Vous êtes sur la page 1sur 42

Hidrulica EN2130

Profa. Dra. Tatiane Araujo de Jesus


tatiane.jesus@ufac.edu.r
SISTEMAS
ELEVATRIOS
SISTEMAS ELEVATRIOS:
PARTES CONSTITUINTES
Conjunto
elevatrio
TUBULAO DE SUCO
TUBULAO
DE RECALQUE
SISTEMAS ELEVATRIOS:
PARTES CONSTITUINTES
Um sistema de recalque ou elevatrio o conjunto de tubulaes, acessrios,
bombas e motores necessrios para transportar uma certa vazo de gua ou
qualquer outro lquido de um reservatrio inferior at um reservatrio mais elevado.
m geral, um sistema de recalque composto de tr!s partes"
Tubulao de suco" constituda pela canalizao que liga o reservatrio
inferior # bomba, incluindo os acessrios $registros, curvas, etc%&
Conjunto elevatrio" constitudo por uma ou mais bombas e respectivos
motores&
Tubulao de recalque" constituda pela canalizao que liga a bomba ao
reservatrio superior, incluindo os acessrios.
SISTEMAS ELEVATRIOS:
PARTES CONSTITUINTES
h
f
H
Geo
H

O !onjunto elevatrio
"#o$#a % $otor& 'ever(
ven!er a 'iferen)a 'e n*vel
entre o 'oi +onto % a
+er'a 'e !ar,a e$ to'o o
+er!uro "'itri#u*'a e
lo!ali-a'a&.
H
T

o
u

$
a
n
o
$
/
t
r
i
!
a
H
r
SISTEMAS ELEVATRIOS:
PARTES CONSTITUINTES
H
T
ou H
$an
0 Altura total ou $ano$/tri!a
Somn dn nIfurn goomofrIcn H
goo
o dns ordns do cnrgn (h
f
)
H
,eo
0 Altura ,eo$/tri!a "H
,eo
1 H

