Vous êtes sur la page 1sur 16

RA[ClJ.sSICOS , A GAIOlA DE FElRO REVlSITAOA: ISOMORRSttlO lNsmUCIONA.

l E RAClONAUOADE COLETIVA NOS CAMPOS ORGANIZACIONAIS


A GAIOLA DE FERRO REVISITADA: ISOMORFISMO
INSTITUCIONAL E RACIONALIDADE COLETIVA NOS
CAMPOS ORGANIZACIONAIS
RESUMO
O que LOma :l::i orgalll;:al,;c::. to similares? Afmuamos que o mecanismo da raclonah:a,,:.io l' ,ti
burocraliza;'i" ,:;(' deslocL1u d0 mercad0 compcutJ\o o Eswclo e para as calegorias
Lm<l que um ,k org:lnl:acs emerge <.:omo um campo, surge um paradoxo: alores racionais
!0I"l1;lI11 org;lIlizaes cada \'C: mls similares, medid<1 que tentam lnlnsfonml-las.
trt:s prOCCSSl)S de ISOIllOlf1SIllO - cocrt:ni\o, mimtico e nOml:ltlvO - que condu:em a esse rcsuhadn
DepoiS dell1111lloc;, hlpleses st""lbre o impauo da cemrall zao e da dependncia de recursos, da ambtgldadt:
de metas c da IIlt.:cne::a tC(nH.:a, e dJ pwhs..:;ionahzao estruturao em mudanas i.5(l111rficas. Por fi 111 ,
imphGU;ocs para.1 teoria das organizacoes e para a mudana social
Paul 1. DiMaggio
Princeton Un iversity
WalterW, Powell
Stanlord Univer.iity
ABSTRACT IVh,u orgW1!Z(jI!Of\.\ .,0 \lI)lilar? IV, ,,' /IIentl th:u li: .. of nuwlTu!i;:cuitl!l mui hIUl,ItI( l ,lIl::alinn h<l' I'HlV,',! flm'l 111,
l.."(lmpfti!II'. lJ1ulh'I(llua fi! lhe .,lldt tll lJ lhe 11 of (1 Jirld. a !laf(ulux U/iSfS: 1 llll\"lUl II d"r; IlWII"
Ihcjr organi::luftm, IllcI,c..sir.,I!/Y /1$ lho I' ... I", hallg, d lt ' ll \\,. d"!I<.nb. tllra i.>ummplllc pro'ist" - n ... r, n .. , n:im(u,. <II:IIIlL'rmum,'-
/(ad!n.1( to Iht tI: ... n ily /1\-p..'I/;':.o.'S "1,,IUI Ih' il)'I'(/(1 (( 1\5I.'ll'''' UI11rlill::dIIVr. unJ .l-ln.dur,/lion 011 i;fllr.lltrJ;l. Finalh.
Wf 'Il.\(gol irllp!i<ul'.1fl5 fi'r rh;;onc3 _,/ lir..! '><XI;.II d:lir.
h
,
PALAVRA5-CHAVE Teon.111l.-"tl!U(101'...J1. mt;danJ. rgan=k'n;d b<J111\Jrfismo organi=.ac1on.n<.. nCIDn.lItU;lC!..:
KEYWORDS 1/;(0') uRUI1L:<.Iliol1ul <h<.ln,l;f. l'"l"''1'l:t<lr.. 11l.l(,jm::<lIi..mal hdd,. tau,,7W1it\_
'" , K-H , \0,'1 ! , ,,.
PAUL J. DtMAGGtO ' WALfERW. POWELL
No li vro A tUw pro/CS1Wl/C c o cspirito do mpilalis))Jo,
tvbx Weber advenia que () esprito racionalista ,
zido pelo ascetismo. havia alcanado seu 1Il0IHCIlI1l1ll c
que, sub u c,\pitalisl11o, a ordem mcionalista luwia se tor-
nado uma gaiola de ferro na qual a hutmmidade eStaria,
salvo pela possibilidade de UIll renasci mento proft ico,
aprisionada "lalvez at que a ltima tonelada de carvo
rossil izado seja queimada" (Weher, 1952, p. 181-82). Em
seu ensaio sobre a burocmeia, \Veber retornou <l esse tem;l.
afirmando que a burouaci;\ - a manifestao organiza-
cional do espri to racional - constit ui" um mel o to efi-
ciell te c poderoso de COIlIrolar homens e mulheres que,
uma vez estabelecido. o 111O/l1CI1I11111 da burocratizao
seria irreversvel (\VebeL 1968).
A imagem da gaiola de ferro comeOLI a assombra l- oS
estud iu::.o:, da sociedJ.de medida que o ritmo da
burocrat izaco se acelerava i\.las cnquanto a burocracia
se esp<tlholl cont i nU<1mOl1e dumntc 80 anos desde os t ra-
balhos de V,,'ebcr, sugerimos que us Li e r;lci-
onalizaJ.o orga ni z'-lcional mudaram Para \Ve ber, a
resultou de trs causas relacionadas: com-
pet i5.o entre empresas clpitalislas no l1Iereado; compe-
ti o entre Estados, {1 que au me ntou a dus
governantes de cOlllrolat suas equipes c (bcJos; e dc-
mambs burguesas pur PfOLC(O igualit:iriOl pcrmllc a lei.
Das trs , a mais importante era a compet i(ijo no metl -
do. "Hoje" , escreveu \,Vebcr (1968):
.. ] . a economia de mnC;ldo
qlle demanda qlle os negcios em administr;l,-i\o SCj:llll
excr.: idos de rorma pl-t eisa. conti nua. no ambigua e (Ll
maneim mais nipida possvel. as
111 0dernas UJtlstitu':!l\. das
meSlll,IS. modelos miguaL!vcis (I!: llma organizm,':lo rigi -
damente bllroertica, (WEI\ER. 1968. p. 974) .
Demonstramos que as caUS<lS da burocratizai\o e da ra-
cimllllizao lI1ud,lrall1. A bmocratizOlo das corpomoes
e do Estado foi alcanada. As organizaes ainda se
tornando mais homogneas, (' a bumcracia permanece a
cOligurao orgauizaciona l COlllU1ll !-loje, 110 cnranto,
a mudana estrutural nas organizaes parece ser cada
vez menos orientada pela competio ou pela necessid<l-
de de eficin cia. Em vez d isso, s ustentare rn os,
hurocralizao e as outras formas de mudanas orga ni -
zaciOllais ocorrem como resultado de processos que tor-
nam as organizaes mais similares , sem necessariamen-
te as tornar mai s eficie n tes, Demonstramos que a
e as outras formas de homogeneizao
l:ml:rgelll da eStflll urao de campos organizacionais
(Giddens. 1979). Esse processo, por sita vez , em gran-
de medida afdado pelo Estado t' pela" categorias pt<tns-
sionais. que se tornaram os grandes racionalizadorcs da
segunda metade do sculo XX Por razes que explicare-
mos mais adiante, campos organi zacionais altamente es-
truturados fornecem um cnnt ext() em que in-
dividuais panl lidar raciormltnctHe COIll a incerteza e
com restriesgeralmenLe levam, de m;\l1eim conjunta,
il homogeneidade em termos de estrutura. cultura (' re -
sultados.
TEORIA ORGANIZACIONAL E DIVERSIDADE
ORGANIZACIONAL
Gmtlde parte da leoria organizacional moderna pressu-
pe UIll mundo das direrenciado e diverso.
t' procura explicar a variao entre as organizaes em
te nHOS de estrutura c comportamento (e.g. Woodward,
Chile! l' Kieser, 1981). l-Iannan e Freeman (1977)
inicbm um importllntc anigo terico com a queStflo: "Por
que e xi srem tantos lip()S de organizaes?" Al nossas
para irn'estigaflo - comu. por cxemplo, as
haseadas cm tecnicas dos tl1lnlnos quadrados - esto pre-
parad.ls para explicar variaes em vez de sua aus':nci:t.
Perguntamos , em vez dis<;n. por que h essa homoge-
surprcendeme de rormas c prticas organizado-
fiais; e procurall1os expl icar a homogeneidade e no a \'a-
ro. Nos estjgios ini ciais de seus ciclos de vida, os cam-
pos organizacionais apresentam uma divcr,;i(Ltdc consi-
dervcl em termos dcahordagem e forma. N() entanto,
uma vez que um campo se Lorlle belll csLHbekcido, h um
impulso ille.xor<1\'el e m direo ti homgeneizao,
Coser, Kadushill c Powell ( 1982) descrevem a evolu-
o das edi toras americanas de livros universi trios de
UIlI pCl"odo de divClsidade inicial homogeneidade atual
de duis nicos modelos, a grande burocrJcia generaJista
e o pequeno especialisla_ Rmhman (1980) descreve a
tt"ansfonnao de di versos 11l()(lelos de educao legal que
compet iam entre si em doi s modelos d0111inJllles. Starr
( 19tlO) rornece evidncias de mimetismo no processo de
desenvolvimento do cmnpo hospitalar. Tyack ( [974) e
Katz ( 1975) mostram um processo similar em escolas
publicas; 13arnou w (I 966-68) descreve o desenvolvimen-
to de formas dominantes na indstria do rdio; e
Di\bggio ( 1981) ilustra o surgimento de modelos orga-
niZJcionais dominanl es para o fornecimento de elevada
cultura no final do sculo XIX.
O que obsenamos em cada um desses casos , pri-
meiro, a emergncia e a estruturao de um campo orga-
AeR IJUN lt\():, _ T,
!lAE-C\.ASSICOS A GAIOlA DE FERRO REVISITADA: ISOMORFISMO INSTITtlCIONAl E RACIONALIDADE COLETIVA NOS CAMPOS ORGANIZACIONAIS
ni zacionnl C01l10 resuhado de ati vidades de um grupo
di verso de organizaes: e segundo, a homogeneizao
dessas orgamzaes e. da mesma forma. dos ingressantes.
uma vez quc o campo seja eslabclecldo.
Por campo orga nizacional entendcmos aquelas orga-
nizaes que. em conjunto. constiLUem uma rea reco-
nhecida da vi da inslimcional: fornecedores-chave. con-
s Ului dores de recursos e produtos. agncias regulat6rias
c out ras organizaes que produzam <;CrvillS c produlos
si milares. O val or dessa unidade de mni lisc 6 ta no falO
de que da direciona nossa ateno nilo snnplesmenl c p:tra
empresas concorre ntes, corno faz a :t bNdagem popub-
donal de Hannan c Frccmun ( 1977), ou pa ra redes de
organizaes que realmente int cragelll , c..: Olll O faz a ilbor-
dngem de redes imerorganizaciollais de L:lllllllll1n fI aI.
(978), para a totalidade de awres re\cvarlles, Dessa
maneira, a idia de campo abrangc a imp0r!;l ncia ta nto
da conecti vidade (\'eja Laumann a (li,. 1978) qWlntO da
equi valncia eslnlt ural (\Vhite el aI.. 1976).1
A cst rUlUrd de um campo organizacional n:1o pode ser
determi nada (1/, r io1'i, mas precisa ser definida com base
em invest igaes empricas. Os campos existem somen-
te na medida em que puderem ser definidos inst it ucio-
nalmelll c. O processo de definio ou ins-
titucional consiste em quatro c1ementos: um aument o
na ampl itude da int eraoentrc as organizacs no ca m-
po; o surgiment o de eSlntlll ras de dominao c padres
de coahzcs interorg:mizacionais d aramelll e definidos;
um a ument o na carga de informao com a qual as orga-
nizaes dent ro de um campo devem li dar: e o desenvol-
vi mento de um:t consciemizao mtua entre os panici-
pantcs de um gntpO de organi zaes dc que esto cll\'ol-
vidos em um negcio comum (DiMaggio. 1982).
Uma vez que d ifercll tcs orgall iZ,l ,'<':S, 11( \ ramo
de negcios, cstejam cstrl\luradas em um campo conuc-
tO (COlllCl dcmonstr:lfemos, por compeli :'o, pelo Estado
e pelas categori as profissiollais). fora .. podc rtlsas emer-
gem, Jc\':l1l du-as a se tor narem mais si mi lar..:'> urnas as
outras. As organizaes podcm modificar Sua:-. meia. .. ou
desenvolver no\'as prticas. e no\'as orp,anizaces podem
entrar no campo. Mas, a longo prazo, atores orga niza-
cionais que tomam decises racumal<; con::.trQ( m em tor-
no de si mesmos um ambiellle que restnnge sua'i habili-
dades em continuar mudando nos anos scguillles. Aque-
les que logo adotam inovaes org.1111zacionals 5.1.0 co-
mumente gutados pelo desejo melhorar seu desem-
penho, Mas novas prcas podem se lornar. na:-. palavras
de Selz111ck ( 1957, p. 17), de um valor alem
das !leceSSlClades tcnicas da tarefa que se tem em mos
A medida que uma inovao se espalha. l 1cana-:-.e um
' \' 0! " , N'2
limiar alem do qua l s ua ado<:o proporcIOna legit imida-
de em vez de mdhorar o de'icmpenho (Me)'l'r e Rowan.
1977). l:st ralgias que so para ,I:> org:mizaccs
11l chvidualmt"ntt" podem no o ser se adotadas por um
grande numero delas. 1'\0 Cl1l a1110. o prpno fato de es-
sa .. 'ic rc m IliIrmal1\'.l1 ncnle au-
menta a probabilidade de s ua ado.\o. A,>sim. as organi-
za,ocs podem telllar mudar constantemente: mas. alem
til- c('no pOIl1n na estnu ura:lo dt" um ca mpo organi za
cion3L o cfeHt) agregado de mudana inchvidllal di minui
a no ca mpo. J As em um campo
cSlTllturado, parafmsGl11do Sc hdl ing (1978, p. 14), rcs
[lcl1lde l1l a um ambiente que consiste cm OUlrilS organi-
a seus amhi eJl1 que consistem em
org:mi z:1n1es rcs pondCtHJ o li Utll amhl ent e tk respostas
de org:11li zacs.
