Actualiteitscollege Leergang Pensioenrecht 23 September 2014

Toelichting bij het
pensioenrapport van de
expertencommissie

2020‐2040

Actualiteitscollege Leergang Pensioenrecht
Dinsdag 23 september 2014, 18u30.

Sint‐Michielsstraat 6
3000 Leuven
GROTE AULA
Lokaal MTC2 00.10

Actualiteitscollege ‐ LEERGANG PENSIOENRECHT
PLAN
GROTE AULA ‐ Lokaal MTC2 00.10

Actualiteitscollege
LEERGANG PENSIOENRECHT
“Toelichting bij het pensioenrapport van de
expertencommissie 2020‐2040”

Inhoudsopgave

1. Presentatie
1. Waarden, beoordelingscriteria en sociaal contract
Prof. Erik Schokkaert
2. Repartitie op basis van een puntensysteem
Prof. Frank Vandenbroucke
3. Minima en gezinsdimensie
Prof. Bea Cantillon
4. Ambtenaren
Prof. Ria Janvier
5. Rol van kapitalisatie en aanvullende pensioenen
Prof. Yves Stevens
6. Transitie, beheer en sociaal contract
Prof. Jos Berghman

2. Deelnemerslijst

3. Folders

4. Collegerooster 2014‐2015

LEERGANG PENSIOENRECHT 2014 – 2015
Toelichting bij het pensioenrapport
van de expertencommissie 2020‐2040
ACTUALITEITSCOLLEGE
LEERGANG PENSIOENRECHT
2014-2015

van de expertencommissie
2020-2040
dinsdag 23 september 2014
Waarden,
beoordelingscriteria en het
sociale contract
Prof. Erik Schokkaert
Pensioenhervorming ook een ethische keuze

• De hervorming van het pensioensysteem is niet een louter
technische keuze, maar weerspiegelt ook een visie op de
gewenste maatschappelijke ordening.
• Drie stappen:
1. Fundamentele waarden
2. Beoordelingscriteria en beleidsdoelstellingen
3. Indicatoren
• Het pensioensysteem als een sociaal contract: een

sociale verzekering.
3
1
Waarden: basiskader
• Basisdoelstelling pensioensysteem: mensen na hun
loopbaan een adequate levensstandaard garanderen.
• Mensen moeten gelijke kansen krijgen om hun eigen

doelstellingen te realiseren.
• Mensen zijn verantwoordelijk voor hun eigen keuzes, maar

moeten gecompenseerd worden voor verschillen in hun
externe omgeving of aangeboren eigenschappen.
Waarde 1: verantwoordelijkheid
• Mensen maken keuzes (moeten keuzes kunnen maken)
met betrekking tot hun arbeidsinzet. Deze keuzes hebben
gevolgen:
o relatie tussen arbeidsinspanning en de hoogte van het
pensioen.
o relatie tussen arbeidsinkomen en hoogte van pensioen
(“verzekeringsfunctie”).
o flexibiliteit op het moment van uittrede uit de
arbeidsmarkt, met gevolgen voor de hoogte van het
pensioen.
Waarde 2: solidariteit
• Niet alle mensen beschikken over dezelfde capaciteiten
om bij te dragen. Mensen moeten gecompenseerd worden
voor persoonlijke kenmerken of gebeurtenissen waarop ze
zelf geen controle kunnen uitoefenen:
o gelijkgestelde periodes (indien geen vrijwillige keuze?)
o socio-economische verschillen in levensverwachting en
in de kwaliteit van arbeidsomstandigheden.
• Een beschaafde samenleving zorgt voor beschaafde
minima: twee verschillende logica’s aan het werk
(“beloning van inspanning” en “minimum
levensstandaard”).
2
Twee opmerkingen
• “Bijdrage”: bijdrage die mensen leveren aan de
economische ontwikkeling (arbeidsinkomen als eerste
maatstaf, maar bepaalde niet-marktactiviteiten kunnen
hiermee gelijkgesteld worden).
• “Inspanning”: valt niet samen met bijdrage en kan in eerste

instantie benaderd worden via de arbeidstijd.
• Solidariteit en verantwoordelijkheid kunnen met elkaar in

conflict komen: samenleving moet zoeken naar een
evenwicht (en hier speelt ook economische haalbaarheid
een rol).
7
Waarde 3: intergenerationeel evenwicht

• Rechtvaardigheid geldt tussen cohorten en niet tussen
jongeren en ouderen.
• Zelfde basisprincipes (verantwoordelijkheid en solidariteit)

gelden ook op dit niveau.
• Financiële duurzaamheid en sociale duurzaamheid

noodzakelijk om jongere cohorten rechtvaardig te
behandelen.
• Herverdeling van “rijkere” naar “armere” cohorten kan

gerechtvaardigd zijn.
8
Van waarden naar beleidsdoelstellingen

• Bij de vertaling van waarden in beleidsdoelstellingen moet
rekening gehouden worden met de bredere economische
en sociale context.
• Spanning tussen wenselijkheid en haalbaarheid:

economische haalbaarheid is ook vanuit ethisch oogpunt
relevant.
3
Doelstelling 1: sociale performantie

• Elkeen dient te beschikken over voldoende middelen na
zijn pensioen om een levensstandaard te bereiken die niet
te sterk afwijkt van de levensstandaard die hij/zij kende
vóór het pensioen.
• Dit geldt zowel voor de “sterken” als voor de “zwakken” in

de samenleving (verantwoordelijkheid én solidariteit).
10
Doelstelling 2: financiële houdbaarheid

• Financiële houdbaarheid op lange termijn is een
noodzakelijke voorwaarde voor een aanvaardbaar
intergenerationeel evenwicht.
• Dat intergenerationeel evenwicht impliceert ook dat die

financiële houdbaarheid niet mag gerealiseerd worden via
een onredelijke verhoging van de belastingdruk op de
huidige actieve bevolking, noch via een eenzijdige
inkrimping van de pensioenen.
11
Doelstelling 3: coherentie en transparantie

1) Administratieve beheersbaarheid.
2) “Leesbaarheid” voor de burgers: verantwoordelijkheid

heeft slechts zin als mensen op het moment van hun
keuzes kunnen begrijpen wat de gevolgen van die keuzes
zijn voor hun latere pensioen.
12
4
Doelstelling 4: publieke legitimiteit

1) Systeem moet aansluiten bij de
rechtvaardigheidsopvattingen van de burgers.
Verschillende behandeling van mensen in gelijkaardige
situaties is slechts aanvaardbaar wanneer daarvoor
goede algemeen aanvaarde redenen bestaan.
2) Pensioensysteem moet voldoende zekerheid bieden voor

de toekomst, zelfs al zijn absolute zekerheden niet
mogelijk.
13
Van doelstellingen naar indicatoren

• Om de kwaliteit van het pensioensysteem systematisch op
te volgen moeten de beleidsdoelstellingen vertaald worden
in concrete (kwantitatieve) indicatoren.
• Voorbeelden:
• geaggregeerde netto-vervangingsratio, armoede bij ouderen.
• financiële evenwicht van de drie stelsels.
• kwaliteit van de informatie aan de burgers (bv. klachten bij de
Ombudsdienst).
• vertrouwen van de bevolking in het pensioensysteem.
14
Pensioensysteem als sociaal contract: een

sociale verzekering
Als sociale verzekering vormt het pensioensysteem een

sociaal contract dat aan iedereen (jongeren en ouderen,
werkenden en gepensioneerden, sterken en zwakken)
voldoende zekerheid en perspectief moet bieden.
15
5
Binnen generaties
• “Verzekering”: tegenover bijdragen staan rechten op
uitkeringen.
• “Sociaal”: collectief gedragen vormen van solidariteit, die

de strikte wederkerigheid tussen bijdragen en uitkeringen
nuanceren.
o iedereen is verplicht aan te sluiten bij de wettelijke
pensioenen: verplichte en globale pooling van risico’s.
o andere vormen van solidariteit (zie hoger).
16
Tussen generaties
• Repartitiesysteem biedt mogelijkheid van risicodeling bij
onverwachte demografische of economische schokken
(vergelijk repartitie in traditionele families en repartitie door
overheid).
• Vanuit standpunt van risicospreiding best een gemengd

systeem (deels repartitie, deels kapitalisatie).
• Nood aan een duidelijk en geloofwaardig

langetermijncontract met een duidelijke afbakening van
rechten en plichten van de verschillende cohorten.
17
Een mogelijk richtpunt

• Defined contribution: risico van een demografische of
economische schok volledig gedragen door
gepensioneerden.
• Defined benefit: risico van een demografische of
economische schok volledig gedragen door actieve
bevolking.
• RICHTPUNT VOOR EEN MEER EVENWICHTIGE
VERDELING VAN DE LASTEN (Musgrave-regel):
constante verhouding tussen netto-inkomen van
gepensioneerden en netto-inkomen van de actieve
bevolking
18
6
Implicaties
• De gemiddelde verhouding tussen de inkomens van de
gepensioneerden en de inkomens van de actieven moet
zich binnen een wenselijke bandbreedte situeren,
• Ook de bijdragen op de arbeidsinkomens moeten binnen
een bepaalde bandbreedte blijven.
• Vooraf vastgelegde spelregels verzekeren dat de
doelstellingen van het pensioensysteem behaald worden
en dat het financieel evenwicht in stand wordt gehouden.
• Aanpassingsmechanismen moeten ingebouwd worden in
het pensioensysteem zelf. Waar het mogelijk is, zouden
sommige van deze aanpassingsmechanismen op termijn
zelfs een automatisch karakter moeten krijgen.
19
Repartitie op basis van een

puntensysteem
Prof. Frank Vandenbroucke
Structurele hervormingen
• Geen integratie van de drie stelsels (werknemers,

ambtenaren, zelfstandigen), wel gemeenschappelijke
principes.
• Uitbouw via een puntensysteem: geen doel op zich,

maar een middel om het pensioensysteem begrijpelijk te
maken.
21
7
Puntensysteem
• Dat iedere burger toelaat om jaar na jaar de opbouw van zijn
pensioen te volgen
• Het aantal punten dat men verzamelt hangt af van de hoogte van
het arbeidsinkomen en de duur van de loopbaan
• Dit creëert een heldere band tussen de pensioenberekening en de

gemiddelde arbeidsinkomens van de actieven.
• Het laat toe te waken over verschillende doelstellingen.
22
Puntensysteem
• Pensioen = (aantal punten) x (waarde van het punt) x
(actuariële correctie) x (welvaartsvastheid)
• Aantal punten <= loopbaan
• Waarde van het punt in het jaar T

≈ f( gemiddelde inkomens van de actieven in T)
• Actuariële correcties
• Koppeling aan de evolutie van de welvaart

23
Puntensysteem
o Gemiddeld inkomen van werknemers = 1 punt

o Minimum
o Gelijkgestelde periodes
o Verhogingen
=> Principe van herwaardering (inkomens, plafonds)

24
8
Puntensysteem


25
Vereenvoudigde formule: pensioen van

Marcel (m), wanneer hij op pensioen
gaat (T); geen act. corr.
26
Vergelijking met de huidige formule

Marcel (M) heeft een volledige loopbaan; geen actuariële
correctie
27
9
Puntensysteem

• Actuariële correcties: in functie van loopbaan

28
Puntensysteem


29
Belangrijke rol voor de sociale partners
• Nationaal Pensioencomité (tripartite)
• Sociaal overleg
• Beleid helpen uitstippelen
• Opvolging bewaken
• Kenniscentrum voor de pensioenen
30
10
Minima en gezinsdimensie
Prof. Bea Cantillon
De gezinsdimensie: feitelijke
veranderingen
• De levensstandaard van gezinnen wordt niet langer
bepaald door de kostwinner maar door de inkomens van
beide partners
• Samenlevingsvormen vallen niet langer samen met het

huwelijk
• En ze zijn vluchtig geworden
• Maar de risico’s van ‘het zorgen voor het gezin’ zijn niet
verdwenen
«zorgen voor het gezin» is een ongelijk risico
11
3 logica’s, 3 modellen van beleid
• Verantwoordelijkheid van het individu =

individualisering
• Verantwoordelijkheid van de partners = splitting
• Verantwoordelijkheid van de collectiviteit/groep =

afgeleide rechten
Afgeleide rechten
• Minder redenen dan vroeger om te solidariseren
• Discriminatie van niet-huwelijkse

samenlevingsverbanden
• Ontmoedigen arbeid van vrouwen
• Dekken niet altijd risico’s die verband houden met de

