Vous êtes sur la page 1sur 108

Manfred Pror

MINIMXIMAS
15 ntervencones mnmas de
efecto mxmo para a terapa y e
asesoramento
Traduccin de Macarena
Gonzlez
Ilustraciones y comentarios de
Ttulo original: Minimax
Inter!entionen Traduccin: Macarena
Gonzlez Ada"tacin de los
comentarios: #erran #ernndez
$ise%o de la cu&ierta: Alian ne
#a&er
' ())*+ Man,red -rior
' ())*+ comentarios e ilustraciones:
$ieter Tangen ' ()..+ /erder
0ditorial+ S1 21+ 3arcelona
/erder
/
Indice
Prlogo |BernhardTrenke| .................................. 13
MINIMAXIMA 5
Su problema es comparable a... Es como... ....... 43
MINIMAXIMA 6
Ei 1 vez de un temeroso Ojal nada
malo mejor un confado Ojal
algo bueno ... ............................................ 53
MINIMAXIMA 7
...a!n no... ......................................................... 59
MINIMAXIMA 8
Preguntas constructivas......................................... 65
MINIMAXIMA 9
Preguntas constructivas por pe"ue#os pasos ........ 75
MINIMAXIMA 10
Supongamos "ue usted... .................................. 83
MINIMAXIMA I I
$on la mente consciente usted %asta a%ora
no %a podido... ............................................. 89
MINIMAXIMA 13
&tremendo...'(un poco.
&e)traordinariamente...'(en verdad algo...*
&sumamente...'(no poco... ................... 101
MINIMAXIMA 14
Para pacientes di+,ciles con resistencia-
&en cada +rase. una negacin comprensiva' .. . .
107
MINIMAXIMA 15
/a regla de la 0ed ............................................... 115
1 mi padre. Edmund Prior
-rlogo
Cuenta una famosa ancdota que en certa
ocasn e preguntaron a un presdente
estadoundense cunto tempo necestaba para
preparar un dscurso de un hora, y su respuesta
fue: Cnco mnutos. Sorprenddo, quen e haba
hecho a pregunta, quso saber: Y cunto tarda
en preparar un dscurso de cnco mnutos? E
presdente contest: Ms de una hora. Ago
smar habra manfestado Goethe, a quen se e
atrbuye a sguente frase: Te escrbo una carta
arga, no tengo tempo para una breve.
Soo quen posee una ampsma experenca y
ha nvertdo mucho tempo en dedcarse a un
determnado tema puede brndar tanto contendo
en un bro de tan pocas pgnas. Manfred Pror
eva ms de qunce aos dedcndose a os
modeos ngstcos de comuncacn ecaz en
pscoterapa, medcna y asesoramento. Sendo
uno de os ms prestgosos profesores de hpnoss
de os pases de haba aemana, desde medados
a pscoterapeutas, mdcos y odontogos.Tanto en
sus taeres como en este bro, Pror cautva por a
precsn ddctca de su esto de enseanza, en
e cua no fatan e humor y a sonrsa.
En a supervsn de odontogos que estudan
hpnoss, he odo muchas veces una nteresante
opnn: Es certo que an no me atrevo a extraer
un dente sn anestesa o a reazar una
ntervencn qurrgca maxar ba|o hpnoss, pero
despus de asstr a unos pocos semnaros de
hpnoss, ya no tengo pacentes dfces.
Cmo se expca esto?
E poto de Frmua 1 Emerson Fttpad
den una vez e arte de correr carreras: ser e
ms rpdo o ms despaco posbe. En agunos
aspectos esta dencn caracterza tambn a
stuacn de mdco, de odontogo o de
pscoterapeuta que debe desempear su traba|o
de forma cada vez ms rentabe y rpda, pero a a
vez desea conservar sus deaes (y compacer a
ser humano, a cente y a pacente).