% H
R
&
I n dIforonn do cofn onfro o nvoI do suco o o nvoI do doscnrgn
do IquIdo. So o fubo do doscnrgn osf sIfundo ncImn do nvoI do
IquIdo no rosorvnforIo do doscnrgn, onfo H
goo
dovo roforIr-so n
IInhn do confro do fubo do doscnrgn.
h
f
0 2er'a 'e !ar,a
I o somnforIo do fodns ns ordns do cnrgn quo ocorrom no
sIsfomn, fnIs como ordn do cnrgn nns fubuInos, vIvuIns,
ncossorIos, ofc. ConsIdornr fnnfo n ordn do cnrgn nn suco como
no rocnIquo dn InsfnIno.
CUR3A CARACTER4ST5CA DO
S5STE6A DE BO6BEA6E7TO
CURVA CARACTERSTICA DO SISTEMA DE BOMBEAMENTO
Os sIsfomns do bombonmonfo normnImonfo so comosfos
or dIvorsos oIomonfos, fnIs como bombns, vIvuIns,
fubuInos o ncossorIos, os qunIs so nocossrIos nrn
obfor-so n frnnsforoncIn do fIuIdo do um onfo nrn oufro.
Os nrnmofros vnzo (Q) o nIfurn mnnomofrIcn fofnI (H)
so fundnmonfnIs nrn n oscoIhn dn bombn ndoqundn nrn
o sIsfomn.
MuIfns vozos, no onfnnfo, o nocossrIo conhocor-so no
somonfo um onfo do oorno do sIsfomn (Q o H), mns n
Curva Cara!ter*ti!a 'o Site$a, ou sojn, n AIfurn
MnnomofrIcn TofnI corrosondonfo n cndn vnzo, donfro
do umn doformInndn fnIxn do oorno do sIsfomn.
CURVA CARACTERSTICA DO SISTEMA DE BOMBEAMENTO
A curvn cnrncforsfIcn do sIsfomn o consfrudn Iofnndo-so n AIfurn
MnnomofrIcn TofnI om funo dn vnzo do sIsfomn:
CURVA CARACTERSTICA DO SISTEMA DE BOMBEAMENTO
A curvn cnrncforsfIcn do sIsfomn o Iovnnfndn Iofnndo-so n AIfurn
MnnomofrIcn TofnI om funo dn vnzo do sIsfomn:
h
f
H,eo
CURVA CARACTERSTICA DO SISTEMA DE BOMBEAMENTO
oformInnr n AIfurn MnnomofrIcn TofnI corrosondonfo
n cndn vnzo fIxndn;
IIofnr os onfos obfIdos num grfIco H x Q, (nIfurn
mnnomofrIcn no oIxo dns ordonndns o vnzo no oIxo dns
nbcIssns).
2ao a +ao0
IIxnr nIguns vnIoros do vnzo donfro dn fnIxn do
oorno do sIsfomn. Sugoro-so fIxnr 5 onfos, IncIuIndo
onfro oIos, o onfo do vnzo nuIn (Q = 0) o n vnzo do
rojofo;
EQUAO DO S5STE6A DE BO6BEA6E7TO
H
fofnI
= H
CIO
+ Iordns do cnrgn nn suco + ordns do cnrgn no rocnIquo
H
fofnI
= H
CIO
+ ^H
S
+ ^H
!
IndIcnr ns ordns do cnrgn usnndo n oquno do
Hnzon-WIIIInms, or oxomIo, doIxnndo om funo dn
vnzo, rosuIfnndo om oquno do fIo:
H
fofnI
= H
CIO
+ x. Q
l,85
Ondo x sor n sImIIfIcno dos domnIs dndos do
robIomn.
CUR3A CARACTER4ST5CA DE U6A
BO6BA
BOMBAS CENTRFUGAS
So bombas hidrulicas que tm como princpio de
funcionamento a fora centrfuga atravs de palhetas e
impulsores que giram no interior de uma carcaa
estanque, jogando lquido do centro para a periferia do
conjunto girante.
BOMBAS CENTRFUGAS
SISTEMAS ELEVATRIS
Curva Caracter!stica de u"a #o"ba
onomInn-so cur!a caracter"stica do umn mquInn hIdruIIcn, bombn
ou furbInn, n rorosonfno grfIcn ou om formn do fnboIn dns funos
quo roIncIonnm dIvorsos nrnmofros onvoIvIdos om sou funcIonnmonfo.
Os fnbrIcnnfos do bombns nrosonfnm, nos cnfIogos, curvns
dImonsIonnIs dn nIfurn do oIovno om funo dn vnzo , H=f(Q); dn
ofoncIn nocossrIn om funo dn vnzo, Pot=f(Q); o do rondImonfo om
funo dn vnzo, h=f(Q).
As curvns cnrncforsfIcns do umn bombn so obfIdns oxorImonfnImonfo
om um bnnco do onsnIo, no qunI, nrn cndn vnzo rocnIcndn, o modIdn n
nIfurn do oIovno corrosondonfo, com nuxIIo do mnnomofros.
O conjunfo dossns curvns o conhocIdo como Dia#ra$a de %olina.
SISTEMAS ELEVATRIS
Curva Caracter!stica de u"a #o"ba
Di8$etro 'o
rotor
Ren'i$ento
Dia,ra$a 'e !olina
SISTEMAS ELEVATRIS
$onto de %unciona"ento de u"a #o"ba
&
'r
' ponto de cruzamento
da curva caracterstica da
bomba $fornecida no
catlogo dos fabricantes
de bombas% e da curva
caracterstica do sistema,
denominado ponto de
operao ou ponto de
funcionamento, sendo
caracterizado pelo par
(H,Qr).
SISTEMAS ELEVATRIS
72SH
72SH
o IngIos, Net Positive Suction Head
Sigla adotada universalmente para designar a energia
disponvel na suco. !epresenta a energia mnima
necess"ria #ue o l#uido deve ter na succo da $om$a%
para garantir seu perfeito funcionamento.
H" dois valores a se considerar&
NPSH re#uerido (caracterstica hidr"ulica da $om$a%
fornecida pelo fa$ricante)
NPSH disponvel (caracterstica das instala'es de suco%
#ue se pode calcular)
NPSH
disponvel
( NPSH
re#uerido
7a +r(ti!a
a'otar u$a fol,a
'e 9: a 9;<=====
Tabela" )resso de vapor da
gua em funo da temperatura
T (C) Pv/ (m H
2
O) Observaes
0 0,062
2 0,072
4 0,083
6 0,095
8 0,109
10 0,125
15 0,174
20 0,238
25 0,323
30 0,433
40 0,752
50 1,258
60 2,031
80 4,827
100 10,332
T = temperatura
Pv/ = altura
equivalentede
coluna de gua
Tabela" )resso atmosfrica
em funo da altitude
h (m)
Patm/
(m H
2
O)
Observaes
0 10,33
300 9,96
600 9,59
900 9,22
1200 8,88
1500 8,54
1800 8,20
2100 7,89
2400 7,58
2700 7,31
3000 7,03
h = altitude
Patm/ = altura de
coluna de gua
equivalente a
presso
atmosfrica
A sigla NPSH Net Positive Suction Head adotada universalmente para designar a
energia disponvel na suco.
succao
vapor atm
d
hf Z
P P
NPSH

