Vous êtes sur la page 1sur 5

De olhos bem abertos: a necessidade da formao de professores na linguagem

visual
Nina Ulup Marini
1
Introduo [ou outro subttulo qualquer, adequado]
As discusses sobre a necessidade e a convenincia das prticas de leitura literria na
escola v! "an#ando corpo nos $lti!os anos% U! dos ar"u!entos !ais consistentes
e! sua de&esa re&ere'se ao carter propria!ente literrio dos te(tos, ) seleo, escol#a
e apropriao de obras na nte"ra, entendidas co!o instru!entos dos quais os
pro&essores no pode! abrir !o no processo de &or!ao do leitor% *ais discusses,
contudo, re!ete! a u! universo !ais a!plo, qual se+a, o das diversas concepes de
escola, que se re&lete!, por e(e!plo, na &req,ente ausncia de dilo"o entre o
discurso peda"-"ico e o literrio% A nature.a do pri!eiro /, necessaria!ente,
si!plista e condensada, devido aos constran"i!entos i!postos pelo te!po escolar%
0(iste!, contudo, duas outras &or!as de a literatura entrar na escola1 a
pri!eira delas se daria por sua apropriao pela escola, processo deno!inado
escolari.ao da literatura por 2oares 314445% A se"unda &or!a seria pela produo de
u!a literatura voltada especi&ica!ente para crianas, destinada a ser lida na escola,
processo c#a!ado de literari.ao da escolari.ao in&antil 326A702, op. cit.5%
6 que se constata no cenrio conte!por8neo, contudo, / que pro&essores de
ln"ua portu"uesa e literatura esto su+eitos a trabal#ar co! partes das obras literrias,
&or!a co!o se apresenta! no livro didtico%
A relao entre literatura in&antil e escola / bastante estreita% A lin"ua"e!
1
Mestre e! 0ducao 9 :aculdade de 0ducao;Universidade :ederal do 7io de <aneiro e =raduada
e! >o!unicao 2ocial 9 7adialis!o 9 0scola de >o!unicao;U:7<%
0ste arti"o constitui'se nu! recorte de trabal#o de pesquisa desenvolvido, cu+o resultado se consolidou
na e(posio apresentada na dissertao de Mestrado e! 0ducao%

