Strona 1 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 P!azi"ce paso#ytnicze Prof. dr hab. med. Kazimierz Janicki
Fascjoloza Choroba, zwana przywrzyc! lub chorob! motylicz! powstaje na skutek zara"enia organizmu przez przywr#, paso"yta z typu p$azi%cw. Paso"yt ten w swym rozwoju wymaga dwch "ywicieli. &ywicielami po'rednimi s! 'limaki b$otniarki, do'( pospolite w ma$ych zbiornikach wodnych i na podmok$ych terenach pastwiskowo-$!kowych oraz w rowach przydro"nych. &ywicielami ostatecznymi s! przewa"nie prze"uwacze, zw$aszcza owca i koza. Mo"e tak"e bytowa( u takich zwierz!t, jak np. krowa, ko%, 'winia, krlik, zaj!c. Cz$owiek rwnie", cho( stosunkowo rzadko i przypadkowo, bywa jej ostatecznym "ywicielem.
Przywra jest paso"ytem do'( znacznych rozmiarw, jej wielko'( waha si# od 0,4 do 1,0 cm szeroko'ci i 2,0-5,0 cm d$ugo'ci, kszta$tem i wygl!dem przypomina pestk# dyni lub bani (ryc. 12.6). Z ka$em "ywiciela ostatecznego wydalane s! jaja doros$ych przywr. Je'li jaja dostan! si# do 'rodowiska wodnego, to w nim odbywa si# rozwj zarodkowy, trwaj!cy 2-3 tygodnie. W tej postaci paso"yt wnika do cia$a "ywicieli po'rednich, gdzie w ci!gu 5-10 tygodni przechodzi dalsze stadia rozwoju, mno"y si# i opuszcza organizm "ywiciela po'redniego, przenikaj!c do jego 'rodowiska zewn#trznego, gdzie w postaci otorbionej czeka na po$kni#cie przez "ywiciela ostatecznego. W organizmie tego" "ywiciela paso"yty trac! otoczki i przedostaj! si# zazwyczaj do w!troby. St!d te" powszechna nazwa - motylica w!trobowa.
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 2 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
W wyj!tkowych przypadkach przywra mo"e umiejscowi( si# w mi!"szu p$uc, mzgu lub w mi#'niach. Ze wzgl#du na sw! wielko'( doros$e osobniki nie s! wydalane z ka$em cz$owieka - a tylko ich jaja.
Zara"enie cz$owieka nast#puje najcz#'ciej drog! doustn! podczas picia nie przegotowanej wody z naturalnych zbiornikw lub ciekw wodnych, w przypadkach ssania zaka"onej trawy lub zb" w czasie 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 3 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 spacerw na podmok$ych terenach z endemi! motylicz!.
Objawy. Nast#pstwem zara"enia cz$owieka przywr! w!trobow! jest wiele objaww chorobowych. Bezpo'rednio po zara"eniu mog! wyst!pi( r"ne skrne reakcje alergiczne lub odczyny hematologiczne (niedokrwisto'( i niedobr "elaza).
W kilka tygodni od zara"enia wyst#puje okres ostrych dolegliwo'ci chorobowych przypominaj!cy zesp$ objaww obserwowanych w wirusowym zapaleniu w!troby (ble w okolicy w!troby, nudno'ci, okresowe biegunki, stany gor!czkowe b!d) podgor!czkowe, zmniejszenie apetytu, oglne os$abienie itp.). Przy intensywniejszych i d$u"ej trwaj!cych zara"eniach do$!cza si# narastaj!ca "$taczka, zmiany w$kniste wok$ paso"ytw i zaj#tych przez nie przewodw "$ciowych, doprowadzaj!ce w ko%cu do marsko'ci w!troby.
Rozpoznanie ustala si# na podstawie stwierdzanych jaj motylicy w tre'ci dwunastniczej lub kale oraz swoistych odczynw serologicznych. Paso"ytw doros$ych nie stwierdza si# ani w tre'ci dwunastniczej, ani w kale z powodu wspomnianych ju" rozmiarw. Mo"liwo'( rozpoznania zara"enia przywr! motylicz! (na podstawie stwierdzenia jaj w badanym materiale) istnieje dopiero po doj'ciu paso"yta do dojrza$o'ci p$ciowej, tzn. po up$ywie 3-4 miesi#cy od zara"enia.
Podejrzenie i prawdopodobie%stwo rozpoznania na podstawie swoistego badania serologicznego s! mo"liwe znacznie wcze'niej.
Zara"enie przywr! jest cz#stsze, ni" si# powszechnie przyjmuje. W zwi!zku z post#puj!c! hodowl! owiec, cz#sto'( zara"e% b#dzie przypuszczalnie wzrasta(.
Leczenie zara"enia motylic! w!trobow! powinno by( przeprowadzone przez lekarza w warunkach szpitalnych. Reakcja organizmu na leczenie, wyzwalana niepokojem ruchowym trutych paso"ytw, ktre ze wzgl#du na sw! wielko'( nie mog! uciec ani by( wydalone drogami "$ciowymi do przewodu pokarmowego i na zewn!trz, jest proporcjonalna do intensywno'ci zaka"enia, niekiedy bardzo burzliwa. Mog! wyst!pi( dokuczliwe ble kurczowe w jamie brzusznej, nudno'ci, wymioty oraz biegunka.
Preparaty stosowane u zwierz!t s! truj!ce dla cz$owieka.
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 4 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 Zapobieganie zara"eniu motylic! w!trobow! u ludzi polega na: skutecznym leczeniu b!d) eliminowaniu z hodowli zwierz!t zara"onych motylic! w!trobow!, ktre najcz#'ciej spotyka si# w'rd zwierz!t trawo"ernych, zw$aszcza owiec i byd$a; zwalczaniu "ywicieli po'rednich ('limakw) na obszarach, na ktrych motylica w!trobowa wyst#puje endemicznie, przez osuszanie trawiastych terenw podmok$ych i likwidowanie zb#dnych ciekw wody; ochronie przyrodniczego 'rodowiska przed ska"eniem jajami motylicy przez okresowe badania zwierz!t, w ktrych organizmach najcz#'ciej bytuje (owca, byd$o) i kompostowanie odchodw tych zwierz!t, sanitarne zabezpieczanie oraz chemiczne dezynfekowanie 'ciekw itp.; unikaniu biwakowania na terenach podmok$ych oraz ssania niemytych ro'lin $!kowych, szczawiu, rze"uchy, na ktrych najcz#'ciej mog! bytowa( postacie larwalne motylicy.
Tasiemczyca Zesp$ objaww chorobowych jest wywo$any przez obecno'( w organizmie cz$owieka paso"yta o charakterystycznej, w wi#kszo'ci odmian segmentowej, p$askiej budowie cia$a, co nadaje im wygl!d podobny do ta'my. W obr#bie ich cia$a mo"na wyr"ni( g$wk# zaopatrzon! w narz!dy czepne w postaci przyssawek lub haczykw, szyjk# stanowi!c! stref# wzrostow! tasiemca oraz pozosta$! cz#'( cia$a, z$o"on! (zale"nie od odmiany tasiemca i jego wieku) z 3000 do 4000 cz$onw, w'rd ktrych wyr"nia si# cz$ony m$odociane (niedojrza$e), rozrodcze (dojrza$e) i maciczne lub jajowe (przejrza$e).