=
*+ se a bomba estiver afogada
,+ se a bomba no estiver afogada
72SH
SISTEMAS ELEVATRIOS:
POSICIONAMENTO DA BOMBA EM RELAO AO NVEL
DGUA DO RESERVATRIO INFERIOR
2l
- instalao de uma bomba em um sistema
de recalque pode ser feita de duas formas
distintas"
a( #o"ba A)o*ada" quando a cota de
instalao do ei.o da bomba est abai.o
da cota do nvel d/gua no reservatrio
inferior.
b( #o"ba +o,A)o*ada" quando a cota de
instalao do ei.o da bomba est acima
da cota do nvel d/gua no reservatrio
inferior.
a&
#&
CAVITA-. /E C+01+TS ELEVATRIS
0uando a presso de um lquido cai abai.o da presso de
vapor $P
v
%, resulta em uma vaporizao desse lquido.
-s bol1as de vapor, c1amadas de bol1as de cavitao $pois
formam cavidades nos lquidos% quebram,se # medida que so
afastadas das regies de bai.a presso, criando ondas de
c1oque, que so destrutivas. sse fen2meno con1ecido por
3-456-78'.
CAVITA-. /E C+01+TS ELEVATRIS
Eroso do rotor da bo"ba
causado 2ela cavitao
/etal3es da eroso do rotor de
u"a bo"ba centr!)u*a
SISTEMAS ELEVATRIS
2ot>n!ia
- pot!ncia recebida pela bomba dada pela e.presso"
'nde"
$ 9 pot!ncia recebida pela bomba $:%&
4 9 massa especfica do fluido a ser bombeado $;g<m=%&
* 9 acelerao da gravidade $m<s>%&
9 coeficiente de rendimento global da bomba ? indicado pelo fabricante na curva
caracterstica $valor entre @ e A" no entra em percentual%&
Q = vazo de recalque $m
B
<s%&
H = altura total de elevao $m%.
SISTEMAS ELEVATRIS5
$T6+CIA /A #M#A