‘zorg voor het gezin’
Individualisering
• Precariseert laaggeschoolde vrouwen
• Risico’s die verbonden zijn aan het ‘zorgen voor het

gezin’ zijn gedeelde risico’s
• En tot op zekere hoogte ook collectieve risico’s
12
Splitting
• Precariseert gezinnen waar beperkte pensioenrechten

werden opgebouwd
• Wat met asymmetrische verdienvermogens die niet

samenhangen met de zorg voor het gezin?
Het voorstel van de Commissie
• Splitting bij echtscheiding
• Modernisering van de overlevingspensioenen

na pensioen : 65% van gezamenlijk pensioeninkomen
of 80% van pensioen overledene plus eigen pensioen
met plafond OF eigen rustpensioen
overgangsuitkering: idem maar leeftijdsgrens naar 55
jaar in 2025
• Afschaffen van gezinstarief op lange termijn
Het versterken van de minima
• Sterkere band tussen arbeidsprestaties en pensioen
• Langer werken
• Aanpassingen aan de gezinsdimensie
= bedreigend voor laaggeschoolden
13
4 logica’s, 4 modellen van beleid
• Bijstand = behoefte
• Basispensioen = burgerschap
• GMP soepel = minimum per prestatie (pro rata)
• GMP streng = minimum vanaf een bepaald

prestatievolume
Bijstand / IGO
• Non take up
• Arbeidsincentieven
• Administratieve belasting
Basispensioen
• Theoretisch superieur
• Staat haaks op DNA van de Belgische pensioenen
• Kostprijs prohibitief (tenzij lage bedragen)
14
Voorstellen van de Commissie
• IGO : afstemming met EU-armoedenorm voor

alleenstaanden, behoud huidige equivalentieschaal,
verhoging vrijstelling van 10 naar 20%, optimaliseren
van middelentoets
• Minimale garantie per gepresteerde/gelijkgestelde VT

dag minstens 10% hoger dan EU-armoedenorm, gelijk
voor alle stelsels
• Evaluatie op langere termijn ifv sociale, demografische

en arbeidsmarktevoluties
De toekomst van de
pensioenen in de
overheidssector
Prof. Ria Janvier
De toekomst van de pensioenen in de overheidssector
Waarom een ‘apart’ stelsel?
45
15
Verleden
• Geschiedenis en filosofie
• Pensioen als uitgesteld loon?
• Anno 1844
‐ Vanaf de leeftijd van 65 jaar
• Na 30 dienstjaren
46
Verschillen met de
werknemerspensioenen
47
Heden / Pensioenformule
Aanneembare diensten (D) Refertewedde
Effectief gepresteerde diensten Baremieke wedde
Gelijkgestelde diensten Gemiddelde van de laatste 10 (5) jaar
Bonificaties (o.a. diploma) Niet begrensd
D
x RW ≤ 3/4e RW
Tantième
1/60 – 1/55 – 1/50 – 1/48 (…)
48
16
Financiering
49
Heden / Financieringssystemen
• Openbare Schatkist
‐ Federale overheid, gemeenschappen en gewesten
• Ook onderwijs
• Pool der Parastatalen = solidair systeem
• Gesolidariseerd pensioenfonds van de provinciale en
plaatselijke besturen = semi‐solidair systeem
• Wettelijke basispensioenbijdrage 2016 (= 41,50% ‐ 7,50%)
• Geïndividualiseerde responsabiliseringsbijdrage
• (Regulariseringsbijdrage)
50
SENSIBILISERING
51
17
‘Uitdagingen’
• Dubbele vergrijzing in het kwadraat
• Vervroegde uittrede
• Financiële (on)houdbaarheid
• Complexiteit annex onbegrijpelijkheid
• Verander(en)de gezinspatronen
52
Dubbele vergrijzing in het kwadraat
Evolutie aantal pensioengerechtigden in het ambtenarenstelsel
Jaar Rustpensioen Overlevingspensioen Totaal

1980 121.146 66.416 187.562
1985 151.865 70.737 222.602
1990 186.476 76.786 263.262
1995 215.235 81.553 296.788
2000 246.480 86.146 332.626
2005 281.218 91.865 373.083
2010 353.551 90.442 443.993
2011 365.121 90.945 456.066
2012 375.866 90.705 466.571
2013 387.186 90.899 478.085
53
Dubbele vergrijzing in het kwadraat
Ambtenaren
54
18
Gemiddelde ‘pensioenleeftijd’
2013 Zonder ziektepensioen Met ziektepensioen Verschil
Federaal 61,00 59,82 1,18
Vlaamse lokale besturen 61,23 60,19 1,04
Brusselse lokale besturen 61,54 60,60 0,94
Vlaamse Gemeenschap / Gewest 61,48 60,58 0,90
Waalse lokale besturen 62,15 61,27 0,88
Franstalig onderwijs 61,07 60,21 0,86
Brussels Hoofdstedelijk Gewest 62,10 61,30 0,80
Nederlandstalig onderwijs 60,72 60,01 0,71
Franse Gemeenschap 61,69 61,07 0,62
Waals Gewest 62,75 62,20 0,55
Duitstalig onderwijs 60,56 60,15 0,41
Duitstalige Gemeenschap 61,44 61,28 0,16
*** Exclusief verloven voorafgaand aan de pensionering ***
55
Theoretische bijdragevoet
2013 Pensioenmassa Loonmassa Verhouding
Staatskas 10.371.226.000 15.795.347.000 65,66%
NMBS 1.008.630.000 1.279.640.000 78,82%
(Pool der) Parastatalen 402.266.000 1.008.055.000 39,91%
Gesolidariseerd
2.103.187.000 4.442.190.000 47,35%
pensioenfonds PPB
TOTAAL 13.885.309.000 22.525.232.000 61,64%
56
Impliciete bijdragevoet
JAARLIJKSE VERHOGING
Impliciete bijdragevoet (%) (procentpunt)
2007‐ 2011‐ 2020‐ 2040‐

2007 2011 2020 2030 2040 2050 2060
2011 2020 2040 2060
Werknemers 18,7 20,4 24,6 29,7 32,5 32,7 31,9 0,4 0,5 0,4 0,0
Zelfstandigen 16,2 18,2 22,2 26,7 28,5 28,3 27,6 0,5 0,4 0,3 0,0
AMBTENAREN 49,3 56,0 67,8 80,7 87,8 90,0 91,4 1,7 1,3 1,0 0,2
57
19
Diversiteit aan pensioenregelingen
Diversiteit aan rechtspositieregelingen
Interferentie
58
HERVORMINGSVOORSTELLEN
59
Schrappen particulariteiten
• Geen loopbaanvoorwaarde van 5 jaar (meer)
• Geen verlies van pensioenrechten (meer) bij
zwaarste tuchtstraf
‐ Ontslag van ambtswege versus afzetting
60
20
TOEGANG TOT HET RECHT
• Loopbaanduur > leeftijd
‐ Cf. pensioenhervorming Di Rupo
‐ Implicaties
• Hervorming ziektepensioen
‐ Toepassing ZIV‐uitkeringen (& werkloosheid)
‐ Interferentie rechtspositieregelingen
61
TOEGANG TOT HET RECHT
• Afschaffing diplomabonificatie
‐ Scenario’s (nog geen concrete timing)
• Afschaffing verhogingscoëfficiënt
‐ Di Rupo = 1,05 na 2022
62
PENSIOENBEREKENING
• Weren tijdelijke diensten
‐ Uitzondering: tijdelijke statutairen onderwijs
• Afschaffing diplomabonificatie
‐ Scenario’s (nog geen concrete timing)
• Selectievere toepassing preferentiële tantièmes
‐ Belastende / zware functies?
‐ Cf. werknemersregeling: sociale partners
63
21
PENSIOENBEREKENING
• Eindweddenregeling  middelloonregeling
‐ In de lengte
• Budgettaire neutraliteit = voorstel
‐ In de breedte
• Van wedde naar bezoldiging
• Waarom?
64
PENSIOENBEREKENING
• ‘Behoud’ systeem aanneembare diensten
‐ Niet of deels bezoldigde verloven
• Regulator = 20% werkelijke diensten
‐ Zesde staatshervorming (≠ commissie)
• Opname op een limitatieve lijst (voor de toekomst)
‐ Volledig bezoldigde verloven
• = Effectieve diensten
65
PENSIOENBEREKENING
• Behoud relatief plafond
• 3/4e eindbezoldiging
• Geen ‘gezinsmodalisatie’
‐ Te herwaarderen absoluut maximum
• ‘Semi‐actuariële’ correcties (bonus / malus)
66
22
AANVULLENDE PENSIOENEN
67
Rol van kapitalisatie en

aanvullende pensioenen
Prof. Yves Stevens
Beste financieringsstrategie is
combinatie repartitie - kapitalisatie
• Risicodiversificatie en “natuurlijke” complementariteit
• Verschillende intergenerationele dynamiek
• Belang van kanalisatie van spaargeld naar de lange

termijn
• Denkpiste voor de ontwikkeling van een wettelijk

kapitalisatiestelsel in DC (1ste pijler bis)
69
23
Uitdagingen van de aanvullende pensioenen
• Ongelijke toegang
• Lage en stagnerende premies in sectoren
• Ontbreken van een echte (lijf)rentemarkt
• Lineaire fiscaliteit is weinig herverdelend
• Beleggingsbeleid in Belgische overheidsobligaties:
risicoconcentratie ipv risicodiversificatie
70
Uitdagingen van de aanvullende pensioenen
• Kostenintransparantie
• Hoog aantal slapers
• 80% regel
o Complexiteit en oncontroleerbaarheid leidt tot
rechtsonzekerheid
o Intransparantie over de omvang en efficiëntie van de

achterliggende overheidssubsidiëring
71
Versterking van de aanvullende pensioenen

• Wettelijk kapitalisatiestelsel voor nieuwe contractanten in de publieke sector
o Pensioenkloof met ambtenaren
o Denkpistes: rente-uitkering, één publiek fonds, notionele bijdrage van 3%
• Uitbetaling pas bij ingang wettelijk pensioen
• Sectorale aanvullende pensioentoezeggingen: streefdoel van 3% premie (15

jaar termijn)
• Uitwerking van een instrument voor kostentransparantie
• Steun aan het Europees waarborgfonds tegen systemische risico’s omwille

van sterke marktconcentratie bij slechts enkele actoren
72
24
Versterking van de aanvullende pensioenen

• Herziening van de 80% obv uniformiteit en eenvoud:
o Vergelijkbare loonbasis voor werknemers en zelfstandigen
o Geen opname van de variabele beloning
o Dezelfde absolute maxima over alle pensioenvormen heen
o Hervorming van het systeem van backservices
o Betere controle
• Progressieve in de plaats van lineaire fiscaliteit
• Onderzoek naar de stimulering van rentes
• Behoud van de rendementsgarantie maar grondig onderzoek naar de realiteit
en haalbaarheid van de hoogte ervan
• Zelfstandigen natuurlijke personen: dezelfde mogelijkheden tot het opbouwen
van een aanvullend pensioen als zelfstandigen met vennootschap
73
Transitie, beheer en
sociaal contract
Prof. Jos Berghman
Transitie 1
Hele operatie om pensioensysteem overeind te
houden.
Dus alvast:
• Bestaande pensioenen blijven
• Bestaande opgebouwde pensioensrechten
kunnen eerst na een billijke overgangsperiode
worden gewijzigd
75
25
Transitie 2
Wel beleidsmatige transitie
• Voorbereiding/uitwerking door nieuwe regering
• Fase met vaste parameters (tot 2025)
• Fase met endogene aanpassingsmechanismen (na
2025)
76
Transitie 3
Voorbereiding in nieuwe legislatuur 2014-2018
• Verder uitwerken
• Opties nemen
• In wetten gieten
• Administratie klaar maken
• Oudere rommel opruimen (Bv 6 naar 5 dagenweek)
Daartoe ook: Nationaal Pensioencomité + Kenniscentrum
77
Transitie 4: nader onderzoek is nodig (1)

Nadere uitwerking door
• Verdere ontsluiting administratieve data
• Optimalisering simulatiemodellen
Bij voorbeeld m.b.t.

• Gezinsmodalisering
• Minimum bescherming
• Gelijkgestelde periodes
• Actuariële correcties…
78
26
Transitie 4: nader onderzoek is nodig (2)

• budgettair neutrale transitie naar een stelsel van reële
herwaardering van oude lonen
• impact van reële herwaardering van de oude lonen in de
context van uiteenlopende economische groeiscenario’s
• budgettair neutrale transitie naar een middelloon-regeling
en breed bezoldigingsconcept voor
ambtenarenpensioenen
• definitie van budgettair evenwicht per stelsel
79
Beheer 1
Kenniscentrum
• Kleine onderzoeksstaf en secretariaat
• Verzamelen en analyseren data
• Voorbereiding parameters
pensioenbudgetten en pensioenbeleid
80
Beheer 2
Nationaal Pensioencomité
• Tripartite comité
• Respecterend - sociaal overleg
- globaal beheer
• Maar pensioenbeleid + budgetten samen behandelen
• Subcomités voor - werknemers
- zelfstandigen
- ambtenaren cf. Technisch comité
pensioenen
overheidssector
81
27
Beheer 3
Nationaal Pensioencomité - NPC
• Beslissingsbevoegdheid
• Advies/aanbevelingsbevoegdheid
82
Beheer 3
NPC: beslissingsbevoegdheid
• Over parameters en budgetten
• Procedure:
• Voorbereiding door Kenniscentrum
• Bespreking subcomités
• Goedkeuring door NPC
• Budgetten naar globaal beheer
uitvoering ambtenaren
(kasbeheer in globaal beheer blijft mogelijk)
83
Beheer 4
NPC: advies/aanbevelingsbevoegdheid
• Op vraag/eigen initiatief
• Subcomité openbare sector: cohesie
bevorderen
• Onderzoek uitzetten
• Informatieverstrekking
• Eventueel subcomité 2de pijler
Jaarlijkse rapportering
84
28
Het contract
“Sterk en betrouwbaar sociaal contract”
Tussen jongeren & ouderen
werkenden & gepensioneerden
werknemers & zelfstandigen & ambtenaren
huidige & latere generaties
Dus iedereen betrokken!
85
Hartelijk dank voor uw aandacht.

