2 Frontier 16.

1 januari | februari 2010

XXX
januari | februari 2010 16.1 Frontier 3
XXX
D
e fnancile wereld en economie
zijn voor veel bewust levende men-
sen onderwerpen waarin men zich
liever niet verdiept. Want de onoverzienbare
ellende die hieruit voortkomt, bewijst im-
mers dat het systeem tot in de wortels verrot
is. Bovendien is er de onmacht die wordt
ervaren ten opzichte van grootmachten
zoals Wallstreet het IMF, FED, ECB, BIS,
Grootbanken enzovoort. En als er over dit
onderwerp een artikel in bijvoorbeeld dit
magazine wordt gepubliceerd, dan bevestigt
dat slechts het negatieve beeld dat hierover
al bestaat.
Ivo Valkenburg schrijf in zijn boek Spirit in
Finance: Zoekers naar Spirit zijn van nature
geneigd om hun ideen, verlangens en ge-
dachten niet in de aardse stof te brengen.
www.spiritinfnance.nl
Hierin zit een probleem. Want mensen die
leven vanuit de linker hersenhelf en die zich
geheel richten op de materie bepalen daar-
door wat er in de geld en economische
wereld gebeurt. De structuren die door deze
mensen zijn ontwikkeld, blijven tot de dag
van vandaag overeind. Hoewel het op aller-
lei manieren duidelijk is dat de structuren
niet kloppen en dat ze niet zijn gebaseerd op
menselijkheid en de menselijke maat.
Juist voor mensen die wel hun hart laten
spreken en bij wie de creatieve kant van de
beide hersenhelfen is geactiveerd, heb ik
Een menselijke economie geschreven. Ik
leg op een zo direct mogelijke manier uit
hoe de systemen in elkaar zitten, hoe ze op
elkaar inwerken en vooral waarom we er
vanaf moeten.
Met een aantal duidelijke voorbeelden
laat ik verder zien dat een geldsysteem dat
dienstbaar is aan de echte economie en een
economie die gebaseerd is op menselijkheid
en menselijke maat echt binnen ons bereik
liggen.
Het is zo belangrijk, dat juist nu in deze tijd
alle mensen die wakker zijn met elkaar sa-
menwerken. Om een menselijke economie
en een daarbij behorend dienend geldsy-
steem tot ontwikkeling te brengen.
Ik heb twee onderwerpen uit mijn boek in
dit artikel opgenomen. Het eerste gaat over
consumentisme en is bedoeld om duidelijk
te maken, dat wij in onze rol van consument
het doel zijn van de grote producenten. Nu
al maken de plannenmakers van de oude
structuur zich zorgen over de gedragingen
van het consument. Kennelijk is het gedrag
toch minder voorspelbaar en program-
meerbaar dan men zou willen.
Het tweede onderwerp gaat over de ver-
woestende rol die rente speelt op mens en
milieu. En ook om aan te tonen dat het een
instrument is tot herverdeling van welvaart.
Maar dan wel in de richting van de al(zeer)
rijke bovenlaag.
Consumentisme
Consumentisme kan worden omschreven
als het voortdurend prikkelen van de ma-
terile behoefen van het individu, die als
gevolg hiervan permanent aan het kopen
slaat, of de aangeschafe spullen nu nodig
zijn of niet. Volgens deze defnitie zou de
mens slaaf zijn van een van buitenaf aange-
wakkerde consumptiedrif. En dat is van-
zelfsprekend niet juist. De mens is uitein-
delijk altijd verantwoordelijk voor zijn eigen
koopgedrag en neemt zelf de beslissing om
iets wel of niet aan te schafen.
Consumentisme leidt in de meest rigide
vorm tot bewustzijnsvernauwing. Alles
draait in dat geval om het streven naar bezit
van de zaak waarnaar het verlangen op dat
moment uitgaat. Het daadwerkelijke bezit
geef een kortstondig geluksgevoel, waarna
het volgende doel alweer in beeld komt.
De marketeers bedenken hoe de consument
ertoe kan worden bewogen om het product,
dat zij promoten, aan te schafen. Zij begrij-
pen heel goed waarvoor de mens gevoelig
is. Op allerlei manieren worden door hen
in de communicatie van de verkopers naar
de consument verborgen boodschappen in-
gebouwd. Boodschappen die aansluiten bij
allerlei onbewuste motieven, zoals prestige
verwerven, van deze tijd zijn, intelligent
zijn, behoren tot de elite.
