ARTYKUY I ROZPRAWY

Iwona Filipska, Anna Tarasiuk-Flodrowska

Dochodzenie roszcze
a oddziay zagranicznych
zakadw ubezpiecze
1. Wstp
Zagraniczne zakady ubezpiecze ju od ponad szeciu lat maj moliwo
prowadzenia wPolsce dziaalnoci ubezpieczeniowej na zasadzie tzw. jednolitej
licencji
1
. Przystpienie Polski do Unii Europejskiej pocigno za sob moli-
wo prowadzenia w Polsce dziaalnoci przez zagranicznych ubezpieczycieli
na zasadach swobody wiadczenia usug lub w formie oddziau. Ponadto,
z dniemprzystpienia Polski do Unii Europejskiej, na podstawie art. 243a ust. 1
pkt 1
2
ustawy o dziaalnoci ubezpieczeniowej
3
, gwne oddziay zagranicznych
zakadw ubezpiecze z pastw czonkowskich UE, ktre przed dniem przy-
stpienia Polski do UE uzyskay zezwolenie na wykonywanie dziaalnoci ubez-
pieczeniowej na terytoriumPolski stay si z mocy samego prawa oddziaami
w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy o dziaalnoci ubezpieczeniowej. Od
1 maja 2004 r. kady nowo otwierany oddzia zagranicznego zakadu ubezpie-
cze z pastwa czonkowskiego UE, z mocy art. 131 ustawy o dziaalnoci ubez-
pieczeniowej, jest oddziaem w rozumieniu tej ustawy. Tym samym, na rynku
ubezpiecze ostatnio znacznie zwikszya si liczba podmiotw dziaajcych
w formie oddziau przedsibiorcy zagranicznego
4
.
Mimo dowiadcze zebranych w cigu kilku lat funkcjonowania oddziaw
zagranicznych ubezpieczycieli na rynku polskim oraz mimo moliwoci korzy-
stania z dobrodziejstwa wieloletniej praktyki innych pastw czonkowskich UE,
istnieje nadal wiele wtpliwoci natury prawnej oraz problemw praktycznych
44 PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66)
ARTYKUY I ROZPRAWY
1
Zasada jednolitej licencji zostaa wprowadzona w art. 128 ustawy o dziaalnoci ubezpiecze-
niowej. Zgodnie z t zasad zagraniczny zakad ubezpiecze z pastwa czonkowskiego UE
moe wykonywa dziaalno ubezpieczeniow na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli
uzyska odpowiednie zezwolenie na wykonywanie tej dziaalnoci w pastwie, w ktrym ma
swoj siedzib.
2
Przepis ten wszed w ycie w dniu 1 maja 2004 r.
3
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o dziaalnoci ubezpieczeniowej (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r.
Nr 11, poz. 66 z pn. zm.); dalej: u.d.u.
4
Aktualnie, wedug danych na stronie internetowej www.knf.gov.pl na dzie 6 lutego 2011 r.,
w zakadce podmioty rynku ubezpieczeniowego, dziaaj w Polsce 3 oddziay zagranicznych
zakadw ubezpiecze prowadzce dziaalno w dziale I wg zacznika do ustawy o dziaalno-
ci ubezpieczeniowej i 14 oddziaw zagranicznych ubezpieczycieli dziaajcych w dziale II wg
zacznika do ww. ustawy. Z informacji na stronie www.ms.gov.pl wynika jednak, e jeden
z oddziaw ubezpieczyciela zagranicznego zosta w dniu 31 marca 2010 r. wykrelony z reje-
stru przedsibiorcw.
zwizanych z dziaalnoci tych oddziaw w Polsce. W niniejszym artykule
przedstawimy krtko niektre z tych kontrowersyjnych zagadnie oraz stanowi-
ska, z jakimi mona spotka si w praktyce. W szczeglnoci za skupimy si na
problematyce dochodzenia roszcze od zagranicznych zakadw ubezpiecze
dziaajcych w Polsce poprzez oddzia.
2. Status prawny oddziau zagranicznego ubezpieczyciela w Polsce
Wspomniany art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy o dziaalnoci ubezpieczeniowej
odsya w zakresie definicji oddziau do ustawy o swobodzie dziaalnoci gospo-
darczej
5
, doprecyzowujc jednoczenie, e na potrzeby u.d.u. chodzi o oddzia
zakadu ubezpiecze albo zakadu reasekuracji majcego siedzib w pastwie
czonkowskim Unii Europejskiej. Natomiast, wedug ustawy o swobodzie dzia-
alnoci gospodarczej, oddziaem jest wyodrbniona i samodzielna orga-
nizacyjnie cz dziaalnoci gospodarczej, wykonywana przez
przedsibiorc poza siedzib przedsibiorcy lub gwnym miejscem
wykonywania dziaalnoci
6
.
W wietle tej definicji staje si jasne, e oddziaowi zagranicznego zakadu
ubezpiecze z pastwa czonkowskiego UE nie przyznano odrbnej podmioto-
woci prawnej i jest on traktowany jako cz macierzystego zakadu ubezpie-
cze
7
. Nie ma wtpliwoci, e oddzia zagranicznego zakadu ubezpiecze jest
swego rodzaju wyodrbnion struktur. Jej charakter organizacyjny, pewna de-
cyzyjno, tj. np. wystpowanie jako pracodawca, wykonywanie obowizku pro-
wadzenia ksig rachunkowych czy podejmowanie niektrych decyzji finanso-
wych w zakresie jego dotyczcym stanowi, e ta odrbna forma organizacyjna
z technicznego punktu widzenia funkcjonuje niejako samodzielnie. Z ekonomi-
cznego i prawnego punktu widzenia, oddziay wchodz w skad ich jednostek
macierzystych. To te jednostki, jako przedsibiorcy, okrelaj cele dziaalnoci
i sposoby ich realizacji przez oddziay. Pogld ten znajduje take potwierdzenie
w orzecznictwie Sdu Najwyszego, ktry przyj, e oddzia, cho jest orod-
kiem wyodrbnionym przestrzennie oraz organizacyjnie, wyposaonym
z reguy w majtek i posiadajcym wasne kierownictwo, a take ksigowo,
moe dokonywa tylko takich czynnoci, ktre nale do przedmiotu dziaal-
noci jednostki macierzystej. Znajduje si pod zwierzchnim kierownictwem
orodka gwnego, a przede wszystkim nie posiada odrbnej od przedsibiorcy
PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66) 45
Dochodzenie roszcze a oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze
5
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (tekst jedn. Dz. U.
z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z pn. zm.); dalej take jako: u.s.d..g.
6
Pojcie oddziau definiuje art. 5 pkt 4 ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej.
7
Co do interpretacji formy oddziau i jego funkcji organizacyjnej zob. np.: M. Szydo, Charakter
prawny oddziaw przedsibiorcw zagranicznych, Glosa 2004, nr 12.; M. Broyna, M. Chu-
dzik, K. Kohutek, J. Molis, S. Szuter, Komentarz do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie
dziaalnoci gospodarczej, 2005; S. Karoluk, M. Paweczyk, A. Powaowski, E. Przeszo,
K. Trzciski, E. Wieczorek. Komentarz do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaal-
noci gospodarczej, 2007; M. Szydo, Dziaalno oddziaw przedsibiorcw zagranicznych
w Polsce, Prawo Spek 2004, nr 78; M. Cejmer, J. Napieraa, T. Sjka (red.), Europejskie
Prawo Spek, t. IV. Spki zagraniczne w Polsce, Warszawa 2008.
podmiotowoci w sferze prawa cywilnego
8
. Nie ulega wic wtpliwoci, e od-
dzia posiada okrelon samodzielno organizacyjn, ale nie prowadzi dziaal-
noci gospodarczej we wasnym imieniu i na wasny rachunek.
