Universitetit i Tiranes

Fakulteti i Drejtesise
LENDA: .................
TEMA E PUNIMIT: LEGJISLACIONI OM!"TA# PENAL P"# T" MITU#
PUNOI:
P#ANOI:
Tirane D$jet%r &'()
1
LEGJISLACIONI OM!"TA# PENAL P"# T" MITU#
Karakteristik e legjislacionit shqiptar sht se dispozitat ligjore lidhur me t miturit jan t
shprndara n shum kode, ligje e akte nnligjore. Mungon nj legjislacion ose Kod
gjithprfshirs lidhur me drejtsin pr t miturit. Nuk ka nj sistem ligjor t unifikuar vetm
pr t miturit. Ka ligje renda t cilave t miturit trajtohen n mn!r t ve"ant por fragmentare.
Ka akte t tjera ku dispozitat mi t miturit nuk jn asnj dallimi nga trajtimi i t rriturve.
Nisur nga parimi i hierarkis s normave q veprojn n territorin e #epuliks s $hqipris t
prcaktuar prej vet Kushtetuts %nenit &&'( )ktet normative q kan fuqi n t gjith territorin e
#$h jan*
a* us$tetuta+
,* Marr-ves$jet n.-rk%/,-tare t- rati0ikuara+
1* Li2jet+
.* Aktet n%r/ative t- -s$illit t- Ministrave.
+jithsesi sht pr tu nnvizuar q!sh n fillim se nga ana e shtetit shqiptar jan ndrmarr nj
sr reformash legjislative me qllim prputhjen me standardet e K,-. ,uket se ligjet me gjith
oshllqet dhe inkoherencat e t!re jan nj an e prolemit. )na tjetr ka t j me at "ka sht
konstatuar edhe nga Komiteti pr t ,rejtat e -mijve dhe ka t j me nivelin e ult t
zatimit t kt!re rregullave si dhe me defekte q vijn si rrjedhoj e mangsive t sistemit t
,M pr shkak t mungess s aktorve t specializuar t till si gj!qtar, prokuror, polic,
avokat, punonjs social, etj q merren me fmij n konflikt me ligjin
&
A* US3TETUTA E #EPU!LI"S S" S34IP"#IS" D3E STANDA#DET E
D#EJT"SIS" P"# T" MITU#.
1
Shih Kristaq Traja, Natyra juridike e vendimeve t Gjykats s Lart, Jeta juridike, revist juridike shkencore e Shkolls s a!jistraturs, nr"#,
Tiran $%%&, 'q" &($)"
2

Kushtetuta sht ligji suprem n t cilin deklarohen politikat dhe vlerat m t thella t shtetit
shqiptar. $ipas nenit . t Kushtetuts * /... dinjiteti i njeriut, t drejtat dhe lirit e tij,..., jan aza
e ktij shteti, i cila ka pr det!r t0i respektoj dhe t0i mroj1. +jith sistemi ligjor shqiptar
sht azuar n rregullimet dhe parimet kushtetuese.
Kjo sht njra prej ars!eve q, pas daljes s Kushtetuts filloi nj veprimtari legjislative inten2
sive, pr /t sjell1 n kornizn e parimeve t saj t gjith legjislacionin shqiptar. Miratimi i
ligjeve t reja sipas standardeve ashkkohore dhe prqasja e t!re me standardet evropiane t t
drejtave t njeriut ka qen ars!eja tjetr e ksaj reforme legjislative e cila ka shr!er si az
shum e mir e solide pr respektimin e t drejtave dhe lirive themelore t individit prej sistemit
t drejtsis nga ana tjetr.
N Kushtetutn shqiptare prdoren premra t till si /t gjith1, /kushdo1, /askujt1, /kujtdo1,
/secili1, etj, pr t treguar se ashksia njerzore t cilit i drejtohet dispozita nuk n asnj
prjashtim, asnj diskriminim, sepse t drejtat dhe lirit themelore u garantohen t gjithve, t
mitur e madhor. Kushtetuta prman n pjesn e d!t t saj, 5atal%2un6 e t- .rejtave .$e
lirive t$e/el%re t- njeriut.