Rozwj tasiemcw jest do'( prosty, wymaga jednak - podobnie jak u przywr - "ywiciela po'redniego.
W jego przebiegu wyr"nia si# jajo, onkosfer#, posta( larwaln! i dojrza$ego paso"yta.
Z wyj!tkiem tasiemca kar$owatego wszystkie inne tasiemce musz! mie( dwch "ywicieli. Dla jednych z nich cz$owiek jest "ywicielem po'rednim, a dla innych ostatecznym. Postacie larwalne tasiemcw rozwija( si# mog! w r"nych tkankach lub narz!dach cz$owieka, natomiast postacie dojrza$e zazwyczaj w jelicie cienkim cz$owieka.
Ni"ej omwiono biologi# oraz wa"niejsze objawy i zasady zapobiegania dotycz!ce najcz#stszych tasiemcw paso"ytuj!cych u cz$owieka. S! to: tasiemiec nieuzbrojony, tasiemiec uzbrojony, 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 5 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 bruzdog$owiec szeroki.
Tasiemiec nieuzbrojony Tasiemiec nieuzbrojony - podobnie jak wi#kszo'( tasiemcw - bytuje w jelicie cienkim cz$owieka. Jest jednym z najd$u"szych paso"ytw cz$owieka, osi!ga d$ugo'( od 4 do 10 m i mo"e niekiedy mie( ok. 4000 cz$onw, spo'rd ktrych najm$odsze powstaj! przez podzia$ szyjki, a najstarsze odrywaj! si# z jego ko%ca i wydalane s! wraz z ka$em "ywiciela (ryc. 12.7).
Jedynym ostatecznym "ywicielem tasiemca nieuzbrojonego jest cz$owiek i to zarwno dzieci, jak i ludzie doro'li. &ywicielem po'rednim s! rogate zwierz#ta domowe, przede wszystkim byd$o. W ich mi#'niach, zw$aszcza w mi#'niach pod"uchwowych, mi#dzy"ebrowych i przepony, zlokalizowane s! zazwyczaj larwy w postaci otorbionych tzw. w!grw, ktre maj! wygl!d i wielko'( zbli"one do pestek ogrka. 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 6 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 Niekiedy mo"na je zauwa"y( kroj!c mi#so wo$owe w cienkie plastry. W mielonym mi#sie mog! by( zupe$nie niedostrzegalne.
Cz$owiek zara"a si#, spo"ywaj!c surowe lub nie dogotowane mi#so bydl#ce, najcz#'ciej befsztyk tatarski, ewentualnie s$abo usma"ony kotlet wo$owy, zawieraj!ce w!gry z "ywymi larwami, ktre w przewodzie pokarmowym cz$owieka pod wp$ywem sokw trawiennych trac! otoczki; przyczepiaj!c si# do 'ciany jelita, zazwyczaj cienkiego, rozpoczynaj! dalszy rozwj a" do doros$ego osobnika. Spo"ywanie surowego mi#sa w postaci tzw. tatara jest najcz#stszym )rd$em zara"enia cz$owieka tasiemcem nieuzbrojonym. Byd$o natomiast lub inne rogate zwierz#ta domowe zara"aj! si# jajami lub cz$onami tasiemca, wypijaj!c je z wod! lub zjadaj!c wraz z traw! lub z innym po"ywieniem (ryc. 12.8).
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 7 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
W organizmie cz$owieka mo"e "y( tak d$ugo, jak d$ugo "yje jego "ywiciel. D$ugo'( jego mo"e niekiedy dochodzi( do 10 m.
Objawy. Na skutek obecno'ci tasiemca nieuzbrojonego w przewodzie pokarmowym cz$owieka mog! wyst#powa( dolegliwo'ci w postaci uczucia oglnego os$abienia, blw brzucha, utraty apetytu, nudno'ci, post#puj!cego os$abienia, chudni#cia, niedokrwisto'ci. Rzadziej natomiast "ywiciele tego paso"yta skar"! si# na pokrzywk# i biegunk#. Jeszcze rzadziej wyst#puj! ble kolkowe i powik$ania przypominaj!ce niedro"no'( przewodu pokarmowego, drg "$ciowych, przewodu trzustkowego lub te" 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 8 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 zapalenie wyrostka robaczkowego. Niekiedy obecno'( tasiemca nie jest zupe$nie odczuwana.
Rozpoznanie paso"ytowania tasiemca opiera si# zazwyczaj na stwierdzeniu w kale charakterystycznych jaj, ewentualnie rwnie" jego cz$onw.
Bli"sze okre'lenie typu tasiemca jest mo"liwe dopiero po mikroskopowym badaniu g$wki lub cz$onw tasiemca.
Leczenie zmierzaj!ce do usuni#cia tasiemca mo"e prowadzi( tylko lekarz, najlepiej w warunkach szpitalnych, mimo "e obecnie stosowane leki s! mniej toksyczne ni" dawniej.
Stosuje si# przez kilka dni odpowiedni! diet# i leki (zazwyczaj tabletki), ktre parali"uj!c uk$ad nerwowy paso"yta likwiduj! jego przyczepno'( do 'ciany jelita (odpadni#cie), i tym samym umo"liwiaj! jego wydalenie wraz z ka$em na zewn!trz organizmu. Czasem kuracja okazuje si# nieskuteczna, w jelitach pozostaje g$wka i wwczas w ci!gu kilku miesi#cy potra odrosn!( reszta jego cia$a. W tych przypadkach kuracj# trzeba powtrzy(.
Zapobieganie i zwalczanie. Podstawowe warunki zapobiegania i zwalczania tasiemca to: likwidacja zara"e% u ludzi, badanie weterynaryjne mi#sa przeznaczonego do konsumpcji w kierunku w!grzycy, unikanie konsumpcji mi#sa surowego, nie dogotowanego i nie badanego (w naszych warunkach najcz#'ciej w postaci tatara"), przestrzeganie oglnych zasad higieny oraz zoohigieny w domu i zagrodzie.
Tasiemiec nieuzbrojony, podobnie jak inne tasiemce, a tak"e inne paso"yty, nie lubi" niektrych przypraw, jarzyn lub ich przetworw, np. kiszonej kapusty, czosnku, suszonych czarnych jagd, pestek z dyni.