Co ciekawe, cho ustawa o dziaalnoci ubezpieczeniowej przyznawaa
przed dniem1 maja 2004 r. (i przyznaje dotychczas) zdolno sdow gwnym
oddziaomzagranicznych zakadwubezpiecze
9
, to takiej zdolnoci ustawoda-
wca nie przyzna oddziaom zagranicznych zakadw ubezpiecze z pastw
UE
10
. Zarwno ustawa o dziaalnoci ubezpieczeniowej, jak i ustawa o swobo-
dzie dziaalnoci gospodarczej nie zawieraj przepisw dotyczcych zdolnoci
sdowej oddziau zagranicznego ubezpieczyciela. Fakt posiadania zdolnoci
sdowej przez oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze nie wynika take
ani z zasad oglnych
11
prawa procesowego, ani z adnego przepisu szczeglne-
go. Tym samym, z dniem przystpienia Polski do Unii Europejskiej, gwne od-
dziay z pastw czonkowskich Unii, przeksztacajc si w oddziay zagranicz-
nych zakadw ubezpiecze, straciy zdolno sdow, a nowo tworzone od-
dziay nie maj jej z braku odpowiedniego przepisu prawa. W ten sposb usta-
wodawca powanie utrudni dochodzenie roszcze od zagranicznych ubezpie-
czycieli na drodze sdowej w zwizku z ich dziaalnoci prowadzon poprzez
oddzia w Polsce. Oddziay zagranicznych ubezpieczycieli, inaczej ni gwne
oddziay, co do zasady, s pozbawione przymiotu pozwalajcego im uczestni-
czy samodzielnie i skutecznie w postpowaniu sdowym.
Nie oznacza to oczywicie, e oddziay zagranicznych zakadw ubezpie-
cze nie mog uczestniczy w postpowaniu sdowym w Polsce, zarwno po
stronie powodowej, jak i pozwanej. Co wicej, czynnoci podejmowane
w postpowaniu sdowym przez oddzia dziaajcy w imieniu i na
rzecz zagranicznego zakadu ubezpiecze, mog wywiera skutek po
stronie tego zagranicznego zakadu. Jednake stron w postpowa-
niu sdowym bdzie zawsze zagraniczny zakad ubezpiecze, a nie
oddzia tego zakadu, ktry jest wycznie jego jednostk organiza-
cyjn. Przepisy prawa nie odbieraj ani osobom uprawnionym z umowy ubez-
pieczenia, ani samemu ubezpieczycielowi uprawnienia do domagania si
nalenych im wiadcze wynikajcych z umw, ktre zostay zawarte przez od-
dzia zagranicznego zakadu ubezpiecze. Naley mie jednak na uwadze
problemy, jakie mog pojawi si w razie wszczcia takich postpowa przed
sdem.
46 PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66)
ARTYKUY I ROZPRAWY
8
Postanowienie SN z dnia 9 maja 2007 r. (II CSK 25/07).
9
Tak zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o dziaalnoci ubezpieczeniowej.
10
Wynika to z faktu, e przepisy regulujce dziaalno gwnych oddziaw zakadw ubezpie-
cze zostay zawarte w ustawie o dziaalnoci ubezpieczeniowej, natomiast w przypadku od-
dziaw zagranicznych zakadw ubezpiecze z siedzib w UE odpowiednie zastosowanie
znajduj przepisy ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej. Tymczasem u.s.d.g. nie przy-
znaa oddziaom przedsibiorcw zagranicznych zdolnoci sdowej.
11
Zgodnie z art. 64 1 k.p.c. kada osoba fizyczna i prawna ma zdolno wystpowania w proce-
sie jako strona (zdolno sdowa). Ponadto, zgodnie z art. 64 1
1
k.p.c., zdolno sdow maj
take jednostki organizacyjne niebdce osobami prawnymi, ktrym ustawa przyznaje zdol-
no prawn.
3. Brak zdolnoci sdowej oddziau a rozpatrywanie sporw
ubezpieczeniowych
Artyku 64 k.p.c.
12
definiuje zdolno sdow jedynie jako zdolno do wyst-
powania w procesie w charakterze strony. Nie mona jednak zdolnoci sdowej
nie odnie odpowiednio do kadego postpowania nieprocesowego
13
czy te do
zdolnoci bycia uznanym za inny podmiot postpowania, w szczeglnoci za
interwenienta gwnego czy ubocznego.
Przyjcie braku zdolnoci sdowej oddziau zagranicznego ubezpieczyciela
oznacza, e sdowe dochodzenie roszcze od zagranicznego ubezpieczyciela
wymaga umiejscowienia w charakterze strony postpowania samego zakadu
ubezpiecze z siedzib za granic. Nie oznacza jednak, e oddzia zagraniczne-
go zakadu nie moe odgrywa adnej roli w postpowaniu. Przyjcie innej kon-
cepcji naleaoby uzna za sprzeczne z wykadni celowociow nie tylko regu-
lacji wsplnotowych, ale rwnie z wykadni ustawy o dziaalnoci ubezpiecze-
niowej, kodeksu cywilnego
14
i kodeksu postpowania cywilnego. Niedopuszczal-
ne byoby to rwnie, jak si wydaje, wwietle zaoe generalnych dotyczcych
ochrony konsumenta i ubezpieczonego.
Oczywicie trudno zaprzeczy, e jako strona postpowania sdowego za-
wsze bdzie wystpowa przedsibiorca zagraniczny. Jednake, w wietle
wykadni celowociowej, formalnie moliwe i dopuszczalne wydaje si skiero-
wanie powdztwa przeciwko zagranicznemu zakadowi ubezpiecze z siedzib
za granic, ze wskazaniem dziaania tego zakadu ubezpiecze przez oddzia
w Polsce. Zway naley, e kierowany do polskiego sdu pozew o zapat wyni-
kajcy z umowy ubezpieczenia zawartej przez oddzia zagranicznego zakadu
ubezpiecze w Polsce, zawsze bdzie zwizany bezporednio z dziaalnoci
tego oddziau.
Zgodnie z art. 141 pkt 1 u.d.u., zagraniczny zakad ubezpiecze dziaajcy
w Polsce poprzez oddzia jest zobowizany do zamieszczenia na dokumencie
polisy informacji o adresie zakadu ubezpiecze lub oddziau, ktry udziela
ochrony ubezpieczeniowej. Ustawodawca zatem zakada i podkrela, e zagra-
niczny zakad ubezpiecze dziaa poprzez oddzia wPolsce. Powysze podejcie
potwierdza take Europejski Trybuna Sprawiedliwoci w orzeczeniu z 18 mar-
ca 1981 r. w sprawie Blankaert i Willems PVBA
15
, w ktrym Trybuna stwier-
dzi, e: pojcie oddziau jest rwnoznaczne z istnieniem centrum operacyjne-
go, ktre manifestuje si w sposb trway na zewntrz jako przeduenie przed-
sibiorstwa macierzystego, ma dyrekcj i jest materialnie wyposaone tak, aby
istniaa moliwo negocjowania spraw z osobami trzecimi w taki sposb, aby
ci ostatni wiedzc, e zostanie nawizany ewentualny stosunek prawny
PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66) 47
Dochodzenie roszcze a oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze
12
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296
z pn. zm.).
13
Zgodnie z art. 13 2 k.p.c. przepisy o procesie stosuje si odpowiednio do innych rodzajw po-
stpowa unormowanych w tym kodeksie, chyba e przepisy szczeglne stanowi inaczej.
14
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z pn. zm.).