Kjo pjes sht e ndar n katr Krer. N interes t "shtjeve q lidhen me drejtsin pr t
miturit dhe kontekstin kushtetues sht e rndsishme t prmendim se* /3 drejtat dhe lirit
themelore t njeriut jan t pandashme, t patjetrsueshme e t padhunueshme dhe qndrojn n
themel t t gjith rendit juridik. 4rganet e pushtetit pulik, n prmushje t det!rave t t!re,
duhet t respektojn t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, si dhe t kontriuojn n realizimin
e t!re1 %neni &56&(7 /jeta e personit mrohet me ligj1 %neni 8.(7 /askush nuk mund t0i
nnshtrohet torturs, dnimit apo trajtimit mizor, "njerzor apo poshtrues1 %neni 85(7 /askujt
nuk mund t09 hiqet liria ... :iria e personit nuk mund t kufizohet ...1 %neni 8;(7 /martesa dhe
familja gzojn mrojtjen e ve"ant t shtetit1 %neni 5.68(7 /&. -mijt, t rinjt, grat shtatzna
dhe nnat e reja kan t drejtn e nj mrojtjeje t ve"ant nga shteti. ....8... . .. <do fmij ka t
drejt t jet i mrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfr!tzimi dhe prdorimi pr pun, e ve"anrisht
nn moshn minimale pr punn e fmijve, ... . 1 %neni 5=(.
3
Nuk ka prkufizim n Kushtetut lidhur me kategorit t mitur, t rinj dhe fmij. >etm
n nenin 8;6" prmendet termi i mitur nn kontekstin* . :iria e personit nuk mund t
kufizohet, prve"se n rastet e mposhtme* ...". pr mikq!rjen e t miturit pr qllime edukimi
ose pr shoqrimin e tij n organin kompetent. -mij prmendet n nenet 5= dhe 5?6".
Ndrsa t rinj n nenin 5=6&. Kushtetuta e #$h n Kreun 99 t @jess 99 paraqet n mn!r t
prmledhur parimet kr!esore t drejtsis penale dhe garancit procedurale t t pandehurit t
cilat nnkuptojn shtrirjen e t!re edhe pr t miturit n procesin penal. Ndr kto prmendim*
- Prezumimin e pafajsis (neni 30) * kushdo quhet i pafajshm prderisa nuk i sht provuar
fajsia me vendim gj!qsor t forms s prer.
- T drejtn pr nj proces t rregullt ligjor, gj!kim t drejt pulik renda afateve t
ars!eshme dhe prej nj gj!kate t pavarur e t paanshme t caktuar me ligj %neni =8(* :iria,
dhe t drejtat e njohura me Kushtetut dhe me ligj nuk mund t cenohen pa nj proces t
rregullt ligjor. Kushdo, pr mrojtjen e t drejtave, t lirive dhe t interesave t tij kushtetues
dhe ligjor, ose n rastin e akuzave t ngritura kundr tij, ka t drejtn e nj gj!kimi t drejt
dhe pulik renda nj afati t ars!eshm nga nj gj!kat e pavarur dhe e paanshme e caktuar
me ligj.
- E drejta pr integritet moral e fizik (neni 25): )skush nuk mund t0i nnshtrohet torturs,
dnimit apo trajtimit mizor, "njerzor ose degradues.
- u!ia prapa"epruese 7neni 2#): askush nuk mund t akuzohet ose t deklarohet fajtor pr
nj vepr penale, e cila nuk konsiderohej e till me ligj n kohn e kr!erjes s saj. Nuk
mund t jepet nj dnim m i rnd se sa ai q ka qen parashikuar me ligj n kohn e
kr!erjes s veprs penale7 ligji penal favorizues ka fuqi prapavepruese.
- $os cenimi d%e mos kufizimi i liris (neni 2&): askujt nuk mund t0i hiqet dhe6ose kufizohet
liria prve"se n rastet dhe sipas procedurave t parashikuara nga ligji. N rastin e t
miturve, kufizimi i liris lidhet me mikq!rjen e tij pr qllime edukimi ose pr shoqrimin
e tij n organin kompetent.
