Vous êtes sur la page 1sur 32

FUNCIÓN GAMA

(Sobre la evaluación de la Función Gama)

J. N. Urra – B. Saavedra

UNIVERSIDAD DE ORIENTE. VENEZUELA

Diciembre 30 - 2008

RESUMEN.-
A partir de una sencilla fórmula de duplicación, se aplican las funciones
contráctiles a la evaluación de Г(x), cuando x es un número racional positivo.

Palabras Clave: Función Contráctil, Función Tau-beta, Número Sigma.

INTRODUCCIÓN.-

El contenido matemático de esta monografía es una ampliación de unas notas


preparadas como tema de discusión en un seminario sobre “Tópicos para la
Investigación en Matemáticas” dirigido a los profesores de Matemática del Núcleo de
Nueva Esparta de la Universidad de Oriente. El seminario formaba parte de los eventos
que se realizaron en conmemoración del Aniversario Nº 50 de la fundación de la
Universidad.

Para entrar en la materia del Seminario, se presenta un primer apartado a modo


de “Preámbulos” que contiene algunos conceptos tomados de la teoría de las funciones
contráctiles, que son utilizados posteriormente, en la obtención de fórmulas para la
evaluación de la función gama.

En el segundo apartado se muestran métodos para la evaluación de la función


beta. Los resultados obtenidos se aplican más adelante, a la generación de series
numéricas que en cada caso, hacen posible la evaluación de Г(x) para valores racionales
de x.
Disponible en http://www.contractil.com

I.- PREÁMBULOS

1.- Primera Contracción.- Sea x un número real no negativo. Por Primera


Contracción de x se entiende:

1 ⊕ x = x(1 + x) −1

1-1.- Observación: Si 0 ≤ α < 1 , entonces existe un número real x tal que α = 1 ⊕ x .

2.- Contracción Geométrica.- Por q-Contracción Geométrica de x se entiende


(1 ⊕ x) . Donde x, q son números reales no negativos que no se anulan
q

simultáneamente.

3.- Contracción Factorial.- Para cada par de números reales p, q tales que p ≥ 0 ,
q > −1 , se define la q-Contracción Factorial de p mediante las siguientes relaciones:

=1
(q,0 p)
3-1.- 1

(q,k −1 p)
= (1 ⊕ (q + k)p).1 k = 1, 2,L
(q,k p)
3-2.- 1 ,

4.- Función Tau-Beta. – Por Función Tau-Beta se entiende la función

β(x, y)
τz (x, y) = , x, y, z > 0
β(z, y)

donde β(x, y) = Beta(x, y) , etc.

4-1.- Nota: La variable z es referida como Base de la función τz (x, y) .

5.- Propiedades de la Función Tau-Beta.

5-1.- Ley de Inversión.

τz (x, y).τ x (z, y) = 1

5-2.- Primera Identidad Tau-Beta.

τz (z + x, y) = τ z (z + y, x)

5-3.- Segunda Identidad Tau-Beta.

τz + x (z, y) = τz + y (z, x)

5-4.- Teorema de Factorización.

τz (x, u + y) = τz (x, u).τz + u (x + u, y)

2
Disponible en http://www.contractil.com

5-5.- Teorema de Simplificación.

τz (x, y).τ x (u, y) = τz (u, y)

5-6.- Definición.

τ0 (x, y) = β(x, y) , x, y > 0

5-7.- Observaciones:

1) La Ley de Inversión no es aplicable a la función τ0 (x, y) .

2) El Teorema de Factorización es aplicable a la función Beta, en la forma


siguiente:

β(x, u + y) = β(x, u).τu (x + u, y)

5-8.- Definición.

τz (z + x, 0) = 1 , x > 0, z > 0

5-9.- Observación.- La definición 5-8 es compatible con la primera identidad Tau-


Beta.
En efecto,

τz (z + x, 0) = τz (z + 0, x) = τz (z, x) = 1

6.- Teorema.-

1
1(q, k = τ1+ q (1 + q + k, ) p > 0, q > −1, k = 1, 2,L
p)
,
p

7.- Función Geométrico-Factorial. ( p,q )

p,q (x) = ∑ (1 ⊕ x ) .1(


q + k +1 q, k p )
p
, p, q ≥ 0, x > 0
k =0

8.- Teorema.- Para cada número entero positivo n ,

(x) + 1(
(n) q, n p )
p,q (x) = p,q p, q + n (x) , p>0

n −1
(x) = ∑ (1 ⊕ x p ) .1(
(n) q + k +1 q, k p )
Donde, p,q
k =0

3
Disponible en http://www.contractil.com

Demostración.-

p,q (x) = ∑ (1 ⊕ x ) .1(


p q + k +1 q, k p )
8-1.-
k =0

n −1 ∞
= ∑ (1 ⊕ x p ) .1( ∑ (1 ⊕ x )
q, k p )
.1(
q + k +1 p q + k +1 q, k p )
+
k =0 k =n


(x) +∑ (1 ⊕ x p ) .1(
(n) q + n + k +1 q, n + k p )
= p,q
k =0

Pero,

1(
q, n + k p )
8-2.- = τ1+ q (1 + q + n + k, p −1 ) , (Teor. 6)

= τ1+ q (1 + q + p −1 , n + k) , (5-2)

= τ1+ q (1 + q + p −1 , n + k).τ1+ q + n (1 + q + p −1 + n, k) , (5-4)

= τ1+ q (1 + q + n, p −1 ).τ1+ q + n (1 + q + n + k, p−1 ) , (5-2)

= 1(q, n p).1(q + n, k p)
, (Teor. 6)

Introduciendo en 8-1 el resultado obtenido en 8-2 queda,


(x) +1( ∑ (1 ⊕ x )
q, n p )
.1(
(n) p q + n + k +1 q + n, k p )
8-3.- p,q (x) = p,q
k =0

(x) + 1(
(n) q, n p )
= p,q p, q + n (x)