Vragen en debat gemodereerd door Koen Vleminckx
Vriendschapsglas
VOLGENDE
ACTUALITEITSCOLLEGES
9 december 2014
17 maart 2015
87
29

DEELNEMERSLIJST ACTUALITEITSCOLLEGE
23 SEPTEMBER 2014

Abbeel Anneleen Advocaat Loyens & Loeff Advocaten
Adnet Bernadette Eerste Adviseur VBO
Aertssen Johan Directeur‐generaal Rijksdienst voor pensioenen
Andries Matthias Generalist Levensverzekeringen Lesseliers & Co
Appeltant Daniel Adviseur‐generaal Zenito sociaal verzekeringsfonds
Audoor Caroline Diensthoofd studiedienst KVLV vzw
Averens Ludo Studiegelastigde AXA Real Estate
Azaert Annick ACTUARIS EB P&V Verzekeringen
Baekeland Paul Zaakvoerder Verba
Baelus Annelies Manager Legal Training SD Worx
Bauwens Denise Fiskaliste DENISE BAUWENS
Beckers Dominique COO Amonis
Becq Sonja Volksvertegenwoordiger CD&V
Behets Luk Adviseur FSMA
Berghman Jos Professor KU Leuven ‐ CESO
Betrains Roland Lid van de raad van betuur A.C.L.V.B. ‐ Senioren
Beullens Vik Externe Communicatie RVP
Beutels Sara Advocaat K law
Biebaut Frans Adviseur ABVV Metaal
Billiet Thiery Principal Mercer
Blanckaert Kris Diensthoofd Pensioenen Rijksdienst voor Pensioenen
Blanpain Bruno Advocaat Marx Van Ranst Vermeersch
Bogaert Sammy Adviseur levensverzekeringen Assuralia
Bogaerts Jeroen Zaakvoerder PENSIONTHEKER
Bollen‐Vandenboorn Anouk Universitair hoofddocent Universiteit van Maastricht
Boon Isabella Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Borms Roos Zaakvoerder Lesseliers & Co
Boulet Isabelle Company Lawyer Belfius Bank
Bovy Michelle Zaakvoerder B‐sure Life
Brauwers Johan Adviseur Dienst opleiding
Briers Stefan Pensioenadviseur Baloise Insurance
Brijs Chris Statisticus ‐ databankbeheerder Kruispuntbank Sociale Zekerheid
Bruyninckx Annelies Director Benefits & Pensions Euroclear Pension fund OFP
Bruyninckx Mieke Juridisch adviseur Acerta cvba
Brys Yves R&D Advisor AXA
Bulckens Riet Teamleider Werkwinkel St Truiden
Burke Alex Directeur inspectie RSZ PPO
De deelnemerslijst werd afgesloten op 22 september om 9u30.

Bylle Björn EB Consultant Aon Belgium
Calewaert Ilse Hoofd Sales Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Callaert Guido Juridische Dienst ACLVB ACLVB
Cantillon Bea Professor Universiteit Antwerpen
Caproni Marga Advocaat Loyens & Loeff Advocaten
Carlier Edward Vennoot Advocatenkantoor Reliance
Caron Markus Intern auditor VIVIUM
Carrette Patrick Zaakvoerder Mediplanning BVBA
Cassette François Head of Proposals, Legal AG Insurance NV/SA
Cauwenberghs Steven Legal Consultant Employee Benefits Vanbreda Risk & Benefits
Ceuterick Alexis Advocaat K law
Cloetens Jo Legal Adviser Employee Benefits AG Insurance
Cnudde Frank Districtmanager BALOISE INSURANCE NV
Cole Koen General Manager Sales EB AG Insurance
Colombini Nathalie Juridisch Adviseur Ethias NV
Coppens Mabelien Tax & Legal AG INSURANCE
Cordeel Lise wetenschappelijk medewerker CESO
Coucke Lizzie Manager R&D ‐ Marketing O&O Belfius Insurance
Cousaert Bertel Adviseur Zenito Sociaal Verzekeringsfonds
Couvreur Herwig Investment Consultant IBM Retirement Funds
Covemaeker Marjan Employee Benefits Allia Insurance Brokers
Crols Steven Accountmanager Leven Baloise Insurance NV
Cuppens Gert Advocaat Clifford Chance LLP
Curvers Giselda Projectleider Rijksdienst voor Pensioenen
Daemen Luc Directeur Leven Ondernemingen Baloise Insurance NV
Daems Hilde Adjunct‐Adviseur FSMA
Daenen Bob Actuaris ‐ vennoot Simplex Employee Benefits
Dansercoer Paul Zaakvoerder bvba LV CONSULT
de Bilderling Fabian Business Development Director Integrale gvk
De Bisschop Freddy Advocaat ADVOBUG BVBA
De Block Marc Adjunct‐administrateur‐generaal Rijksdienst voor Pensioenen
De Broe Luc Professor KU Leuven
De Buyser Sofie R&D Assistant Belfius Insurance
De Caluwé Philipp Sales Delta Lloyd Life
De Campenaere Tineke Juridisch adviseur KBC Verzekeringen nv
De Cort Nele Financial Planner Belfius
de Crombrugghe Roland General Manager ING Global Network
De Doncker Peter Corporate Account Manager EB KBC Verzekeringen
De Graeve Bart Head of CSL AG Insurance
De Jaeger Els Consulting Actuary Towers Watson
De Lange Marijke Stafmedewerker VVSG vzw
De Meester Niek Stafmedewerker OKRA vzw
De Messemaeker Jan Hoofdopsteller Pensioenen Ethias nv
De Poortere Marc Bedrijfsrevisor vof Depofi
De Preter Lieve Stafmedewerker studiedienst ACV‐CSC METEA
De Reu Luc Pensioenadviseur AMONIS

De Ridder Geert Director, Actuary Deloitte
De Ridder Marc Senior Consultant EB ALLIANZ Benelux nv
De Ridder Steffie Consultant Akkermans en Partners
De Roover Evy Advocaat LWWK
De Rouck Petra Journaliste De Tijd
De Schrijver Hans Senior Consultant EB ALLIANZ Benelux nv
De Smet Jan Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
De Soete Filip Manager Pensions & Other Benefits PB33
De Somviele Isabelle Advocaat C&E
De Valck Silke Bedrijfsjurist AG Insurance
De Vreese Jurgen Advocaat Jurgen De Vreese BVBA
De Wilde Sarah Junior Deloitte
De Wilde Stijn Adviseur beleid en strategie Rijksdienst voor Pensioenen
De Wit Bart Economist BVPI‐ABIP
de Wit Jan Zaakvoerder Life Plan
Debels Annelies Studiedienst Groen
Deconinck Jolien Consultant Akkermans en Partners
Dedier Geert Adviseur PDOS
Deferm Pascal Teamleader Leven EB Baloise Insurance
Degryse Johan Zaakvoerder Van Dessel NV
Deiteren Caroline Adviseur sociale zaken UNIZO
Demol Philippe Member of the Board IA|BE
Demyttenaere Melinda Adviseur Kennismanagement PDOS
Denayer Stefan Adj directeur sociaal beleid Essenscia
Deneffe An Stafmedewerker KVLV vzw
Derdaele Ellen Bedrijfsjuriste Ethias
Desloovere Stijn Consultant CSC Computer Sciences VOF/SNC
Desnyder Edwin Fiscaal Adviseur Assuralia
Deville Guido Advocaat BVBA Guido DEVILLE
Devoet Claude Ere‐docent ULB Université libre de Bruxelles
Devriendt Katrien Expert Verloningspolitieken Eandis cvba
Dewaersegger Marian advocaat Van Olmen & Wynant
Deyaert Danny Corporate Accountmanager Leven KBC Verzekeringen
D'heygere Stefanie Advocaat stagiaire Loyens & Loeff Advocaten
Dombrecht Benedict Business Development Manager Integrale gvk
Domen Alde Legal Manager SD Worx
Donvil Nina Wetenschappelijk medewerker KU Leuven
Driesen Guy Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Duden Elke Advocaat Linklaters llp
Duroi Hilde Directeur Studiedienst ABVV
Eeckhout Pascale Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Eerdekens Veerle Verantw. Oplossingen Pensioenen Ethias nv
Everaert David group consultant Delta Lloyd Life
Fevery Peter Legal Counsel Aon Belgium BVBA
Fiers Ellen Adviseur Dienst Sociale Zekerheid ACLVB ‐ Dienst Sociale Zekerheid
Fissette Michiel Technical Advisor Aon Belgium BCBA

Flipts Charlotte Adviseur UNITAS vzw, studiedienst CD&V
Fol Danais Advocaat stagiaire Loyens & Loeff Advocaten
Forêt Patrick Pension Fund Benefits Admin. Shell Belgium Pension Fund OFP
Fornoville Paul Zaakvoerder Life Plan
Foubert Ferdy Partner Bridge View Consulting
Fouquaert Marleen Account Manager Corporate Clients VIVIUM
Fransolet Bernard Juriste d'entreprise ETHIAS S.A
Gabriel Dirk Account Executive Amonis OFP
Geenen Elisabeth Educatief medewerker linx+ / ABVV‐senioren
Geens Jonas Adviseur Levensverzekeringen ASSURALIA
Gerarts Bjorn Pensioendeskundige RVP
Geukens Ivan Productbeheerder KBC Verzekeringen
Ghyssaert Geert Productmarketeer leven Baloise Insurance
Gieselink Gerhard Adjunct‐adviseur FSMA
Gijsen Kris Coordinator pensioenadvies Xerius Sociaal Verzekeringsfonds
Gillemon Pieter Director PwC
Godts Bieke Zaakvoerder Frame BVBA
Goeman Jan Partner Tax Services PwC Tax Consultants
Goossens Frank Productbeheerder KBC Verzekeringen nv
Goossens Tom Tax Advisor Optima
Guillaume Joeri Stafmedewerker IMA NVSM
Guisset Thibaut Makelaar experlife
Haerinck Jo EB Consultant Gras Savoye Consulting
Halbart Benoit Director Communication&Marketing AG Insurance
Hammenecker Kristine Adviseur Rijksdienst voor Pensioenen
Hautekiet Paul Comp&Ben & Social Relations Electrabel SCAP
Hemeryckx Kristien Adviseur Federale Overheidsdienst P&O
Hendrickx Chantal Advocaat Vandendijk & Partners
Hens Bert Juridisch adviseur overheidsrelaties Acerta cvba
Herkes Gwen Attaché Instituut Gelijkheid Vrouw Man
Hermans Melissa Consultant EY
Heylen Barbara Advocaat Claeys & Engels
Heylens Heidi Diensthoofd KBC Verzekeringen
Higny Marc Head of BDS EB/HC AG Insurance NV/SA
Hillary Robert Ambtenaar
Hofman Sara Actuaris Energy C.A. nv
Holderbeke Francis Adviseur VDAB
Houben Ferdinand Corporate account manager KBC
Hubo Alain Senior Consultant Gras Savoye Consulting (Belgium)
Hulstaert Stijn Tax & Legal Adviseren AG Insurance
Huys Caroline Diensthoofd RVP – opleidingscentrum
Jacquemyn Ilse Jurist ACV CSC METEA
Jame Miet Advocaat Van Gompel‐Renette Advocaten
Jans Frieda Directeur Hydralis OFP
Janssen Elianne PhD‐student Maastricht University
Janssen Steven Algemeen Directeur VZW SIGeDIS

Janssens Gilva Juridisch adviseur Vlaams Parlement
Janssens Johan Administrateur‐generaal PDOS
Janssens Maarten Plaatsvervangend docent Instituut voor Sociaal Recht
Janvier Ria Professor Universiteit Antwerpen
Kemkers Dirk Consultant Mercer
Kerckhof Pol Market Management Life Allianz Benelux nv
Knoops Sarah Juridisch fiscaal adviseur KBC Verzekeringen
Konings Werner Verzekeringsconsulent Matrix nv
Kuypers Eric Specialist Insurance Professionals AG insurance
Laeremans Elise Vennoot Younity
Lampo Lieven Cöordinator F2P PC118
Langenus Greg Directeur Akkermans & Partners
Lanotte Myriam Analyste vzw SIGeDIS
Lateur Soetkin Advocaat DLA Piper UK LLP
Lemmens Nora Auditeur Rekenhof
Lermytte Joris Stafmedewerker ACV‐Openbare Diensten
Leroy Kathleen Pensioenadministratie G07A20
Leukemans Muriel Coördinatrice vzw SEFOCAM
Leunen Hugo Aaakvoerder Zaken‐Advieskantoor
Leurs André Juridisch adviseur ACV BIE
Leysen Petra Assistente KU Leuven
Lierman Patrick Master Personal Financial Planning @FinPlan‐@Insurance bvba
Lievens Tim Jurist Rijksdienst voor Pensioenen
Lobelle Didier Secretaris‐generaal Werkgeversfed handel, vervoer
Logghe Paul Director retirement solutions Towers Watson
Logist Sylvia Adviseur studiedienst ACLVB
Lommelen Saskia Actuaris Esofac
Loos Nancy Technisch Expert PM Leven BALOISE INSURANCE NV
Loose Mathias Employee benefits consultant Aon Hewitt
Louis Steve Bedrijfsjurist AG Insurance
Lowyck Anneleen Juridisch adviseur KBC Verzekeringen
Mannaerts Birgit Legal Advisor Aon Belgium BVBA
Marcelle Vincent Advocaat zomerstagiaire Loyens & Loeff Avocats
Marien Patrick Senior Sales Manager Aon Belgium BVBA
Martens Jannick Insurance Manager AG Insurance
Mathues Tania Adjunct Diensthoofd Verzekeringsdienst KU Leuven
Meersschaut Maya Benefits & Insurances Coordinator Ernst & Young
Mengels Guido Business Manager AXA
Merckx Michel Bestuurder Elitis
Meulemeester Karen Accountmanager ADMB Verzekeringen nv
Moestermans Herlindis Stafmedewerker Nederlandstalige Vrouwenraad
Monserez Lieven Adjuct‐kabinetschef Beleidscel Pensioenen
Monten Jeroen Medewerker CMC Financieel Advies
Monten Luc Zaakvoerder CMC Financieel Advies
Mortier Arne Group Consultant Delta Lloyd Life
Mues Stijn Marketing AG Insurance

