Vous êtes sur la page 1sur 107

UNIVERSIDAD INCA GARCILASO DE LA

VEGA
PRESENTADO POR
Arequipa Per
2009
1
NDICE
Contenido Pgina
CARTULA 1
NDICE 2
INTRODUCCIN 4
CAPTULO I PLANTEA!IENTO DEL PRO"LE!A #
1.1. DESCRIPCIN DEL PROBLEMA 6
1.2. FORMLACIN DEL PROBLEMA !
1.2.1. P"o#$e%a &ene"a$ !
1.2.2. P"o#$e%a' E'(e)*+i)o' !
1.,. OB-E.I/OS 0
1.,.1. &ene"a$e' 0
1.,.2. E'(e)*+i)o' 0
1.1. DELIMI.ACIN 9
1.2. -S.IFICACIN 9
1.6. FAC.IBILIDAD 10
1.6.1. Po'i#i$idade' 10
1.6.2. Di+i)3$tade' 10
CAPTULO II !ARCO TERICO DE LA INVESTIGACIN 11
2.1. /ISIN 4IS.RICA 11
2.2. ES.DIOS AN.ECEDEN.ES ,,
2.,. BASES .ERICAS 10
2.1. DEFINICIONES CONCEP.ALES 5 OPERACIONALES 22
2.2. POBLACIN 5 MES.RA 20
CAPTULO III $IPTESIS % VARIA"LES #&
,.1. 4IP.ESIS &ENERALES 60
2
,.2. 4IP.ESIS ESPEC6FICAS 61
,.,. /ARIABLES 61
,.1. INDICADORES 62
,.2. OPERACIONALI7ACIN DE LAS /ARIABLES 6,
CAPTULO IV !ETODOLOGA DE LA INVESTIGACIN #4
1.1. .IPOS 5 NI/ELES DE LA IN/ES.I&ACIN 61
1.2. DISE8O DE LA IN/ES.I&ACIN 62
1.,. M9.ODOS 5 .9CNICAS 66
1.1. INS.RMEN.OS DE RECOLECCIN DE INFORMACIN 60
1.2. PROCESAMIEN.O: AN;LISIS E IN.ERPRE.ACIN DE
RESL.ADOS <DA.OS= 60
1.6. MA.RI7 DE CONSIS.ENCIA !0
CAPTULO V AD!INISTRACIN DEL PRO%ECTO '2
2.1. RECRSOS !2
2.1.1. 4MANOS !2
2.1.2. MA.ERIALES !,
2.1.,. FINANCIEROS !,
2.2. CRONO&RAMA !1
CAPTULO VI TRATA!IENTO ESTADSTICO '(
CAPTULO VII )UENTES DE IN)OR!ACIN *'
ANE+OS **
CONCLSIONES 100
RECOMENDACIONES 102
S&ERENCIAS 101
INS.RMEN.O DE RECOLECCIN DE DA.OS 102
O.ROS 10!
3
INTRODUCCIN
A )ontin3a)i>n: 'e ("e'enta e$ t"a#a?o @De+i)ien)ia de $a
)o%("en'i>n $e)to"a )o%o )on'e)3en)ia de $a %a$a a($i)a)i>n de $a'
"eg$a' o"tog"+i)a' en $o' a$3%no' de$ ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E
Sa$e'iano C Ca$$ao 2009D: dent"o de$ %#ito e')o$a": (3e' no eEi'te 3na
("o+3nda inFe'tiga)i>n 'o#"e e$ te%a. E' )o%($i)ado di$3)ida" )3nto
in+$3Ge e$ #3en %ane?o de e't"ategia' G $a )o""e)ta G de#ida )o%("en'i>n
$e)to"a dent"o de $a eE("e'i>n: tanto o"a$ )o%o e')"ita: de$ a$3%no H3e 'e
en)3ent"a ad (o"ta' de 'a$i" de $a e')3e$a (a"a integ"a"'e a 3n %3ndo
%' "3do: %' )"3e$ G %' )"*ti)o: donde $a eEigen)ia e' %3)Io %aGo".
Senti%o' H3e e$ ("o(>'ito de e'ta inFe'tiga)i>n e' to%a" nota de $o'
aFan)e' G e%($eo' de $a )o%("en'i>n $e)to"a en $a a(e"t3"a de$ #aga?e
)3$t3"a$ de$ a$3%no G de '3 e')"it3"a )o""e)ta: o"tog"a+*a. Lo' o#?etiFo'
H3e no' t"aJa%o' (a"a e'ta inFe'tiga)i>n 'on $o' 'ig3iente'K
a= A$)anJa" 3n )ono)i%iento 'o#"e $a eFo$3)i>n de$ a$3%no $e)to".
4
#= Indi)a" H3L +a$$a' o)3""en dent"o de $a )o%("en'i>n $e)to"a.
)= Identi+i)a" $o' e""o"e' )o%etido' en $a e')"it3"a.
d= EE($o"a" e$ niFe$ de$ $eng3a?e en $o' a$3%no'.
La i%(o"tan)ia de e'ta inFe'tiga)i>n e' $a de dete"%ina" )3$e' 'on $a'
+a$en)ia' %' +"e)3ente' dent"o de$ %#ito ed3)a)iona$ )on "e'(e)to a $a
$e)t3"a G )"ea" n3eFa' e't"ategia' G a%#iente' (a"a H3e e$ a$3%no $og"e
)a(ta" $a' idea' ("in)i(a$e' G $a' a($iH3en $3ego en '3 Fida )otidiana.
E'(e"e%o' H3e $a inFe'tiga)i>n H3e 'e ("e'enta G H3e 'e $$eFa a )a#o
$e +a)i$ite $a ("aEi' de e'ta' tL)ni)a' de integ"a)i>n G de "e)o$e))i>n de
in+o"%e' G $e (e"%ita 'o'tene" 3na (o'i)i>n en "e'(e)to de $a'
i%("o(iedade': #a"#a"ie' H3e ("on3n)ian G '3' +a$$a'.
Los Autores.
5
CAP TULO I
PLANTEA!IENTO DEL PRO"LE!A
1.1. De')"i()i>n de P"o#$e%a. C 1.2. Fo"%3$a)i>n de$ P"o#$e%a. C 1.,. O#?etiFo'. C
1.1. De$i%ita)i>n. C 1.2. -3'ti+i)a)i>n. C 1.6. Fa)ti#i$idad.
1,1, DESCRIPCIN DEL PRO"LE!A
E$ ("o#$e%a H3e %ane?a%o' no'ot"o' e' $a de+i)ien)ia de $a
)o%("en'i>n $e)to"a )o%o )on'e)3en)ia de $a %a$a a($i)a)i>n de $a'
"eg$a' o"tog"+i)a'. E$a#o"ando +i)Ia': G en #a'e a L'ta': no' di%o' )on
$a 'o"("e'a H3e $a eFa$3a)i>n M$ti%a de $a NESCO Ia +3n)ionado )o%o
indi)ado" H3e no' %en)iona H3e $a a)t3a$idad (e"3ana dent"o de $a
)o%("en'i>n $e)to"a e't en $o' M$ti%o' $3ga"e' %3ndia$e' G e'o no no'
+aFo"e)e en nada.
Se Ia o#'e"Fado en $a I.E. @Don Bo')oD N Sa$e'iano' Ca$$ao G 'e
%en)iona $o 'ig3ienteK
6
a= Fa$ta de $e)t3"a en )$a'e'
#= Lo' ("o+e'o"e' no dan %3)Ia i%(o"tan)ia a $a $e)t3"a
)= Fa$ta de 3na #i#$iote)a e'(e)ia$iJada en %ate"ia$ de $e)t3"a
d= Fa$ta de 3n "ea (a"a $a $i#"e $e)t3"a de$ a$3%no.
De (a"te de $o' do)ente' G $o' t3to"e': 'a$Fo a$g3no' )a'o' H3e 'e
e'tn eE)e(t3ando: no IaG 3na ("e(a"a)i>n dedi)ada G 'e"ia: no eEi'ten
$a' )a(a)ita)ione' do)ente' (a"a ad%ini't"a" "e)3"'o' I3%ano' G no IaG
aG3da o g3*a de (a"te de$ di"e)to" (a"a )on $o' t3to"e'.
E'ta (L"dida gene"a"*a 3n )o$egio )on 3n #a?*'i%o "endi%iento
a)adL%i)o: e$ de'a)ato de >"dene' (o" (a"te de $o' a$3%no' (a"a )on $a'
a3to"idade' Ga 'ea de$ 'a$>n o de )o$egio.
1,2, )OR!ULACIN DEL PRO"LE!A
1,2,1, Pr-./e0a Ge1era/
OLa de+i)iente )o%("en'i>n $e)to"a e' )on'e)3en)ia de $a
a($i)a)i>n ina("o(iada de $a' "eg$a' o"tog"+i)a' #'i)a' en $o'
a$3%no' de$ ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E. @Don Bo')oD N
Sa$e'iano' Ca$$ao en e$ aBo 2009P
1,2,2, Pr-./e0a2 E2pe345i3-2
OLa de+i)iente 3ti$iJa)i>n de $o' 'igno' de (3nt3a)i>n e' )a3'a de
$a de+i)iente tL)ni)a de $e)t3"a o"a$ en $o' a$3%no' de$ ,A aBo de
'e)3nda"ia de $a I.E. @Don Bo')oD N Sa$e'iano' Ca$$ao en e$ aBo
2009P
7
OE$ %a$ 3'o de $a .i$da)i>n gene"a$ o)a'iona $a +a$ta de e't"ategia'
de $e)t3"a en $o' a$3%no' de$ ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E. @Don
Bo')oD N Sa$e'iano' Ca$$ao en e$ aBo 2009P
1,6, O"7ETIVOS
1,6,1, O.8e9i:- Ge1era/
Dete"%ina" 'i $a )o%("en'i>n $e)to"a e' )on'e)3en)ia de $a
a($i)a)i>n ina("o(iada de $a' "eg$a' o"tog"+i)a' #'i)a' en $o'
a$3%no' de$ ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E. @Don Bo')oD N
Sa$e'iano' Ca$$ao en e$ aBo 2009
1,6,2, O.8e9i:-2 E2pe345i3-2
E'ta#$e)e" 'i $a de+i)iente 3ti$iJa)i>n de $o' 'igno' de (3nt3a)i>n e'
)a3'a de $a de+i)iente tL)ni)a de $e)t3"a o"a$ en $o' a$3%no' de$ ,A
aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E. @Don Bo')oD N Sa$e'iano' Ca$$ao en e$
aBo 2009.
De%o't"a" 'i e$ %a$ 3'o de $a .i$da)i>n gene"a$ o)a'iona $a +a$ta de
e't"ategia' de $e)t3"a en $o' a$3%no' de$ ,A aBo de 'e)3nda"ia de
$a I.E. @Don Bo')oD N Sa$e'iano' Ca$$ao en e$ aBo 2009
1,4, DELI!ITACIN
DELI!ITACIN ESPACIAL,
8
La ("e'ente inFe'tiga)i>n 'e "ea$iJa" (o" $o' a3to"e' en e$ Ca$$ao.
DELI!ITACIN TE!PORAL
La inFe'tiga)i>n 'e "ea$iJa" ent"e $o' %e'e' de -3nio C -3$io de$ aBo
2009.
DELI!ITACIN SOCIAL
La (o#$a)i>n a inFe'tiga" e' "e+$e?o de $a "ea$idad de a)3e"do a$ niFe$
de en'eBanJa C a("endiJa?e en $o' a$3%no': 'o#"e todo: de$ niFe$
'e)3nda"io: ("oFeniente' de 3n 'i'te%a e)on>%i)o.
DELI!ITACIN PEDAGGICA
La inFe'tiga)i>n 'e "ea$iJa" en $a I.E. @Don Bo')oD N Sa$e'iano'
Ca$$ao
1,(, 7USTI)ICACIN
E'te ("oGe)to de inFe'tiga)i>n 'e Ia Ie)Io )on $a +ina$idad de "e)oge"
in+o"%a)i>n a$ "e'(e)to de $a )o%("en'i>n $e)to"a 'o#"e $a in+$3en)ia de
L'ta en $a o"tog"a+*a de $o' a$3%no' en niFe$ 'e)3nda"ia: Ga H3e $a #3ena
inFe'tiga)i>n (e"%iti" de$i%ita" $o' a$)an)e' de $o' e""o"e' en $a
)o%("en'i>n G #3')a" a$te"natiFa' de 'o$3)i>n e+i)a)e' G )o%(etente'
(a"a $og"a" )o%(eten)ia' ($ena' G "eFe"ti" $a 'it3a)i>n ed3)atiFa a)t3a$.
E' )onFeniente a)$a"a" H3e e$ ("oGe)to Ia 'ido di'eBado (a"a o(ti%iJa" $a
o#ten)i>n de "e'3$tado' )$a"o' e i$3't"a" )on "ea$i'%o e'te ("o#$e%a
gene"ado en $a ed3)a)i>n (e"3ana.
1,#, )ACTI"ILIDAD
1,#,1, P-2i.i/i;a;e2
9
La inFe'tiga)i>n 'e $$eFa a )a#o en $a I.E. @Don Bo')oD N Sa$e'iano'
Ca$$ao: donde 'e Ia Ie)Io 3na "e3ni>n de )oo"dina)i>n ent"e
inFe'tigado"e': ("o+e'o"e' G: a t"aFL' de $a )oo"dina)i>n: 'e da"
e+e)tiFa%ente $a inFe'tiga)i>n.
1,#,2, Di5i3u/9a;e2
Fa$ta de tie%(o (a"a $a inFe'tiga)i>n <a$g3no' ("o+e'o"e' no
)ede"n $a' Io"a' de '3 )$a'e (a"a e$ de'a""o$$o de$ ("oGe)to=.
Ne)e'idad de 3na )on'tan)ia de (a"te de $a In'tit3)i>n (a"a
"ea$iJa" e$ t"a#a?o inFe'tigatiFo.
No IaG )oo"dina)i>n ent"e inFe'tigado"e' G $a Di"e))i>n de $a
in'tit3)i>n a inFe'tiga".
10
CAP TULO II
!ARCO TERICO DE LA INVESTIGACIN
2.1. /i'i>n 4i't>"i)a C 2.2. E't3dio' Ante)edente' N 2.,. Ba'e' .e>"i)a' C 2.1
De+ini)ione' Con)e(t3a$e' G O(e"a)iona$e'
2,1, VISIN $ISTRICA
2,1,1 CO!PRENSIN LECTORA
1, L-2 i13a2 < /a /e39ura
1
Ante' de Qi$$ia% P"e')ott: inFe'tigado" ("e)o$o%#ino: 'e )"e*a H3e e$
(3e#$o in)a "e)ono)*a $a e')"it3"a G H3e t"an'%it*a '3 Ii'to"ia: '3'
)o't3%#"e' (o" %edio de$ H3i(3: H3e )on'i't*a en )o"done' an3dado':
H3e 'e 3'a#an (a"a n3%e"a)i>n G (a"a e')"it3"a.
1
ROSSI: C"i'tina. @Lo' H3i(3'K Fo"%a de $e)t3"a ind*genaD. 2002. ReFi'ta @La Le)t3"aD: ABo 6 NR 2.
A"gentina. Di'(oni#$e en $*nea enK Itt(KSSaa$.idoneo'.)o%SindeE.(I(SReFi'taSATC,TB1oU6UN"o.U2S
11
Qi$$ia% P"e')ott de')3#"i> H3e e$ in)a de'a""o$$> $a (i)tog"a+*a G (o"
ana$og*a ded3?o H3e a$g3na +o"%a de e')"it3"a tend"*a: (o" $o %eno' a'*
a(a"e)e en eE)aFa)ione'.
Se 'a#e aIo"a H3e $o' (3e#$o' H3e )on'tit3*an e$ i%(e"io in)a Ia#$a"on
%' de )ien $eng3a': (e"o todo' a("endie"on $a $eng3a de$ C3J)o. Ot"a'
eFiden)ia' a(a"e)ie"on en $a' eE)aFa)ione' donde )"e)i> $a )3$t3"a
Mo)Ii)a G CIi%3: a$ no"te de $a )o'ta (e"3ana.
En $a a$+a"e"*a NaJ)a de $a )o'ta '3" de$ Pe"M 'e nota e$
di"e))iona%iento Ia)ia $o e'otL"i)o G a$ 'i%#o$i'%o.
La a"H3e>$oga (e"3ana /i)to"ia de $a -a"a di)e H3e 'e )ono)en 100
'*%#o$o' de 3na e')"it3"a in)ai)a <to)a(3'= (e"o H3e no 'e Ia $$egado a
de')i+"a"$o'.
A(a"ente%ente 'egMn e$ D". Ba"tIe$ H3e +3e e$ H3e identi+i)> 'igno':
de'ta)> H3e Ia#*a en e$ $eng3a?e (a$a#"a' "e(etida': )o%o 'i +3e"an
(a$a#"a' #'i)a'.
A$g3no' de $o' to)a(3' ten*an 3n %M$ti($e 'entido G 'e )on'e"Fa#an
)"*(ti)a%ente (a"a $a' )$a'e' ("iFi$egiada' (3e' e$ in)a )on'ide"a#a $a
ed3)a)i>n (a"a )ie"ta' (e"'ona': (a"a H3e +3e"an t"an'%i'o"a' o"a$e' G
)3idado"a' de $o' H3i(3'. E'ta e' $a "aJ>n (o" $a )3a$ 'e IiJo tan di+*)i$
de')i+"a" $o' '*%#o$o'.
Lo' ind*gena' de A%L"i)a t3Fie"on H3e a("ende" a $a +3e"Ja $o' "eJo'
)at>$i)o': 'o (ena de 'e" )a'tigado' 'eFe"a%ente. AMn IoG en "egione'
de Bo$iFia G Pe"M: e$ "eJo H3eda en %ano' de $o' indio' (3e' $o'
12
'a)e"dote' de')ono)en '3 eEi'ten)ia. E'ta e' 3na %ane"a: di"*a%o': de
no (e"de" $o an)e't"a$ ante $a do%ina)i>n: e$ 'o%eti%iento G $a igno%inia.
La $e)t3"a de$ Pad"e N3e't"o en $eng3a H3e)I3a G '3 Fe"'i>n en
)a'te$$ano
2
$a Iago )o%o 3n Io%ena?e a n3e't"a "a*J a%e"i)ana: "a*J H3e
n3n)a de#i%o' (e"de"
%a<ai 3u
Pad"e N3e't "o
7a1a8 pa3=a
3i e/ -2
Cu1api
en
>a8
H3e e't
Su9i <qui
t 3 no%#"e
!u3=a2?a
ado"ado
Ca3=u1
H3e 'ea
Rurai 0<qui
$ o H3e Ia' Ie)Io
@-?ai 3u0a1
a no'ot "o'
7a0u3=u0
H3e Fenga
!u1ai 1i <
t 3 Fo$ 3nt ad
Aqui ruA
2
."ad3))i>n a$ )a'te$$ano de$ ind*gena -3$in &3e""e"o. @Pad"e N3e't"o en H3e)I3aD. 2002.
ReFi'ta @La Le)t3"aD: ABo 6 NR 2. A"gentina. Di'(oni#$e en $*nea enK
Itt(KSSaa$.idoneo'.)o%SindeE.(I(SReFi'taSATC,TB1oU6UN"o.U2SPad"eUn3e't"oUenUH3e)I3a
13
A%Ln
A23a9a
=e3=a
Ca3=u1
'ea
Cai Apa3=api pi 2
en e't a t i e""a
7a1a8 pa3=api pi 2
G en e$ )i e$ o
7i 1a/ / a9a8 0a1
i g3a$ %ent e o a'* 'ea
Sapa
)ada d* a
Pu13=ai
d* a
$a19a<3u9a
e$ (an n3e't "o
Cu1a1
aIo"a
C-pua<3u
dano'
7u3=a<3u
G n3e't "o' (e)ado'
Tari
(e)ado'
Pa0pa3=apuai 3u
(e"d>nano'
/ 0ai 1a
a'*
N-?a<3upi 2
)o%o no'ot "o'
/ 0ai 1a
a'*
14
7u3=a//iB 3u1a0a1
a $o' (e)ado"e'
$i 1a
a'i o )o%o
Pa0pa3=apua<3u
$ o' (e"dona%o'
Ai 1a9a8
%a' no
$ua9i 8 3ai 0i 1
en t ent a)i >n
Ur0a8 9a
)ae"
Saque=ua<3u9a8 3=u
no' de? e'
A/ / i 1
#3eno
!a19a
de
7i 1ari
G a'i
!a1a
1-
A/ / i 1
#3eno
!a19a
de $ o
Cue2pi 3=i =ua<3u
$ * #"ano'.
15
2, La Dp-3a ;e /a C-/-1ia
La ed3)a)i>n e't3Fo 'o%etida a $o' %o$de' e3"o(eo': e'(e)*+i)a%ente
a$ e'(aBo$. En 3n ("i%e" %o%ento 'e ("e'enta#a e't"i)ta%ente t3te$ada G
)ont"o$ada (o" e$ (ode" )ent"a$i'ta de $a %et">(o$i a t"aFL': de$ %ini'te"io
de india'. De'(3L': )on e$ a+ianJa%iento )o$onia$ G: $3ego: )on Ca"$o' III:
'e dio o(o"t3nidad a a%($ia" $o' )ono)i%iento' )on n3eFa' idea' H3e
Ia#*an )onF3$'ionado e$ a%#iente inte$e)t3a$ en e$ Fie?o %3ndo. In)$3'o:
+a)to" de)i'iFo en e'to: +3e e$ de)"eto de$ $i#"e )o%e")io: g"a)ia' a $o )3a$
(3die"on a""i#a" a n3e't"o '3e$o Fia?e"o': eE(edi)ione' G )o%e")iante':
H3e no' t"a?e"on e$ a(o"te de n3eFa' )3$t3"a'.
aE CARACTERSTICAS DE LA EDUCACIN
E'ta' )a"a)te"*'ti)a' 'on $o' 'ig3iente'K
aE !e0-ri29a Po" $a )3a$: $a' )$a'e' dada' (o" e$ ("o+e'o"
de#*an a("ende"'e G "e(eti"'e a$ (ie de $a $et"a: a3nH3e no
'e entendie"a nada de e$$o. E$ "a)io)inio: $a "e+$eEi>n $a
)"*ti)a no ten*an $3ga".
.E Re/iFi-2aK A t"aFL' de $o' e't3dio' ("edo%ino e$ e'(*"it3
"e$igio'o. .oda' $a' %ate"ia' )3$%ina#an '3 @eE($i)a)i>nD en
$a' 'ag"ada' e')"it3"a'. No Ia#*a o(o"t3nidad (a"a $a
o#'e"Fa)i>n G e$ an$i'i'. E'to (o"H3e $a ed3)a)i>n e'ta#a
en %ano' "e$igio'o' de $a' di'tinta' o"dene'K -e'3ita':
do%ini)o': F"an)i')ano': Me")eda"io': et).
3E RiFur-2a E' de)i" eEi'ti> 'eFe"a di')i($ina en e$
)o%(o"ta%iento G a("endiJa?e. Se a($i)o aH3e$$o de H3e @$a
$et"a )on 'ang"e ent"aD: dndo'e 'eFe"o' )a'tigo'
)o"(o"a$e' a H3iene' no $og"a#an %e%o"iJa" $a )$a'e.
;E C$a'i'taK F3e 3na ed3)a)i>n di+e"en)iada ent"e $a )$a'e
no#$e go#e"nante o %edia #3"g3e'a G $a )$a'e (o(3$a" .La
("i%e"a ten*a a))e'o a $o' )ent"o' o in'tit3)ione'
16
ed3)atiFa'V $a ot"a a(ena' e"a +aFo"e)ida )on ed3)a)i>n
e$e%enta$.
.E EL PAPEL DE LA IGLESIA EN LA EDUCACIN