Tasiemiec uzbrojony Tasiemiec uzbrojony jest nieco mniejszy od tasiemca nieuzbrojonego, niemniej uwa"any jest za najgro)niejszego spo'rd wszystkich tasiemcw bytuj!cych w organizmie cz$owieka. Osi!ga 2-4 m i 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 9 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 mo"e mie( do 1000 cz$onw. Oglna budowa jego cia$a jest podobna do budowy innych tasiemcw. Paso"ytuje rwnie" w jelicie cienkim. Swoist! cech! charakterystyczn! jest to, "e g$wka, poza 4 przyssawkami, ma jeszcze uzbrojenie dodatkowe wzmocnione podwjnym wie%cem haczykw, ktrymi bardzo silnie przyczepia si# do b$ony 'luzowej jelita "ywiciela. Cz$owiek jest jedynym "ywicielem ostatecznym tego tasiemca.
&ywicielem po'rednim tasiemca uzbrojonego jest 'winia domowa lub dzika, w mi#'niach ktrej bytuj! jego formy larwalne w postaci w!grw. W wyj!tkowych sytuacjach "ywicielem po'rednim mo"e by( tak"e cz$owiek, gdy jajeczka na skutek ruchw wstecznych przewodu pokarmowego (np. w czasie wymiotw) przedostan! si# do "o$!dka, gdzie sok "o$!dkowy rozpuszcza ich os$onki.
Zara"enie cz$owieka nast#puje przez spo"ycie nie dogotowanego lub surowego mi#sa 'wini lub dzika, w ktrym znajdowa$y si# w!gry zawieraj!ce "ywe postacie larwalne uwalniaj!ce si# w przewodzie pokarmowym lub przez wydostanie si# larw z w!grw zlokalizowanych w narz!dach samego cz$owieka. Cz$owiek zara"a si# rwnie" spo"ywaj!c jarzyny, owoce lub inne produkty, z przylepionymi" jajeczkami tasiemca. *winia domowa lub dzik jako "ywiciele po'redni zara"aj! si#, spo"ywaj!c jajeczka z nie zabezpieczonych odpowiednio ust#pw. Wytworzone w!gry z "ywymi larwami mog! przetrwa( nawet kilka lat. W organizmie 'wini umiejscawiaj! si# one najch#tniej w przeponie (ryc. 12.9 i 12.10).
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 10 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 11 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Zara"enie tasiemcem uzbrojonym jest szczeglnie niebezpieczne dla cz$owieka dlatego, "e larwy uwolnione w "o$!dku z jaj mog! przenika( przez b$on# 'luzow! "o$!dka do naczy% krwiono'nych, ktrymi z pr!dem krwi mog! by( przeniesione do takich narz!dw, jak: mzg, ga$ka oczna, narz!dy mi!"szowe (np. w!troba) lub inne mi#'nie. Objawy. Zesp$ objaww warunkowany obecno'ci! w!grw, czyli tzw. w!grzycy, zale"y od ich lokalizacji. Mo"na wi#c przy w!grzycy mzgu spotka( uporczywe ble g$owy, padaczk# i inne objawy wyst#puj!ce przy guzach mzgu, zaburzenia widzenia lub zniekszta$cenia oka w razie umiejscowienia si# w!gra w ga$ce ocznej, hipereozynoli# itp. Umiejscowienie, rozwj i objawy obecno'ci doros$ego paso"yta w jelitach s! takie same jak w przypadku tasiemca nieuzbrojonego.
Rozpoznanie obecno'ci i lokalizacji tasiemca uzbrojonego opiera si# na takich samych zasadach jak tasiemca nieuzbrojonego. Sposoby rozpoznawania w!grzycy zale"! od jej umiejscowienia. Pomocne s! tu badania bioptyczne, radiologiczne i scyntygraczne.
Leczenie mo"e prowadzi( tylko lekarz. Jest ono przymusowe w ka"dym przypadku. Sposoby likwidacji w!grzycy zale"! od jej umiejscowienia. Paso"ytnictwo jelitowe doros$ych tasiemcw likwiduje si# za pomoc! odpowiednich preparatw farmakologicznych. Przy innym umiejscowieniu mo"e okaza( si# konieczne leczenie chirurgiczne, a nawet leczenie energi! promienist!.
Zapobieganie zara"eniom tasiemcem uzbrojonym polega na: dok$adnym badaniu weterynaryjnym mi#sa wieprzowego i pe$nej likwidacji tuszek, w ktrych stwierdzono obecno'( w!grw; przestrzeganiu odpowiedniego poziomu sanitarnego w obej'ciu gospodarskim, zw$aszcza na wsi, i tam, gdzie hoduje si# trzod# chlewn!, oraz podstawowych zasad higieny osobistej i weterynaryjnej; unikaniu spo"ywania surowego mi#sa 'wini domowej lub dzikiej.
Bruzdog!owiec szeroki Podobnie jak inne tasiemce bruzdog$owiec szeroki jest paso"ytem jelita cienkiego. Jest najwi#kszym spo'rd nich wszystkich, gdy" starsze osobniki dochodz! nawet do 15-20 m d$ugo'ci. Zbudowany jest z charakterystycznej g$wki z pod$u"nymi bruzdami czepnymi po bokach, szyjki i kilku tysi#cy cz$onw 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 12 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 (3-4 tys.).
W organizmie cz$owieka mo"e bytowa( od kilkunastu do kilkudziesi#ciu lat (ryc. 12.11). Od poprzednich odmian tasiemcw r"ni si# tym, "e dojrza$e jajeczka wydostaj! si# z cz$onw tasiemca ju" w jelicie i wraz z ka$em swobodnie (a nie w cz$onach cia$a tasiemca) s! wydalane na zewn!trz organizmu ludzkiego. Dla dalszego rozwoju musz! przenikn!( do wody, aby dosta( si# kolejno do dwch "ywicieli po'rednich, a mianowicie do pewnej odmiany s$odkowodnego raczka, zwanego oczlikiem oraz do niektrych ryb s$odkowodnych (szczupak, oko% i inne) "ywi!cych si# m.in. oczlikami. Postaci larwalne s! ma$o odporne na temperatur# i sl, st!d te" gotowanie ryb, sma"enie, solenie lub w#dzenie niszcz! zawarte w nich larwy bruzdog$owca (ryc. 12.12).
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 13 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Zara"enie bruzdog$owcem szerokim oprcz typowych dla zara"e% tasiemcem objaww oglnych i "o$!dkowo-jelitowych powoduje, przez toksyczne dzia$anie paso"yta, charakterystyczn! niedokrwisto'(, przypominaj!c! niedokrwisto'( z$o'liw! z niedoboru witaminy B 12 .
Cz$owiek zara"a si# larwami bruzdog$owca przez spo"ycie zara"onej nimi nie dogotowanej lub niezbyt dobrze usma"onej, lub te" nie dow#dzonej ryby. Spo"yte wraz z ryb! jego "ywe larwy przyczepiaj! si# do b$ony 'luzowej jelita i zaczynaj! si# dalej rozwija(. W ci!gu 5-6 tygodni przekszta$caj! si# w dojrza$e paso"yty, wytwarzaj!ce po kilkaset tysi#cy jaj dziennie. W Polsce tasiemiec ten spotykany jest raczej rzadko.
Rozpoznanie. Opiera si# na stwierdzeniu charakterystycznych jaj b!d) cz$onw tasiemca w kale.