O trabillho de Zucker e Tolher! ( 198 1) sobre- a adoo
<I:! refor ma no l'ivil nos [ s tados Unidos ilustra
A adoo <lntecipada das reformas no ser-
vio Li\ il estava relacionada ih guvemamen
lais Inlemas. e foi I:!rgamcnte prc\'Ista por determinadas
caracu: n <;:lLCIS das CI dades. como o lamanho da popula
o IlIligr.mtc. os mO\ imell l O"; de reforma politica. a com
posio socioc("ollllIic-J. e o tall1anlw da cidade. A ado-
:lo tardia, no entanto, no esta,'a prc\' ista pelas carnCll'-
rsticas da Cidade. mas sim relaCiOnada a definies ins-
tit ucionais da configurao cSITOlural legit imada para a
administra:1o municipal.' O cslUdu de Marshall Meyer
( 1981) sobre a burocratizaO de agncias fiscaIS urba
nas proporcionou rcsulwdos semel ha nt es: fones rel aes
e ntre CllTactenst icas das cidadc", c os atri butos organi
zaOlHlIS na vi rada do seelll ,), c ncnhuma rel ao nos
:.'1nos ini ci nb, Os resultados CIH:'(Hllra,h)::. por Carroll e
Dc:1acrOIX ( 19tl 2) ( (1111 relaO o'Is Iaxas de fundao e
cxtuw,io dI' j\Hnai s s ustentam a \' 1.<;:;0 de que a seleo
COIII rora some nt e no,.; all P!' ini ciais da i.' xis
t(! ncia de um rmno indus u i,ll : Frecnmn ( l 982, p. 14)
sugcre que as organizaes ma iores e 111ais anti gas pode-
ria1ll d01ll lnar seus ambicn tes em vez de se ajustar a eles.
O concclI o que melhor ellpla () p01ces<;Q de homogi.'-
ncizaJo o de N;I de.,c:nJo de Hawle)'
(1968) , o isomorHsmo constit ui um proccs:.o de re5lri
o que fora uma unidade em UllUl populao a se asse
1IIelhar d (lUI ras unidades (I ue enfrentam o ml'SIllo con-
JuntO de cundlcs amhie nt alS. Na csrera populacional.
tal abordagem sugere que as cardClCTlstieas organizacio-
nais so modificadas na dil'co de U1I1:1 compatibilidade
crcSCC1llC C01ll a:-. caractc ris ti cas do ambiente; o nurnrm
de orga ll1z,les em uma (}OpuIa:io e da capaci-
dade de sustentao do a mhicntc; (' a divcr.;;idade de COIi'
PAUL J. DIMAGGIO' WAUER W. POWEU
.. organi:acional'" C I!:oOlll rfi ca J. t1i \'ersidade
amblentaL I-I anll all e Freeman ( 1977) avanaram Slglll-
flC"H 1\';Ullen!e nas ide ias de llaw1cy. Cles {lcrnnl1 <; trlllll que
O isomorfismo pode acont ecer porquc as mlo-t i -
mas s:'o de uma de or!1,anizaes.
C"IU porque ,1<; tomadore!:o de deci ses nas organizaes
.. prendem rhpo:.las adequadas (" aju<aam seuS compor-
tamo.:ntos de acordo com O f(l(o do.: Hannan e
1 recman e qu:t.<;t' que Intelmmente no primeiro proces-
so a .. d eeju.
So . .'glllmJo Meyer (1979) e r ennell ( 19130). 'iu"tenta-
mo<, que existem dois upos de i<;olllorfislllo: o competiti-
VO e (l insti t u CI(ln.11. O cl.b:-.lCt) .\rt igo de H,\lH\an e
Fn' l'm<l n ( IY77) l 11I Ui l0 clt: :,Cll:' lnlbalhos recentes di-
:(' 111 ao i .. olllorfislIlO cOl11petili\"o. supllTldo uma
racionalidade sist(: mi ca que enra ti za a eOlllpe ti,iio no
lIlen-ado. a de nichos (' nU'did .... de .ldcqu'lo
tal \1<;'-ln c 1I1a! <' adequada pam os campos
nO" quais e:IOl:.ta l(l mpctio !lHC e aberta. U;l explica
pane do procc.'i'io lll- burocffiu:aco que \Vcher (lh:.cr-
\Ol\ c pode ser a ado0\n :lllt cdpada dt' in(wa-
cOe:;, mas no apre'<'ClHa um quadru complct,l ml' ll tc ade-
quado do mundu \1\oderno cl,l:. organiz<l cs. Por esse
mo! !Vil , deve ser complemell tillb por uma vi-
:'.\0 il1St iLucional do isomorfismo do tipo intnl{luzidu por
Kalller ( 1972, P 152-50 ell1 "LI;! di <;clIsso sobre as ror-
as que prt"S,>iolla\i;Un cOlll ulllclaclcs em dirco;l uma
ad:lpta(l;lo lIlum!o c\lerior Como afRUmenlOU Aldnch
( 1979. p. 265). -as principais roras que as orgamzat.'!>
dc\ elll levar elll con<;1dera::l o s.'h) a .. olltms
A:. orgamzace<. n;ln compctem .!.omente por rCCllrSQS e
clientes, 1I1as P\H poder polLtito c legitllllac:'to insl1tucio-
mil. 11m adcqwu.:.lo social. aSSlIll como por ildcquai1l1
ecoll 11liGl.
b
O conceito de is('tllllrrb1l1o ilht itudonal
constitui uma ferramenta mil para se compreender a
p01;1 ica e o CCTlmon ial quc permciam parte con .. idern...-e1
da \tda orgalllZdllunal modema.
Trs mecanismos de mudana
isomrfica institucional
t r .. mecanismos por mcio dos qW\ls ocor-
r('m mudam.:a:, bomrficas inst itucionais, e<lda um com
prprios antecedentes: I ) coerci tivo,
que deriya dt? il1llut neia;, c do plublcltla da 1e-
g,lt 1111 Idade: 2) i .. mlHlrflSITl {) mimellCO. quc resulta de res-
padronizada:':1 incert eza: e J) isotnorfi!> Tll o nor-
Ill:LU\O. a5S{)("iado a profiSSiOnalizao Essa e uma ti po-
logia analitica: 0"- tlpO" ndo "-:\() '>t mprc cmpiriciUllenle
dl'illnt<h. Por esemplo. atores cxternos podem indUZIr
uma nrgmllza;.o a <,e adequar a se u,> pares eSlgllldo que
d ,l reah:e uma tMera panicular e especi ficando a
prorissiunal rcsponsavcl pelo seu desempcnll(l: ou mudan-
mimcticas podem refl e. tir as Itll'crl cza,., no
ambiente. T No erlla nlO. apc"" r de os trs tipos se mistura-
rcm nu cuntl"10 em]Jlrico. tendem a derivflr de condies
difcrenlc. ... c podcm Ic\'ar a rl'!. l1l lados d1511 ntn ...
Isomorfismo coercitivo
O IsomorfIs mo COCrci Li\"t) rDuha tant o de presses for-
InalS quant o de pre!>Soes infonnais nercida<. sobre a:.
orga nizaes por out ras d .... qual .. das de-
pendem. e pelas expectati vas. da soclcdade em
que as organlzac" at uam. presses pode m ser St' ll -
lidas como c\ll:ro, como persuas;l o. ou como um 1.'011 -
vi te para se unirem em conlui o. Cm alguma .. ci re unsLn -
das a mudana organizacional : urna resposta direta a
ordens gove rnamentais: o:. proomoresadolam novas ICC-
nologias de llIntrolc de poluio para se adequarem a
rcgulamcntacs orgamzacs ndO lucrai i -
\as mantem cont abilidade e eonlralam contadores a fim
de <;c adequllrem as ohng.u,tles legais e fiscai s: e ce.rtas
organizatl t' .. Cll rlt r:atiLm fundonar ios a pa rtir de cnt ri-
o .. til' alil"lll:\liv:t pael <;c defenderem tle alegaes
d(' discriminao. admi l(' Jn cspccbis
c contratam professores c<, po:ci,l is par;l iss(). l'stimulam
relaes com de pais c professores, mant en-
do adnutl b\r.ldur6 que se rd,leionarjo com l'las. e ado-
tam curnculos adequados aos padres dn E'llldo
(" a!. , 1981) . O falO de (\llC c<;..a<; mut.! mwa:. "ejam em
p:lrt e n:-nmomai" n:10 Signifi ca que scpm incon-
sequetlt e". C,lmo dCIllOlblmlll Rmi e Goldnl' r ( \979) .
a<; pc.'>s"a" quc :'1.' (, 11\"ol\e111 na defesa dI." sua<; func.!.
jl\)detll al terar as re laes de poder dell l1"t1 da!> nrganiza-
es a longo pra w.
A exbt(' ILcia de um ambielllc legal comum afe t:l di-
\ ('T"os aspectu:. do comport ament o {" da {',lrutura d .. "
orgflni.;:acs. \\-eocr aponta para o prc,fundo impacto de
um sislema .... cionaliz..'tdn e cOlllplexodc leis COIl1r.Hums,
que exige controles organiz:lcionab apropriados para
honnl r lb comprometimentos legais. Outros reque.rimen-
to .... legaL<; c tcnicos do EstadO - mudanas com relao
ao ciclo or;Hl1ent:. ri o. a uhlqcll dadc de allos fi s-
cai s, rek"t triCl" anuais c a'i exigncias dos rc1alri os fi -
n<l l1 reims que a ... -.c-gUr.l1ll cJcgioili dade para () rccebi mentn
de fundo .. ou o fcdl:ullent o de contratos fedl'filb -Iam-
hem moldam as organi zaes sob di vl'f::.os aspecto:. .
pfe!rer e ::,alanClk ( 1978. p. 188-214) dl:.elllltfl m como
;15 em face de lIlterdependtncias n(1
adnlltll:,l r"ci<; procuram utllizar o po<.!cr mal.. forle do
"'>l'itcma soei .. 1 mais amplo e do go...-ernn Il.lra di min.Lf
Il4HlASSlCDS ,A GAIOLA DE FERRQ REVISrTADrA: ISOMORFISMO INSTITUCIONAl E RACIONALIDADE COlETIVA NOS CAMPOS ORGANIZACIONAIS
dificuldade .. ou para conseguir o que necessitam. Eles
obscnarom que osambientcs po liticamente cOflStntidos
possuem duas carnctcnSlicas peculiares: us tomadores
de dectses polticas freqentemente no expcrullentmn
dIretamente as conSt'qu(!ncias de suas acs, e decises
politicas:.;io apli cadas a IOda:. as da"s de
o que IOrna essas clecises mcnos mbpw\ cl'> (' neXI\ eis.
Mcycr e Rowan ( 1977) demonstraralll llUC, .1 l!1edida
ql\ e Estados c grande:. organizaCles raciona li za-
dos expandcm seus a da vida
SOei:l!. as eSlnllUr;l.S orgalllziu.:ionais rdletl'l1l cada wz
mais regras insllluclonalizadas e legitimadas pelo D la-
do c dentro do Estado (vcJa tambem Me}'cr e lbnnan,
1979), Como resultado, .l'> (()mam cada
\'ez mais homogneas dentro de dCICTllun.ldll ..
e cada \cz m:.is orgamzadas em lorno de ntu,lb cm (;011 -
fOTlllldade com a malOn.'s. Ao mesmo lem-
po, as orgaIllL'lCC'!'. eSl,lll LJ.da \cz mcnl'" determinadas
eSITlItUr;l.lmente pelas rC:.I I'I(Oe" por :Illvldades
lcni cas c cada \'el: mcnos lI11e,l!;radas por cuntrol e... de
resultado). Sob as orgalliz,l t:) uu!i-
z,lm COntroles rilu,diz.ldll" de refercnciais c da S(l li,bric-
dadc de grupl>_
A Iluposio dlTt:ta dc proccdimento) operaCIOnal.,
p;ldronizadu!> c de (' e ... lruturns tam-
bm ocorre fora da arellJ. gnveTll,IIl1cmal. Michel Sedlak
documentou o modu cumo a'> L!nited Charmes.
nos ano... 1930. allcraram e homogcnel:.aram as c<;trutu-
n\'>, O'> metodos c a filosofia das agncias de scn' io :.oci-
ai das qU;li:. depcnd13m A medida que os conglomera-
dos de corporaces aumcntam em tamanho c ("'>Cupo. no
ha ncces501riamente uma tmposko de erllcrio ... de per
fOl'lllancc padronizados para as subsidi,lria .... c co-
mum qUi.' as subsldiari:l" St' li meca ni smos dc
referncia padrollizadns c/ rli .. 19ii 2). A;; :. ubsitli-
rias 50'10 obrigadas .1 :ldOI .... pr:ilicas cnnl<\l ll'b, avali a-
c ... clc performancc e planos oralllcntilrios CllmpaLL-
"CLS com as poluica ... da or/-1..lI1iza:lo malTlZ_ Uma grande
variedade de scn io!> de infra-6lfUtura, freqentemen-
te fornecidos por organizaoc) por
exemplo, telecomunicaes {' tmnspone -c"crccm pres-
so comum !>Obre orgamzaes que deles Soe utilizam.
Assim, a CXjXlIl...aU do C'>lado ce mr.tl . li cenlraliz.lC!l.o de
capital e a coordena;lo dc rll 'lI1lmpia !'uponam li homo-
genclz;H,:O de model os org:l1llzaCiOnab pur mclO de re-
lacion:ullcnlos de aUlllri<l:id{' direta.