Las mnmxmas resumdas en este bro
ofrecen a msmo tempo bases para a
comuncacn ecente y para e encuentro
humano. Ayudan a ven cer resstencas o, me|or
dcho, mpden su aparcn. Fortaecen a reacn
teraputca y promueven a motvacn y a
ste es un vaoso y entrendo bro para
psco- terapeutas, mdcos, pedagogos y asesores,
a decr verdad, para todos aqueos que deben
tratar con seres humanos. Una vez que o haya
edo usted, pseseo a sus h|os! Ta vez no soo
es ayude a me|orar sus cacacones en engua
por medo de una manipulacin ms sut de os
profesores y me |ores redaccones.
Por o dems, e recomendo pedr que e
devue van este bro y reeero varas veces. Entre
otras cosas, porque as se dar cuenta de cmo
hceron sus h|os para ograr e recente
ncremento de su paga.
BERNHARD TRENKLE 2icenciado en
"sicologa e ingeniero industrial
-residente de la Asociacin Milton
Introduccin
Cuando yo ba a nsttuto, tena ntereses muy
dver sos: era un gmnasta bastante actvo, tomaba
cases de voonceo y tocaba en dos orquestas
|uvenes. Ade ms, era membro de os scouts y
mtaba en a organ zacn |uven de un partdo
potco. Por a tarde, una vez a a semana
aproxmadamente, venda programas de actos
cuturaes en as saas de concertos y de
espectcuos de m cudad nata. A msmo tempo,
quera obtener as mxmas cacacones posbes
en as pruebas necesaras para entrar en a
Unver sdad y cursar a asgnatura optatva que
deseaba a pesar de as mtacones de pazas.
Puesto que para eo deba concar de agn modo
ms mtpes ntereses extraescoares con os
deberes requerdos para sacar buenas notas,
desarro a ambcn y a capacdad de obtener
os me|ores resutados posbes con e menor
esfuerzo posbe.
Ms actvdades como pscoterapeuta, asesor
y soucones. Como nstructor, procuro descrbr os
pasos ms smpes posbes que puedan ensearse.
As pues, tambn en estos contextos me panteo
una y otra vez cmo obtener e mayor xto posbe
con e menor esfuerzo. En este bro e presento a
usted os resutados de m bsqueda de aqueo
que surte e mxmo efecto con e mnmo
esfuerzo. M ob |etvo con as mnmxmas aqu
descrtas es centrar a atencn en recursos
comuncatvos que
puedan ser apcados por os profesonaes
de as ms dversas escueas, de manera ocasona
y ecaz, en cas todas as sesones,
sean o ms dscretos posbe (para que
haya poca resstenca),
sean fces de descrbr y
puedan ser aprenddos con rapdez por
cua quer persona.
Asmsmo, as mnmxmas deberan poder
comprenderse de nmedato y evarse a a prctca
con provecho.
Con as 15 mnmxmas que aqu presento,
me dr|o ante todo a pscoterapeutas, asesores,
superv sores, nstructores y desarroadores de
organzaco nes. Dchos profesonaes sueen segur
estrategas muy compe|as y ecaces. Las
ndependentemente de a escuea a a que perte -
nezca, puede tener en cuenta en pe"ue#a escala
para comuncar de manera ms ecaz. De manera
que aqu no se trata tanto de as grandes
estrategas de a pscoterapa, e asesoramento y
a conversacn orentada a a soucn, sno ms
ben de as peque as sutezas de a comuncacn
ngstca. La suma de todas eas puede
consttur una cuadad propa, especa, y me|orar
notabemente tanto os procesos de
asesoramento y terapa como su resutado.
Dado que exsten pocas cosas nuevas, aparte
de as ovdadas, no tengo a pretensn de
presentar ago radcamente nuevo con as
mnmxmas. Mu chas de eas tenen su orgen en
o que aprend en os bros de y sobre Mton H.