9.- Teorema.-

d
p,q (x) = x -1 ((p − 1) p,q (x) +(1+pq)(1 ⊕ x p )q +1 ) , x>0
dx

10.- Funciones Contráctiles ( p,q )

p,q (x) = x1− p p,q (x) , p,q ≥ 0 , x > 0

11.- Proposición: lim p,q (x) = 0 , p, q ≥ 0


x →0

4
Disponible en http://www.contractil.com

12.- Definición.

p,q (0) = 0 , p, q ≥ 0

13.- Teorema.-

d
p,q (x) = (1+pq) x -p (1 ⊕ x p )q +1 , x>0
dx

13-1.- Nota.- Otra forma para la derivada de p,q es:

d
p,q (x) = (1+pq) ((1 ⊕ x p )q − (1 ⊕ x p )q +1 ) , x>0
dx

14.- Teorema.- Si p > 1 y q ≥ 0 , entonces

1 + pq 1 1
lim p,q (x) = β(q + ,1 − )
x →∞ p p p

Demostración.- Usaremos la “Forma Integral” de p,q . Esto es,

x
t pq
14-1.- p,q (x) =(1 + pq) ∫ p q +1
dt
0
(1 + t )

La forma integral de p,q se obtiene a partir del Teor. 13 y la Prop. 11.

14-2.- De la fórmula 14-1 se tiene,


t pq
lim p,q (x) = (1 + pq) ∫ dt
x →∞
0
(1 + t p )q +1

Haciendo el cambio de variable u = 1 ⊕ t p en la integral impropia del segundo


miembro en 14-2 queda,

1 + pq q + 1p −1
1 1

p ∫0
14-3.- lim p,q (x) = u (1 − u) p
du
x →∞

1 + pq  1 1
= β  q + ,1 − 
p  p p

5
Disponible en http://www.contractil.com

15.- Teorema.- Para cada número entero positivo n ,

(x) + 1(
q, n p )
p,q (x) = (n)
p,q p, q + n (x) , p, q ≥ 0, x > 0

Donde, (n)
p,q (x) = x1-p (n)
p,q (x) , x>0

Demostración.- Este Teorema es una consecuencia inmediata del Teor. 8.


16.- Proposición.-
1
p,q (1) ≤ , p, q ≥ 0
2q

Demostración.-

16-1.- p,q (1) = p,q (1) , (10)


.1(
q, k p )
∑ (1 ⊕ 1)
q + k +1
= , (7)
k =0

1 ∞
q +1 ∑ (
≤ 1 ⊕ 1)
k

2 k =0

1
= (1 + 1)
2q +1

1
=
2q

17.- Teorema.- Para cada número entero positivo n ,

p,q (1) ≈ (n)


p,q (1) , p, q ≥ 0

3n

p,q (1)
-
10
Donde el error en la evaluación aproximada de es menor que 10 .

Demostración.- Con arreglo al Teor. 15, se tiene,

(1) + 1(
q, n p )
17-1.- p,q (1) = (n)
p,q p, q + n (1) , n = 1, 2,L

1(
q, n p )
17-2.- Pero, p,q+n (1) ≤ p, q + n (1)

≤ 2− (q + n ) , ( Prop. 16)

6
Disponible en http://www.contractil.com

≤ 2− n
3n

< 10 10

18.- Proposición.- Para cada número real α > 1 ,

1 1
( )< , p, q ≥ 0
α (1 + α p )q
p,q

Demostración.-

1
18-1.- ( ) = α p −1 (1)
α
p,q p,q


1 q + k +1 (q,k
= α p −1 ∑ (1 ⊕
p)
) .1
k =0 αp

q +1 ∞ k
 1   1 
≤α p −1
1 ⊕ p 
 α 
∑ 1 ⊕ p 
k =0  α 

q +1
 1   1 
= α p −1 1 ⊕ p  . 1 + p 
 α   α 

1 1
= .
α (1 + α p )q

1
< , α >1
(1 + α p )q

19.- Proposición.- Para cada número real α > 1 y cada número entero positivo n ,

1 1
( ) ≈ (n)
( ) , p, q ≥ 0
α α
p,q p,q

Donde el error en la aproximación es menor que (1+α p )- n .

Demostración.-

19-1.- Aplicando el Teor. 15 se tiene,

) + 1(
1 1 q, n p ) 1
( )= (n)
( p, q + n ( ) , n = 1, 2,L
α α α
p,q p,q

7
Disponible en http://www.contractil.com

Pero,

1(
q, n p ) 1 1
19-2.- ( ) ≤ ( ) , n = 1, 2,L
α α
p,q + n p,q + n

< (1+α p )
- (q+n)
, (Prop. 18)

≤ (1+α p )
-n

20.- Nota: Los Teoremas 17 y 19 proporcionan fórmulas de aproximación para p,q (x)
0<x ≤ 1 y tienen incidencia significativa en la evaluación de la función contráctil, con
alta precisión.

21.- Complemento Contráctil de p,q .- Si p >1, pq >1 , entonces la función,

(x )
1
(x ) = 1− p
, x>0
pq − 1
p ,q p
,q −1
p −1

es referida como “Función Contráctil Complementaria”, o también como


“Complemento Contráctil de p ,q
”.

22.- Teorema.-

d 1
p,q (x) = -
dx (1+x p )q

23.- Teorema.- Si p > 1, pq > 1, entonces,


dx
∫ (1+x
α
p q
)
= p,q (α ) , α>0

24.- El número Sigma ( )

Sea x 0 , x1 ,L una sucesión de números reales que satisface las siguientes


relaciones:

k
24-1.- x0 = 1 , xk = x k −1 , k = 1, 2,L
2 + 4k

Luego,

8
Disponible en http://www.contractil.com

1
24-2.- xk < , k = 1, 2,L
4k

Sea ahora

k =n
24-3.- Sn = ∑ x k , n = 1, 2,L
k =0

Para Sn se tiene,

k =n
1
24-4.- 1 < Sn < ∑ k
, n = 1, 2,L
k =0 4

De donde,

4
24-5.- 1 < Sn < , n = 1, 2,L
3

De 24-5 se deduce que existe un número real (sigma) tal que,

24-6.- = lim Sn
n →∞

Puede probarse que en rigor, satisface la desigualdad,

4
24-7.- 1< <
3

Otra forma para el número es:


24-8.- = ∑ xk
k =0

A partir de la igualdad 24-8, puede obtenerse una fórmula de aproximación para


el número . En efecto,

k =n
24-9.- ≈ ∑ xk , n = 1, 2,L
k =0

3n

5
con un error menor que 10 .