utili.ada nos livros in&antis pretende nor!al!ente ter u! carter &or!ador e
educativo, assi! co!o a escola%
A literatura passou a &a.er parte da instituio educativa principal!ente por
inter!/dio das bibliotecas e salas de leitura
?
, al/! da presena !arcada co! a
utili.ao dos livros didticos
@
%
>o!o u! livro deve ser lido / u!a questo que pode ser pensada da se"uinte
!aneira1 a interpretao sub+etiva do que / lido, ou se+a, co!o o aluno l deter!inado
te(to% [Isso aqui est !uito picotado, !uito entrecortado, tele"r&ico%%% ]
U!a nova lin#a te-rica ve! sendo pensada na teoria da literatura, pr-(i!a aos
estudos culturais, se"undo a qual o su+eito / &or!ado por diversas identidades e
sub+etividades, assi! co!o o te(to% Aessa &or!a, nos acerca!os do conceito de
enunciao% 0sta / u!a cena do eu, que pe seus bastidores ) !ostra para o outro,
caracteri.ando a lin"ua"e! literria, na qual esse outro, seu interlocutor, situado
#istorica!ente, pode concreti.ar seu i!a"inrio e participar da construo de sentidos
3BAUCIN6D EAC*F, op. cit% anoG5%
Contribuies possveis de nossa investigao [talve. se+a o caso de alterar esse
ttulo para e&eitos do arti"o% 0ra adequado para a dissertao, !as a"ora no !ais
assi!]
No levanta!ento biblio"r&ico pr/vio reali.ado, constata!os que e(iste pouca
literatura espec&ica sobre o te!a Hlivro de i!a"ensH, e!bora encontre!os al"uns
estudos sobre ilustrao e;ou sua relao co! o te(to verbal dos livros in&antis% 0is,
assi!, a ra.o da escol#a de nosso &oco1 analisar livros apenas de i!a"e!, se! te(to
2
>onstata'se, contudo, atual!ente, que !uitas escolas !unicipais no dispe! de u! espao para uso
co!o biblioteca escolar e ne! !es!o de sala de leitura, o que, alis, te! sido u!a reivindicao
en&tica dos pro&essores%
3
Ai"a'se de passa"e! que !uitos dos autores de livros in&antis so ta!b/! pro&essores%
verbal% [o que no vai ser tratado aqui, n/G] [*e! que e(plicar aqui na Introduo que
a pesquisa desdobrou'se e! ? tipos de anlise1 tal e qual 9 o e(a!e dos pareceres, que
aqui ser tratado]
*odos os dias crianas e +ovens depara!'se co! di&erentes &or!as de
apresentao de i!a"ens1 &oto"ra&ias, televiso, revistas, outdoors, co!putadores% 6s
sons e i!a"ens + esto presentes na vida das pessoas desde o nasci!ento% Apenas
!ais tarde, nos pri!eiros anos de al&abeti.ao, entra e! cena a escrita co!o u!a
nova lin"ua"e! para as crianas% Assi! sendo, os +ovens e as crianas no pode! ser
pensados &ora do conte(to s-cio'#ist-rico da cultura de i!a"ens, que inclusive cria
novas &or!as de sociabilidade 3I0CMI76D A:6N26 <r%D IA7762, ?JJ@5%
A valori.ao e insero das novas lin"ua"ens na escola requer discusses
apro&undadas e &or!ao de pro&issionais que possa! apropriar'se dos dispositivos
t/cnicos e suas si"ni&icaes para, +unta!ente co! seus alunos, dialo"ar co! a
instituio escolar e co! a leitura do te(to verbal instituda pela escola%
:rente ao panora!a esboado, a escola, antes detentora de todo o
con#eci!ento e $nico !eio de acesso a ele, te!'se colocado distante dessa discusso
re&erente )s novas &or!as de sociabilidade e de co"nio% 3I0CMI76D A:6N26 <r%D
IA7762, op. cit.5%
Barte i!portante das polticas p$blicas para divul"ar e dar acesso ao livro e )
leitura nas di&erentes escolas do pas / o Bro"ra!a Nacional Iiblioteca na 0scola
3BNI0;Minist/rio da 0ducao5, que &oi criado e! 144K e passou a distribuir, a
partir de 144L, obras literrias, obras de re&erncia, de pesquisa e !ateriais de apoio,
)s s/ries iniciais do ensino &unda!ental de ?J !il escolas p$blicas% 2eu ob+etivo /
di&undir a leitura no apenas entre alunos e pro&essores, !as ta!b/! entre toda a
co!unidade, por !eio da aquisio e distribuio de obras literrias in&anto'+uvenis,
brasileiras e estran"eiras, de qualidade recon#ecida para as bibliotecas das escolas do
ensino &unda!ental%
[no / necessrio usar u! par"ra&o para e(plicar isso]
A avaliao e seleo do acervo do BNI0'?JJM &ora! reali.adas por u!
"rupo de NJ pareceristas 3pro&essores ou especialistas e! leitura e literatura5
convocados pelo Caborat-rio de 0studos de Cin"ua"e!, Ceitura e 0scrita e 0ducao
3C0AU>5 da :aculdade de 0ducao da Universidade :ederal do 7io de <aneiro,
responsvel pelo processo desde a pr/'anlise at/ ) divul"ao dos pareceres para a
escol#a dos livros
4
%
A nossa pesquisa na etapa de seleo do acervo reali.ada pelo C0AU>% [0st
&altando al"u!a coisa%] Bretendeu entender co!o se deu essa seleo e se &oi
reali.ada de &or!a adequada, tendo co!o recorte o acervo de ?@ livros de i!a"e!
que &ora! avaliados positiva!ente pelos pareceristas, dentre os 1O1 livros de i!a"e!
enviados pelas editoras e! resposta ao edital lanado pelo M0>%
Analisa!os ta!b/! os pareceres elaborados sobre os ?@ livros de i!a"ens,
observando os aspectos levantados pelos especialistas% Identi&ica!os a partir dessa
leitura al"uns ei(os co!uns a esse con+unto aprovado% 6 retrato do livro de i!a"ens,
avaliado positiva!ente, &oi sendo assi! constitudo por n-s% [0ste, pelo que estou
entendendo / o cerne do seu arti"o% Aeve ser apontado co!o a anlise que est sendo
apresentada no arti"o, lo"o l na p"ina ?, quando voc !enciona as duas anlises
desenvolvidas na sua pesquisa de !estrado%]
Teoria da linguagem - o olhar scio-histrico
Adquiri!os a capacidade de decodi&icar no porque inventa!os u!a
lin"ua"e!, !as porque essa lin"ua"e! e(iste antes !es!o de nascer!os% Nossos
4
Aesnecessria a nota%
antepassados e outros !e!bros das sociedades pr/'e(istentes ) nossa aquisio
do!inava! u! c-di"o lin",stico que aprende!os ) !edida que cresce!os e
convive!os co! u! certo "rupo social, assi! deno!inado por estar li"ado )s
condies socioeconP!icas de u! "rupo%no est claro a que se re&ere e de todo +eito
pode ser en(u"ado% Aeve!os entender que os seres #u!anos decodi&ica! ou le! u!
te(to de &or!as particulares est solto aqui% 3>QA7*I07, 144L5%
Al"uns &atores in&luencia! nas di&erentes leituras dos "rupos sociais 9 o
te!po, o lu"ar na #ist-ria e o espao e! que esto locali.ados% 6u se+a, no pode!os
pensar e! u!a lin"ua"e! desvinculada socio'#istorica!ente% Aentro de u!a !es!a
sociedade convive! di&erentes "rupos sociais e conseq,ente!ente # di&erentes
leituras% 0stas so, portanto, poliss!icas, pois so desenvolvidas e! conte(tos
di&erenciados no &a.endo parte de apenas al"u!as circunst8ncias espec&icas, !as
constituindo a lin"ua"e! e as prticas das quais os seres #u!anos so su+eitos
3IA770*6, ?JJK5%
Nina 9 / i!portante, a partir do cerne da questo que voc pretende abordar no arti"o,
e(presso no resu!o, voc !ontar u! roteiro dos pontos / temas que voc pretende
abordar% :acilita !uito a seleo dos trec#os da dissertao a sere! includos e
interli"ados% >o!o voc sabe, / preciso que #a+a u!a costura be! &eita% No basta
u! Rcorta e colaS, n/G Mas, antes de tudo, paute'se sobre as id/ias centrais 9 da a
convenincia de !ontar u! roteiro topi&icado%
I+s
!e

Vous aimerez peut-être aussi