15
C-139/80, Blankaert & Willems PVBA c/a Luise Trost, Zb. Orz. 1981 r., s. 819.
z przedsibiorstwem macierzystym z siedzib za granic, byli zwolnieni
z koniecznoci zwrcenia si do niego i mogli prowadzi interesy z centrum
operacyjnym, ktre stanowi jego przeduenie.
Przyjcie powyszej konstrukcji nie oznacza zaprzeczenia dotychczasowego
stanowiska doktryny, ktra susznie przyja (za w zasadzie jednolit lini
orzecznicz), e wszelkie dziaania dokonane przez oddzia przedsibiorcy za-
granicznego oraz wobec tego oddziau odnosz bezporedni skutek prawny
w stosunku do przedsibiorcy zagranicznego
16
.
W tym wietle wydaje si, e mona uzna za waciwe oznaczenie
przedsibiorcy zagranicznego dziaajcego przez oddzia w postpo-
waniu cywilnym w ten sposb, e wskazuje si firm przedsibiorcy
zagranicznego dodajc, e dziaa on przez oddzia w Polsce, tj. np.
XYZ Societe Anonyme dziaajcy przez oddzia w Polsce lub XYZ Societe
Anonyme dziaajcy przez XYZ Societe Anonyme (Spka Akcyjna) Oddzia
w Polsce, wskazujc nastpnie adres dla dorcze ujawniony we waciwym
rejestrze. Trudno mwi o praktyce sdowej w tym zakresie, gdy nie jest ona
jednolita. Idc dalej mona byoby przyj, e prawidowe jest rwnie oznacze-
nie w sdowym postpowaniu cywilnym przedsibiorcy zagranicznego jako
XYZ Societe Anonyme (Spka Akcyjna) Oddzia w Polsce i nastpnie dopre-
cyzowanie, e intencj byo oznaczenie zagranicznego przedsibiorcy. To
ostatnie rozwizanie wie si jednak z ryzykiem zakwestionowania przez sd
prawidowoci oznaczenia strony w postpowaniu cywilnym.
4. Problematyka dorcze za porednictwem oddziau
W kontekcie powyszych rozwaa, a w szczeglnoci dotyczcych moli-
woci wystpowania oddziau zagranicznego zakadu ubezpiecze niejako po-
mocniczo w postpowaniu cywilnym, mona zastanowi si nad moliwoci
przyjcia koncepcji skutecznego dorczenia korespondencji sdowej zagranicz-
nemu zakadowi ubezpiecze na adres jego oddziau w Polsce. Konieczno za-
jcia si tymproblememwynika m.in. z kontekstu ekonomicznego i celowocio-
wego prowadzonej dziaalnoci oraz wtpliwoci praktycznych.
Kwestie dorczenia przedsibiorcom pism w postpowaniu cywilnym regu-
luje art. 133 2a k.p.c. Jak wynika z tego artykuu, pisma procesowe przedsi-
biorcom wpisanym do rejestru sdowego na podstawie odrbnych przepisw
dorcza si na adres podany w rejestrze, chyba e strona wskazaa inny adres
dla dorcze.
Wynika std, e kwestia skutecznego dorczenia pism procesowych
na adres oddziau zagranicznego zakadu ubezpiecze w Polsce nie
powinna budzi wtpliwoci w sytuacji, gdy zagraniczny zakad ubez-
piecze wskae adres oddziau jako adres do dorcze. Taka sytuacja
moe mie miejsce w przypadku, gdy postpowanie jest wszczynane z inicjaty-
wy zagranicznego zakadu ubezpiecze lub w przypadku, gdy zagranicznemu
48 PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66)
ARTYKUY I ROZPRAWY
16
Zob. np. wyrok Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w Opolu z dnia 16 stycznia 2008 r.
(I SA/Op 189/07), LEX nr 461867.
zakadowi ubezpiecze dorczono ju korespondencj i w swoim pimie do
sdu wskazuje on adres oddziau jako adres do dorcze w dalszej czci post-
powania sdowego. Inaczej natomiast wyglda sytuacja, gdy kontrahent zagra-
nicznego zakadu ubezpiecze zamierza wytoczy powdztwo przed sdem
w Polsce w zwizku z dziaalnoci oddziau przedsibiorcy zagranicznego.
W takim przypadku to na nim bdzie ciy obowizek wskazania siedziby po-
zwanego zakadu ubezpiecze. Zgodnie bowiem z art. 126 2 k.p.c., pierwsze
pismo procesowe w sprawie powinno zawiera oznaczenie miejsca zamiesz-
kania lub siedziby stron.
W takich wanie sytuacjach mog pojawi si wtpliwoci co do adresu, na
jaki skutecznie moe zosta dorczona korespondencja pozwanemu zakadowi
ubezpiecze. Przepis art. 126 k. p.c. jednoznacznie mwi o koniecznoci ozna-
czenia siedziby strony. W postpowaniu sdowym, w ktrym dochodzone s ro-
szczenia z tytuu umw zawartych poprzez oddzia zagranicznego zakadu
ubezpiecze, stron jest zawsze zagraniczny zakad ubezpiecze. Zatem, wpi-
mie procesowym powinien zosta wskazany adres przedsibiorcy zagraniczne-
go. Z drugiej jednak strony przepisy kodeksu postpowania cywilnego mwi
o dorczeniu na adres wskazany w rejestrze. Tymczasem w odpisie z polskiego
rejestru przedsibiorcw dla oddziau zagranicznego przedsibiorcy podany
jest zarwno adres przedsibiorcy zagranicznego, jak i adres jego oddziau
w Polsce.
Sd Najwyszy wypowiedzia si w przedmiocie dorcze na adres oddziau
jednostkowo w uchwale z dnia 11 stycznia 2006 r. (III CZP 119/05). Uchwaa
dotyczya dorcze sdowych oddziaowi polskiego przedsibiorcy i wynikao
z niej, e, co do zasady, prawidowe jest dokonywanie dorcze na adres siedzi-
by spki, a nie na adres jej oddziau: przez adres podany w rejestrze, o ktrym
mowa wart. 133 2a k.p.c., naley rozumie wodniesieniu do przedsibiorcy
bdcego spk akcyjn adres siedziby spki, a nie adres jej oddziau.
W uzasadnieniu uchway Sd Najwyszy stwierdzi, e w art. 133 2a k.p.c.
jest mowa o adresie przedsibiorcy wpisanego do rejestru sdowego i nie ma
w nim mowy o jednostce organizacyjnej strony. Do tej pory Sd Najwyszy nie
mia jednak moliwoci rozwaenia powoanych w uchwale argumentw
wkontekcie skutecznoci dorcze na adres oddziau zagranicznego przedsi-
biorcy. Pod rozwag Sdu Najwyszego nie poddano dotychczas rwnie oko-
licznoci samodzielnego, niezalenego od wpisw w zagranicznych rejestrach
przedsibiorstwa macierzystego, wpisu do polskiego rejestru przedsibiorcw
oddziaw przedsibiorcw zagranicznych.
W razie przyjcia koncepcji o koniecznoci dokonywania dorcze na adres
zagranicznego zakadu ubezpiecze w przypadku dochodzenia przed polskim
sdem roszcze wynikajcych z umw zawartych przez zagraniczny zakad
ubezpiecze w Polsce dziaajcy poprzez oddzia mona zaoy, e mog
wystpi nieuzasadnione zwykle stanem faktycznym spraw utrudnienia w do-
rczaniu korespondencji, prowadzce do przeduania postpowania oraz do
wzrostu kosztw procesu zwizanego z ewentualn koniecznoci dokonania
tumaczenia pismsdowych. Wzwizku z faktem, i dorczanie nastpowaoby
PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66) 49
Dochodzenie roszcze a oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze
na terytorium pastw czonkowskich, zastosowanie znalazyby bowiem przepi-
sy rozporzdzenia
17
, dotyczcego dorczania w pastwach czonkowskich do-
kumentw sdowych i pozasdowych w sprawach cywilnych i handlowych.
