Alkoholizm i Narkomania Tom 14, Nr 2, ss.

245-259
PICIE ALKOHOLU PRZEZ
Z MOKOTOWSKICH
W LATACH 1984-2000
Katarzyna Anna Borncka
Pracownia Profilaktyki "Pro-M"
Promocji Zdrowia Psychicznego
Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
ALCOHOL DRINKING AMONG HIGH-SCHOOL STUDENTS o> THE MOKOTOW DISTRICT
o> WARSA w DURING THE YEARS 1984 - 2000.
ABSTRACT - This is a presentation of the Mokotow study project results, in the part concer-
ning changes in drinking habits among school-aged children, and the analysis of relationships
between alcohol drinking and chosen sociodemographic factors,
The project was initiated in 1984 and assessments were repeated every four years. In the year
2000 edition ofthe survey, 2492 high-school freshmen (mean age 15.5 years) participated in the
study. TItroughout the years the same procedure and the same instrument (a shart, anonymous
questionnaire) were used.
The results showed, [hat over 50% of teenagers drink aIeohol frequently, 18% get drunk, and
abstainers comprise less than 10% of the population. We found that the unfavorable trends, obse-
rved during the last decade of the previous century, have significantly slowed down among the
boys. However, drinking indices among the girls have gone up. The percentage of frequent wine
drlnkers (26%) moved ahead of the boys (21 %); the percentage of those, who tried vodka grown
from 44 to 56%, and the percentage of those, who drink beer to the state of intoxication rose
from 8 to 11 %. Logistic regression analysis revealed, that the differences in frequent aIeohol
drinking between the girls and the boys, as weB as between pupils of high-schools and vocatio-
nal schools, have diminished. The relationships between frequent aIeohol drinking by the stu-
dents and their insufficient educational progress, as well as aIeohol and tobacco use by thelr pa-
rents, have remained on a stable level throughout the entire study period.
Key words: adolescents, aIeohoJ, epidemiology, sociodemographic factors.