Erckson, con Steve de Shazer, de |ehrey Zeg,
Stephen y Caro Lankton, Stephen Ggan, Ernest
Ross y m coega de Ham- burgo Ortwn Mess.
Adems de os partcpantes de ms semnaros de
formacn contnua, han sdo ms pacentes
quenes, en os tmos vente aos, me han
ndcado una y otra vez detaes decsvos y han
estmuado m capacdad de percbr esas
pequeas cosas de gran efecto, descrbras y
reducras a o esenca.Tambn os edtores de 2.
E. 3. a. Pliotis. a ho|a nformatva de a Asocacn
Mton Erck son, han actuado en gran medda
como obstetras motvadores, pubcando versones
numerosos y tes comentaros Petra Brzoskowsk,
Sbye Cement, Hanns-Hemut Decker-Vogt,
Susann Feder, Margret Grne, Sgrd y Gerwn
Grube, Brgt Mcr-Muth, Karn Peterson y
Gunthard Weber. A todos eos es expreso m ms
profundo agradecmento.
E contexto de apcacn de as mnmxmas
es -como ya se ha dcho- a pscoterapa, e
asesora- mento,a supervsn, a nstruccn y e
desarroo de organzacones. Pero con e tempo se
compro bar que as mnmxmas tambn pueden
resutar muy tes en otros mbtos. Las
mnmxmas prc tcamente no tenen
contrandcacones, hasta ahora no se han
regstrado efectos secundaros negatvos. Usted
tambn puede ayudar a descubrr dnde y cmo
pueden apcarse con provecho. Adems, doy por
supuesto que a compacn de mnmxmas que
presento aqu es ncompeta: an queda mucho
por descubrr.
Hay un refrn aemn que dce: Es fc
hacerse as cosas dfces, y dfc hacrseas
fces. Lo ad mto: a veces he tenco bastantes
dcutades con a formuacn concuyente y a
progresva concentra cn en o esenca de estas
mnmxmas.
Pero a concentracn y a reduccn a o esen -
ca han merecdo a pena. En os tmos aos, as
actvdad como pscoterapeuta y asesor. Centos
de coegas de ms semnaros de formacn
contnua as empean con gran provecho para
factar y me|orar su traba|o en os ms dversos
mbtos. Las sutezas aqu descrtas permten
hacer una gran aportacn para que os centes
resuevan sus probemas y o gren sus ob|etvos
con mayor rapdez.
Gracas a a presentacn cara y concentrada,
ahora puede usted eer y entender fcmente as
15 mnmxmas en una arga veada. Cuanto ms
apque usted as mnmxmas, mayor provecho
sacarn usted y sus pacentes o centes.
Cada captuo vene acompaado por un ec-
torco osuno que, sn nnguna case de pre|ucos
n conocmentos especazados, estuda con mu -
cho detenmento cada mnmxma y expone sus
concusones en comentaros crtcos. Usted podr
acompaaro a o argo de su terapa y ver cmo
consgue superar sus probemas de un modo a
veces bastante pecuar.
Vaya librito que me agenciao! Me gustan los libros, a veces
para leerlos. El ttulo que le ha endiao este tal doctor Prior
tiene gracia. va de problemas... mentales. !reo que no
voy a poder con "l, ni harto de miel. #abr$ que pintarle
alg%n monigote para darle lustre, digo yo.