Mulders Marc COE pensions Volvo Group Belgium
Nagels Laetitia Student KU Leuven
Neetens Stephan Secretaris‐Generaal BVPI
Nietvelt Martine Account manager DeltaLloydLife
Nijs Yellena Consultant Akkermans en Partners
Nissens Lieven KMO Manager ATTENTIA
Norman Philippe Manager Legal Services PARTENA
Oliverio Sofie Productbeheerder KBC Verzekeringen
Overlaet Bert Algemeen directeur personeel KU Leuven
Paesen Jan Mobiliteitscoördinator KU Leuven
Papeleu Johan Zaakvoerder JOPA 4 LIFE CONSULTANCY
Peelman Natasja Pensioendeskundige Rijksdienst voor Pensioenen
Peeters Hans Onderzoeker KU Leuven ‐ CESO
Perpet Maajke Manager PwC Belgium
Pertry Véronique Advocaat/docent Véronique Pertry bvba
Petereyns Pim Project manager KSZ
Pierrieux Daniëlla Attaché FOD WASO
Pierssens Ilse Legal Assistant Linklaters llp
Piessens Kirsten Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Piessens Nathalie Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Pieters Christian Zaakvoeder Adico bvba
Pintelon Olivier Medewerker studiedienst BBTK‐ABVV
Pittoors Bart Adviseur Studiedienst Zenito Sociaal Verzekeringsfonds
Plas Nele Adviseur Fevia
Plas Peter Zaakvoerder Panseguro bvba
Poelman Bjorn Senior Deloitte
Pollaris Kristien Medewerker HR BNO
Pollet Jan Zaakvoerder FIDELIA BVBA
Pollet Lieven Group Consultant Delta Lloyd Life
Posen Greet Jurist personeelsdienst HUB‐KAHO hogeschool
Potemans Jolien Student KULeuven
Prinsier Dirk Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Proesmans Jan Advocaat Stibbe
Provoost Griet Attaché‐jurist RSZ
Puttemans Lansen Assistent Universiteit Antwerpen
Rietjens Frank Adviseur levensverzekeringen Assuralia
Roelandt Marina Teamchef Pensioendienst overheidssector
Roels Paul Zaakvoerder PROcrea Consulting
Rogge Valérie Legal Advisor Securex
Rombauts Dirk Zaakvoerder Rombauts Zakenkantoor
Roovers Tim Senior Legal Counsel Belfius Bank
Rossou Jo Zaakvoerder Life Plan
Rothschild Thomas Team Manager Proposal Expert AG Insurance
Rotsaert Luc EB consultant Aonhewitt
Rutten Mathijs V.G. Pensioenambtenaar ten persoonlijke titel
Ruttens Jan Senior Manager Aon Belgium bvba

Saelen Jonathan Attaché Rijksdienst voor Pensioenen
Sanders Henk Unit mgr. Life&Care ADMB Verzekeringen nv
Sauviller Johan Expert planning en klantenbeheer VDAB
Scheepers Jan Commercieel Directeur BALOISE INSURANCE NV
Schokkaert Erik Professor KU Leuven
Schoukens Paul professor KU Leuven
Schurmans Marie Senior Consultant PwC
Segers Marleen Attaché RVP Turnhout
Serraes Kurt Account Manager Corporate Clients Vivium (KV groep P&V) n.v.
Slegers Sabine Nationaal Secretaris ACLVB
Smets An PMO ‐ Projectleider PDOS
Smets Noël Eerste auditeur Rekenhof
Smets Sofie Juridisch adviseur KBC Verzekeringen
Snoeck Freddy Program Manager AG Insurance
Snoeks Michel Consulting Actuary Aon Belgium BVBA
Somers Anne‐Marie Juriste groepsverzekeringen Federale Verzekering
Sommerijns Lut Pension Lawyer Loyens & Loeff Advocaten
Sourbron Mathieu Program manager AG Insurance
Sterckx Ivo Zaakvoerder Tlatolli Consult
Stevens Yves Professor KU Leuven
Storms Isabel Senior EB Consultant Aon Belgium bvba
Struyf Frédéric Managing Director Gras Savoye Consulting (Belgium)
Stryckers Annemie Productbeheerder KBC Verzekeringen
Termote Kurt Diensthoofd Juridische Zaken KBC Verzekeringen NV
Thienpont Astrid Adviseur studiedienst Federaal ABVV
Thijs Hilde Risk Manager Accident & Health Belgacom
Thijs Sébastien Senior Manager Legal VHG Consultants BV CVBA
Thirion Florence Advocaat Linklaters llp
Timmerman Isabelle Advocaat ALTIUS CVBA
T'Jonck Greet Directeur FSMA
Tomassetti Silvy Juridisch adviseur Ethias
Tordeur Guy Verbondssecretaris ACV Brussel‐Halle‐Vilvoorde
Torfs Filip Diensthoofd KBC Verzekeringen nv
Torfs Nan Gewoon hoogleraar Universiteit Hasselt
Trappeniers Franky Salesmanager BALOISE INSURANCE NV
Traweels Eddy Senior account executive Amonis
Tuttens Jurgen Consultant Life & Employee Benefits Callant Verz.
Uyttersprot Patrick Medewerker Ombudsdienst Pensioenen
Vaes Alain Senior Account Manager Leven Ethias NV
Vaes Jan Productbeheerder KBC Verzekeringen
Van Assche Leen Assistente KU Leuven‐
Van Ballaer Ann Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Van Cakenberghe Felix Diensthoofd Pensioenservice De VoorZorg ‐ Antwerpen
Van Camp Guy Beleidsmedewerker FOD Sociale Zekerheid
Van Camp Kristien Fiscaal‐juridisch adviseur VIVIUM nv
Van Compernolle Marino Productbeheerder KBC Verzekeringen

Van Daele Gerrit Docent UGent
Van Damme An Advocaat Claeys & Engels
Van de Calseyde Tony Advocaat HERMAN BUYSSENS B.V.B.A
Van De Wielle Bart Adjunct‐auditeur Rekenhof
Van den Bosch Marc Directeur Sepia nv
Van den Bossche Werner Kaderlid
Van den Broeck Bart Zaakvoerder Assurex cvba
Van den Bussche Bart Senior Manager PwC
van der Hallen Peter Adviseur Acv
Van Der Steen Tony Ombudsman Pensioenen Ombudsdienst Pensioenen
Van Duyse Koen Advocaat Tiberghien Advocaten
Van Gelder Bart Zaakvoerder HRBD
Van Genechten Evy Assistente KU Leuven
Van Grunderbeek Ellen Assistente KU Leuven
Van Gysegem Jan Advocaat‐vennoot Claeys & Engels
Van Heddeghem Frans Lid seniorecommissie ABVV
Van Hessche Goedele Juriste Vrije CLB Koepel
Van Hoeck Els HR Director Vanbreda Risk & Benefits
Van Hoof Alexander Advocaat Allen & Overy LLP
Van Hoof Herman Director ES&P Janssen Pharmaceutica nv
Van Hoyweghen Gret'hl Director Consulting Services Towers Watson NV
Van Impe Marnik Actuaris Alrakis BVBA
Van Leeuwe Mieke Bestuurssecretaris FSMA
Van Reusel Geertrui Advocaat‐vennoot BSV‐Advocaten
Van Rompaey An Business Architect AXA
Van Schoubroeck Caroline Hoogleraar KU Leuven
Van Schoubroeck Liesbeth Associate partner Monard‐d'Hulst
Van Steen Frank Prudential Inspector NBB
van Stiphout Marco Senior EB Consultant Aon Hewitt
Van Tilborgh Iris Legal & Employee Relations Mgr Agfa
Van Tongerloo Tim HR Manager VOPAK
Van Vlaenderen Hilde Head of Market Development AG Insurance
Van Winkel Gerda KBC‐verzekeringen
Van winsen Brigitte Advocaat Advocatenkantoor
Van Zeghbroeck Chris Juriste LBC‐NVK
Vanbuylen Johan Verantwoordelijke Pensioenfondsen Non‐Profit
Vandebergh Lieve Beleidsexpert KBC Verzekeringen
Vandecasteele Lies Projectleider KSZ
Vandenbriele Eddy Zaakvoerder Vervan Finvest
Vandenbroucke Frank Professor KU Leuven
Vandendooren Rob Head Pension Consultancy, EB Vanbreda Risk & Benefits
Vandenmeersche Lieven Zaakvoerder eLVee bvba
Vandenweghe Nils Stafmedewerker advisering Vlaamse Ouderenraad
Vandeput Marc Hoofd Verzekeringsdienst KU Leuven
Vandergucht Sandra Stafmedewerker ACV‐CSC METEA
Vandermeiren Bart Adjunct‐directeur Assuralia

Vanderschelde François Lid CAP
Vanderspikken Kris Account manager BALOISE INSURANCE NV
Vanderzeypen Suzy Stafmedewerker VDAB
Vandevelde Caroline Coördinator FSMA
Vandewalle Luc Stafmedewerker Neos vzw
Vandyck Eric HR Directeur LANXESS Rubber N.V.
Vanhese Ilse Pensioenadviseur Xerius Sociaal Verzekeringsfonds
Vanmoerkerke Celien Sociaal adviseur ABVV
Vanpoucke Erik Ged. Bestuurder, direct. leven Baloise Insurance
Verachten Christophe Consultant Akkermans & Partners
Verbeeck Paul Bestuurder H I Consulting
Verbelen Roel PhD studenten KBI ‐ ORSTAT ‐ FEB
Verboomen Kathelijne Director Tax‐Reward SD Worx
Verduyn Barbara Senior Consultant EY
Vereycken Luc Partner Vereycken & Vereycken CVBA
Verlinden Ann Senior Advisor BVPI
Vermeir Geert Legal advisor SD Worx for society CVBA
Vermost Maarten Verzekeringsmakelaar Janssens en Vermost bvba
Verreydt Wilfried Eerste‐auditeur‐revisor Rekenhof
Versieren Jorgen Assistant KU Leuven
Vervoort Dirk Account Manager Akkermans & Partners
Vervoort Jan Manager EB ‐ Actuaris VIVIUM
Verwimp Griet Productbeheerder KBC Verzekeringen
Vincke Serge Beleidsexpert KBC Group
Vinckx Gerda Finance manager pensioenfonds J&J Pension Fund OFP
Vinckx Luc Ondervoorzitter NCK
Vindevogel Stijn Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen nv
Vingerhoets Koen Productbeheerder KBC Verzekeringen nv
Vleminckx Koen Coördinator FOD Sociale Zekerheid
Voet Sophie Executive Manager Belfius Insurance
Vuurstaek Valérie Advocaat Laga
Vuylsteke Laurent Head of Compensation Agfa Gevaert
Vuyts Karla Advocaat Dechert LLP
Weckx Edwin Consultant 2de pijler WeMPS
Welvaert Evelyne Technical Advisor Employee Benefits Aon Hewitt
Wettinck Karine Senior EB Consultant Gras Savoye Consulting (Belgium)
Wiertz Jo Ambtenaar Prov. Gouvernement
Windmolders Wim Partner ‐ actuaris Esofac
Winnen Jos Adviseur Leven Ondernemen KBC Verzekeringen
Witpas Geert Technisch expert PM Leven Baloise Insurance
Ysenbaert Stefaan Verantw.Productontwikkeling EB Allianz