Mimo, i z treci wskazanego rozporzdzenia wynika, e dokumenty sdowe po-
winny by przekazywane jak najszybciej, to jednak biorc pod uwag formalny
ich obieg wyduenie czasu postpowania sdowego staje si oczywiste.
Utrudnia to dochodzenie roszcze od zagranicznego zakadu ubezpiecze
dziaajcego poprzez oddzia w Polsce i stawia w mniej korzystnym pooeniu
kontrahenta takiego zakadu, w szczeglnoci gdy jest nim konsument, dzia-
ajcy czsto bez pomocy profesjonalnego penomocnika. Naley take liczy si
z tym, e ostatecznie korespondencja i tak trafi do oddziau. Zagraniczny zakad
ubezpiecze bowiem, niezwocznie po otrzymaniu korespondencji sdowej do-
konanej z zachowaniem przepisw rozporzdzenia, odele otrzyman kore-
spondencj do swojego oddziau wPolsce, wcelu dalszego prowadzenia sprawy.
Nie ulega wtpliwoci, e skoro umowa zostaa zawarta w ramach oddziau
w Polsce, to oddzia zna spraw i, w zasadzie, gdyby nie okrelone ograniczenia,
prowadziby j samodzielnie
18
.
Mona uzna, e z dyrektyw Unii Europejskiej porednio wynika, e oddzia
zagranicznego zakadu ubezpiecze moe by adresatem korespondencji sdo-
wej kierowanej do zagranicznego zakadu. W wietle zarwno dyrektywy do-
tyczcej ubezpiecze na ycie
19
, jak i dyrektywy w zakresie ubezpiecze innych
ni na ycie
20
zakad ubezpiecze, ktry zamierza zaoy oddzia na terytorium
innego pastwa czonkowskiego ma obowizek przekazania informacji do-
tyczcych m.in. adresu oddziau w pastwie czonkowskim, na ktry mona b-
dzie otrzymywa i przekazywa dokumenty, zakadajc, e jest to jednoczenie
adres sucy do przekazywania wszelkiej korespondencji przeznaczonej dla
upowanionego przedstawiciela. Ponadto, wedug wskazanych dyrektyw, za-
graniczny zakad ubezpiecze jest zobowizany do podawania nazwi-
ska upowanionego przedstawiciela oddziau, ktry musi dysponowa
odpowiednimi kompetencjami do zacigania zobowiza w imieniu zakadu
wobec osb trzecich oraz do reprezentowania zakadu ubezpiecze w stosun-
kach z wadzami i sdami pastwa, w ktrym siedzib ma oddzia
21
. Wydaje si,
e te argumenty mog przemawia za zasadnoci koncepcji, zgodnie z ktr
50 PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66)
ARTYKUY I ROZPRAWY
17
Rozporzdzenie z dnia 13 listopada 2007 r. nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady
dotyczce dorczania w pastwach czonkowskich dokumentw sdowych i pozasdowych
w sprawach cywilnych i handlowych oraz uchylajce rozporzdzenie Rady (WE)
nr 1348/2000 (Dz. Urz. UE L 07.324.79).
18
Tak staoby si, gdyby przedsibiorca zagraniczny dziaa obecnie na zasadach gwnego od-
dziau lub przed przystpieniem Polski do Unii Europejskiej.
19
Dyrektywa 2002/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 listopada 2002 r. dotyczca
ubezpiecze na ycie (Dz. Urz. UE L 02.345.1).
20
Pierwsza Dyrektywa 73/239/EWG Rady z dnia 24 lipca 1973 r. w sprawie koordynacji przepi-
sw ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszcych si do podejmowania i pro-
wadzenia dziaalnoci w dziedzinie ubezpiecze bezporednich innych ni ubezpieczenia na
ycie (Dz. Urz. UE L 73.228.3).
21
Zob. take art. 2 ust. 1 pkt e Jedenastej Dyrektywy 89/666/EWG Rady z dnia 21 grudnia
1989 r. dotyczcej wymogw ujawnienia informacji odnonie do oddziaw utworzonych
wpastwie czonkowskimprzez niektre rodzaje spek podlegajce prawu innego pastwa.
dorczanie korespondencji do osoby upowanionej w oddziale zagra-
nicznego zakadu ubezpiecze oznacza skuteczne dorczenie zaka-
dowi ubezpiecze.
Wymg przekazywania organowi nadzoru informacji o osobie upowanionej
w oddziale przez zagraniczny zakad ubezpiecze, ktry zamierza prowadzi
dziaalno poprzez oddzia na terytorium innego pastwa czonkowskiego, zo-
sta rwnie potwierdzony w dyrektywie dotyczcej podejmowania i prowadze-
nia dziaalnoci ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypacalno II)
22
.
Wart. 145 ust. 2 pkt c tej dyrektywy jest mowa wprost o osobie, ktra dysponuje
odpowiednimi uprawnieniami do zacigania wobec osb trzecich zobowiza
w imieniu zakadu ubezpiecze oraz do reprezentowania go w stosunkach z or-
ganami i sdami przyjmujcego pastwa czonkowskiego. Tym samym nale-
aoby przyj, e umocowanie osoby upowanionej w oddziale do reprezento-
wania zagranicznego zakadu ubezpiecze jest wystarczajce w postpowaniu
przed sdem pastwa goszczcego. Co wicej, art. 145 ust. 2 pkt d wspomnia-
nej dyrektywy stanowi o koniecznoci przekazania adresu, pod ktrym mona
bdzie otrzymywa i przekazywa dokumenty, w tym wszelk korespondencj
przeznaczon dla upowanionego przedstawiciela. W wietle tego przepisu wy-
dawaoby si racjonalne przyjcie, e skoro osoba upowaniona w oddziale
moe reprezentowa zagraniczny zakad ubezpiecze przed sdemwPolsce, to
tym bardziej skutecznie mona jej dorcza korespondencj sdow na adres
oddziau.
Naley zauway, e powysze przepisy zostay implementowane do polskie-
go prawa. Wedug brzmienia art. 87 u.s.d.g. zagraniczny przedsibiorca jest
obowizany ustanowi osob upowanion w oddziale do reprezentowania
przedsibiorcy zagranicznego. Dodatkowo, zgodnie z art. 131 w zw. z art. 135
ust. 1 u.d.u., zagraniczny zakad ubezpiecze jest obowizany informowa or-
gan nadzoru o adresie oddziau oraz podawa imiona i nazwiska osb upowa-
nionych do reprezentowania oraz kierowania sprawami zakadu ubezpiecze
wzakresie jego dziaalnoci przez oddzia. Zatem mona byoby pokusi si
o stwierdzenie, e dorczenie korespondencji sdowej do osoby upo-
wanionej w oddziale do reprezentowania przedsibiorcy zagranicz-
nego na adres oddziau powinno by uznawane za jednoznaczne z do-
rczeniem jej zagranicznemu zakadowi ubezpiecze, w szczegl-
noci gdy dotyczy roszcze zwizanych z dziaalnoci oddziau.
Przyjcie powyszej koncepcji mogoby uatwi dochodzenie roszcze prze-
ciwko zagranicznemu zakadowi ubezpiecze dziaajcemu poprzez oddzia
w Polsce. Taka koncepcja znalazaby take uzasadnienie w wietle stanowiska,
e ubezpieczajcy konsument nie musi mie wiedzy na temat formy prawnej
podmiotu, z ktrym zawiera umow. Dla konsumenta stron umowy i podmio-
tem kontaktowym w zwizku z zawart umow jest oddzia, z ktrym zawar on
umow ubezpieczenia.
PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66) 51
Dochodzenie roszcze a oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze
22
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE z dnia 25 listopada 2009 r. w spra-
wie podejmowania i prowadzenia dziaalnoci ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej Wypacal-
no II (Dz. Urz. UE L 09.335.1).
5. Skutki bdnego oznaczenia stron postpowania sdowego
w praktyce
Jedn z bardziej istotnych kwestii zwizanych z dochodzeniem roszcze od
zagranicznego zakadu ubezpiecze jest problemwaciwego oznaczenia strony
pozwanej. Jak ju wspomniano, w zwizku z brakiem zdolnoci sdowej od-
dziau zagranicznego zakadu ubezpiecze jako strona pozwana powinien by
zawsze wskazywany zagraniczny zakad ubezpiecze, nawet jeeli dochodzone
roszczenie pozostaje w zwizku z dziaalnoci zagranicznego zakadu ubezpie-
cze poprzez oddzia w Polsce. Wskazanie oddziau zagranicznego zakadu
ubezpiecze jako strony postpowania moe skutkowa odrzuceniem pozwu
z uwagi na brak zdolnoci sdowej oddziau
23
. Pamita jednak trzeba o treci
art. 199 2 k.p.c., zgodnie z ktrym sd odrzuci pozew z powodu braku
zdolnoci sdowej jednej ze stron dopiero wwczas, gdy brak nie zostanie,
w myl przepisw k.p.c., prawidowo uzupeniony.
Zgodnie z postanowieniem Sdu Najwyszego z dnia 28 stycznia 2004 r.
(V CK 183/03) dopuszcza si moliwo ucilenia oznaczenia strony w trybie
art. 350 k.p.c. i to take w sytuacji, gdy jako pozwana wskazana zostaa
jednostka organizacyjna osoby prawnej zamiast tej osoby. Podmiotowe prze-
ksztacenie powdztwa staje si natomiast aktualne dopiero wwczas, gdy
wady w oznaczeniu podmiotowych granic procesu nie mona naprawi w dro-
dze sprostowania niedokadnoci w oznaczeniu stron.
Tym samym wydaje si, e w przypadku wskazania oddziau zagranicznego
zakadu ubezpiecze jako strony pozwanej mona przyj, e zamiarem strony
byo pozwanie zagranicznego zakadu dziaajcego poprzez oddzia w Polsce.
W pimiennictwie mona spotka si z pogldem, e wskazanie oddziau zagra-
nicznego przedsibiorcy jako strony postpowania, oznacza brak zdolnoci sa-
dowej o charakterze usuwalnym i moe on zosta naprawiony przez sprecyzo-
wanie oznaczenia strony
24
.
W uzasadnieniu do wyroku z dnia 22 czerwca 2006 r. (V CSK 139/06) Sd
Najwyszy wskaza, e w judykaturze i pimiennictwie jednolicie przyjmuje
si, e powd, na ktrym ciy obowizek oznaczenia strony pozwanej, moe
ucili jej oznaczenie, jeeli nie prowadzi ono do naruszenia tosamoci stron,
a mylne oznaczenie w pozwie strony pozwanej nie daje samo przez si podsta-
wy do odrzucenia pozwu, gdy z przebiegu procesu widoczne jest, kogo powd
mia waciwie zamiar pozwa.
Poniewa od przecitnego konsumenta trudno oczekiwa znajomoci prze-
pisw prawa materialnego i procesowego w tym zakresie, naleaoby przyj, e
gdy powd pozywa oddzia zagranicznego zakadu ubezpiecze w Polsce, jego
zamiarem jest pozwanie podmiotu, z ktrego dziaalnoci wie si dochodzo-
ne roszczenie. Zatemnaleaoby ostatecznie przyj, e powdztwo skierowane
52 PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66)
ARTYKUY I ROZPRAWY
23
Stosownie do art. 199 1 pkt 3 k.p.c. sd odrzuci pozew, jeeli jedna ze stron nie ma zdolnoci
sdowej.
24
P. Pawlonka, Oddzia przedsibiorcy w procesie cywilnym wybrane zagadnienia, Monitor
Prawniczy 2010, nr 13.
zostao przeciwko zagranicznemu zakadowi ubezpiecze. Tym bardziej, e ta-
kie oznaczenie stron nie prowadzi do naruszenia tosamoci strony. Oddzia za-
granicznego zakadu ubezpiecze, cho jest wyodrbniony organizacyjnie, sta-
nowi de facto cz dziaalnoci zagranicznego zakadu ubezpiecze.
W orzecznictwie dotyczcym oddziaw zagranicznych przedsibiorcw
podkrela si, e oddzia, cho wyodrbniony organizacyjnie od przedsibiorcy
zagranicznego, nie posiada jednak odrbnej od przedsibiorcy podmiotowoci
w sferze prawa cywilnego
25
. Zwraca si uwag, e skierowanie decyzji do od-
dziau przedsibiorcy zagranicznego w Polsce, zamiast do samego tego przed-
sibiorcy, nie powinno prowadzi do uznania, e decyzja ta skierowana zostaa
do osoby niebdcej stron w sprawie. Fakt, e oddzia jest czci osoby praw-
nej pozwala na zachowanie tosamoci strony dotknitej brakiem zdolnoci
sdowej, tj. po uzupenieniu braku zdolnoci sdowej, poprzez prawidowe
wskazanie firmy pozwanego, stron pozwan pozostaje ten sam podmiot
26
.
Sd Najwyszy potwierdzi rwnie, e zdolno sdow, take w postpo-
waniu przed sdem gospodarczym, ma osoba prowadzca dziaalno gospo-
darcz, a nie nazwa (firma), pod jak wystpuje ona w obrocie
27
. Tym samym,
w przypadku pozwania oddziau przedsibiorcy zagranicznego nale-
aoby przyj, e dopuszczalne jest doprecyzowanie, i stron po-
zwan jest przedsibiorca zagraniczny bez naruszenia tosamoci strony,
od ktrej dochodzone s roszczenia.
6. Problematyka dziaania osoby upowanionej w oddziale
do reprezentowania przedsibiorcy zagranicznego a praktyka
W praktyce wan kwesti zwizan z dochodzeniem roszcze od zagra-
nicznego zakadu ubezpiecze dziaajcego w Polsce poprzez oddzia jest okre-
lenie osoby, ktra moe wystpowa przed sdem w Polsce w imieniu takiego
przedsibiorcy. Pojawia si pytanie, czy osoby upowanione w oddziale do
dziaania w imieniu przedsibiorcy zagranicznego mog skutecznie reprezen-
towa ten zakad przed sdami powszechnymi, jeeli przedmiot sporu jest
zwizany z dziaalnoci ubezpieczeniow oddziau
28
?
W doktrynie i orzecznictwie prezentowane s rne stanowiska i rozwiza-
nia
29
. Najczciej stosowane s dwa podejcia: stosunek reprezentacji
PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66) 53
Dochodzenie roszcze a oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze
25
Zob. np. postanowienie SN z dnia 9 maja 2007 r. ( II CSK 25/07).
26
Zob. postanowienie SN z dnia 24 wrzenia 2004 r. (I CK 131/04), OSNC 2005/9/156, w kt-
rym Sd Najwyszy przyj, e przesank warunkujc uzupenienie braku w zakresie zdolno-
ci sdowej (art. 70 k.p.c.) jest zachowanie tosamoci strony dotknitej tym brakiem.
27
Zob. uchwaa SN z dnia 18 grudnia 1992 r. (III CZP 152/92), LEX nr 9091.
