e cupriento *s institui#es(
Consistente co o 1ato de .ue pro2lea agora dei/ou de ser judicial, 'arroso pede,
ta2>, .ue o 5inist>rio da ?usti#a li2ere 'attisti(
Peluso rece2eu, na esa >poca, ua orde da It+lia de anter 'attisti preso, e
coo tin,a 1eito pelo enos R !ezes durante o julgaento, o2edeceu( 9o dia E de janeiro
disse .ue 'attisti de!ia continuar preso, e .ue o assunto ser+ encain,ado para o no!o
relator, Bilar 5endes(
O de2oc,e contra o e/ecuti!o e o pr-prio judici+rio 1ica e!idente, as o representante
legal da It+lia, co u racioc3nio torpe e insultuoso, dei/ou isso ainda ais -2!io( O
ad!ogado da It+lia disse, e/plicitaente, .ue Lula usurpou 1un#es, por.ue de!eria ter
adotado coo decis"o o parecer do $%&: e/traditar( )2ora o ad!ogado n"o continuou seu
Gracioc3nioH, o .ue ele disse signi1ica!a isto: o $%& teria dado a Lula apenas a 1aculdade para
decidir entre estas alternati!as: 617 e/traditar 'attisti ou 627 e/traditar 'attisti( Suer dizer,
.ue o $%& teria dado a Lula a Gli2erdadeH aparente de ostrar o2ediIncia( )ste coent+rio >
u gra!e insulto contra os ju3zes do $%& .ue !otara e 1a!or da decis"o presidencial( 9o
oento de negar a li2erdade de 'attisti pedida por 'arroso, Peluso ani1estou, de
aneira o2l3.ua, o pri!il>gio do $%& para dar a Altia pala!ra( Ou seja, para a l-gica do e/0
relator, pode e/istir duas Altias pala!ras ou, ent"o, a realidade > .ue a outorga da Altia
pala!ra a Lula 1oi ua 1arsa(
%rata0se de ua aostra de desprezo capital n"o apenas contra o e/ecuti!o, as
ta2> contra o judici+rio, pois signi1ica .ue ua decis"o toada por u colegiado ou por
u juiz, pode ser distorcida por algu> .ue se apresenta coo dono a2soluto da decis"o(
Peluso ainda disse .ue n"o tin,a certeza de .ue 'attisti estaria e risco se !oltasse a
It+lia( Ca2e ao inistro Peluso apenas apreciar se Lula se pronunciou de acordo co o
%ratado, as n"o apreciar a su2jeti!idade do presidente( $e a opini"o de Lula esti!esse
sujeita * opini"o do $%& e este pudesse anul+0la, .ual seria o !alor do direito de decis"o8(
Isto pro!a de aneira ainda ais contundente, .ue Peluso e 5endes assuira
a.uela decis"o do $%& coo ua 1oralidade .ue n"o pensa!a cuprir, e .ue realente
sua inten#"o era e/traditar o italiano passando por cia da decis"o do presidente, e dos
colegas .ue recon,ecera o direito do e/ecuti!o(
Reaes Qualificadas
O inistro do $%&, Carlos A@res 'ritto, a1irou logo e seguida de con,ecida a
decis"o de Lula, .ue o presidente do $%&, Cezar Peluso pode decidir sozin,o pela soltura
iediata de 'attisti( Fe acordo co 'ritto, se a e/tradi#"o cai o 1undaento da pris"o(
)sta 1oi a opini"o de uitos juristas e pol3ticos, cuja lista n"o ca2eria neste artigo( IdIntica
1oi a ani1esta#"o de 5arco Aur>lio, .ue de1endeu o direito de 'attisti a ser li2erado logo
.ue a decis"o de Lula ti!esse sido pu2licada( O eso parecer 1oi o do jurista Falo de
A2reu Fallari, .ue se estendeu detal,adaente so2re o tipo de ar2itrariedade coetida por
Peluso(
A Teoria do Golpe
Con,ecida a negati!a de Peluso a soltar 'attisti, Lu3s 'arroso, ua pessoa .ue
surpreende por sua e.uaniidade e seu teperaento calo, ani1estou grande
indigna#"o( A1irou .ue o ato de Peluso era ua esp>cie de golpe, e ainda acrescentou .ue