Ahora bien, la siguiente sucesión de números reales satisface las condiciones


enunciadas en 24-1,

k!
24-10.- xk = , k = 0,1, 2,L
2 .1.3.L.(1 + 2k)
k

9
Disponible en http://www.contractil.com

La fórmula

k =100
k!
24-11.- ≈ ∑ 2 .1.3.L.(1 + 2k)
k =0
k

permite obtener la siguiente aproximación para el número .

24-12.- ≈ 1.2091995761 5614523372 9385505094


7704881893 7749872849 3717046589...

con un error menor que 10 − 60 .

3428
24-13.- Nota: La fracción genera una aproximación a con cuatro dígitos
2835
decimales correctos. En efecto,

3428
= 1.2091(71076L)
2835

25.- Teorema.-

∑ β ( k, k ) =
k =1

Demostración.-

1 

2β  , k 

β ( k, k ) = ∑  k 
2
25-1.- ∑
k =1 k =1 4

1 

2β  , k + 1
= ∑  k +1 
2
k =0 4


2.k!
=∑
k = 0 k +1
1 3 1
4 . . .L.( + k)
2 2 2


2.k!
=∑
k = 0 2 .1.3.L .(1 + 2k)
k

=

10
Disponible en http://www.contractil.com

26.- Problema.- Evaluar La integral definida,

1
1
∫ 1− x + x
0
2
dx

Solución.-

1 1
1 1
26-1) ∫0 1 − x + x 2 dx = ∫0 1 − x(1 − x) dx
1 ∞
= ∫ (∑ ( x(1 − x) ) ) dx
k

0 k =0
∞ 1
= ∑ ∫(x)
k −1
(1 − x) k −1 dx
k =1 0

= ∑ β(k, k)
k =1

27.- Nota. Los resultados siguientes pueden obtenerse a partir del Prob. 26.-

1
1 1 1
27-1.- ∫ 1+ x
0
3
dx =
2
+ Ln2
3
1
x 1 1
27-2.- ∫ 1+ x
0
3
dx =
2
− Ln2
3

1
27-3.- ∫ 1− x + x
1
2
dx =

1
27-4.- ∫ 1+ x + x
0
2
dx =
1
1 1
27-5.- ∫ 1+ x + x
0
2
dx =
2
2
1 3
27-6.- ∫ 1− x + x
1
2
dx =
2
1
1 3 1
27-7.- ∫ 1+ x
0
2
+x 4
dx =
8
+ Ln3
4

1 3
27-8.- ∫ 1+ x
0
4
+x 8
dx =
4
1
2
1 1
27-9.- ∫ 1− x + x
0
2
dx =
2
1
2
1 1 1
27-10.- ∫ dx = + Ln3
0
1+ x 3
4 6

11
Disponible en http://www.contractil.com

2
1 3 1
27-11.- ∫ dx = + Ln3
0
1+ x 3
4 6

1 1
27-12.- ∫ dx =
0
1+ x + x + x + x + x
3 2 4 5
2

Los resultados 27-1, 27-10 y 27-11 implican respectivamente, los siguientes:

1 1
27-13.- 3 (1) = + Ln2
2 3
1 1 1
27-14.- 3( ) = + Ln3
2 4 6
3 1
27-15.- 3 (2) = + Ln3
4 6

El resultado 27-2 implica,

2
27-16.- 3 (1) = − Ln2
2
3

28.- Problema.- Evaluar la integral definida,

8
1
∫ 2 5
dx
1
x +x3 3

Solución.-

2
8 8 −
1 x 3
28-1) ∫ 2 5
dx = ∫
1+ x
dx
1
x3 + x3 1

1 8

=3 3 (x ) 3

=3( (2) − 3 (1))


3

3 1 1 1
=3( + Ln3 − ( + Ln2)) , (27-13,27-15)
4 6 2 3
3 1
= + Ln3 − Ln2
4 2

12
Disponible en http://www.contractil.com

II.- EVALUACIÓN DE LA FUNCIÓN BETA

Sean u, v números reales tales que 0 < u < 1 , 0 < v < 1 . Para β(u, v) se tiene,


t u −1
1. - β(u, v) = ∫ dt
0
(1 + t)u + v


t u −1 t u −1
1
=∫ u +v
dt + ∫ u +v
dt
0
(1 + t) 1
(1 + t)

1 1
= 1 (1) + 1 (1)
u 1-v
, u+v-1 u u
, u+v

De donde,

1 1
1-1.- β(u, v) = 1 (1) + 1 (1)
u 1-v
, u+v-1 v 1-u
, u+v-1

Si u+v =1, entonces 1-1 queda,

1 1
1-2.- β(u, v) = 1 (1) + 1 (1)
u u
v v

Si 0< u <1,

2
1-3.- β(u, u) = 1 (1)
u , 2u −1
1-u

2.- Ejemplos

1 1
2-1.- β ,  = 4 2 (1) , (1-3)
2 2
π
= 4.
4

1 2 3
2-2.- β ,  = 3 3 (1) + 3 (1) , (1-2)
3 3 2 2
1 1 3 2
= 3( + Ln 2) + ( − Ln 2)
2 3 2 3

=3

13
Disponible en http://www.contractil.com

1 3 4
2-3.- β ,  = 4 4 (1) + 4 (1) , (1-2)
4 4 3 3

= 4( 4 (1) + 4 (1))
π + 2Ln(1 + 2) π − 2Ln(1 + 2)
= 4( + )
4 2 4 2
=π 2

1 5 6
2-4.- β ,  = 6 6 (1) + 6 (1)
6 6 5 5

= 6( 6 (1) + 6 (1))
π − 3 Ln(2 − 3) π + 3 Ln(2 − 3)
= 6( + )
6 6
= 2π

Comentario.- Salvo la “novedad teórica” presentada en 2-2; los ejemplos anteriores


tienen como único objetivo, mostrar que la fórmula 1-2 es compatible con la conocida
fórmula:

2-5.- β ( α,1 − α ) = α csc(απ) , 0 < α <1

A partir de las fórmulas 1-2 y 2-5 se determinó la siguiente colección de valores


notables de β ( u, v ) .