La ig$e'ia de'e%(eBo (a(e$ ("e(onde"ante en $a ed3)a)i>n Fi""eina$.
S3' diFe"'a' >"dene' G %i'ione' H3e aH3* 'e i%($anta"on: H3e Ii)ie"on
+3e de'a""o$$a" 3n ("o)e'o ed3)atiFo a +in de ado)t"ina" G )ateH3iJa" a$
e$e%ento natiFo. A'* %i'%o die"on i%(3$'o a $a ed3)a)i>n (a"a $a
+o"%a)i>n de $o' Ii?o' de e'(aBo$ integ"ante' de $a no#$eJa (enin'3$a" G
H3e )on'tit3Ge"on $ a"i'to)"a)ia )o$onia$. Pa"a e$$o +3nda"on: en ("i%e"
te"%ino: $a 3niFe"'idad G: $3ego: $o' $$a%ado' )o$egio' %Ei%o'.
En e'ta $a#o" ed3)atiFa de'ta)a"on $o' -e'3ita' H3e: (o" e'en)ia de'de
'3 +3nda)i>n (o" San Igna)io de LoGo$a: t3Fie"on )o%o +in ("i%o"dia$ e$
ado)t"ina%iento G de+3n)i>n de +e )"i'tiana a t"aFL' de 3na $a#o"
in)e'ante e inten'iFa en $a ed3)a)i>n. En e$ Pe"M e'ta $a#o" de'a""o$$a"on
("e+e"ente%ente en $a a%aJonia. De $a $a#o" -e'3ita dan te'ti%onia $o'
%a' de 100 (3e#$o' +3ndado' (o" e$$o': 3na' 1!0 )">ni)a': de')"i()ione'
e in+o"%e' de Fa$o" in)a$)3$a#$e: %a' de 600 t"i#3' a'i%i$ada' a $a )3$t3"a
o))identa$: )on e$ 'a)"i+i)io de %a' de 1!0 "e$igio'o' %3e"to'
t"gi)a%ente: G 116 %"ti"e' "e$igio'o' en $a ta"ea de )onH3i'ta" a$%a'
(a"a $a "e$igi>n de C"i'to.
6, La Le39ura e1 /a E0a13ipa3iG1
La ed3)a)i>n G $a $e)t3"a dent"o de $a eta(a de e%an)i(a)i>n (e"3ana
'e Fie"on @ata')ada'D (o" $a' "eF3e$ta' inde(endenti'ta' H3e 'e ge'ta"on
en n3e't"a (at"ia. Sin e%#a"go: (ode%o' de)i" H3e a$g3no' (e"'ona?e'
i%(o"tante' de'ta)a"on en $a Ed3)a)i>n G ("o%o)i>n de $a $e)t3"a en
e'o' tie%(o'.
17
1, T-ri.i- R-;r4FueH ;e !e1;-Ha IC=a3=ap-<a2 1'(& A Li0a
1J2(E
Na)i > en CIa)Ia(oGa' e$ 12 de A#"i $ de 1!20: '3' (ad"e'
+3e"onK Santi ago Rod"*g3eJ G de doBa Ma"*a -o'e+a Co$ $ ante':
(a'o '3 ("i %e"a i n+an)i a en '3 ti e""a nata$ G $ 3ego 'i g3i >
e't3di o' en e$ Se%i na"i o de ."3? i $ $ o de donde: en 1!66: 'e
t"a'$ ad> a$ de Li %a: g"ad3ndo'e en 1!!0: )o%o do)to" en
Fi $ o'o+*a en $ a ni Fe"'i dad de San Ma")o': i ng"e'ando )o%o
do)ente G $ 3ego "e)to" en e$ ConFi )to"i o Ca"o$ i no +3ndado (o"
e$ Fi ""eG A%at: donde 'e ("o(3'o "ea$ i Ja" 3na ("o+3nda
"e+o"%a de $ o' %Ltodo' G e$ 'enti do de $ a en'eBanJa: e$ )3a$
+o"? a"*a a toda 3na gene"a)i >n de (">)e"e' H3e ("e(a"a"on
n3e't"a i nde(enden)i a.
.o"i #i o Rod"*g3eJ de MendoJa: @E$ P"e)3"'o"D: Fo$ Fi > a $ a Fi da
(M#$ i )a en 1022: )3ando a$ i "'e San Ma"t*n 'e i n'ta$ > e$ P"i %e"
Cong"e'o Con'ti t3Gente: a$ H3e +3e e$ egi do )o%o
"e("e'entante (o" ."3? i $ $ o G Li %a: ("e'i di endo '3 ("i %e"a
"e3ni >n. E$ g"an %ae't"o )Ia)Ia(oGano %3"i > aBo' %' ta"de:
en ? 3ni o de 1022.
2, !a1ue/ L-re1H- ;e Vi;aurre < E13a/a;a ILi0a 1''6 1J41E
E't3di > en e$ ConFi )to"i o de San Ca"$ o' G $ 3ego en $ a
ni Fe"'i dad de San Ma")o': donde e't3di > $ eGe' G "e)i #i > $ a'
i dea' de $ a I$ 3't"a)i >n. E't3Fo en E'(aBa d3"ante $ a i nFa'i >n
na(o$ e>ni )a: G e')"i #i > a$ $ * e$ $ i #"o ti t3$ ado P$ an de$ Pe"M:
donde eE(on*a $ a' "e+o"%a' ne)e'a"i a' (a"a $ a ad%i ni 't"a)i >n
de ? 3'ti )i a )o$ oni a$ . L3ego o)3(> e$ )a"go de oi do" en $ a
A3di en)i a de$ C3J)o G ti e%(o de'(3L': en 1021: a (edi do de
Si %>n Bo$ *Fa" +3nda $ a Co"te S3(e"i o" de -3'ti )i a de ."3? i $ $ o.
18
En 1022 +3e ("e'i dente de $ a Co"te S3("e%a de $ a Re(M#$ i )a.
E? e")i > a)ti Fa%ente e$ (e"i odi '%o (o$ *ti )o.
6, 7-2D )au29i1- SK13=eH CarriG1 I$ua0a3=u3- 1'J' A Lur41
1J2(E
E't3di > en e$ ConFi )to"i o de San Ca"$ o': donde "e)i #i "*a $ a'
i dea' de $ a i $ 3't"a)i >n. Do)to" en $ eGe': +3e %i e%#"o de$
Cong"e'o Con'ti t3Gente de 1022: %i ni 't"o de &o#i e"no G $ 3ego
de Re$ a)i one' EEte"i o"e'. F3nd> e$ (e"i >di )o La abej a
republ i cana <1022N10,2=: donde "e)IaJa $ a %ona"H3*a G
de+i ende e$ go#i e"no "e(3#$ i )ano. Co$ a#o"> en ot"o' (e"i >di )o'
)o%o e$ Correo mercanti l G El tri buno de l a repbl i ca.
4, La Rep./i3a < /a C-19e0p-ra1ei;a;
La t"an'+e"en)ia de +3n)ione' de$ &o#ie"no Cent"a$ a $o' go#ie"no'
$o)a$e': no 'on (a"a e$ (3e#$o 3na noFedadV Ga en e$ 'ig$o (a'ado e"a 3na
(")ti)a )o%Mn de H3e e$ &o#ie"no 'e de'Iaga de "e'(on'a#i$idade' H3e
no e"an de '3 @)onFenien)iaD. E$ )a'o de $a Ed3)a)i>n e' %3G e$o)3ente:
(3e' ent"e 1:0!2 G 1:0!6 e$ &o#ie"no de Man3e$ Pa"do @%3ni)i(a$iJ>D $a
Ed3)a)i>n P"i%a"ia: e' de)i" "e'(on'a#i$iJ> a $o' %3ni)i(io' (a"a H3e
'o'tengan G ad%ini't"en $a Ed3)a)i>n. Pe"o en I%(e"ia$: $o' @%ag"o'D
ing"e'o' H3e o#ten*a G $a '3))i>n de '3' (o)a' "enta' (o" e$ P"oFin)ia$:
Ii)ie"on H3e $a Ed3)a)i>n P"i%a"ia t3Fie"a %3)Io' ("o#$e%a': %3)Ia'
Fe)e' in'a$Fa#$e': %a': )3ando a3to"idade' $o)a$e' ento"(e)*an $a'
+3n)ione' ed3)atiFa'V e$ )a'o de$ @P"e)e(to"D Antonio PeBa e' i$3't"atiFo
a$ "e'(e)to: a'3nto )ontenido en 3n do)3%ento <2,N!N009= de$ A$)a$de
P"oFin)ia$ a$ De$egado Inte"ino de$ (3e#$o de I%(e"ia$K
19
Ti ene conoci mi ento este Despacho que Antoni o Pea regente
de una Escuel a de Instrucci n Pri mari a de ese puebl o no
sol amente ha desobedeci do a rdenes termi nantes de !d" si no
que desconoci endo al que suscri be# ha presentado quej a ante
l a Autori dad Pol $ti ca en asuntos pri meramente l ocal es# por l o
que haci endo uso de l as %acul tades que l e concede l a Le& de
'uni ci pal i dades (art" )*+ he suspendi do a Pea del ej erci ci o
de sus %unci ones, encargando a !d" l e noti %i que esta
di sposi ci n & en caso de que no tenga su i nmedi ato
cumpl i mi ento# me l o comuni que para tomar l as medi das que l a
i ndi cada Le& me con%i ere" Esto& resuel to a que todas l as
rdenes muni ci pal es se cumpl an si n obser-aci n al guna & a
e.i gi r el casti go a l os que se presenten sumi sos en sus
deberes"
/0$r-ase !d" noti %i car por segunda & l ti ma -e1 a don Antoni o
Pea# que se ti tul a Preceptor de -arones en este l ugar# para
que en el d$a cl ausure l a Escuel a que est2 a su cargo# en l a
i ntel i genci a de que si no cumpl e esta di sposi ci n# se har2 uso
de l a %uer1a pbl i ca# pre-i ni 3ndol e tambi 3n que en l o sucesi -o
sea sumi so a l as rdenes que se l e i mparten"
A$ '3%i "'e $ a A$ )a$ d*a P"oFi n)i a$ e$ S". Leand"o E'(a"ta: en e$
%e' de Seti e%#"e de 1:009: a""eg$ > tan eno? o'o ("o#$ e%a
o)a'i onado a$ @P"e)e(to"D A. PeBa: "e'ta#$ e)i endo a'* $ a
H3i et3d ed3)ati Fa de I%(e"i a$ G en #i en de $ a ni BeJV e$ A$ )a$ de
en '3 o+i )i o de$ 2 de Seti e%#"e de 1:009 %ani +i e'taK
La i nt"o%i 'i >n de$ de$ egado M3ni )i (a$ : en $ a' +3n)i one' de$
@P"e)e(to"D a$ 3di do: o)a'i on> e$ 'e"i o ("o#$ e%a %en)i onadoV
a'* $ a Ed3)a)i >n en '3' %o%ento' i ni )i a$ e': t3Fo $ a
o#'ta)3$ i Ja)i >n de e$ e%ento' H3e ("o#a#$ e%ente e"an agente'
20
de aH3e$ $ o' H3e no H3e"*an e$ ade$ anto de I%(e"i a$ . Pe"o aH3e$
("o#$ e%a (e"'i 'ti >: 'e )onFi "ti > en (3gna i ""e)on)i $ i a#$ e: H3e
aH3e$ $ o da#a $ a i %("e'i >n de 'e" 3n de'$ i nde de
"e'(on'a#i $ i dade' (e"'ona$ e': (e"o e$ @%eo$ $ o de$ a'3ntoD e"a
ot"o: o ta%#i Ln (o" H3e Ga 'e a("oEi %a#a $ a )$ a3'3"a de toda'
$ a' e')3e$ a' de$ Pa*'. A'* e$ 21 de -3$ i o de 1:009: e$ A$ )a$ de
P"oFi n)i a$ "ei te"a $ a o"den G )on @ag"aFi oD: a$ De$ egado
M3ni )i (a$ Cande$ a"i o Ma3"o Man)o: di )i Lndo$ e H3eK
/4la 5unta Directi-a de mi Presidencia en 0esin del 67 de 5ulio# ha
tenido a bien dictar la suspensin de la orden dictada contra !d" por el
Delegado 'unicipal de ese pueblo# pudiendo por consiguiente dar
principio a las labores correspondientes al preceptorado# pre-ini3ndole
que en esta %echa o%icio al Delegado 'unicipal con id3ntico sentido" 8o
ser2 dem2s mani%estarle a !d" que el Delegado 'unicipal est2 en la
%acultad de -isitar la Escuela de su cargo cuando lo estime
con-eniente# sin e.tralimitacin alguna en la es%era de sus
atribuciones# no poni3ndole !d" obst2culo alguno o a este respecto#
pre-ini3ndole que en lo sucesi-o sea sol$cito en el cumplimiento de sus
deberes"
E$ a'3nto H3ed> Jan?ado: a$ enFia" e$ A$)a$de P"oFin)ia$ e$ o+i)io
de$ 2N9N009 a$ De$egado M3ni)i(a$: 'o#"e $a "e(o'i)i>n de PeBaV )on e$
teno" 'ig3ienteK
@En tal -irtud proceda !d" en el d$a a reponer en su puesto# al
preceptor aludido# bajo %ormal in-entario# de los enseres &
mobiliario que en la Escuela se encuentren# dando cuenta con
copia de la actuacin# en el t3rmino de la distancia & bajo
responsabilidadD
,
.
3
Itt(KSSWWW.,i.)o%.(eSi%(e"ia$Sed3)a.It%
21
5a (a"a )on'ide"a" $a L(o)a )onte%(o"nea G de?ando at"' $o
"e(3#$i)ano en '3' ini)io': to%e%o' en )3enta $a 'ig3iente $e)t3"a H3e
no' i$3't"a )>%o $o' (e"3ano' tene%o' de+i)ien)ia' en $a )o%("en'i>n
$e)to"aK
El problema de la comprensin lectora
4
0in duda uno de los problemas que m2s preocupa a los pro%esores de
cualquier ni-el es el de la comprensin lectora, %recuentemente se
preguntan cmo ensear a los alumnos a comprender lo que leen"
Durante la ltima d3cada tanto maestros como especialistas se han
propuesto encontrar# desde una perspecti-a cr$tica# nue-as estrategias de
ensean1a basadas en el mejor entendimiento de los procesos
in-olucrados en la comprensin de la lectura para incorporarlos al marco
terico que utili1an para ensearla"
As$# el inter3s por la comprensin lectora sigue -igente# aun cuando
este %enmeno se cre$a agotado# sobre todo en la d3cada de los aos 9:
& ;: en que algunos especialistas consideraron que la comprensin era
resultado directo del desci%rado< si los alumnos eran capaces de
denominar las palabras# la comprensin por ende# ser$a autom2tica" 0in
embargo# a medida que los pro%esores guiaban m2s su acti-idad a la
decodi%icacin# %ueron comprobando que la ma&or$a de los alumnos no
entend$an lo que le$an"
Tambi3n la acti-idad lectora se -io reducida a que los maestros hicieran
preguntas literales sobre el contenido de un te.to# cre&endo que con ello
los alumnos lograban asimilar la lectura" En consecuencia# no se permit$a
que los nios se en%rentaran al te.to utili1ando sus habilidades de lectura#
4
OLAR.E OR.E&A: No"a Pat"i)ia. @E$ P"o#$e%a de $a Co%("en'i>n Le)to"aD. 1990. ReFi'ta
@Co""eo de$ Mae't"oD: NR 2,. ((. !N0
22
in%erencia# & an2lisis cr$tico# lo que condujo m2s tarde a que los maestros
consideraran que el hacer preguntas era m2s una manera de e-aluar que
de ensear a comprender"
En la d3cada de los ;: & =: los in-estigadores# tanto de la ensean1a
como de la psicolog$a & la ling>$stica# teori1aron acerca de cmo
comprende el sujeto" Es a tra-3s de ellos que actualmente se concibe el
%enmeno de la comprensin como un proceso a tra-3s del cual el lector
elabora un signi%icado en su interaccin con el te.to (Anderson &
Pearson# 7?=) citado en Cooper 7??: p"7;+" La comprensin es entonces
el intercambio din2mico en donde el mensaje que transmite el te.to es
interpretado por el lector# pero a su -e1 el mensaje a%ecta al sujeto al
enriquecer o re%ormular sus conocimientos" De ah$ que la interaccin
entre el lector & el te.to sea el %undamento de la comprensin# &a que en
el proceso de comprender el lector relaciona la in%ormacin que le es
presentada con la in%ormacin que tiene almacenada en su mente" Este
proceso de relacionar in%ormacin nue-a con la antigua es# por tanto# el
proceso de la comprensin"
Los estudios reali1ados por @rans%ord & 5ohnson tienen como tesis que
la capacidad de comprender s$mbolos ling>$sticos est2 basada no slo
en el conocimiento del lenguaje por parte del que comprende sino
tambi3n en su conocimiento general del mundo (@rans%ord & 5ohnson
7?;6A?: citado en Balle# C"# Cuetos# C"# Igoa# 5<' & del Biso 0" p" **?+"
0us trabajos sobre la comprensin ling>$stica mostraron que no se
pod$an procesar los est$mulos ling>$sticos sin considerar las e.periencias
del mundo con las que cuenta el sujeto# como lo son las in%erencias# de tal
manera que 3stas son consideradas como esquemas de conocimiento
para obtener in%ormacin# sin que por ello una in%erencia sea una
justi%icacin" '2s bien# las in%erencias & las justi%icaciones son
complementarias a la comprensin porque implican una deduccin"
Las in%erencias son actos %undamentales de comprensin# pues hacer
muchas de ellas la implican, cuanto m2s in%erencias se hagan# mejor se
23
comprender2 un te.to" La comprensin -ista as$# es acti-a# pues el lector
no puede e-itar interpretar & modi%icar lo que lee# de acuerdo con su
conocimiento pre-io sobre el tema" 0in embargo# no signi%ica que el lector
tenga que generar todas las in%erencias posibles porque entonces se
perder$a el mensaje del autor# m2s bien el lector cuenta con un sistema
para organi1arlas"
Dicho sistema se basa# al parecer# en el concepto de buena %orma# esto
es# que aquello que no inclu&e el te.to# el lector tiene permitido aadirlo"
Por tanto# no se puede considerar que alguien ha comprendido un te.to#
por el hecho de que sea capa1 de repetir los elementos del mismo de
memoria" 0e comprende un te.to cuando se pueden establecer
cone.iones lgicas entre las ideas & 3stas se pueden e.presar de otra
manera"
De acuerdo con lo anterior# la comprensin lectora se entiende como un
proceso en el cual se emplean las cla-es dadas por el autor & el
conocimiento pre-io que la persona posee para in%erir el signi%icado
presentado por aqu3l"
@rans%ord & 5ohnson# 0an%ord & Darrod (7?;6E?:+ han concluido ciertos
puntos medulares para tener acceso a la comprensin lectora< el
conocimiento general d el mundo (conocimiento pre-io+# el uso de
in%erencias# el papel del conte.to# & el %uncionamiento de procesos
mentales que conlle-an a la comprensin & retencin de in%ormacin#
memoria E recuerdo"
0i queremos que nuestros alumnos se con-iertan en constructores de
signi%icado# en lugar de lectores pasi-os de te.tos que trans%ieren
nicamente la in%ormacin# es necesario cambiar la %orma de ensear la
comprensin lectora" Para ello debemos modi%icar nuestras pr2cticas de
clase a tra-3s de di-ersas estrategias<
1. P"e'enta" a $o' niBo' teEto' )o%($eto': no +"ag%entado'.
2. P"o(one" a)tiFidade' de'(3L' de $a $e)t3"a de )3a$H3ie" teEto: (a"a
H3e $o' niBo' )3enten )on a$te"natiFa' (a"a )on't"3i"
24
'igni+i)ado' %ediante e$ di#3?o: $a e')"it3"a o $a "e("e'enta)i>n
teat"a$.
,. Pone" en )onta)to a $o' niBo' )on 3na a%($ia Fa"iedad de teEto'.
1. A(oGa" a $o' niBo' )3ando t"aten de )on't"3i" e$ 'igni+i)ado de $o'
teEto'.
2. P$anea" a)tiFidade' H3e a("oFe)Ien $a' "e$a)ione' ent"e $a $e)t3"a
G ot"a' +o"%a' de$ $eng3a?e.
6. A)e(ta" $a' "e'(3e'ta' e inte"("eta)ione' indiFid3a$e'.
!. AG3da" a $o' niBo' a H3e 3ti$i)en $a $e)t3"a (a"a a("ende" )o'a'
'o#"e e$$o' %i'%o' G '3 %3ndo.
En l a medi da que hagamos hi ncapi 3 en l as estrategi as
anteri ores# haremos de l a l ectura un proceso constructi -o
ori entado por l a bsqueda de si gni %i cados (Pearson & 5ohnson
7?;=+"
En $a' M$ti%a' eFa$3a)ione' inte"na)iona$e' <PISA G NESCO=
2
'e
eFiden)ia e$ #a?o niFe$ de )o%("en'i>n $e)to"a de $o' e't3diante' en e$
Pe"M. En $o' "e'3$tado' indi)an H3e e$ 62T de $o' niBo' 'e en)3ent"an en
e$ niFe$ 0 e' de)i" no 'a#en o#tene" in+o"%a)i>n: inte"("eta" G "e+$eEiona"
'o#"e e$ teEto: ig3a$ en $a eFa$3a)i>n de $a )a$idad de ed3)a)i>n: 'e
eE("e'a H3e e$ !2T de $o' niBo' de )3a"to g"ado 'e 3#i)an en e$ niFe$ 0
e' de)i" no tienen )o%("en'i>n $e)to"a ni (")ti)a %eta$ingX*'ti)a.
ReG%e"V <2002=
6
.
En $a Fa)3$tad de Cien)ia' de $a Ed3)a)i>n de $a niFe"'idad Na)iona$
de$ A$ti($ano N P3no eEi'ten diFe"'a' te'i' de inFe'tiga)i>n "e'(e)to a $a
)o%("en'i>n $e)to"a: $$egando a $a' )on)$3'ione' 'ig3iente'K
5
WWW.%onog"a+ia'.)o%St"a#a?o',9S)a3'a'N)o%("en'ionN$e)to"aS)a3'a'N)o%("en'ionN$e)to"a.'It%$
6
RE5MER MORALES: Ange$a. @Leo Co%("endo: E')"i#o G a("endoD. 2002. Li%a.
25
F$o"e'V <1992=
!
"e$a)iona e$ niFe$ de )o%("en'i>n de $e)t3"a )on e$
Rendi%iento A)adL%i)o en Lite"at3"a: $$egando a a+i"%a" H3e eEi'te 3na
"e$a)i>n di"e)ta o (o'itiFa ent"e $a )o%("en'i>n de $e)t3"a G Rendi%iento
A)adL%i)o G H3e $a %aGo" )antidad de a$3%no' de$ 1R 5 2R g"ado' tienen
de+i)iente de )o%("en'i>n de $e)t3"a. 4aG 3na "e$a)i>n )on $a te'i'
e$a#o"ada (o" Ma%aniV <2000=
0
donde ("o(one dete"%ina" e$ niFe$ de
)o%("en'i>n de $e)t3"a de teEto' no $ite"a"io' de $o' a$3%no' de$ ("i%e"
niFe$ de $a e'(e)ia$idad Leng3a Lite"at3"a P'i)o$og*a G Fi$o'o+*a
)on)$3Gendo H3e e$ niFe$ de )o%("en'i>n de $e)t3"a e' de+i)iente G no
'3(e"a e$ (3nta?e eEigido (a"a a("o#a"$o.
A%#a' te'i' $$egan a $a )on)$3'i>n H3e IaG 3na "e$a)i>n di"e)ta ent"e $a
)o%("en'i>n $e)to"a G e$ "endi%iento a)adL%i)o: (o" H3e 'i e$ a$3%no
$>gi)a%ente no )o%("ende 3n teEto e$ "endi%iento a)adL%i)o 'e"
de+i)iente.
Ca'ti$$oV <2001=
9
("o(3'o dete"%ina" $a in+$3en)ia de$ %ane?o de $a'
e't"ategia' de )o%("en'i>n $e)to"a en $o' niFe$e' de a("endiJa?e de $o'
a$3%no' de$ te")e" g"ado: d3"ante e$ ("i%e" t"i%e't"e de$ aBo a)adL%i)o
2001: $$egando a $a )on)$3'i>n H3e $a %aGo"*a de $o' a$3%no' (o'een 3n
de+i)iente %ane?o de e't"ategia' de )o%("en'i>n $e)to"a.
Co%o (3ede o#'e"Fa"'e todo' $o' t"a#a?o' "e+e"ido' a $a )o%("en'i>n
$e)to"a )on)$3Gen H3e L'ta e' de+i)iente.
De#ido a e'te ("o#$e%a de$ #a?o niFe$ de )o%("en'i>n $e)to"a:
"aJona%iento $>gi)o %ate%ti)o 'e dio e$ %a")o de $a E%e"gen)ia
Ed3)atiFa: e$ Mini'te"io de Ed3)a)i>n Ia $anJado $a )a%(aBa U1 Per
que /eeB u1 pa42 que 3a0.ia. E$ o#?etiFo e' ("o%oFe" $a $e)t3"a G $a