45
Minimxim
a . En el
En cas todas as sesones de terapa es t asegu -
rarnos de vez en cuando de que hemos entenddo
ben a pacente en reacn con su modo de ver y
sentr e probema o e sntoma. En genera, o
hacemos reptendo o que ha referdo e pacente
con nuestras propas paabras o con as suyas. Se -
gn a orentacn teraputca, eo se denomna
comprender, parafrasear, ree|ar, pacing
o acopamento. E pacente reere, por e|empo,
que a menudo tene sentmentos de cupa
respecto a sus padres. S e terapeuta aade a su
comprensn de probema e pequeo
compemento Hasta ahora... o En e
pasado..., y formua En e pasado, a menudo
tena usted sentmentos de cupa respecto a sus
padres..., est sendo un poco ms precso que e
pacente, pues a mayora de as veces, cuando
uno haba de debdades, probemas y sntomas,
se reere a pasado. De hecho, en e futuro as
cosas podran y deberan ser dstntas. E pequeo
sempre que habamos con e pacente acerca de
sus probemas, debdades o sntomas, ya que con
ese pequeo supemento se subraya a precsn
con que uno pretende entender a pacente: en e
pasado e pacente a menudo tena... (en el
futuro pretende haber encontrado un medo
me|or, una soucn, a curacn). As pues, este
pequeo su pemento ayuda a abrrse a me|ores
posbdades y soucones futuras.
En el pasado no sempre se reconoca e
vaor de este pequeo gro. En el pasado raras
veces se empeaba esta observacn ncdenta de
manera deberada en a conversacn sobre
probemas orentada a futuro y a a soucn...
Tenda usted a habar de debdades o
#e de reconocer que yo tambi"n tengo un problema. & dos.
!omo dice la canci'n, tengo una debilid$. (Por qu") (Por
qui"n) *o viene al caso. Pero esta debilid$ me trae de
cr$neo, tengo unos sntomas espantao+ sos ,e, -e, -e.. Voy a
ver si esta primera minima/i me 0unciona. 1i no lo he
entendi' mal, se trata de de-ar pasar un par de das,
osease, cuarenta y ocho hore-as, y entonces mi debilid$
ser$ cosa del pasao!
Minimxima ( 4o
si.... sino cmo....
"u5... 6 cul...
Cuando habo con asesores y terapeutas, me nte -
resa ver con qu frecuenca utzan a paabrta
s. Ouero saber qu venta|as y desventa|as
tene en su opnn e empeo de esa paabra.Y me
nteresa cmo podra hacer yo para nducros a
sensbzarse sobre ese s. M opnn acerca de
esa paabra es cara: en general, es mejor sin
si.
Por supuesto, a paabra s no es superua;
por e contraro, puede egar a ser de suma
utdad. Es t sempre que uno quere obtener
de otro una cara decsn (a saber, s s o s
no) e nformacn precsa acerca de s o no.
Eo es sgncatvo cuando se trata de caras
aceptacones o rechazos: Me gustara saber si
desea usted aquar este pso, si vendr a acto
que se ceebrar e da..., si puedo contar con
usted en caso de..., etctera. Para mu cha gente,
esta paabra probabemente adquere su mxma
De acuerdo con m experenca, en asesora-
mento o terapa no se trata tanto de preguntar
acerca de nformacn precsa y decsones ya
tomadas, sno que en genera se trata ms ben de
ayudar a pacente a encontrar decsones y a
buscar en determnadas dreccones.Y dcho
proceso tende a dcutarse a empear a
paabrta s:
2e gustar,a saber
si 6a %a pensado usted "u5 "uiere lograr
%aciendo esta terapia conmigo...
si 6a %a notado usted alguna mejor,a en sus
s,ntomas. ..
si tiene usted alguna idea respecto a nuevos
pasos o posibilidades...
En e peor de os casos, e pacente no pensa
demasado y, por s acaso, prmero responde no
a estas tres preguntas. De ese modo, a stuacn
pa rece ms grave y dfc. Adems, se estmua as
una acttud no, que hace ms probabe que e
pacente, ndependentemente de su verdadera
opnn, tenda a contestar no tambn a a
sguente pregunta de terapeuta: 7espu5s de
estas respuestas 8negativas9. desde luego se plantea
la pregunta de si a!n tiene usted esperanzas.