28
Zob. np. A. Tarasiuk-Flodrowska, A. Wnk, Praktyczne problemy funkcjonowania w Polsce
oddziau zagranicznego ubezpieczyciela z pastwa Unii Europejskiej, Wiadomoci Ubezpie-
czeniowe 2009, nr 4, s. 159 i n.
29
Zob. np. J. Jacyszyn, S. Krze, E. Marszakowska-Krze, Dziaalno gospodarcza osoby zagra-
nicznej w Polsce, Warszawa 2002, s. 118: Wydaje si (), e intencj tego przepisu jest nie
tylko dokonywanie czynnoci w imieniu reprezentowanego, a wic typowe penomocnictwo,
ale co wicej zastpienie przedsibiorcy zagranicznego w jego czynnociach faktycznych
(przedstawiciela ustawowego)
30
i stosunek penomocnictwa
31
. Pomijajc
rozbienoci w doktrynie dotyczce sposobu umocowania/upowanienia osoby
reprezentujcej przedsibiorc zagranicznego (czy wystarczy sam akt powo-
ania, czy te naleaoby w ramach tego aktu lub w odrbnym akcie wskaza za-
kres penomocnictwa tej osoby), naley zastanowi si, jakie skutki w postpo-
waniu cywilnym moe mie przyjcie jednej lub drugiej koncepcji.
W przypadku przyjcia koncepcji osoby upowanionej w oddziale jako
przedstawiciela ustawowego przedsibiorcy zagranicznego dziaajcego w Pol-
sce poprzez oddzia mona byoby przyj, e na mocy art. 87 ustawy o swobo-
dzie dziaalnoci gospodarczej osoba upowaniona w oddziale jest umocowana
do reprezentacji przedsibiorcy zagranicznego dziaajcego poprzez oddzia
w stosunku do osb trzecich
32
. Cho przepisy ustawy o swobodzie dziaalnoci
gospodarczej nie precyzuj zakresu umocowania osoby upowanionej w od-
dziale, mona wysnu wniosek, e jest ona umocowana do reprezentowania
przedsibiorcy zagranicznego dziaajcego poprzez oddzia w szerokim zakre-
sie, w tym w postpowaniu przed sdami w Polsce. Do takiego wniosku skania
54 PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66)
ARTYKUY I ROZPRAWY
i prawnych, wsferze wewntrznej i zewntrznej wicej si z istnieniemoddziau tego przed-
sibiorcy na terytorium RP.; podobnie M. Szydo, Swoboda dziaalnoci gospodarczej, War-
szawa 2005, s.182: Bardziej adekwatne wydaje si okrelenie omawianego upowanienia
mianemzastpstwa czcego si z zastpowaniemprzedsibiorcy zagranicznego (przez osob
upowanion) we wszystkich sprawach zwizanych ze sfer stosunkw wewntrznych i zew-
ntrznych oddziau.; inaczej T. Szancio, Formy prowadzenia dziaalnoci gospodarczej
w Polsce przez podmioty zagraniczne, Warszawa 2006, s. 236: Wydaje si, e prawidowe b-
dzie stwierdzenie, e osoba upowaniona skada owiadczenie woli samodzielnie, we wasnym
imieniu, ale ze skutkiemdla przedsibiorcy zagranicznego. Mamy wic wtymzakresie do czy-
nienia z penomocnictwem w rozumieniu przepisw KC.
30
Argumenty za koncepcj stosunku reprezentacji przedstawione zostay m.in. w: M. Zdyb,
Prawo dziaalnoci gospodarczej. Komentarz, Zakamycze 2000. Autor podnosi, e reprezen-
tacja przedsibiorcy zagranicznego przez osob upowanion w oddziale nie jest pojciem
tosamym ze znanymi na gruncie polskiego prawa cywilnego i prawa handlowego pojciami
penomocnictwa i prokury oraz ich odpowiednikami w zagranicznych systemach praw-
nych.
31
Argumenty za koncepcj stosunku penomocnictwa przedstawione zostay m.in. w: C. Kosi-
kowski, Ustawa o swobodzie dziaalnoci gospodarczej, Warszawa 2009. Autor uwaa, e
przedstawicielstwo dotyczce reprezentowania przedsibiorcy zagranicznego w oddziale
w Polsce opiera si na owiadczeniu woli przedsibiorcy zagranicznego, zatem osoba repre-
zentujca przedsibiorc zagranicznego jest jego penomocnikiem. Podobnie E. Wieczorek
(w:) A. Powaowski (red.), Ustawa o swobodzie dziaalnoci gospodarczej. Komentarz, ABC
2007. Autorka twierdzi, e ustanowienie w oddziale osoby upowanionej do reprezentowania
przedsibiorcy zagranicznego naley do obowizkw przedsibiorcy zagranicznego i chodzi
w istocie o przedstawiciela upowanionego do reprezentacji na mocy owiadczenia woli przed-
sibiorcy zagranicznego (penomocnika), a nie przedstawiciela ustawowego, zarzd. Na inny
argument wskazuje M. Broyna (w:) M. Broyna, M. Chudzik, K. Kogutek, J. Molis, S. Szuster,
Komentarz do art. 87 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej,
2005, zwracajc uwag, i artykuu. 87 ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej nie mo-
na uj w kategoriach penomocnictwa, a to dlatego, e dla osoby powoanej na podstawie tego
przepisu wynikaj obowizki przewidziane w art. 91 ust. 2 u.s.d.g. Penomocnictwo jest
wycznie jednostronn czynnoci upowaniajc i z tego tytuu nie mog wynika adne
obowizki dla penomocnika.
32
Zgodnie z art. 96 k.c. umocowanie do dziaania w cudzym imieniu moe opiera si na usta-
wie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na owiadczeniu reprezentowanego (penomoc-
nictwo).
brzmienie dyrektyw
33
. Tym samym osoba upowaniona w oddziale wydaje si
by uprawniona, aby wystpowa jako reprezentant zagranicznego zakadu
ubezpiecze w przypadku, gdy dochodzone roszczenie wie si z dziaalnoci
tego zakadu poprzez oddzia w Polsce. Take w przypadku uznania, e osoba
upowaniona woddziale do reprezentowania przedsibiorcy zagranicznego jest
przedstawicielem tego przedsibiorcy w rozumieniu przepisw kodeksu cywil-
nego
34
, naleaoby przyj, stosownie do istoty przedstawicielstwa, e osoba
upowaniona woddziale do reprezentowania przedsibiorcy zagranicznego jest
upowaniona do wykonywania wszystkich czynnoci prawnych i faktycznych
w imieniu i na rachunek przedsibiorcy zagranicznego
35
.
Z drugiej jednak strony, skoro wedug art. 87 ustawy o swobodzie dziaalno-
ci gospodarczej osoba upowaniona w oddziale zostaje ustanowiona przez
przedsibiorc zagranicznego, moe to prowadzi do konkluzji, e umocowanie
takiej osoby opiera si na owiadczeniu przedsibiorcy zagranicznego, tj. udzie-
leniu penomocnictwa, ktrego zakres wyznacza tre owiadczenia zoonego
przez przedsibiorc zagranicznego
36
.
Ustalenie statusu osoby upowanionej w oddziale oraz zakresu jej umoco-
wania ma istotne znaczenie z punktu widzenia dochodzenia roszcze od zagra-
nicznego ubezpieczyciela dziaajcego w Polsce poprzez oddzia, w tym w za-
kresie mocy wicej skadanych przez t osob owiadcze lub wnioskw
w postpowaniu sdowym.