SCHOOL VOOR
POSTACADEMISCHE
JURIDISCHE VORMING
PROGRAMMA VORMINGSONDERDELEN
VENNOOTSCHAPS- EN FINANCIEEL RECHT
PUBLIEKRECHT
ECONOMISCH RECHT
BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN
AANSPRAKELIJKHEIDS- EN VERZEKERINGSRECHT
Academiejaar
2014-2015
WOORD VOORAF
De KU Leuven wil haar studenten een geïntegreerd Onze opleidingen worden ook livestream aangebo-
vormingsproject aanbieden. Het is meer dan onder- den. U kan gelijktijdig met de opleiding die in Leu-
wijs dat naar een diploma leidt. Wij zien het als onze ven aan bod komt de module thuis of op kantoor
evidente opdracht studenten in een breed kader volgen op uw pc.
grondige kennis en vaardigheden te laten verwer-
ven. Studenten worden gestimuleerd een onder- Wij hopen dan ook van harte u op een van onze vor-
zoekende houding te ontwikkelen waarin verwon- mingen te mogen verwelkomen.
dering en vreugde voor het speuren naar inzicht
een plaats krijgen. Dit moet de basis leggen voor
een houding van levenslang leren waarin de speci-
fieke opdracht van de THEMIS School past.
De THEMIS School voor Postacademische Juridi-

sche Vorming groeide uit tot een interuniversitair
samenwerkingsverband tussen de rechtsfaculteiten
KU Leuven, KULAK, HUBrussel en UHasselt. Ge-
spreid over drie academiejaren biedt THEMIS on-
dertussen op de vier campussen een overzicht van
de actuele tendensen in wetgeving, rechtspraak en
rechtsleer.
In het academiejaar 2014-2015 passeren Vennoot-

schaps- en Financieel Recht, Publiekrecht , Econo-
misch Recht, Bijzondere Overeenkomsten en Aan-
sprakelijkheids- en Verzekeringsrecht weer de
revue.
Om ons doelpubliek een optimale keuzeaanbod te

garanderen, bieden we in Brussel twee volledige
studiedagen aan. De module Vennootschaps- en Fi-
nancieel Recht wordt gecombineerd met een module
Economisch Recht op 19 februari 2015. De modules
Bijzondere Overeenkomsten en Aansprakelijkheids-
Prof. dr. Yves Stevens
en Verzekeringsrecht worden op 28 mei 2015 gege-
Directeur THEMIS School voor
ven. Het staat u weliswaar vrij om ook in Brussel Postacademische Juridische Vorming
één van die vier aangeboden modules apart te vol-
gen.
-2-
Vormingsonderdeel
1 VENNOOTSCHAPS- EN FINANCIEEL RECHT
Leuven Hasselt
donderdag 2 oktober 2014 van 14u00 tot 18u00 (ook livestream) dinsdag 21 oktober 2014 van 17u30 tot 21u30
Voorzitter: Jean-Marie Nelissen Grade, emeritus hoogleraar KU Leuven Voorzitter: Nan Torfs, gewoon hoogleraar UHasselt
Kortrijk Brussel
maandag 13 oktober 2014 van 17u30 tot 21u30 donderdag 19 februari 2015 van 14u00 tot 18u00 (samen met Econo-
Voorzitter: Hilde Laga, hoofddocent KU Leuven misch Recht van 9u00 tot 13u00)
Voorzitter: Bert Demarsin, docent KU Leuven–HUBrussel
Leuven
Livestream Kortrijk
Brussel Hasselt Programma
13u30 - 14u00 17u00 - 17u30 Onthaal van de deelnemers
14u00 - 14u10 17u30 - 17u40 Verwelkoming en inleiding door de voorzitter
14u10 - 14u55 17u40 – 18u25 De bestuurder: a man (or woman) for all seasons
De bestuurder (of zaakvoerder) speelt een sleutelrol in het leven van elke vennootschap, in goede én in slechte
tijden. Tijd dus om systematisch op een rijtje te zetten welke juridische kwalificatie zijn mandaat krijgt, hoe dat
mandaat aanvangt en eindigt, aan welke voorwaarden hij moet voldoen, of en hoe hij wordt vergoed, welk sociaal
en fiscaal statuut zijn functie met zich meebrengt, wat van hem vanuit juridisch oogpunt precies wordt verwacht,
en hoe hij in de praktijk functioneert. Dit overzicht is gesteund op de wet, de gebruiken en geplogenheden en de
recente rechtspraak, met aandacht voor de verschillen per vennootschapsvorm.
Marieke Wyckaert, hoogleraar KU Leuven, advocaat
Stijn De Dier, aspirant FWO, Jan Ronse Instituut voor Vennootschaps- en Financieel Recht KU Leuven
14u55 - 15u40 18u25 – 19u10 De bescherming van de minderheidsaandeelhouder anno 2014: een verhaal van rechten en plichten
Minderheidsaandeelhouders zijn van alle tijden. Het mag dus niet verbazen dat het Wetboek van vennootschap-
pen op tal van plaatsen – expliciet dan wel impliciet – specifieke rechten toekent aan minderheidsaandeelhouders.
Onder invloed van de ontwikkelingen inzake corporate governance is de aandacht voor de minderheidsaandeel-
houders bovendien sterk toegenomen. Een goed moment dus voor een update en een kritische analyse. Wat
houden de rechten van minderheidsaandeelhouders precies in? Zijn zij voor alle vennootschapstypes gelijklo-
pend? Hoe (efficiënt) kunnen zij worden afgedwongen? Hebben zij een reële betekenis in de praktijk? Of vormen
zij veeleer een uitnodiging voor een verdere conventionele uitbreiding? En wat zijn de grenzen van een dergelijke
conventionele uitbreiding?
Frank Hellemans, docent KU Leuven-HUBrussel
Larissa Coninx, assistent Jan Ronse Instituut voor Vennootschaps- en Financieel Recht KU Leuven
15u40 - 15u55 19u10 – 19u25 Vraagstelling
15u55 - 16u15 19u25 – 19u45 Koffie/Thee en versnaperingen
16u15 - 17u00 19u45 – 20u30 De geschillenregeling: actuele highlights uit een evergreen
De geschillenregeling (uittreding-uitsluiting) is al bijna 2 decennia de kwantitatief meest succesvolle procedure in
het vennootschapsrecht. Zij biedt een uitweg voor aandeelhoudersconflicten in niet-genoteerde vennootschap-
pen. Desalniettemin blijven nog heel wat aspecten voorwerp van discussie in rechtsleer en rechtspraak. Er wordt
onder meer ingegaan op de mogelijkheden die de voorzitter heeft om voorlopige maatregelen op te leggen tijdens
de procedure en op de invulling van de gegronde reden voor uitsluiting resp. uittreding. Cruciaal is de problema-
tiek van de prijsbepaling. Naast de vraag naar de afdwingbaarheid van statutaire of conventionele prijsclausules
en de keuze van de gepaste waarderingsmethode, biedt vooral de recente rechtspraak van het Hof van Cassatie
inzake de peildatum veel stof voor discussie.
Robbie Tas, docent KU Leuven-HUBrussel, advocaat
Willem Van Gaver, assistent Jan Ronse Instituut voor Vennootschaps- en Financieel recht KU Leuven
17u00 - 17u45 20u30 – 21u15 Recente wijzigingen inzake beleggersbescherming: something old, something new?
Naar aanleiding van de financiële crisis hebben ook veel kleine beleggers geld verloren op de financiële markten.
Procedures waarbij beleggers hun bank pogen aansprakelijk te stellen voor misleidende informatie of fout advies,
zijn daardoor sterk toegenomen. De wetgever heeft hierop ingespeeld door – voor de toekomst – de regels die
de banken moeten naleven wanneer zij informatie en/of advies verstrekken aan beleggers, nog te verstrengen.
In dit onderdeel wordt ingegaan op hoogtepunten uit de rechtspraak in dit domein en een overzicht geboden van
recente wetswijzigingen die de positie van de retail-belegger verder moeten versterken.
Veerle Colaert, docent Jan Ronse Instituut voor Vennootschaps- en Financieel recht KU Leuven
17u45 - 18u00 21u15 - 21u30 Vraagstelling en slotbeschouwing
Coördinatie: Prof. Koen Geens, Prof. Marieke Wyckaert en Prof. Veerle Colaert
-3-
Vormingsonderdeel
2 PUBLIEKRECHT
Kortrijk Leuven
maandag 8 december 2014 van 17u30 tot 21u30 donderdag 18 december 2014 van 14u00 tot 18u00 (ook livestream)
Voorzitter: Erik Derycke, rechter in het Grondwettelijk Hof Voorzitter: André Alen, voorzitter Grondwettelijk Hof
Hasselt
dinsdag 16 december 2014 van 17u30 tot 21u30
Voorzitter: Anne Mie Draye, decaan rechtsfaculteit UHasselt
Leuven Kortrijk
Livestream Hasselt Programma
Hulpmiddelen bij een succesvolle procedure voor het Grondwettelijk Hof: procedure en rechtspraak.
14u10 - 14u55 17u40 – 18u25 De bevoegdheden van en de rechtspleging voor het Grondwettelijk Hof. Capita selecta en de nieuwig-
heden na de Zesde Staatshervorming en de bijzondere wet van 4 april 2014
Deze bijdrage is een vervolg op de bijdrage van 2009, waarbij echter vooral wordt aangeduid wat de nieuwig-
heden inzake bevoegdheden en rechtspleging zijn, ten gevolge van de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof
(het belang, ook bij tussenkomst, de handhaving van de gevolgen bij prejudiciële vragen), maar vooral ten
gevolge van de Zesde Staatshervorming en de bijzondere wet van 4 april 2014 (federale loyauteit, volksraad-
pleging, beslissingen van de Controlecommissie inzake verkiezingsuitgaven, afschaffing van de terechtzitting,
elektronische procesvoering en samenloop van grondrechten).
Evelyne Maes, wetenschappelijk medewerker KU Leuven, advocaat
14u55 - 15u40 18u25 – 19u10 Aandachtspunten bij de redactie van een prejudiciële vraag
Wanneer in een geschil voor een andere rechter dan het Grondwettelijk Hof de grondwettigheid van een
formeel-wettelijke norm in vraag wordt gesteld, moet die rechter in de regel dit vraagpunt met een prejudiciële
vraag overmaken aan het Grondwettelijk Hof. De formulering van de vraag en de toelichting daarbij in het
verwijzingsvonnis bakenen het geschil af dat het Grondwettelijk Hof zal kunnen beslechten. De redactie ervan
vergt dan ook bijzondere aandacht en de procespartijen doen er goed aan via hun conclusies de rechter bij te
staan in deze taak. In deze lezing worden de mogelijke valkuilen bij het opstellen van een prejudiciële vraag
onderzocht en wordt een leidraad gegeven van hoe deze te vermijden.
Peter Schollen, docent UHasselt
16u15 - 17u00 19u45 – 20u30 Het EU-recht voor het Grondwettelijk Hof
Deze bijdrage onderzoekt de mate waarin voor het Grondwettelijk Hof een beroep kan worden gedaan op het
EU-recht. Bijzondere aandacht gaat daarbij naar de problematiek van de procedurele en materiële samenloop
van grondrechten en de impact van het EU-Handvest van de grondrechten.
Stefan Sottiaux, docent KU Leuven, advocaat
Elke Cloots, docent Universiteit Maastricht, advocaat
17u00 - 17u45 20u30 – 21u15 De rechtspraak van het Grondwettelijk Hof inzake de geestelijke vrijheden - Overzicht 2005-2013
De Grondwetgever van 1831 besteedde ruime en grondige aandacht aan de geestelijke vrijheden. Het betreft
dan de vrijheid van godsdienst (art. 19, 20 en 21 GW), de vrijheid van meningsuiting (art. 19 GW) en de ermee
verbonden vrijheid van drukpers (art. 25 GW), de vrijheid van vereniging (art. 27 GW) en de vrijheid van ver-
gadering (art. 26 GW). De grondwet erkent ook het briefgeheim (art. 29 GW) en de vrijheid van de gesproken
talen (art. 30 GW). In procedures voor het Grondwettelijk Hof blijven deze bepalingen bijzonder actueel. De
analyse van de rechtspraak van het Hof laat toe om de contouren van deze vrijheden fijnmazig af te bakenen
en de inhoud ervan te verfijnen, te verdiepen en te concretiseren.
Gunter Maes, hoofddocent UHasselt
Coördinatie: Prof. Stefan Sottiaux
-4-
Vormingsonderdeel

3 ECONOMISCH RECHT
Leuven Brussel
donderdag 5 februari 2015 van 14u00 tot 18u00 (ook livestream) donderdag 19 februari 2015 van 09u00 tot 13u00 (samen met Ven-
Voorzitter: Stefaan Raes, raadsheer Hof van Beroep Brussel nootschaps- en Financieel Recht van 14u00 tot 18u00)
Voorzitter: Winnie Neirinck, voorzitter Nederlandstalige Rechtbank van
Kortrijk Koophandel Brussel
maandag 9 februari 2015 van 17u30 tot 21u30
Voorzitter: Eric Dursin, raadsheer Hof van Beroep Gent Hasselt
dinsdag 24 februari 2015 van 17u30 tot 21u30
Voorzitter: Béatrice Ponet, Raadsheer Hof van Beroep Antwerpen en
docent U.Antwerpen
Leuven Kortrijk
14u10 - 14u55 17u40 – 18u25 De toenemende invloed van EU economisch recht op nationaal privaatrecht
Elementen van EU interne marktrecht en mededingingsrecht hebben een immer rechtstreekser invloed op natio-
naal contracten- en aansprakelijkheidsrecht. Ingegaan wordt o.m. op de nieuwe Richtlijn over schadevergoedin-
gen wegens mededingingsbreuken en op de rechtspraak waarin het Hof van Justitue de vier vrijheden toepast
op rechtsverhoudingen tussen particulieren of ondernemingen onderling.
Wouter Devroe, gewoon hoogleraar KU Leuven, advocaat, assessor BMA
14u55 - 15u40 18u25 – 19u10 Update marktpraktijken en consumentenbescherming

In Boek VI van het Wetboek van Economisch Recht werden de bepalingen van de Wet Marktpraktijken en Con-
sumentenbescherming van 6 april 2010 hernomen, met enkele belangrijke wijzigingen ter omzetting van Richtlijn
2011/83/EU over ‘consumentenrechten’. Wij geven een overzicht van deze wijzigingen en van de eerste toepas-
singen in de praktijk en een analyse van recente rechtspraak. Tot slot nog een kritische analyse van het nieuwe
Boek XIV over ‘Marktpraktijken en consumentenbescherming betreffende de beoefenaars van een vrij beroep’
Bert Keirsbilck, docent KU Leuven, co-directeur Consument, Concurrentie en Markt
16u15 - 17u00 19u45 – 20u30 Update handelstussenpersonen en distributeurs

In Boek X van het Wetboek van Economisch Recht worden de bepalingen van de Handelsagentuurwet en Al-
leenverkoopwet bijna ongewijzigd overgenomen. Boek X bevat wel enkele belangrijke wijzigingen in vergelijking
met de Wet van 19 december 2005 betreffende de precontractuele informatie bij commerciële samenwerkings-
overeenkomsten. In deze bijdrage gaan we in op de wijzigingen inzake de precontractuele informatieverplichtin-
gen en op de impact die deze wijzigingen zullen hebben op het sluiten van commerciële samenwerkingsovereen-
komsten. Vervolgens geven wij een overzicht van recente rechtspraak over de uitvoering van overeenkomsten
met handelstussenpersonen en distributeurs.
Pieterjan Naeyaert, wetenschappelijk medewerker KU Leuven-KULAK
Michaël Vansteenbeeck, wetenschappelijk medewerker KU Leuven-KULAK
17u00 - 17u45 20u30 – 21u15 Update e-commerce