At agora nos a imposi,lo direta e
explcita de model os ol'g:l lli weill llai s li de-
pendcnles. O isomorfismo coercitivo, IlO ell1anl0. pode
ser Illab sutil e menos cxpltcilO do que c):.c) c.xc mplos
:.ugcrem. (1981) descre\'eu o mudo como.lS
em u"numoath: ... urbanas. mui-
101 <' das quais comprOllH (io:.,> COIll:' dernmrdcid pamci-
lMu\,a ...... 1<) Ic,-adas a de:.eJl\'olvc r lllcrarqUt,I'> orgal1l23-
cilll"'h para g.mhar <;uporle de doadoras
mais hicrmquizada .... Da mC,>ll1a maneI ra, ",\\ Idlcr ( 19i9)
ck ... ac\e as tense ... cnaua. ... uas (' ... cola ... ('111 llue da estu-
dou pda de se {cr UIll dm:tol para negociar
tOIl1 li " upCriIl1 CIKkT1l t.' do distrito e para representar a
e ... cula frente a eXlerna ... [111 g<'ral, ;1 neccssid;\-
de de <;e d eposita r rc:,pIH1sahilld;ldc c aUhlrldade geren-
cial mesmo que cerimonialml'nte, em um papel dcfini
do formalmelllC para interagir com hierar-
qUicas COlblllUI um olY'>laeulo <:on .. t.lI1le para a manu-
teno de formas OlJ!,:lIIiz<'Kiumu ... Igualtloin:h l' coletivig,
1.1 .. (Kanter. 1972: Roth ... cllIld-\\'hitt. 1979).
Processos mimticos
1'\0 entanto, nem tudo I,>olllorfismo 1Il'>1I111t1Onal deriva
til' :mloridadc cocrcil1\-a. A I!lcertcza l:lInlll'll! cOl1stilui
U11l,L I(Ira quc encoraja a imitac,io. Quando as
tccllI)lngia ... orga ll lwriil l1:li s <i0 ilbll fidcll 1Cl\Icnt: com-
prccndichb (M<l!' ch e OI1>en. 1976). quando ,b Im ' tas so
amblguas ou o alllblClI ll' cria umil inccrteza "'Imblilica,
nrg,JIllzaC"> podcm \'ir a tomar outm ... urg.lnizaes
como modelo A .. \ anl.lgcn:. do comp0rt amenlO
mimtico, em de economl;l de .u;es humanas,
s:\o conslder\'el!.. Quando um.1 ... i': v rreme
a um problcma com C:lU .... 1S ambiguas c '>Oluc:. pouco
11111da"" uma abordagem problemisl1ca< pode render uma
soluo \'iavcl com puueO'> gastos ( C)'crt e March. 1963).
Tomar outras QI'g,lIli zaes como modelo, cmno de-
IWUUl1aIllOS. uma respo)t:L a incerteza. A urga
ni za,\o imitada pll([e 11:10 ('star conscientC' de que est
sendo imitada ou pode 11;10 ter o desejo de ser imiwda.
rI;1 ",ullplesmCllll' )CIYC C0 ll10 tonte eOIl\'enit'nte de pni-
IL<::\<; quc a organizao que a copia pude util izar_ Os
I1wdt'lo" podclll <;c r difundIdos imolunt,uialllcntc, indl-
relamCIlIC por meio da transferncia ou rot:u\ id.'lde de
runcional'ios. ou c_xphctlamcme por OTR<1mZacs como
firmas de consultoria ou associaes de <:omercio de In-
du .. lna",. At me .. mo as mo\'aes podem ser <:(Coiladas
ao rato de :.c po" .. uir OUlntS or,l!;anizaOC!. (omo modelo,
Como obsen'uu t\lchian (1950):
In'luant o cen:Il11Clll e lia aqudes que 1I1O\'Um c\lll<;<:icn
temem.:, h qUi'. ('111 1C'1l\alll;!!>
IIlC'OIlSCC'l1 t cm Cn1t' por meio
d:l ill\'olullt:lrtll ele alrihuw", inrsper;l
tIo" ou 11;\0 procur.ldtl .. , O) ;,ob Lircun:.tancias
PAUL J. DIMAGGlO WAlTER W. POWEll
pro\lIITI parcialmente pl"lo
OUl ros. por q l.1 vez. pronlrar.tO ct) I\lar:l.<; <;m-
KIlbridadc ... , r o procr<;"O dI?
,AlCHIAN.lt)'j()).
m;us surprecndcllIe<i de Imi-
foi o dos rcspon..:lwh pd:t modernizao
<.Cculo \!},. _ em hllll.tr como mode-
D no\ as llIIciauvas gO\ erna mcnl alS proluupos
ap.1rcllIemente bem-sucedido;;; '\ ""lIn, (I )1,0-
impcri3\ cndou seu;;; ofirial'; para nlr-
o., J'''''' ' . o exerci to o:: a 1)( )III"i;' l1a frillll.:a. ;l tll'lrinh;l
de corrcHlS l1a Gr:l-BrCI:mha c os negcios
"",nos.ta Cdl1C,lM artstica nos LSIl1c!o'" UnIdo.; (veja
, 1982) . As e51;10 agor<\
I a gcnlileza por meio d;1 de
til") I1wddns japoneses pam lidar com
com a produtividade e com problemas de
I ('Ill suas propnas orgamzaes. r\ ripi d3 prohfc-
de lemas como ('lTcul os de qualtdadc (" qualidade
no lrabalhu na" cmpre.!>a:. _ (lu 1I\e-
rm P.1rtC. uma telllalh'a de lomar COlHO modelo su"
... " l'?'"'''''' Es...e desem oh ltTI('n!n tam-
"'1""'" "m as{X'clo a<; (mpre .. adul.111l
para aumentar :. ua Icgilimid:tdc. para
...... ,'"" que est,io ao menos {emando melhorar suas
de trabalho. De maneira malc; s-:era1. quant o
ampla a populaao de pe,.,su.\'. (-mpregada ... IIU a
,",ud"d, de clientes sen;idos por lima nrg.l1llzaao_
3 prcs5<lo senlidol pela orgimi Za,lIl par.t orerecer
'p'"&"",, .. e scn'ios oferecidos por mllras organiz.a-
tamo lima rora de trahalho l'xperi entc quan-
3mpl" b"sc de cli t'1llCS P\l(!c impul,ipnar () i'i\l-
tnimt' tico.
Boa pane da hOll1oge lleiJade na., rUI lira:. orga l1 ;1.a-
dcri\'<I do (aIO de que. apeS:1r de haver ton<;itkni-
de diversidade. h relall \'a111Ct1lt' pour:I varra-
selecionada As novas. organiz.tnk ... lOlnmn tomo
mais antiga,.,. quc J" exis tiam na
c admlnl Slnldores procur:ull al1\'amentc
nos quais se basear (Kimhcrl}. 19RO) .. .\e;sim_
,.,", p'xl"mos",,,,mm 11\ '.ohre :t mganiz:t '.lo
conselho de :tnes pam a comunidadc ou sobre a
de uma :bsociao d"5 l11ulhere<; sinrom51as
rganh:a,es escolhem cmprc .... 1.$ de
grupo relativamente pequ('nu de gr:mdei em-
de consultoria, as nlln o .\ Johnl1\-
",",oh. espalham alguns modelos ...
rodo o territri o. Tais modelos s;i o poc1croe;o,> por-
IllUd3n1ls estruturais s:lo enqualllfl
:1., t:Jn pol lli c-.. (lU e ... l ...... lq1.ia nao <;.'o ob:>eIYa-
d.te; tao f:lellmente. Soh a onenta;\O de uma IIll]1onanu-
emprc<;,t de consulloria_ uma. c,., t:l :lo p"hl it-a de
Ic!c\is.,10 mClTopnl nana sUb.,IlI111U n fu ncional por
uma e'ilrutura l1luhlduiSlOn,ll. da estaao
c<;t:tvarn cCli cos quanto a possiblhdade de :t nova eslTU-
IUra M"r mais eficiente. De falO. .. eoi,o" mll<;-
l ra. ram duphcados enl re a<; ,11"".,(\("., I\. Ia<' di.'''> e. .. I:I\all1
con\'enctclos de que o no\ o Ir.\r!.1 ul11a 11l Cnsagelll
p\Jdcro!>a;to; organiz3Ccs com a:'(juais a ('51.1(; :10 frcqen-
temCnLC negociav:t. Ess.'l5 empresas. wnto no p:Jpd dI.:
companhias de seguros como no de po tc nc itll'" p:trceiro,>
e m negcios co njuntos, veriam (';;;S;:I rcorgani z:\(,:flo C0l11 0
11m sinal de que estao 11,10 lucr,lI iva e Soss('gada t's"
taria se tomando mais ori ent ada a ( Powel!. a
publi car). A histria da reforma admini <; 1 ral iva Ilas agn-
cias nos conhecidas pela
:unhl}\Uldade elll !:o U:!S tlIel:ts , tjuasc conSlit ui \111\ caso
didal ico processos iso1l1 rfico<;. da era do PPPB (si<; -
1('1\111 de pro,l!.rama:lo do pbncJam('!llo oramelltario) de
Mc'lamam au oramenTO ha,.,c-zem da admin:>lrao
Cmr r
h tendem a LOm,lT como modelo em seu
campo UUIr.ts orga nizace .. que cI,,, ptr("coclll ;;;cr mai-.
ou bem-sucedidas \ uhiquldadc de dctcTlllI-
nado,; I IPU'" dc arranJo.'> c:>lrulllr<1\-. pode '>Cr mais prova-
\"clmcnte creditada ull l\ er ... alulade de processos
do que- concrela c\ idrnda de 'lu' o:. mode-
lo:. mlot:tdos <lUllIenlam e cri(lncia John Mc\"Cr ( 1981 )
afirma que l- f,icli prever .. ge<,I,\(1 de uma nuva nao
,>aocr mt tl ,t !oobre .1 na:.io em :.i, j que
pcril"c ricas so muito nwis iSOlllorficas - com
formas (' l' t'(l tl minl"
- do quc qU:llque)' tcori :I d" Ill lmdi,ll de divi"lio
('('0I1 ('1 111i (";1 do Trabalho pmlcri :1 IC\ :I1' ,I crer"'
Presses normativas
L ma terct:'lra fonte de rnud.tn ;l'> org<llli zadonai:. ;somr-
fi ca ... e ,I 1I.1rrn:111\"3. c deri\ <I princi palmente.' da profissio-
IWIt:;t(;)o. Da 1UC!>lI\ :t forma quc Id'lr;;;on ( I Q77) t Collins
(1979l. 1I11 erprclamos a como a hlla
colel\ :t de memhros de um;\ pro n:,S;.lo pam dcfini r as
COncll(e,> c Ih de seu lr.1halho. 1);Jra fomrolar a
Mproc.hu';;l(l do:, ]>rodulOres
M
(Lm,(Hl_ 1977 p. 49-52) e
p:tnl esl:tbelecer uma base e lq;lIl111anlo para a
aUlOnOllu:t de ';lIa profi:>S<.io. Cnmn L:tr:.oll indica. o pro-
JclO da<; categoria ... rnr;l1l1Cllte t allngido com
complelll ...,uccs,',o. As categorias precisa m
se cnmprOIIl f! ler eom c!iellles de nutra:> (alegorias pro-
t" hefe.; 011 reguladnn.::,.,. O m:tior crescimento
RAE-CWSICOS' A GAIOLA ItE FERRO REVlSI1AOA: ISOMORFISMO INSTITUCIONAL E RACIltNAUDAI)E COLETlVA NOS CAMPOS ORGANIZACIONAI S
recente entre as profisses tcm Sido entre os profissio-
nais das organizacs, panicularmcntc gerentes, c os pro-
fi!>:>iona is especializados de grandes organiza\!:>. t\ pro-
fissionalizao crcscelllc t.los tf:1balhadores. cuios futu-
ros esto inexlric:lVelmct1le 1l(J destino das org,l-
ni zaes que os empregam, fez CIlIl1 qlle a dicutomia en-
tre compromet imento organizacional c lcilldade pml'is-
sional que C'.lr.1elerizolL os tradlclollJb nas
organizaes mais antiga:> em desuso (se no. etn
obsolcsct'ncia) (llall. 1968). A:; categorias profls<:ionals
esto sujei las s mesmas press6cs coerciu\.l:> e IlIImti-
cas a que csto as urgam::aes. Alem dis!.O, enquantu
diversos tipos de dentro de uma organiza-
o podem diferir uns dos outro,>. cle." apresentam muita
semelhana com P'11"(.' s profissionais l:1l1 outras or-
gnu iza(,es. Tamhlll . em muttClS casos, o poder profissi-
onal algo lal1l0 designado pelo [stado quanto cri:1do
pelas atividades das calegorias prorlssion.lis.
Dois aspectos da profissionaliza,io so ronl( ... impor-
de isomorfbmo. em dde:> e o apoio d,1 educao
formal c da Icgllllll.lo em lima h.1St cogl1lliva prodUZI-
da por O segundo aspecto c
o crescimento e ,I cOllstituii'o tle redes que
perpassam as org:1I1izaoes e por meio das quab
modelos so rapidamcl1tc (lirundidps . As 1111ivcrsitLldes
c as instituies de IrcitULI11Ct1\<) profissional constit uem
importantes ce ntros de dt'scnvoh imcnto de Il\H111:lS Of-
gani:mdonais elllrc os gerentes profissionais e M:ll.<' fun-
cionrios. Assoclacs profiSSionais c de illvcstigao
constituem outro veiculo para definio c prolllulgao
de regras nomlati\'as sobre cOlll l)Orlamento organizaCIO-
nal c profissional. Tais mecanismos criam um grupo de
indi vduos quase intercambiveis que ocupam posies
semelhantes numa ampla gama de organi zaes. Esses
mecanismos possuem simi laridades em termos de orien-
e inclinacs que podem anular variaes em tra
dies e controle que poderia, caso contrri o, moldar o
compoTlamento organizacional (Perrow, 1974).