Leczenie - podobnie jak i innych tasiemcw - powinien prowadzi( lekarz.
Zwalczanie i zapobieganie s! trudne, gdy" cz$owiek nie ma wi#kszego wp$ywu na kr!"enie paso"yta w 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 14 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 wodzie, w szerokim kr#gu dzikich zwierz!t i ryb. Niemniej w$a'ciwe zabezpieczenie ka$u i 'ciekw zmniejsza prawdopodobie%stwo rozprzestrzeniania si# tego tasiemca. Zapobieganie indywidualne polega na unikaniu spo"ywania p$surowych ryb oraz produktw spo"ywczych ich pochodzenia (w!trbki, ikra).
Oble"ce paso#ytnicze Owsica Owsik jest najbardziej rozpowszechnionym paso"ytem w'rd ludzi w Polsce, zw$aszcza w'rd dzieci, a szczeglnie cz#sty w "$obkach, przedszkolach i domach dziecka.
W badaniach epidemiologicznych wykazano jego obecno'( u 17% osb doros$ych i 38% dzieci w wieku 7-14 lat. W'rd dzieci w domach dziecka cz#sto'( ta wynosi niekiedy 90-100%. Pod wzgl#dem cz#sto'ci wyst#powania ma zatem chyba drugie miejsce po giardiazie. Paso"ytuje g$wnie w jelicie grubym, wyrostku robaczkowym oraz ko%cowym odcinku jelita cienkiego, tj. w odcinku bezpo'rednio przed przej'ciem jelita cienkiego w jelito grube. Do'( cz#sto doros$e osobniki wydostaj! si# z ka$em na zewn!trz "ywiciela. S! wtedy widoczne jako niewielkie, zazwyczaj ruszaj!ce si#, ob$e twory, barwy szarobia$awej. Samce s! mniejsze (3-5 mm d$ugo'ci i 0,1-0,2 mm grubo'ci) ni" samice (przeci#tnie 9-12 mm d$ugo'ci i 0,3-0,5 mm grubo'ci). W przedniej cz#'ci ob$ego cia$a ma otwr g#bowy z 3 kurczliwymi wargami, ktrymi przyczepia si# do b$ony 'luzowej jelita. &ywi si# wyssan! tre'ci! oraz substancjami zawartymi w tre'ci jelitowej (ryc. 12.13). Dojrza$e samice w narz!dzie rodnym maj! ok. 10 000 jajeczek. W#druj! one w d$ jelita grubego a" do odbytu i tam na skrze okolicy oko$oodbytniczej i krocza, a u dziewczynek i doros$ych kobiet niekiedy tak"e w przedniej cz#'ci pochwy, sk$adaj! jajeczka, a potem zwykle gin!. Rwnie" samce wkrtce po zap$odnieniu samic gin!. Z$o"one jaja zawieraj! zarodek we wczesnym stadium rozwoju. Do dalszego jego rozwoju niezb#dny jest tlen, wilgotno'( oraz temperatura 30-36C. Dlatego te" jajo sk$adane jest na zewn!trz przewodu pokarmowego. Jaja przeniesione do wn#trza przewodu pokarmowego bezpo'rednio po z$o"eniu nie zawsze si# rozwijaj!. Dopiero w ci!gu 6-8 godzin przebywania na zewn!trz przewodu pokarmowego rozwj zarodka post#puje tak daleko, "e powsta$a w nim larwa po wnikni#ciu do organizmu cz$owieka - przewa"nie drog! doustn!, a niekiedy nawet wykluta ju" w okolicy odbytu - w#druj!c do jelita, mo"e da( pocz!tek rozwojowi nowego osobnika. 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 15 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Objawy. Owsica mo"e przebiega( bezobjawowo. Cz#'ciej jednak pe$zaj!ce po skrze okolicy odbytu samice (zarwno drog! mechanicznego dra"nienia, jak i przez wydzielan! przy tym lepk! ciecz) wyzwalaj! bardzo dokuczliwe sw#dzenie. Powoduje to nast#powe drapanie lub inne dra"nienie tej okolicy, wywo$uje stany zapalne skry, a u dziewczynek i kobiet rwnie" pochwy i sromu.
Samice w celu sk$adania jajeczek w#druj! zwykle noc!, co powoduje bezsenno'(, p$aczliwo'(, oglne rozdra"nienie, apati# b!d) oglne przygn#bienie, a nawet hamowanie rozwoju umys$owego dziecka.
Objawy zale"! od intensywno'ci inwazji i osobniczej wra"liwo'ci.
Zara"enie - dziecko, a tak"e osoby doros$e, dotykaj!c r#kami okolicy odbytu, sromu lub bielizny osobistej, zbieraj! na swoje r#ce jajeczka, ktre w temperaturze pokojowej zachowuj! zdolno'( zaka"enia przez prawie miesi!c. Przy zaniedbaniach higienicznych, zw$aszcza higieny osobistej, w postaci niedok$adnego mycia r!k przed jedzeniem, a zw$aszcza mycia rannego po wstaniu z $"ka lub po pobycie w ubikacji, nieprzestrzegania mycia jarzyn i owocw przed spo"yciem, obecne na r#kach jajeczka (zw$aszcza te po odpowiednim okresie dojrzewania" zewn#trznego) mog! by( przeniesione do ust cz$owieka i po$kni#te, przyczyniaj!c si# w ten sposb do rozwoju nowych osobnikw.
Pe$ny cykl rozwoju owsika, tzn. od chwili po$kni#cia jajeczka a" do z$o"enia nowych jaj przez dojrza$e samice, trwa 3-4 tygodnie. Inwazje paso"ytnicze zazwyczaj nie s! pojedyncze, ale mnogie. Bardzo cz#ste i $atwe s! bowiem wtrne zara"enia. St!d te" u jednego "ywiciela mog! by( tysi!ce paso"ytuj!cych owsikw. Sprzyja temu mo"liwo'( wtrnego zara"enia tego samego gospodarza, gdy" rozwj owsika nie wymaga "ywiciela po'redniego. To sprawia, "e zwalczanie owsikw jest bardzo uci!"liwe. 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 16 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Rozpoznanie. Opiera si# na stwierdzeniu ruchliwych zazwyczaj osobnikw dojrza$ych na skrze w okolicy odbytu, na 'wie"ym kale albo na mikroskopowym wykryciu jaj owsikw w wymazie z odbytu, przedniej cz#'ci pochwy lub skry tej okolicy itp.
Leczenie. Ze wzgl#du na masowo'( wyst#powania i $atwo'( zara"enia jest trudne. Powinien je prowadzi( lekarz, ktry wybierze odpowiedni lek i zaleci w$a'ciw! dawk#. Bior!c pod uwag# bardzo cz#sto rodzinne lub zbiorowe wyst#powanie owsicy, nale"y je prowadzi( jednocze'nie u wszystkich mieszkaj!cych wsplnie osb. Powinno te" by( powtarzane, a jego skuteczno'( kontrolowana odpowiednimi badaniami.