Boek XII van het wetboek Economisch Recht codificeert het recht van de elektronische economie; Boek VI wij-
zigt het juridisch kader voor overeenkomsten op afstand grondig. Deze bijdrage bespreekt deze reglementering
en bekijkt een aantal vaak voorkomende vragen bij e-commerce, zoals: Wanneer zijn algemene voorwaarden
bindend? Wanneer wordt een particulier die op eBay actief is als onderneming beschouwd? Welke kosten mag
een onderneming aanrekenen bij herroeping? Kan herroeping van gebruikte goederen uitgesloten worden? Er is
vanzelfsprekend aandacht voor de recente rechtspraak.
Evelyne Terryn, hoofddocent KU Leuven, advocaat
Dit programma wordt ook aangeboden in het voormiddaggedeelte van de studiedag

op 19/2/2015 in Brussel. Meer informatie vindt u op p. 6.
Coördinatie: Prof. Wouter Devroe, Prof. Evelyne Terryn en Prof. Bert Keirsbilck
-5-
STUDIEDAG BRUSSEL VENNOOTSCHAPS- EN FINANCIEEL RECHT &
Donderdag 19 februari 2015
van 9u00 tot 18u00 ECONOMISCH RECHT
VOORMIDDAG: ECONOMISCH RECHT NAMIDDAG: VENNOOTSCHAPS- EN FINANCIEEL RECHT
Voorzitter: Winnie Neirinck, voorzitter Nederlandstalige Rechtbank van Voorzitter: Bert Demarsin, docent KU Leuven-HUBrussel
Koophandel
Programma
08u30 - 09u00 Onthaal van de deelnemers 13u30 – 14u00 Onthaal van de deelnemers
09u00 - 09u10 Verwelkoming en inleiding door de voorzitter 14u00 – 14u10 Verwelkoming en inleiding door de voorzitter
09u10 - 09u55 De toenemende invloed van EU economisch recht 14u10 – 14u55 De bestuurder: a man (or woman) for all
op nationaal privaatrecht seasons
Wouter Devroe Marieke Wyckaert en Stijn De Dier
09u55 - 10u40 Update marktpraktijken en consumentenbe 14u55 – 15u40 De bescherming van de minderheidsaan-
scherming deelhouder anno 2014: een verhaal van
Bert Keirsbilck rechten en plichten
Frank Hellemans en Larissa Coninx
10u40 - 10u55 Vraagstelling
15u40 – 15u55 Vraagstelling
10u55 – 11u15 Koffie/Thee en versnaperingen
15u55 – 16u15 Koffie/Thee en versnaperingen
11u15 - 12u00 Update handelstussenpersonen en distributeurs
Pieterjan Naeyaert en Michaël Vansteenbeeck 16u15 – 17u00 De geschillenregeling: actuele highlights uit
een evergreen
12u00 - 12u45 Update e-commerce Robbie Tas en Willem Van Gaver
Evelyne Terryn
17u00 – 17u45 Recente wijzigingen inzake beleggersbe-
12u45 - 13u00 Vraagstelling en slotbeschouwing scherming: something old, something new?
Veerle Colaert
13u00 - 13u30 Lunch aangeboden aan deelnemers die inschrijven
voor beide opleidingen 17u45 - 18u00 Vraagstelling en slotbeschouwing door de
voorzitter
Voor een gedetailleerd programma: zie vormingsonderdeel 3 (economisch recht) op p. 5 en vormingsonderdeel 1 (vennoot-
schaps- en financieel recht) op p. 3.
prijs: 2
50 euro (breaks, lunch en beide cahiers inbegrepen)
Voor elke sessie kan ook afzonderlijk ingeschreven worden (125 euro - koffiepauze en cahier inbegrepen).
-6-
Vormingsonderdeel
4 BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN
Leuven Hasselt, dinsdag 24 maart 2015 van 17u30 tot 21u30

donderdag 12 maart 2015 van 14u00 tot 18u00 (ook livestream) Voorzitter: Guy Hermans, rechter bij de Rechtbank van Koophandel
Voorzitter: Jacques Herbots, emeritus hoogleraar KU Leuven te Tongeren
Kortrijk Brussel
maandag 16 maart 2015 van 17u30 tot 21u30 donderdag 28 mei 2015 van 09u00 tot 13u00 (samen met Aansprake-
Voorzitter: Eric Dursin, raadsheer bij het Hof van Beroep te Gent lijkheids- en Verzekeringsrecht in de namiddag)
Voorzitter: Annick de Boeck, hoofddocent HUBrussel
Leuven Kortrijk
14u10 - 14u55 17u40 – 18u25 De aannemingsovereenkomst vanuit het perspectief van het Europees (internationaal) privaatrecht
Over de voorbije vijf jaar hebben zich een aantal belangrijke ontwikkelingen voorgedaan op Europees niveau.
Enerzijds werd in 2010 de dienstenwet geïntroduceerd in het Belgisch recht, ter uitvoering van de diensten-
richtlijn. Er wordt nagegaan wat de invloed van die richtlijn is op de contractenrechtelijke reglementering van
de aannemingsovereenkomst. Anderzijds heeft het Europees Hof van Justitie in drie recente arresten uitspraak
over de interpretatie van het begrip ‘dienst’ in de Brussel I-Verordening inzake het recht dat van toepassing
is op verbintenissen uit overeenkomst. In een van die arresten raakt het Hof ook aan het toepassingsgebied
van de richtlijn consumentenkoop en doet daar een nogal verrassende uitspraak. Er zal uitgebreid op deze
arresten en hun impact op het nationale recht worden ingegaan.
Alain Laurent Verbeke, gewoon hoogleraar KU Leuven
Pieter Brulez, assistent KU Leuven
14u55 - 15u40 18u25 – 19u10 Recente ontwikkelingen koop en lastgeving

Recentelijk werden de laatste boeken voor het nieuwe Wetboek Economisch recht goedgekeurd. Enkel de be-
kendmaking van een datum van inwerkingtreding laat nog op zich wachten. Met dit wetboek zal meteen ook de
richtlijn consumentenrechten in het Belgisch recht worden omgezet. Bekeken wordt wat de invloed is van dat
nieuwe wetboek op de materieelrechtelijke reglementering van de koopovereenkomst. Tevens wordt ingegaan
op recente rechtspraak inzake consumentenkoop.
Bernard Tilleman, gewoon hoogleraar, decaan Rechtsfaculteit KU Leuven
16u15 - 17u00 19u45 – 20u30 Recente ontwikkelingen huur

Dit onderdeel focust op tendensen in de hoogste rechtspraak (Grondwettelijk Hof en Hof van Cassatie) van de
afgelopen jaren over gemene huur, woninghuur en handelshuur.
Nicolas Carette, docent UAntwerpen, advocaat
17u00 - 17u45 20u30 – 21u15 Recente ontwikkelingen bruikleen, bewaargeving, dading, sekwester
Teneinde het publiek een volledig overzicht te kunnen bieden van de belangrijkste evoluties in het bijzondere
contractenrecht, bestrijkt deze laatste bijdrage het zeer ruime veld van de kleine contracten. Overeenkomstig
het traditionele opzet van Themis, krijgt het publiek aan de hand van een bespreking van de hogere recht-
spraak een opfrissing van belangrijke leerstukken inzake fundamentele contractenrechtelijke figuren, zoals
de dading, de bewaargeving, de sekwester, de lening, de borgstelling, de pandovereenkomst of de lijfrente.
Bert Demarsin, docent HUBrussel en KU Leuven, vice-decaan Faculteit Rechten HUBrussel
Dit programma wordt ook aangeboden in het voormiddaggedeelte van de studiedag op 28/5/2015 in Brussel.
Meer informatie vindt u op p. 9.
Coördinatie: Prof. Bernard Tilleman en Prof. Alain Laurent Verbeke
-7-
Vormingsonderdeel
5 AANSPRAKELIJKHEIDS- EN
VERZEKERINGSRECHT
Leuven Hasselt
donderdag 7 mei 2015 van 14u00 tot 18u00 (ook livestream) dinsdag 19 mei 2015 van 17u30 tot 21u30
Voorzitter: Herman Cousy, emeritus gewoon hoogleraar KU Leuven Voorzitter: Pros Van Helmont, Erevoorzitter Rechtbank van Koophan-
del te Hasselt
Kortrijk
maandag 11 mei 2015 van 17u30 tot 21u30 Brussel
Voorzitter: Geert Jocqué, Raadsheer Hof van Cassatie donderdag 28 mei 2015 van 14u00 tot 18u00 (Bijzondere Overeen-
komsten van 09u00 tot 13u00)
Voorzitter: Bart Veeckmans, Raadsheer Hof van Beroep te Brussel
Leuven
Livestream Kortrijk
Brussel Hasselt Programma
14u10 - 14u55 17u40 – 18u25 Actualia aansprakelijkheidsrecht 2012-2015: highlights uit wetgeving en rechtspraak
Overzicht van de recente ontwikkelingen met betrekking tot de aansprakelijkheid voor eigen foutieve daad
en de kwalitatieve aansprakelijkheid (personen, zaken en dieren). Daarbij wordt vooral aandacht besteed
aan de rechtspraak van het Hof van Cassatie.
Ilse Samoy hoofddocent, KU Leuven en UHasselt, Instituut voor Verbintenissenrecht
Elisabeth Verjans assistent KU Leuven en UHasselt, Instituut voor Verbintenissenrecht
14u55 - 15u40 18u25 – 19u10 Actualia schade en schadevergoeding 2012-2015

Overzicht van de recente ontwikkelingen met betrekking tot de algemene beginselen van schade en scha-
deloosstelling en met betrekking tot de vergoeding van personenschade. Daarbij wordt vooral aandacht
besteed aan de rechtspraak van het Hof van Cassatie.
Ingrid Boone hoofddocent KU Leuven-Kulak, Instituut voor Familie- en Jeugdrecht
Karen Ronsijn praktijkassistent KU Leuven en UHasselt, Instituut voor Verbintenissenrecht
16u15 - 17u00 19u45 – 20u30 Aansprakelijkheidsverzekering: risicovolle onderneming?

Bespreking van enkele hete hangijzers in de aansprakelijkheidsverzekering in het algemeen en specifiek
voor ondernemingen, zoals vergoeding van verdedigingskosten, dekking in de tijd, hoedanigheid van verze-
kerde en subrogatie, uitsluitingen en vervalclausules in ABR en BA exploitatie.
Yves Thiery wetenschappelijk medewerker KU Leuven, Instituut Verzekeringsrecht, advocaat
Tine Meurs assistent KU Leuven, Instituut Verzekeringsrecht
17u00 - 17u45 20u30 – 21u15 Actualia verzekeringsrecht 2012-2015: highlights uit wetgeving en rechtspraak
Nieuwe editie van het klassieke overzicht van de recente wetgeving en ontwikkelingen in de rechtspraak van
de hoogste rechtscolleges inzake verzekeringen en vergoeding van verkeersongevallen.
Caroline Van Schoubroeck hoogleraar KU Leuven, Instituut Verzekeringsrecht, voorzitter Commissie voor
verzekeringen
Coördinatie: Prof. Caroline Van Schoubroeck en Prof. Ilse Samoy
-8-
STUDIEDAG BRUSSEL BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN &
Donderdag 28 mei 2015
van 9u00 tot 18u00 AANSPRAKELIJKHEIDS- EN VERZEKERINGSRECHT
VOORMIDDAG: BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN NAMIDDAG: AANSPRAKELIJKHEIDS- EN VERZEKERINGSRECHT
Voorzitter: Annick De Boeck, hoofddocent HUBrussel Voorzitter: Bart Veeckmans, Raadsheer Hof van Beroep te Brussel
Programma
08u30 – 09u00 Onthaal van de deelnemers 13u30 – 14u00 Onthaal van de deelnemers
09u00 – 09u10 Verwelkoming en inleiding door de voorzitter 14u00 – 14u10 Verwelkoming en inleiding door de voorzitter
09u10– 09u55 De aannemingsovereenkomst vanuit het perspec- 14u10 – 14u55 Actualia aansprakelijkheidsrecht 2012-2015:
tief van het Europees (internationaal) privaatrecht highlights uit wetgeving en rechtspraak
Alain Laurent Verbeke en Pieter Brulez Ilse Samoy en Elisabeth Verjans
09u55 – 10u40 Recente ontwikkelingen koop en lastgeving 14u55 – 15u40 Actualia schade en schadevergoeding 2012-2015
Bernard Tilleman Ingrid Boone en Karen Ronsijn
10u40 – 10u55 Vraagstelling 15u40 – 15u55 Vraagstelling
10u55 – 11u15 Koffie/Thee en versnaperingen 15u55 – 16u15 Koffie/Thee en versnaperingen
11u15 – 12u00 Recente ontwikkelingen huur 16u15 – 17u00 Aansprakelijkheidsverzekering: risicovolle on-
Nicolas Carette derneming?
Yves Thiery en Tine Meurs
12u00 – 12u45 Recente ontwikkelingen bruikleen, bewaargeving,
dading, sekwester 17u00 – 17u45 Actualia verzekeringsrecht 2012-2015:
Bert Demarsin highlights uit wetgeving en rechtspraak
Caroline Van Schoubroeck
12u45 – 13u00 Vraagstelling en slotbeschouwing door de voor-
zitter 17u45 - 18u00 Vraagstelling en slotbeschouwing
13u00 - 13u30 Lunch aangeboden aan deelnemers die inschrijven

voor beide opleidingen
Voor een gedetailleerd programma: zie vormingsonderdeel 4 (bijzondere overeenkomsten) op p. 7 en vormingsonderdeel 5

(aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht) op p. 8.
prijs: 2
50 euro (breaks, lunch en beide cahiers inbegrepen)
Voor elke sessie kan ook afzonderlijk ingeschreven worden (125 euro - koffiepauze en cahier inbegrepen).
-9-
VERSCHENEN CAHIERS

Tijdens het academiejaar 2011-2012 zijn volgende cahiers verschenen:
65. Vennootschaps- en financieel recht, Prof. dr. K. Geens (ed.)