essa Gdis1un#"oH parecia ter desaparecido da realidade 2rasileira( Ou seja, n"o du!idou e
coparar o golpe de Peluso co outros golpes 6dis1un#es7( O e/0inistro %arso Benro,
agora go!ernador de 4$, .uali1icou estes 1atos coo ditadura(
)ntre os ais 1aosos e !iolentos golpes acontecidos na A>rica Latina, ,+ di1eren#as
de tipos de alian#a, graus de cuplicidade e rele!Tncia dos papeis de di1erentes agentes
pol3ticos( 9a Argentina, onde os ilitares ti!era at> 1=:2 u poder a2soluto, e alian#a
co a Igreja e os lati1undi+rios, as 1or#as aradas controlara a !ida ci!il at> nos 2re!es
per3odos de aparente deocracia( Por esse oti!o, todos os golpes se originara no
a2iente ilitar e nos partidos pol3ticos cAplices, e gerara ditaduras onde o eleento
castrense 1oi o principal(
9o C,ile e no <ruguai, pa3ses co tradi#"o deocr+tica e laica, co poucos golpes
e sua ,ist-ria, os assaltos ao poder de 1=RK de!era ser preparados por ua pr>!ia
capan,a de pro!oca#"o da iprensa, as epresas, a CIA e, no caso do C,ile, o judici+rio(
?+ 'rasil 1oi u caso inter>dio, onde os 1atores de pro!oca#"o 1ora de1lagrados pelos
grandes propriet+rios, os agentes aericanos, e as organiza#es cat-licas .ue preparara
a 5arc,a .ue antecedeu o golpe(
) Oonduras, e 200=, o golpe corresponde a outra >poca, onde o papel ilitar est+
reduzido( As 1or#as aradas atuara principalente na repress"o popular e no se.Uestro e
desterro do presidente Vela@a( A consagra#"o da ditadura seguinte e a con!oca#"o das
elei#es 1raudadas 1ora planejadas pela $uprea Corte(
Portanto, n"o > u arguento correto para negar .ue a a#"o do inistro Peluso seja
u golpe, aduzir o car+ter incruento e n"o ilitar da a#"o do juiz( 9"o sa2eos .ual 1oi o
oti!o desse ato pro!ocati!o contra o e/ecuti!o e o pr-prio judici+rio, as ele pode ser !isto
coo u golpe parcial( )le n"o derru2ou nen,u go!erno, e pro!a!elente n"o ten,a
interesse e 1azI0lo, as contri2uiu a tornar ais 1r+gil o e/ecuti!o, e a su2ordinar o resto
do judici+rio(
J iportante perce2er .ue a decis"o do presidente Lula 1oi iediataente denegrida, a
custa de .uais.uer in!erdades, pela aior parte da grande 3dia, .ue te u ,ist-rico
uito preciso de desesta2iliza#"o de go!ernos populares( %a2>, 1oi de1lagrada ua
capan,a de -dio contra o presidente pelas 1iguras ais tortuosas do poder legislati!o(
Bolpe contra Sue
O golpe GparcialH do presidente do $%& a1eta dois poderes:
1( O )W)C<%IMO( 6a7 9"o ,+, neste oento, nen,ua dA!ida de .ue o
Presidente tin,a atri2utos legais para decidir e 1a!or ou contra o ato de e/tradi#"o( 627 A
pris"o de u e/traditando s- pode ser antida durante o tepo .ue dure o processo( $e
este aca2ar co a decis"o 1a!or+!el ao pa3s re.uerente, o e/traditando peranecer+ preso
at> ser e2arcadoX se o processo culinar na rejei#"o, coo neste caso, de!e ser li2erado(
6c7 O inistro Peluso, ao se recusar a li2erar o e/0e/traditando, nega a !alidade da decis"o
do presidente, nua ani1esta#"o de desacato(
2( O P4YP4IO $%&( 9o 1undo, > o poder judicial o ais pro1undaente atacado(
Mejaos( 6a7 O $%&, por aioria, decidiu pela 1aculdade do presidente a decidir a 1a!or ou
contra a e/tradi#"o, desde .ue respeitado o %ratado( 627 O parecer da AB< se 2aseia de
aneira n3tida no artigo K(I(1 desse %ratado, e!idenciando .ue a situa#"o de 'attisti se