Outro importante mecanismo csti mulador do isomor-
fislllo normativo a seleo de pessoal. Dentro de diver-
sos campos orgamzacionais a seleo ocorre por meio da
comrata.;'Io de mdivduos de cmprt!Sas da mesma inds-
tria, por meio da contmtao de pessoal de alta perfor-
nlUl1 CC de UIl1 grllpo restrito de inslitu,:cs de treina-
lll ClHO, por mei o da promo;,:i\o dc prticas comuns como
a conStanle contr.ll m,:o para cargos mais ahos de pessoas
a TLundas de re::t!t financeiras c legais. e por meio de rc-
l.{uCTLmelltos de habllid3des atreladas a C'.ugos especfi-
cos. DI\'ersa:. tiniu:> de carretr.1S profissionaiS so lo
cUldndosmnente conscn'adas, lanlO nos nveis de entra-
da quanln 110 uCI.:orrer da da C .lrr(>Ud. que os
IIldivlduo!> que alcanam j} "'po s:\o prallcamenle
indistingtll\'cls Mareh f.' (1977) de'>l'ohnr;un que
\h imhvidl1o" que alcancaram n posl:io de .. uperinten-
dente em \Visf.'OIlSII1 cra m tilo parecidos em
de anl criores e orif.'nl:!Oes que os
progressos em So ua:. ca rrei ra:. 11,\0 Jloderiam ler sido alea-
l(lno'i ou imprevl'iI\els. llirsdl e Whlsler ( 1982) eneon-
lram urna ralta de \'3ria(o scmclhalllc elUre o:> mem-
bros da cupula das emprC'i..1S da F0I1uIII' 500. Alem do
mais. os il1dl\'lduos em um l"Umpo orgaOlzacional pas.-
sam por uma socializao precedente em tClmos de ex
comuns com rcla,'o a :>eus comportamentus
pessoais, ao e:.lllo de veSlll!lCnta adequado. no \'ocabul-
rio organizacional CCicourd, 1970: \Villt:lln<:o n, 1975) e
mlOdos padroni:wdosde dbcursar, fazer piadas ou se
dirigi r aos outros (Ouehl. 1980). Partir.:ularmente em 111-
dustria5 com uma oru:mao nnanceira ou dc ,>cn'tl'OS
(Collins, 1979. argullu:ntJ. que ,I IInportolncia das refuen-
das mais fone ness.1,> a de pc .. apro-
;>.1I11a do que KanteT (1977) se referiu comI) -reproduo
hOlllosse:-.u,l\ da Na medid:J el11 que gcrCJ1( c
fUllcion:iriosdllIVC so c,>\.:oIl1l(In" nas meS1ll:lS un\'ersi-
(1;ldes e selrciollado:> a pan irdc U!11 grupo COJllum dr atri-
butos. ck<: lendero a t ll .>;ergar os problema,> da mesma
llIaneira. li como nOll11ativamentc sancionado:.
c Icgi tim:l dos o:. mesmos procedl1nenws. estruturas e 1>0-
11IICas, e tomamo decisoc" de nmllClra stnu!:lr.
em Litlhas de l.-arreiI'".b prorl "sionais que.
de alguma forma. sobre\l\elll ao proccs:.o de '>Cleo -
por exemplo, oficiais d:l mannha Judeus, mulherc,<"
corretoras de aOCs ou \cndeuorc" ue seguros negros -
provavelmcntc eSlaro sujciLOS a uma agres-
siva no decorrer do trabalho. A medida que, em um cer-
to ca mpo, as organizaes diferem e otonc :\ sociali za-
o prim:'iria no trabalho, a socializao poderia reforar
c no desgastar as dirercnas entre as organizae.s. No
entamo. quando em certo campo as organizaes so
similares e a socializao profissional acontece em
de assoO.'lCS do comrcio. em programas educacionais
no tmbalho. em siLUaocs organizada" por consultorias,
nas redes de empregadores e profiSSIOII .HS rurmadas a
partir de escolas e nas pginas de rcviSlas dc comrcio. a
socializao alUa como uma fora isom6rfka.
A profissiolll\lizao da gcst,in tende a caminhar bas-
tante prximo estruturao dos campos organizacio-
nais. A troea de inrom1a:\o entre os prorb:>lonais contri
bui para uma hierarquia de SUl/tiS comumente reconhe-
cida, de centro e periferia, que se torna uma mauiz dos
nuxos de inrormao e movimentos de 1)C<,5(,al e.nlre as
PAUL j , DIMAGGIO WALTER W. POWELL
organizaes. Essa ordenao de SlalllS ocorre tal110 por
meio de ca nais for llwis quanto informais. A
lk algumas grandes empresa.; em uma industria como
agentes-cha\'e de llcgociao entre empresas e s indica-
tos pode tornar essas empresas essenciais tambm com
re la<;o a outros assuntos. O reconhecimento governa-
Illcntal de empresas oU orgmtizaesehave ror meio de
processos como subsJios ou contratos pode Jar legiti-
midade e visibilidade a essas organizaes , levando as
empresas concorrent es a imitiU aspectos de Sllas estru-
turas Ou procedimentos opcr,lCiomlis na cSptHII1(,:a dc
obterem reconhccimcntos semelhantes . As associaes
profissionais e de comrcio eOllsti wem outras arenas nas
quais as organizaes ctnll"<lis sflo recon hecidas e para
cujos funcio nrios so oferecidas pos ics de innuncia
substancial ou ceri monia l Os administradores dc orga-
nizacs de grande visibilidade, por sua vez, podem ter
seu ,'alar reforado por meio da reprcsentao em con-
selhos de outras org,mizaes, pela participao em con-
selhos de diversas indstr<ls e intcrindstrills, e ,Aerc-
cendo consel hos a agncias do gOI'erno CUseem, 1979).
No setor de organizaes sem Ons lucrat ivos , onde no
existcm bil rrdras lega is para conluios, a cstnlluraflo pode
acontecer de ma neira ainda mais tpida. Assim. produto-
rcs executivos ou cliletores artisticos de f<1 11\ 0505 t('.<l\1'OS
encabeam com its de associaes profissionais ou de co
mrcio, part ici pam de pai nis governamentais e de runda
pa ra j1n:mi,H;es e rcco nhecinlelllos, ou I'ornecem
consultorias como conselheiros administrativos do govcr-
no ou de funcl<1es para leatros menores, ou participam
do conselho de orgilnizaes menores mesmo que
posies sejam reforadas e ampl iadas pelo reconhecimcn
to que seus tCJtros recebem de I'ontes de rec ursos do go-
verno, de corporacs e fundaes (Dil-.taggio, 1982).
Tais org,1l1izaes ce111rais servem la1110 como mode-
los ativos quanto corno modelos passivos. Suas polit ieas
e cstrut uras se nil) imitadas por todos os seus campos. A
central idade dessils organizaes ser reforada llil me-
dida em que gerentes e funcionrios em ascensflo procu-
rem posies seguras nessas centrais para
promover suas ca rreiras. Aqueles que aspiram a uma
posii\u gerenci Jl podem at experill,e!\tar ullla sociali
zao antecipada com rl'iao s normas c costumes da
organizao qual pretendem se juntar. s meandros
dessas carreiras p(x!cm at envolver movi 1T1 ellt,ll,:eS C0 l110
a de uma posio ini cial principiante em orga ni zaes
centrais Pilla uma posio de gerncia mdia em organi
zaes perifricas. Dentro de um campo organizacional,
os nuxos de pessoal so impul sionados pela homogenei -
zao estruLUral, como. por cxemplo, a ex istnci a de ti-
tl1los e trilhas de carreiras comuns - C0l110 assistente.
assuciado e proressur integral - com signirt cados usual-
mente compartilhados.
t importante notar que se espera que cada um dos
processos de isomorfismo inst illlcional acontea na au-
sncia da evi dncia de que eles aumentam <I dici ncia
(1 rganizacional intcrl\<I Ka ITI Cdid,l cm que aumenta a
didcia organizacional, li razo scmpre recair no fJto dc
que as organi zaes eSlo sendo recompensadas por se-
'"CTn senlClhant es i\ Olllril S orgnnizaes em seus campos.
Ess,\ p(lJe [ornar mab f,kil p,ua da::. t' llVUJ -
vcr-se em transaes com outras organiz:aes, atrair pes-
soas roeadas em carreiras, ser reconhecidas como legiti-
mas (' respeitadas, e encaixar-se em e<ltcgorias adminis
trativas que defi nem elegibili dade para reconhecimen-
tos c contratos pblicos c privados. No entanlo, nada
disso assegura que as organi zaes que agem dessa ma-
neira fa ro o que fazem de maneira mais cricicme do que
aquelas que no agem dessa maneira.
Presses por dicincia compe\iti\' a tilmbm s:10 miti-
gadas em diversos campos porque O nmero de organi -
zacs limitado e porque existem fortes barreiras fi s-
cais c legais para a entrada e a said<1. Lee ( 1971, p. 5 1)
afirma que por isso que os administradores de hospi -
tais eSlo menos preocupados com a eficincia na util i
za;'io de seus recursos e mais com a competi o por status
e a equi valncia cm tennos ele prestigio. Fcnnell (1980)
observ(\ que s hospita is cnns tilllcm sistemas de merca
do pobres porque falta aos pacielltes o conhecimento
necessrio a respeito ele OUlras possibilidades em termos
de hospitais e preos. Ela argumen ta que os mdicos c
administradores de hospitais os consLllllidot"Cs atu-
ais. A eompct io entre os hospitais baseada em "atrair
mdicos que, por SllH vez, tralflo sellS pacientes ilOS hos-
pitais". Fennel l (1980) conclui que:
Os hospilais operam segundo uma norma de legil ima.
(,;iio sodal gcralme lllc cnlra cm cunfli to cum l on
sideraes de- 1ll C!'C<l(lo sobre eficiencia racionalidade
dos sistemas. Aparcll tellle-T1te os hospitais podelll all lll en
tar sua g;una de no porque hai,l uma real nc
eessidade de dClcnninud0 se rvio Ol l eqllpamcntl) pur
p,me- da populao dc p,lci elHe-s, mas porque eles so
mente considerados acei tveis pudrrern olere
eer tud o o que oferecem 05 OU TrOS hospita is na rea.
(FEN:\ ELL, 19HO, p. 505) .
Esses resultados s llgerem um padro geral maio!". Os cmn-
pos organizacionais q ue inclllelll UI]!a fora de traba lho
fortemente pro[issionalizada sero oricllwdos principal-
RAE-CLASSICOS A GAIOLA DE FERRO REVI SITADA: ISOMORFISMO INSTITUCIONAL E RACIONAlIDAOE COLETIVA NOS CAMPOS ORGANIZACIONAIS
nlC'llIe pela eompcl1,,10 por SIalIIS. O preStigIO c os rccur-
50S organizacional:' ullhtilUem elente-Illo<;-cha\c par.I
:1tr.ur os profi!>Slonais. r:.s:.<' proec!>sc. ullpulsinna a ho---
mogcllri.::a,o Il" medid:l em que asorganizacs procu-
rJ.m as .. cgurar que podem oferecer os mesmos benefici-
os c que scu.;
PREDITORES DE MUDANA ISOMRFICA
r\ partir da nOS$.1 discUloSaO sobre os I1It:canism os quI'
medeiam as mudanas i5Omrficas, segue-se que deveml-
IIlOS ser capazes dc prever empirioune11lc os campos or-
g.mizacioll:Jis mais homogneos em Icrmos de estrutu-
ra. processos e comportamento_ Enquantn um teste cm-
plrico sobre tais pre\' iscs est alem do escopo dc"lc
artigo, o '""alor fund"tncntal do nosso Ir.tbalho c .. lara em
SUlI utilidade Ctn lennO!> de prt'diiiO. As h1l>OIt'5rs di"cu-
tidas ab.aho mi.o prelcndelll "er CXalL'iIl\'a .. com rcla:1o
ao unhcrso de preditores, mas simpl cs1l1 cIllt' "ugeflT di
ver.;as hiplt'SC5 a serem lItili z,.1Ilt!iI-loc da
dos "obre 3.'> car:lt'tl"rlsticas das organi zae:. em cc no
campo faze ndo-se U111 corte 11"iI1l.wer;;;al QU. preferencial
mente, longitudil1:l1. A.., hip01C!>C!> ,,<"io Implicitamente
gO\'t"fJladas pres<;uposi,es alais /1c/n/Ju$, pa rticu-
larmente eom rela,o ao tamanho, a [ecnologia c a ecn-
lrali:ao de recurso .. ex[('mos.
Predi tores no nvel organi zaci onal
'"<lnahllt(bde t1.l m('dlda e na taxa t'lll que asorganiza
ccs em ceno almpn .... tmn<;form.1.m a fim dr se- tom.1.rcm
lIl:l1S parceid'lS com a:. organlza,es dI' scu IIpO Algumas
organiza<.'s rt'spondelll rapidamente li t'xlernas.
OUII1I " se Imnsformam SOlllcnte aps um longo penodo
de primei ras hipteses dcrhum dl"
nossa disc1I5Slo <'::Ol'rl"l[ IVO c restri:io.