66. Intellectuele rechten, Prof. dr. F. Gotzen, Prof. dr. M. C. Janssens, Prof. dr. G. Van Overwalle (eds.)
67. Bijzondere overeenkomsten, Prof. dr. B. Tilleman, Prof. dr. A.-L. Verbeke (eds.)
68. Vreemdelingenrecht, Prof. dr. M.-Cl. Foblets, Prof. dr. D. Vanheule (eds.)
69. Economisch recht, Prof. dr. W. Devroe, Prof. dr. J. Stuyck, Prof. dr. E. Terryn (eds.)
70. Publiekrecht, Prof. dr. A. Alen, Prof. dr. G. Maes, Prof. dr. S. Sottiaux (eds.)
71. Verbintenissenrecht, Prof. dr. S. Stijns, Prof. dr. B. Tilleman (eds.)
72. Aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht, Prof. dr. C. Van Schoubroeck, Prof. dr. I. Samoy, Prof. dr. S. Stijns (eds.)
73. Insolventie- en beslagrecht, Prof. dr. M.E. Storme (ed.)

74. Vennootschapsrecht, Prof. dr. F. Hellemans (ed.)
75. Verbintenissenrecht, Prof. dr. S. Stijns, Prof. dr. V. Sagaert, Prof. dr. I. Samoy, Prof. dr. A. De Boeck (eds.)
76. Internationaal privaatrecht, Prof. dr. G. Van Calster (ed.)
77. Kunstrecht en cultureel erfgoed, Prof. dr. A.M. Draye, Prof. dr. B. Demarsin (eds.)
78. Familiaal vermogensrecht, Prof. dr. A.-L. Verbeke, Prof. dr. C. Declerck, Prof. dr. J. Du Mongh (eds.)
79. Straf- en strafprocesrecht, Prof. dr. F. Verbruggen, Prof. dr. B. Spriet, Prof. dr. R. Verstraeten (eds.)
80. Vermogens-/Goederenrecht, Prof. dr. V. Sagaert, Prof. dr. B. Tilleman (eds.)
81. ICT- en mediarecht, Prof. dr. P. Valcke, Prof. dr. J. Dumortier (eds.)
82. Gerechtelijk recht, Prof. dr. P. Van Orshoven, B. Allemeersch (eds.)

83. Arbeids- en socialezekerheidsrecht, Prof. dr. F. Hendrickx, Prof. dr. D. Pieters (eds.)
84. Actualia gemeenterecht, Prof. dr. S. Lierman (ed.)
85. Personen- en familierecht, Prof. dr. P. Senaeve, Prof. dr. J. Du Mongh (eds.)
86. Vastgoedrecht, Prof. dr. V. Sagaert (ed.)
87. Contractenrecht, Prof. dr. B. Tilleman, Prof. dr. V. Sagaert (eds.)
88. Jeugdbeschermingsrecht, Prof. dr. J. Put (ed.)
Deze boeken kunnen besteld worden bij:

die Keure - Professional Publishing
Kleine Pathoekeweg 3 - 8000 Brugge
tel.: 050 / 47.12.72 - fax: 050 / 33.51.54
e-mail: professional.publishing@diekeure.be - website: www.diekeure-juridischeuitgaven.be
- 10 -
PRAKTISCHE INFORMATIE LOCATIES
Inschrijvingen en inlichtingen Leuven

THEMIS – School voor Postacademische Juridische Vorming KU LEUVEN
p/a Tiensestraat 41 bus 3440, 3000 Leuven Auditorium Zeger Van Hee, College De Valk
Tel: 016 32 54 84 Tiensestraat 41, 3000 Leuven
Fax: 016 32 87 24 www.kuleuven.be
E-mail: themis@law.kuleuven.be
Website: www.pvthemis.be
Het College De Valk is met de wagen te bereiken via de ring rond
Leuven; via de Tiense Poort en vervolgens de Blijde-Inkomststraat
U kan zich via bovenstaande website op eenvoudige en vlotte
bereikt u de betaalparking “Ladeuze”. Er is een ingang van het
wijze inschrijven voor de opleiding van uw keuze.
College De Valk langs het Ladeuzeplein. Het auditorium Zeger Van
Hee bevindt zich op wandelafstand van het station.
Uw inschrijving is bindend; bij annulatie wordt 10 % (met een mi-
nimum van 25 euro) van het inschrijvingsgeld aangerekend voor
administratiekosten. Gelieve kennis te nemen van de “Algemene
voorwaarden” zoals vermeld op www.kuleuven.be/permanente-
Kortrijk
KULAK
vorming/docs/algemenevoorwaarden.
Alleen schriftelijke annulering wordt aanvaard tot uiterlijk drie E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk
werkdagen voorafgaand aan de activiteit. Na die datum blijft het www.kuleuven-kortrijk.be
volledige factuurbedrag verschuldigd. Bij verhindering kan men
zich zonder bijkomende kosten laten vervangen. Met de wagen afrit Kortrijk Zuid volgen, daarna richting Expo,
Voor magistraten, gerechtelijke stagiairs en personeelsleden van vervolgens bij de Colmar naar rechts. Doorrijden tot de 1ste lichten
de rechterlijke orde die zich inschrijven maar niet effectief aan- naar links. Op het einde van deze straat naar rechts. Zodra je in deze
wezig zijn, neemt het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding de straat bent, zie je de campus op je linkerkant. Parkeergelegenheid ter
eventuele kosten niet ten laste. Vervanging door een collega is plaatse.
toegestaan, die dan met vermelding van naam en functie tekent
naast de naam van de vervangen collega. Aan het station kan u de bus nemen met aanduiding Hallen-Lange
Munt.
Prijs
Brussel
De inschrijvingsprijs bedraagt € 125 per vormingsonderdeel en € 250 HUBRUSSEL
voor een volledige dag in Brussel (catering en cahier inbegrepen).
Voor deelnemers afgestudeerd in 2012, 2013 of 2014 bedraagt de prijs Stormstraat 2
€ 85 per vormingsonderdeel en € 170 voor een volledige dag in Brussel. 1000 Brussel
www.hubrussel.be
Cahiers Met de auto vanop de kleine ring rond Brussel ter hoogte van de
Wetstraat volg je richting centrum. Aan de volgende lichten ga
Per vormingsonderdeel wordt een cahier aangeboden. De ca- je rechtdoor. Ga na de tweede lichten rechtsaf en draai rond de
hiers bevatten de bijdragen van de sprekers en zijn beschikbaar Sint-Goedelekathedraal. Je kiest voor de eerste straat links, daarna
op de studiedag. De cahiers zijn exclusief voorbehouden aan de aan de lichten rechtdoor. Dit is de Stormstraat. De gebouwen van
deelnemers van de vormingsonderdelen van de THEMIS School de campus bevinden zich rechts. Ondergrondse parking aan het
voor Postacademische Juridische Vorming. Ze worden uitgege- Muntplein of City-parking aan het Centraal Station.
ven in reeksvorm door de juridische uitgeverij die Keure en zijn De Stormstraat bevindt zich op wandelafstand van het Centraal sta-
na afloop van het onderdeel verkrijgbaar bij die Keure, Kleine tion.
Pathoekeweg 3, 8000 Brugge. Voor een overzicht van de nog
beschikbare Themis-cahiers, surf naar:
www.diekeure-juridischeuitgaven.be Hasselt
UNIVERSITEIT HASSELT
Attest Campus Hasselt
Martelarenlaan 42, 3500 Hasselt
Deelname aan een vormingsonderdeel geeft recht op een attest. www.uhasselt.be
Om praktische redenen wordt daarom elke deelnemer geregis-
treerd bij de aanvang van de sessie. Het attest wordt na afloop Hasselt is bereikbaar via snelwegen E313 (afrit 27, 28, 29) en E314
elektronisch doorgestuurd. (afrit 29). Er zijn heel wat parkings in en rond het centrum. Bij de
Voorwaarde voor toekenning van het attest van de Orde van faculteit rechten is een betaalparking onder het Kolonel Dusartplein,
Vlaamse Balies: te bereiken via de Boudewijnlaan of de Maastrichtersteenweg.
“De deelnemer dient bij het begin EN bij het einde te handteke-
nen op de daartoe voorziene lijst. Voor deelnemers via livestream
worden in- en uitloggegevens gebruikt alsook de reactie op wil-
Gelieve onze website te raadplegen voor evt. wijzi-
lekeurige vragen tijdens de sessie om de aanwezigheid en aan- gingen in programma, locatie, auditoria.
dacht van de deelnemer te controleren.”
- 11 -
Inschrijven bij voorkeur via www.pvthemis.be.
Bij online inschrijven ontvangt u automatisch een bevestigingbericht via e-mail.
INSCHRIJVINGSSTROOK
Terugsturen naar Tiensestraat 41, bus 3440, 3000 Leuven of faxen naar 016-32 87 24
De Heer/Mevrouw (schrappen wat niet past)
Naam en voornaam: ______________________________________________________________________________________
Functie: ________________________________________________________________________________________________
Volledig adres: ____________________________________________________________________________________________________
Tel.: Fax: ____________________________________________________
E-mail: ___________________________________________________________________________________________________________
Gelieve e-mailadres duidelijk en in drukletters in te vullen; attesten van deelname worden via e-mail bezorgd.
Ondernemingsnr./btwnr. van de betalende persoon/instelling (verplicht in te vullen !!): _________________________________
Referentie/bestelbonnr.: __________________________________________________________________________________________
Facturatieadres, indien te factureren op een ander adres dan bovenstaand
Instelling/kantoor: _________________________________________________________________________________________________
T.a.v.: _____________________________________________________________________________________________________________
Adres:____________________________________________________________________________________________________________
❏ Vennootschaps- en financieel recht ❍ Leuven ❍ Kortrijk ❍ Hasselt ❍ Brussel (nm) ❍ livestream

2/10/2014 13/10/2014 21/10/2014 19/2/2015 2/10/2014
❏ Publiek Recht ❍ Kortrijk ❍ Hasselt ❍ Leuven ❍ livestream

8/12/2014 16/12/2014 18/12/2014 18/12/2014
❏ Economisch Recht ❍ Leuven ❍ Kortrijk ❍ Brussel (vm) ❍ Hasselt ❍ livestream

5/2/2015 9/2/2015 19/2/2015 24/2/2015 5/2/2015
❏ Bijzondere Overeenkomsten ❍ Leuven ❍ Kortrijk ❍ Hasselt ❍ Brussel (vm) ❍ livestream

12/3/2015 16/3/2015 24/3/2015 28/5/2015 12/3/2015
❏ Aansprakelijkheids- en ❍ Leuven ❍ Kortrijk ❍ Hasselt ❍ Brussel (nm) ❍ livestream

verzekeringsrecht 7/5/2015 11/5/2015 19/5/2015 28/5/2015 7/5/2015
❏ Deelnemer afgestudeerd vóór of in 2011

❏ Deelnemer afgestudeerd in 2012, 2013 of 2014
❏ Deelnemer ten laste van IGO
Wenst een attest van deelname: ❏ ja ❏ neen
❏ Ik verklaar kennis te hebben genomen van de “algemene voorwaarden permanente vorming - KU Leuven” zoals vermeld op
www.kuleuven.be/permanentevorming/docs/algemenevoorwaarden, deze te begrijpen en ermee akkoord te gaan. In geval van annu-
lering wordt 10% van de inschrijvingsprijs in rekening gebracht (met een minimum van € 25) als vergoeding voor administratiekosten.
Alleen schriftelijke annulering wordt aanvaard tot uiterlijk 3 werkdagen voorafgaand aan de activiteit. Na die datum blijft het volledige
factuurbedrag verschuldigd. Krachtens de wet van 8 december 1992 hebt u recht op inzage en verbetering van de door ons in ons
adressenbestand bewaarde gegevens.
❏ Ik wil op de hoogte gehouden worden van toekomstige activiteiten, georganiseerd door de Faculteit Rechtsgeleerdheid.
Datum ______________________ handtekening _______________________________________________________________