3.- Valores notables de β ( u, v ) , u + v = 1

1 1
3-1.- β ,  = π
2 2

1 2
3-2.- β ,  = 3
3 3

1 3
3-3.- β ,  = π 2
4 4

 1 4  π 50 + 10 5
3-4.- β ,  =
5 5 5

 2 3  π 50 − 10 5
3-5.- β ,  =
 5 5 5

14
Disponible en http://www.contractil.com

1 5
3-6.- β  ,  = 2π
6 6

1 6
3-7.- β  ,  = 7( 7 (1) + 7 (1))
7 7

2 5 7
3-8.- β ,  = ( 7 (1) + 7 (1))
7 7 2 2 2

3 4 7
3-9.- β ,  = ( 7 (1) + 7 (1))
7 7 3 3 3

1 7
3-10.- β ,  = π 2 2 + 2
8 8

3 5
3-11.- β ,  = π 2 2 − 2
8 8

1 9
3-12.- β  ,  = π( 5 + 1)
 10 10 

 3 7
3-13.- β  ,  = π( 5 − 1)
 10 10 

 1 11  9 2π
3-14.- β ,  = +
 12 12  2 2

5 7 9 2π
3-15.- β ,  = −
 12 12  2 2

 1 14  9
3-16.- β ,  = π 5 + 2 5 +
 15 15  2

 4 11  9
3-17.- β ,  = π 5 + 2 5 −
 15 15  2

 2 13  9
3-18.- β ,  = +π 5 − 2 5
 15 15  2

7 8 9
3-19.- β ,  = −π 5 − 2 5
 15 15  2

15
Disponible en http://www.contractil.com

 1 15 
3-20.- β ,  = π 2 2 + 2 2 + 2 + 2
 16 16 

 1 19  π
3-21.- β  ,  = ( 2(3 + 5) + 2 5 + 5 )
 20 20  2

 1 29 
3-22.- β  ,  = π(2 + 5 + 15 + 6 5 )
 30 30 

 1 59  4π
3-23.- β ,  =
 60 60  8 − 3 − 15 − 10 − 2 5

Obsérvese en detalle la solución de los problemas que siguen:

4.- Problema.- Evaluar la integral impropia,


dx
∫ 1− x
0
4
+ x8

Solución.-

∞ ∞
dx 1+ x4
4-1.- ∫0 1 − x 4 + x8 ∫0 1 + x12 dx
=

∞ ∞
1 x4
=∫ dx + ∫0 1 + x12 dx
0
1 + x12

1  1 11  1  5 7 
= β ,  + β , 
12  12 12  12  12 12 

1 9 2π 1 9 2π
= ( + )+ ( − ) , (3-14,3-15)
12 2 2 12 2 2

3
=
2 2

5.- Problema.- Evaluar la integral impropia,


x
∫ 1− x
0
5
+ x10
dx

Solución.-

16
Disponible en http://www.contractil.com

∞ ∞
x x(1 + x 5 )
5-1.- ∫0 1 − x 5 + x10 dx = ∫0 1 + x15 dx
∞ ∞
x x6
=∫ dx + ∫0 1 + x15 dx
0
1 + x15

1  2 13  1  7 8 
= β ,  + β , 
15  15 15  15  15 15 

1 1
= (9 +2 π 5 − 2 5 ) + (9 −2 π 5 − 2 5 )
30 30
(3-18,3-19)

3
=
5

6.- Problema.- Evaluar la integral impropia,

∫ (x Ln(1 + x 9 ) − 9x 2 Ln(x)) dx
2

Solución.- Sea λ el valor numérico de la integral del Prob. 6.


6-1.- λ = ∫ x 2 (Ln(1 + x 9 ) − Ln(x 9 )) dx
0

= ∫ x 2 Ln(1 + x − 9 ) dx
0

= ∫ x2 1 ( x ) dx
−9

0

= ∫ x2 1 ( x ) dx −9

0
∞ ∞
= ∫ (x 2 ∑ (1 ⊕ x −9 )k +1.1
( k 1)
)dx
0 k =0

∞ ∞ x2  ( k 1)
= ∑ ∫ 9 k +1
dx .1
k = 0  0 (1 + x ) 

1 1 2 
= ∑ β  , + k  τ1 (1 + k,1)
k =0 9  3 3 
1 2
β ,  ∞
= 
3 3
∑ τ 2 (1, k ) τ1 ( 2, k )
9 k =0 3

17
Disponible en http://www.contractil.com


1
= ∑ τ 2 (1, k ) τ1 ( 2, k ) , (3 − 2)
3 k =0 3

1
=
3
∑ τ ( 2, k )
k =0
2
3
1 1
=
3 2
2 − −1
3
=

7.- Problema.- Evaluar la integral doble,

∞∞
x14 y2
∫0 ∫y 1 − x10 + x 20 dx dy

Solución.- Sea λ el valor numérico de la integral del Prob. 7.