Lata 80. i 90. w Polsce okresem przemian
Wyniki epidemiologicznych prowadzonych przez w latach
1984 - 1996, zmiany, jakie w tym czasie w zakresie
przez substancji psychoaktywnych. Od lat 90. licz-
ba uczniw alkoholu; i
picia; piwo i wdka bardziej popularne wino; liczba
245
Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Anna Bogucka
cych oraz problem picia w i zasadniczych za-
wodowych (6, 16).
Zdaniem wielu autorw na wzrost rozpowszechnienia picia alkoholu
wiele przyczyn. one ze zmianami gospodarczymi, spo-
i obyczajowymi, jakie w naszym kraju od 1989 roku.
wymienia wzrost alkoholu, do
oraz nieprzestrzeganie przepisw alkoholu nielet-
nim (4, 8, II). Poza tym szybko po sobie zmiany o charakterze ekono-
micznym i prawnym u poczucie zagro-
a co za tym idzie i stres. Sprzyja to nasilaniu problemw
nych innymi z piciem alkoholu. Ponadto wyniki
coraz bardziej wobec picia alkoholu przez (9),
co znajduje odzwierciedlenie w zachowaniach nieletnich.
Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie zmian, jakie w piciu alko-
holu 1996 a 2000 rokiem. Ponadto szesnastoletni okres prowadzenia
analizy wybranymi czynnikami socjo-
demograficznymi a piciem alkoholu. Wykorzystanie danych do tego typu
analizy wydaje bardzo ze na odmienne warunki dorastania
nastolatkw, ktrzy uczestniczyli w kolejnych edycjach
METODA
Badania mokotowskie prowadzone od 1984 roku. Co cztery lata, na
roku szkolnego uczniowie pierwszych klas mokotowskich
ponadpodstawowych anonimowo na pytania ankietowe. Badania
prowadzone przez przeszkolonych ankieterw, spoza
Charakterystyka badanych grup
W badaniach wykonanych w 2000 roku uczestniczyli uczniowie
w ponadpodstawowych na tym samym obszarze, jaki
badaniami w latach 1984, 1988, 1992 i 1996. Jest to obszar
obecnie Mokotw Gminy Warszawa-Centrum, Ursynw oraz
Wilanw Gest to teren dawnej dzielnicy Mokotw). Wiek badanych 15,5 roku.
rok badania
1984
1988
1992
1996
2000
TABELA l
badanych prb.
Chlopcy
1600 (47%) 1802(53%)
1830(47%) 2088 (53%)
918 (46%) 1082 (54%)
1175(47%) 1309 (53%)
1209 (49%) 1267 (51 %)
Razem
3402
3918
2000
2484
2476
W latach 1992, 1996 i 2000 oglna liczba badanych w 1992 - 2012, w 1996
- 2514, a w 2000 - 2492. W tabeli osoby, ktre nie zazna-
w ankiecie swojej
246
Picie alkoholu przez z mokotowskich ".
W latach 1984 i 1988 badania ankietowe prowadzone we wszystkich klasach
pierwszych. Do kolejnych wybierano losowo ponad klas pierwszych.
W 2000 roku 53% klas pierwszych (ok. 2700 uczniw)
z oglnej liczby 189 klas ze wszystkich typw ponadpodstawowych, publicz-
nych i niepublicznych, na terenie dawnego Mokotowa (Tabela I).
W latach 90. zmiana proporcji uczniw w
typach Zdecydowanie odsetek uczniw oglno-
kosztem liczby uczniw do i zasadniczych
zawodowych. to z szkolnictwa zawodowe-
go w Polsce i (Tabela 2).
TABELA 2
Odsetki uczniw w typach
licea zasadnicze
rok badania zawodowe zawodowe
1984 40.0% 24.0% 36,0%
1988 40.0% 24.0% 36,0%
1992 *** 50.0% 25,0% 25,0%
1996 *** 67,0% 14,0% 19,0%
2000 *** 72,0% 10,0% 18,0%
p<O,OOI (w przypadku dotyczy porwnania z poprzednim badaniem)
W latach 80. na Mokotowie tylko dwie i
ska katolicka), ktre badaniami od 1984 roku. W latach 90. po-
nowe i prywatne. W z tym, w 1996 roku do badanej
prby wszystkie klasy pierwsze ze niepublicznych (czyli 10 klas).
Natomiast w roku 2000, klasy ze niepublicznych do losowania
prby na tych samych zasadach co klasy ze publicznych. Niestety, w przeci-
do pomiarw, w 2000 roku na w badaniach nie zgo-
dyrekcja jednej z katolickich. zmiany znacznie ogra-
porwnywania picia alkoholu uczniw
publicznych i niepublicznych. Zestawienie uczniw publicznych
i niepublicznych w poszczeglnych badaniach zawiera Tabela 3.
TABELA 3
Proporcje uczniw w badanej prbie ze na publiczne! niepubliczne.
Rok badania publiczne niepubliczne
1984 96% 4%
1988 96% 4%
1992 98% 2%
1996 87,5% 12,5%
2000 88,6% 11,4%
247
Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Anna Bogucka
W latach 1984-1996 proporcje i we wszystkich prbach
bardzo 46%-47% i 53%-54% W 2000 roku proporcje
i niemal - w badanej prbie 49% i
51 % We wszystkich latach odsetki uczniw, ktrzy w czasie badania byli
nieobecni w szkole, i 6% w 1988 roku, 8% w latach 1984,
1992 i 2000 oraz 10% w 1996 roku.