Contnuando con sus respuestas negatvas, e
pacente tender a responder: 4o. la verdad es
"ue 6a no tengo esperanzas... Entonces,a
stuacn es an ms dfc que antes, porque e
Por otra parte, a terapeuta en readad no e
nteresa tanto si e pacente ya ha pensado. Lo
que quere saber es qu ha pensado o, a ms
tardar, qu pensa ahora respecto a esa cuestn.
A terapeuta tampoco e nteresa tanto si e
pacente nota aguna me|ora, sno cmo puede
hacer en adeante para centrar su atencn en as
me|oras y qu es o que percbe entonces. Desde
uego, e terapeuta tampoco quere saber en
prmer ugar si e pacente tene deas respecto a
nuevos pasos o posbdades, sno que e nteresa
que e pacente desarroe deas respecto a
nuevos pasos o posbdades, y quere saber
cules son esas deas (gcamente, e terapeuta
parte de a base de que esa pregunta favorece e
desarroo de buenas deas).Asmsmo, e
terapeuta no quere saber si aguen an tene
esperanzas, sno dnde se vs umbra todava un
rayo de esperanza y cmo aentar esa pequea
esperanza. As pues, en asesoramento y terapa
no se trata tanto de si, sno ms ben de
cmo, qu y cu, y eo debera
expresarse tambn en as preguntas de sguente
modo:
2e gustar,a saber
"u5 %a pensado usted acerca de lo "ue
desea lograr %aciendo esta terapia conmigo.
cules son las mejor,as "ue %a notado en
sus s,ntomas.
cmo cree usted "ue podr,a dar ms pasos
para mejorar.
Puesto que para m es muy mportante que de
ahora en adeante a usted e resute ms senca
su abor de asesor y terapeuta y pueda traba|ar
con ms ecaca, me nteresa saber:
qu venta|as ve usted en a omsn
deberada de as preguntas con s,
cmo har usted de ahora en adeante
para formuar preguntas con s soo cuando
reamente quera preguntar acerca de una decsn
por s o por no,
qu e ayudara a empear ms as
paabras cmo, qu y cu, en ugar de
s,
cmo puede usted corregrse en e futuro
cuando en una entrevsta de asesoramento se e
escape un nnecesaro s.
Por o dems, ncuso en a pregunta sobre e
matrmono que menconamos a prncpo, me -
Vale, vale!, prohibi' decir 2si3... *o lo dir" m$s. Esta
terapia de las minima/is mola, la verd$. Mis sntomas casi
han desapareci' como por arte de magia4 na por aqu, na
por all$. Me imagino un camino de risas +uy, perd'n+, de
rosas, para me-orar... Pero hay algo que no entiendo,
doctor Prior. (Por qu" me pregunta qu" espero sacar de todo
este asunto... de la terapia) Eso lo debera saber ust", (no
le parece)
Minimxi
ma 6
:Sino...;
En nnguna agenca de va|es es posbe reservar
un vueo con destno a un aeropuerto que no sea
e de esa deprmente cudad de Gasgow! Por
rega genera, debe uno expresarse de un modo
ms caro y postvo. Cuando un pscoterapeuta e
pregunta a aguen por sus ob|etvos en a terapa,
por rega genera, a gente sabe muy ben qu es
lo que no quiere ! adonde no quiere llegar.
"ecir en trminos positi#os qu es lo que
uno quiere ! adonde quiere llegar suele ser
mu! dif$cil. Sn embargo, os ob|etvos que se
conocen y se pueden nombrar son mucho ms
fces de ograr que os desconocdos e
nnomnados.
Para un pscoterapeuta supone una gran
tenta cn factare demasado a pacente a a
menudo dfc tarea de formuar sus ob|etvos en
trmnos postvos. S e terapeuta cree
precptadamente (a saber, cuando el paciente
tan solo ha dicho lo que no quiere% que ya ha
repente se encuentre sntendo que y su cliente
ya no estn en e msmo barco. O se extraa de
que e pacente dga s, pero... ms a menudo de
o habtua. En parte, e asesor o e terapeuta
puede evtaro transmtendo a pacente que e
gustara ver cmo formua sus ob|etvos con sus
propas paabras postvas, que comprende
perfectamente que pueda resutare dfc, pero,
no obstante, e pde que se tome esa moesta,
pues merece a pena, ya que as es resutar ms
fc uego r en e msmo barco con rumbo a
msmo ob|etvo.