Uit het woord vooraf van Commissievoorzitter Frank Vandenbroucke,
hoogleraar aan de KU Leuven en de Universiteit Antwerpen en Minister
van Staat:
Wat de toekomst van onze pensioenen betreft, zijn zowel alarmisme

als immobilisme uit den boze. Als we de jonge generaties de
zekerheid willen bieden dat ook zij een fatsoenlijk pensioen zullen
krijgen, aangepast aan de samenleving van morgen, dan is nu een
grondige pensioenhervorming nodig. De grote verschillen tussen
de drie stelsels kunnen de bron vormen van groeiende afgunst,
toenemende conflicten en blokkeringen, die een hervorming
uiteindelijk onmogelijk maken. Een globale hervorming van het
hele pensioenlandschap zal dus slechts mogelijk zijn als er ook een
structurele hervorming komt in de overheidssector; omgekeerd, zal
een hervorming van de overheidspensioenen voor de ambtenaren
slechts acceptabel zijn als zij op een evenwichtige en rechtvaardige
manier deel uitmaakt van een globale en logische hervorming.
De uitdaging is complex, maar ze is haalbaar. Dit boek vormt een
onmisbare routekaart voor wie daarbij de weg niet wil verliezen. De
Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 is Ria Janvier en Johan
Janssens bijzonder dankbaar voor de enorme inspanningen die
8000 Brugge
Kleine Pathoekeweg 3
ze hebben geleverd om zorgvuldig en gedetailleerd die weg uit te

stippelen en het pad te effenen.
Meer informatie
die Keure Professional Publishing
Kleine Pathoekeweg 3 @dieKeure
8000 Brugge
T 050/47.12.72 www.linkedin.com/company/die-Keure
820 000 332

F 050/31.75.96
E professional.publishing@diekeure.be diekeurebe.wordpress.com
frankeren
I www.diekeure.be
Te
Ik bestel ______ ex. van ‘De toekomst van de pensioenen in de overheidssector’ en betaal 59 euro/ex. (incl. btw / excl. verzendkosten).
De toekomst van de pensioenen
in de overheidssector
Nr.
Nr.
Postcode
Postcode
Klantnr.
Een van de grote maatschappelijke en politieke thema’s voor de komende jaren Het handboek heeft de volgende structuur:
is de pensioenhervorming. De Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 pleit
Uw adresgegevens worden opgenomen in ons adresbestand. Krachtens de wet van 8/12/1992 hebt u recht op inzage en verbetering van uw gegevens.
voor een structurele en grondige hervorming van de pensioenstelsels onder de 1. Waarom een aparte pensioenregeling voor ambtenaren?
noemer van een sterk en betrouwbaar sociaal contract.
Te faxen naar (050) 33 51 54 of op te sturen naar die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge
2. Toelichting bij de huidige pensioenregeling. Diepgravende beschrij-
Met het boek over ‘De toekomst van de pensioenen in de overheidssector’ ving van de prestaties en de financiering, ook in vergelijking met het
Datum: Handtekening:
hebben Ria Janvier en Johan Janssens een onmisbaar handboek geschreven werknemerspensioenstelsel.
voor iedereen die begaan is met de verdere ontwikkeling van de Belgische
pensioenstelsels. Het is een handboek, een boek om steeds bij de hand 3. Uitdagingen voor de ambtenarenpensioenen. Vergrijzing, vervroegde
te hebben, in alle betekenissen van het woord. Dit naslagwerk neemt alle uittrede, financiële houdbaarheid, complexiteit, veranderende
facetten van de pensioenen in de overheidssector zorgvuldig en systematisch gezinspatronen.
onder de loep. Het is onmisbaar omdat een hervorming van de Belgische
pensioenstelsels onvermijdelijk bijzonder veel aandacht zal moeten besteden 4. Toekomstige positie van de ambtenarenpensioenen. Hertekening
aan de specificiteit van de ambtenarenpensioenen. van het Belgisch pensioenlandschap (wettelijke en aanvullende
pensioenen) en gelijke sociale bescherming van het overheidsperso-
De Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 is samengesteld uit een groep neel.
experts. Ria Janvier, gewoon hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen, heeft
samen met Johan Janssens, administrateur-generaal van de Pensioendienst 5. Proeve tot hervorming van de pensioenen in de overheidssector.
voor de Overheidssector, het luik over de ambtenarenpensioenen uitgewerkt. Toegang, berekening, puntensysteem als methode van implementa-
Dit boek vormde in oorsprong een onderdeel van het rapport van de Commissie tie, afgeleide rechten, minima, maxima, koppeling aan de loonevo-
Pensioenhervorming 2020-2040. lutie van de actieven, financieringssysteem en aanvullend pensioen
In vergelijking met de bijlage bij het rapport van de Commissie werd de studie voor de nieuwe overheidscontractanten).
over de ambtenarenpensioenen verder aangevuld, uitgediept en verfijnd
-
en is een aparte conclusie toegevoegd, in het verlengde van het algemeen 6. Beleidsconclusies.
commissierapport.
-
Facturatieadres (indien afwijkend)
Kantoor/bestuur/bedrijf/instelling
Contactadres Straat
Technische fiche
B E
> Bestelbon
Naam/Organisatie
Auteurs: Ria Janvier en Johan Janssens
ISBN: 978 90 4860 383 1
Mevr./Dhr.
Bestelcode: 202 147 201
E-mail
Straat
Plaats
Plaats
Prijs: 59 euro
Btw
Collegerooster Leergang Pensioenrecht
uren
Aantal
nummer
College
Data
Uren
College Docent
1. Grondplan van het pensioenrecht Yves Stevens 3 1 16/09/2014 17-20u
* Bijzonder actualiteitscollege 'Pensioenrapport Expertencommissie 2020-2040' Docentenkorps 3 2 23/09/2014 18-21u
2. Ruimer kader
2.1. Pensioenen internationaal gekaderd Danny Pieters 2 3 25/09/2014 17-19u

2.2. Pensioenen sociologisch doorgelicht Jos Berghman 2 4 25/09/2014 19-21u
3. Wettelijke pensioenen
30/09/2014 17-21u
3.1. Werknemers Yves Stevens 6 5 18/10/2011 17-19u
7/10/2014 17-19u
3.2. Zelfstandigen Guido Van Limberghen 2 6 7/10/2014 19-21u
3.3. Overheidspersoneel Ria Janvier 4 7 14/10/2014 17-21u
3.4. RSZPPO Alex Burke 2 8 21/10/2014 17-19u
4. IGO Yves Stevens 1 9 21/10/2014 19-20u
5. Stelsel werkloosheid met bedrijfstoeslag Marc Morren 4 10 4/11/2014 17-21u
6. Aanvullende pensioenen in het algemeen
6.1. Algemeen grondplan van de aanvullende pensioenen Paul Roels 2 11 18/11/2014 17-19u
6.2. Actuariële aspecten Patrick Mariën 2 12 18/11/2014 19-21u
6.3. (Levens)verzekeringen: basisprincipes Caroline Van Schoubroeck 4 13 25/11/2014 17-21u
6.4. Pensioeninstellingen aanvullende pensioenen Lutgarde Sommerijns 3 14 2/12/2014 17-20u
* Actualiteitscollege Docentenkorps 3 15 9/12/2014 18-21u
6.5. Aanvullende pensioenen en de loonkwalificatie Yves Stevens en Barbara Heylen 2 16 16/12/2014 17-19u
6.6. Aansluiting en gelijke behandeling in aanvullende pensioenen Lutgarde Sommerijns 3 17 6/01/2015 17-20u
6.7. Verworven reserves en prestaties met inbegrip van de rendementsgarantie Paul Roels 3 18 13/01/2015 17-20u
Aansluiting en gelijke behandeling in aanvullende pensioenen (oefensessie) Lutgarde Sommerijns 1 13/01/2015 20-21u
6.8. Uittreding, afkoop en pensioenleeftijd Paul Roels & Jurgen Goyvaerts 2 19 20/01/2015 17-19u
6.9. Het lezen, begrijpen en opstellen van een pensioenreglement en -overeenkomst Paul Roels 2 20 20/01/2015 19-21u
6.10. Besluitvorming: inspraak, transparantie, voorlichting en informatieverschaffing Kim De Witte 4 21 27/01/2015 17-21u
6.11. CAO’s, paritaire comités en fondsen voor bestaanszekerheid Guy Cox 2 22 3/02/2015 17-19u
6.12. Besluitvorming en beheer in de praktijk Fritz Potemans 2 23 3/02/2015 19-21u
6.13. Fiscaliteit aanvullende pensioenen werknemers Paul Van Eesbeeck 6 24 7/02/2015 9-16u
6.14. Socialezekerheidsbehandeling van aanvullende pensioenen Willy Van Eeckhoutte 2 25 24/02/2015 17-19u
6.15. Financiële verslaggeving door pensioenfondsen Karel Van Hulle 2 26 24/02/2015 19-21u
6.16. De controle-aspecten van de aanvullende pensioenen Caroline Vandevelde 4 27 3/03/2015 17-21u
6.17. Formeel- en procesrechtelijke aspecten bij aanvullende pensioenen Lutgarde Sommerijns 2 28 10/03/2015 17-19u
6.18. Arbeidsrechtelijke aspecten van aanvullende pensioenen Koen Magerman 2 29 10/03/2015 19-21u
* Actualiteitscollege Docentenkorps 3 30 17/03/2015 18-21u
6.19. Aanvullende pensioenen, fiscaliteit en zelfstandigen Luc Vereycken 4 31 24/03/2015 17-21u
6.20. Aanvullende pensioenen en overheidspersoneel Yves Stevens 2 32 31/03/2015 17-19u
6.21. Aanvullende voorzorg, cafetaria, hospitalisatie en aanvullende sociale voordelen Luc Vereycken 2 33 31/03/2015 19-21u
7. Derde pensioenpijler: pensioensparen en individuele voorzieningen Michaël Mohr 4 34 21/04/2015 17-21u
8. Specifieke themata
8.1. Familiaal vermogensrecht en pensioen Nan Torfs 4 35 28/04/2015 17-21u

8.2. Internationale en grensoverschrijdende aspecten van het pensioenrecht
8.2.1. Europese coördinatie en grensoverschrijdend pensioenverkeer Paul Schoukens 4 36 5/05/2015 17-21u
8.2.2. De ex-pat, de grensarbeider en het pensioenrecht (mib DOSZ) Jan Goeman 4 37 12/05/2015 17-21u
8.2.3. Internationale aspecten van de fiscaliteit van de aanvullende pensioenen Koen Van Duyse 2 38 19/05/2015 17-19u
8.3. Eindeloopbaan Marc Morren 2 39 19/05/2015 19-21u
8.4. Verleden, heden en toekomst: welke ontwikkelingen Yves Stevens 2 40 26/05/2015 17-19u
EXAMEN 4 13/06/2015 9-13u

DELIBERATIE en PROCLAMATIE 27/06/2015 11u
EXAMEN 4 22/08/2015 9-13u
DELIBERATIE en PROCLAMATIE 29/08/2015 11u

Actualiteitscollege Leergang Pensioenrecht 23 September 2014

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Actualiteitscollege Leergang Pensioenrecht 23 September 2014

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Toelichting bij het pensioenrapport

dinsdag 23 september 2014

Pensioenhervorming ook een ethische keuze

• Het pensioensysteem als een sociaal contract: een

• Mensen moeten gelijke kansen krijgen om hun eigen

• Mensen zijn verantwoordelijk voor hun eigen keuzes, maar

• “Inspanning”: valt niet samen met bijdrage en kan in eerste

• Solidariteit en verantwoordelijkheid kunnen met elkaar in

Waarde 3: intergenerationeel evenwicht

• Zelfde basisprincipes (verantwoordelijkheid en solidariteit)

• Financiële duurzaamheid en sociale duurzaamheid

• Herverdeling van “rijkere” naar “armere” cohorten kan

Van waarden naar beleidsdoelstellingen

• Spanning tussen wenselijkheid en haalbaarheid:

Doelstelling 1: sociale performantie

• Dit geldt zowel voor de “sterken” als voor de “zwakken” in

Doelstelling 2: financiële houdbaarheid

• Dat intergenerationeel evenwicht impliceert ook dat die

Doelstelling 3: coherentie en transparantie

2) “Leesbaarheid” voor de burgers: verantwoordelijkheid

Doelstelling 4: publieke legitimiteit

2) Pensioensysteem moet voldoende zekerheid bieden voor

Van doelstellingen naar indicatoren

Pensioensysteem als sociaal contract: een

Als sociale verzekering vormt het pensioensysteem een

• “Sociaal”: collectief gedragen vormen van solidariteit, die

• Vanuit standpunt van risicospreiding best een gemengd

• Nood aan een duidelijk en geloofwaardig

Een mogelijk richtpunt

Repartitie op basis van een

• Geen integratie van de drie stelsels (werknemers,

• Uitbouw via een puntensysteem: geen doel op zich,

• Dit creëert een heldere band tussen de pensioenberekening en de

• Het laat toe te waken over verschillende doelstellingen.

• Aantal punten <= loopbaan

• Waarde van het punt in het jaar T

• Koppeling aan de evolutie van de welvaart

• Aantal punten <= loopbaan

o Gemiddeld inkomen van werknemers = 1 punt

=> Principe van herwaardering (inkomens, plafonds)

• Aantal punten <= loopbaan

• Waarde van het punt in het jaar T

• Koppeling aan de evolutie van de welvaart

Vereenvoudigde formule: pensioen van

Vergelijking met de huidige formule

• Aantal punten <= loopbaan

• Waarde van het punt in het jaar T

• Actuariële correcties: in functie van loopbaan

• Koppeling aan de evolutie van de welvaart

• Aantal punten <= loopbaan

• Waarde van het punt in het jaar T

• Koppeling aan de evolutie van de welvaart

Belangrijke rol voor de sociale partners

• Nationaal Pensioencomité (tripartite)

• Kenniscentrum voor de pensioenen

• Samenlevingsvormen vallen niet langer samen met het

• En ze zijn vluchtig geworden

«zorgen voor het gezin» is een ongelijk risico

3 logica’s, 3 modellen van beleid

• Verantwoordelijkheid van het individu =

• Verantwoordelijkheid van de partners = splitting

• Verantwoordelijkheid van de collectiviteit/groep =

• Minder redenen dan vroeger om te solidariseren

• Discriminatie van niet-huwelijkse