Ill plesc A] QU:UlIO 111,I1or \) !l,ratllk dqJoCmll'nt"ia de um;1
org;mLzac:lo em rda.'io a OutTa. 111:11" ela se LOm:lra
;) em Irrmo-. de C<;lnLlUr.lo ,l1nblelllc e f<xo
componamclllal
De aeomo com Thompson (L97) e pfelrcr c 5.,lanClK
( 1978), essa rl'conheer a Imbilidadc da!>
em re:'I:.lir li demandas de org:uuzaces das
qu:tis elas no dependem. Uma posi,;io tI.- dependncia
leva a lIllIa mudana IloOtl1(lrfica. Pressc:. c\Jercilivas s:1o
COI1Slruidas em relacionamcntos de Como
mostrou \VilIiamson (1979), o:. intcrUlmbitos S,IO caracte-
rizados por investimento::. especificolo das Ira nS-l(ic<; [.1.11-
.u em IcrmosdcccmhenmenlO qU"llloem Lennos de cqUl-
p:ullellllls. I..:m.1 \cz que J. orgm1Lz.Ic,,10 e-<;colhe dt'lt'nmna-
do fornecedorolt di<' tnbuidor para dcu:nmnadllS(ompo-
ncme<> ou scn,os. o famecedor ou d .... tnhuidnr
\ol\"('ra lanto lima r"l:I'...-II$(" para reah:ar a ta .. cfa como um
conhccimcnlo sohre- o rt'l.IdonamcnLO (It'
II1lcrcmbio. ,\ org:mizaltl come,a :1 (nnfl:lr no fornt' ce-
dor ou distribuidor, c os D pedfieos da<; trall
chio ao fornecedol ou ao c!istribuiduf \Oantagcll:.
cOIl$idcrvcis elll t{ual(IUCI" s it ua,'o (li: com pct i flo sUOse-
<lucl1le com outl"(1<, ftmwcedorl':. ou
Iliplcse .-\2: QU:UlIO m:U$ cenlmll:ado" ftlTnccimcmo d(
recur'lS p;!Ta a org;l11i za'io A. maior c ,L po:.sibLhd"dc de 11
olJ!,anl:ao ,\ ..... mmsronnar ISOmorflealllel11c para a.,-
:.("11Iclhar .lS o1Wlm;::.tOcs de cujo" depende-
Como om.cna Thompson (lY7), as organlZaccs que
dependem d"s Ille..,ma" fonte<; para recursos. pessoas e
Icglll1nidadc ('stan10 IllOi-. s ujeilas ao .. eapnchos dos for-
necedores de reC\11"SO:. do (IUC aquchb lIDe possuem f 011-
dlver",fi,ada.., . C;IS0S em quc fonles alICI"IIHll
ou n;lt) imcdi al:\lnentc dbponl\'c1s ou ["cque
rem gr:lndc e..,fort) lucali:a(,l n a parIr mais forte na
I r:msao pode coc rcill\'a1l1cntc fa::c r com qur a mai<; fr-
gd \ cnha J "doia r pr;iticas a fUII de .lcolllodJr 'ua"
propria", ncn''''lda,k<; (\'eja I'owell. 198) ).
A tcrcclrJ. e a qU.HIJ. derivam da nossa
dl<;Cllsso sobre 1<;01ll0rflS1110 1ll11lH'l ico . moldagcm
c 11lCl'rtt'za
IhpolC'SC ,\-3: QualllO mais lncrno (\ rclaclon,Hllcnto entre
c IIn:. , 111:Llor:t prnh.,nilidade ,I i:w:io moldar
'e em que con'idtra
o processo de pe ll <;:l mc1lto mimti co CII\"ol\"ido na bu:.-
ca de modelolo caract(:fI<;[ico d:t l1lud:l1l ,n r ll1
,es cujas tecllologi:ls-c1mvc "ao fT;lalllenlc compreen-
(lidas ( \1arch e Cohen, 197+). AqUI !l O!">'>.1 prC\ 1<;,lt) di
\'erge de \Ie}'er e Rowan (1977). que Sl1"ICIIl3m, eOI1lO
nOs. que ti:. que no po<;<;uem tecnologias
bem definidas importaro rcgras {'" pr,llu:a". 11l<;lituciona
hzad"s. Mepo'r e Rowan suprU\ a cXI..,I(-n<:a dr um ".5-
lema rrouxamenlc acoplado entre pr<itie .. !> cxternamcnte
legi timadas e COlllpI.1fI:UTleIll O organizaclon .... llllterno. Do
POlUO de vista do!> ecologista:.. (.rganiza,(')('<; frouxamen-
1(: acopladas possllem lIlaior pnlbahdid;Hlc de vanar In-
tCT1WIl1Cn[c . Em CO!1I Ttparti da , eSper;1I110S mudal1alo 11l-
ternas eonsidcral'cls :llrP]adas mais cerimoni-
ais c, :lssim. maior hmllogencllladc e menos ,ariaO e
PAUL J. OIMAGGIO WAlTER W. POWELl
1l111cla I' H;a. Ltlla consi slncia inlcrna desse l ipo constilUi
importante meio dc il1lcrorgallizaciolHd.
Tambm aumenll\ a eSlabilidade organizacional.
A-4: l)u;mlO 1113is :lmhigu:ls:lS de uma or-
gillli:w(.";lO. 111,lior o gr;\ u cm se a
bcm-sucedld<ls.
H duas razcs para isso. Prinwiro, organiza:es com
meta" ambiguas ou em discusso possuem maior pro-
habil idade de ser altament e ckpcmlente" das aparcllcias
para se legi timarem. Tais organizaes podem achar ma is
vantajoso satisfazer as expectativa ... clt' import;lllles clien-
tes em relao ao modo como deve m ser estrut uradas e
aclmi nist radas. COlltrariamellte a nossa viso, os ecologis-
tas afinmniam que ;lS or,Ranizaoes que ill1ital11 oulr<lS ge-
ralmente no possuem vantagem cmnpeti tiva. Sustenta-
mos que. na maioria a confiana em proce-
Jimclllos e.s1ahtkcidos c Irgitilllildos aUrI1 enta a legilimi-
dade organizacional e li:' caractl.'rtstieas de snbn:vivncia.
Uma scgunda raz;lo para a moldagem de comportamento
se enconlra em si1uabes em qUc.o conilito quanlo s mHas
organizacionab l' reprimidll em futl(O do i1l1cresse na
11al"lIlOnia. 1\:-'si111 , os partiei pantes acham ma is f I imita r
out ras organizaes do que tomar decises C0111 base em
anlises siSlcm<ticas de l(le!;lS j< que essas anlises pode-
riam St' prova r Irabalhosas ou desagregadoras.
As hipotcses cinco e seis se baseia JlI e111 Il ossa di scus-
siio sobrc processos normativos encontrados e m organi-
za(es profissionais.
Iliplese ,-\-5: a (' TIl
academlcas rara a escolha de ressoai gnelleia l c runcion:\ l,
maior oJ ,l!r,JU em 'Im a or);aIllzao tomar mai s
Ihal1 \1.' a outras em se u camp\)
Os candidalOS com acadcmicas j passaram
por UIll proces.<;o dc socializao em programas universi-
t rios, e mais prov:vel que possuam regras
inlerioriz<l<bs c modelos organizacionai s dominantes.
A-6: QuanlO maior a participao de ges10res or-
gan izaciollais el11 de comrtio c profissiol1<liS,
1Il,lior a IJrobabil id<l de de a organiz;:Io ser, ou se tornar.
semelhaTlle a OUlras 1.'111 seu campo.
Essa hiptesc paralela viso insti t ucional de que. quan-
to mais elaborad;lS as redes de relacionamenlos ent re as
organiz:tes e seus membros. m:1ior a organizao co-
1etinl do amhiente (Mcycr e Rowan , 1977) .
Preditores no nvel do campo
As seis hiptescs segllintes descrevem os efeitos espera-
dos de diversas cawctcris tiub dos ca mpos organizacio-
nais lia parcela de isomorfismo eIll um determinado cam-
po. Dado que o efeiro do isomorfi S1110 institucional a
h0111ogcneiz;l;io, o tnl'lhol' indi t;ldor dt mudanas iso-
lllorficas a rcdu;1o cm variao e diversidade, que pode
ser medida por menores desvios pad l'o nos valores de
indiC;lc\ores sele<ionados em um grupo de organizaes.
Os indicad()["es-chave variariam de acordo com a nature-
za do campo " 00; i nt crcsses do i nvest igador. Em todos os
casos. no Cllt,llllO, espera-se qw.: medida" no nivel do
campo afe l em as organizaces, nesse campo, indepen-
dent ement e da pontuao de cada org;lnizaiio nas me-
d idas de nvel relacionadas.
Il - l : mais um campo orgalllzaclOnal de
pende de unica foulC (ou mul las ma5 simila-
res) de fl lrllecimc lI w de rcur505 vitai s. m,lior o 1I1\"eI ck
isomorfismo.
A centraliza"o de recursos dc nt ro de Ulll GIlnp0 G1USa
diretamenTe;l hOl11o,gencizao por colocar as organiza-
oes sob presscs similares dos fornecedores de recur-
sos, e interage C0 111 a incerteza c a amhiguidadc das mc-
las, aUl11en tando seu i 111 pacto. Essa hiptcse (: congruenle
com os :ugulllentos dos ecologistas de que a quanlidade
de formas organizacionais e determinada pela distribui -
o de reCll l'S()S no ambicnte e pt'la forma como esses
cs t;1o dbponfvcis.
IlipLeSC 13-2: QtW!110 maiS as organiz<l<,:es em um campo
ill1nllgclll com lIS agenci:ls governamen1ais, maior o
de isomorfismo 110 campo como um lOdo.
Essa hiptese decorre no somellle da hiptese anterior,
mas tambm de dois elcme11\'os (bs t ransJoes entre o se-
tor pblico e o pr ivado: as delimitaes L:m termos de n>
gras e a racional idade formal, e J cnfasc dos .\loreS gover-
namentais em regr<lS inst itucionais. Alm do mai s . o go-
verno feder<l1 com freqncia determina. para um campo
inleiro, padres industriais que devem ser adotados por
todas as organiz:les concorren lCS . .1 01111 \lc)'cr (]979)
delllonstl1l d..: maneira cOllvillCellte que os aS]lI:ClOS dc uma
organizao afetados pelas transaes com o Estado dife-
rem em f\mo de a part icipao desle se d;n de forma
uni ta ou l'rag11lenwda entre diversas agcncilt., phli cas .
As hipteses trs e quatro deriv,llTl de nossa disellss;lo
sobre mmhm.as iS0111rncas result:ln tes c1e e
do processo de llloldagem.
RAECLASSICOS A GAIOLA OE fERRO REVISITADA: ISOMORFISMO INSTITUCI ONAL E RACIONALlOADE COLETIVA NOS CAMPOS ORGANIZACIONAIS
Il iptese 1)-3: mellor o nmero de
\'eis de mouelos organi2acior wi s em um campo. maior n \ ,IX"
ue isomorfbmo campo.
As previses dessa hipt ese so ..:specfi ca:" do que
as das out ras, c requerem um refi namento posterior. ),'l a5
o nosso argumento de que P,II'il qualquer dimcnso rc-
!ev;mte de ou estruru ras organizacionais em
um campo organizacional haver um limiar. ou um pon-
to de inlkxflO, alm tl o qua l a ado (LI forma ck1l1li -
nante aCQntecera com uma velocidade cada vez maior
(Granovet!er. \ Sl7t:1 ; l300rman e Levilt, 1(79) .
Hip61SC B-4: Quanto mai s incnus s:io as tn:nologias ou
,lmbgu<ls as mctas de um campo. nU\l or a tax,. de mudanca
isomorfka.
Dl: certa ma ncira eOll l ril -i!lt li it ivament e. ,wment,)s abrup-
tos na inccr\cza c lUl ambigidade dcvnimll. apos breves
pc:riodos de experimellliles ideologiGlmeme motivadas,
levar a rjpidas rnudan<ls isornrlicas. Como no caso da
hiptese A-4, ambi gidade e inceneza podem ser luncs
de defini es do ambicnte c, em qualquer caso. interagir
tanto com a cell tl",llizao de recursos (A- I, A-2. G-I e n-
2) quanto com a c a t'Slrlltll rao (A-5.
A-6, B-5 e 8-6). Al m do ma is, em campos carac\crizados
[lor um alto grau de inccrtcza, o:> ingrcssalllcs. qw:: pode-
riam servi r como fontes de inovaEi o e varll1o, procura-
ro superar a obrigatoriedade de inovao imitando prt i-
cas estabelecidas dentro do Glmpa.
As duas hipLeses nnais dessa sciio derivam da nossa
discusso sobre seleo, socializao e est ruturao pro-
fissional.
Hiptese B-5: Quanto maior o grau de
de UIll maior a quamidade de mudanas isomrfi-
C115 institucionai s.
A profiSSional izao pode ser medi da pela universalida-
de das refernci as requeridas, pela soli dez dos progra-
mas de treinamento para graduados ou pela vi talidade
de associaes profissionais e de comrcio.
Hiptese 13 -6: Quanto maior o grau de estrmunlo de um
c<lmpo. !l1<1ior o grau d(' isomorfismo.
Campos que possuem cent ros estveis e periferias , Slaltl"
e ordens amplamente recon hecidas sero mais hOtllogc-
l1('OS porque a estrutura de difuso de novos modelos e
normas e mais rotineira e porque o nvel de interao
enlr\.: as o!ganizaCles no camp{) maior. Apesar de a es-
truturao 11,10 poder ser faci lment e medida, pode ser
grosseiramente mapeada com a utili zai\o de medidas
como taxas de conce ntra :\o, estudos sobre
relacionadas reputa(,O ou dados sobr'C ilS
caraClcnslicas das redes.
[St.1 exposio-um tanto quanto esquemlica de
dui:\ de hipteses relaciona ndo a qU;1 11 ridade ele isomor-
fismo em fum,:iio de alributos espccficos das org<lniza-
ues e dos campos organizacionais - nEi o constilui uma
agenda completa para uma avaliao empricil da nossa
perspectiv,r. :'Jiio disc utimos as no-linearidades es pera-
das (' os mximns nos re!acionamen\{lS que aprc-
se nlanws. T<I!nbl1 no abord<llllos a questio dos i ndi -
cadores que precisaramos utilizar para medir a homo-
geneidade. As organizaes em um certo Cilmpo podem
se r muito dist int as em alguns aspectos c, aimLt assim,
cxtrernallH'-l1tc homogneas em outros. Apcsar dc SllS-
peitarmos etn geral , a taxa em que os desvios pa-
dro de indicadores estruturais ou comportame!1tais se
aproximam de zero variar com a natureza da tecnologia
c do ambiente dc um UUll pO organizacional, no desen-
volveremos essas idias aqui. O imponante desta sc;lo
mOSl rar que as discusses tericas so passveis de testes
empricos e aprese ntar algum,ls propostas tcst;veis que
possam guiar futuras anlises .