∞∞
x14 y 2
7-1.- λ = ∫∫ dx dy
0 y
1 − x10 + x 20

Luego,

∞∞
x14 y 2 (1 + x10 )
7-2.- λ = ∫∫ dx dy
0 y
1 + x 30
∞∞ ∞∞
x14 y2 x 24 y 2
= ∫∫ dx dy + ∫ ∫ dx dy
0 y
1 + x 30 0 y
1 + x 30
∞ ∞
1 1
15 ∫0 25 ∫0
= y2 15
2 (y ) dy + y2 6 (y 25 ) dy
5
∞ ∞
1 1 2
= ∫ y2
5 ∫0
-15
2 (y ) dy + y 6 (y -5 ) dy
15 0

Evaluando separadamente cada término del segundo miembro en 7-2 se tiene,

∞ ∞
1 1
15 ∫0 15 ∫0
7-3.- y2 2 (y
-15
) dy = y17 2 (y -15 ) dy
∞ ∞
1
= ∫
15 0
(y17

k =0
(1 ⊕ y −30 )k +1.1
(k 2)
)dy

∞ 
1 ∞  y17 .1(k 2)
= ∑
15 k = 0  ∫0 (1 + y30 )k +1 
dy
 

1 3 2  1
= ∑ β  , + k .τ1 (1 + k, )
450 k =0  5 5  2

18
Disponible en http://www.contractil.com

3 2
β ,  ∞
3 
= 
5 5
∑ τ 2 (1, k ).τ1  , k 
450 k =0 5 2 
3 2
β ,  ∞
3 
= 
5 5
∑ τ2  , k 
450 k =0 5  2 
3 2 1
β , 
= 
5 5 2
.
450 3 2
− −1
2 5
3 2
β , 
= 
5 5
90
π 50 − 10 5
= , (3 − 5)
450
∞ ∞
1 2 1 27
5 ∫0 5 ∫0
6 (y ) dy =
-5
7-4.- y y 6 (y -5 ) dy
∞ ∞
1
=
50∫ (y 27

k =0
(1 ⊕ y −30 ) k +1.1
(k 6)
)dy

∞ 
1 ∞  y 27 .1(k 6)
= ∑ ∫
5 k = 0  0 (1 + y )30 k +1
dy

 
1 ∞  14 1  1
= ∑ β  , + k .τ1 (1 + k, )
150 k =0  15 15  6
 14 1 
β ,  ∞
7 
= 
15 15 
∑ τ 1 (1, k ).τ1  , k 
150 k = 0 15 6 
 14 1 
β ,  ∞
7 
= 
15 15 
150
∑ τ 1  ,k
k = 0 15  6 
 14 1  1
β , 
=  .
15 15 6
150 7 1
− −1
6 15
 14 1 
β , 
= 
15 15 
90
2π 5 + 2 5 9
= + , (3 − 16)
180 180

19
Disponible en http://www.contractil.com

Introduciendo en 7-2 los valores obtenidos en 7-3 y 7-4 queda,

π 50 − 10 5 2π 5 + 2 5 9
7-5.- λ= + +
450 180 180
π 25 + 10 5 1
= +
150 20

Esto es,

∞∞
x14 y 2 π 25 + 10 5 1
7-6.- ∫0 ∫y 1 − x10 + x 20 dx dy = 150 + 20

≈ 0.204594356

8.- Teorema.- Si 0 < u < 1 , entonces

2 ∞
τ2u (1 + u, k)
β ( u, u ) = ∑
u.4 u k =0 2k

Demostración.-

2
8-1.- β ( u, u ) = 1 (1) , 0 < u < 1 , (1-2)
u ,2u −1
1− u

2 ∞ (2u −1,k
1


)
2u + k
= (1 ⊕ 1) .1 1− u
u k =0
2 ∞ 1
= ∑ 2u + k .τ2u (2u + k,1 − u)
u k =0 2
2 ∞ τ2u (u + 1, k)
= ∑ 2k
u.4u k = 0

Comentario.- La fórmula proporcionada en el Teor. 8 genera en cada caso, una


serie numérica para evaluar β ( u, u ) , 0 < u < 1 .

Ejemplos.

3
τ1 ( , k)

1 1
8-2.- β  ,  = 2∑ 2k
2 2 k =0 2

3
τ1 ( , k)

= 2(1 + ∑ 2k )
k =1 2

20
Disponible en http://www.contractil.com


1.2.L.k
= 2(1 + ∑ )
3 5 7 1
2 . . . .L.( + k)
k =1 k
2 2 2 2


1.2.L.k
= 2(1 + ∑ )
k =1 3.5.7.L.(1 + 2k)

Nota: El resultado

1 1.2 1.2.3 π
1+ + + +L+ =
3 3.5 3.5.7 2

lo obtuvo Leonhard Euler.

4
τ 2 ( , k)

1 1 6 3
8-3.- β ,  = 3 ∑ 3 k
3 3 4 k =0 2

4

τ 2 ( , k)
3
= 3 3 2(1 + ∑ 3 k )
k =1 2

4

τ 2 ( , k + 1)
3
= 3 3 2(1 + ∑ 3 k +1 )
k =0 2

2 5 8 2
∞ . . .L.( + k)
= 33 2 ( 1+ ∑ 3 3 3 3 )
k = 0 k +1
4 7 10 4
2 . . . .L.( + k)
3 3 3 3


2.5.8.L.(2 + 3k)
= 3 2 ( 1+ ∑
3
k +1
)
k =0 2 .4.7.10.L.(4 + 3k)

Los siguientes resultados se obtienen también, mediante la aplicación del Teor.


8.

 2 2  77 8 ∞
4.11.18.L.(4 + 7k)
8-4.- β ,  = ( 1 + ∑ k +1 )
7 7 2 k =0 2 .9.16.23.L.(9 + 7k)

 5 5  1111 2 ∞
10.21.32.L.(10 + 11k)
8-5.- β ,  = ( 1 + ∑ k +1 )
 11 11  5 k =0 2 .16.27.38.L.(16 + 11k)

21
Disponible en http://www.contractil.com

 1 1  2 3 ∞
2.(2 + 3)(2 + 2 3).L.(2 + (k − 1) 3)
8-6.- β ,
 3 3
 = 1
( 1 + ∑
k =1 2 .(1 + 3)(1 + 2 3)(1 + 3 3).L .(1 + k 3)
k
)
3
4

Observación: El Teor. 8 tiene una implicación importante.