4
- T drejtat d%e garancit procedurale penale 'kus%tetuese( t personit t cilit i sht hequr
ose kufizuar liria si dhe gjat procesit penal %nenet 8A, .&, .8, .., .=( t tilla si* njoftimi mi
shkaqet e marrjes s mass dhe ngritjes s akuzs dhe t drejtave ligjore t garantuara7
gj!kimi renda nj afati t ars!eshm i t paraurgosurit7 drgimi pr gj!kim renda =A
orve t personit t cilit i sht hequr liria sepse ka pasur d!shime t ars!eshme se ka kr!er
nj vepr penale, ose pr t parandaluar kr!erjen e nj vepre penale, ose largimin e tij pas
kr!erjes s saj7 e drejta e ankimit kundr vendimeve gj!qsore7 e drejta e mrojtjes7 e drejta
pr t pasur nj prkth!es7 e drejta e rjes s p!etjeve dshmitarve7 e drejta pr tu dgjuar
para gj!kimit7 mosdeklarimi fajtor mi azn e mledhjes s t dhnave n mn!r t
paligjshme7 mosdnimi m shum se nj her pr t njjtn vepr7 parimi i gjs s gj!kuar.
!* LID3JA ND"#MJET US3TETUT"S D3E STANDA#DE8E ND"#OM!"TA#E
P"# T" D#EJTAT E NJE#IUT.
Kushtetuta ka prcaktuar vendin q kan instrumentet ndrkomtare n sistemin e rendshm si
edhe mn!rn e zatimit t t!re
8
. $i t tilla nnvizojm*
)arakterin e "et*z+atues%m ose jo t s drejts ndrkomtare* <do marrveshje
ndrkomtare e ratifikuar prn pjes t sistemit t rendshm juridik pasi otohet n -letoren
B!rtare t #epuliks s $hqipris. )jo zatohet n mn!r t drejtprdrejt, prve" rasteve kur
nuk sht e vet2zatueshme dhe zatimi i saj krkon nCjerrjen e nj ligji.
Eprsia e marr"es%je"e ndrkom+tare n.aj li2jeve t- ven.it* Nj marrveshje
ndrkomtare e ratifikuar me ligj ka eprsi mi ligjet e vendit q nuk pajtohen me t. Normat e
nCjerra prej nj organizate ndrkomtare kan eprsi, n rast konflikti, mi t drejtn e vendit,
kur n marrveshjen e ratifikuar nga #epulika e $hqipris pr pjesmarrjen n at organizat,
parashikohet shprehimisht zatimi i drejtprdrejt i normave t nCjerra prej asaj. @r shkak t
kt!re karakteristikave gj!qtart dhe aktort e tjer t sistemit t drejtsis duhet t zatojn kto
norma pavarsisht faktit nse ato jan kopjuar ose jo n dispozitat e rendshme.
2
RSH zbaton t drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr t ( neni 5 i Kushtetuts s R.Sh
5
C* ODET D3E LIGJET P"# D#EJT"SIN" P"# T" MITU# N" S34IP"#I.
- %.et .$e li2jet:
Kodi @enal %K@( :igji nr.;AA56 8;.D&.&??57 Kodi i @rocedurs @enale %K@@( :igji nr.;?D56
8&.D..&??57 @r t drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me urgim :igji nr.A.8A6&'.=.&??A
ndr!shuar me ligjin nr. ?D;&6 88.5.8DD.7 @r ekzekutimin e vendimeve penale :igji nr.A..&6
8&.=.&??A7 @r policin gj!qsore ligji A';;68.&&.8DDD ndr!shuar me ligjin ?8=&6&D.'.8DD=7
@r shrimin e kontrollit te rendshm ne sistemin e urgjeve ligji nr.?.?;6&8.5.8DD57 @r
organizimin dhe funksionimin e Ministris se ,rejtsis ligji nr.A';A6 &=.5.8DD&7 @r @olicin
e $htetit ligji nr.A55.685.&&.&???, Kodi i puns ligji ;?'&6&8.;.&??5 ndr!shuar me ligji
?&8568?.;.8DD.7 Mi sistemin arsimor parauniversitar ligji ;?5868&.'.&??5 me ndr!shimet, @r
organizimin e pushtetit gj!qsor n #epulikn e $hqipris ligji nr.A=.'6 8A.&8.&??A,
ndr!shuar me A5='65.&&.&??? dhe A'5'6.&.;.8DDD7 @r policin e Eurgjeve ligji nr.A.8&,6
D8.D=.&??A ndr!shuar me ligjin A;5;68'...8DD& dhe ligjin nr.?.;568&.D=.8DD5.