7
FLORES FLORES: Ca"%en. @Co%("en'i>n de Le)t3"a G Rendi%iento A)adL%i)o en Lite"at3"a en
A$3%no' de$ C3a"to G Y3into &"ado de$ CES Danie$ A$)ide' Ca""i>n: NA C P3no. 1992D. 1992.
.e'i'. P3no: Pe"M.
8
MAMANI 7APANA: -3ana. @NiFe$e' de Co%("en'i>n de Le)t3"a de teEto' no Lite"a"io' en $o'
A$3%no' de$ P"i%e" NiFe$ de $a )a""e"a de Ed3)a)i>n Se)3nda"ia NA C P3no. 2000D. 2000. .e'i'.
P3no: Pe"M.
9
CAS.ILLO ACCARAPI: Ce+e"ina. @Mane?o de E't"ategia' de Co%("en'i>n Le)to"a G $o' NiFe$e'
de A("endiJa?e en e$ ;"ea de Co%3ni)a)i>n de $o' A$3%no' de$ te")e" g"ado de$ CES. PERZ
BIRF: 2001D. 2001. .e'i'. P3no: Pe"M.
26
e')"it3"a (o" ($a)e" G (o" de#e". .odo e'to o"ientado a $og"a" $a'
'ig3iente' )o%(eten)ia' )o%3ni)atiFa'K E%e"gen)ia Ed3)atiFaV <2001 C
2006=
10
.
1. Apre1;er a /eer 3-0pre1;ie1;- /- que 2e /ee. No 'e H3ie"e $a
$e)t3"a H3e "e(ite $et"a' o (""a+o'. Se a'(i"a a $a $e)t3"a
)o%("en'iFa: H3e 'e ad3eBa de $a e'en)ia de 3n teEto: H3e @$eeD
3na i%agen G e' )a(aJ de de')i+"a" e$ %3ndo H3e no' "odea. La
$e)t3"a H3e e' a?ena a$ a)o(iado: o(3e'ta a $a "e(eti)i>n:
en+"entada a$ teEto Mni)o: a'o)iada a$ di'+"3te G ene%iga de $a
)oe")i>n.
2. Apre1;er a eLpre2ar2e 3-1 3/ari;a; < /i.er9a;B u9i/iHa1;-
di'tinto' %edio'K eE("e'i>n o"a$: ge't3a$: a"t*'ti)a G a3dioFi'3a$:
)on e%(at*a G )a(a)idad de di$ogo: (e"o a $a FeJ )on ("e)i'i>n G
'3'tento: de'a""o$$ando 3na )o%3ni)a)i>n +$3ida G ("o(o'itiFa: H3e
e' )ont"a"ia a $a Fio$en)ia G no' en"iH3e)e )on'tante%ente )on
idea' di'tinta'. E' 3na )o%3ni)a)i>n a%iga de $a $i#e"tad: Ie"%ana
de n3e't"a "iH3eJa )3$t3"a$: e in'e(a"a#$e de $a diFe"'idad.
,. Apre1;er a e23ri.ir < pr-;u3ir 9eL9-2B a (a"ti" de di'tinta'
$e)t3"a' G a+in)ado' en $a )a(a)idad )"eatiFa H3e todo' $o' 'e"e'
I3%ano' (o'een. Se t"ata de 3na )o%3ni)a)i>n en diFe"'a'
$eng3a': ("o )a(aJ de ad3eBa"'e de$ i%(e"io de $a' (a$a#"a': de
a"ti)3$a" )oIe"ente%ente idea' G ($a'%a"$a' en 3n teEto H3e
)on'tit3Ge 3n 'a$to )3a$itatiFo innoFado".
A t"aFL' de ($ani+i)a)i>n G e?e)3)i>n de a)tiFidade' de'tinada' a
%e?o"a" e$ 'e"Fi)io ed3)atiFo +o)a$iJado en $a e%e"gen)ia ed3)atiFa )on
in)iden)ia di"e)ta en $a )o%("en'i>n $e)to"a. E$ ("o#$e%a 'e$e))ionado
(a"a 'o$3)iona" e' de#ido a H3e $o' a$3%no' no )3entan )on
)a(a)idade' ne)e'a"ia' de )o%("en'i>n $e)to"a )on $a' )3a$e' (3eden
a+"onta" )on LEito '3 ("o)e'o ed3)atiFo: no tienen 3n do%inio de (a$a#"a'
#'i)a' de '3 Fo)a#3$a"io: %3)Ia' Fe)e' no tienen +$3ideJ Fe"#a$ (a"a
eE($i)a" $o H3e entendie"on de 3na $e)t3"a.
10
LINEAMIEN.OS DE POL6.ICA EDCA.I/AK @E%e"gen)ia Ed3)atiFaD. 2001 C 2006. Li%a: Pe"M.
27
E$ P"og"a%a de E%e"gen)ia Ed3)atiFa inFo$3)"a 3na ("o(3e'ta
(edag>gi)a (a"a $o' a("endiJa?e' +3nda%enta$e': )o%enJando (o" $a'
)o%(eten)ia' )o%3ni)a)iona$e' en '3 ("i%e" aBo: (a"a $3ego in)$3i"
ta%#iLn ("o(3e'ta' (edag>gi)a' e'(e)*+i)a' en "aJona%iento $>gi)o
%ate%ti)o G en ed3)a)i>n en Fa$o"e'.
Lo' e't3diante' de$ (a*' de#en 'e" )a(a)e' de )on't"3i" "aJona%iento'
$>gi)o': )a$)3$a" %ate%ti)a%ente G de'a""o$$a '3' Fida' en +3n)i>n de
$o' Fa$o"e' na)iona$e' G de%o)"ti)o'.
E'ta ("o(3e'ta (edag>gi)a )o%3ni)atiFa Ia 'ido )on't"3*da 'o#"e $a
#a'e de )ontenido' de +o"%a)i>n en Fa$o"e'V tienen en )3enta $a'
e'(e)i+i)idade' 3"#ana' G "3"a$e' de $o' )ent"o' ed3)atiFo' 3nido)ente':
%3$tig"ada' G #i$ingXe'V a'* %i'%o in)$3Ge e't"ategia' e'(e)*+i)a' (a"a
("o%oFe" $a eE("e'i>n de $o' a$3%no' )on di')a(a)idad: )on'ide"ando
'3' diFe"'a' +o"%a' de eE("e'i>n G )o%3ni)a)i>n.
Se a)o%(aBa )on 3na dota)i>n de %ate"ia$e' G "e)3"'o' (a"a $a $e)t3"a
G )o%3ni)a)i>n: eFa$3a)i>n de ent"ada G 'a$ida: e$ %onito"eo de $o'
$og"o': in'ta$ando 3na )3$t3"a de "e'(on'a#i$idad (o" $o' "e'3$tado'
ed3)atiFo'. Si%3$tnea%ente 'e H3ie"e da" a )ono)e" $a' eE(e"ien)ia'
eEito'a' e innoFado"a': de %odo H3e )3a$H3ie" e')3e$a o in'tit3)i>n
Ed3)atiFa (3ede Ia)e" 3'o de e$$o. InFo$3)"a ade%' 3na +o"%a)i>n
)ontin3a de $o' do)ente' )o%o '3'tento de $a' a))ione' (edag>gi)a'.
La a)t3a$ )oG3nt3"a H3e 'e FiFe en $a ed3)a)i>n na)iona$: "egiona$: $o)a$
e in'tit3)iona$ gene"a ("eo)3(a)i>n %' a3n 'i e'ta 'e de'enF3e$Fe en 3n
("o)e'o de a)e$e"ada g$o#a$iJa)i>n: +"ente a e'ta 'it3a)i>n %' H3e
"e)3"'o' %ate"ia$e' G +inan)ie"o' 'e ne)e'ita e$ de'($ieg3e inte$e)t3a$
#a'ado en $a )"eatiFidad a (a"ti" de n3e't"a identidad )3$t3"a$ G
+3nda%enta$%ente e$ t"a#a?o en eH3i(o: $o' )3a$e' de#en )on'tit3i"'e
)*")3$o' de )a$idad H3e )ont"i#3Gan a 3n %e?o" "endi%iento e')o$a"
#a'ado en 3n %e?o" niFe$ de )o%("en'i>n $e)to"a: "aJona%iento $>gi)o
%ate%ti)o G (")ti)a de Fa$o"e': $o' )3a$e' 'ean e$ nM)$eo a (a"ti" de$
)3a$ 'e gene"e 3na 'in)e"a "e)3(e"a)i>n (edag>gi)a de $o' a$3%no'
28
E$ Mini'te"io de Ed3)a)i>n o"dena #a?o 3na di"e)tiFa H3e $a )a"ga
do)ente de "e+e"en)ia de#e 'e" de 10 a$3%no' (o" a3$a G ,0 a$3%no' en
Jona' "3"a$e'. 5 H3e @eE)e()iona$%ente 'e )on'ide"a" 3n nM%e"o %aGo"
en )ada 'e))i>nD. Lo )3a$ )on e'ta )antidad de a$3%no' e' i%(o'i#$e a
H3e %e?o"e $a e%e"gen)ia ed3)atiFa.
2,1,2 ORTOGRA)A
EL ORIGEN DE LA ORTOGRA)A
S3+"i > 3na 'e"i e de (e"i odo' de ada(ta)i >n Ia'ta $ $ ega" a
)on'o$ i da"'e. .a$ e' (e"i odo' 'onK
aE Peri-;- 5-1D9i3-
La o"tog"a+*a i ni )i a$ )a'te$ $ ana: e' 3na ("o$ onga)i >n de $ a
$ ati na: (3e'to H3e a Fe)e' eEi 'ten +o"%a' Fa"i ada' de
"e("e'enta" 3n %i '%o 'oni do.
La' ("i %e"a' %3e't"a' de n3e't"a $ eng3a e')"i ta (e"tene)en a
$ a Jona de Ca'ti $ $ a. A$ $ * 'e )o%(3'i e"on e')"i to' ta$ e' )o%oK e$
Poe%a de M*o Ci d: La' &$ o'a' Si $ en'e' G E%i $ i anen'e': G $ a'
o#"a' de &onJa$ o de Be")eo.
A$ ("i n)i (i o: G d3"ante %3)Io' 'i g$ o': $ a e')"i t3"a )a'te$ $ ana:
e't3Fo "e'e"Fada a $ o' %on? e': (e"o g"a)i a' a $ a a(a"i )i >n de
$ o' ? 3g$ a"e' $ o' %en'a? e' H3e e%i te 'e a)e")an a $ o' de $ a
Fi da "ea$ .
29
E$ )o%i enJo de $ a o"dena)i >n geog"+i )a 'e da )on A$ +on'o [
@E$ Sa#i oD: a$ )onFe"ti " e$ )a'te$ $ ano en $ a $ eng3a o+i )i a$ de$
"ei no.
A$ )o%enJa" a adH3i "i " i %(o"tan)i a $ o' teEto' i %("e'o': 'on
$ o' %i '%o' i %("e'o"e': $ o' H3e 'e en)a"gan de $ a "eg3$ a)i >n
o"tog"+i )a.
En E'(aBa e' Antoni o de Ne#"i ? a e$ ("i %e"o H3e i ntenta
o"dena" G +i ? a" $ a o"tog"a+*a.
.E Peri-;- ;e 3-15u2iG1 - a1Krqui3-
A (a"ti " de $ a 'eg3nda %i tad de$ 'i g$ o [/I Ia'ta ("i n)i (i o' de$
'i g3i ente 'i g$ o: $ a o"tog"a+*a )a'te$ $ ana '3+"e 3n (e"i odo de
g"an )on+3'i >n.
E'to e' de#i do a 3n @)i '%aD ent"e $ a (o#$ a)i >nK %i ent"a' H3e
a$ g3no' g"a%ti )o' de+end*an $ a F3e$ ta a $ a o"tog"a+*a $ ati na:
ot"o' de+end*an $ a teo"*a de e'ta#$ e)e" $ o' 'oni do' )o%o #a'e
de $ a o"tog"a+*a a)t3a$ .
3E Peri-;- a3a;D0i3-
E' 3na L(o)a %3G )ont"adi )to"i a en $ a eFo$ 3)i >n de $ a
o"tog"a+*a )a'te$ $ ana. A (e'a" de e$ $ o 'e +3ndan n3%e"o'a'
30
i n'ti t3)i one' i %(o"tante': G 'e e$ a#o"an n3%e"o'a' o#"a' de
g"an i %(o"tan)i a. A$ g3na' de L'ta' 'onK
Rea$ A)ade%ia e'(aBo$a de $a Leng3a.
Di))iona"io de a3to"idade'
P"i%e"a o"tog"a+*a
P"i%e"a g"a%ti)a.
A (a"ti" de$ 'ig$o [/III n3e't"o idio%a ("e'enta 3na +o"%a %3)Ia %'
%ode"na (a"a (ode eE("e'a" )o""e)ta%ente toda' $a' n3eFa' idea'
e3"o(ea'.
E$ 'i'te%a o"tog"+i)o de$ e'(aBo$: a$ ig3a$ H3e $o' de ot"a' $eng3a' de '3
ento"no: )o""e'(onde a$ ti(o de e')"it3"a a$+a#Lti)a. En $a o"tog"a+*a
e'(aBo$a a )ada +one%a $e )o""e'(onde en $a e')"it3"a 3na $et"a G '>$o
3na.
En e$ $i#"o ("i%e"o de $a &"a%ti)a )a'te$$ana: Ne#"i?a de+iende 3na
o"tog"a+*a #a'ada +3nda%enta$%ente en e$ ("in)i(io de ("on3n)ia)i>n
a"g3%entado (o" Y3inti$ianoK 'e de#e e')"i#i" )o%o 'e Ia#$a. La' idea'
ne#"i'en'e' do%ina"n d3"ante todo e$ 'ig$o [/I. A +ina$e' de 'ig$o: -3an
L>(eJ de /e$a')o ("o(one 3n 'i'te%a en e$ H3e 'e aMnan $o' ("in)i(io'
de ("on3n)ia)i>n: 3'o G "aJ>n.
En e$ 'ig$o [/II: en H3e 'e )on'3%an $o' g"ande' )a%#io' +ono$>gi)o' de$
e'(aBo$: '3"gen i%(o"tante' intento' "e+o"%i'ta' #a'ado' en $a
("on3n)ia)i>n: )o%o $o' de Mateo A$e%n o &onJa$o Co""ea'.
La' idea' de L>(eJ de /e$a')o G: 'o#"e todo: $a' de Pa$a+oE G MendoJa
tend"n 3na i%(o"tante "e(e")3'i>n en e$ 'ig$o [/III: )3ando 'e +i?a
de+initiFa%ente n3e't"a o"tog"a+*a: 'a$Fo a$g3no' (eH3eBo' )a%#io'
"ea$iJado' %' ta"de.
31
En $a o"tog"a+*a a)adL%i)a 'e de+ienden $o' t"e' ("in)i(io' (o" e'te o"denK
("on3n)ia)i>n: eti%o$og*a G 3'o. En 101, $a "eina I'a#e$ II de)$a"a o+i)ia$
$a o"tog"a+*a en'eBada (o" $a A)ade%ia: $o H3e "e("e'enta 3n (a'o
i%(o"tante Ia)ia $a 3ni+i)a)i>n o"tog"+i)a de$ e'(aBo$.
E$ eno"%e (e'o de $a Rea$ A)ade%ia E'(aBo$a G e$ 'e" $a e')"it3"a 3n
Ie)Io 'o)ia$ ("o+3nda%ente )ondi)ionado (o" e$ 3'o G $a )o't3%#"e Ian
Ie)Io +"a)a'a" )3a$H3ie" intento de "e+o"%a "adi)a$.
La A)ade%ia 'ig3e )on'ide"ando H3e $o' t"e' ("in)i(io' +3nda%enta$e'
'onK $a ("on3n)ia)i>n de $a' $et"a': '*$a#a' G (a$a#"a'V $a eti%o$og*a 3
o"igen de $a' Fo)e': G e$ 3'o de $o' H3e %e?o" Ian e')"ito.
A$ %i'%o tie%(o: di)e H3e 'i $a o"tog"a+*a 'e Ia %antenido "e$atiFa%ente
)e")a de $a ("on3n)ia)i>n "ea$: eEi'ten de+e"en)ia' ent"e 3na G ot"a:
%otiFada' (o" $a eFo$3)i>n +onLti)a de$ idio%a: (o" '3' Fa"iante'
geog"+i)a' G (o" $a %i'%a t"adi)i>n o"tog"+i)a.
De#e%o' 'eg3i" $a' "eg$a' di)tada' (o" $a Rea$ A)ade%ia E'(aBo$a: (3e'
)on+ie"en )oIe'i>n G 3nidad a $a $eng3a: (e"%iten $a )o""e)ta
)o%3ni)a)i>n ent"e todo' $o' Ia#$ante' de$ e'(aBo$: G no' en'eBan a
"e'(eta"no' G a ga"antiJa" e$ +3t3"o de e'te eno"%e te'o"o H3e e' $a
$eng3a de todo' no'ot"o': )on $a H3e no' entende%o' a$ Ia#$a": e')"i#i" o
$ee".
2,2 ESTUDIOS ANTECEDENTES
NM 1 TESIS I
Au9-r Ca#ani$$a' A$Fa"ado: &3a$#e"to
32
I129i9u3iG1 niFe"'idad Na)iona$ MaGo" de San Ma")o':
Fa)3$tad de Ed3)a)i>n
AN- 2001
T49u/- In+$3en)ia de $a en'eBanJa di"e)ta en e$
%e?o"a%iento de $a )o%("en'i>n $e)to"a de $o'
e't3diante' de $a Fa)3$tad de Cien)ia' de $a
Ed3)a)i>n de $a NSC4
11
.
Pr-./e0a
Ge1era/
OEEi'ten di+e"en)ia' 'igni+i)atiFa' en $a
)o%("en'i>n $e)to"a de$ g"3(o de e't3diante' H3e
t"a#a?an )on $a e't"ategia did)ti)a en'eBanJa
di"e)ta )on "e'(e)to a$ g"3(o de e't3diante' a$
)3a$ no 'e $e a($i)a di)Ia e't"ategiaP
O.8e9i:-
Ge1era/
Dete"%ina" G ana$iJa" $o' niFe$e' G di+i)3$tade'
de )o%("en'i>n $e)to"a H3e (o'een $o'
e't3diante' de $a E')3e$a de Ed3)a)i>n Ini)ia$
de $a Fa)3$tad de Cien)ia' de $a Ed3)a)i>n.
Identi+i)a" G eE($i)a" $o' +a)to"e' de )a")te"
(edag>gi)oNdid)ti)o )ondi)ionante' de$ niFe$
de )o%("en'i>n $e)to"a dete)tado en $o'
e't3diante'.
Co%("o#a" 'i $a en'eBanJa di"e)ta %e?o"a $a
)o%("en'i>n $e)to"a de $o' e't3diante' de $a
e')3e$a de Ed3)a)i>n Ini)ia$ de $a Fa)3$tad
"e+e"ida.
$ipG9e2i2 @EEi'ten di+e"en)ia' 'igni+i)atiFa' en e$ niFe$ de
11
Itt(KSS'i'#i#.3n%'%.ed3.(eS#i#Fi"t3a$dataS.e'i'S43%anS)a#ani$$a'UagS.U)o%($eto.PDF
33
Ge1era/ )o%("en'i>n $e)to"a de$ g"3(o de e't3diante' H3e
t"a#a?> )on $a e't"ategia en'eBanJa di"e)ta: )on
"e'(e)to a$ g"3(o a$ )3a$ no 'e $e a($i)> di)Ia
e't"ategiaD.
C-13/u2i-1e2 La e't"ategia en'eBanJa di"e)ta Ia %e?o"ado
'igni+i)atiFa%ente <tanto e'tad*'ti)a )o%o
(edag>gi)oNdid)ti)a%ente= $a )o%("en'i>n
$e)to"a de $o' e't3diante' de$ 1R Ci)$o de $a
E')3e$a de Fo"%a)i>n P"o+e'iona$ de Ed3)a)i>n
Ini)ia$ de $a Fa)3$tad de Cien)ia' de $a Ed3)a)i>n
de $a NSC4.
NM 2 TESIS II
Au9-r BaB3e$o' Mi"a%onte': De$ia
I129i9u3iG1 In'tit3to MeEi)ano de Pedagog*a
AN- 200,
T49u/- /e$o)idad 5 Co%("en'i>n Le)to"a
Pr-./e0a
Ge1era/
OCont"i#3i" e$ %Ltodo de $e)t3"a Fe$oJ a %e?o"a"
$a )o%("en'i>n $e)to"a: de'a""o$$ando $a
Fe$o)idad (a"a $ee" a$ %i'%o tie%(o: en $o'
a$3%no' de te")e" g"ado de $a e')3e$a 'e)3nda"ia
@20 de NoFie%#"eD de /a$(a"a*'o: 7a)ate)a':
d3"ante e$ )i)$o e')o$a" 1999N2000P
O.8e9i:-
Ge1era/
Dete"%ina" e$ %Ltodo H3e a3%ente $a
)o%("en'i>n $e)to"a de'a""o$$ando a$ %i'%o
tie%(o $a Fe$o)idad (a"a $ee" en $o' e't3diante'
34
de 'e)3nda"ia.
$ipG9e2i2
Ge1era/
@E$ %Ltodo de $e)t3"a Fe$oJ )ont"i#3Ge a %e?o"a"
$a )o%("en'i>n $e)to"a: de'a""o$$ando $a
Fe$o)idad (a"a $ee" a$ %i'%o tie%(o: en $o'
a$3%no' de te")e" g"ado de $a e')3e$a 'e)3nda"ia
@20 de NoFie%#"eD de /a$(a"a*'o: 7a)ate)a':
d3"ante e$ )i)$o e')o$a" 1999N2000D.
C-13/u2i-1e2 E$ ("in)i(a$ in't"3%ento 3ti$iJado (a"a $a
inFe'tiga)i>n e' $a a($i)a)i>n de$ %Ltodo:
3ti$iJando $a' $e)t3"a' G $o' )3e'tiona"io'
di'eBado' (o" e$ in'tit3to IL/EM: (a"a %edi" $a
Fe$o)idad G $a )o%("en'i>n $e)to"a
"e'(e)tiFa%ente: de%o't"ando H3e $a (o#$a)i>n a
$a )3a$ 'e $e Ia en'eBado e$ %Ltodo IL/EM Ia
$og"ado %e?o"a" en 3n 22T $a )a(a)idad de
)o%("en'i>n $e)to"a
12
.
NM 6 TESIS III
Au9-r Ca'a Coi$a: Man3e$a Dai'IG
I129i9u3iG1 niFe"'idad de La 4a#ana: C3#a.
AN- 2002
T49u/- P"o(3e'ta de di'eBo de %>d3$o (a"a e$
t"ata%iento en $o' a$3%no' G a$3%na' de$ I )i)$o
niFe$ 'e)3nda"io de$ Co$egio Na)iona$ @-o"ge
Ba'ad"eD C Pi3"a. Di'eBo de 3na ("o(3e'ta
)3""i)3$a"
16
.
12
WWW. i$Fe% .)o%.a"Si%gSCAP6.LOT20I.do)
35
Pr-./e0a
Ge1era/
OEn H3L %edida $a inade)3ada eE("e'i>n o"a$
in+$3Ge en e$ #a?o niFe$ de )o%("en'i>n $e)to"a en
$o' a$3%no' G a$3%na' de$ I )i)$o niFe$
'e)3nda"io de$ )o$egio na)iona$ @-o"ge Ba'ad"eD
C Pi3"aP
O.8e9i:-
Ge1era/
De'a""o$$a" e't"ategia' H3e (e"%itan de'te""a" $a
inade)3ada eE("e'i>n o"a$ G %e?o"a" e$ niFe$ de
)o%("en'i>n $e)to"a en $o' a$3%no' G a$3%na'
de$ I )i)$o N niFe$ 'e)3nda"io de$ )o$egio na)iona$
@-o"ge Ba'ad"eD C Pi3"a.
$ipG9e2i2
Ge1era/
@La inade)3ada eE("e'i>n o"a$ in+$3Ge en e$ #a?o
niFe$ de )o%("en'i>n $e)to"a en $o' a$3%no' G
a$3%na' de$ I )i)$o niFe$ 'e)3nda"io de$ )o$egio
na)iona$ @-o"ge Ba'ad"eD C Pi3"aD.
C-13/u2i-1e2
Se e'(e"a H3e )on $a inte"Fen)i>n do)ente IaGa
3n noto"io %e?o"a%iento en $o' ("o)e'o' de
)o%("en'i>n )"*ti)a de teEto': $o H3e 'e Ia"
Fi'i#$e en $a 'eg3nda ("3e#a diagn>'ti)a H3e 'e
"ea$iJa" a %ediado' de 'e(tie%#"e. E' ne)e'a"io
+o"ta$e)e" $a $e)t3"a eEt"aa)adL%i)a. E$$a de#e"
o"igina" Ia#i$idade' de $e)t3"a "(ida: )a(a)idad
(a"a Ia)e" $e)t3"a in+e"en)ia$ G en gene"a$
de'a""o$$o de )ondi)ione' )3$t3"a$e' %*ni%a'
"eH3e"ida' (a"a dia$oga" )on $o' teEto'
NM 4 TESIS IV
Au9-r Po"ti$$a D3"and: L3i'a P"i')i$iana
13
Itt(KSSWWW.%onog"a+ia'.)o%St"a#a?o',0Sinade)3adaNeE("e'ionNo"a$Sinade)3adaN
eE("e'ionNo"a$.'It%$
36
I129i9u3iG1 niFe"'idad Na)iona$ MaGo" de San Ma")o'.
AN- 200,
T49u/- E$ P"o#$e%a De La A)ent3a)i>n O"tog"+i)a
De Lo' E't3diante' San%a"H3ino' N 200,
14
Pr-./e0a
Ge1era/
Lo' ing"e'ante': 'ean de $a e'(e)ia$idad H3e
+3e"e: %ani+ie'tan 3na +a$ta de )o%(eten)ia
o"tog"+i)a "ea$%ente a$a"%ante.
O.8e9i:-
Ge1era/
E'ta#$e)e" di+e"en)ia' en e$ %ane?o de $a
ti$da)i>n 'egMn gLne"o: e'(e)ia$idad e$egida:
+"e)3en)ia de 3'o de$ di))iona"io: )o$egio de
("o)eden)ia G en'eBanJa de$ )3"'o de Leng3a
a $o $a"go de $a 'e)3nda"ia en $o' ing"e'ante'
a $a NMSM.
$ipG9e2i2
Ge1era/
E$ %ane?o de $a ti$da)i>n de $o' ing"e'ante' a
San Ma")o' <2000= di+ie"e 'egMn gLne"o:
e'(e)ia$idad e$egida: +"e)3en)ia de 3'o de$
di))iona"io: )o$egio de ("o)eden)ia G
en'eBanJa de$ )3"'o de Leng3a en $a
'e)3nda"ia..
C-13/u2i-1e2 En "e$a)i>n )on $a Ii(>te'i' H3e ($antea H3e e$
%ane?o de $a o"tog"a+*a di+ie"e 'egMn $a
en'eBanJa de$ )3"'o de Leng3a: a $o $a"go de
$a 'e)3nda"ia: Ie%o' (odido )on'tata" H3e $a
di+e"en)ia e' e'tad*'ti)a%ente 'igni+i)atiFa.
4a#*a%o' 'eBa$ado: en '3 %o%ento: H3e $a
+o"%a %' Fia#$e H3e en)ont"a%o' (a"a
14
POR.ILLA DRAND: L3i'a <200,=. niFe"'idad Na)iona$ MaGo" de San Ma")o'.
37
%ane?a" $a Fa"ia#$e en'eBanJa +3e a t"aFL' de
$a apreciacin H3e e$ a$3%no ten*a de $a +o"%a
)o%o 'e $e Ia#*a di)tado e$ )3"'o de Leng3a a
$o $a"go de $a 'e)3nda"ia: G e' en +3n)i>n a e$$o
H3e Ian '3"gido $o' "e'3$tado'. Y3iene' $a
)a$i+i)an )o%o eE)e$ente o %3G #3ena 'on $o'
H3e o#tienen nota' %' a$ta' en $a ("3e#a de
ti$da)i>n. E'to no' (e"%ite Fi'$3%#"a" 3n +3t3"o
("o%etedo": (3e' de(ende" en %3)Io de
no'ot"o': $o' ("o+e'o"e': e$ H3e $o' a$3%no'
'a$gan ai"o'o' de $a 'it3a)i>n a)adL%i)a tan
$a%enta#$e en $a H3e 'e en)3ent"an.
NM ( TESIS V
Au9-r Ro?a' /'H3eJ: Ma"*a E$'a
I129i9u3iG1 In'tit3to S3(e"io" Pedag>gi)o @/i)to" And"e'
Be$a3ndeD -aLn..
AN- 200,
T49u/- E't"ategia' Metodo$>gi)a' Pa"a Me?o"a" e$ NiFe$
O"tog"+i)o De Lo' A$3%no' De$ P"i%e" ABo de
Ed3)a)i>n Se)3nda"*a De$ Cent"o Ed3)atiFo de
Meno"e' @Anteno" O""ego de Be$$aFi'ta: En e$ ABo
200,
1(
15
RO-AS /;SYE7: Ma"*a E$'a <200,=. In'tit3to S3(e"io" @/i)to" And"L' Be$a3ndeD.
38
Pr-./e0a
Ge1era/
La o"tog"a+*a )on'tit3Ge 3na de $a' %aGo"e'
("eo)3(a)ione' (a"a $o' e't3diante': ("o+e'o"e':
+3n)iona"io': (e"'ona$ de 'e)"eta"*a G )o%3nidad
en gene"a$.
O.8e9i:-
Ge1era/
E$eFa" e$ niFe$ o"tog"+i)o de $o' a$3%no' de$
("i%e" g"ado de Ed3)a)i>n Se)3nda"ia de$ Cent"o
Ed3)atiFo de Meno"e' @Anteno" O""egoD de$
Di't"ito de Be$$aFi'ta: 3ti$iJando e't"ategia'
%etodo$>gi)a' #a'ada' en $a $e)t3"a G $a
("od3))i>n de teEto'.
$ipG9e2i2
Ge1era/
Se e')"i#e a$ "it%o Fe"tigino'o de$ tie%(o:
a("e'3"ada%ente 'in %edita" ni ("eo)3(a"'e (o"
e$ $LEi)o o $a 'intaEi'.
C-13/u2i-1e2 .oda e't"ategia 'e" e+e)tiFa en $a %edida
H3e do)ente' G a$3%no' e'tLn en #3ena
di'(o'i)i>n (a"a Ia)e" 3'o de e$$a'.
La en'eBanJa de $a o"tog"a+*a de $a' $et"a'
(e"%ite a $o' ed3)ando' e')"i#i" )on $et"a
$egi#$e G )o""e))i>n )a$ig"+i)a G 3ti$iJada
ade)3ada%ente en $a eE(e"ien)ia
)otidiana.
2,6, "ASES TERICAS
2,6,1 "ASES )ILOS)ICAS
aE Ra3i-1a/i20-
1#