Wraz z leczeniem farmakologicznym nale"y zwrci( uwag# na likwidacj# mo"liwych )rde$ powtrnego 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 17 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 zaka"enia. Tak np. w czasie leczenia dzieci powinny mie( na noc zak$adane do'( obcis$e majteczki, ktre codziennie rano nale"y zmienia(. Bielizna po'cielowa powinna by( zmieniona przed prowadzonym leczeniem i po nim. Nakrycia, naczynia i inne powszechnie u"ywane przedmioty oraz zabawki dzieci powinny tak"e by( odpowiednio oczyszczone i wydezynfekowane. Wsz#dzie bowiem tam mog! by( przyklejone w zasuszonym pyle jajeczka owsikw.
Zapobieganie owsicy to przede wszystkim: 'cis$e, rygorystyczne przestrzeganie higieny osobistej, zw$aszcza u dzieci, cz#ste mycie r!k, przede wszystkim przed ka"dym posi$kiem, po wyj'ciu z ubikacji, dotykaniu okolicy krocza itd., przestrzeganie dok$adnego mycia jarzyn i owocw przed jedzeniem, obcinanie krtko paznokci u dzieci, zmiana bielizny dziennej na nocn! wieczorem przed spaniem, skuteczne zwalczanie znanych )rde$ zara"enia, okresowe badania parazytologiczne w kierunku owsicy, cz#sta, regularna zmiana bielizny, osobne $"ko, cz#sta wymiana piasku w piaskownicy, unikanie zabawy w brudnej piaskownicy.
Glistnica Glista ludzka jest znacznie wi#kszym od owsika szeroko rozpowszechnionym paso"ytem z grupy nicieni. Cz#sto'( wyst#powania glistnicy w Polsce przez r"nych badaczy jest oceniana od 1 do 18%, a w niektrych populacjach nawet 40-50%. Uwa"a si#, "e glistnica - podobnie jak owsica - cz#'ciej dotyczy dzieci. By( mo"e jest to zwi!zane z dzieci#cym zwyczajem trzymania palcw przy ustach oraz niewyrobieniem przyzwyczaje% higienicznych.
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 18 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Glista ludzka ma cia$o walcowate o zw#"onych ko%cach, zaopatrzone na jednym ko%cu w otwr g#bowy otoczony trzema wargami. Dojrza$e samce maj! 15-35 cm d$ugo'ci i 0,2-0,4 cm grubo'ci, natomiast samice - 20-50 cm d$ugo'ci i 0,3-0,6 cm grubo'ci (ryc. 12.15). Paso"yt bytuje zazwyczaj w jelicie cienkim cz$owieka, przewa"nie przyczepiony do b$ony 'luzowej. &ywi si# nab$onkiem niszczonej 'ciany jelita i substancjami zawartymi w tre'ci jelitowej. Dojrza$a samica sk$ada 100 000-200 000 jaj na dob#. Wydalane s! one z ka$em na zewn!trz organizmu i rozprzestrzeniane w otaczaj!cym cz$owieka 'rodowisku. Wydostanie si# jajeczka poza organizm ludzki umo"liwia rozwj postaci larwalnej, gdy" mo"e si# ona rozwija( tylko w obecno'ci tlenu i wilgoci, w temperaturze poni"ej 36C.
Rozwj jajeczka przebiega pocz!tkowo w ziemi lub w wodzie (przez 30-40 dni). Dojrza$e jajeczko i zawarta w nim larwa mog! w naszym klimacie zachowa( zdolno'( do inwazji, czyli zaka"enia cz$owieka przez 2-5 lat (ryc. 12.16, 12.17).
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 19 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 20 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Ze spo"ytych z wod!, z produktami spo"ywczymi lub w inny sposb jajeczek wydostaj! si# w jelicie cienkim larwy. Zanim ostatecznie osi!d! w jelicie cienkim, aby rozwija( si# w doros$! glist#, w#druj! przez b$on# 'luzow! do 'wiat$a naczy%. Nast#pnie z pr!dem krwi przez w!trob#, p#cherzyki p$ucne, oskrzeliki i oskrzela przedostaj! si# do jamy gard$owej, prze$yku i "o$!dka, a st!d do miejsca ostatecznego bytowania, tzn. do jelita cienkiego. W jelicie cienkim cz$owieka glista mo"e prze"y( od 1 do 1 1/2 roku. Dojrza$o'( p$ciow! "e%skie osobniki glisty ludzkiej osi!gaj! w ci!gu 60-80 dni od dnia zara"enia i wwczas rozpoczynaj! sk$adanie jaj.
Reakcja cz$owieka na zara"enie glist! ludzk! zale"y od intensywno'ci inwazji paso"ytniczej oraz od osobniczej wra"liwo'ci gospodarza.
Objawy chorobowe w przebiegu zara"enia glist! ludzk! zale"! od okresu inwazji. Wyr"ni( mo"na trzy etapy, tj. okres w#drwki larw, okres objaww i komplikacji wynikaj!cych z zaburze% w normalnej ich w#drwce oraz okres obecno'ci dojrza$ej glisty w jelicie.
W pierwszym okresie dominuj! r"ne reakcje i objawy alergiczne, ktrym towarzyszy przewa"nie zwi#kszona liczba eozynolw we krwi obwodowej. W okresie w#drwki larw wyst#puj! objawy uszkodzenia w!troby, 'rdb$onkw naczyniowych, 'cian p#cherzykw p$ucnych, po$!czone z krwawieniami i odczynami zapalnymi. Zab$!kane larwy mog! niekiedy usadowi( si# w r"nych nietypowych dla glisty ludzkiej narz!dach, jak oko, ucho, mzg, w!troba, 'ledziona itp., gdzie po pewnym czasie otorbiaj! si#, tworz!c tzw. guzki robacze.
Szkodliwe dzia$anie postaci dojrza$ych polega przede wszystkim na zatruwaniu organizmu "ywiciela produktami przemiany materii.
W'rd najcz#stszych skarg podawanych przez chorych cierpi!cych z powodu glistnicy nale"y wymieni(: wzmo"on! pobudliwo'( nerwow!, uporczywy bl gard$a, zaburzenia snu, ble w r"nych obszarach brzucha nie zawsze zwi!zane z jedzeniem, wzd#cia lub uporczywe zaparcia i tzw. kruczenia w obr#bie jelit, duszno'( spoczynkow! b!d) wysi$kow!, ble w rzucie w!troby nie zawsze zwi!zane z jedzeniem, odbijanie gorycz! b!d) puste, uczucie ssania w jamie brzusznej, post#puj!ce wychudzenie, niedokrwisto'(, obni"enie oglnej aktywno'ci oraz zdolno'ci do pracy. Niekiedy w nast#pstwie masowego wyst!pienia zara"enia i sk$#bienia si# glist w krtkim odcinku jelita lub przewodw "$ciowych mo"e dochodzi( do objaww niedro"no'ci przewodu pokarmowego lub "$taczki mechanicznej. Czasem glistnica jelitowa mo"e przebiega( bezobjawowo.