We wszystkich kolejnych pomiarach ze starszych rocznikw
w nauce) (Tabela 4). W 2000 roku odsetek uczniw
w nauce do poziomu z lat 80. i 15%.
TABELA 4
Odsetki uczniw w nauce w badanych prbach (starsze roczniki).
rok badania razem
1984 18,0% 12,5% 15,1%
1988 18,0% 9,7%** 13,9%
1992 14,8%** 9,7% 12,0%
1996 14,3% 8,5% 1l,2%
2000 19,1 %*** 11,4%** 15,3%***
p<O,Ol, p<O,OOl (w przypadku dotyczy porwnania z poprzednim badaniem)
stosowane w badaniu i analizy statystyczne
Dla zachowania jak danych od sto-
suje "Piwo-Wino-Wdka" (15, 16). Jej pytania charak-
terystyki ostatniego przypadku picia poszczeglnych napojw alkoholowych: piwa,
wina i wdki (lub innego mocnego alkoholu). na oszacowanie liczby nie-
picia poszczeglnych napojw alkoholowych i zwykle wy-
pijanych przez a tego, z kim pije alkohol.
Miara picia alkoholu. Do zmian w czasie wy-
brano picia alkoholu w ostatnich 30 dniach bada-
nie. Jest to zgodne z postulatami w Narodowym Programie Profi-
laktyki i Problemw Alkoholowych (5).
Miara wypijanego alkoholu. Za intensywnego picia za B.
Wolniewicz-Grzelak (13), wypicie przy ostatniej okazji 60 i gramw 100%
alkoholu (upicie Odpowiada to: trzem lub trzem butelkom piwa, trzem
i lampkom wina oraz przynajmniej trzem kieliszkom wdki. Przyjmuje
w badaniach prowadzonych na grupach, alkoholu wypitego przy
ostatniej okazji odpowiada zazwyczaj wypijanego alkoholu (12, 13).
picia alkoholu. odpowiada na pytanie towarzy-
stwa, w jakim pili alkohol przy ostatniej okazji. Respondenci z poda-
nych odpowiedzi: z z rodzicami, z innymi lub sam.
Rodzinne wzorce zachowania. W badaniach mokotowskich wykorzystywana jest
ankieta NAN (14) kontaktom ze
psychoaktywnymi. W niniejszym artykule wykorzystano odpowiedzi respondentw na
248
Picie alkoholu przez z mokotowskich szkl '"
dwa jej pytania. Pierwsze dotyczy palenia papierosw przez rodzicw, a drugie -
picia alkoholu w domu ucznia.
Dane socjodemograficzne. W czasie pozyskiwane dane
respondentw. one pIci, typu szkoly (liceum
ce lub szkola zawodowa lub zasadnicza szkola zawodowa) oraz wieku (po-
zwala to czy jest w nauce czy nie).
picie poszczeglnych napojw alkoholowych przez l5-latkw oraz picie i
palenie papierosw przez ich rodzicw wykorzystano dane ze wszystkich po-
miarw tzn. od roku 1984. Bardziej analizy, zmienne
odpowiedzi na kilka ankiety, tylko dla danych z lat
1988-2000. Wynika to z faktu, dane z 1984 roku nigdy nie zostaly zapisane w
komputerowej bazie danych, co ich przetwarzanie.
Ocena poszczeglnymi pomiarami i grupami jest oparta na wyni-
kach testu chi-kwadrat.
Do analizy na picie alkoholu przez poszczeglnych czynnikw
socjodemograficznych i rodzinnych wzorcw zastosowano regresji
logistycznej. picie alkoholu, przy czym ,,0"
niepicie napoju alkoholowego w ostatnich 30 dni, a ,,1" - wypicie piwa, wina
lub wdki w okresie 30 dni przed badaniem. ze zmiennych zo-
stala zakodowana jako zostali oznaczeni
uczniowie w nauce oraz w szkolach innych oglno-
(czyli w lub zasadniczych zawodowych). Dane na temat
picia alkoholu w domach respondentw zaklasyfikowane do jednej z
dwch kategorii: ,,0" picie nie kilka razy w roku, a ,,1" - picie
przynajmniej kilka razy w Dychotomizacji danych na temat palenia papiero-
sw przez rodzicw dokonano w sposb: palenie nalogowe przynajmniej
przez jedno z rodzicw - ,,1", niepalenie lub palenie od czasu do czasu - ,,0".
WYNIKI
Oglna charakterystyka zmian
Uzyskane dane odsetek l5-latkw, po
spadku z ok. 25% w 1988 roku w latach 1996 - 2000, ustabilizawal na poziomie
10%.
stabilizacja trendu jest widoczna w innych
picia, tzn. w piciu (30 dni przed badaniem) i w (wypi-
cie 60 i gramw 100% alkoholu w ostatnich 30 dni) (Rycina l). Nato-
miast w grupie 1996 a 2000 rokiem odsetek
alkohol z 48% do 53% (p<0,05) i poziom do odsetka
cych chlopcw (56%). procent badanych alkohol w prowa-
do upicia przy czym W tym zakresie
a (28% 12% p< 0,00 l).
Piwo - Wino -Wdka
Od lat 90. piwo jest najbardziej rozpowszechnionym badanej
rodzajem napoju alkoholowego. Na podstawie danych uzyskanych w 2000 roku
249
Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Anna Bogucka
stwierdzono, 84% uczniw piwo przynajmniej raz w W badanej
grupie, 1996 a 2000 rokiem, nie odsetek piwo (47%).
70
60
50