Het is te simpel naar de multinationals
met de beschuldigende vinger te wijzen als
de veroorzakers van het consumentisme,
omdat zij met steun van nationale overhe-
den onophoudelijk met hun producten de
aandacht van de consument opeisen. Het
is eveneens te simpel om te stellen dat uit-
sluitend de multinationale ondernemingen
verantwoordelijk zijn voor de uitputting van
alle natuurlijke reserves op deze aarde. Dit-
zelfde geldt ook voor de toevoeging van de
vele gifige bestanddelen zoals broom- en
chloorverbindingen aan de diverse produc-
ten om deze eigenschappen te geven zoals
brandwerendheid en houdbaarheid. Ja, het
is ernstig wat onze aarde wordt aangedaan.
Alle natuurlijke reserves worden opgeoferd
aan het consumentisme. Een haast eindelo-
ze vloed van spullen belandt na relatief kort
gebruik op de afvalhoop. Van alle goederen
die wij kopen wordt vijfennegentig procent
binnen vijf jaar weer afgedankt!
Veroudering en daardoor aanschaf van iets
nieuws wordt erin gebracht door het begrip
in de mode, uit de mode in ons te veranke-
ren. Of door de razendsnelle technologische
ontwikkeling, zoals dat bij computers en
televisietoestellen het geval is. Ook worden
wij hierbij een handje geholpen door de pro-
ducent die bijvoorbeeld essentile onderde-
len van de computer na een beperkt aantal
jaren niet meer aanbiedt, waardoor wij ook
gedwongen worden om het oude ding maar
weg te doen.
Kinderarbeid, lange werktijden voor lage lo-
nen, wereldwijde ontbossing, uitputting van
mineralen, overexploitatie van vruchtbare
grond en zeen komen voor rekening van
de producenten en hun belanghebbenden,
vooral banken en aandeelhouders. Toch valt
niet te ontkennen dat de mens in zijn rol
van consument de eindverantwoordelijk-
heid draagt. Uiteindelijk zijn wij in onze rol
van consument toch het doel van alle acti-
viteiten van de producenten!
Gansch het raderwerk staat stil als uw
machtige arm het wil, riep de socialistische
voorman Troelstra in het begin van de vorige
eeuw uit. In deze tijd zou dit kunnen worden
vertaald in een oproep aan de consument:
Als u het wilt, dan heef het consumentisme
geen macht meer over u en komt er ruimte
voor het maken van andere keuzes!
Het bewustzijn dat wij zelf het doel zijn van
alle economische activiteit zou tot zo veel
mogelijk mensen moeten doordringen.
Ook dat de multinationals en hun marke-
teers uiteindelijk afankelijker van ons zijn
dan omgekeerd. Als er een kritische massa
ontstaat van bewuste mensen, dan is er ook
ruimte voor het maken van andere keuzes.
Dan kunnen de volksvertegenwoordigers
ertoe worden bewogen om voor en namens
ons overheidsinvesteringen te doen in een
duurzame economie. En niet uit angst voor
Laten we er een prachtige nieuwe economie mee bouwen
Geld is een illusie
Het eerste ontwaken van
Bewust-Zijn gaat vaak gepaard
met schrik over en angst voor
wat zich allemaal afspeelt
in deze wereld. De primaire
reactie is dan ook meestal een
van de neiging om zich af te
keren van alles wat als niet
goed wordt gezien.
Auteur: Ad Broere
Als u het wilt, dan heeft het consumentisme
geen macht meer over u en komt er ruimte
voor het maken van andere keuzes!
4 Frontier 16.1 januari | februari 2010
XXX

januari | februari 2010 16.1 Frontier 5
XXX
verlies vast te houden aan een economie
die zijn tijd heef gehad. Want juist dan ver-
liezen we. Wij zouden in dat geval immers
vasthouden aan een economie die afanke-
lijk is van voortdurende groei en daardoor
uitputting van de natuurlijke hulpbronnen,
de mens en de aarde zelf.
Rente
Prof. Dr. Margrit Kennedy, een Duitse we-
tenschapper, heef zich verdiept in rente en
geld. Zij ontdekte dat rente niet uitsluitend
een last is voor degene die een lening aan-
gaat. Door wat zij verborgen rente noemt,
wordt de prijs van wat wij kopen met 45%
omhooggestuwd. Margrit Kennedy toonde
verder in een onderzoek aan dat 80% van de
Duitse bevolking aanzienlijk meer rente be-
taalt dan rente ontvangt. 10% van de Duitse
bevolking verdient ongeveer evenveel aan
rente als dat zij hieraan betalen. Een zeer
kleine minderheid van 10% verdient aan-
zienlijk meer aan het berekenen van rente
dan dat men aan rente betaalt. Anders ge-
zegd: 80% betaalt aan 10% van de Duitse
bevolking rente.