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 21 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 Rozpoznanie. Opiera si# na stwierdzeniu jaj w kale lub w wyj!tkowych sytuacjach ca$ego paso"yta. Podczas poszukiwania jaj w kale nale"y pami#ta(, "e mo"liwo'( rozpoznania faktycznego zara"enia na podstawie obecno'ci jaj w kale wyst#puje w ok. 2 1/2 miesi!ca od zara"enia, tzn. po osi!gni#ciu przez samice dojrza$o'ci p$ciowej i rozpocz#ciu przez nie sk$adania jaj.
Leczenie. Powinno by( prowadzone pod nadzorem lekarza. Oprcz specjalnych lekw farmaceutycznych znane s! reakcje nietolerancji przez glisty wi#kszych ilo'ci 'wie"ych porw, czosnku, pestek z dyni w diecie gospodarza i w konsekwencji opuszczania jego przewodu pokarmowego wraz z ka$em.
Zapobieganie glistnicy polega na: praktycznym realizowaniu zasad codziennej higieny osobistej, dok$adnym myciu pod bie"!c! wod! jarzyn i owocw spo"ywanych w stanie surowym, praktycznym realizowaniu zasad higieny sanitarnej przez zabezpieczenie gleby i wody w otoczeniu przed dostaniem si# do nich jaj glisty z ka$em, unikaniu picia wody nie przegotowanej, odpowiednim oczyszczaniu i odprowadzaniu 'ciekw zarwno zagrodowych, jak i miejskich, skutecznym leczeniu wszystkich wykrytych przypadkw glistnicy i niszczeniu glist wydalonych w czasie kuracji, ograniczaniu dost#pu owadw do do$w kloacznych i odchodw ludzkich, gdy" mog! one $atwo przenie'( jajeczka glisty ludzkiej na naczynia kuchenne i spo"ywane produkty spo"ywcze, unikaniu zabawy dzieci w brudnej piaskownicy.
W!osog!wczyca W$osog$wka ludzka jest bardzo ma$ym robakiem ob$ym paso"ytuj!cym zazwyczaj w jelicie grubym cz$owieka, spotykanym u kilkunastu procent ludzi. D$ugo'( paso"yta waha si# od 30 do 50 mm d$ugo'ci, przy czym osobniki p$ci m#skiej s! nieco mniejsze od "e%skich. Cz#'( przednia paso"ytw jest nitkowata i ni! w$a'nie doros$e paso"yty wnikaj! w b$on# 'luzow! jelita 'lepego lub grubego i stamt!d pobieraj! po"ywienie. Przypuszcza si#, "e paso"yt mo"e "y( do 5 lat. Dojrza$e osobniki "e%skie sk$adaj! codziennie po 2000-5000 jajeczek, ktre wraz z ka$em "ywiciela wydostaj! si# na zewn!trz (ryc. 12.18). Wydalone jaja nie s! zdolne zara"a( bezpo'rednio po wydaleniu. W ci!gu ok. 3 tygodni w 'rodowisku wilgotnym, przy dost#pie tlenu lub powietrza, dojrzewaj! do stadium inwazyjnego. Rozwj zarodkowy w pierwszym okresie musi przebiega( poza "ywicielem w 'rodowisku zewn#trznym. Czas rozwoju zarodkowego zale"y od temperatury 'rodowiska i wynosi od 10 dni do kilku miesi#cy. Znajduj!ca si# w otoczce jajeczka larwa nie traci swej "ywotno'ci nawet przez kilka miesi#cy.
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 22 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Cz$owiek zara"a si# spo"ywaj!c przypadkowo dojrza$e, czyli inwazyjne jajeczka, tj. takie, w ktrych rozwin#$y si# ju" larwy. Najcz#'ciej jest to przeniesienie ich do ust za po'rednictwem brudnych r!k, jedzenia nie mytych jarzyn i owocw, wskutek picia zanieczyszczonej nimi wody itp.
W przewodzie pokarmowym larwa w$osog$wki pozbywa si# otoczki jajowej i w#druje do jelita grubego, w ktrym w ci!gu 4-5 tygodni osi!ga dojrza$o'( p$ciow!. Paso"yt bytuje u cz$owieka zazwyczaj w wi#kszych grupach. W niektrych przypadkach zara"enia stwierdza si# nawet do 1000 osobnikw i wi#cej.
Reakcje organizmu na obecno'( paso"yta zale"! od intensywno'ci inwazji paso"ytniczej oraz od reakcji "ywiciela. 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 23 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Objawy. Przy niewielkiej liczbie paso"ytw nie stwierdza si# "adnych objaww chorobowych. Natomiast w intensywnej inwazji wyst#puj! reakcje alergiczne, ble brzucha w okolicy jelita 'lepego, 'luzowe biegunki zawieraj!ce niekiedy domieszk# krwi, nudno'ci, wymioty i wzd#cia brzucha niezale"nie od pokarmw, ble i zawroty g$owy, wzmo"ona pobudliwo'( nerwowa, post#puj!ce os$abienie, wychudzenie i niedokrwisto'(.
Rozpoznanie zara"enia w$osog$wk! u ludzi opiera si# na stwierdzeniu jaj w kale. Samych paso"ytw zazwyczaj nie stwierdza si# w kale, gdy" s! one silnie przytwierdzone w$osowat! cz#'ci! do 'ciany jelita.
Leczenie. Jest trudne ze wzgl#du na silne i g$#bokie wnikanie paso"ytw w 'cian# jelita oraz ma$! wra"liwo'( na stosowane leki. St!d post#powanie zapobiegawcze ma tak du"e znaczenie.
Zapobieganie. Polega, jak w innych typach paso"ytniczego zara"enia, na: przestrzeganiu codziennej higieny osobistej, zabezpieczeniu gleby i wody przed mo"liwo'ci! rozprzestrzeniania si# w nich jaj w$osog$wki, starannym myciu spo"ywanych w stanie surowym jarzyn oraz owocw itp.
W!o$nica (trichinelloza) W$o'nic! lub trichinelloz! nazywamy zesp$ ci#"kich u cz$owieka objaww chorobowych, wywo$any przez paso"yta ob$ego, zwanego w$o'niem kr#tym, ktry w postaci doros$ej wyst#puje w jelicie, a w postaci larwalnej w mi#'niach pr!"kowanych cz$owieka i r"nych zwierz!t domowych ('winia, kot, pies) oraz dzikich (dzik, lis, wilk, szczur, mysz, kuna, $asica itd.). W$osie% jest nicieniem ma$ym, gdy" d$ugo'( samca wynosi 1,4-1,6 mm, a samicy 3-5 mm. Cz#sto'( jego inwazji zale"y od zwyczajw "ywieniowych ludzi. Szacuje si# j! na ok. 3%. Jest wyra)nie zr"nicowana regionalnie. Podobnie jak owsik, glista ludzka i w$osog$wka ludzka nale"y do nicieni (ryc. 12.19).