ffi 40
n
ro

x
*30

n
o
20
10
O
1988

--B-chlopcy-uplcie

38.2
'lI.9
11.9
1992 1996 2000
kolejne lata
Ryc. I. 15-latkowie, ktrzy pili alkohol w ostatnich 30 dniach i upili w tym okresie

--e--chlopcy-upicie



'"
n

x
*
Cl-..... --t:.! 25.4


1004 1988 1992 1996
kdejrelala
Ryc. 2. 15-latkowie, ktrzy pili piwo 'Hl ostatnich 30 dniach i upili nim przy ostatniej okazji
picia
250
Picie alkoholu przez z mokotowskich ...
Jak na Ryc. 2 natomiast odsetek ktre piwo w
do upicia z 8% do 11 % (p<0,05). Natomiast odsetek
piwem na niezmienionym poziomie ok. 25%. W
porwnaniu z 1996 rokiem z 12% do 16% odsetek ktrzy nigdy nie
pili piwa (p<O,OOl).
Wina ponad 70% nastolatkw i jest to wynik do stwierdzone-
go w 1996 roku. W ostatnich czterech lat jednak odsetek dziew-
ktre nigdy nie wina z 28% w 1996 do 23% w 2000 (p<O,OI). Istotnie
liczba uczniw wino, z 21 % w 1996 roku do 24%
(p<0,05).
35
30
25

o

20
'C
ro
.c

.!!l
15
w
'C
o
10
5
o
1984

-B-chlopcy-upicie
26.1
21.7
12.9
7,8
1988 1992 1996 2000
kolejne lata
Ryc. 3. 15-latkowie, ktrzy pili wino w ostatnich 30 dniach i upili nim przy ostatniej okazji
picia
Na zmianie stwierdzonej w grupie wyniki odnotowane
na wzrost odsetka (p<O,OI). Jest to odsetek
(ustabilizowany na poziomie 20%) i wynosi 26%
(Ryc. 3). W czterech lat odsetek uczniw wino w du-
(z 14% do 10%, p<O,OOI). Jest to ze zmianami
- odsetek winem z 21% do 13% (p<O,OOI).
251
Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Anna Bogucka

--e--chlopcy-upicie

28,3
__________________ ____
24,8


'"
"C
__ .,-...... 18,2

""