En efecto, el Teor. 8 implica

4u β ( u, u ) 1 ∞ τ2u (1 + u, k)
8-7.- = ∑ , 0 < u <1
2 u k =0 2k

De donde,

 1  1 ∞ τ (1 + u, k)
8-8.- β  , u  = ∑ 2u k , 0 < u <1
 2  u k =0 2

Ejemplo.

5

τ 1 ( , k)
1 1 4
8-9.- β  ,  = 4∑ 2 k , (8-8)
2 4 k =0 2
5

τ 1 ( , k + 1)
4
= 4(1 + ∑ 2 k +1 )
k =0 2

1 3 5 1
∞ . . .L.( + k)
= 4 ( 1+ ∑ 2 2 2 2 )
k = 0 k +1
5 9 13 5
2 . . . .L.( + k)
4 4 4 4


1.3.5.L.(1 + 2k)
= 4 ( 1+ ∑ )
k = 0 5.9.13.L .(5 + 4k)

Los siguientes resultados se obtienen también a partir de la fórmula 8-8.

 1 2  13 ∞
4.17.30.L.(4 + 13k)
8-10.- β  ,  = ( 1 + ∑ k +1 )
 2 13  2 k =0 2 .15.28.41.L.(15 + 13k)

1 1 ∞
1.4.7.L.(1 + 3k)
8-11.- β  ,  = 6 ( 1 + ∑ )
2 6 k = 0 7.13.19.L .(7 + 6k)

9.- Teorema.- Si u, v, x, y > 0 , entonces

β ( u + x, v + y ) = β ( u, v ) τu ( u + v, x ) τ v (u + v + x, y)

22
Disponible en http://www.contractil.com

Demostración.- Es suficiente aplicar dos veces el teorema de Factorización para


la función Beta.

9-1.- β ( u + x, v + y ) = β ( u + x, v ) τv ( u + v + x, y )

= β ( u, v ) τu ( u + v, x ) τ v ( u + v + x, y )

El Teor. 9 permite dar mayor alcance a las aplicaciones del Teor. 8 y de la


fórmula 8-8.

Ejemplo.-

7 9 1 1 
9-2.- β  ,  = β  + 3, + 2 
2 4 2 4 
 1 1   3   15 
= β  ,  τ 1  ,3  τ 1  , 2 
2 4 2 4  4  4 

1 3 5 1 5
. . .
1 1 2 2 2 4 4
= β ,  . .
 2 4  3 . 7 . 11 15 . 19
4 4 4 4 4
40  1 1 
= β , 
4389  2 4 
160 ∞
1.3.5.L.(1 + 2k)
= ( 1+ ∑ ) , (8-9)
4389 k = 0 5.9.13.L .(5 + 4k)

10.- Teorema.- Si 0 < u < 1 y 0 < v < 1 , entonces

1 1 ∞ τu + v (1 + u, k) 1 ∞ τ u + v (1 + v, k)
β ( u, v ) = ( ∑ 2k + ∑ )
2u + v u k =0 v k =0 2k

Demostración.- Con arreglo a la fórmula 1-1 se tiene,

1 1
10-1.- β ( u, v ) = 1 (1) + 1 (1) , 0 < u <1, 0 < v <1
u ,u + v −1 v ,u + v −1
1− v 1− v
 1   1 
1 ∞  u + v −1, k  1 ∞  u + v −1, k 
(1 ⊕ 1) .1 (1 ⊕ 1) .1
u + v+ k u +v+k
= ∑
u k =0
1− v 
+ ∑
v k =0
1− u 

1 ∞ τu + v (u + v + k,1 − v) 1 ∞ τu + v (u + v + k,1 − u)
= ∑
u k =0 2u + v+ k
+ ∑
v k =0 2u + v + k

1 1 ∞ τu + v (1 + u, k) 1 ∞ τu + v (1 + v, k)
=
2u + v
( ∑ 2k
u k =0
+ ∑
v k =0 2k
)

23
Disponible en http://www.contractil.com

1 1
La siguiente fórmula para la evaluación numérica de β  ,  se obtuvo
3 4
mediante la aplicación del Teor. 10.

 1 1  12 32 ∞
7.19.L.(7 + 12k) ∞
7.19.L.(7 + 12k)
10-2.- β  ,  = ( 7 + 3∑ k +1 + 4∑ k +1 )
3 4 2 k =0 8 .4.7.L.(4 + 3k) k =0 6 .5.9.L.(5 + 4k)

Observación.- Los Teoremas 9 y 10 son suficientes para generar series


numéricas para la evaluación de β ( x, y ) , x, y > 0 .

24
Disponible en http://www.contractil.com

III.- SOBRE LA EVALUACIÓN DE LA FUNCIÓN GAMA

1.- Teorema.- Si 0 < u < 1, entonces,

2 Γ(2u)
Γ 2 (u) = 1 (1)
u 1− u
, 2 u −1

Demostración.- El Teorema es evidente, con arreglo a la conocida fórmula

1-1.- Γ 2 (u) = Γ(2u) β(u, u)

y a la fórmula

2
2-1.- β(u, u) = 1
, 2u −1
(1) , 0 < u <1 , (II.1-3)
u 1− u

Comentario.- El Teor. 1 es una “Formula de Duplicación” para la función gama.- Esta


fórmula, junto a la ecuación funcional Γ(α + 1) = α Γ(α ) y al Teorema de los
complementos Γ(α ) Γ(1 − α) = π csc(απ) , 0 < α < 1 , hace posible la evaluación de
Γ(u) , cuando u es un número racional.-