agra!aria na It+lia( 6c7 $endo .ue Lula agiu e estrito acataento ao parecer da AB<, e
este se 2aseia de aneira not-ria no tratado, as condi#es e/igidas pelo $%& est"o
cupridas(
O presidente 1oi autorizado pelo $%& a pro1erir a pala!ra 1inal so2re a e/tradi#"o( $e o
$%& pretende .uestionar sua decis"o e re!er o assunto, > claro .ue a pala!ra n"o ser+ 1inal(
C,aa0se 1inal *.uele est+gio ap-s o .ual n"o nen,u outroZ
Ao usurpar a tare1a do presidente, o inistro Peluso est+ 617 in!adindo a +rea de
incu2Incia do e/ecuti!o, e 627 AL%)4A9FO a decis"o do $%&, da Altia sess"o da )W%
10:;( decisFO 9ecuti!oo estionar sua decis pro1erir a pala!ra AB<, e este se 2aseia de
aneira notdilte da grande ri2unal &ederal
4esponsa2ilidade dos 5inistros do $%&
9a esa 1ora .ue outras autoridades, os inistros do $upreo %ri2unal &ederal pode
incorrer e cries de responsa2ilidade( Os cries de responsa2ilidade 1ora elencados na
Lei 10R=, de 10 de a2ril de 1=;0( 9a Parte III, %3tulo I, Cap3tulo I, se enciona !+rios tipos
de cries aplic+!eis a inistros do $P&( ) nosso caso, interessa apenas o prieiro( POs
gri1os s"o eusQ
Art( K=( $"o cries de responsa2ilidade dos 5inistros do $upreo %ri2unal &ederal:
10 alterar, por .ual.uer 1ora, e/ceto por !ia de recurso, a decis"o ou !oto j+ pro1erido
e sess"o do %ri2unalX
)sta lei nunca 1oi derrogada, e e2ora alguns de seus artigos 1osse a2sor!idos pela
Lei 10(02:, de 1= de outu2ro de 2000, o artigo K= nunca perdeu sua !alidade( A pouca
1re.UIncia de sua aplica#"o se de!e, e parte, a .ue raraente se coete gra!es
altera#es nas decises do tri2unal(
Impugnao
Coo .ual.uer outro ato 1ora da lei, a altera#"o de ua decis"o jur3dica pode ter
di!ersos graus de gra!idade( O2!iaente, ca2e aos juristas e n"o aos ati!istas de direitos
,uanos, a!aliar essa gra!idade( 9o entanto, desde in,a perspecti!a de leigo, acredito
.ue neste caso a altera#"o > uito gra!e e .ue, ali+s, independe de ser u caso de
e/tradi#"o ou de .ual.uer outra natureza( O2ser!eos:
1( Suando se discutiu no plen+rio do $%& a 1aculdade do presidente da repA2lica
para decidir, os inistros Peluso e 5endes aduzira .ue o assunto era con1uso, e,
especialente Peluso, tentou 1or#ar a decis"o e con1undir os .ue !ota!a e 1a!or do
c,e1e de estado(
2( Suando se perce2eu !encido, Peluso pro1eriu ua e!idente aea#a( )le disse
.ue se 'attisti 1osse antido no 'rasil por decis"o do go!erno, .ue tiraria ele da pris"o8(
K( O ais iportante > .ue a negati!a de Peluso a aceitar a decis"o do e/ecuti!o, >
ua altera#"o not-ria, .ue tira credi2ilidade ao judici+rio, e gera na cidadania u sentiento
de inseguran#a jur3dica(
) outros casos 6uitos poucos, > !erdade7, ,ou!e rea#es da cidadania para
ipugnar alguns ju3zes( )2ora esses casos parecia justi1icados, eles dera lugar a
longas polIicas( Ora, .uero en1atizar .ue desde in,a !is"o n"o especializada do
pro2lea, entendo .ue a altera#"o da decis"o da corte por parte de Peluso n"o > u ato
polIico( J ua anipula#"o pA2lica, !ista por il,es de pessoas, da decis"o eitida
pelo pr-prio %ri2unal((
Fesejo encerrar este artigo coo ua pergunta dirigida aos .ue possue 1ora#"o
jur3dica( 9"o ser+ .ue este ato justi1ica a ipugna#"o 6I5P)ACO5)9%7 do presidente do
$%&88

Vous aimerez peut-être aussi