La manera ms smpe de expresar todo esto
es medante a paabrta :Sino...;- 7e modo "ue
usted 6a no "uiere , :sino...; Se de|a a pregunta
en e are y se mra a pacente con nqustvo y
amabe nters. S a contnuacn e pacente
expresa otra varacn de o que no quere, me rece
a pena vover a preguntar con amabdad e
nters: <a. 6a. de modo "ue usted 6a no "uiere =.
:sino...;
Exste otra stuacn tpca de terapa en a
que a paabrta :Sino...;. formuada en tono
nterrogatvo con amabe nters, es una paabra
mgca. A saber, cuando e pacente nforma de
que ha desaparecdo a antgua conducta o
vvenca probemtca:
Pacente: /a semana pasada no re#imos
O ben e pacente dce: 7esde nuestra !ltima
entrevista no me %e sentido tan mal. no %e estado
tan deprimido 6 aptico...
Terapeuta: <a.... de modo "ue la semana
pasada no se sinti usted tan mal. :sino...; :$mo se
sent,a;
En estos casos, a paabrta :sino...; abre a
puerta a una conversacn que ayuda a convertr
as excepcones postvas en a rega.
Eo tambn tene partcuar mportanca para
os buenos odontogos, cuyos pacentes a na
de tratamento a veces comentan sorprenddos y
un poco desconcertados: Es curioso... 1 pesar de
la in6eccin 6 del torno. %o6 no %a sido tan terrible
como otra veces... En este caso, e odontogo
debera preguntar con amabdad e nters: >o6
no %a sido tan terrible. :sino...; :$mo %a sido;
Despus de pensar un buen rato, e pacente ta
vez dga: $asi podr,a decir "ue me %e sentido bien
con usted. 2e %e dic%o a m, mismo- a%ora 5l tiene
"ue trabajar. vo6 a tumbarme 6 "uedarme
tran"uilo. Posbemente sea a prmera vez que un
pacente traumatzado por os odontogos asoce
as experencas r a dentsta y sentrse ben.
A msmo tempo, por medo de a formuacn
desarroa un concepto que tambn factar as
buenas experencas en e futuro.
Es posbe que, despus de haber edo estas
neas, usted ya 110 desee con tanta frecuenca
ahorrare a pacente e necesaro esfuerzo de
Vaya, soy la indecisi'n osi0icada. 5hora mi debilid$ es
mundial. Me van a llover los problemas como chu6os de
punta. para que escampe tendr" que esperar una eternid$
y media. (Mi terapia al traste, doctor Prior) Este es mi
2sino3, pero no tiene na que ver con el suyo, (verd$) 1oy
0uerte en puntos d"biles y d"bil en puntos 0uertes. Vaya
problem'n!
Minimxi
ma 7 &Siempre
A a gente e gusta utzar a paabra sempre
para descrbr sus afeccones. Se suee decr, por
e|empo:
Siempre me duele muc%o la cabeza.
Siempre esto6 mu6 deprimido o
Siempre re#imos muc%o.