Ejemplos.-

1
2.- Evaluación de Γ( )
2

1
2-1.- Γ 2 ( ) = 4 Γ(1) 2 (1) (Teor. 1)
2
π
=4
4

1
2-2.- Γ( ) = π
2

1
3.- Evaluación de Γ( )
3

1 2
3-1.- Γ 2 ( ) = 6 Γ( ) 3 1 (1) (Teor. 1)
3 3 ,−
2 3

luego,

1 1 2
3-2.- Γ3 ( ) = 6 Γ( ) Γ( ) 3 1 (1)
3 3 3 ,−
2 3

25
Disponible en http://www.contractil.com

= 18 3 1
,−
(1)
2 3

De donde,

1
1
3 1 (1 ))
3-3.- Γ( ) = (18 3
3 2
,−
3

1
La fórmula explícita 3-3 permite hacer la evaluación de Γ( ) con alta precisión.
3
1
Hay otra fórmula para Γ( ) que proviene también de la aplicación del Teor. 1.
3
En efecto, de 3-1 se tiene,

1 2
3-4.- Γ 4 ( ) = 36 Γ 2 ( ) ( 3 1 (1)) 2
3 3 ,−
2 3

4
= 108 Γ( ) 1 (1) ( 3 1 (1)) 2 (Teor. 1)
3 3,
3
,−
2 3

1
= 36 Γ( ) 1 (1) ( 3 1 (1)) 2
3 3,
3
,−
2 3

Por lo tanto,

1
3-5.- Γ3 ( ) = 36 1 (1) ( 3 1 (1)) 2
3 3,
3
,−
2 3

Esto es,

1
1
1 (1 ) ( 3 1 (1 )) )
3-6.- Γ( ) = (36 2 3

3 3,
3 2
,−
3

1
La siguiente evaluación para Γ( ) se obtuvo de la aplicación directa de la
3
fórmula 3-6:
1
3-7.- Γ( ) = 2.6789385347077476
3

Las fórmulas 3-2 y 3-5 tienen una implicación teórica relevante. En efecto,
comparando los segundos miembros de ambas fórmulas se tiene,

3-8.- 18 3 1
,−
(1) = 36 3,
1 (1) ( 3 1
,−
(1)) 2
2 3 3 2 3

Esto es,
3-9.- =2
3,
1 (1) 3 1
,−
(1)
3 2 3

26
Disponible en http://www.contractil.com

2
4.- Evaluación de Γ( )
3

2 4
4-1.- Γ 2 ( ) = 3 Γ( ) 1 (1) (Teor. 1)
3 3 3,
3

1
= Γ( ) 1 (1)
3 3,
3
luego,

2 1
4-2.- Γ 6 ( ) = Γ3 ( ) ( 3 1 (1)) 3
3 3 ,−
2 3

= 18 3 1
,−
(1) ( 3,
1 (1)) 3 , (3-2)
2 3 3

=9 2
(
3,
1 (1)) 2 , (3-9)
3
De 4-2 se tiene,

2
4-3.- Γ3 ( ) = 3 1 (1)
3 3,
3

Esto es,

1
2
4-4.- Γ( ) = (3 1 (1)) 3
3 3,
3

1 3
5.- Evaluación de Γ( ) y Γ( )
4 4

1 1
5-1.- Γ 2 ( ) = 8 Γ( ) 4 1 (1) (Teor. 1)
4 2 ,−
3 2

=8 π 4 1
,−
(1)
3 2

luego,

1 1
5-2.- Γ( ) = 2 (2 π 4 1 (1)) 2
4 ,−
3 2

3 8 3
5-3.- Γ 2 ( ) = Γ( ) 1 (1) (Teor. 1)
4 3 2 4,
2

4 1
= Γ( ) 1 (1)
3 2 4,
2

27
Disponible en http://www.contractil.com

4
= π 1 (1)
3 4,
2

3 π 1

1 (1 ))
5-4.- Γ( ) = 2( 2
4 3 4,
2

1
La siguiente evaluación para Γ( ) se hizo mediante la aplicación de la fórmula
4
5-2.

1
5-5.- Γ( ) = 3.6256099082219083
4

Hay también, un resultado relevante que se obtiene de las fórmulas 5-1 y 5-3. En
efecto, combinando ambas fórmulas se tiene,

1 3 32π
5-6.- (Γ( ) Γ( ))2 = 1 (1) 4 1 (1)
4 4 3 4,
2
,−
3 2
De donde,

32π
5-7.- (π 2) 2 = 1 (1) 4 1 (1)
3 4,
2
,−
3 2

De 5-7 se obtiene una fórmula para el número π en términos de funciones


contráctiles.

16
5-8.- π= 1 (1) 4 1 (1)
3 4,
2
,−
3 2

El siguiente problema tiene importancia teórica.

6.- Problema.- Probar que,

32
= 2 (1) 6 2 (1)
15 6,
3
,−
5 3

Solución.- La forma de las funciones contráctiles del segundo miembro en la


1 5
igualdad proporcionada en el Prob. 6, conducen a Γ( ) y Γ( ) .
6 6
1 1
2 (1 )
6-1.- Γ 2 ( ) = 12 Γ( ) 6
(Teor. 1)
6 3 5
,−
3

5 12 5
2 (1 )
6-2.- Γ 2 ( ) = Γ( ) (Teor. 1)
6 5 3 6,
3

28
Disponible en http://www.contractil.com

8 2
= Γ( ) 2 (1)
5 3 6,
3

De 6-1 y 6-2 se tiene,

1 5 96 1 2
6-3.- (Γ( ) Γ( )) 2 = Γ ( ) Γ( ) 2 (1) 6 2 (1)
6 6 5 3 3 6,
3
,−
5 3

96
= 3 2 (1) 6 2 (1)
5 6,
3
,−
5 3

288
= 2 (1) 6 2 (1)
5 6,
3
,−
5 3

Por lo tanto,

288
6-4.- 4π2 = 2 (1) 6 2 (1)
5 6,
3
,−
5 3

De donde,

72
6-5.- π2 = 2 (1) 6 2 (1)
5 6,
3
,−
5 3
Pero

27
6-6.- π2 / 2
=
4

Introduciendo 6-6 en 6-5 se obtiene el resultado,

32
6-7.- = 2 (1) 6 2 (1)
15 6,
3
,−
5 3

Las siguientes fórmulas han sido obtenidas a partir también, del Teor. 1.