16
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSRa)iona$i'%o
39
E$ ra3i-1a/i20- e' 3na )o""iente +i$o'>+i)a H3e a(a"e)i> en F"an)ia en
e$ 'ig$o [/II: +o"%3$ada (o" RenL De')a"te' G H3e 'e o(one a$
e%(i"i'%o. Ra)iona$i'%o <de$ $at*n: "atio: "aJ>n= e' e$ 'i'te%a de
(en'a%iento H3e a)entMa e$ (a(e$ de $a "aJ>n en $a adH3i'i)i>n de$
)ono)i%iento: en )ont"a'te )on e$ e%(i"i'%o: H3e "e'a$ta e$ (a(e$ de $a
eE(e"ien)ia: 'o#"e todo e$ 'entido de $a (e")e()i>n. E$ "a)iona$i'%o Ia
a(a"e)ido de di'tinta' +o"%a' de'de $a' ("i%e"a' eta(a' de $a +i$o'o+*a
o))identa$: (e"o 'e identi+i)a ante todo )on $a t"adi)i>n H3e ("oFiene de$
+i$>'o+o G )ient*+i)o +"an)L' de$ 'ig$o [/II RenL De')a"te': e$ )3a$ )"e*a
H3e $a geo%et"*a "e("e'enta#a e$ idea$ de toda' $a' )ien)ia' G ta%#iLn
de $a +i$o'o+*a. Manten*a H3e '>$o (o" %edio de $a "aJ>n 'e (od*an
de')3#"i" )ie"ta' Fe"dade' 3niFe"'a$e': eFidente' en '*: de $a' H3e e'
(o'i#$e ded3)i" e$ "e'to de )ontenido' de $a +i$o'o+*a G de $a' )ien)ia'.
Mani+e'ta#a H3e e'ta' Fe"dade' eFidente' en '* e"an innata': no
de"iFada' de $a eE(e"ien)ia. E'te ti(o de "a)iona$i'%o +3e de'a""o$$ado
(o" ot"o' +i$>'o+o' e3"o(eo': )o%o e$ Io$andL' Ba"3)I S(inoJa G e$
(en'ado" G %ate%ti)o a$e%n &ott+"ied Qi$Ie$% Lei#niJ. Se o(3'ie"on
a e$$a $o' e%(i"i'ta' #"itni)o': )o%o -oIn Lo)\e G DaFid 43%e: H3e
)"e*an H3e toda' $a' idea' ("o)ed*an de $o' 'entido'.
E$ "e("e'entante %Ei%o de e'ta )o""iente: Re1D De23ar9e2
1'
+3e 3n
+i$>'o+o: %ate%ti)o G )ient*+i)o +"an)L'. Lo' ("in)i(iante' de#e"*an
a#o"da" $a +i$o'o+*a )a"te'iana a t"aFL' de $a' ante' "e+e"ida'
@Medita)ione' %eta+*'i)a'D o #ien a t"aFL' de '3 o#"a de"iFada: H3e e'
e$ +a%o'o @Di')3"'o de$ %LtodoD: H3e en '3' ("i%e"a' (a"te' e'
e?e%($a"%ente a%eno G +$3ido: ade%' de t"ata" te%a' +3nda%enta$e'
G da"no' 3na #3ena idea de$ ("oGe)to +i$o'>+i)o gene"a$ de$ a3to".
De')a"te' eE($i)a ante todo H3L $o Ia $$eFado a de'a""o$$a" 3na
inFe'tiga)i>n inde(endiente. E' H3e a3nH3e L$ at"i#3Ge a$ )ono)i%iento
3n eno"%e Fa$o" (")ti)o <$o )"ee indi'(en'a#$e (a"a )ond3)i"'e en $a
Fida: (3e' ]#a'ta (en'a" #ien (a"a a)t3a" #ien^=: '3 (a'o (o" $a
17
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSRenTC,TA9UDe')a"te'
40
e')3e$a $o Ia de?ado +"3't"ado. En $a (a"te 1 De')a"te' Ia)e 3n "e(a'o
)"*ti)o: a Fe)e' i">ni)o G )a$$ado: de $a' %ate"ia' e't3diada' en $a
e')3e$a. Po" e?e%($o: )o%enta H3e $a $e)t3"a de $o' #3eno' teEto'
antig3o' aG3dan a +o"%a" e$ e'(*"it3: a3nH3e '>$o a )ondi)i>n de $ee"'e
)on ("3den)ia <)a"a)te"*'ti)a de 3n e'(*"it3 Ga #ien +o"%ado=V "e)ono)e
e$ (a(e$ de $a' %ate%ti)a': a t"aFL' de '3' a($i)a)ione' %e)ni)a':
(a"a di'%in3i" e$ t"a#a?o de $o' Io%#"e': G de)$a"a '3 ad%i"a)i>n (o"
'3 eEa)tit3d: a3nH3e $e (a"e)e H3e 'o#"e e$$a' no 'e Ia %ontado 3n
'a#e" $o '3+i)iente%ente e$eFadoV di)e H3e $o' $i#"o' de $o' %o"a$i'ta'
(agano' ])ontienen %3)Ia' en'eBanJa' G eEIo"ta)ione' a $a Fi"t3d
H3e 'on %3G Mti$e'^: a3nH3e en "ea$idad no no' aG3dan %3)Io a
identi+i)a" )3$ e' $a Fe"dade"a Fi"t3dV aBade ]H3e $a +i$o'o+*a da %edio'
(a"a Ia#$a" )on Fe"o'i%i$it3d de toda' $a' )o'a' G Ia)e"'e ad%i"a" de
$o' %eno' 'a#io'V H3e $a ?3"i'("3den)ia G $a %edi)ina dan Iono"e' G
"iH3eJa' a $o' H3e $a' )3$tiFan^ a3nH3e )$a"o: aH3* 'e e)Ia de %eno'
toda %en)i>n de a$gMn inte"L' (o" Fe"dad: $a 'a$3d o $a ?3'ti)ia. Pe"o e$
)o$%o e' H3e $a +i$o'o+*a: de donde $a' de%' )ien)ia' Ia#"*an de
to%a" '3' +3nda%ento': e' 3n de'a't"eK no (a"e)e Ia#e" aH3* ])o'a
a$g3na en $a H3e e'tLn de a)3e"do $o' 'a#io'^. S3 (a'o (o" $a e')3e$a:
(3e': Ia 'e"Fido (a"a de')3#"i"$e '3 ("o+3nda igno"an)ia: G de aI* H3e
'ea indi'(en'a#$e $a inFe'tiga)i>n.
Propsito literario
No o#'tante '3 +$3ideJ e?e%($a": $a e')"it3"a )a"te'iana (3ede
)on'ide"a"'e )o%o inten)iona$%ente )"*(ti)a. E$ "e'3$tado e' a$go
'e%e?ante a 3n a)e"ti?o: (a"a e$ H3e '>$o 'e no' ent"egan n3%e"o'a'
)$aFe': de %odo H3e $a )o%("en'i>n de '3' o#"a' eEige $a
(a"ti)i(a)i>n a)tiFa de$ $e)to". Po" e?e%($o: a$g3na' )o'a' no a(a"e)en
en $o' teEto' en e$ o"den %' nat3"a$: )o%o )3ando e$ %Ltodo 'e
("e'enta ante' de H3e De')a"te' eE($iH3e (o" H3L )"ee )onFeniente
ado(ta" 3na "eg$a <'ea L'ta $a H3e +3e"e=. Me?o" aMn: 3n (a" de
enig%a': H3e a#a?o intenta%o' "e'o$Fe" G (a"a $o' H3e no IaG ot"a
'o$3)i>n )ono)ida: %3e't"an e$ )a")te" )"*(ti)o de '3 e')"it3"aK e$
41
+i$>'o+o n3n)a eE($i)a (o" H3L "aJ>n e$igi> o"igina$%ente '3 %Ltodo
<a3nH3e '* di)e H3e %' Fa$d"*a to%a" 3no a$ aJa" H3e no 'eg3i"
ning3no=. 5 ta%(o)o di)e (o" H3L: tanto en $a' Medita)ione'
%eta+*'i)a' )o%o en $o' P"in)i(io'...: de'a""o$$a $o H3e Fi'i#$e%ente 'on
t"e' ("3e#a' di'tinta' de $a eEi'ten)ia de Dio' <a$ )ont"a"io: en $a
]Ca"ta a $o' De)ano' G Do)to"e'...^ H3e ("e)ede a $a' Medita)ione':
da a entende" H3e $a %3$ti($i)idad de ("3e#a' e' inne)e'a"ia: e in)$3'o
di+i)3$ta '3 a("e)ia)i>n=. Siendo L'ta' do' de $a' ("in)i(a$e' )3e'tione'
H3e De')a"te' de?a 'in a)$a"a" en '3' teEto': IaG %3)Ia' %'. E' %3G
(o'i#$e H3e e$ a3to" <H3e en $a F$_)Ie Ia#*a e't3diado $a e%#$e%ti)a
G ot"a' +o"%a' de )o%3ni)a)i>n indi"e)ta: 'egMn &a3\"oge"=: H3i'ie"a
$ega"no' 3n a)e"ti?o. Si e'to e' )ie"to: Ia#"*a H3e Fe" '3' teEto': en
(a"te: )o%o )"i(tog"a%a' H3e a '3' $e)to"e' $e' )o""e'(onde de')i+"a".
#= E%(i"i'%o
1J
K
E0piri20- ("oFiene de$ tL"%ino g"iego !" <teEt3a$%ente:
eE(e"ien)ia=: $a t"an'$a)i>n $atina e' e#perientia: de $a H3e 'e de"iFa $a
(a$a#"a eE(e"ien)ia. .a%#iLn 'e de"iFa de$ te"%ino g"iego G "o%ano de
e%(*"i)o: "e+i"iLndo'e a %Ldi)o' H3e )on'ig3en '3' Ia#i$idade' de $a
eE(e"ien)ia (")ti)a: o(oniLndo'e a $a in't"3))i>n en $a teo"*a.
En $a +i$o'o+*a: e%(i"i'%o e' 3na teo"*a de$ )ono)i%iento: $a )3a$
en+atiJa e$ (a(e$ de $a eE(e"ien)ia: e'(e)ia$%ente $a (e")e()i>n
'en'o"ia$: en $a +o"%a)i>n de idea'. Con e%(i"i'%o 'eBa$a%o' a$
)ono)i%iento H3e 'e #a'a en $a eE(e"ien)ia (a"a Fa$ida"'e )o%o ta$:
H3e 'igni+i)a H3e $a eE(e"ien)ia e' $a #a'e de todo' $o' )ono)i%iento'.
Pa"te de$ %3ndo 'en'i#$e (a"a +o"%a" $o' )on)e(to'K $o H3e 3no Ia
eE(e"i%entado: $o Ia eE(e"i%entado.
En $a +i$o'o+*a de $a )ien)ia: e$ e%(i"i'%o e' 3na teo"*a de$
)ono)i%iento: H3e en+atiJa $o' a'(e)to' de$ )ono)i%iento )ient*+i)o H3e
e'tn )e")ana%ente "e$a)ionado' )on $a eE(e"ien)ia: o en e$ )a'o
18
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSE%(i"i'%o
42
)ient*+i)o %ediante $a eE(e"i%enta)i>n. E' "eH3e"i%iento +3nda%enta$
de$ %Ltodo )ient*+i)o: H3e toda' $a' Ii(>te'i' G teo"*a' de#en 'e"
("o#ada' %ediante $a o#'e"Fa)i>n de$ %3ndo nat3"a$: "e'tndo$e
i%(o"tan)ia a$ "a)io)inio a ("io"i: $a int3i)i>n o $a "eFe$a)i>n.
E$ tL"%ino @e%(i"i'%oD +3e o"igina$%ente 3'ado (a"a "e+e"i"'e a
antig3o' ("a)ti)ante' de $a %edi)ina g"iega: H3iene' "e)IaJa"on $a
adIe"en)ia a $a' do)t"ina' de e'e enton)e'V (o" e$ )ont"a"io ("e+i"iendo
$a o#'e"Fa)i>n de +en>%eno' (e")i#ido' (o" $a eE(e"ien)ia. La do)t"ina
de$ e%(i"i'%o +3e (o" ("i%e"a FeJ eE($*)ita%ente +o"%3$ada (o" -oIn
Lo)\e en e$ Sig$o [/II. Lo)\e a"g3%ent> H3e e$ )e"e#"o de 3n #e#L
"e)ien na)ido e' )o%o 3na ta#3$a "a'a <Lo)\e 3'a $a eE("e'i>n @WIite
(a(e"D: @(a(e$ en #$an)oD=: en e$ )3a$ $a' eE(e"ien)ia' de?an %a")a'. E$
e%(i"i'%o niega "ot3nda%ente H3e $o' I3%ano' tengan idea' innata'
o H3e )3a$ )o'a 'ea entendi#$e 'in tene" H3e Ia)e" a$3'i>n a $a
eE(e"ien)ia.
Ent"e a$g3no' de $o' %' in+$3Gente' +i$>'o+o' H3e e't3Fie"on
a'o)iado' )on e$ e%(i"i'%o 'e )itanK A"i't>te$e': .o%' de AH3ino:
F"an)i' Ba)on: .Io%a' 4o##e': -oIn Lo)\e: &eo"ge Be"\e$eG: DaFid
43%e G -oIn St3a"t Mi$$.
7-=1 L-3?e
1*
e' e$ (en'ado" i ng$ L' )on'i de"ado )o%o e$
(ad"e de$ e%(i "i '%o G de$ $ i #e"a$ i '%o
S3 e(i 'te%o$ og*a no )"ee en $ a eEi 'ten)i a de$ i nnati '%o G e$
dete"%i ni '%o )on'i de"ando e$ )ono)i %i ento de o"i gen
'en'o"i a$ : (o" $ o H3e "e)IaJa $ a i dea a#'o$ 3ta en +aFo" de $ a
("o#a#i $ *'ti )a %ate%ti )a. Pa"a Lo)\e: e$ )ono)i %i ento
'o$ a%ente a$ )anJa a $ a' "e$ a)i one' ent"e $ o' Ie)Io': a$ )>%o:
no a$ (o" H3L. Po" ot"a (a"te )"ee (e")i #i " 3na a"%on*a g$ o#a$ :
a(oGado en )"een)i a' G '3(3e'to' eFi dente' (o" '* %i '%o':
19
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iS-oInULo)\e
43
(o" $ o H3e '3 (en'a%i ento ta%#i Ln )onti ene e$ e%ento' ("o(i o'
de$ "a)i ona$ i '%o G e$ %e)ani )i '%o.
E12a<- 2-.re e/ e19e1;i0ie19- =u0a1-
En e'te t"atado: Lo)\e ($ ante> $ o' +3nda%ento' de$
)ono)i %i ento I3%ano G adFi "ti > '3 i nten)i >n de "ea$ i Ja" 3na
@o#"a %o"a$ %ente Mti $ D. Con)e#i da en $ a L(o)a de $ o' g"ande'
de')3#"i %i ento' )i ent*+i )o' <e'(e)i a$ %ente (a$ (a#$ e' en $ o'
t"a#a? o' de CI"i 'ti aan 43Ggen' e I'aa) NeWton=: Lo)\e
(en'a#a H3e $ a +i $ o'o+*a ten*a H3e (a"ti )i (a" en e'to'
i %(o"tante' aFan)e': e$ i %i nando: (o" e? e%($ o: toda' $ a'
i nFen)i one' G $ o' )on)e(to' i nMti $ e' a)3%3$ ado' d3"ante $ o'
'i g$ o' ante"i o"e'. SegMn L$ : $ a' ana$ og*a' G $ a' "e$ a)i one'
ent"e $ o' )onteni do' de$ )ono)i %i ento 'on $ o' e$ e%ento' H3e
(e"%i ten $ a e$ a#o"a)i >n de i n't"3%ento' )"*ti )o' )a(a)e' de
e$ i %i na" $ o' )ono)i %i ento' e"">neo'.
Lo)\e i n'i 't*a en $ a ne)e'i dad de ("e')i ndi " de
)on'i de"a)i one' a ("i o"i G: en o(o'i )i >n a RenL De')a"te':
a+i "%a#a H3e no eEi 'ten )ono)i %i ento' i nnato' G H3e '>$ o
de#e 'e" teni da en )3enta $ a eE(e"i en)i a. P"o(3'o H3e $ a
'en'a)i >n <o i dea' de $ a 'en'a)i >n: $ a' @i %("e'i one' Ie)Ia'
en n3e't"o' 'enti do' (o" $ o' o#? eto' eEte"i o"e'D= G $ a "e+$ eEi >n
<o i dea' de $ a "e+$ eEi >n: @"e+$ eEi >n de$ e'(*"i t3 'o#"e '3'
("o(i a' o(e"a)i one' a (a"ti " de i dea' de 'en'a)i >nD=: 'e
+3nda%entan en $ a eE(e"i en)i a G en $ a' i dea' 'i %($ e' )"eada'
(o" %edi o de $ a (e")e()i >n i n%edi ata de"i Fada de $ a'
eE)i ta)i one' H3e ("oFi enen de $ o' o#? eto'.
44
Se i nte"e'a#a (o" $ a' "e$ a)i one' ent"e e$ $ eng3a? e G e$
(en'a%i ento: en $ a +o"%a)i >n i nte"'3#? eti Fa de$ )ono)i %i ento.
La' (a$ a#"a' "e%i ten a i dea' gene"a$ e' H3e 'on eFi den)i ada'
(o" '3't"a))i one' '3)e'i Fa' de '3' (a"ti )3$ a"i dade'
)i ")3n'tan)i a$ e'. Di 'ti ng3*a ent"e $ a' e'en)i a' no%i na$ e' <H3e
'on )o%($ e? a': G e'ta#$ e)i da' (a"a 'e"Fi " a $ a 'e$ e))i >n G
)$ a'i +i )a)i >n de $ a' i dea'= G $ a' e'en)i a' "ea$ e' <(a"a 3'o de
$ a %eta+*'i )a: i na))e'i #$ e' a $ a "aJ>n: $ a )3a$ no (3ede tene"
a))e'o a '3 )ono)i %i ento=.
3E ELi29e13ia/i20-
2&