IMPLICAES PARA A TEORIA SOCIAL
Uma cOlllpanu,:iio de tcorias mHcrossociais de orie11lao
runeiona li sta ou marXiSl<l com trabalhos tericos c em-
pricos no estudo das organizacs revela uma conclu-
so paradoxal. As sociedades (ou as el ites) apresentam-
se corno inteligenLes , enquant o as organizaes so ig-
norantes. As sociedades abrangem que se
entrosam confortavelmente em funo de interesses como
eficincia (Clark, 1962), interesses relacionados ao sis-
tema de valor domina nte (Parsons, L951 ) , ou, na \'ersiio
marxista, imeresses capi tali s tas ( Domholl 1967 ,
Ahhllsser, 1969) . As ao contrrio, ou so
ilnarquias (Cohen 1':1 (/1. , 1972) . ou federaes rompostas
de partes frouxamente acopladas ('vVei ck, 1976), ou cons-
tituem agentes procura dc (Goul dneL 1954),
trabalhando sob formidveis reslri es, eomo racionali -
dade limitada ( March e Simon, 1958). metas incertas ou
contestadas (Sills, \ 957) e tecnologias <Im bguas (l\'larch
e Coheu, 1974).
Apes.l.[ das descobertas da em
a imagem da socitdade como sendo composta de ins!i-
PAUL J. DIMAGGIO' WALTER W. POWELL
"oi ida racion<ll mente <lcoplad<ls pCl"",iSle P( Ir llKLl
a tCOI"ia l11udcrlla. A racional im-
pubiona forma;, niio burocn\licas. as t:scolas assu1l1e1l1 a
eSl nu um de um <1111 hie1l1e de l rabalho. as adm i n ist raes
de c univcr;,lda<!cs se assemelham a adminis-
tra:\(l de organiza<,:e" ;,e m fim, lucra tivos e li 1l1Olh:rni -
zao da economia mundial continua ininterruptamen-
te. Os wcberianos ;ctpontam p,lra 11 continua homogenei-
za\,.",j o das estruturas organizacion,lis 11 Ill cdida que a ra-
cionalidade formal da bllnlCraci,l;,e e;,tenck limit es
da vida orgalliz<\cioll<l1 cOll tempornca. Os fllllcionalis-
tas descrevem a adaptaao racional das estruturas das
escolas e E<;tados aos yalores e neccssidades
da ;,ocicd,lde moderna (Chandkr. 1977; Parsons, 1977).
Os marxistas atribuem as Illudancas em tais organiz<l -
ces como agncias do ocm-estar social (Pivcn e C1oward,
1971 ) l' escolas (13owles e Gil1 tis, 1976) da lgica do pro-
cesso de
Achamos cUrcil esgotar a literatura atual sobre orga ni-
z<le5 com essas vises Ilhtcrossodais. Como possvel
que 05 confusos e controversos estudiosos que aparecem
nas pginas rios estudos de casos e nas tcorias organiza-
cionais sc unam para construir o corpo social elaborado e
hem integrado que os maci"Ote6ricos descrevem?
A resposta convencional a esse paradoxo tem sido que
ocorrI.' alguma vcrso da scleo nanHal cujos mccanis-
de operam para cxc1ltir a;, formas organiza-
cionais quc niio se ada ptam. Como j'i. an rmann05, dif-
di combinar esses argumentos com a realidade organi-
zacional Formas organizacionais menos eficientes per-
sistem. [Jll alguns contextos. efi cincia ou produtivida-
de n;w podem nem mcsmo ser medidas. Nas agncias
governamentais ou em empresas instveis, a seleo pode
ocorrrr com base em razes polticas em vez de econ-
micas. Em outros contextos , por exemplo, no caso da
Mctropnlitan Opera ou da Bohemian Gro\'e, os patroci-
nadores csto muito mais preocupados COI1l valores no
econmicos como a qualidade es ttica ou o /Cl llS social
do que com a eficincia em si. At mesmo no seTor das
empresas com fins lucrativos no qual argumentos com-
peti tivos prometeriam produzir"o melhor fnlto", o tra-
balho de :.lclson e \Vin1er (\Vinter, 1964, 1975; Nelson e
WintcL 1982) demonstra que a mo invisivel opera no
mximo com um leve lOque:.
Urna segunda abordagcm para o paradoxo quc identi-
ficamos vem dos marxistas e tericos que afirmam ser as
elites-cha\'e que guiam e controlam o sistema soci al rOI"
meio do comando de posies cruciai s em grandes orga-
ni zaes (por exe mplo, as instituies fillanceiras que
dominam o capitalismo monopolista). :.lesse sentido.
t.:; ll qWlltlll o;, :I\UI"l.::;' orgal1iz<1cioll dis prosseguem. de ma-
neira geraL despreoeupadamenlL' por meio de confusos
procedimelllos oper:lcinnais padronizados , em momen-
tos cruciais as dites capi tali st,ls assulIlem ;,11<1;, j10skcs
int ervindo em deds{ks que diredonam () curso de ullla
instillliiio nos anos que seguem ( Katz. 1975).
Apesar de cerlas evi(][-nc1s sugerirem que is-so de fato
o que s vezes aconlece - a explicao de Barnouw "obre
os dias ini ciais dos progriHllaS dt rdio [lU o trahalho de
\VeinSlc.in (1968) sobrc o,> s<io bons exem-
plos -, outros historindores tm sido menos bem-sucedi-
dos em suas buscas de elires cOllo;;ciell! es de suas posies.
Em tais casos, como no dtsenv(1lvinlcnto t!ns programas
do New Oeal (Haw!cy. 1966) ou no da cxpans<1o do
eonflilo viet namita (llalperin, 1.974), a classe capitalista
parece ter atuado ele !Il;ctneira confusa e desunida.
Alm do mais, sem um 1ll0nitonllllen1ll constantc,
ind i\'iduos que perseguem interesses organizacionais pa-
roquiais Oll de subunidacles podem desfazer o trabalho
realizado at mesmo pelas elites mais prescientes.
Perrow ( 1976. ]l . 2\) observa que, apesar do poder de
salH;o c do;, superiores , as elites organizado-
luis so freqenlemente incapazes de maximizar suas
preferncias porque "a complexi dade (bs orgrmizaes
modernas clincl\It;\ o controle'" . Adema is, as organiza-
fle:; se tornaram cada vcz mai s veiculas para numero-
sas "gratificaes, necessidades e prdcrencias , de ma-
neira que diversos grupos, de dentro c ele fora d<1 org;ct-
nizao, procuram us-la pa ra fins que res tringem o
retorno a seus proprict,rios".
Nilo reJei tamos i I1lediatalnelltc nelll os llrgu mcntos da
natural nem os da elite cont roladora. As elites
exercem uma innuncia consicler,vcl sobre a vida mo-
derna, e as or}!;anizaes atipicas ou ineficiellles algumas
vezes de fato se ext inguem. Mas annllamos que nenhum
desses processos t: suficicnle para explicar o quanto as
organizaes se tornaram estrutura lmente m;ctis simi la-
I"('S. Demollslramos que a teoria do isomorfismo inst itu-
cional poderia ajudar li expli ca r as de que as
organizaes estilo se torna ndo mais homogncas e ck
que as cli les freqentemente assumem suas posies per-
mitindo, ao mesmo tempo, compreender a irracionali -
c1ade, a frustrao sobre o poder e a falta de inovao, tao
comuns na vida org:lllizadol1al. Alm do mais , nossa
abordagem mais consoante com a lileratma etnogrfi-
ca e teri ca sobre o modo como as organizaes funcio-
nam do que a teoria fUIlcionalista ou a teoria elas elites
sobrc mudana organizacional.
Um foco em isomorfismo instilucional tambm pode
acrescentar uma perspectiva necessria na luta politica
RAEClASSICOS A GAIOLA OE FERRO REVlSITAOA: ISOMORFISMO INSTrruCI ONAl E RACIONAUOAOE COlEl IVA NOS CAMPOS ORGAlUZACIONAIS
por poder e pela sobrevwncia organi zacional quc (aha
na ecologia populacional. A abordagem da ins utuciona-
li zaco relacionada com John Meycr e seus eSlUdanH's
indica a importncia de mi los e ccrnll mas. mas no
quesUona como esses model os surgem e 'l qu.uo;; illlcrcs-
scs illicialmeme servem. Uma ateno exphcita a
origem dos modelos IcglUmados e ti defini llO e elabora-
o de campos organi zacionais deveria n:sponder a essa
qucstio. O exame da difus:i,) de e
org:1I1 izacionais devcria COtbtilll ir um meio
pro<luli vo para avaliar a innunc\ dos inte resses das eli-
tes, Lma cons Iderao de processos isom6rflcos tambem
nos IC\'a a uma hlfrl cal de poder. c :lpHcao na
rM>l ilica modcrllil. ]\.a medida em que. a mudana organi-
zacional e algo no planejado e continua se ndo fonemen-
te apoiada por grupos que desejam 1Ilnuencia-la. nossa
atcnco deveria scrdlreclonada a formas de poder. A
pnrneua, como apOluanllll alguns anos 31t:IS \iarcn e
$ 1I\\(lIl (1958) e Simon (I 957), o poder de cstaoc1ecer
[>rcrni ssas, definir normas e padrcs que moldam e cana
li zam comportament os, A segu nda, o ponto de intervcn
o criti ca (Domhoff, 1979) em que as eli tes ddinem
modelos apropriados de estrlltura e politica orga nizaci o-
nal que permanecem inquestionados nos unos que se se-
guem (\'eja Katz , 1975). Tal viso esL.1 de acordo com al-
guns dos mclhort'S e mais recentes trabalhos sobre poder
(vej a Lukes. 19H). Pesquisas sobre a estruturao de cam-
pos organizacionais e sobre processos isomrfkos podem
ajuda r a fornecer uma ,riso mais empirtca.
Por fim, uma teoria sobre o isomorfis mo organizacio-
nal mais dcsenvoh' ida pode apresentar importantcs im-
plicaes para a polilica social naquel es campos etn que
o Es tado lrabalha por meio de organi zaes pnvadas. Na
medida em que o pluralismo 11m valor de oricl1\aO
nas deliberaes polft phl icas. precisamos descobrir
novas formas de coordenacO intersetorial que impulsi-
onem a diversifi ca;lo em vez da homogenelzao preci-
pitada. Uma compree ns;'lO da forma como os campos or-
gamzacionais se tornam mais homogtneos eVita na que
os executores e analistas de polticas confunchsscm o
desaparecimento de uma forma organizacional com o seu
real fracasso. Os esroros aLUais para O encorajamento
da diversidade tendem a se r condUZidos em um \azio
organizacional . Os execut ores de preocupados
com o pluralismo devcrialll considerar o Impacto de seus
programas na estnlll1r:t dos campos organizl.Kionais como
um IOdo e no apenas nos programas de organi zaes
individuais,
Acredi tamos que h muito aser g,rllh'l atcndencl o tanIa
SImilaridade quanto \'ariaco ent rc as orgalll zaucs c.
em particular, a mudan:l no de homogencid:lde ou
v;lnao ao Inngo do tcmpo. alxlrda1!em prctende
IIlvc<; tigar ta nto .I mudana incremenlal qu,lnlO a sele-
;'lo. Levamos scnalllCllle em a;;; oh<iCT\'a-
ocs dos teri cos sobre u papel da 11m
dan\"<!o da ambigill datl c e da rcstri ilo. {' mostramo<; as
ill1pli cac,> d!":l>'>"" caracters ticas organizacionais para a
es trutura social comu U111 lOdo (" as for a.,
11101 ;\'ador;IS da burocratizao - c, 111.1 b :l lll]1la ment e, 11;1
!toll1ogcnci z.lI:\o em ge ral - se trans formaram, C01110
de111 C)11<; t {k-sde tempos de \Vebcr. \hs a impor
tncia de compreender h tendncia.<; rara as quais ele
chamou a alenc;lo nunc.1 este\ c tlo imedtata
NOTAS
llTI.1 ".p.,;1O p";'llml.lr .. [OI po: ro,,,-,. r,'
Ih' ..\mnll..m s.,.'I;IOL'/:" . u ,h""iJliCln, em tJ,,- 191'1 t'm T,'Cf1n
I.' dos ''''''e'1u m", d,,< .... p,In ... ,
,...,bt'C as D,lIl I
(."lInt>. C("Cf. h lrdkin. t":r'llk,
1l 0!>.11x: tll Kamcr, Charlcs t:. Lmdblolll , lohn l)a"l d
)lI:,;..n Olz..k. ChMIc, I'r rrow, l'eleN'tl. ;\1111lll" "'" 11, r>mll. UI,I! '
\\ c dOIS da ().;, ",'m,', d,,,, ( ";'
ordem por quesltks de hw :", um
csfun;o InlCH''3mcmc col:lboral"'"
I'o! -"OIll'Cli\ rda<k' cntclldt,s.;:t tXI$Lftlua <k 'In.. a;ill1
ti unus h 0ll1!aS. Tar- l raTI<;:l,<'('<; [1C'd,m IId .. ,r r ..
mcnws,OTlumu;o:, fOTmali. rc" ... lI ... m
como plt'lt\5lO1'.aos.. ",ndlCalO" (\(J (,," .. .,lho d.: di",'''''''' ""
mf('lf1Tl .. ni) nhe: ,k ... '..,. l m
otrupod.: or1:;\J]i:.ll:OCS U"T.' J' ( f,. ..... dmcn
I, l"IlC<.UtlilS a OUlrn ('rx.'1 ,;:;!.,t\c IIIH r .. " ."'10.;".,.
c;rrullu;1 flI'" rdrri nw\.I '111 h."" ..... ti" ['<, ... "i,' Cll
om,1 oi" n',I, !.,r dU.h "1"):.1111:.1<,'",' "I,)
mcnll: eqlllvalenlt., '" \'IIKlIl"" ,1., IIW,U'" " 1)<' """, ,"
grupos de Ul ra\ me'm,' qu,' 11, 1" , .... 1. 1.' '11 I. unnl ,\da,
... r<ll urJl hJ\r ,." Iun,.l( ' ,11 ' " 'N,,,,,
! P('f mod':llle'3. on:alll::..ot:rrlll:tt tl"" relrnnu>-. ,I mudJtI,,,, na c"": nu'.I'.' [ .. r
nta . na cuhura md;o,., 'lU nll,,....\o."> A mu
duxa Mj1,:I",::aLl(\n31 \-;1".1. ,,tn ITl .... lU d ,u:I pmfllIU.I"., .. ""ti"' ...... ." le-..:nr
.. "k ... u CQ.lm ... <. ,no .... ... ..u. ... ;"I" ... " ... 0., '1.1<:
.JrI:.:mi;:.:oo,.Y'i C'm 11m do Irnnm,oJ" -"3 ="."", "'.,. Ul.,.."..