1
7.- Evaluación de Γ( )
5

1
1
5 1 (1 ) ( 3 (1 )) )
7-1.- Γ( ) = (100 π 50 + 10 5 5
2 5

5 3
,−
5 4
,−
5

29
Disponible en http://www.contractil.com

1
8.- Evaluación de Γ( )
7

1
1
1 (1 ) ( 3 (1 )) ( 5 (1 )) )
8-1.- Γ( ) = (941192 7 7
2
7
4 7

7 ,
3 7
,−
5 7 6
,−
7

Nota: La fórmula 8-1 fue obtenida por B. Saavedra.- Obsérvese que no aparecen las
1
constantes π ni . Tampoco figuran estas constantes en la fórmula 3-6 para Γ( ) .
3

La siguiente aproximación se obtuvo mediante la fórmula 8-1.

1
8-2.- Γ( ) = 6.5480629402478244
7

Comentario.- Los resultados anteriores muestran que la “fórmula de duplicación” para


la función gama, proporcionada en el Teor. 1, hace posible la obtención de fórmulas
explícitas para Γ(u) en términos de funciones contráctiles, cuando se conoce el valor de
Γ(2u) .
El método es aplicable particularmente, si u es un número racional.
Las fórmulas obtenidas en cada caso, generan una serie numérica que permite
también la evaluación de Γ(u) con alta precisión.
1 2 1 3
Mostraremos ejemplos para Γ( ) , Γ( ) , Γ( ) y Γ( ) .
3 3 4 4
Previamente, es necesario demostrar un teorema.

9.- Teorema.- Si 0 < u < 1 , entonces,

1 ∞
τ 2 u (1 + u, k )
1 (1) = ∑
1− u
, 2 u −1 4u k=0 2k

Demostración.-

9-1.- 1
, 2 u −1
(1) = 1
, 2 u −1
(1)
1− u 1− u

∞ (2u −1,k
1
= ∑ (1 ⊕ 1)2u + k .1
)
1− u

k =0

1 ∞
τ2u (1 + u, k)
=
4u

k =0 2k

Obsérvese que la demostración del Teor. 9 ha sido tomada del Teor. II. 8.

Nota: El Teor. 9 implica,

30
Disponible en http://www.contractil.com

1 ∞
2u.(2u + 1).L.(2u + k)
9-2.- 1
,2u −1
(1) =
4 u
( 1 + ∑
k =0 2
k +1
.(u + 1)(u + 2).L.(u + 1 + k)
)
1− u

Las siguientes fórmulas se obtuvieron mediante la aplicación de 9-2.

3
2 ∞
2.5.7.L.(2 + 3k)
9-3.- 1 (1) = ( 1 + ∑ k +1 )
.4.7.10.L.(4 + 3k)
3
,− 2
2 3 k =0 2

3
4 ∞
4.7.10.L.(4 + 3k)
9-4.- 1 (1) = ( 1 + ∑ k +1 )
3,
3
4 k =0 2 .5.8.11.L.(5 + 3k)

2 ∞
1.3.5.L.(1 + 2k)
9-5.- 1 (1) = ( 1+ ∑ )
k = 0 5.9.13.L .(5 + 4k)
4
,− 2
3 2

2 ∞
3.5.7.L.(3 + 2k)
9-6.- 1 (1) = ( 1+ ∑ )
4 k = 0 7.11.15.L.(7 + 4k)
4,
2

Introduciendo las fórmulas 9-3, 9-4, 9-5 y 9-6 en 3-3, 4-4, 5-2 y 5-4
respectivamente, se tiene:

1 ∞
2.5.7.L.(2 + 3k) 1
10.- Γ( ) = (9 3
2 ( 1 + ∑ k +1 )) 3
3 k =0 2 .4.7.10.L .(4 + 3k)

2 3 ∞
4.7.10.L.(4 + 3k) 1
11.- Γ( ) = ( 3
4 ( 1+ ∑ k +1
)) 3
3 4 k =0 2 .5.8.11.L .(5 + 3k)

1 ∞
1.3.5.L.(1 + 2k) 12
12.- Γ( ) = 2( 2π ( 1 + ∑ ))
4 k = 0 5.9.13.L .(5 + 4k)

3 2π ∞
3.5.7.L.(3 + 2k) 12
13.- Γ( ) = ( ( 1+ ∑ ))
4 3 k = 0 7.11.15.L.(7 + 4k)

Comentario.- La fórmula 9-6, junto a la 5-3 tiene implicaciones teóricas relevantes.


Por ejemplo, considérese la conocida fórmula

2 23
14.- AGM (a, a 2) = a
Γ   , a≥0
π 4
Donde AGM (a, a 2) es la Media Aritmética-Geométrica de (a, a 2) .

Luego,

4a 2
14-1.- AGM (a, a 2) = 1 (1) , (5-3)
3 4,
2

31
Disponible en http://www.contractil.com

Si a = 1 se tiene,
4 2
14-2.- AGM (1, 2) = 1 (1)
3 4,
2

De 14-2 se deduce,

3
14-3.- G= ( 1 (1))-1
4 2 4,
2

Donde G = (AGM(1, 2))− 1 es la constante de Gauss.

Introduciendo ahora la formula 9-6 en 14-3 queda,

3 ∞
3.5.7.L.(3 + 2k) − 1
14-4.- G= (1 + ∑ )
2 k = 0 7.11.15.L.(7 + 4k)

De 14-3 se obtiene también la siguiente representación integral para la


constante G de Gauss.

1
1 x2
14-5.- G= (∫ 3
dx ) −1
4 2 0
(1 + x ) 4 2

32

Vous aimerez peut-être aussi