104
1,2

1984 1988 1992 1996 2000
kolejne
Ryc. 4. 15-1atkowie, ktrzy pili lV ostatnich 30 dniach i upili przy oslatniej okazji
picia
W porwnaniu z 1996 rokiem (p<0,05) rozpowszechnienie picia wdki i
innych mocnych napojw alkoholowych - ich ponad 55% badanych (Ryc.
4). Zmiana stwierdzona w grupie odzwierciedla wzrost picia wdki i
innych mocnych trunkw przez W 2000 roku je 53%
w 1996 - 44% (p<O,OOI), w 1992 - 31%, a w 1988 - 14%. Odsetki uczniw
(ok. 21%) oraz (ok. 18%) na niezmie-
nionym poziomie.
Towarzystwo, w jakim pije alkohol
Obraz tego, z kim pije alkohol, pozostaje niezmieniony na
przestrzeni okresu prowadzenia bez na rodzaj
wypijanego alkoholu, uczniowie w towarzystwie (Ryc. 5). Tak,
jak cztery lata temu, ponad dwie trzecie pije piwo, a blisko
razem z kolegami. W 2000 roku odsetki uczniw odpowiednio ok. 68% i
46%. Natomiast odnotowano zmiany w picia wina przez uczniw w towa-
rzystwie kolegw i razem z rodzicami. W porwnaniu z 1996 rokiem
odsetek uczniw z 38% do 34% wino z kolegami, a
252
Picie alkoholu przez z mokotowskich ...
odsetek wino z rodzicami z ok. 22% do 26% (stwierdzone
istotne statystycznie na poziomie p<O,OI). Odsetki uczniw, ktrzy pili piwo i
razem z rodzicami, nie istotnym zmianom i w 2000 roku w
przypadku picia piwa 8%, a w przypadku wdki 2,5%.
Odsetek ktra alkohol samotnie, na tym samym pozio-
mie, co w roku 1996, i w granicach od 2,3 % do 2,7%.
Picie alkoltolu a typ
Jak (Tabela 5), od lat 90., od typu
odsetek uczniw alkohol. W 2000 roku wyrwnanie
trendu i skala picia jest podobna we wszystkich typach
natomiast odsetka uczniw
alkoholu. Uczniowie licew rzadziej alkoholu w po-
rwnaniu z uczniami ze i zasadniczych zawodowych.
TABELA 5
Picie alkoholu przez uczniw typw szkl ponadpodstawowych Mokotowa.
rok badania
% alkohol w % tych, ktrzy upili alkoholem w
ostatnich 30 dni ostatnich 30 dni
LO zsz LO zsz
1988 28,6 31,6 37,8 5,6 8,7 16,2
1992 55,7*** 48,4*** 46.6*** 13,4*** 12,8*** 22,5**
1996 51,7* 52,5 58,5*** 14,8 23,6*** 28,8'
2000 54,6 54,9 53,8 18,2 24,1 23,8'
p<0,05, '* p<O,OI, *** p<O,OOI (w przypadku dotyczy porwnania z poprzednim
badaniem)
Picie alkoholu i palenie papierosw przez rodzicw (na podstawie danych od
uczniw)
W porwnaniu Z rokiem 1996 w roku 2000 odsetek rodzicw
(z 66% do 57%), ktrzy zostali przez swoje dzieci, jako osoby alkohol
kilka razy w roku. Natomiast odnotowano wzrost odsetka rodzicw, ktrzy alko-
hol kilka razy w tygodniu lub codziennie. W roku 1996 on ok. 6% a cztery
lata 13% (stwierdzone istotne statystycznie na poziomie p<O,OOI).
Na poziomie od lat utrzymuje odsetek abstynentw rodzicw (7% -
9%) oraz odsetek tych rodzicw, ktrzy dzieci alkohol kilka razy w mie-
(ok. 21%).
palenia papierosw przez rodzicw badanych uczniw w roku 2000
ksztahowala na tym samym poziomie, co w 1996 roku. Odsetek rodzicw, ktrzy
zdaniem dzieci nie papierosw w ogle, wynosi ok. 38% . pali blisko
polowa rodzicw (46%), a czasami 16%.
253
Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Anna Bogucka
Picie alkoholu przez a picie alkoholu i palenie papierosw przez ich
rodzicw.
Ryc. 5 ilustruje picia alkoholu w domu a piciem
alkoholu przez uczniw.
80
70
.c 60
"
,.,

50
rn
"C
rn
40
.c
'"
*
30
'"
"C
o
20
10
O
1988
IliInigdy
kilka razy w roku
Dkilka razy w
Dkilka razy w tygodniu lub codziennie
1992 1996 2000
kolejne lata
Ryc. 5. picie alkoholu przez uczniw, a picia alkoholu w ich domach
rodzice nie papierosw
przynajmniej jedno z rodzicw pali czasami
Dprzynajmniej jedno z rodzicw pali