Ul d' ;;.Jm h;!<; : .... mt ... ...... ",,"111 ......
a ,mro'Unol> Ja.. mutbno,,," vt#J\lUU''''''b !..-..:nH .... omn
te b"';,<loa IS <'1.11"3' h'fln..,. &- mu<m, Ap:'>il de
dl\'er<l">'i ,\elTl":!'" .1,. nllld.l"";b ml:tildJ que
,I<'ltl'an"K'-i. n.. ......... , ]>'''1'''''111 .Ut"l c klt-nllr"I 11" d .... ,,,.,, fn.'(;jucJUt de
pI<Xc,,,,,,, U'''.' ulll' b de problemas
lm(Y'tl :Ul! !'S. em tle "k\\\lII,;' r .1, GI\"'-lS de ar
NgJIl izac "11""" "' r"' 11 ", , >
'Kll flke (1')82. P 1117\ ,' U' .1""lt,, de l',"lc" wbre a
da ,dorm" """11(1p:11. ,dUl.! .l' ... de
lnnfTf>nlO u" 1''''1''1g;o,.I>, e C' '' ''Il lm Indo.'SI()
PAUL J. DIMAGGIO ' WAlTER W. POWElL
pJrJ .. .. H.J , I" :' u.' IIUlvrJc.,.,llr r1 .. I , 'I'''.' ....
ll.I .ul.x.1<' ..1.1 ,,-I. .... mum, J'.11 ,,.1, .. ri., J..
,,,mr,"''''J.' ",-xul -11l,l.< r .. ' r '1"" r ,"'\', .... 1.' ..... cl.- I' """")1.1<""
1', ... 1 J:l.,. ,J.kJ .. , .... ;:h>r "I arJ. -Im 7'orn-
","Cri, J 1\' ,,",U .. toJ.
L:t ... amrlt .. .: bt, ..... - umP' .... " .. ,,, ... h ...
,':.IJ (" I, "rr..1ffio ., .. ,1 ,',o "<"l' r.ll ... ah.r:, ...
"uh,,1 , ..... .,.. ,T;l._I_nl)tu'-' "''l.1.,.I. 'rl;-.W.... I,: , ..... ,,, l,n",
h'r.. - rc:d.,; ,h" ... 3 ... k, . ,' lh' """''', 'u ;.nl"'" "1):'-"';:..00. ."
1l.I.' ""\f11",:,m,.,,, l m 'lln:.W., T""'""":: ,.,- ,"'. I\' ' ,.", ',"''''...;., I"m
ht:11l r,-.;t mnp' ." '. 'r,.:.- . Ir-
.. t, 0.: 1!'''1I'.1II'' j.,-,xm.' ... ,1.111. , ''"'' .,,1.11" """"
n;lI' '1" f .u ......... d,,",, ..... ,LII' 11.'\ , ... 11 1.1' ',", ,, ,.
t'" "<:111.0<'.1 ""l." . no.' Lo"'. d\l.h I', .. 1"'111" , .I,' ,'< ,,,, ,,d""'l' des
l'1il;1.' - n !1\I Illo.')j,0 r .' - l ,,, .... ,h n,. "ITII ""!,!' '' ... " .."
n,' 111 \ ,.: {k I id,", , ,' I " " "'11." . 'T\ ,.c' ,',", , .II\ J,
l.'T: ... ;\'!I!('._, I li! ).:..,.:11. q\ ,,".'ClII'\ltlL" .1 '.LII II<I, ,,h ,!<- :<rgmnl'I\ILlS;,o-
blC J' 11\, 'I I\',I\ L\o.' .1,1-0 ((l'" u!l\;, (l r,Klulul
r ,\ ':,IO'-fJ, "'11.11 t m "fll:>I.":.' 1'.11.1 p.xk s.:r
.>L; pr" ,r " ,,'n., 'M "," I' "I,. ,),. 'r.a' rdl,"',
".)0.., ,>I, L I .. ,"."'" ;"'['LllJ."n\''''l "m".;.,.!, E um
f'I'r .111"'01.' .'T,,n:.d., :" .. .t Ulll.' mel.] ""r ,vnlnooi,.
rJr., " t\.,h-.LV 1 ,!, "k'W ["o.,u.n t" I11m!;"",,\ ,,.um,,:[,, .. II<Xk ,,:.
1""1 " ,-J, .... l.J 1"'1" Jl .... I" <I, .... J.: .. ..... c,,
,I( ... ,." .. _ ... .... Um'.." ll'rIl" " "''',, J<: 1'p.:i.'5
f"""'" h 'r." ,.,.. ..... .. "n-...J"r:lm Cl' U.\I<: lo<:l,l> ""1.1'",,,, I';)!>l
,,,-,, rr ,1.-1, ,," , .u.... . .,. "UI". .. ,. P.,l"Ik . ..<1mu,"I, ... 1,"11:'-
m..-,., 'lU(' "'I"' ... IL' 11 .... .:.JlT .... ",<brc" '><:..1> Frc'!"':I .... lC'"' r .'rta"len-
I''''<IJ ,n!. '1'<\"'\'''..1 em !n", ...... ",,'." ,h .\ I .... 'U .. J" ,",.r
"-",,, , .... ... i., I" U' .. J' ,IT" "...,. , ... ..:,1',nl1\.1:I".' ........ 'nl1
.. :'1111.1 c .... 'I" '" , U.",'). .. ".,., r...... .b cu prudCrtk'
l.lt1,'II, f'Ot.l ... I , \ I. Wl2' , Jl.U:lll:l. 'c1., ., 10:<.111 .... '.: r.lu<:!""" " .<"/:1-
..... , :",h:"., l' "<1"11","'.01 c",,;, li'" 1I.',:u,,' .-\ld:;ch
11,17'1' "11 ' 1"" P"'I'ULk ,1'11.,1 :.1,.,<:".. :I'<.\lll.:Ir' m
:tllLl, ,,:.h ,,,'" em k .... o; c f'"
'''ill tI. 1 R,,I ." ,'" ti " ,XPIC, \ '1.U ... ti< [sx
lC'"h' c' ""'):\I1:\\ I .. d" Ir.1halho ,Ie- C,'cr! c tl<.)r;,J, I), 79) t ;;iPli fk., <)
de' 1"""\' 1,' 011 ["o(""',l",a nll\1lub <.l" por lLl"
J
REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS
.\l LHI.\', .. \ ln"rUint\" "."jU!'('fI Jnd f_ ">'Tl_ ,,,,.,,,,, !""'''<I' .o{
f'<.fi;:,,",:I:. .. "Q,., 111 121
\ LPRILl I II .. _ .. 1\J 'U' I, glf"''''x! Li , I,. ' J
1'.17'1
II;\ RNOL W l .0\ ;" 1"',1(.1 l \ N, .... '
I'rrYi. 11)('.61',8
I:H .lL'I{\I\I\. '" A, LI:\rlT. I' I{ Th, USt;:u!( pnrt'lplt ror g<'ll'ral
J ,..;"U I .. I ... :n ... ' 11J\'t'n 113", ... , ,j)<I!t f'rtp,UIl)
...... " "'),,"\ r. ). ic):'"q
!l\.J\\l :.- ..... ,'\ fl'>. 11 ..... lll.olr/oll"r A'lKrJ:<I '>Iev.' York Baste
tI..""" H;!
L\\(kL)lL l> L'lUCROI\.J. m,):uh1t In ! '" ""''Spolptr
' _o.>l A,,nuR3 ,lI".o Ircl:mo' lr. (\.I' <'C,ul ,ym.llblldl' ....
, li "l 1 P IM11JIi 19H2
LHA'\tlLEIl/\ 1). H,.N" f/ .. TM "<lI "A'llincan
L "i"c,s I)' 1<)77
l.HI U\ J, ... '. nl nwr lime !n
NY::oIRU\i. I' <, "'TARBl\.J':' \\ li /1,,,'11"'..,, ,/: .. / Ol}.'<l1l1z<lnn,wl
N ... " Y.' !;'lhf" nJ LIlI\ .. l-IBI l' 2.R_/4
UUJUHLI... \ lhe lon <l TUCtu.I'l:: 1< >ward.,
" I In lX>UGI..N" J n (rd ) 1'11,)",,,/11\<111:,> F:'(' y<l"v
(,(,. LhllJ.>(,-, _lill< 1<)/L\ P 1 jf,lH
\ 1 [' L OI " t: N, I I' .. n,..,ro.-lor
, ...... ,.,L:J1ll'1 ... ... ... 'r. ,'I..'u,m,')'.\ 11" 1.::0 1-25.
1<)71
C 1't..l\\Ht. \\ \\ 8,-1:, -ri ... cuW
( .. '-'u .tI [,.. ' r ... ",",. IOh2
t H I\T. \1 \!.\RCH ' L .. -\ &i,,, ... "'a: Tio",, ,oi ,I., FIIl>:
.I,. ' 1 l'llnu, ... '-ltliL 1%3
I' Luh ... LfI nlll .. :,.-nth (<" ntur,. I"l<WfI
1'." 1 I [ I.l' .... \lu" cor . " 'I'C,'f: I::.-ol h"\fl3. I. ' c):tu!\." in ,\men<.J.
,\11',1.,1, ( "IL", "'iJ '1<\11'1\' \" -t. P 31';\1, 1<,111 1
1)1\1i\l>(, ll), I' l i..: Jnal)'lIcalllppf<1:tch
. " d 1',,11<)' illl pl k:llL,ms. In: :,uNi-,b"II } (\11
Ih .. ,,,I') ,, "d I' vl ky. 1<Ji:J2.
11()" IIh.lll' I 111", R;./"'""''Il,''' \ '11 b l1.
1'/1<7
1',lM Il'I'1 \\ I/;, P.'I""" ,"':/& p...,,,,,,,,, "I n..; (I ... ;,
tr,.t", , , . ',"wy,,,k. ""-ndom H,'l.<>I: 1'J7'J
11 ' \: 1-,
" -aU.1 .,,, 1"'>1'11.;1.. .. 1LJ:!>I.:r"S Q<'ol </flh. ,. 1}, n 3.
r " l'l4 " fi\.
I kH,\\ \ ' 11 ..... " t:;;.l1lXU1 111.: q ... lo. .... J!lJ nJ:u'll
.... '"\0 I: '1\\\ D. Ll \I\t!;>;(,:>. L '.EJ, \ Rt-s.al.iI ,r, O'g':In .
fi, , l.II. ... Cf. J.\! l<,):ri! i' 131
(.,fn[) I\j.., A t, "!I/.) :n a:oo .'/flj{1ur ... CI>ul
U" lI .. :I,,; .. '11" ... !<ILtJ .. d.'"", Ikl"kl"). Lm"CN1}o."lI Cl lklfll!.l 1919
... I)U>;. . R.\[ 67
RAf r.lASSICOS , A GAIOlA OE FERRO REVISITAOA: ISOMORFISMO INSTITUCIONAL E RACIONAlIOAOE COLEtiVA NOS CAMPOS ORGANIZACIONAIS
t,,-111Iil'\t-It :\. \\ lnJ:;q'\.. R: (01""<1<' LI.: \o.W. lL r',x
PR' ,iJ'i4
( ,!{.\f\.O\TITrll, \{ TI,,,:,"!,, .IJ 11".,'<.1.;1, d .... Ix-h.l \ ,,_r .J,,,, .. ,, .... ,.
1'1.11 l'.r< !-tii.
l
- H 3, J<)7"
H.-\ I I I/. Pnl,.,,,""J 1:.t\loTl "",] "l1'C, l',", !!l. A", li, .. l i :x.d"I,,,,,('(d
11.\"". ,. 33. " 1 P 9l- 1\}', l QtR
r'RI"..:. \i II &",'.1,,, ".'10 t- . , \\".t<h "\!I"n. rx:
T 1<f np h',I.l.l'1,m
... 1 rRlI\IAI-., 111 ... ,tn ..
'\MIo 11"," I, "'ir' ,- , .... r 'H>I t>-'. I >Ir;
I J..\\\"I D \ H"" .. In::>ILLY[) L(h!) /'Wnlo': >fI<,II
." " ." ,",>rI-; M.1Cflllllafl . r ll)o!11i
, ,
I. "7> ,,'"
HA\\'U:S. L \\: TI" "","''- DI,,: ,,,,.I (lI(' I',. 1'1<'11\ AI"r",,;"ly ,\ \1"1.- Ir.