- ,ktet nnligjore
$i t rndsishme n kt fush prmendim* @r miratimin e rregullores s prgjithshme t
urgjeve >KM.?'6?...8DDD7 @r kalimin e sistemit te paraurgimit ne varsi t Ministris se
,rejtsis >KM .8;6&5.5.8DD.7 #regullorja pr sigurimin e trajtimin e t paraurgosurve
%&???( e cila sht aplikuar deri m 85.5.8DD' me h!rjen n fuqi t Frdhrit t Ministrit t
,rejtsis %nr. .;D5, dat &&.5.8DD'( @r miratimin e rregullores s paraurgimit 7 >KM nr.
&A8, dat D'.D..&??A @r kalimin e spitalit t urgjeve n varsi t Ministris s ,rejtsis 7
>KM nr.=&&, dat &.;.&??A @r krijimin e qendrs s formimit profesional t personelit t
urgjeve7 etj.
(* Situata aktuale e le2jisla1i%nit s$9i:tar.
!
Nga rja e nj analize t prmajtjes s legjislacionit shqiptar lidhur me dispozitat mi
drejtsin pr t miturit konstatojm se Kodi @enal lidhur me personat e mitur trajton*
2 3 miturin si t dmtuar 6 viktim t veprs penale. Ktu ka nj sr dispozitash t tilla si*
Neni 5D K@, vepra penale e kr!er kundr t miturit prn rrethan rnduese7
Neni ;? K@ vrasja me dashje e t miturit7
Neni A. K@ kanosja serioze pr gjakmarrje ndaj nj t mituri7
Neni &DD K@ marrdhniet seksuale ose homoseksuale me t mitur7
Neni &D& K@, marrdhniet seksuale ose homoseksuale me dhun me t mitur t moshs
&=2&A vje"7
Neni &DA, vepra t turpshme7
Neni &D? G 8 K@, rrmimi ose majtja peng e t miturit
Neni &&;, pornografia7
Neni &8= K@ raktisja e fmijs s mitur
Neni &85 K@, mosdhnia e mjeteve pr jetes,
Neni &8; K@ marrja e padrejt e fmijs7
Neni &8A K@ trafikimi i fmijve
Neni &8? K@ sht!tja e t miturve n krim7
2 3 miturin si sujekt6autor t veprs penale. :idhur me kt nj vend t ve"ant zn dispozitat
q kan t jn me rregulla lidhur me*
Moshn pr prgjegjsi penale7
,iferencime n caktimin e dnimit t t miturve t akuzuar pr vepra penale7
Masat edukuese pr t miturit7
,nimet alternative.
Kodi i @rocedurs @enale lidhur me personat e mitur t proceduar penalisht parashikon garancit
procedurale t t pandehurit t mituri t cilat azohen n Kushtetutn e #$H, KI,NJ, K,- dhe
trsin e rregullave t 4KE si*
prezumimin e pafajsis %neni = K@@(7
t drejtn pr nj proces t rregullt ligjor %n prputhje me nenin =8 t Kushtetuts(7
gj!kimin t miturve prej seksioneve prkatse t t miturve7
t drejtn pr tu njohur me akuzat7
t drejtn pr t heshtur7
t drejtn e mrojtjes, t ndihms juridike dhe psikologjike7
"
t drejtn pr t p!etur a allafaquar me dshmitar 7
#regulla lidhur me verifikimin e moshs sipas nenit =& dhe 8?DG K@@ 7
Ndihmn juridike dhe psikologjike ndaj t miturit n procesin penal %neni .5 K@@( 7
:idhja midis personalitetit t t miturit dhe masat penale %=8 K@@(7
Majtjen e t miturit nn masn e sigurimit dhe afatet e hetimit e t gj!kimit t "shtjes7
+j!kata kompetente7
3rajtimin e t miturit n rastet kur thirret si i pandehur, dshmitar dhe t dmtuar %viktim(.