H Q g
P
. . .
=
ASSOC5AO DE BO6BAS
S/rie e +aralelo
ASSOCIAO DE BOMBAS
ns vrIns rons do rojofos do frnnsorfo do gun, como
nbnsfocImonfo urbnno, rurnI, IndusfrInI, sIsfomns do IrrIgno, onfro
oufrns, h umn nmIn vnrInbIIIdndo dn vnzo o dn nIfurn fofnI do
oIovno nrn sor nbrnngIdn oIns ossIbIIIdndos do umn unIcn bombn.
Im rojofos do nbnsfocImonfo urbnno, or oxomIo, n vnzo no fInnI do
Inno, qunndo n ouIno nfIngIr o IImIfo do rojofo, o mnIor quo n
vnzo no IncIo do Inno. Iorfnnfo, hnvor no Iongo dos nnos um
ncroscImo do domnndn o sorIn nnfIoconomIco dImonsIonnr n bombn
nrn n sIfuno do vnzo mxImn.
Inrn Isso, odo-so rocorror n nssocIno do duns ou mnIs bombns, om
sorIo ou om nrnIoIo.
Im gornI, om umn nssocIno, ufIIIzn-so bombns IgunIs, o quo ormIfo
umn curvn fInnI do sIsfomn mnIs osfvoI o fncIIIfn n mnnufono.
ASSOCIAO EM PARALELO
Qunndo oornndo om nrnIoIo, fodns ns bombns foro n
mosmn nIfurn mnnomofrIcn fofnI, ou, om oufrns nInvrns,
nrn n mosmn nIfurn mnnomofrIcn ns vnzos
corrosondonfos so somnm.
ASSOCIAO EM PARALELO
Inrn frnnr n curvn rosuIfnnfo do umn nssocIno om nrnIoIo, bnsfn
Iofnr nrn cndn nIfurn ns vnzos corrosondonfos, fnnfns vozos
qunnfo forom ns bombns oornndo om nrnIoIo.
ASSOCIAO EM PARALELO
Qunndo ns duns bombns osfo oornndo, n vnzo no sIsfomn o Q
2
o
cndn bombn rocnIcn umn vnzo Q
l
, do formn quo Q
2
= 2Q
l
.
ofn-so onfo quo ns duns bombns oornro com umn nIfurn
mnnomofrIcn fofnI H
l
.
Qunndo umn so bombn oorn, n nIfurn mnnomofrIcn dImInuI,
nssnndo nrn H
l
` (H
l
`<H
l
) o nrn umn vnzo Q
l
`, do fnI formn quo
Q
l
<Q
l
`<Q
2
.
ASSOCIAO EM SRIE
Im nIgumns nIIcnos, como or oxomIo, condIos foogrfIcns ou
or qunIquor oufro mofIvo, um sIsfomn odor oxIgIr grnndos nIfurns
mnnomofrIcns, quo, om nIguns cnsos, odo oxcodor ns fnIxns do
oorno do bombns do sImIos osfgIo.
osfos cnsos, umn dns soIuos o n nssocIno do bombns om sorIo.
ASSOCIAO EM SRIE
I fcII nofnr quo o IquIdo nssnr oIn rImoIrn bombn, rocobor
umn corfn onorgIn do rosso, onfrnr nn sogundn bombn, ondo
hnvor um novo ncroscImo do onorgIn n fIm do quo o mosmo nfInjn ns
condIos soIIcIfndns.
Tnmbom fIcn cInro quo n vnzo quo snI dn rImoIrn bombn o n mosmn
quo onfrn nn sogundn, sondo orfnnfo n vnzo om umn nssocIno om
sorIo, consfnnfo.
osso modo, n rosso fofnI (nIfurn mnnomofrIcn) sor n somn dns
rossos (nIfurn) fornocIdn or cndn bombn.
ASSOCIAO EM SRIE
Inrn obfor n curvn
cnrncforsfIcn
rosuIfnnfo do duns
bombns om sorIo,
bnsfn somnr ns nIfurns
mnnomofrIcns fofnIs,
corrosondonfos nos
mosmos vnIoros do
vnzo, om cndn bombn.
TRA7S5E7TE H5DR?UL5CO
Gol+e 'e Ar*ete
I+TR/1-. A TRA+SIE+TE &I/R71LIC
Cenomina,se golpe de ariete ou transiente hidrulico, ao
c1oque violento que se produz sobre as paredes de um conduto
forado quando o movimento do lquido modificado
bruscamente.
Donte" -zevedo Eetto $AFGG%
I+TR/1-. A TRA+SIE+TE &I/R71LIC
.Im oufrns nInvrns, o n sobrorosso quo ns cnnnIIznos
rocobom qunndo, or oxomIo, so fochn um rogIsfro,
Inforromondo-so o osconmonfo.
- sobrepresso m.ima, no e.tremo da lin1a, pode ser calculada pela e.preso"
g
V C
h
a