Anu,..",r"l'( Pnn,:I:lmllh;\'<T;,t, I'rcs-, I<IN>
IIIR .... H. P \\'HhLH( I fi.." CVr In'OI lhe ,,'_mi""""
t'l \ll:l;T1'4(;S, 'c""',,,l,
KA\."Tn:t.. R \'1 (;til"':""'" L, 11'1' o"," Llmhriclt;t M.\ Ibn"rJ
U:l\('<lr Px,.., liJ72
M ,"UI;' h.""'I!..'<'i..;.
1<)77
KAI7. M BC'"", 1111',,11.', I", .1', ,m,) Tllo J'i:.."o"o! [dll,
Ir <\""'b,' '1c-.\ y,d. 1<)7:)
1o.:1\IIl1:RU,J- Iri'uI"--'11 1"\"'\.>:),-..1 ,,"-;.1 ,I 1'10: .,n
In I Mil I''', R II (ll,':"".J..:,c',.,,,.' l1:.
L ... k Fr;>O(:&o I"' ...... (b .... " 1-'.--13
K'Cl KF D. T1Y 01 mUnlcp;d cd':>ml 1<'f'1I"'''''''
cljn.l m"", "r .. ",,;:.\,. \ 117 _., ti r
"J_J ...... ul
31- I 11-l.
I Alb,..) \I. \1 "T/:( Ri .... II A'wl' 'I'
L'TlI\'cr$lt" "r Pr" ". 1977
I \1I\1,\t\:'. 1: D. (,.\l.,N'KI E\V1C7. J, \ tARSDEI\ I' LU11lmunIl )
-..l' (/, Il,r>.: _h AIlr.llo11 ,'I \. -I.
1'''' -,H_ l",h
UT. \! -\ _ . 11' 01 ho<p. I JI btll.1\.nt <;'",,"'-"no
['''''''41,'' .. ''Io.I!,' '!.H. r
I G_ \{ f..t,ud,;o;hlJ' t:nJ A",IJII:!!iW file Amt'11r<:m
ri, '1,1",,1 "In\' l',,.k \\d ,r,lw- HIII, 1\l7 !
\l\RU I.J- c.. \I;\R( 11. I t. :ITr,f''>: l:lfllL'm .;II'-",!!'; lhe- .... ,I
A.I,r,rt<;''''I'. .', ,"Mf Qut;TlC':v, \ 22 l' 1. r
mi l lhl \q77
1,1-\1/.\1-1 J G_ Oe-t-N Bc:fj;cn
'" ''''''J\ ... \!\:1 lQ;
MrYFR., \\ Ih. ,mnal1 I!le cJu. ,1<1.--.r,,1 ail:'g .,,,--1
,,'na" UI' JnJ I_ ... :('rul '-'.' 1'pr.l.l:\ ItNI' ' ....
k,= h ,'11 hIA.n",n.,II .r._Ih " .md .. '-'.,' " .11 '1, -I L "'H''''''.',
l'r,,);r."t1 I" 7'1-1>211. I.J;'-I
MI:\' ER.J, \\: "";'ll' ,\ l,,' 1'11. ....... a Lr Jlld I'-.c 1),;.l:nc
m \\"rld llq;un,l!1,- h .'\\.-\, T,'I.'I'.o LLI,,,.la '<Jl'I l
\lfYFR I \\' 1I \t\:t\: \"1. \i " .. , :I.lI\.'\<I.>p' ,," 1-..:-\\\" o;
['d,"--:l!IOIl:I' 'm"-. ar.c ... JI (1-,11'';( Ll "'l'" t "IH"',..: .Il-
rre<. .. tO,Q
\tD'ER. J \\ R.l'\\A'4 IIlro;! " .... _""Io.,.J .'fI:,lJlI;:'1 '", 1",,, ... 1,,,,,",-, ,"1.1",,
,b 31lJ "-m.-" ,,, j, ",.1",1 , \ ..n " ! " 14O.
!-,l77
W' l)TT. \\" Pb\L. I, (, lt\sli tuuonal ,!Ll d H"h,
" I ('T)C, ' m:.I!h'll.Il ,'m,tl>fC \hl ,lfll_W" "I 1'(: " , UllUl
In " 11-1 '.11 (h]' OOX,JrI:o.l L >r_' ,Jr.J lil.- 1/i'I1I./fi .... ,1'"".
("'('\\fJL<llrl"'''c", & 11(, "W" Plub.1:ll'hJ 1.\ '. l\JoR:l
\IHI;R,).I I'''''''-lem.: md"h.:!rCl' lO hJn.'.uu, <In
\lI l n:--;(; : til:. A).iERICA" "')fI< 'I \1 .\""t X l.\lIl1'. h,
,,:.:.. (.;.r.;o,b .
MII{'f'-k.l-.( p', .. .., 1I1,,'llIm .. rN' ",li
1\(:,,' tbwn ""Ir 1' ".f,1 '1 II 1%1
1\ 1 I R, H \\ 1 \lI '--\11 [;. ,".III""I,!r'I' TIln")' .'1 I, ." " """
H.I"Md L ni"c:,.!) I'n',;. I \lfll
l.' UCl lI . t , t.-Lrkeh hurt,I".I.I,-', .1l'J,.,,,, .-\"'11'1.'.1',,,,,, S,flld
i,.>! .. ,.n' '2i. I l' 2<-l-'
".\;LxX":,> T Ih. ;;:'\1'-'.'
H_li ;<),7
rrrU:'l'\\. ( h "'all\' .. h.UI );I\1':' ,,,,<-I P''''''I'I(, 2.
p 31-H. It,lH
'-- CIJmn.' \ in orl!,:ml::au""" In ,\ MrRIl, \ \j 't..!I,)Ll)GIL\L
.\""lXIAfl O:>.' ,\, 'tAL t.-1 [[T["(;'. '\Ir" "I' I"-'{'
rfI;FFER. J ".o\IA'-UK G Ir, ,o( -i
IK;'<"I1.;"h( p, "1"',.'," '\I, .. "'ri.. H.:'.'T1C'::-:- Ro>"
PI\T' I' t- LLl.l\\.\kll. R A R. .. ,/-( Th. /-""';"''') P...b!k
\ \ <-1("" ','\1 ','f'I., l.".,h.. . 'f"_
1'1.'\\ H I \\ W ' .... " <0,--'; ;tI." "I" f,'; :0:.1 !-,o...--.kselhng
1'0 IlIl ha k"" .. 1I,l\"dJ", \\ IILl eI
I'O\\TI I \\' \\' 111,' f,,-, I' [ic':l l C<':l'll"l1\1 ,1 1 pun1C 11'1,'\ " 10'10 '\J"W l-l,,\<n
I'r"h,-,,,n "" N,,:,II ':11"',: Ol)<Jm:,\1., I', . 11"\1".".11"
ROTl1\t-\'.\t Th.:.:'\.
"',,,,, I',!: "" .. lhll'" I). '''''' H"\,,, l.1, MI1'"
PAUl J. DI MAGGI O WALTER W. POWELL
f<llTH"CHIU)- \\ 111 1 T. J Ih,' , >] );"", ,,,,[1( '[ \: all ,tI :nn.H" ' I"
r, ni ,m,, 1 b""coa"r.nt<; A"" ,i, ,ir[ "" . i"!"I" "I Rn" ltw. \ H . 11 . 4. !'
509-27, 197')
"CHI". 1.11N<" .\1" ,m.! )' ,,\'11" ;<kw Y"rk: \\, \\. NO'h'll,
1'l78
M w. Y"'ll h 1" ', 1,,)" ,mil y,)ung W,"'Wll , !'l'il)-IQ72 : Ih,- \111['.\\ !
III pm'all' ',,"'hJl' pnlgl'''ll1s for pre); ",ml nnd ",,)',,',nl );"'1, ,,,, 1' ,,1,1,,' ['",h,
I n: J\."'TIONAI IN<"TITUl' r l 'l)R l-nlL,\ II ON ' 111
RES1:AROI CO'\ FEIlF"JCE,
D. L. TI:,' ,;,11 <'11(""::;, ,\fr<IIt, ,111<1 1',;,1, ;n <I NaU, ,,,,,!
Gkm'L'" IL !'te" 1957
F' \kdlc,<l c. lrc .md Ihc ,-.1
'."Il -prurll 0rr;:\llIZJ 1Wr", b k UllI\'er;.i!:'_ Nc\\' 1I,"cn, cr
I c)f'.il. "'''''''"
IDI I"R, :\ IVi:II<"H "><j!" ,, 'IV. Di!,'mm,h {lJ .'-,xia! (, " 1/1,-,1 ".I
h ,. .. ..\ 11..,\.ml Unlwml)' P,e,,- 1979
I) Ih 0", ' 11<"1 Jl I.;!"rI' "I A",,, j,,m (',1,,111 fJI'''il l''';
M,\ Pres,<;, 1'174
I M, "",i,1I Df ,-'l merk:m d l!c ;md
Cl t cl i rt't l[l '" in Ih ... ,',1' , ', ern,I[KC "I Amentall
Rn- LiW \. '; 4, n .;. p 1\)79
\ VEllER. 1\1 T):" ,D,,,r':'l"": h h;, ,,,,,I Ih .. 'r!l" "I (;"1,;",11"''- r--;,-w \ mk
1<)')2
\V[fl [ R, M E""IoII"I' Wl d \,ILl f ly: ti .. 0.111.11< ,,-f 1011... .,"'-''''. '" lC ,I,l).;" 'kw
y(!fk lh lnHl1.1 ln, 1')68
Wl'lCK K l[loscl)' cnupled sprcms
.o\,I",m"I",,',,r Su,,,,.- Quarlol' l. 2 1 n I . [1. 1 1(j, 1976
An igo convi dado, Aprovado em 03.02.2005.
Paul J . DiMaggio
Professor (lE sociologia da Princeton Universily
I 71h' Car!""11lf Id, (lI i" lhr iJ/"-rQI 51"le. 1900-J918, H051on,
MA rr.',",\ , 19(,8
WI'STi\ FY, I) r Til(> 1'.rn" I 'lo)1,,[ Vvblcrn O r!(anozalion in MeijiJapan.
,- 8. n. Z, r 107-142, \ 9B2,
WIII TE. 11 c., 1l001\\\:\ '-, 1\" R. L Sodal Slruul.lre f TOm
IH'.l.lIl'k Ilclworks. I lilock",o(kls oi roles " nd p"Nuons. Amcrii.'<1nJounlill
nJ S"" !'Jg}'. t' 1 . 11 '1. P 7:>Ofl(), 1976
W1Ll:\MSO'- , 0, \ AI"rh:, wnJ l-li",,.y,.hH", Anolh-<i.\ Qnd
!"Il ,liwl;OIIS: A Sru<ll' o) Ih- &:'''1<1''11<:.1 (' ) Irctrrnil,' New \'ork:
force Press, 1975.
\VILL'\' \-ISO'-, O E. Trans.K1tc'n-UJ5l fcom)nllC;' or ()n-
Ir;\ClUill rclations, I-,!w m"J""C\, v. 22, p. 211-(; \, J 979
WI '\TtR. . S, G I;con[lrnk - n3Iu,-, 1 <:kcti pn- Df Ihc r,rm
rui" Ew/wmlc l:w'IS. v. ,1 , p, 19(1" ,
\\'I'ITLI\. S, 0. Optillllzallon ,md ""c'hHI., n in I lte Ih,,'1 " f fmu, In:
DAl', I, 11 : GI0\\'b, T !-.l l'",' ",i, \j",,', ,1-. 'lrk:
:\Gldem!, 1975 p iJ lll:I.
\VOOD\V:\RD, j, iI!,iI.\!n,;! Ih,'''fI' all,II",,(I;, ,' I ,,,,tl,,,\
Oxf<lrd I' re:>.i, 1%5
ZUCK[]I.. L G,: TOLBlRI. I':' 11 ',\lIHl,()llJI Y>lln;,', " I m lhe'
k,rmJ! S\nIC1 Ure e,f [lf);;IIli:alwn,. lll<' dilTU"IQtl "f -:i" il "":"'1(:,' n: f" rm, I SBO-
\()1'). I n. A\l1:RI(.i\.\i A:.:.OU1\ 110t\ ..\N\U/d
"lrom0. Lmad,l, 19/;1.
\I'lIg" puhltGld(1 ""h" 1I l " l" 'TI1(' l mn, rn'i'iOttl'
IIl oli 1LII"' II,11 N1111"l'l'h;"11 ,,,, d ("Ik, ti '."c rJI,oll.,I H)' in
de' p" " j J. e \\',l IH'1' \\" l'(1w<'II , " " Amai" ""
I' ,I H, 11 2..]1 147 IM). 198" 1'1,f>i1qd" ,: ,'In
:l ll INlzalt' de! Ari \nOC',lTl ID ATlwri ,'an
AS.""" "' 1<ln. WWW":;'lIKI.0t);
I Jlttresses de pesquisa nas reas ele anlise orgnizaci(llla I, sociologia (b Lu lt Ufa, est r<ll ificoH:;i\ll sociolo-
gia Lconmica, all,lbe de redes sociai s, sociologia d,l ,me c da li teratura, e orgauizaes scm fius Illcr:llivQs.
E-mail: d i m aggio@prillcclol1.edu
Endereo: Dep'11"llllent ofSoeiology, 2-N-2 Green I lall , PrinCe[nn Universi 1Y Princeton - NJ - USA, 08541-.
\Valt er \ \l. Powcl l
Pmfcssor de educai\o, COlllpOrl:ullento organizacional, sociologia (' cOlllunica:\o da Stanford Univers it)'-
Interesses de pesquisa nas :ireas de teoria das org(lnizacs. wciologia econmica, redes sociais e illlerorganiZ<lciomlis.
E- mail: wood)1:>stanford.cdu
Endereo: 509 Ceras Dld., Sl<lnrord Uni vcrsil}', Sl;mrnrd - CA - USA, 94305-308+,
AUR IjU'" . RA l'

Vous aimerez peut-être aussi