m
40 r_-;;;;-'=::--


{l
o
1988 1992 1996 2000
Ryc. 6. picie alkoholu przez uczniw a palenie papierosw przez rodzicw
254
Picie alkoholu przez z mokotowskich ...
Z kolei Ryc. 6 przedstawia picia alkoholu przez dzieci z pale-
niem papierosw przez rodzicw. Na przestrzeni lat obraz tymi
zachowaniami rodzicw a piciem alkoholu przez dzieci nie zmienia Im w
domu pity alkohol, tym go dzieci. Podobnie w przypadku palenia
papierosw przez rodzicw. oboje rodzice palili papierosy tym samym
ich dziecko alkohol.
grupami uczniw wyrznionymi ze na picia alkoholu w
domu i palenia papierosw przez rodzicw, istotne na poziomie p<O,OO l we
wszystkich kolejnych pomiarach.
Zmienne socjodemograjicZlle i rodzilllle wzory zac/lO wOli a picie alkoholu przez
w latach 1988 - 2000
Zestawienie wynikw regresji logistycznej (Tabela 5) wskazuje, na przestrzeni
lat 1988-2000, a picie alkoholu oraz typ a picie
alkoholu. W latach 1988 -1996 ryzyko, ze pili alkohol,
raza w przypadku OR "Odds Ra-
lio" czyli poziom szalls waha od 1,47 do 1,62). Natomiast w 2000 roku
wyrwnanie poziomu szans. Z kolei, pod koniec lat 80. rakt do techni-
kum, liceum zawodowego lub zasadniczej zawodowej z niewielkim
wzrostem ryzyka picia alkoholu (OR=I,20) w porwnaniu z
do licew Na lat 90. piciem a typem
odwrceniu - uczniowie zawodowych mieli o
mniejsze szanse, pili alkohol uczniowie licew
(OR=0,63). Natomiast w kolejnych pomiarach, w latach 1996 i 2000 poziom szans
z piciem lub niepiciem alkoholu przez uczniw poszczeglnych typw
wyrwnaniu.
W czasie badaniami, zachowaniami rodzicw a
piciem alkoholu przez dzieci na niezmienionym poziomie. Ryzyko
picia alkoholu wzrasta ponad dwukrotnie w przypadku nastolatkw, u ktrych w do-
mach alkohol pije przynajmniej kilka razy w w porwnaniu do nastolat-
kw, w ktrych domach rzadziej pojawia alkohol (w kolejnych latach OR przyj-
muje od 2,10 do 2,36). W przypadku uczniw, ktrych rodzice (przynajmniej
jedno z nich) papierosy, szanse picia alkoholu niz u
(OR waha od 1,32 do 1,64). Podobnie niezmienna na przestrzeni 16 lat
w nauce a piciem - szanse uczniw ma-
z na picie alkoholu dwa razy
uczniw, ktrzy sobie lepiej w szkole (OR w od roku badania przyj-
muje od 1,64 do 2,20).
255
Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Anna Bogucka
TABELA 6
Wyniki analizy regresji logistycznej poszczeglnych zmiennych na
picie alkoholu przez w latach 1988,1992,1996,2000.
alkoholu i rzadko vs
(w ostatnich 30 dni)
1988
1992 1996 2000
zmienne
(N=3739)
(N=1950) (N=2457) (N=2418)