W razie przyjcia, e osoba upowaniona w oddziale jest przedstawicielem
ustawowym zagranicznego ubezpieczyciela dziaajcego w Polsce poprzez od-
dzia, sam fakt wykazania za pomoc odpisu z KRS, e dana osoba zostaa usta-
nowiona przez przedsibiorc zagranicznego do reprezentowania go w oddziale
oznacza, e moe ona reprezentowa takiego przedsibiorc przed sdem, bez
wykazania swojego umocowania dokumentem penomocnictwa. Jednak w ra-
zie przyjcia, e sam fakt ustanowienia danej osoby osob upowanion w od-
dziale i ujawnienia jej danych w rejestrze przedsibiorcw KRS nie jest wystar-
PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66) 55
Dochodzenie roszcze a oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze
33
Zob. dyrektywa 2002/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 listopada 2002 r. do-
tyczca ubezpiecze na ycie (Dz. Urz. UE L 02.345.1); Pierwsza Dyrektywa 73/239/EWG
Rady z dnia 24 lipca 1973 r. w sprawie koordynacji przepisw ustawowych, wykonawczych
i administracyjnych odnoszcych si do podejmowania i prowadzenia dziaalnoci w dziedzi-
nie ubezpiecze bezporednich innych ni ubezpieczenia na ycie (Dz. Urz. UE L 73.228.3);
dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE z dnia 25 listopada 2009 r. w spra-
wie podejmowania i prowadzenia dziaalnoci ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypacal-
no II) (Dz. Urz. UE L 09.335.1); Jedenasta Dyrektywa 89/666/EWG Rady z dnia 21 grudnia
1989 r. dotyczca wymogw ujawnienia informacji odnonie do oddziaw utworzonych w pa-
stwie czonkowskim przez niektre rodzaje spek podlegajce prawu innego pastwa.
34
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzia-
nych albo wynikajcych z waciwoci czynnoci prawnej, mona dokona czynnoci prawnej
przez przedstawiciela, a czynno prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umo-
cowania pociga za sob skutki bezporednio dla reprezentowanego.
35
Por. C. Kosikowski, Ustawa o swobodzie dziaalnoci gospodarczej. Komentarz, LexisNexis
2007, teza 5 do art. 85, s. 380 i teza 1 do art. 87, s. 382.
36
Zob. take art. 2 ust. 1 lit. e Jedenastej Dyrektywy 89/666/EWGRady z dnia 21 grudnia 1989 r.
dotyczcej wymogw ujawnienia informacji odnonie do oddziaw utworzonych w pastwie
czonkowskim przez niektre rodzaje spek podlegajce prawu innego pastwa.
czajc przesank do uznania, e jest ona umocowana do reprezentowania za-
granicznego ubezpieczyciela dziaajcego poprzez oddzia w Polsce przed
sdem, moe prowadzi do istotnych skutkw. Oznaczaoby to bowiem, e ko-
nieczne jest przedstawienie przez osob upowanion woddziale penomocnic-
twa udzielonego jej przez zagraniczny zakad ubezpiecze, zgodnie z wicymi
go zasadami reprezentacji. Z treci penomocnictwa musiaoby wwczas wyni-
ka, e dana osoba jest umocowana do wystpowania w imieniu przedsibiorcy
zagranicznego dziaajcego w Polsce poprzez oddzia.
Niezalenie od tego, ktra koncepcja dotyczca statusu osoby upowanionej
do reprezentowania przedsibiorcy zagranicznego w oddziale zostanie przyjta,
naley rwnie zwrci uwag na ograniczenia wynikajce z przepisw kodeksu
postpowania cywilnego, ktre reguluj krg podmiotw, mogcych peni w po-
stpowaniu cywilnym funkcj penomocnika. Nie wdajc si w szczegowe roz-
waania, mona jako jedn z teoretycznie moliwych koncepcji zwrci uwa-
g na art. 87 1 k.p.c., zgodnie z ktrym penomocnikiem moe by, m.in. osoba
sprawujca zarzd majtkiem lub interesami strony. W doktrynie przyjmuje si,
e przez zarzdzanie czyim majtkiem lub interesami naley rozumie wyko-
nywanie czynnoci administrowania oddanym w zarzd mieniem (w tym ko-
niecznych dla sprawowania zarzdu czynnoci prawnych), kierowanie prac
innych ludzi, prowadzenie spraw biecych, dbanie o utrzymanie mienia i inte-
resw w dobrym stanie, a take w zalenoci od umowy pomnaanie docho-
dw, egzekwowanie wierzytelnoci, pobieranie poytkw, regulowanie dugw
(w tym podatkw i innych nalenoci publicznoprawnych) oraz podejmowanie
innych podobnych czynnoci wykonywanych na rzecz i w interesie mocodawcy,
zazwyczaj za wynagrodzeniem
37
. Tym samym mona byoby przyj, e osoba
upowaniona w oddziale do reprezentowania przedsibiorcy zagranicznego
moe zosta ustanowiona penomocnikiem do reprezentowania zagranicznego
zakadu ubezpiecze przed sdem, jako osoba sprawujca zarzd majtkiem lub
interesami zagranicznego zakadu ubezpiecze.
Powstaje jednak pytanie, czy rozwizania trzeba szuka a tak daleko. Wy-
daje si, e w wietle dyrektyw osoba upowaniona w oddziale jest powoywana
m.in. wanie po to, by zapewni reprezentacj przedsibiorcy zagranicznego
przed sdem pastwa, w ktrym dziaa oddzia. Jednak trudno uciec od tego
problemu, skoro przyjcie nieprawidowej interpretacji przepisw prawa moe
wiza si z istotnymi konsekwencjami. Jedn z nich moe by nawet zarzut
niewanoci postpowania, w razie wystpowania w sprawie w charakterze
penomocnika osoby, ktra nie moe by penomocnikiem lub jest niewaciwie
umocowana
38
.
56 PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66)
ARTYKUY I ROZPRAWY
37
J. Gudowski, (w:) Kodeks postpowania cywilnego. Komentarz. Cz pierwsza. Postpowanie
rozpoznawcze. Cz druga. Postpowanie zabezpieczajce, red. T. Ereciski, Warszawa
2009, komentarz do art. 87 k.p.c.
38
Wedug art. 379 pkt 2 k.p.c. niewano postpowania zachodzi m.in., jeeli strona nie miaa
organu powoanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy peno-
mocnik strony nie by naleycie umocowany.
Chocia nie dotyczy to bezporednio dochodzenia roszcze od zagranicz-
nych zakadw ubezpiecze, warto zauway, e w praktyce, w przypadku pro-
wadzenia postpowa nieprocesowych, w szczeglnoci postpowa rejestro-
wych w KRS, sdy nie kwestionuj wnioskw zoonych i podpisanych przez
osoby upowanione do reprezentowania przedsibiorcy zagranicznego w ra-
mach oddziau. Oznaczaoby to zatem, e w praktyce sdy akceptuj umocowa-
nie tych osb do wystpowania w imieniu przedsibiorcy zagranicznego przed
sdem w Polsce. Wydaje si, e taka praktyka jest celowa i uzasadniona ekono-
micznie. Nie wymaga bowiem przesyania dokumentw do podpisu przed-
sibiorcy zagranicznemu ani udzielania penomocnictwa bezporednio przez
tego przedsibiorc.