E$ eLi29e13ia/i20- e' 3n %oFi%iento +i$o'>+i)o )3Go (o't3$ado


+3nda%enta$ e' H3e 'on $o' 'e"e' I3%ano': en +o"%a indiFid3a$: $o'
H3e )"ean e$ 'igni+i)ado G $a e'en)ia de '3' Fida'. La )o""iente: de
%ane"a gene"a$: de'ta)a e$ Ie)Io de $a $i#e"tad G $a te%(o"a$idad de$
Io%#"e: de '3 eEi'ten)ia en e$ %3ndo %' H3e de '3 '3(3e'ta e'en)ia
("o+3nda. E%e"gi> )o%o %oFi%iento en e$ 'ig$o [[: en e$ %a")o de $a
$ite"at3"a G $a +i$o'o+*a: Ie"edando a$g3no' de $o' a"g3%ento' de
+i$>'o+o' ante"io"e' )o%o S)Io(enIa3e": `ie"\egaa"d: NietJ')Ie G
na%3no.
E$ eEi'ten)ia$i'%o gene"a$%ente de+iende $a no eEi'ten)ia de 3n (ode"
t"a')endenta$ H3e $o dete"%ineV e'to i%($i)a H3e e$ indiFid3o e' $i#"e G:
(o" ende: tota$%ente "e'(on'a#$e de '3' a)to'. E'to in)ita en e$ 'e"
I3%ano $a )"ea)i>n de 3na Lti)a de $a "e'(on'a#i$idad indiFid3a$:
a(a"tada de )3a$H3ie" 'i'te%a de )"een)ia' eEte"no a L$. SegMn e$
+i$>'o+o e Ii'to"iado" de $a +i$o'o+*a Ni)o$a A##agnano: ]Se entiende (o"
eEi'ten)ia$i'%o toda +i$o'o+*a H3e 'e )on)i#a G e?e")ite )o%o an$i'i' de
$a eEi'ten)ia 'ie%("e H3e (o" @eEi'ten)iaD 'e entienda e$ %odo de 'e"
20
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSEEi'ten)ia$i'%o
45
de$ Io%#"e en e$ %3ndo. La "e$a)i>n Io%#"eN%3ndo e': (3e': e$ Mni)o
te%a de toda +i$o'o+*a eEi'ten)ia$i'ta <...= Lo' ante)edente' Ii't>"i)o'
%' )e")ano' de$ eEi'ten)ia$i'%o 'on $a +eno%eno$og*a de 43''e"$ G $a
+i$o'o+*a de `ie"\egaa"d.^ A##agnano )on'ide"a (en'ado"e'
+3nda%enta$e' de e'ta )o""iente a 4eidegge": -a'(e"' G Sa"t"e.
A$ eEi'ten)ia$i'%o 'e $e Ia at"i#3ido 3n )a")te" FiFen)ia$: $igado a $o'
di$e%a': e't"ago': )ont"adi))ione' G e't3(ideJ I3%ana. E'ta )o""iente
+i$o'>+i)a di')3te G ("o(one 'o$3)ione' a $o' ("o#$e%a' %'
("o(ia%ente inIe"ente' a $a )ondi)i>n I3%ana: )o%o e$ a#'3"do de
FiFi": $a 'igni+i)an)ia e in'igni+i)an)ia de$ 'e": e$ di$e%a de $a g3e""a: e$
ete"no te%a de$ tie%(o: $a $i#e"tad: Ga 'ea +*'i)a o %eta+*'i)a: $a
"e$a)i>n Dio'NIo%#"e: e$ ate*'%o: $a nat3"a$eJa de$ Io%#"e: $a Fida G $a
%3e"te. E$ eEi'ten)ia$i'%o #3')a "eFe$a" $o H3e "odea a$ Io%#"e:
Ia)iendo 3na de')"i()i>n %in3)io'a de$ %edio %ate"ia$ G a#'t"a)to en
e$ H3e 'e de'enF3e$Fe e$ indiFid3o <eEi'tente=: (a"a H3e L'te o#tenga
3na )o%("en'i>n ("o(ia G (3eda da" 'entido o en)ont"a" 3na
?3'ti+i)a)i>n a '3 eEi'ten)ia.
E'ta +i$o'o+*a: a (e'a" de $o' ataH3e' ("oFeniente' )on %aGo"
inten'idad de $a "e$igi>n )"i'tiana: #3')a 3na ?3'ti+i)a)i>n (a"a $a
eEi'ten)ia I3%ana. E$ eEi'ten)ia$i'%o: de a)3e"do a -eanNPa3$ Sa"t"e:
indi)a H3e no IaG nat3"a$eJa I3%ana. E$ +i$>'o+o +"an)L' indi)a H3e $a
eEi'ten)ia ("e)ede a $a e'en)ia: $o H3e en e+e)to e' 3n ataH3e a $a
)"een)ia "e$igio'a: )3Go (en'a%iento ini)i> )on A"i't>te$e' G )3$%in> en
Sa"t"e: H3ien indi)a H3e $o' 'e"e' I3%ano' ("i%e"o eEi'ti%o' G $3ego
adH3i"i%o' '3'tan)iaV e' de)i": '>$o eEi'ti%o' G %ient"a' FiFi%o':
Fa%o' a("endiendo de $o' de%' I3%ano' H3e Ian inFentado )o'a'
a#'t"a)ta': de'de Dio' Ia'ta $a eEi'ten)ia de 3na nat3"a$eJa I3%ana
("eFia
2,6,2 "ASES CIENT)ICAS

46
aE P2i3-/-F4a
21

La ('i)o$og*a <@('i)oD: de$ g"iego $%&': a$%a o a)tiFidad %enta$: G


N$og*a: N()*+,: t"atado: e't3dio= e' $a di')i($ina H3e t"a#a?a: en $a
teo"*a G ta%#iLn en $a a($i)a)i>n (")ti)a: )on $o' a'(e)to'
#io$>gi)o': 'o)ia$e' G )3$t3"a$e' de$ )o%(o"ta%iento I3%ano: a niFe$
tanto indiFid3a$ )o%o 'o)ia$.
)u13i-1e2 p2i3-/GFi3a2
AtencinK )o%("endida )o%o e$ %e)ani'%o %ediante e$ )3a$ e$
'e" I3%ano Ia)e )on')iente' )ie"to' )ontenido' de '3 %ente (o"
'o#"e ot"o'. E$ e't3dio de $a aten)i>n Ia de'a""o$$ado %ode$o' (a"a
eE($i)a" )>%o 3n o"gani'%o di"ige e'te ("o)e'o de +o)a$iJa)i>n
)on')iente de Fa"io' o#?eto' en +o"%a 'i%3$tnea o 'e)3en)ia$.
na de $a' ("in)i(a$e' ("eg3nta' en e$ e't3dio de $a aten)i>n e'
'o#"e $a 3ti$idad de e'te %e)ani'%o <no e' ne)e'a"io (a"a
a("ende" $a %aGo"*a de $a' )o'a' H3e a("ende%o'= G '3 "e$a)i>n
)on e$ e't3dio de $a )on)ien)ia.
PercepcinK entendida )o%o e$ %odo en H3e e$ )3e"(o G $a %ente
)oo(e"an (a"a e'ta#$e)e" $a )on)ien)ia de 3n %3ndo eEte"no.
A$g3na' de $a' ("eg3nta' en e$ e't3dio de $a (e")e()i>n 'onK O)3$
e' $a e't"3)t3"a %enta$ H3e dete"%ina $a nat3"a$eJa de n3e't"a
eE(e"ien)iaP: O)>%o 'e $og"a dete"%ina" $a' "e$a)ione' ent"e $o'
e$e%ento' (e")i#ido'P: O)>%o di')"i%ina%o' ent"e $o' di'tinto'
e$e%ento' (a"a no%#"a"$o' o )$a'i+i)a"$o'P: O)>%o 'e de'a""o$$a
d3"ante e$ )i)$o Fita$ e'ta )a(a)idadP: et).
-emoriaK ("o)e'o %ediante e$ )3a$ 3n indiFid3o "etiene
in+o"%a)i>n: (a"a H3e $3ego (3eda 'e" 3ti$iJada. Pe"%ite
inde(endiJa" a$ o"gani'%o de$ ento"no <de $a in+o"%a)i>n eEi'tente
en e$ %o%ento= G "e$a)iona" di'tinto' )ontenido'. E$ e't3dio de $a
%e%o"ia Ia intentado )o%("ende" $a +o"%a en H3e 'e )odi+i)a $a
21
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSP'i)o$ogia
47
in+o"%a)i>n: en H3e 'e a$%a)ena: G $a %ane"a en H3e 'e "e)3(e"a
(a"a 'e" 3'ada.
Pensamiento. (3ede 'e" de+inido (o" e$ )on?3nto de ("o)e'o'
)ognitiFo' H3e $e (e"%iten a$ o"gani'%o e$a#o"a" $a in+o"%a)i>n
(e")i#ida o a$%a)enada en $a %e%o"ia. E'te %#ito Ia i%($i)ado
)$'i)a%ente e$ e't3dio de$ "aJona%iento G $a "e'o$3)i>n de
("o#$e%a'.
/en01a2e. 'e (3ede de+ini" )o%o 3n 'i'te%a "e("e'entatiFo de
'igno' G "eg$a' (a"a '3 )o%#ina)i>n: H3e )on'tit3Ge 3na +o"%a
'i%#>$i)a de )o%3ni)a)i>n e'(e)*+i)a ent"e $o' 'e"e' I3%ano'. En
"e$a)i>n a e'te te%a $a inFe'tiga)i>n Ia gi"ado en "e$a)i>n a
("eg3nta' )o%oK H3L ti(o de "eg$a' 'e e'ta#$e)en (a"a e$ %ane?o
de$ $eng3a?e: )>%o 'e de'a""o$$a e$ $eng3a?e en e$ t"an')3"'o de$
)i)$o Fita$: H3L di+e"en)ia' IaG ent"e e$ $eng3a?e I3%ano G $a
)o%3ni)a)i>n en ot"a' e'(e)ie': H3L "e$a)i>n eEi'te ent"e $eng3a?e
G (en'a%iento.
Aprendi3a2eK E$ a("endiJa?e Ia 'ido de+inido (o" $a ('i)o$og*a
)o%o 3n )a%#io en e$ )o%(o"ta%iento: no at"i#3i#$e a$ e+e)to de
'3'tan)ia' o e'tado' te%(o"a$e' inte"no' o )onteEt3a$e'. La
)a(a)idad de @a("ende"D (e"%ite a$ o"gani'%o a%($ia" '3 "e(e"to"io
de "e'(3e'ta' #'i)a': 'iendo e$ 'i'te%a ne"Fio'o I3%ano
(a"ti)3$a"%ente dotado de 3na ($a'ti)idad nota#$e (a"a gene"a"
)a%#io' G a("ende" n3eFo' )o%(o"ta%iento'.
E$ a("endi Ja? e e' 3n %eta("o)e'o ('i )o$ >gi )o: en L$ 'e Fen
i %($ i )ado' e$ $ eng3a? e: e$ (en'a%i ento: $ a %e%o"i a: $ a
aten)i >n: et). E' (a"a $ a ('i )o$ og*a 3na de $ a' ("i n)i (a$ e'
"ea' de e't3di o G a($ i )a)i >n: a$ "e'(onde" a 3no de $ o'
$ $ a%ado' )ent"a$ e' de $ a di ')i ($ i naK $ a gene"a)i >n de )a%#i o
en $ o' 'i 'te%a' i ndi Fi d3a$ e' G )o$ e)ti Fo'. 9'ta de+i ne ("o)e'o'
de a("endi Ja? e )ond3)t3a$ G ("o)e'o' de a("endi Ja? e
)ogni ti Fo: 'egMn i %($ i H3en 3n )a%#i o en $ a )ond3)ta o 3n
)a%#i o en e$ (en'a%i ento.
48
.E )re1-/-F4a
22

La +"eno$og*a <de$ g"iegoK 4'5: +"en: @%enteDV G (!*)": $ogo':