P
0,41 0,49 0,39 0,11
S,E, 0,07 0,09 0,09 0,09
P
0,000 0,000 0,000 n.s.
w nauce p 0,75 0,52 0,79 0,50
S.E. 0,10 0,15 0,15 0,13
P
0,000 0,001 0,000 0,000
uczniowie p 0,19 -0,47 -0,05 -0,09
i zasadniczych S.E. 0,08 0,10 0,09 0,10
szkl zawodowych p 0,015 0,000 n.s. n.s.
rodzice papierosy p 0,28 0,46 0,50 0,47
S.E. 0,07 0,09 0,08 0,09
P
0,000 0,000 0,000 0,000
rodzice alkohol p 0,76 0,78 0,74 0,86
S.E. 0,09 0,12 0,10 0,09
P
0,000 0,000 0,000 0,000
stala p -1,15 -0,09 -1,74 -1,66
S.E. 0,29 0,40 0,21 0,22
P
0,000 n.s. 0,000 0,000
OMWIENIE WYNIKW
Bardzo pozytywnym zjawiskiem mokotowskich jest to,
odsetek ktra pije alkohol, nie ulega wzrostowi. nie
w badanej grupie tylko ok. 10% tych pierwszoklasistw, ktrzy
nie pili nigdy alkoholu. Wskazuje to na podejmowania intensywniejszych
szkolnych profilaktycznych i interwencyjnych przy aktywnej ro-
dzicw. Wydaje programy profilaktyczne znacznie realizowane w
latach nauki w okresie edukacji w Trzeba jednak
w tym wieku picie alkoholu staje zachowaniem normatyw-
nym w przy niejednoznacznej postawie osb doro-
(9),
Sygnalizowany we doniesieniach Z mokotowskich (6)
wzrost picia alkoholu przez do tego, w
w piciu alkoholu. Ponadto obserwo-
wane tendencje wzrostowe w zakresie innych problemowych (2,
256
Picie alkoholu przez z mokotowskich ...
7). Jest to bardzo fakt, ktrego wymaga dalszych
Wydaje jednym z obszarw dla tak dyna-
micznego rozwoju picia alkoholu przez jest przebieg procesw socjaliza-
cyjnych w rodzinie. w tym zakresie jest badanie przeprowadzone przez
(10). Uzyskane przez wyniki dla picia alko-
holu przez ma znaczenie wymiar wsparcia ze strony rodzicw, a dla
wymiary z jednym z czynnikw
na wzrost picia alkoholu przez zmiany w zakre-
sie dawanego przez wsparcia, ktrych w
warunkach polskich rodzin.
W zacierania rznic piciem alkoholu przez uczniw
typw warto o w latach 80. i 90. zmianach syste-
mu edukacyjnego. W omawianym okresie systematycznie proporcja uczniw
egzaminem maturalnym w sto-
sunku do uczniw zawodowych. Jest to zgodne z kierunkiem ostatniej reformy
systemu edukacji, ktra 80% nastolatkw
a 20% - zawodowe (3). Poza tym, w latach 90. wiele nowych, nie-
publicznych Populacja uczniw obecnie licew
zawodowych znacznie od uczniw tego samego typu w
80.
Zmiany o charakterze jakie w Polsce,
to, nastolatkowie obecnie w innych warunkach w roku 1984, kiedy
zainicjowano badania mokotowskie. Wyniki naszych analiz na na
przestrzeni 16 lat czynnikw rodzinnych, takich jak picie i palenie przez rodzicw
oraz behawioralnych jak szkolne. Nasze ustalenia zgodne z wynikami
badania, tego, w jakim stopniu psy-
i behawioralne czynniki zmiany w piciu pro-
blemowym tych czynnikw jest bez na
zmiany o charakterze kulturowym (1). W badaniach tych stwierdzono, na prze-
strzeni 20 lat, najsilniejszymi i predyktorami picia problemowego przez
czynniki rodzinne, oraz behawioralne. Natomiast stwierdzone
przez nas zmiany w zakresie i typu na picie od
wynikw Donovana i wsp. Wynika to prawdopodobnie z faktu, zmiany, jakie za-
w Polsce w badanym okresie, znacznie zmiany kulturowe w Sta-
nach Zjednoczonych w latach 1972-1992.
Na warto o tym, reforma edukacyjna no-
wy typ - gimnazjum. Tak badania mokotowskie w 2000 roku
ostatni rocznik uczniw, ktry zdobywa w ramach poprzedniego syste-
mu edukacji. W 2004 roku, czyli roku, w ktrym przypada kolejna edycja
15-letni uczniowie trzecich klas gimnazjalnych,
16-latkowie w ponadgimnazjalnych.
badania przeprowadzone w 2000 roku pewien etap i
podsumowanie trendw z zakresu substancji psychoaktywnych przez
w okresie, w ktrym wiele zmian o charakterze poli-
tycznym i
257
Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Anna Bogucka
WNIOSKI
Zestawienie danych z kolejnych pomiarw prowadzi do
wnioskw:
I. Zahamowaniu niekorzystny trend wzrostu picia alkoholu
latkw obserwowany od lat 80. na:
zmniejszeniu odsetka ktra nigdy nie alkoholu;
liczby i uczniw.
2. W okresie badaniami mokotowskimi, w pi-
ciu alkoholu a obserwowane jest
ograniczenie trendu wzrostowego w zakresie picia alkoholu, natomiast dziew-
niektre niekorzystne zmiany obserwowane od lat 90.
3. ze na typ
w rozpowszechnieniu picia alkoholu uczniami z typw
4. Na przestrzeni okresu badaniami mokotowskimi, bez
na przemiany ustrojowe, utrzymuje pi-
ciem alkoholu i paleniem papierosw przez rodzicw a piciem alkoholu przez
dzieci. Podobnie jest wynikami w nauce (ktrych
odzwierciedleniemjest fakt powtarzania klasy) a piciem alkoholu.
STRESZCZENIE
Celem jest prezentacja wynikw mokotowskich w ich doty-
zmian w zakresie picia alkoholu przez oraz analiza
piciem alkoholu a wybranymi czynnikami socjodemograficznyrni.
Badania w 1984 roku i powtarzane co cztery lata. W 2000
roku przeprowadzono 2492 uczniw rozpoczy-
w szkolach ponadpodstawowych Mokotowa Gednej z dzielnic War-
szawy). wieku 15,5 roku. W kolejnych latach stosowano
oraz to samo badawcze - krtki, anonimowy kwestionariusz.
Wyniki pije alkohol ponad 50% nastolatkw, upija 18%, a
abstynenci 10% populacji. Zahamowanie niekorzystnych zmian obserwowa-
nych w latach 90. jest Natomiast
niki picia alkoholu - odsetek wino (26%) odse-
tek (21 %), odsetek tych, ktre wdki, z 44% do 56%,
a odsetek piwo w do upicia z 8% do 11 %.
Wyniki analizy regresji logistycznej o zacieraniu w piciu
alkoholu i oraz uczniami licew
i zawodowych. Na przestrzeni okresu badaniami, po-
w nauce, piciem alkoholu i paleniem papierosw przez rodzicw
a piciem alkoholu przez uczniw utrzymuje na podobnym poziomie.
kluczowe: alkohol, epidemiologia, czynniki socjodemograficzne.
258
Picie alkoholu przez z mokotowskich ...