Esta case de descrpcones por medo de a
paabrta sempre son sumamente tes para
trans mtr una mpresn o dar una dea
aproxmada de probema. Sn embargo, tenen a
desventa|a de hacer que e probema parezca ms
grave. Los doores de cabeza que uno tene
sempre se senten como ms seros y son ms
dfces de tratar en una terapa que os doores de
cabeza que se producen a ntervaos de cuatro a
ses semanas, preferentemente os nes de
semana, durante uno o dos das. Estar sempre
muy deprmdo es peor que sentrse deprmdo
prncpamente os nes de semana, sobre todo os
domngos por a tarde. Rer sempre tambn
certos temas. As pues, a paabra sempre hace
que e probema resute ms grave de o que es en
readad, porque presupone que en e pasado e
pro bema apareca sempre. Adems, tener
sempre un probema no soo sgnca que uno
sempre o ha tendo en e pasado, sno que
tambn o tene en e presente y o tendr
sempre en e futuro. E terapeuta debe ser
partcuarmente cudadoso con esta mpcacn,
por a cua se excuyen soucones o me|oras
futuras a travs de a paabra sempre. De
hecho, su tarea consste en contrbur a que e
probema se modque en e futuro. As pues, la
pala&ra siempre, en relacin con un
pro&lema o un s$ntoma, siempre los agra#a.
E sempre exagera a dmensn rea de
probema.
Ahora ben, puesto que un probema sero y
grande es ms dfc de resover que uno no tan
sero y pequeo, a terapeuta e nteresa hacer
todo o posbe para que un probema se senta
como o ms pequeo posbe. Para reducr un
probema a su dmensn rea y abrr a puerta a
futuras sou cones de probema, es aconse|abe
que e terapeuta responda con dferencacones a
as descrpcones de probemas que contengan a
paabrta sempre. Esto se puede hacer, por
e|empo, medante una comprensn expresada
con prudenca y preguntas que reduzcan e
La paabra sempre se susttuye, pues, por
en el pasado (vase mnmxma 1: En e
pasado...) y a menudo, y e perodo ob|etvo
de sufrmen to se mta an ms por medo de una
pregunta. Esto hace que os probemas sean ms
pequeos y, por tanto, ms fces de resover. As
pues, no soo merece a pena comprender e
sufrmento sub|et vamente enorme, sno tambn
procurar entender cundo se produca dcho
sufrmento en e pasado y cundo no.
A veces, pese a estos esfuerzos teraputcos
de dferencacn, e pacente nsste mucho en
que su sntoma est sempre. En taes casos,
merece a pena preguntar prmero s e pacente
sente que e terapeuta no toma en sero su
sufrmento y quz por eso subraya a magntud y
a gravedad de su su frmento (a ver s e
terapeuta se entera de una vez de o ma que
estoy!).En ocasones,a nsstenca en e
sempre se reacona con venta|as de sntoma
que no han sdo sucentemente vaoradas.
Con todo, cuando, en efecto, aguen tene
sempre un sntoma, habra que consderar a pos -
bdad de que se trate de un sntoma
nmodcabe, sobre e cua no es posbe nur n
squera con ayuda teraputca. En ese caso, es
recomendabe buscar maneras de vvr o me|or
posbe con ese sntoma nmodcabe.
sntoma, porque siempre nunca es #erdad en
relacin con un s$ntoma. Evte que un sntoma
empeore a aadr sempre. Mantenga aberta a
puerta a futuros cambos. Dstnga por medo de
sus preguntas cundo apareca e sntoma y
cundo no: :$undo ten,a usted ese problema;<
sobre todo: :$undo lo ten,a en menor grado o no
lo ten,a; Genere de ese modo posbdades de
formuar preguntas que reducen e probema y
favorecen a soucn.
Estas cosas me matan, siempre me matan. 7y, vaya
patina6o, 2siempre3 no se puede decir. 8ueno, me re0iero a
que me agobian de noche y de da. la sangre se me sube a
la cabe6a y lo veo todo colorao. (Me comprende ust", doctor
Prior) Me temo que sus trucos no sirvan para curarme.
9esmi"ntame, por 0avor!
Minimxima 8 Su
problema es comparable a...
Es como...
Agunas personas utzan un engua|e muy grco.