Het gevolg hiervan is ook dat het bezit in
geldwaarde steeds meer geconcentreerd
wordt bij deze 10%. En vanzelfsprekend
geldt dit niet uitsluitend voor Duitsland,
maar voor alle landen met een vrije markt
economie.
Vanuit deze invalshoek bezien wordt dui-
delijk waarom de massale geldinjectie in
de economie van de Verenigde Staten er
uitsluitend toe kan leiden dat dezelfde 10%
de revenuen gaat opstrijken van de enorme
geld- en daardoor schuldtoename.
Margrit Kennedy vergelijkt de exponenti-
ele groei van een schuld als gevolg van het
berekenen van samengestelde rente (dat is
het berekenen van rente over rente) met
biologische verschijnselen. Ziekte en dege-
neratie gaan in de natuur altijd gepaard met
exponentile groei. Bijvoorbeeld bij kanker.
Door exponentile celdeling wordt het or-
ganisme uiteindelijk verwoest. Haar conclu-
sie is daarom dezelfde als die van Tomas
van Aquino: rente is een tegennatuurlijk
verschijnsel. De absurditeit van rente wordt
gellustreerd door het volgende voorbeeld.
Een verre voorvader deponeerde 2000 jaar
geleden een muntje ter waarde van 50 eu-
rocent bij een bank. De bank berekende elk
jaar 5% samengestelde rente over deze cent.
Na 2000 jaar zou de verre nazaat een be-
drag gelijk aan 5 gouden aardbollen kunnen
incasseren! (voor de prijs van het goud in
2000.) Op den duur wordt het geldsysteem
dus door rente vernietigd, zoals een orga-
nisme door een dodelijke ziekte.
Infatie is het gevolg van rente. Ik zal dit
uitleggen met een misschien wat minder
smakelijk, maar trefend voorbeeld. Als een
mens wordt gehinderd door een lintworm,
dan komt niet al het voedsel dat wordt inge-
nomen ten goede aan het organisme. Want
de lintworm voedt zich met het voedsel dat
deze mens inneemt. Om toch gezond te blij-
ven, moet de mens meer eten dan iemand
die geen lintworm heef. Zo is het ook met
rente. Omdat rente een parasitair gegeven
is, moet de economie meer presteren dan
dit het geval zou zijn als er geen rente was.
Infatie is daarom een juist woord. Het is als
het opblazen van een ballon. De geldhoe-
veelheid neemt hierdoor voortdurend toe.
Dr. R.F. Schumacher, de auteur van Small is
beautiful schreef over de gevolgen van rente
en infatie: De steeds grotere productieap-
paraten, die het gevolg zijn van voortdu-
rend groeiende economische machtscon-
centraties en die op hun beurt een steeds
toenemend geweld tegen mens en milieu tot
gevolg hebben, zijn geen getuigen van voor-
uitgang. Zij tonen slechts de ontkenning van
wijsheid aan.
Een nieuwgeldsysteem
Veel mensen denken dat banken geld uit-
lenen dat andere mensen er sparen. Dit
is echter een vergissing. Banken maken
het geld dat ze uitlenen. Dus als je naar
de bank toe stapt om een hypotheek te
vragen voor een nieuw huis, dan wordt
dat geld ter plekke aangemaakt in een
computerprogramma. Met in feite niet
meer dan een simpele druk op de knop.
Het scheppen van geld is een eenvoudige
boekhoudkundige actie. Het enige dat een
bank eigenlijk doet is in het computerpro-
gramma je het recht geven bijvoorbeeld
twee ton in de min te gaan.
Als je een hypotheek van twee ton aangaat,
betaal je in de dertig jaar daarna zon vijf ton
terug: twee ton voor de lening en drie ton
rente. Je betaalt dus eigenlijk drie ton rente
voor een simpele elektronische handeling.
Een ander probleem is, dat banken als
geldscheppers in feite bepalen waarin wel
en waarin niet genvesteerd gaat worden.
Banken lenen simpelweg geen geld uit voor
investeringen die ze niet zien zitten, of die
in banktermen te risicovol zijn.
Het is in feite een bizarre situatie dat instel-
lingen, die geen ander doel hebben dan geld
met geld te verdienen hun stempel kunnen
zetten op waarin wel en waarin niet wordt
genvesteerd.
En waarin investeren banken bij voorkeur?