@)ono)i%ientoD= e' 3na teo"*a o#'o$eta en $a )3a$ 'e a+i"%a#a H3e e'
(o'i#$e dete"%ina" e$ )a")te" G $o' "a'go' de $a (e"'ona$idad: a'* )o%o
$a' tenden)ia' )"i%ina$e': #a'ndo'e en $a +o"%a de $a )a#eJa.
De'a""o$$ada a$"ededo" de$ 1000 (o" e$ ne3"oanato%i'ta a$e%n F"anJ
-o'e(I &a$$ G eEt"e%ada%ente (o(3$a" d3"ante e$ 'ig$o [I[: IoG en d*a
e' )on'ide"ada 3na ('e3do)ien)ia. 4a %e"e)ido: 'in e%#a"go: )ie"to
%L"ito )o%o ("oto)ien)ia (o" '3 )ont"i#3)i>n a $a )ien)ia %Ldi)a )on
'3 idea de H3e e$ )e"e#"o e' e$ >"gano de $a %ente: G de H3e )ie"ta'
"ea' a$#e"gan +3n)ione' e'(e)*+i)a%ente $o)a$iJada'.
S3' ("in)i(io' e'ta#$e)*an H3e e$ )e"e#"o e' e$ >"gano de $a %ente: G
H3e $a %ente (o'ee 3n )on?3nto de +a)3$tade' %enta$e'V )ada 3na
"e("e'entada (a"ti)3$a"%ente (o" 3na (a"te di+e"ente 3 @>"ganoD de$
)e"e#"o. E'ta' "ea' e"an )on'ide"ada' ("o(o")iona$e' a $a'
("o(en'ione' indiFid3a$e' de $a (e"'ona G de '3' +a)3$tade' %enta$e'.
La' di+e"en)ia' ent"e $a' di+e"ente' "ea' e'ta"*an "e+$e?ada' en $a
+o"%a eEte"io" de$ )"neo.
La +"eno$og*a: H3e 'e o)3(a de $a (e"'ona$idad G e$ )a")te": di+ie"e de
$a )"aneo%et"*a <e$ e't3dio de$ (e'o: ta%aBo G +o"%a de$ )"neo=: a'*
)o%o de $a +i'iono%*a <e't3dio de $o' "a'go' +a)ia$e'=. Sin e%#a"go:
toda' e'ta' di')i($ina' a'eg3"an ("ede)i" )ond3)ta' o )a(a)idad
inte$e)t3a$. En 3n tie%(o +3e"on ("a)ti)ada' inten'a%ente en e$ )a%(o
de $a ant"o(o$og*aSetnog"a+*a G en o)a'ione' 3ti$iJada' (a"a ?3'ti+i)a"
@)ient*+i)a%enteD e$ "a)i'%o. A3nH3e a$g3no' ("in)i(io' de $a +"eno$og*a
e'tn IoG #ien e'ta#$e)ido': $a ("e%i'a #'i)a de H3e $a (e"'ona$idad
e't dete"%inada (o" $a +o"%a de$ )"neo e' )on'ide"ada +a$'a (o" )a'i
todo e$ %3ndo.
22
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSF"eno$ogTC,TADa
49
2,6,6, "ASES TERICAS
aE Or9-Fra54a
La (a$ a#"a o"tog"a+*a ("oFi ene de do' Fo)e' g"i ega' @o"toD
<"e)to: )o""e)to= G @g"a+oD <e')"i #i ": e')"i t3"a=: e' de)i ":
'i gni +i )a eti %o$ >gi )a%ente @)o""e)ta e')"i t3"a: e')"i #i "
)o""e)toD. Po" $ o tanto: $ a o"tog"a+*a 'e de+i ne )o%o e$ )on? 3nto
de no"%a' H3e "eg3$ an $ a "e("e'enta)i >n e')"i ta de 3na
$ eng3a. Co%("ende $ a a($ i )a)i >n de "eg$ a' en $ a e')"i t3"a de
$ a' $ et"a'D
26
,
La o"tog"a+*a e' $ a (a"te de $ a g"a%ti )a H3e en'eBa a e')"i #i "
)o""e)ta%ente $ a' (a$ a#"a' G a e%(eJa" )on a)i e"to $ o' 'i gno'
a3Ei $ i a"e' de $ a e')"i t3"a. La o"tog"a+*a )a'te$ $ ana 'e +3nda en
t"e' ("i n)i (i o'K La ("on3n)i a)i >n: $ a eti %o$ og*a G e$ 3'o de $ o'
H3e %e? o" Ian e')"i to. Lo' g"a%ti )o' Ian i ntentado 'i e%("e
H3e $ a $ eng3a e')"i ta )oi n)i da )on $ a Ia#$ ada (a"a eFi ta" a'*
$ a' )o%($ i )a)i one' o"tog"+i )a'. Si n e%#a"go: no 'i e%("e e'
(o'i #$ e )on'e"Fa" $ a a"%on*a ent"e $ a +onLti )a G $ a e')"i t3"a.
24
E$ a("endi Ja? e de $ a o"tog"a+*a e' 3n )onti n3o ("o#$ e%a tanto
(a"a $ o' a$ 3%no' )o%o (a"a $ o' H3e no' dedi )a%o' a i n)3$ )a"
e'e a("endi Ja? e. E$ 3'o )o""e)to de $ o' 'i gno' g"+i )o'
en)i e""a di +i )3$ tade' i nt"*n'e)a' G (o" tanto e' )onFeni ente
3ti $ i Ja" todo' $ o' "e)3"'o' di d)ti )o' di '(oni #$ e' (a"a
)on'eg3i " H3e e$ e't3di ante a$ )an)e 3n do%i ni o ade)3ado de
$ a )o""e))i >n o"tog"+i )a.
2(
23
FERNANDE7 MEL9NDE7: Q$te"
24
PeH3eBo La"o3''e i$3't"ado: ( !1!
25
FEN.ES: -3an L3i'. O"tog"a+*a P")ti)a
50
EEi 'ten "eg$ a' o"tog"+i )a' +i ? a' G $ a' "eg$ a' de a)ent3a)i >n
H3e en a$ g3no' )a'o' (3eden (a$ i a" e'ta di +i )3$ tad.
Pe"o IaG e""o"e' H3e de"i Fan de$ 3'o de $ a @ID i nte"%edi a G no
'on )on'e)3en)i a de$ de')ono)i %i ento de $ a' "eg$ a': (o"H3e
L'ta' no eEi 'ten o: )o%o e$ )a'o de )i e"to' Fo)a#$ o' )on @ID
i ni )i a$ )3Ga )o""e))i >n 'e Ia"*a (o'i #$ e %edi ante $ a
eti %o$ og*a
2#
.E La C-0pre12iG1 Le39-ra
Pa"a a)e")a"no' a$ )on)e(to de $a )o%("en'i>n $e)to"a de#e%o'
'a#e" )3a$e' 'on $o' )o%(onente' ne)e'a"io' G $o' (a'o' a 'eg3i"
(a"a (ode" $$ega" a e'ta (o" tanto de#e%o' 'a#e" ("i%e"oK
617 es leer
/0e entiende por lectura la capacidad de entender un te.to
escrito
2'
"
Lee" e' 3n ("o)e'o de inte"a))i>n ent"e e$ $e)to" G e$ teEto: ("o)e'o
%ediante e$ )3a$ e$ ("i%e"o intenta 'ati'+a)e" $o' o#?etiFo' H3e g3*an '3
$e)t3"a.
Lee" e' ent"a" en )o%3ni)a)i>n )on $o' g"ande' (en'ado"e' de todo'
$o' tie%(o'. Lee" e' ante' H3e nada: e'ta#$e)e" 3n di$ogo )on e$
a3to": )o%("ende" '3' (en'a%iento': de')3#"i" '3' ("o(>'ito': Ia)e"$e
("eg3nta' G t"ata" de Ia$$a" $a' "e'(3e'ta' en e$ teEto. Lee" e' ta%#iLn
"e$a)iona": )"iti)a" o '3(e"a" $a' idea' eE("e'ada'V no i%($i)a: a)e(ta"
t)ita%ente )3a$H3ie" ("o(o'i)i>n: (e"o eEige de$ H3e Fa a )"iti)a" 3
26
BIANC4I DE COR.INA: EditI
27
Ada% G Sta"": 1902
51
o+"e)e" ot"a a$te"natiFa: 3na )o%("en'i>n )a#a$ de $o H3e e't
Fa$o"ando o )3e'tionando.
La e+i)a)ia de $a $e)t3"a de(ende de H3e e'to' do' a'(e)to' e'tLn
'3+i)iente%ente de'a""o$$ado'.
E'to tiene 3na' )on'e)3en)ia'K
N E$ $e)to" a)tiFo e' e$ H3e ("o)e'a G eEa%ina e$ teEto
N O#?etiFo' H3e g3*en $a $e)t3"aK eFadi"'e: in+o"%a"'e:
t"a#a?o...
N Inte"("eta)i>n de $o H3e 'e $ee <e$ 'igni+i)ado de$ teEto 'e
)on't"3Ge (o" (a"te de$ $e)to"=
C3ando Ie%o' (a'ado (o" e$ ("o)e'o de $e)t3"a G Ga Ie%o'
entendido o (o" $o %eno' 'a#e%o' $o H3e e' $ee" (a'a%o' $3ego a $a
)o%("en'i>n de$ te%a $e*do dando (a'o enton)e' aK
LA CO!PRENSIN LECTORA
La )o%("en'i>n ta$: G )o%o 'e )on)i#e a)t3a$%ente: e' 3n ("o)e'o a
t"aFL' de$ )3a$ e$ $e)to" e$a#o"a 3n 'igni+i)ado en '3 inte"a))i>n )on e$
teEto
2J
.
La )o%("en'i>n a $a H3e e$ $e)to" $$ega d3"ante $a $e)t3"a 'e de"iFa de
'3' eE(e"ien)ia' a)3%3$ada': eE(e"ien)ia' H3e ent"an en ?3ego a
%edida H3e de)odi+i)a $a' (a$a#"a': +"a'e': (""a+o' e idea' de$ a3to".
28
Ande"'on G Pea"'on: 1901
52
La inte"a))i>n ent"e e$ $e)to" G e$ teEto e' e$ +3nda%ento de $a
)o%("en'i>n.
En e'te ("o)e'o de )o%("ende": e$ $e)to" "e$a)iona $a in+o"%a)i>n
H3e e$ a3to" $e ("e'enta )on $a in+o"%a)i>n a$%a)enada en '3 %enteV
e'te ("o)e'o de "e$a)iona" $a in+o"%a)i>n n3eFa )on $a antig3a e': e$
("o)e'o de $a )o%("en'i>n.
De)i" H3e 3no Ia )o%("endido 3n teEto: eH3iFa$e a a+i"%a" H3e Ia
en)ont"ado 3n )o#i?o %enta$: 3n Ioga": (a"a $a in+o"%a)i>n )ontenida
en e$ teEto: o #ien H3e Ia t"an'+o"%ado 3n Ioga" %enta$ ("eFia%ente
)on+ig3"ado (a"a a)o%oda"$o a $a n3eFa in+o"%a)i>n.
La )o%("en'i>n e' e$ ("o)e'o de e$a#o"a" e$ 'igni+i)ado (o" $a F*a de
a("ende" $a' idea' "e$eFante' de$ teEto G "e$a)iona"$a' )on $a' idea'
H3e Ga 'e tienenK e' e$ ("o)e'o a t"aFL' de$ )3a$ e$ $e)to" inte"a)tMa )on
e$ teEto. Sin i%(o"ta" $a $ongit3d o #"eFedad de$ (""a+o: e$ ("o)e'o 'e
da 'ie%("e de $a %i'%a +o"%a.
En de+initiFa: $ee": %' H3e 3n 'i%($e a)to %e)ni)o de de')i+"ado de
'igno' g"+i)o': e' (o" en)i%a de todo 3n a)to de "aJona%iento: Ga
H3e de $o H3e 'e t"ata e' de 'a#e" g3ia" 3na 'e"ie de "aJona%iento'
Ia)ia $a )on't"3))i>n de 3na inte"("eta)i>n de$ %en'a?e e')"ito a (a"ti"
de $a in+o"%a)i>n H3e ("o(o")ionen e$ teEto G $o' )ono)i%iento' de$
$e)to": G: a $a FeJ: ini)ia" ot"a 'e"ie de "aJona%iento' (a"a )ont"o$a" e$
("og"e'o de e'a inte"("eta)i>n de ta$ +o"%a H3e 'e (3edan dete)ta" $a'
(o'i#$e' in)o%("en'ione' ("od3)ida' d3"ante $a $e)t3"a.
53
Se $$eFa"on a )a#o %M$ti($e' inFe'tiga)ione' "e+e"ente' a e'te te%a: G
(3ede de'ta)a"'e $a de$ a3to" $a// <1909=: e$ )3a$ 'intetiJa en )3at"o
(3nto' $o +3nda%enta$ de L'te "eaK
N La $e)t3"a e+i)iente e' 3na ta"ea )o%($e?a H3e de(ende de
procesos (e")e(tiFo': )ognitiFo' G $ingX*'ti)o'.
La $e)t3"a e' 3n ("o)e'o inte"a)tiFo H3e no aFanJa en 3na 'e)3en)ia
e't"i)ta de'de $a' 3nidade' (e")e(tiFa' #'i)a' Ia'ta $a inte"("eta)i>n
g$o#a$ de 3n teEto: 'ino H3e e$ $e)to" eE(e"to ded3)e in+o"%a)i>n de
%ane"a 'i%3$tnea de Fa"io' niFe$e' di'tinto': integ"ando a $a FeJ
in+o"%a)i>n g"a+o+>ni)a: %o"+L%i)a: 'e%nti)a: 'int)ti)a: ("ag%ti)a:
e'H3e%ti)a e inte"("etatiFa.
N E$ sistema I3%ano de ("o)e'a%iento de $a in+o"%a)i>n e'
3na %uer1a (ode"o'a: a3nH3e $i%itada: H3e dete"%ina
n3e't"a )a(a)idad de ("o)e'a%iento teEt3a$.
La $e)t3"a e' e't"atLgi)a. E$ $e)to" e+i)iente a)tMa de$i#e"ada%ente G
'3(e"Fi'a )on'tante%ente '3 ("o(ia )o%("en'i>n. E't a$e"ta a $a'
inte""3()ione' de $a )o%("en'i>n: e' 'e$e)tiFo en di"igi" '3 aten)i>n a
$o' di'tinto' a'(e)to' de$ teEto G ("e)i'a ("og"e'iFa%ente '3
Inte"("eta)i>n teEt3a$.
2,4 DE)INICIONES CONCEPTUALES % OPERACIONALES
DE)INICIONES
CONCEPTUALES
DE)INICIONES
OPERACIONALES
54
1, E19e1;i0ie19- Fa)3$tad de
)o%("ende": ?3i)io: #3en 'entido. E$
entendi%iento G $a "aJ>n 'on 3na
%i'%a )o'a.
2, Capa3i;a; E' $a inte$igen)ia o
ta$ento: a(tit3d o '3+i)ien)ia de 3na
(e"'ona.
6, !e0-ria Fa)3$tad de )on'e"Fa"
$a' idea' ante"io"%ente adH3i"ida'.
4, Apre1;iHa8e .ie%(o d3"ante e$
)3a$ 'e a("ende 3n a"te 3 o+i)io.
(, Ora/ Pe"tene)iente o "e$atiFo a
$a #o)a. EE("e'ado )on $a #o)a o
)on $a (a$a#"a a di+e"en)ia de
e')"ito.
#, C-0pre12iG1 e' 3n ("o)e'o de
)"ea)i>n %enta$ (o" e$ H3e:
(a"tiendo de )ie"to' dato'
a(o"tado' (o" 3n e%i'o": e$
1, E19e1;i0ie19- E' $a +a)3$tad
de$ 'e" I3%ano de )a(ta" $o'
)ono)i%iento' en #a'e a '3'
("o(ia' (oten)ia$idade' o
)a(a)idade'.
2, Capa3i;a; E' $a a(tit3d o
Ia#i$idad de 3na (e"'ona
eE("e'ada o %ani+e'tada en $a
"ea$idad en H3e de'enF3e$Fe: en 3n
)a%(o e'(e)*+i)o.
6, !e0-ria E' $a +a)3$tad de$ 'e"
I3%ano H3e 'e de'a""o$$a %ediante
$a "e(eti)i>n de 3na $e))i>n: 3n
te%a dete"%inado.
4, Apre1;iHa8e E' e$ ("o)e'o
%ediante e$ )3a$ 'e adH3ie"e e$
)ono)i%iento de a$g3na )o'a: a
t"aFL' de diFe"'a' tL)ni)a'
e?e)3tada' (o" e$ %ae't"oK $e)t3"a':
de#ate': et).
(, Ora/ Cana$ %ediante e$ )3a$ 'e
t"an'%iten )ono)i%iento': idea':
no)ione': Ie)Io' o '3)e'o' a $o'
a$3%no'
#, C-0pre12iG1 e' e$ ("o)e'o
%ediante e$ )3a$: a t"aFL' de dato'
55
"e)e(to" )"ea 3na i%agen de$
%en'a?e H3e 'e $e H3ie"e t"an'%iti".
Pa"a e$$o e' ne)e'a"io da" 3n
'igni+i)ado a $o' dato' H3e
"e)i#i%o'.
', C-0pre12iG1 Le39-ra 'e
de+ine de $a 'ig3iente %ane"aK Lee"
e' )o%("ende": 'ie%("e H3e 'e $ee
'e $o Ia)e (a"a entende" 'ino
)a"e)e"*a de 'entido. n $e)to"
)o%("ende 3n teEto )3ando (3ede
en)ont"a"$e 'igni+i)ado: )3ando
(3ede (one"$o en "e$a)i>n )on $o
H3e Ga 'a#e G )on $o H3e $e
inte"e'a.
J, Leer e' (a'a" $a Fi'ta (o" $o
e')"ito o i%("e'o )o%("endiendo $a
'igni+i)a)i>n de $o' )a"a)te"e'
e%($eado'. Entende" o inte"("eta"
3n teEto de dete"%inado %odo.
o#'e"Fado' en 3na +i)Ia de $e)t3"a
o de an$i'i': e$ $e)to" )"ea 3na
i%agen %enta$ de$ %en'a?e H3e 'e
Ia H3e"ido t"an'%iti".
', C-0pre12iG1 Le39-ra e' e$
("o)e'o inte$e)t3a$ %ediante e$
)3a$: a t"aFL' de 3na +i)Ia de
$e)t3"a: 'e no' %3e't"a 3n teEto. Se
de#en o#'e"Fa" $o' dato'
("o(3e'to' G "e'(onde" a Fa"ia'
("eg3nta' H3e tienen H3e Fe" )on e$
)o""e)to entendi%iento de$ teEto.
J, Leer e' e$ a)to de o#'e"Fa"
detenida%ente 3n teEto ("e'entado:
entendiLndo$o en todo' '3'
a'(e)to'.
56
2,( PO"LACIN % !UESTRA
2,(,1 PO"LACIN
La (o#$a)i>n a e't3dia" 'e"n $o' a$3%no' de ,R de Se)3nda"ia de $a I. E.
@Don Bo')oD C Sa$e'iano' Ca$$ao: 3#i)ada en $a P"oFin)ia Con'tit3)iona$
de$ Ca$$ao: )on 3na )antidad tota$ de 66 e't3diante'. N3e't"a (o#$a)i>n e'
de $o' 'ig3iente' ti(o'K
a) )i1i9a E' 3na )antidad dete"%inada de a$3%no'.
b) )-r0a/ .odo' tiene )>digo de %at"*)3$a G e'tn '3')"ito' a $a
DREC.
c) $-0-FD1ea .odo' 'on a$3%no' de ,a ABo de Ed. Se)3nda"ia
DISTRI"UCIN DEL UNIVERSO
I, E, ODON "OSCOP SALESIANOS CALLAO
A@O DE
ESTUDIOS
SECCIONES
TOTAL
A "
6Q Se3, 61 6( ##
2,(,2 !UESTRA
Co%o Ga $o eE($i)a"e%o' %' ade$ante: n3e't"o ("oGe)to de inFe'tiga)i>n
(o'ee 3n di'eBo N- ELperi0e19a/ Tra12e33i-1a/: H3e (e"%ite t"a#a?a"
)on 3n g"3(o (a"a $a %edi)i>n )o""e'(ondiente 3na 'o$a FeJ: (a"a $o )3a$
e' "e)o%endado (o'ee" 3n g"3(o de ,0 a$3%no' (a"a 'e" identi+i)ado'
57
)on e$ ("o#$e%a: a($i)ando e$ @Principio de 8o 0aberD: +3nda%enta$ (a"a
e'te di'eBo G e'ta Fa"iante..
2,(,6 !UESTREO
E$ %3e't"e 3ti$iJado en n3e't"a inFe'tiga)i>n 'e" de$ ti(o A/ea9-ri- o N-
Pr-.a.i/429i3- p-r C-1:e1ie13ia: Ga H3e ne)e'ita"e%o' 3na )antidad
eH3iFa$ente de a$3%no' (o" 'a$>n (a"a $a %edi)i>n. Co%o 'a#e%o': $o'
'a$one' H3e (o'ea' %aGo" )antidad nM%e"o de a$3%no': a(o"ta"n %'
indiFid3o' a $a %3e't"a. Enton)e': )o%o $a di+e"en)ia e' %*ni%a:
to%a"e%o' n3e't"a %3e't"a de $a 'ig3iente %ane"aK
DISTRI"UCIN DE LA !UESTRA
I, E, ODON "OSCOP SALESIANOS CALLAO
A@O DE
ESTUDIOS
SECCIONES
TOTAL
A "
6Q Se3, 14 1# 6&
58
CAP TULO I I I
$IPTESIS % VARIA"LES
6,1, $ipG9e2i2 Ge1era/B 6,2, $ipG9e2i2 E2pe345i3a2B 6,6, Varia./e2B 6,4, I1;i3a;-re2B
6,(, Opera3i-1a/iHa3iG1 ;e /a2 :aria./e2
6,1, $IPTESIS GENERAL
$ipG9e2i2 ;e I1:e29iFa3iG1
Si 'e a($i)an inade)3ada%ente $a' "eg$a' o"tog"+i)a' #'i)a':
enton)e' $a )o%("en'i>n $e)to"a 'e" de+i)iente.
$ipG9e2i2 Nu/a
Si 'e a($i)an ade)3ada%ente $a' "eg$a' o"tog"+i)a' #'i)a':
enton)e' $a )o%("en'i>n $e)to"a 'e" e+i)iente
59
6,2, $IPTESIS ESPEC)ICAS
$ipG9e2i2 E2pe345i3a 1
Si eEi'te 3na de+i)iente tL)ni)a de $e)t3"a o"a$: enton)e' $a
3ti$iJa)i>n de $o' 'igno' de (3nt3a)i>n 'e" de+i)iente.
$ipG9e2i2 E2pe345i3a Nu/a 1
Si eEi'te 3na e+i)iente tL)ni)a de $e)t3"a o"a$: enton)e' $a 3ti$iJa)i>n
de $o' 'igno' de (3nt3a)i>n 'e" e+i)iente.
$ipG9e2i2 E2pe3i5i3a 2
Si eEi'te $a inade)3ada 3ti$iJa)i>n de $o' 'igno' de (3nt3a)i>n:
enton)e' 'e o"igina" e$ %a$ "e)ono)i%iento de $a' idea' ("in)i(a$e'
en 3n teEto
$ipG9e2i2 E2pe345i3a Nu/a 2
Si no eEi'te $a inade)3ada 3ti$iJa)i>n de $o' 'igno' de (3nt3a)i>n:
enton)e' 'e o"igina" e$ #3en "e)ono)i%iento de $a' idea'
("in)i(a$e' en 3n teEto
6,6 VARIA"LES
89P:TES9S
;AR9A</E
9NDEPEND9ENTE
;AR9A</E
DEPEND9ENTE
FIPGTE0I0
DE8EHAL
Co%("en'i>n Le)to"a Reg$a' O"tog"+i)a'
FIPGTE0I0
E0PECICICA
Le)t3"a O"a$
Signo' de
P3nt3a)i>n
FIPGTE0I0
E0PECICICA
Idea' ("in)i(a$e' de$
teEto
Signo' de
P3nt3a)i>n
60
6,4 INDICADORES
VARIA"LES INDICADORES
Co%("en'i>n Le)to"a
Le)t3"a o"a$
NiFe$ de $e)t3"a
.L)ni)a de$ '3#"aGado
Reg$a' o"tog"+i)a'
Signo' de P3nt3a)i>n
.i$da)i>n &ene"a$
.i$da)i>n Dia)"*ti)a
'o de MaGM')3$a' G
MinM')3$a'
Signo' de P3nt3a)i>n
P3nto
Co%a
P3nto G Co%a
Do' (3nto'
&3ion
Le)t3"a o"a$ P"oGe))i>n de $a /oJ
Po't3"a
&e'ti)3$a)i>n
Po'i)iona%iento de$ $i#"o
Idea' P"in)i(a$e' de$
teEto
S3#"aGado
S3%i$$ado
Le)t3"a /e$oJ
An$i'i' teEt3a$
6,(, OPERACIONALIRACIN DE VARIA"LES
61
E
S
C
A
L
A
N
o
%
i
n
a
$
N
o
%
i
n
a
$
N
o
%
i
n
a
$
N
o
%
i
n
a
$
N
o
%
i
n
a
$
I
N
D
I
C
A
D
O
R
E
S

N
i
F
e
$

$
i
t
e
"
a
$

N
i
F
e
$

I
n
+
e
"
e
n
)
i
a
$

N
i
F
e
$

C
"
*
t
i
)
o

E
'
(
a
)
i
o
'

d
e

L
e
)
t
3
"
a

'
o
'

d
e
$

'
i
g
n
o

d
e

(
3
n
t
3
a
)
i
>
n

P
a
3
'
a
'

e
n

$
a

$
e
)
t
3
"
a

.
i
(
o
'

d
e

(
a
$
a
#
"
a
'

.
i
$
d
a
)
i
>
n

D
i
a
)
"
*
t
i
)
a

P
3
n
t
o

D
o
'

P
3
n
t
o
'

C
o
%
a

P
3
n
t
o

G

C
o
%
a

/
o
J

P
o
'
t
3
"
a
'

&
e
'
t
o
'

A
g
a
"
"
e

d
e
$

$
i
#
"
o

S
3
%
i
$
$
a
d
o

S
3
#
"
a
G
a
d
o

L
e
)
t
3
"
a

/
e
$
o
J
62
D
I
!
E
N
S
I

L
e
)
t
3
"
a

o
"
a
$

N
i
F
e
$

d
e

$
e
)
t
3
"
a

.
L
)
n
i
)
a

d
e
$

'
3
#
"
a
G
a
d
o

S
i
g
n
o
'

d
e

P
3
n
t
3
a
)
i
>
n

.
i
$
d
a
)
i
>
n

&
e
n
e
"
a
$

S
i
g
n
o
'

d
e

P
a
3
'
a

S
i
g
n
o
'

d
e

e
E
(
"
e
'
i
>
n

P
"
o
G
e
)
)
i
>
n

P
o
'
i
)
i
>
n

.
L
)
n
i
)
a
'

d
e

A
n

$
i
'
i
'
V
A
R
I
A
"
L
E
S
C
o
%
(
"
e
n
'
i
>
n

L
e
)
t
o
"
a
R
e
g
$
a
'

O
"
t
o
g
"

+
i
)
a
'
S
i
g
n
o
'

d
e

P
3
n
t
3
a
)
i
>
n
L
e
)
t
3
"
a

O
"
a
$
I
d
e
a
'