Nj- s-r- li2jes$ kan t jn me t drejtat e t dnuarve dhe trajtimin e t!re. $i t till kemi
ligjin A.8A6 &'.D=.&??A ;P-r t- .rejtat .$e trajti/in e t- .-nuarve /e ,ur2i/< dhe :igjin
A..&6 8&.D=.&??A P-r ek=ekuti/in e ven.i/eve :enale<. Meq edhe fmijt mund t jen t
dnuar pr rrjedhoj kto dispozita shtrihen edhe mi ta. N ligjet e siprprmendura nuk ka
krer ose pjes t ve"anta q t trajtojn t drejtat e fmijve n mn!r t posa"me, por gjithsesi
kemi dispozita t tilla si* ekzekutimi i vendimeve pr t miturit het n vende dhe mn!ra t
ve"anta dhe favorizuese sipas prcaktimeve ligjore7 masa edukuese ekzekutohet n institucionet
e posa"me t edukimit t t miturve, drguar n mn!r vullnetare nga prindi ose kujdestari mi
urdhrin e ekzekutimit t prokurorit. N vendet e vuajtjes s dnimit me urg, arsimimi dhe
formimi kulturor dhe profesional het me an t organizimit t shkolls, e det!rueshme pr t
miturit, dhe t kurseve profesionale sipas rastit.
#re2ull%rja e P-r2jit$s$/e e !ur2jeve 78M nr.>?@ .at- '>.').&'''* nuk prman nj pjes
t ve"ant ku t prmlidhen dhe t prcaktohen n mn!r m t detajuar rregulla lidhur me t
miturit q vuajn dnimin n urgje. #regullorja prcakton*
- kriteret e shprndarjes s t dnuarve n burgje. $ipas rregullores n asnj rast nuk lejohet
qndrimi n nj dhom i t dnuarve me sekse t ndr!shme, i t- /iturit /e /a.$%rin
%neni 8D(. N shprndarjen e t dnuarve n urgjet e zakonshm dhe t siguris s ult, n
sistemimin e t!re n seksione dhe grupimin n dhoma t ve"anta duhet t mahet paras!sh
gjendja e t!re gj!qsore %t urgosur t pagj!kuar ose t dnuar, prsrits ose jo, dnim i
lehte ose i rnd(, krkesat e ve"anta pr trajtimin e t!re, nevojat mjeksore, arsimi, seksi
dhe /%s$a.
#
- rndsin e aspektit edukues dhe qllimin e integrimit shoqror pas lirimit kshtu*
institucionet e vuajtjes s dnimit duhet t ven n dispozicion t gjitha urimet e
prshtatshme edukuese arsimore, morale dhe shpirtrore, duke realizuar prkrahjen morale,
kualifikimin profesional, arsimimin, edukimin fizik, zhvillimin e aftsive shoqrore,
kshillimin, pjesmarrjen n aktivitete t prashkta dhe shtimin e kontakteve me jasht
me qllim q t zgjerohet perspektiva e integrimit shoqror pas lirimi %neni ;5(.
- aspekte q lidhen me procesin msimor, ort e puns dhe kombinimin e tyre n funksion t
t edukuarit prmes msimit dhe puns . Kshtu sipas nenit A8 ... kohzgjatja e orve t
plota t puns s t dnuarve mund t shkurtohet pr t dnuarit q ndjekin msimet n nj
shkoll fillore ose tetvje"are. $ipas nenit A5 t dnuarit q nuk kan kr!er shkolln tet
vje"are %? vje"are( organizohen kurse t nivelit t shkolls s det!rueshme. $ipas nenit A'
N institucionet e vuajtjes s dnimit organizohen kurse pr prgatitjen profesionale t t
dnuarve. Msimdhnia realizohet n urg nga personeli i institucionit t vuajtjes s
dnimit q ka njohurit e nevojshme profesionale dhe teknike, ose n institucionet arsimore
jasht urgut. ... lejohen t dnuarit, t cilt kan maruar nj shkoll t nivelit m t ult,
t ndjekin nj shkoll t mesme apo t lart, Erenda ose jasht urgut, me ndihmn e
mundshme t edukatorve ose t profesionistve t jashtm vullnetar ose me shprlim
Nj akt shum i rndsishm, sht edhe #re2ull%rja e :ara,ur2i/it &A.'A. &''? 7ur.$ri i
Ministrit t- Drejt-sis-*.
N kuadrin e planit komtar pr zatimin e M$) %>KM nr. ='., dat 5.;.8DD'( parashikohet q
Ministria e ,rejtsis n ashkrendim me @rokurorin e @rgjithshme dhe K:, t prgatisin nj
rishikim trsor t K@ renda qershorit 8DDA. Kjo veprimtari masive do t efektoj gjith
legjislacionin penal dhe do t krkoj ekspertiz t nivelit t lart.

FUND
$