7. Waciwo miejscowa sdu pozwanego zakadu ubezpiecze
Rozwaajc problematyk dochodzenia roszcze w zakresie oddziau zagra-
nicznego ubezpieczyciela trudno pomin kwesti waciwoci miejscowej
sdu. Zgodnie z art. 9 ustawy o dziaalnoci ubezpieczeniowej, powdztwo o ro-
szczenia wynikajce z umw ubezpieczenia mona wytoczy albo wedug prze-
pisw o waciwoci oglnej, albo przed sdem waciwym dla miejsca zamiesz-
kania lub siedziby ubezpieczajcego, ubezpieczonego, uposaonego lub upraw-
nionego z umowy ubezpieczenia. Ponadto, zgodnie z art. 9 ust. 2 rozporzdze-
nia Rady Unii Europejskiej nr 44/2001
39
, jeeli ubezpieczyciel nie ma miejsca
zamieszkania na terytorium pastwa czonkowskiego, ale posiada fili, agencj
lub inny oddzia w pastwie czonkowskim, to w sporach wynikajcych z ich
dziaalnoci jest traktowany tak, jakby gdyby mia miejsce zamieszkania na tery-
torium tego pastwa czonkowskiego. Tym samym nie ulega wtpliwoci, e
pozewprzeciwko zagranicznemu zakadowi ubezpiecze dziaajcemu poprzez
oddzia w Polsce moe zosta wytoczony przed sdem w Polsce.
W postpowaniach niewynikajcych z umw ubezpieczenia zastosowanie
znajduje art. 33 k.p.c. stanowicy, e powdztwo o roszczenia majtkowe prze-
ciwko przedsibiorcy mona wytoczy przed sdem, w ktrego okrgu znajduje
si zakad gwny lub oddzia, jeeli roszczenie pozostaje w zwizku z dziaalno-
ci tego zakadu lub oddziau. Podobnie art. 5 ust. 1 pkt 5 powoywanego wyej
rozporzdzenia wskazuje jako sd waciwy miejsce, gdzie znajduje si oddzia
osoby prawnej majcy siedzib w pastwie czonkowskim Unii Europejskiej.
Wtakimstanie rzeczy naleaoby uzna za niezasadne oznaczanie wpozwie
zagranicznego zakadu ubezpiecze i kierowanie sprawy przed polski sd,
z oznaczeniem wycznie siedziby i rejestru zagranicznego pozwanego, z pomi-
niciem adresu oddziau zagranicznego zakadu ubezpiecze w Polsce. Ponad-
to warto zwrci uwag, e bezporednie pozwanie zagranicznego zakadu
ubezpiecze, bez oznaczenia dziaania przez oddzia w Polsce, wiza si
bdzie musiao z dokonaniem przez sd dorczenia zagranicznego, zgodnie ze
PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66) 57
Dochodzenie roszcze a oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze
39
Rozporzdzenie Rady Unii Europejskiej (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie
jurysdykcji i uznawania orzecze sdowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych
i handlowych (Dz. Urz. UE L 01.12.1 ze zm.).
wspominanym ju rozporzdzeniem nr 1393/2007 dotyczcym dorcze, a co
za tym idzie z wydueniem postpowania i wzrostem kosztw procesu.
8. Podsumowanie
Rozwaania i argumenty przedstawione powyej, przy przyjciu ich zasad-
noci, mog potwierdza, e dopuszczalne i prawidowe jest pozwanie zagra-
nicznego zakadu ubezpiecze, dziaajcego przez oddzia w Polsce ze wskaza-
niem take adresu dla dorcze oraz danych rejestrowych oddziau. Wszelkie
pojawiajce si wtpliwoci w tym zakresie mogyby zosta rozwiane przez
wprowadzenie jednoznacznej regulacji.
Obecnie, w wietle przedstawionych argumentw, osoby ujawnione w reje-
strze przedsibiorcw Krajowego Rejestru Sdowego jako upowanione w od-
dziale do reprezentowania zagranicznego zakadu ubezpiecze powinny by
uwaane za uprawnione do reprezentowania zagranicznego przedsibiorcy we
wszelkich sprawach zwizanych z dziaalnoci przedsibiorcy w oddziale,
w tym w postpowaniach sdowych.
W wietle wtpliwoci dotyczcych dopuszczalnoci dokonywania dorcze
korespondencji sdowej na adres oddziau zagranicznego zakadu ubezpiecze
i przedstawionych rozwaa mona, co prawda, znale argumenty przema-
wiajce za koniecznoci dorczania pozwu przeciwko zagranicznemu zaka-
dowi ubezpiecze dziaajcemu poprzez oddzia w Polsce na adres przedsibio-
rcy zagranicznego i dokonywania dorcze na podstawie rozporzdzenia o do-
rczeniach. Wrd tych argumentw naley wymieni art. 133 2a k.p.c. oraz
jego interpretacj dokonan przez Sd Najwyszy
40
, zgodnie z ktr dorczenia
powinny by dokonywane na adres siedziby spki, a nie adres jej oddziau. Na-
ley jednak zwrci uwag, e uchwaa ta dotyczy polskiej spki akcyjnej i jej
krajowych oddziaw, a zatem mona mie wtpliwoci, czy powinna mie ona
odpowiednie zastosowanie przy dorczaniu korespondencji sdowej zagranicz-
nym przedsibiorcom, ktrzy dziaaj poprzez oddzia w Polsce. Bowiem
w przypadku przedsibiorcy zagranicznego i jego oddziau wypadaoby wzi
pod uwag take dodatkowe argumenty nie znajdujce zastosowania w stanie
faktycznym, ktrego dotyczyo wspomniane orzeczenie.
Jeeli chodzi o dorczenia, trudno zaprzeczy, e w praktyce pojawiaj si
wtpliwoci co do prawidowoci dokonywania dorcze korespondencji sdo-
wej na adres oddziau zagranicznego zakadu ubezpiecze. Sd Najwyszy nie
wypowiedzia si bezporednio w tej kwestii. Natomiast sd administracyjny
w sprawie dotyczcej przedsibiorcy zagranicznego uzna, e wszelkie dzia-
ania dokonane (...) wobec (...) oddziau odnosz bezporednio skutek prawny
w stosunku do przedsibiorcy zagranicznego
41
. Sd ten stwierdzi ponadto, e
skierowanie decyzji do oddziau przedsibiorcy zagranicznego wPolsce zamiast
do przedsibiorcy zagranicznego bezporednio nie moe prowadzi do uzna-
58 PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66)
ARTYKUY I ROZPRAWY
40
Uchwaa SN z dnia 11 stycznia 2006 r. (III CZP 119/05), OSNC 2006, nr 12, poz. 19.
41
Wyrok Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w Opolu z dnia 16 stycznia 2008 r. (I SA/Op
189/07), op.cit.
nia, e decyzja zostaa skierowana do osoby niebdcej stron wsprawie. Wtym
kierunku, jak si wydaje, zmierza rwnie orzecznictwo europejskie
42
. n
Claims and Branches of Foreign Insurance Companies
Issues raised in the article are analysis of legal problems faced by branches of foreign insurance
companies and entities cooperating with them, in particular in the scope of civil court procee-
dings. The authors discuss the legal status of a foreign insurance company which operates in Po-
land within a branch, and the consequences of the absence of granting a branch an ability to be
a party in the civil proceedings in the scope of insurance disputes and claims. They also discuss is-
sues concerning delivery of a court correspondence in the civil proceedings to a foreign insurance
company acting within a branch, pointing to the practical problems which the insurance market
participants, including policyholders, come across. The authors cite rulings, both of Polish and
European courts, pointing to divergent practices and present possible interpretations of the law.
Taking into account the special status of branches of foreign insurance companies in the scope of
claims, the authors also mention the consequences of an incorrect identification of parties of the
legal proceedings in practice and give possible solutions. An important issue which was also dis-
cussed in the article is the nature of the person authorized in the branch to represent a foreign in-
surance company, due to the impact of the decisions made by this person on grounds of the civil
procedure.
PRAWO ASEKURACYJNE 1/2011 (66) 59
Dochodzenie roszcze a oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze
42
Zob. orzeczenie ETS z dnia 18 marca 1981 r. wsprawie Blankaert &Willems PVBA, op.cit.