=
'nde" h
a
o aumento da presso $m%& C a celeridade $m<s% e V a velocidade mdia
do escoamento $m<s%&
e
D
k
C
+
=
3 , 48
9900
)ara tubos de ao" ;9@,H&
)ara tubos de ferro,fundido" ;9A,@&
)ara tubos de concreto" ;9H,@&
)ara tubos plsticos" ;9AG,@
'nde k o coeficiente que leva em conta os mdulos de elasticidade dos
materiais& D o diImetro do tubo $m%& e a espessura da parede do tubo $m%
I+TR/1-. A TRA+SIE+TE &I/R71LIC
E@ERC4C5O 9
IsocIfIquo n ofoncIn quo dovor sor
fornocIdn, om kW, nrn ncIonnr umn
bombn, suondo os soguInfos dndos:
AIfurn fofnI do oIovno = 30 m
!ondImonfo dn bombn = 60
Vnzo = l5 m'/h
E@ERC4C5O A
CnIcuIo o ISH
d
om umn InsfnIno
cujn bombn no osf nfogndn, com l,5
m do nIfurn do suco o ordn do
cnrgn nn fubuIno do suco IgunI n
0,08 m (consIdornr n fomornfurn dn
gun IgunI n 20C o nIfIfudo do 300
m). Sondo o ISH
r
dn bombn IgunI n
4,5 m, hnvor cnvIfno
E@ERC4C5O B
osojn-so rocnIcnr l0 !/s do gun or moIo do um sIsfomn do
fubuInos, com ns soguInfos cnrncforsfIcns: funcIonnmonfo confnuo
24h, coofIcIonfo do rugosIdndo dn formuIn do Hnzon-WIIIInms C=90,
coofIcIonfo dn formuIn do Irosso K=l,5, dInmofro do rocnIquo IgunI no
dInmofro do suco, comrImonfos ronIs dns fubuInos do suco o
rocnIquo, rosocfIvnmonfo, do 6,0m o 6?4,0m, comrImonfos
oquIvnIonfos dns ons oxIsfonfos nns fubuInos do suco o rocnIquo,
do 43,40m o 35,l0m, nIfurn goomofrIcn do 20m. Com n curvn
cnrncforsfIcn do umn bombn IndIcndn nbnIxo, doformIno:
n) A oquno quo doscrovo n curvn do sIsfomn do bombonmonfo.
b) AssocInndo om nrnIoIo duns dosfns bombns, obfom-so n vnzo
dosojndn
c) Im cnso nfIrmnfIvo, qunI n vnzo do cndn bombn
d) QunI n vnzo o n nIfurn do oIovno fornocIdns or umn bombn
IsoIndnmonfo InsfnIndn no sIsfomn
o) QunI n ofoncIn quo dovor sor fornocIdn oIo mofor n bombn
suondo rondImonfo dn bombn IgunI n 86.
E@ERC4C5O B
Curvn cnrncforsfIcn dn bombn confrfugn dIsonvoI.
RES2OSTAS
l. I = 2,04 kW.
2. ISHd = 8,l42 m > ISHr = 4,5 m, orfnnfo, no
hnvor cnvIfno nosfns condIos.
3. n) H
fofnI
= 20 + 20l40. Q
l,85
; b) sIm; c) 5,l !/s; d) Q = 6
!/s, H = 2l,6 m; I = 2,? kW.

Vous aimerez peut-être aussi