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 24 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 25 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Cz$owiek zara"a si# przez spo"ycie zara"onego mi#sa 'wini domowej lub dzikiej, a 'winia zjadaj!c np. zara"one nicieniem pad$e myszy lub szczury. Kr!g "ywicieli zjadaj!cych si# nawzajem mo"e obj!( wiele gatunkw (ryc. 12.20).
Do organizmu cz$owieka dostaje si# zazwyczaj forma larwalna, "yj!ca w mi#'niach 'wi%, zamkni#ta tam w os$onie ulegaj!cej z czasem zwapnieniu. Solenie, mro"enie lub krtkotrwa$e w#dzenie mi#sa nie 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 26 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 zabijaj! paso"yta. +rd$em zara"enia jest wi#c zazwyczaj mi#so niedostatecznie d$ugo gotowane lub w#dzone.
Po spo"yciu zara"onego mi#sa sok "o$!dkowy rozpuszcza otoczk#, a oswobodzona larwa w$o'nia przedostaje si# do jelita cienkiego i tam wnika do kosmkw b$ony 'luzowej, gdzie w ci!gu 1-3 dni osi!ga dojrza$o'( p$ciow!. Zap$odnienie nast#puje w 'wietle jelita. Samce po zap$odnieniu gin!, a samice powtrnie wdr!"aj! si# w 'cian# jelita, gdzie mog! przebywa( 7-8 tygodni, rodz!c w tym czasie 1000- 1500 larw. W przeciwie%stwie do innych paso"ytw w$o'nie (trichiny) nie sk$adaj! jajeczek, lecz rodz! od razu "ywe larwy, ktre przenikaj! do naczy% ch$onnych i krwiono'nych organizmu cz$owieka. Nast#pnie z pr!dem krwi lub ch$onki roznoszone s! po ca$ym jego ciele. W ten sposb larwy w$o'nia mi#dzy 12 a 15 dniem od momentu zara"enia osiedlaj! si# w mi#'niach poprzecznie pr!"kowanych, zw$aszcza w tych intensywniej pracuj!cych. St!d te" najcz#'ciej mo"na je spotka( w przeponie, rzadziej w mi#'niach mi#dzy"ebrowych, j#zyku, krtani, mi#'niach grzbietu. W mi#'niach tych larwy w$o'nia otorbiaj! si#, tworz!c tzw. w!gry (ryc. 12.21). Cykl rozwojowy w$o'nia kr#tego odbywa si# w ca$o'ci w jednym gospodarzu ("ywicielu).
Objawy w!o$nicy - podobnie jak w przypadkach innych inwazji paso"ytniczych - zale"! od jej intensywno'ci, oglnego stanu biologicznego cz$owieka i jego reaktywno'ci.
Pierwszy 4-10-dniowy okres w$o'nicy mo"e by( bezobjawowy. Po zara"eniu pojedynczym w$o'niem objawy chorobowe mog! by( rwnie" nie zauwa"one przez d$ugi czas. W intensywniejszych inwazjach zesp$ objaww chorobowych mo"e by( bardzo przykry i burzliwy. W pierwszym okresie zara"enia, tj. w fazie pobytu w jelicie dojrza$ego w$o'nia i wytwarzania larw, dominuje gor!czka, nudno'ci, wymioty oraz zaburzenia "o$!dkowo-jelitowe. Do charakterystycznych objaww drugiej fazy, tzn. w okresie przenikania larw do krwiobiegu (tj. po ok. 8 dniach od zaka"enia), nale"! ble mi#'niowe, zw$aszcza przy ich dotyku i ruchach, oraz ble g$owy i ble kostne, oglne os$abienie, niekiedy wysoka gor!czka, dreszcze, pocenie 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 27 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 si#, majaczenie. Wyst#puje te" obrz#k powiek i twarzy oraz zaburzenia "o$!dkowo-jelitowe. Dolegliwo'ciom tym towarzysz! niekiedy alergiczne wykwity skry oraz zazwyczaj wydatne zwi#kszenie liczby eozynolw we krwi obwodowej. Faza w#drwki larw trwa 1-2 tygodnie i jest okresem najniebezpieczniejszym dla chorego. Niekiedy faza ta ulega wyd$u"eniu do 7 tygodni, tzn. trwa tak d$ugo, jak d$ugo "yj! samice w$o'nia i w jelitach wytwarzaj! si# larwy.
Trzecia faza to faza osiedlania i otorbiania si# larw w mi#'niach. Dominuj!cym objawem w tej fazie s! silne ble mi#'niowe, przypominaj!ce niekiedy ble reumatyczne. W otoczeniu larw tworz! si# pocz!tkowo nacieki zapalne, p)niej larwa otacza si# os$onk! w$knist!, tworz!c tzw. w!gier. Z czasem (zazwyczaj do 3 lat) otoczka ta ulega zwapnieniu. W takim stanie, odizolowane od organizmu, larwy mog! przetrwa( "ywe w mi#'niach cz$owieka nawet przez 20-40 lat. W ko%cu jednak obumieraj!, ulegaj!c zniszczeniu. Zaznaczy( nale"y, "e intensywne inwazje tego paso"yta mog! w okresie ostrym by( gro)ne dla "ycia cz$owieka.
Rozpoznanie. Ustala si# na podstawie wywiadw dopuszczaj!cych mo"liwo'( spo"ycia mi#sa zara"onego w$o'niami, charakterystycznego zespo$u objaww klinicznych oraz wykrycia za pomoc! biopsji larw w mi#'niach cz$owieka podejrzanego o w$o'nic#. Pomocne mog! te" by( alergiczne testy skrne oraz odczyny serologiczne krwi. Badanie bioptyczne mi#'ni jest uzasadnione po 10 dniach od zara"enia, a prba skrna po 3 tygodniach od zara"enia. Wyst!pienie grupowe podobnych stanw chorobowych w okre'lonych okoliczno'ciach, np. spo"ycia mi#sa z tego samego )rd$a, u$atwia rozpoznanie.
Leczenie prowadzi wy$!cznie lekarz w warunkach szpitalnych. Tylko wczesne zg$oszenie si# do lekarza i natychmiastowe podj#cie w$a'ciwego leczenia mo"e do pewnego stopnia zmniejszy( nasilenie objaww choroby i jej skutek przez uniemo"liwienie wydalania m$odych larw w jelitach przez dojrza$e samice w$o'nia.
Cz#sto'( zachorowa% na w$o'nic# w'rd ludzi zale"y przede wszystkim od sposobu i dok$adno'ci kontrolowania mi#sa zarwno w rze)niach, jak i w indywidualnym uboju gospodarczym oraz odstrzelonych dzikw. Badanie to polega na mikroskopowym poszukiwaniu otorbionych larw w$o'nia w mi#sie wieprzowym przeznaczonym do konsumpcji.