In multinationals en in overheden. Kortom
in farmaceutische bedrijven, voedingsindu-
strie, oliemaatschappijen en wapenprodu-
centen. En natuurlijk ook in staatsleningen,
waarmee onder andere de oorlogen in Irak
en Afghanistan worden gefnancierd. Niet
in het midden- en kleinbedrijf, ook niet
in kleinere zorginstellingen en evenmin in
kleinschalige investeringsprojecten gericht
op verbeteringen voor mens en milieu.
Het navrante van deze tijd is dat dezelfde
banken die door overheidssteun overeind
zijn gehouden nu onder andere het door hen
geleende geld op hun beurt weer uitlenen
aan diezelfde overheden. Omdat ze tot elke
prijs risico willen vermijden. Dat de echte
economie daardoor niet uit het slop komt,
het aantal faillissementen oploopt en de
werkloosheid hoog is, zien banken niet als
hun verantwoordelijkheid. Banken denken
niet in termen van algemeen maatschappe-
lijk belang of menselijke maat. En ook ver-
reweg de meeste investeringsbedrijven zijn
gericht op een hoog rendement gekoppeld
aan een zo laag moegelijk risico. Daarom
zoekt het grote geld in het huidige systeem
bij voorkeur de grote bedrijven en projec-
ten.
Wat kunnen we doen als we niet in een
wereld willen leven waar enkele fnancile
mastodonten en hooguit honderd multina-
tionals wereldwijd de dienst uitmaken?
Tot ons laten doordringen dat geld niet meer
is dan een afspraak, die blijf gelden zolang
wij ons eraan blijven houden.
Omdat het huidige geldsysteem een enorme
bedreiging vormt van ons materiele welzijn,
zouden wij moeten stoppen met ons te hou-
den aan deze afspraak.
Het is niet het geld dat voorwaarde is voor
ons welzijn, het is ons eigen vermogen
om waarde te creren. In welke vorm dan
ook. In het verlenen van diensten of in het
produceren van goederen. Zolang wat wij
produceren maar waardevol is voor degene
die het product van ons koopt of de dienst
van ons afneemt. Geld is hierbij een hulp-
middel en geen doel! Het geldsysteem moet
dienstbaar zijn aan de echte economie en
niet bepalend.
Als wij met hopelijk heel veel mensen een
breed gedragen nieuwe afspraak maken met
betrekking tot geld, dan zou een nieuwe
munt in omloop kunnen worden gebracht,
die door allen als betaalmiddel wordt geac-
cepteerd. Het systeem waarmee deze munt
in omloop wordt gebracht heef drie kern-
eigenschappen:
het is dienstbaar aan de echte economie
en maakt een evenwichtige ontwikkeling
hiervan mogelijk door voldoende geld in
omloop te brengen om in de totale be-
hoefe te voorzien.
met het geld kan geen geld worden ver-
diend en er wordt niet in fnancile pro-
ducten gehandeld.
banken zijn niet langer geldscheppende in-
stellingen, maar zorgen wel voor een maat-
schappelijk en economisch verantwoorde
distributie van het geld.
De huidige banken zijn helemaal gente-
greerd in de oude structuur van geldschep-
pen en rente berekenen. Voor het in cir-
culatie brengen van geld op de hierboven
geschetste manier is een ander soort bank
nodig. Misschien is het beter om hiervoor
een nieuwe naam te bedenken om de as-
sociatie te voorkomen met instellingen die
zoveel maatschappelijke schade hebben ver-
oorzaakt.
Overal in de wereld zijn al projecten gestart
waarbij een nieuwe munt in omloop is ge-
bracht die door de bevolking van een stad,
een regio of in enkele gevallen zelfs een heel
land als wettig betaalmiddel wordt geaccep-
teerd. Sommige van deze projecten lopen al
vele jaren.
In Nederland is met de introductie van de
Gelre de eerste regionale munt gentrodu-
ceerd. De Gelre is als regionale munt in Gel-
derland in omloop gebracht. Er zijn inmid-
dels meer dan honderd bedrijven die deze
munt als betaalmiddel accepteren. (Meer
informatie: www.gelre-handelsnetwerken.
nl)
Het zou geweldig zijn als er een landelijk
initiatief wordt genomen om geld in omloop
te brengen dat niet tot op het bot besmet is
zoals de dollar en de euro. Om dit initiatief
succesvol te laten verlopen, moet er vol-
doende draagvlak zijn van mensen die er het
grote belang van inzien. Daarom eindig ik
waarmee ik begonnen ben met een oproep
aan alle mensen die wakker zijn:
Laat je Licht schijnen in de wereld van geld
en materie.


Ad Broere, econoomen meer dan dertig jaar actief in het
bedrijfsleven is auteur van Een menselijke economie.
Meer informatie over waar Ad voor staat is te vinden op:
www.adbroere.nl