P
"
i
n
)
i
(
a
$
e
'

d
e
$

t
e
E
t
o
63
CAP TULO IV
METODOLOGA DE LA INVESTIGACIN
4,1, Tip-2 < Ni:e/e2 ;e /a I1:e29iFa3iG1, 4,2, Di2eN- ;e /a I1:e29iFa3iG1, 4,6,
!D9-;-2 < TD31i3a2, 4,4, I129ru0e19-2 ;e re3-/e33iG1 ;e ;a9-2, 4,(,
Pr-3e2a0ie19-B a1K/i2i2 e i19erpre9a3iG1 ;e re2u/9a;-2 I;a9-2E, 4,#, !a9riH ;e
C-12i29e13ia,
4,1, TIPOS % NIVELES DE LA INVESTIGACIN
4,1,1, Tip-2,
La inFe'tiga)i>n H3e $$eFa (o" t*t3$o @De+i)iente )o%("en'i>n $e)to"a )o%o
)on'e)3en)ia de $a %a$a a($i)a)i>n de $a' "eg$a' o"tog"+i)a' en $o'
a$3%no' de ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E Don Bo')o C Sa$e'iano'
Ca$$ao N 2009D: 'e 'itMa en e$ ti(o Sociocr=tico: Ga H3e )on?3ga $a
%edi)i>n de )antidade' e'tad*'ti)a' "e+e"ente' a $o' *ndi)e' de
)o%("en'i>n $e)to"a G Fo)a#3$a"io: )on $a' )3a$idade' G )a(a)idade' de
$a 3nidad de an$i'i'.
64
4,1,2, Ni:e/e2,
La inFe'tiga)i>n H3e $$eFa (o" t*t3$o @De+i)iente )o%("en'i>n $e)to"a )o%o
)on'e)3en)ia de $a %a$a a($i)a)i>n de $a' "eg$a' o"tog"+i)a' en $o'
a$3%no' de ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E Don Bo')o C Sa$e'iano'
Ca$$ao N 2009D: 'e 'itMa en e$ niFe$ Aplicati>o: Ga H3e 'e Fa a )ont"a'ta" $a
teo"*a G ("eFio' e't3dio' ante"io"e' )on $a "ea$idad G $a 3nidad de an$i'i'
eEi'tente.
4,2, DISE@O DE LA INVESTIGACIN
La inFe'tiga)i>n H3e $$eFa (o" t*t3$o @De+i)iente )o%("en'i>n $e)to"a )o%o
)on'e)3en)ia de $a %a$a a($i)a)i>n de $a' "eg$a' o"tog"+i)a' en $o'
a$3%no' de ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E Don Bo')o C Sa$e'iano'
Ca$$ao N 2009D: ("e'enta $o' 'ig3iente' di'eBo'K
a) Pur-: (o"H3e e't3dia )>%o e' $a )o%("en'i>n $e)to"a.
b) O.2er:a3i-1a/: (o"H3e $a 3nidad de an$i'i' no e't dent"o de $o'
inFe'tigado"e'.
c) C-rre/a3i-1a/: (o"H3e e'ta#$e)e $a "e$a)i>n int"*n'e)a ent"e do'
Fa"ia#$e'K )o%("en'i>n $e)to"a G a($i)a)i>n de "eg$a' o"tog"+i)a'.
d) Pr-2pe39i:-: (o"H3e 'e gene"a (a"a ("e'enta" a$te"natiFa' Fia#$e' de
'o$3)i>n a 3n +3t3"o.
e) Tra12:er2a/: (o"H3e $a %edi)i>n e't Ie)Ia en 3n 'o$o tie%(o
dete"%inado G en 3na a))i>n %' i%(o"tante.
65
M
[
5
R
R
DondeK
M b M3e't"a
[ b Co%(. Le)to"a
5 b Reg$a' O"tog".
R b Re'3$tado'
4,6 !STODOS % TSCNICAS
4,6,1 !STODOS
E$ ("e'ente t"a#a?o de inFe'tiga)i>n 'e "e%a")a dent"o de$ %Ltodo
3ie1945i3-: Ga H3e "eMne $a' )a"a)te"*'ti)a' de t"a#a?o de e'te %LtodoK
1. Se p/a19ea e/ pr-./e0a e'ta#$e)ido (a"a e$ e't3dio 3ti$iJando $a'
Fa"ia#$e' <Co%("en'i>n Le)to"a en "e$a)i>n a $a O"tog"a+*a=: )on 3n
%a")o te>"i)o de "e+e"en)ia.
2. Se e/a.-ra u1a =ipG9e2i2: tanto "ea$ )o%o n3$a: (a"a t"ata" de
'o$3)iona" e$ ("o#$e%a.
,. O)3""e $a 3-19ra29a3iG1 ;e /a =ipG9e2i2 (a"a dete"%ina" $a
Fe"a)idad o +a$'edad de $a %i'%a.
1. Se dete"%inan /e<e2 < 9e-r4a2: )on $o )3a$ $$ega"*a%o' a$
Fe"dade"o )ono)i%iento )ient*+i)o.
4,6,2 TSCNICAS
E$ t"a#a?o de inFe'tiga)i>n 3ti$iJa" $a tL)ni)a de $a E13ue29a: Ga
H3e (e"%ite 3na inte"a))i>n )on $a 3nidad de an$i'i' G (oten)ia e$ "e)o?o
de dato' de %ane"a ("e)i'a G eEa)ta.
La Fa"iante H3e 3ti$iJa"e%o' 'e" e$ Cue29i-1ari-: Ga H3e aG3da a$
inFe'tigado" a to%a" nota de dato' #"eFe': )o"to' G de "e'(3e'ta eEa)ta G
'igni+i)atiFa.
66
4,6,2,1, CUADRO DE TSCNICAS E INSTRU!ENTOS
VARIA"LES INDICADORES
TSCNICAS E
INSTRU!ENTOS
Co%("en'i>n
Le)to"a
Le)t3"a o"a$
NiFe$ de $e)t3"a
.L)ni)a de$
'3#"aGado
TD31i3a U9i/iHa;a
La En)3e'ta
UUUUUUUUUUUUUUUUUUU
I129ru0e19- U9i/iHa;-K
n <1= C3e'tiona"io
(a"a $o' e't3diante'
Reg$a' o"tog"+i)a'
Signo' de P3nt3a)i>n
.i$da)i>n &ene"a$
.i$da)i>n Dia)"*ti)a
'o de MaGM')3$a' G
MinM')3$a'
Signo' de
P3nt3a)i>n
P3nto
Co%a
P3nto G Co%a
Do' (3nto'
&3ion
Le)t3"a o"a$ P"oGe))i>n de $a /oJ
Po't3"a
&e'ti)3$a)i>n
Po'i)iona%iento de$
$i#"o
Idea' P"in)i(a$e'
de$ teEto
S3#"aGado
S3%i$$ado
Le)t3"a /e$oJ
An$i'i' teEt3a$
4,4, INSTRU!ENTOS DE RECOLECCIN DE DATOS
67
La tL)ni)a 3ti$iJada en $a inFe'tiga)i>n: )o%o Ga Ie%o'
%en)ionado en (gina' ante"io"e': e' $a E13ue29a: en '3 Fa"iante
dete"%inada: e$ Cue29i-1ari-. E$ in't"3%ento e')ogido ("e'enta" $a'
'ig3iente' (a"te'K
a. P"eg3nta' (a"a Fe"i+i)a" e$ niFe$ de )o%("en'i>n $e)to"a )on
e?e")i)io' ("o(3e'to' G ("eg3nta' de ti(oK A$te"natiFa MM$ti($e G
Di)ot>%i)a'.
#. P"eg3nta' (a"a o#'e"Fa" $a ("e'en)ia o a3'en)ia de "eg$a'
o"tog"+i)a' en $a 3nidad de an$i'i': )on ("eg3nta' de ti(oK
A$te"natiFa MM$ti($e G Di)ot>%i)a'.
). P"eg3nta' (a"a Fe"i+i)a" $a )on'tan)ia de $a $e)t3"a: a'* )o%o $a'
("e+e"en)ia' de $a 3nidad de an$i'i' 'o#"e $a $e)t3"a en gene"a$: )on
("eg3nta' de ti(o A$te"natiFa MM$ti($e: Di)ot>%i)a' G Se%iNA#ie"ta'.
4,(, PROCESA!IENTOB ANLISIS E INTERPRETACIN DE
RESULTADOS IDATOSE
4,(,1, PROCESA!IENTO
E$ ("o)e'a%iento de $o' dato' 'e "ea$iJa" 3ti$iJando $a +>"%3$a
e'tad*'ti)a (a"a 3na inFe'tiga)i>n H3e (o'ea Fa"ia#$e' de e')a$a
No%ina$: )o%o e' e$ )a'o de e'ta inFe'tiga)i>n.
A$ 3ti$iJa" e$ Cua;r- ;e TD31i3a2 E29a;429i3a2 que 2e Pue;e1
U2ar 3-1 /a2 C/a2e2 ;e Varia./e2 </e" AneEo': C3ad"o NA 1=:
o#'e"Fa%o' H3e $a +>"%3$a e'tad*'ti)a )o""e)ta H3e e$ g"3(o de
inFe'tiga)i>n a($i)a": (a"a Fa"ia#$e' de e')a$a No%ina$: e' $a !-;a:
)3Ga +>"%3$a e' $a 'ig3ienteK
68
Pa"a o#tene" $a %oda en dato' ag"3(ado' 'e 3'a $a 'ig3iente
+>"%3$aK
Donde<
L1 b L*%ite in+e"io" de $a )$a'e %oda$.
D1 b EE)e'o de $a +"e)3en)ia %oda$ 'o#"e $a )$a'e )ontig3a in+e"io".
D2 b EE)e'o de $a +"e)3en)ia %oda$ 'o#"e $a )$a'e )ontig3a '3(e"io".
C b .a%aBo de$ inte"Fa$o de $a )$a'e %oda$.
4,(,2, ANLISIS E INTERPRETACIN DE RESULTADOS IDATOSE
E$ an$i'i' e inte"("eta)i>n de dato' o#tenido' (o" n3e't"a'
inFe'tiga)ione' 'e"n ("o)e'ada' %ediante 3n o"denado" o )o%(3tado'
H3e (o'ea e$ 'o+tWa"e SPSS Mi)"o'o+t EE)e$: en )3a$H3ie"a de '3'
Fe"'ione'. La inte"("eta)i>n 'e Ia" de +o"%a e'tad*'ti)a: (o" %edio de
)3ad"o': ta#$a' G g"+i)o' H3e i$3't"en e$ "e'3$tado de $a inFe'tiga)i>n
"ea$iJada.
4,(,6 !UESTREO No ("o#a#i$*'ti)o (o" )onFenien)ia
4,(,4 CRITERIO DE INCLUSINK A$3%no' H3e (o'een ent"e 1, G 12
aBo'.
4,(,( CRITERIO DE E+CLUSIN A$3%no' %eno"e' de 1, aBo' G
%aGo"e' de 12 aBo'.
69
4,#, !a9riH ;e C-12i29e13ia
T49u/- Pr-./e0a O.8e9i:-2
!ar3-
TeGri3-
$ipG9e2i2
Opera3i-1a/iHa3iG1
!e9-;-/-F4a
Varia./e2 I1;i3a;-r E23a/a
DE)ICIENCIA DE
LA
CO!PRENSIN
LECTORA
CO!O
CONSECUENCIA
DE LA !ALA
APLICACIN DE
LAS REGLAS
ORTOGR)ICAS
Pr-./e0a
Ge1era/
OLa
de+i)iente
)o%("en'i>n
$e)to"a e'
)on'e)3en)ia
de $a
a($i)a)i>n
ina("o(iada
de $a' "eg$a'
o"tog"+i)a'
#'i)a'P
Pr-./e0a2
E2pe345i3-2K
OLa de+i)iente
3ti$iJa)i>n de
$o' 'igno' de
(3nt3a)i>n e'
)a3'a de $a
de+i)iente
tL)ni)a de
$e)t3"a o"a$P
O.8e9i:-
Ge1era/
Dete"%ina" 'i
$a
)o%("en'i>n
$e)to"a e'
)on'e)3en)ia
de $a
a($i)a)i>n
ina("o(iada
de $a' "eg$a'
o"tog"+i)a'
#'i)a'
O.8e9i:-2
E2pe345i3-2K
E'ta#$e)e" 'i
$a de+i)iente
3ti$iJa)i>n de
$o' 'igno' de
(3nt3a)i>n e'
)a3'a de $a
de+i)iente
tL)ni)a de
$e)t3"a o"a$
C-0pre12iG1
Le39-ra
La )o%("en'i>n
ta$: G )o%o 'e
)on)i#e
a)t3a$%ente: e' 3n
("o)e'o a t"aFL'
de$ )3a$ e$ $e)to"
e$a#o"a 3n
'igni+i)ado en '3
inte"a))i>n )on e$
teEto.
Or9-Fra54a
La o"tog"a+*a 'e
de+ine )o%o e$
)on?3nto de
no"%a' H3e
"eg3$an $a
"e("e'enta)i>n
e')"ita de 3na
$eng3a.
ELi29e13ia/i20-
E$ eEi'ten)ia$i'%o
e' 3n %oFi%iento
+i$o'>+i)o )3Go
(o't3$ado
+3nda%enta$ e'
H3e 'on $o' 'e"e'
I3%ano': en
+o"%a indiFid3a$:
$o' H3e )"ean e$
'igni+i)ado G $a
$ipG9e2i2
Ge1era/
$, G, I.K Si 'e
a($i)an
inade)3ada%ente
$a' "eg$a'
o"tog"+i)a'
#'i)a': enton)e'
$a )o%("en'i>n
$e)to"a 'e"
de+i)iente.
$, G, O.K Si 'e
a($i)an
ade)3ada%ente $a'
"eg$a' o"tog"+i)a'
#'i)a': enton)e'
$a )o%("en'i>n
$e)to"a 'e"
e+i)iente
$ipG9e2i2
E2pe345i3a2K
$, E, 1K Si eEi'te
3na de+i)iente
tL)ni)a de $e)t3"a
o"a$: enton)e' $a
3ti$iJa)i>n de $o'
'igno' de
(3nt3a)i>n 'e"
de+i)iente.
1, C-0pre1A
2iG1
Le39-ra
2, ReF/a2
Or9-FrK5iA
3a2
Le)t3"a
o"a$
NiFe$ de
$e)t3"a
.L)ni)a
de$
'3#"aGado
.i$da)i>n
gene"a$
'o de
%aGM')3N
$a'
Signo' de
(3nt3aN
)i>n
La Fa"ia#$e
C-0pre12iG1
Le39-ra e' de
e')a$a N-0i1a/:
(o"H3e 'e
dete)ta '3
("e'en)ia o '3
a3'en)ia en e$
a$3%no.
La Fa"ia#$e
Or9-Fra54a e'
de e')a$a
N-0i1a/:
(o"H3e
dete"%ina"e%o'
'i e't ("e'ente
o no en e$
a$3%no.
TIPOS
N3e't"a
inFe'tiga)i>n
'e" de$ ti(o
!iL9-: H3e no'
indi)a H3e
tend"e%o' 3na
(a"te )3a$itatiFa
en n3e't"a
a($i)a)i>n: a'*
)o%o 3na (a"te
)3a$itatiFa.
NIVELES
N3e't"a
inFe'tiga)i>n
tend" 3n niFe$
Ap/i3a9i:-:
(o"H3e
("o)ede"e%o' a
a($i)a" n3e't"a'
en)3e'ta' G
n3e't"o' %Ltodo
e'tad*'ti)o' (a"a
dete"%ina" $a
"ea$idad o no de$
+en>%eno H3e
no' Ie%o'
("o(3e'to
e't3dia".
70
OLa
inade)3ada
3ti$iJa)i>n de
$o' 'igno' de
(3nt3a)i>n
o"igina e$ %a$
"e)ono)i%ienN
to de $a'
idea'
("in)i(a$e' en
3n teEtoP
De%o't"a" 'i
$a inade)3ada
3ti$iJa)i>n de
$o' 'igno' de
(3nt3a)i>n
o"igina e$ %a$
"e)ono)iN
%iento de $a'
idea'
("in)i(a$e' en
3n teEto
e'en)ia de '3'
Fida'
P-./a3iG1
E' de ti(o Finita:
Fo"%a$ G
4o%ogLnea. E$
3niFe"'o e't
)on'tit3ido (o" 6&
e29u;ia19e2: H3e
'e" $a %i'%a
)antidad de
a$3%no' H3e
3'a"e%o' (a"a
n3e't"a %3e't"a.
TD31i3a2
La tL)ni)a a
3ti$iJa" 'e" $a de$
Cue29i-1ari-.
I129ru0e19-2
E$ in't"3%ento H3e
3ti$iJa"e%o' 'e"
$a E13ue29a
$, O, 1K Si eEi'te
3na e+i)iente
tL)ni)a de $e)t3"a
o"a$: enton)e' $a
3ti$iJa)i>n de $o'
'igno' de
(3nt3a)i>n 'e"
e+i)iente.
$, E, 2K Si eEi'te $a
inade)3ada
3ti$iJa)i>n de $o'
'igno' de
(3nt3a)i>n:
enton)e' 'e
o"igina" e$ %a$
"e)ono)i%iento de
$a' idea'
("in)i(a$e' en 3n
teEto
$, O, 2K Si no eEi'te
$a inade)3ada
3ti$iJa)i>n de $o'
'igno' de
(3nt3a)i>n:
enton)e' 'e
o"igina" e$ #3en
"e)ono)i%iento de
$a' idea'
("in)i(a$e' en 3n
teEto
DISE@OS
E$ di'eBo de
n3e't"a
inFe'tiga)i>n
'e" N-
ELperi0e19a/:
(o"H3e no
("oFo)a"e%o' e$
+en>%eno: '>$o $o
e't3dia"e%o'. 5
ana$iJa"e%o' )on
e'te di'eBo: en
'3 Fa"iante
Tra12e33i-1a/:
Ga H3e
e't3dia"e%o' e$
)a'o %idiLndo$o
G "e)ogiendo $a
in+o"%a)i>n en
3n 'o$o
%o%ento:
a($i)ando e$
@Principio de 8o
0aberD.
71
CAP TULO V
AD!INISTRACIN DEL PRO%ECTO
(,1, Re3ur2-2 A (,2, Cr-1-Fra0a
(,1, RECURSOS
(,1,1 Re3ur2-2 - P-9e13ia/ $u0a1-
a. A'e'o"K
D". /i)to" A$Ja Ani)eto
#. InFe'tigado"e' G En)3e'tado"e'K
Fe$i(a And"ade: Ro''ana Fio"e$$a
Rend>n A$(onte: -oao E%an3e$
). nidade' de An$i'i'K
In'tit3)i>n Ed3)atiFa @Don Bo')oD C Sa$e'iano' Ca$$ao
d. P"o+e'o"e'
D". /i)to" A$Ja Ani)eto
e. E'tad*'ti)a
Rend>n A$(onte: -oao E%an3e$
Fe$i(a And"ade: Ro''ana
72
(,1,2 Re3ur2-2 !a9eria/e2 < Te31-/GFi3-2
a. Co%(3tado"a
#. I%("e'o"a
). Pa(e$ #ond
d. CD C Di'H3ete
e. Li#"o' de teEto 3niFe"'ita"io'
+. F3ente' Fi"t3a$e'
g. F>$de"e'
I. Ani$$ado
i. En)3e'ta

(,1,6 Re3ur2-2 )i1a13ier-2
Re3ur2-2 C-29-2
IE Re3ur2-2 $u0a1-2
a= A'e'o"e'
#= InFe'tigado"e'
)= nidad de an$i'i'
e= P"o+e'o"e'
+= E'tad*'ti)a
S,T &,&&
S,T 2(,&&
S,T &,&&
S,T &,&&
S,T 2(,&&

IIE Re3ur2-2 !a9eria/e2 <
Te31-/GFi3-2
a= Co%(3tado"a
#= I%("e'o"a
)= Pa(e$ #ond
d= CD C Di'H3ete
e= Li#"o' C F3ente'
+= F>$de"e'
g= Ani$$ado
I= En)3e'ta
S,T &,&&
S,T 1J&,&&
S,T 6&&,&&
S,T 6,&&
S,T 4&,&&
S,T 1&,&&
S,T 1J,&&
S,T 6,&&
TOTAL S,T #&4,&&
73
(,2 CRONOGRA!A

74
TIE!PO
ACTIVIDADES
AO 2008 AO 2009
A S O N D ! A ! 7 7
1. Di'eBo de$ P"oGe)to +
2. E$a#o"a)i>n de$ P"oGe)to
+ + +
,. A("o#a)i>n de$ P"oGe)to
+
1. Di'eBo de $a .e'i'
+
2. I%($e%enta)i>n de $a .e'i'
+ + +
6. Re)o$e))i>n de dato'
+
!. An$i'i' e Inte"("eta)i>n
+
0. Reda))i>n P"e$i%ina" +
9. ReFi'i>n G C"*ti)a +
10. P"e'enta)i>n N A("o#a)i>n +
11. S3'tenta)i>n
X
CAPTULO VI
TRATA!IENTO ESTADSTICO
Co%o %en)iona%o' en 3na o(o"t3nidad ante"io": no'ot"o' 3ti$iJa"e%o'
)o%o Ie""a%ienta de an$i'i' (a"a e$ e't3dio de )a'o' en)ont"ado' en $a
In'tit3)i>n Ed3)atiFa @Don Bo')oD C Sa$e'iano' Ca$$ao: e$ So+tWa"e Mi)"o'o+t
EE)e$ 200!: Ie""a%ienta te)no$>gi)a Mti$ (a"a $o' )$)3$o' de ("o%edio' G (a"a
e$ 3'o de g"+i)o' en donde 'e (od" ana$iJa" )on e+i)ien)ia $o' diFe"'o'
"e'3$tado' en)ont"ado' dent"o de $a inFe'tiga)i>n tit3$ada @De+i)iente
)o%("en'i>n $e)to"a )o%o )on'e)3en)ia de $a %a$a a($i)a)i>n de $a' "eg$a'
o"tog"+i)a' en $o' a$3%no' de ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a I.E Don Bo')o C
Sa$e'iano' Ca$$ao N 2009D.
La e'tad*'ti)a )o""e a )3enta de $o' inFe'tigado"e': Ga H3e )"ee%o'
+i"%e%ente en $a )a(a)idad de o#?etiFidad G an$i'i' de e$$o' G )on+ia%o'
($ena%ente en '3 "endi%iento (o'itiFo.
La' ("eg3nta' 'e"n deta$$ada' 3na a 3na a (a"ti" de $a 'ig3iente Io?a.
75
P"eg3nta NA 1K
A$ %o%ento de $ee": O3ti$iJa' a$g3na tL)ni)a de $e)t3"aP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N ccccc N cc 12 60
NO ccccc N ccc 0 10
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 60 T 3ti$iJa a$g3na tL)ni)a de
$e)t3"a a$ $ee": %ient"a' H3e e$ 10T no 3ti$iJa ning3na.
76
P"eg3nta NA 2K
Si t3 "e'(3e'ta a $a ("eg3nta 1 +3e S6: O)3$ de $a' 'ig3iente' tL)ni)a' 3ti$iJa'P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S3#"aGado ccccc 2 22
S3%i$$ado ccccc N cc ! ,2
Fi)Ia' 0 0
No 'o ccccc N ccc 0 10
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 22T 3ti$iJa $a tL)ni)a de$
'3#"aGado: e$ ,2T 3ti$iJa e$ I3%i$$ado G e$ 10T no 3'a ning3na tL)ni)a.
77
P"eg3nta NA,K
C3ando $ee': OH3L ti(o de teEto' ("e+ie"e' $ee"P P3ede' %a")a" %' de 3na
o()i>n.
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
Pe"i>di)o' ccccc N ccccc N ccc 1, 62
ReFi'ta' ccccc N cc ! ,2
O#"a' Lit. ccccc N ccccc N cc 12 60
43%o"*'ti)o' ccccc 2 22
C>%i)' cccc 1 20
O(ini>n ccccc 2 22
Li#"o' de Co$egio ccccc N cc ! ,2
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 62T ("e+ie"e $ee" (e"i>di)o': e$ ,2T
"eFi'ta': e$ 60T o#"a' $ite"a"ia': e$ 22T teEto' I3%o"*'ti)o': e$ 20T )>%i)': e$
22T teEto' de o(ini>n G e$ ,2T $i#"o' en)a"gado' en e$ )o$egio.
P"eg3nta NA 1K
78
OCon H3L +"e)3en)ia $ee'P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
Dia"io ccccc N ccccc N ccccc 12 !2
Se%ana$ c 1 2
Men'3a$ 0 0
De FeJ en )3ando cccc 1 20
No %e g3'ta $ee" 0 0
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ !2T $ee todo' $o' d*a': e$ 20T $ee
de FeJ en )3ando G e$ 2T $ee 'e%ana$%ente.
79
P"eg3nta NA 2K
OC3nto tie%(o $e dedi)a' a $a $e)t3"aP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
Meno' de 1 Io"a ccccc 2 22
De 1 a 2 Io"a' ccccc N cc ! ,2
De 2 a , Io"a' ccccc N cc ! ,2
M' de , Io"a' c 1 2
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ 22T $ee %eno' de 3na Io"a: e$ ,2T
$ee de 3na a do' Io"a': e$ ,2T $ee de do' a t"e' Io"a' G e$ 2T $ee %' de t"e'
Io"a'.
80
P"eg3nta NA 6K
O.iene' a$gMn e'(a)io ("e+e"ido (a"a $ee"P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
No ccccc N ccccc N ccccc 12 !2
C3a"to ccc , 12
Sa$a cc 2 10

Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ !2T no tiene 3n $3ga" ("e+e"ido (a"a
$ee": e$ 12T ("e+ie"e $ee" en '3 )3a"to G e$ 10T ("e+ie"e $ee" en $a 'a$a.
81
P"eg3nta NA !K
OPo" H3L G (a"a H3L $ee'P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
InH3iet3de' (e"'ona$e' ccccc 2 22
Re)o%enda)i>n ccc , 12
Po"H3e '* ccccc N c 6 ,0
EFa$3a)ione' cccc 1 20
P"od3))i>n teEt3a$ cc 2 10
Ot"o' 0 0
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 22T $ee (o" inH3iet3de'
(e"'ona$e': e$ 12T $ee (o" "e)o%enda)i>n: e$ ,0T $ee (o"H3e '*: e$ 20T $ee
(o" eFa$3a)ione' G e$ 10T $ee (o" inte"L' en ("od3)i".
82
P"eg3nta NA 0K
Si en)3ent"a' di+i)3$tad en e$ $LEi)o: O)>%o $a "e'3e$Fe'P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
Di))iona"io cccc 1 20
Po" )onteEto ccccc N c 6 ,0
Po" +a%i$ia de (a$a#"a' ccc , 12
P"eg3nto a a$g3ien ccccc N c 6 ,0
De inte"net c 1 2
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 20T 3ti$iJa e$ di))iona"io )3ando
tiene di+i)3$tad en $e $LEi)o: e$ ,0T $o ded3)e (o" )onteEto: e$ 12T $o "e'3e$Fe
(o" +a%i$ia de (a$a#"a': e$ ,0T "e'3e$Fe '3' d3da' ("eg3ntndo$e a ot"a'
(e"'ona' G e$ 2T "e)3""e a$ Inte"net.
83
P"eg3nta NA 9K
Si 'e o#'ta)3$iJa $a )o%("en'i>n
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
Pido aG3da ccccc N ccccc N ccccc 12 !2
Po" %i )3enta cccc 1 20
Leo ot"o $i#"o c 1 2
Re2u/9a;- Si en $a (o#$a)i>n en)3e'tada 'e o#'ta)3$iJa $a )o%("en'i>n a$
%o%ento de $ee": e$ !2T (ide aG3da: e$ 20T "e'3e$Fe '3' d3da' (o" '3 )3enta
G e$ 2T $ee ot"o $i#"o.
84
P"eg3nta NA 10K
OC3nto' $i#"o' Ia' $e*do en e$ M$ti%o aBoP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
no ccc , 12
De do' a )3at"o ccccc N ccccc N cc 12 60
M' de )in)o cccc 1 20
Ning3no c 1 2
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ 12T Ia $e*do 3n $i#"o e$ M$ti%o aBo:
60T Ia $e*do de do' a )3at"o $i#"o': e$ 20T Ia $e*do %' de )in)o $i#"o' G e$
2T no Ia $e*do ningMn $i#"o.
85
P"eg3nta NA 11K
OC3enta' )on 3na #i#$iote)a (e"'ona$ en )a'aP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N ccccc N cc 12 60
NO ccccc N ccc 0 10
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 60T )3enta )on 3na #i#$iote)a
(e"'ona$ en )a'a: %ient"a' H3e e$ 10T no tiene.
86
P"eg3nta NA 12K
OCono)e' $a' "eg$a' de .i$da)i>n &ene"a$P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N ccccc N ccccc N cccc 19 92
NO c 1 2
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 92T de )ono)e $a' "eg$a' de
ti$da)i>n gene"a$: %ient"a' H3e e$ 2T no $a' )ono)e.
87
P"eg3nta NA 1,K
OCono)e' a '3 tota$idad $o' 'igno' de (3nt3a)i>nP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N ccc 0 10
NO ccccc N ccccc N cc 12 60
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ 10T )ono)e a '3 tota$idad $o'
'igno' de (3nt3a)i>n: %ient"a' H3e e$ 60T no $o' )ono)e a '3 tota$idad.
88
P"eg3nta NA 11K
Re'(e)to a $a ("eg3nta ante"io": Oti$iJa' ade)3ada%ente $o' 'igno' de
(3nt3a)i>nP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc - ccc 0 10
NO 0 0
A /ECES ccccc N ccccc N cc 12 60
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ 10T 3ti$iJa ade)3ada%ente $o'
'igno' de (3nt3a)i>n: %ient"a' H3e e$ 60T a Fe)e' $o' 3ti$iJa )o""e)ta%ente.
89
P"eg3nta NA 12K
O.iene' di+i)3$tade' a$ %o%ento de ti$da" (a$a#"a'P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc 2 22
NO ccccc 2 22
A /ECES ccccc N ccccc 10 20
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 22T tiene di+i)3$tade' (a"a ti$da"
(a$a#"a': e$ ot"o 22T no tiene ning3na di+i)3$ta' a$ ti$da" (a$a#"a' G e$ 20T a
Fe)e' tiene e'ta' di+i)3$tade'.
90
P"eg3nta NA 16K
OCono)e' $a' "eg$a' de$ 'o de $a' Let"a' MaGM')3$a'P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N ccccc N ccccc N c 16 00
NO cccc 1 20
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ 00T '* )ono)e $a' "eg$a' de$ 3'o de
$a' $et"a' %aGM')3$a': %ient"a' H3e e$ 20T no $a' )ono)e.
91
P"eg3nta NA 1!K
OMane?a' $o' )a'o' de .i$da)i>n Dia)"*ti)aP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N cccc 9 12
NO ccccc N ccccc N c 11 22
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ 12T %ane?a $o' )a'o' de ti$da)i>n
dia)"*ti)a: %ient"a' H3e e$ 22T no $o' %ane?a.
92
P"eg3nta NA 10K
OC"ee' H3e e' i%(o"tante )ono)e" $a' "eg$a' de O"tog"a+*a &ene"a$P
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N ccccc N ccccc N ccccc 20 100
NO 0 0
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: e$ 100T e' )on')iente de $a
i%(o"tan)ia de )ono)e" $a' "eg$a' de o"tog"a+*a gene"a$.
93
P"eg3nta NA 19K
C3ando $ee' G en)3ent"a' 3na n3eFa (a$a#"a: O$a #3')a' en e$ di))iona"ioP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N ccccc N ccc 1, 62
NO ccccc- cc ! ,2
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ 62T #3')a (a$a#"a' de')ono)ida'
en e$ di))iona"io: %ient"a' H3e e$ ,2T no 3'a di))iona"io.
94
P"eg3nta NA 20K
OSa#e' $o H3e 'igni+i)a $a (a$a#"a @(a"oE*tonaDP
CATEGORAS TA"ULACIN )RECUENCIA
PORCENTA7E
IUE
S6 ccccc N ccccc 10 20
NO ccccc N ccccc 10 20
Re2u/9a;- En $a (o#$a)i>n en)3e'tada e$ 20T 'a#e $o H3e 'igni+i)a $a (a$a#"a
@(a"oE*tonaD: %ient"a' e$ ot"o 20T de e't3diante' no )ono)e $a (a$a#"a.
95
CAPTULO VII
)UENTES DE IN)OR!ACIN
#,1 "i./i-FrK5i3a2 #,2 Te2i2 < Te2i1a2 #,6 I19er1e9
#,1 "I"LIOGR)ICAS
BIANC4I DE COR.INA: EditI. 190!. &"a%ti)a E't"3)t3"a$. A"gentina.
Ed. E(3Gen S.R.L. 262((.
COLLINS BLOC`: CatIG G PRESSLE5: Mi)Iae$. Co%("eIen'ion
In't"3)tion K Re'ea")IN#a'ed Be't P"a)ti)e'. E'tado' nido'. &3i$+o"d
P"e''. 111 ((.
FERN;NDE7 MEL9NDE7: Q$te". 200!. C3"'o Co%($eto de Leng3a
e'(aBo$a. Li%a. Ed. San Ma")o' E.I.R.L. 202 ((.
FEN.ES: -3an L3i'. 1906. O"tog"a+*a P")ti)a. Co$o%#ia. Ed. E')3e$a
N3eFa. 212 ((.
#,2 TESIS O TESINAS
BA8ELOS MIRAMON.ES: De$ia. @/e$o)idad G Co%("en'i>n Le)to"aD.
In'tit3to MeEi)ano de Pedagog*a. 200,.
96
CABANILLAS AL/ARADO: &3i$#e"to. @In+$3en)ia de $a en'eBanJa di"e)ta
en e$ %e?o"a%iento de $a )o%("en'i>n $e)to"a de $o' e't3diante' de $a
Fa)3$tad de Cien)ia' de $a Ed3)a)i>n de $a NSC4D. niFe"'idad
Na)iona$ MaGo" de San Ma")o'. Fa)3$tad de Ed3)a)i>n. 2001.
CASA COILA: Man3e$a. @P"o(3e'ta de di'eBo de %>d3$o (a"a e$
t"ata%iento en $o' a$3%no' G a$3%na' de$ I )i)$o niFe$ 'e)3nda"io de$
Co$egio Na)iona$ @-o"ge Ba'ad"eD C Pi3"a. Di'eBo de 3na ("o(3e'ta
)3""i)3$a"D. niFe"'idad de La 4a#ana: C3#a. 2002.
POR.ILLA DRAND: L3i'a. @E$ P"o#$e%a de $a A)ent3a)i>n O"tog"+i)a
de Lo' E't3diante' San%a"H3ino'D. niFe"'idad Na)iona$ MaGo" de San
Ma")o'. 200,.
RO-AS /;SYE7: Ma"*a. @E't"ategia' Metodo$>gi)a' Pa"a Me?o"a" e$
NiFe$ O"tog"+i)o De Lo' A$3%no' De$ P"i%e" ABo de Ed3)a)i>n
Se)3nda"*a De$ Cent"o Ed3)atiFo de Meno"e' @Anteno" O""ego de
Be$$aFi'taD. In'tit3to S3(e"io" Pedag>gi)o @/*)to" And"L' Be$a3ndeD
-aLn. 200,.
#,6 INTERNET
Itt(KSS'i'#i#.3n%'%.ed3.(eS#i#Fi"t3a$dataS.e'i'S43%anS)a#ani$$a'UagS.
U)o%($eto.PDF. <02 N 09 N 00=
WWW.i$Fe%.)o%.a"Si%gSCAP6.LOT20I.do). <02 C 09 C 00=
Itt(KSSWWW.%onog"a+ia'.)o%St"a#a?o',0Sinade)3adaNeE("e'ionN
o"a$Sinade)3adaNeE("e'ionNo"a$.'It%$ <02 N 09 N 00=
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iS/o)a#3$a"io . 10 C 09 C 00
97
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSCo%("en'iTC,TB,nU$e)to"a. 10 C 09 C 00
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSAten)iTC,TB,n. 10 C 09 C 00
Itt(KSSe'.Wi\i(edia.o"gSWi\iSMe%o"iaUI3%ana. 10 C 09 C 00
Itt(KSSWWW.ed3)a".o"gS$eng3aSo"tog"a+ia.a'( . 12 C 09 C 00
Itt(KSSWWW.a(oGo$ing3a.)o%SLAT20IMPOR.ANCIAT20DET20LA
T20LEC.RA.It%. 12 N 09 N00
98
99
CONCLUSIONES
PRIMERAK La %aGo" (a"te de $a (o#$a)i>n <10T= no 3ti$iJa ning3na tL)ni)a a$
%o%ento de $ee".
SE&NDAK E$ teEto %' $e*do (o" $o' a$3%no' de ,A aBo de 'e)3nda"ia de $a
I.E @Don Bo')oD e' e$ (e"i>di)o
.ERCERAK na g"an (a"te de $a (o#$a)i>n en)3e'tada <!2T= $ee todo' $o'
d*a'.
CAR.AK En $a (o#$a)i>n en)3e'tada: 'o$a%ente e$ 2T $e dedi)a %' de t"e'
Io"a' a $a $e)t3"a.
YIN.AK na g"an (a"te de $o' a$3%no' de ,A aBo de 'e)3nda"ia <!2T= de $a
I.E @Don Bo')oD no tiene 3n $3ga" ("e+e"ido (a"a $ee".
SE[.AK S>$o 3n 22T de $o' a$3%no' de ,A aBo de 'e)3nda"ia $ee (o"
inH3iet3de' (e"'ona$e'.
S9.IMAK Son (o)o' $o' a$3%no' de$ ,A aBo de 'e)3nda"ia <20T= $o' H3e
3ti$iJan di))iona"io )3ando tienen di+i)3$tade' en e$ $LEi)o.
OC.A/AK En e$ M$ti%o aBo: 3na )antidad )on'ide"a#$e de $o' a$3%no' de ,A aBo
de 'e)3nda"ia <60T= Ia $e*do de do' a )3at"o $i#"o'.
100
NO/ENAK Lo' a$3%no' de ,A aBo )a'i en '3 tota$idad <92T= )ono)en $a' "eg$a'
de ti$da)i>n gene"a$.
D9CIMAK La %aGo"*a de $o' a$3%no' de ,A aBo de 'e)3nda"ia <60T= no )ono)e
a '3 tota$idad $o' 'igno' de (3nt3a)i>n ni $o' 3ti$iJa ade)3ada%ente.
D9CIMO PRIMERAK So$a%ente e$ 22T de $o' a$3%no' en)3e'tado' no tiene
ningMn ti(o de di+i)3$ta' a$ ti$da" (a$a#"a'.
D9CIMO SE&NDAK na )antidad )on'ide"a#$e de a$3%no' de$ ,A aBo de
'e)3nda"ia <00T= )ono)e $a' "eg$a' de$ 3'o de $a' $et"a' %aGM')3$a'.
D9CIMO .ERCERAK M' de $a %itad de $a (o#$a)i>n en)3e'tada <22T=
de')ono)e $o' )a'o' de ti$da)i>n dia)"*ti)a: (e"o toda $a (o#$a)i>n a '3
tota$idad e' )on')iente de $a i%(o"tan)ia de $a o"tog"a+*a gene"a$.
101
RECO!ENDACIONES
En Fi'ta de $a' de+i)ien)ia' o#'e"Fada' en $o' a$3%no' de ,A aBo de
ed3)a)i>n 'e)3nda"ia de $a I.E @Don Bo')oD tanto en $o H3e e' )o%("en'i>n
$e)to"a G o"tog"a+*a: 'e "e)o%ienda $o 'ig3ienteK
1. Lo' do)ente' de#en ("o(i)ia" $a 3ti$iJa)i>n de diFe"'a' tL)ni)a' de
$e)t3"a (a"a 3na %e?o" )o%("en'i>n.
2. In)entiFa" $a $e)t3"a de teEto' en $o' a$3%no': 'in i%(o"ta" e$ ti(o o
eEten'i>n de e'to'.
,. Dedi)a"$e en )ada )$a'e 3n %o%ento a $a $e)t3"a )on teEto' %otiFado"e'
(a"a $o' a$3%no'.
1. 4a)e" )on'tante' "e+o"Ja%iento' o "et"oa$i%enta)i>n en )$a'e 'o#"e $o'
diFe"'o' a'(e)to' de $a o"tog"a+*a gene"a$: (a"a H3e e'te te%a
t"a')ienda a $a teo"*a G 'e )onFie"ta en 3na a)tiFidad ("e'ente en $a Fida
)otidiana.
2. In)3$)a" en $o' a$3%no' $a i%(o"tan)ia G $a "e$eFan)ia H3e tiene e$ 3'o
de$ di))iona"io: ("e'enta"$o )o%o 3na Ie""a%ienta ne)e'a"ia (a"a $a
%e?o" )o%("en'i>n de 3n teEto.
102
6. Rea$iJa" e$ de'a""o$$o de e'to' te%a' <)o%("en'i>n $e)to"a G o"tog"a+*a=
de %ane"a %otiFado"a G din%i)a.
!. In)entiFa" $a "eda))i>n en $o' a$3%no': en '3 ("od3))i>n 'e "e+$e?a" e$
do%inio de e'to' te%a'.
0. MotiFa" $a $e)t3"a a %odo de eEten'i>n <en )a'a= (a"a H3e 'e )onFie"ta
en 3n I#ito.
9. E'ta" en )on'tante )o%3ni)a)i>n )on $o' a$3%no' a)e")a de '3'
(e")e()ione' 'o#"e $o' te%a' t"a#a?ado'.
10. EFa$3a" a $o' a$3%no' )on'tante%ente (a"a Fe"i+i)a" e$ aFan)e de e'to'
en "e$a)i>n a $o' te%a' t"a#a?ado'.
103
SUGERENCIAS
1. P"o(i)ia" $a 3ti$iJa)i>n de tL)ni)a' de $e)t3"a en )$a'e: '3(e"Fi'ando
)ontin3a%ente a$ a$3%no.
2. In)entiFa" $a $e)t3"a en $o' a$3%no' ini)iando )on teEto' de )o"ta
eEten'i>n: a'* e$$o' no 'enti"n "e)IaJo (o" e$ teEto ("e'entado.
,. P"e'enta" a $o' a$3%no' teEto H3e g3a"den "e$a)i>n )on '3 "ea$idad: )on
'3' inte"e'e' G )on '3 edad: e'to 'e" %otiFado" (a"a $a' $e)t3"a'
(o'te"io"e'.
1. Re+o"Ja" $a' "eg$a' de o"tog"a+*a gene"a$ )on +i)Ia' de t"a#a?o H3e
en)a%inen a$ a$3%no a $a (")ti)a )on'tante.
2. ti$iJa" e$ di))iona"io en )$a'e a$ %o%ento de $ee": (a"a H3e $o' a$3%no'
e$a#o"en '3 ("o(io Fo)a#3$a"io.
6. MotiFa" a$ a$3%no (a"a H3e ("od3J)a teEto' en #a'e a $o H3e Ia $e*do:
e'to aG3da a H3e ($a'%e '3 )"eatiFidad G a($iH3e $o a("endido.
!. In)entiFa" $a $e)t3"a en )a'a )on teEto' de a)t3a$idad H3e )a(ten $a
aten)i>n G e$ inte"L' de $o' a$3%no'.
0. EFa$3a" a$ a$3%no 'in H3e e'te 'ienta te%o" (o" $a' eFa$3a)ione': 'ino
)o%o 3na +o"%a de %edi" '3 )ono)i%iento.
104
INSTRU!ENTO DE RECOLECCIN DE DATOS
FACULTAD DE EDUCACIN DESARROLLO DEL PROYECTO DE
INVESTIGACIN
CUESTIONARIO
Dracias por contestar este cuestionario" 03 totalmente sincero & marca las respuestas que m2s se ajustan a tu
realidad" 8o coloques el nombre# &a que esta ser2 una encuesta annima" Dracias"
1. A$ %o%ento de $ee": O3ti$iJa' a$g3na tL)ni)a de $e)t3"aP

SI < = NO < =
2. Si t3 "e'(3e'ta a $a ("eg3nta 1 +3e SI: O)3$ de $a' 'ig3iente' tL)ni)a' 3ti$iJa'P
a= S3#"aGado )= Fi)Ia'
#= S3%i$$ado d= Ot"o'K UUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
,. C3ando $ee': OH3L ti(o de teEto' ("e+ie"e' $ee"P P3ede' %a")a" %' de 3na o()i>n.
a= Pe"i>di)o' e= C>%i)'
#= ReFi'ta' += O(ini>n
)= O#"a' $ite"a"ia' g= Li#"o' de t3 )o$egio
d= 43%o"*'ti)o' I= Ot"o'K UUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
1. OCon H3L +"e)3en)ia $ee'P
a= Dia"io )= Men'3a$
#= Se%ana$ d= De FeJ en )3ando
e= No %e g3'ta $ee".
2. OC3nto tie%(o $e dedi)a' a $a $e)t3"aP
a= Meno' de 1 Io"a )= De 2 a , Io"a'
#= Ent"e 1 G 2 Io"a' d= M' de , Io"a'
6. O.iene' a$gMn e'(a)io ("e+e"ido (a"a $ee"P

SI < = NO < = E'(e)i+i)a UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
!. OPo" H3L G (a"a H3L $ee'P
a. InH3iet3de' (e"'ona$e' < =
#. Re)o%enda)ione' <de a%igo': ("o+e'iona$e': et)= < =
). Po"H3e '* < =
d. Pa"a eFa$3a)ione' < =
e. Pa"a ("od3)i" 3n teEto < =
+. Ot"o' UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
0. Si en)3ent"a' di+i)3$tad en e$ $LEi)o: O)>%o $a "e'3e$Fe'P
a. B3')a' en e$ di))iona"io < =
#. Ded3)e' (o" )onteEto < =
). Ded3)e' (o" +a%i$ia de (a$a#"a' < =
d. P"eg3nta' a a$g3ien < =
e. Ot"o' UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
105
9. Si 'e o#'ta)3$iJa $a )o%("en'i>nK

a. Pide' aG3da a a$g3ienK )o%(aBe"o': do)ente': )ono)ido'. < =
#. Se $a ("o)3"an (o" '3' ("o(io' %edio' < =
). Ot"o' UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU
10. OC3nto' $i#"o' Ia' $e*do en e$ M$ti%o aBoP
n $i#"o < =
Ent"e do' G )3at"o $i#"o' < =
M' de )in)o $i#"o' < =
NingMn $i#"o < =
11. OC3enta' )on 3na #i#$iote)a (e"'ona$ en )a'aP
SI < = NO < =
12. OCono)e' $a' "eg$a' de .i$da)i>n &ene"a$P
SI < = NO < =
1,. OCono)e' a '3 tota$idad $o' 'igno' de (3nt3a)i>nP

SI < = NO < =
11. Re'(e)to a $a ("eg3nta ante"io": Oti$iJa' ade)3ada%ente $o' 'igno' de (3nt3a)i>nP

SI < = NO < = A /ECES < =
12. O.iene' di+i)3$tade' a$ %o%ento de ti$da" (a$a#"a'P
SI < = NO < = A /ECES < =
16. OCono)e' $a' "eg$a' de$ 'o de $a' Let"a' MaGM')3$a'P
SI < = NO < =
1!. OMane?a' $o' )a'o' de .i$da)i>n Dia)"*ti)aP
SI < = NO < =
10. OC"ee' H3e e' i%(o"tante )ono)e" $a' "eg$a' de O"tog"a+*a &ene"a$P
SI < = NO < =
19. C3ando $ee' G en)3ent"a' 3na n3eFa (a$a#"a: O$a #3')a' en e$ di))iona"ioP
SI < = NO < =
20. OSa#e' $o H3e 'igni+i)a $a (a$a#"a @(a"oE*tonaDP
SI < = NO < =
106
CUADRO NM 1
Cua;r- ;e TD31i3a2 E29a;429i3a2 que 2e Pue;e1 U2ar
3-1 /a2 C/a2e2 ;e Varia./e2
TSCNICAS ESTADSTICAS CUE SE PUEDEN USAR CON LAS CLASES DE
VARIA"LES
GRUPO NQ 1 GRUPO NQ 2
Di't"i#3)i>n de +"e)3en)ia'
Coe+i)iente de )ontingen)ia
P"3e#a de$ CIi C3ad"ado
Moda
Coe+i)iente' de "ango
Mediana
&a%%a
Ad%iten toda' $a' tL)ni)a' Mediana
Media a"it%Lti)a
De'Fia)i>n e'tnda"
Co""e$a)i>n %M$ti($e
Coe+i)iente de )o""e$a)i>n de Pea"'on
GRUPO NQ 6 GRUPO NQ 4
107
/ARIABLES
Inte"Fa$a"e' P"o(o")iona$e'
O"dina$e' No%ina$e'

Vous aimerez peut-être aussi