Zapobieganie zara"eniu w$o'niem kr#tym polega na: niejedzeniu mi#sa nie badanego, pe$nej likwidacji tuszek mi#snych, w ktrych stwierdzono larwy w$o'nia, unikaniu spo"ywania mi#sa nie dogotowanego i nie dow#dzonego, skutecznym likwidowaniu wszystkich mo"liwych )rde$ i ogniw zaka"enia. 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 28 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
W%gorczyca Jest to coraz cz#'ciej ostatnio spotykana choroba paso"ytnicza, zw$aszcza w rejonach po$udniowo- wschodnich kraju, szeroko rozprzestrzeniona w gor!cych krajach Afryki, Ameryki i Azji.
Wywo$uje j! niewielki, d$ugo'ci ok. 2 mm, robak kszta$tu nitkowatego, zwany w#gorkiem jelitowym, paso"ytuj!cy w jelicie cienkim. Cz$owiek jest jego jedynym "ywicielem. Paso"yt mo"e prze"y( ok. 1-2 lat (ryc. 12.22).
Larwy robaka do organizmu cz$owieka wnikaj! przez skr# (g$wnie ng), do naczy% krwiono'nych, a nast#pnie przemieszczaj! si# przez serce, p$uca do dwunastnicy i dalszych cz#'ci jelita cienkiego, gdzie zagnie"d"aj! si#, dochodz!c po ok. 4 tygodniach do dojrza$o'ci p$ciowej. Ze sk$adanych wwczas jaj rozwijaj! si# larwy, ktre przedostaj! si# do 'wiat$a jelita i z ka$em wydostaj! si# na zewn!trz.
Niekiedy choroba rozwija si# w nast#pstwie zara"enia drog! pokarmow! ("ywno'(, woda) lub jako nadka"enie przez skr# w okolicy odbytu.
Objawy chorobowe - jak w ka"dej inwazji paso"ytniczej - zale"! od intensywno'ci zara"enia oraz okresu rozwoju paso"yta. Wykazuj! przy tym zmienno'( okresow! i sezonow!. W miejscu wnikni#cia larwy (larw) wyst#puje sw#dzenie, wysypka, 'wi!d, a nawet wybroczyny, zadrapania i wtrne zara"enia. W okresie w#drwki larw paso"yta mo"e wyst!pi( zapalenie oskrzeli, kaszel, krwioplucie, duszno'(, a nawet 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 29 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227 zapalenie p$uc. W okresie jelitowym chorzy skar"! si# na ble brzucha, nudno'ci, wymioty, biegunk# z domieszk! krwi lub ropy, zaparcia, wzd#cia, utrat# apetytu, post#puj!ce os$abienie oraz wychudzenie.
W#gorek jelitowy jest tym paso"ytem, ktry obok motylicy w!trobowej powoduje najsilniejsze odczyny zwi#kszenia liczby eozynolw we krwi obwodowej.
Rozpoznanie. Ustala si# na podstawie stwierdzenia obecno'ci paso"yta lub jego larw albo jaj w kale, ewentualnie w tre'ci dwunastniczej lub te" sporadycznie nawet w plwocinie.
Leczenie. Powinien prowadzi( lekarz, przeprowadzaj!c kontrole skuteczno'ci podj#tego leczenia. Paso"yt jest bowiem bardzo oporny na leczenie, dlatego cz#sto jest ono nieskuteczne. W zwi!zku z tym zazwyczaj trzeba je powtarza( kilkakrotnie.
Zapobieganie zara"eniu w#gorkiem jelitowym - podobnie jak i w odniesieniu do innych inwazji paso"ytniczych - sprowadza si# do: przestrzegania podstawowych zasad codziennej higieny osobistej, utrzymywania w nale"ytym stanie sanitarnym otoczenia, rygorystycznego przestrzegania podstawowych zasad higieny "ywienia codziennego (picia tylko p$ynw przegotowanych, spo"ywania jarzyn i owocw tylko po ich wcze'niejszym obmyciu itp.).
Ankylostomoza Choroba wywo$ana zara"eniem t#goryjcem dwunastnicy, zwana te" chorob! t#goryjcow!, wyst#puje niezmiernie rzadko. Zosta$a jednak rozpoznana w okresie powojennym w Polsce na obszarze kopal% 'l!skich. Paso"yt jest niewielki, przeci#tnie ma ok. 15 mm d$ugo'ci. Samica sk$ada do 10 000 jajeczek, z ktrych w warunkach sprzyjaj!cych rozwijaj! si# larwy. Je'li po 5-6 dniach "ycia w ziemi larwy te dostan! si# na skr# cz$owieka, przenikaj! bardzo szybko do naczy% ch$onnych i krwiono'nych, sk!d z krwi! w#druj! do serca i narz!du oddechowego, a nast#pnie przez tchawic# i jam# ustn! do przewodu pokarmowego (ryc. 12.23).
26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 30 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
Objawy. Pierwsze objawy chorobowe zara"enia t#goryjcem dwunastnicy to objawy miejscowe, w postaci zapalenia skry w okresie przenikania larw poprzez ni! do naczy%. Bardziej burzliwe objawy oglne wyst#puj! w okresie w#drowania larw.
W trzeciej fazie pobytu w jelitach robaki paso"ytnicze przyczepiaj! si# swoimi jakby z#bami do b$ony 'luzowej jelita, uszkadzaj!c j! i powoduj!c przewlek$e krwawienie. &ywi! si# krwi! gospodarza, st!d zara"enie tym paso"ytem sprzyja post#puj!cej niedokrwisto'ci. Jeden paso"yt, niezale"nie od powodowania przed$u"onego krwawienia z uszkodzonej b$ony 'luzowej (jego wydzielina utrudnia krzepni#cie krwi), wypija dziennie ok. 1 ml krwi. 26.11.2013, 22:32 Portal Zdrowia PZWL Strona 31 z 31 http://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=9227
W przypadku intensywnej inwazji, ktra mo"e niekiedy liczy( od kilkuset do kilku tysi#cy osobnikw, mo"e szybko wyst!pi( niedokrwisto'( z hipereozynoli!. Oprcz niedokrwisto'ci charakterystyczne s! ble brzucha, zaburzenia "o$!dkowo-jelitowe, post#puj!ce os$abienie oraz wychudzenie itp.
*rodowisko kopal% w#glowych sprzyja bytowaniu tego paso"yta i szerzeniu si# ankylostomozy, zwanej te" ankylostomatoz!.
Rozpoznanie. Opiera si# na stwierdzeniu jaj paso"yta w kale lub larw w specjalnie za$o"onej hodowli.
Leczenie. Powinien prowadzi( lekarz z rwnoczesnym nadzorem sanitarnym 'rodowiska, w ktrym wykryto zara"enie.
Zapobieganie zara"eniu tym rzadkim w Polsce paso"ytem, wymagaj!cym do swego rozwoju odpowiedniej temperatury i wilgotno'ci (st!d jego inwazje w kopalniach), polega na: przestrzeganiu podstawowych zasad higieny osobistej, kontroli okre'lonych grup zawodowych pod k!tem zara"enia t#goryjcem dwunastnicy, oglnym nadzorze sanitarno-parazytologicznym grniczego 'rodowiska pracy.