I. Donovan J.E., Jessor R., Costa F.M. (1999): Adolescent Problem Drinking: Stability
o[ Psychosocial and Behavioral Correlates across a Generation. Joumal af Studies on
A1cohol 60/3; 352-361.
2. A. (200 l): Okres przemian a agresywne Analiza w
latach 1990 - 1997. IPiN.
3. Ministerstwo Edukacji Narodowej (2000): Reforma Systemu Edukacji. Szkolnictwo
Ponadgimnazjalne. Projekt. Materialy do dyskusji. MEN, Warszawa.
4. Moskalewicz J., G. (1995): Drug Demond Reduction in Polnad. 1nven-
tory of Data Preparedfor PHARE Programme "Fig/II Against Drugs". ABS Intersa-
lus, Warszawa.
5. Narodowy Program Profilaktyki i Problemw Alkoholowych - Pro-
gram Administracji na lata 1997-1999. (1996), Agen-
cja Problemw Alkoholowych, Warszawa.
6. Okulicz-Kozaryn K., Borucka A. (1997): Zmiany w piciu alkoholu przez
Badania mokotowskie: 1984-1988-1992-1996. Alkoholizm i Narkomania 2/27; 179-
195.
7. Ostaszewski K., Okulicz-Kozaryn K. (2000): przez sub-
stancji psyclzoaktywnych. Badania mokotowskie - kontynuacja 2000. Raport etapowy z
realizacji tematu statutowego IPiN 2412000 (maszynopis).
8. Agencja Problemw Alkoholowych (1998): Materialy z
KOllferencji "Perspektywy polskiej profilaktyki problemowej". Nieborw, 2-4 XI.
9. J., A. (1997): Normy wieku inicjacji alkoholowej. Alkoholizm i
Narkomania 4/29; 629-653.
10. E. (1996): Ocena wlasnych relacji z a picie alkoholu przez
cych. Alkoholizm i Narkomania 1/22; 83-96.
11. G. (1997): Kwestia piwa w okresie transformacji
w Polsce. Alkoholizm i Narkomania 1126; 11-19.
12. A. (1963): Struktura napojw alkoholowych w Polsce na podsta-
wie ankietowych. SKP, Warszawa.
13. Wolniewicz-Grzelak B. (1985): Badania ankietowe nad alkoholu przez
uczniw ponadpodstawowych Mokotowa w 1984 roku i niektre problemy me-
todologiczne. Biuletyn Instytutu Psychoneurologicznego 4(60), 65-85.
14. Wolniewicz-Grzelak B., Ostaszewski K. (1987): Rozpowszechnienie
nych substancji przez uczniw szkl ponadpodstawowych warszaw-
skiej dzielnicy Mokotw. Zeszyty Problemowe Narkomanii. Zeszyt 2. Towarzystwo
Zapobiegania Narkomanii, Warszawa; 83-87.
15. Wolniewicz-Grzelak B. (1993): O piciu alkoholu przez Remedium 5, 22-23.
16. Wolniewicz-Grzelak B. (1995): Badanie picia napojw alkoholowych przez
arkuszem "Piwo-Wina-Wdka". Alkoholizm i Narkomania 2119, Warszawa, 117-127.
259