Por e|empo, un ato e|ecutvo de sector farma-
cutco de una mutnacona hababa furoso en e
coac%ing de que ms de '( por cento de su
traba|o conssta, por as decro, en arrancar as
maas herbas. Retom a comparacn y a amp:
Es un +astidio "ue tenga usted "ue pasar una
cantidad tan grande de su valioso tiempo arrancando
malas %ierbas. cuando en cierto modo es usted el
paisajista 6 deber,a dedicarse a elaborar pro6ectos 6
dise#os. Pero. como siempre tiene "ue estar arran(
cando malas %ierbas. casi nunca tiene ocasin de
sentarse en el escritorio del visionario 6 elaborar
nuevos pro6ectos. En e prmer momento me do
a razn, pero uego sea: <a. pero estar siempre
en el escritorio dise#ando grandes pro6ectos tambi5n
ser,a incompleto... 4o %a6 ms remedio "ue arrancar
malas %ierbas de vez en cuando. ..1 contnuacn
hce una no propuesta (mnmxma 12): Pero
mientras uno est arrancando malas %ierbas no
puede pensar en los grandes pro6ectos 6
desarrollarlos... E repc: :Por "u5 no; 7esde
luego "ue no se puede
%acer siempre 6 solo eso. pero un poco s,...
Anazamos entonces cmo se pueden arrancar as
maas herbas, por as decr, de paso y, a
msmo tempo, segur desarroando mentamente
os grandes proyectos. A comenzo de a sguente
sesn, e e|ecutvo rer cmo haba pensado en
sus panes y proyectos, y os haba desarroado,
mentras arrancaba as maas herbas, sempre
muy aegre. D|o que en adeante ya no estara
descontento con ese traba|o de ayudante de
|ardnero, que se haba reconcado un poco con
y ahora poda vere ncuso un ado postvo.
En ocasones, a partr de as mgenes y as
comparacones de os pacentes se orgnan peque -
as hstoras teraputcas, puesto que as hstoras
teraputcas son comparacones adornadas y am -
padas. S os pacentes no utzan comparacones
en a descrpcn de su probema, e terapeuta o e
asesor puede proponeras, porque as compara -
cones a menudo beran posbdades de soucn
o abren nuevas perspectvas. De ah que sea muy
aconse|abe expresarse por medo de mgenes
(ngstcas), metforas, aegoras y comparaco -
nes, y comenzar as frases de sguente modo:
)u pro&lema (su situacin% es compara&le
con... Es como...
Aparte de eso, el potencial de solucin de
las comparaciones puede incrementarse
una persona. A propsto, he aqu tres hstoras de
personas que o hceron de manera muy ecaz.
E famoso mdco berns Rudof Vrchow
( 1*+1- 1,(+) no soo prest grandes servcos a
progreso de a medcna medante sus nvestga -
cones en e campo de a patooga, a sooga y
a anatoma. Tambn tuvo mucho xto en a
potca. Adems de a construccn de numerosos
hosptaes, fue gracas a que, en a segunda
mtad de sgo xx, Bern cont con un ecente
sstema de canazacn. Eso permt combatr e
cera, que hasta entonces se haba cobrado
decenas de mes de vdas en reteradas
epdemas. A menudo e preguntaban aVrchow
cmo, sendo mdco, haba consegudo reformas
de tanto acance en e mbto potco.Vrchow
soa responder con una compa racn entre a
potca y o que , por ser mdco, saba acerca
de os procesos que tenen ugar en e cuerpo
humano: La potca no es nada ms que
medcna a gran escaa. A su |uco, tambn en a
potca hay dferentes rganos, consttudos por
numerosas cuas dferentes.Y todas esas cuas
y rganos estn reaconados. Transrendo e
saber mdco de cuerpo humano a a potca, es
pos be adoptar as meddas preventvas y
teraputcas adecuadas.
Cuando comenz a prmera partda pbca
a computadora de a|edrez ms poderosa de aque
entonces |an no se senta ben. Los dez mones
de poscones que a computadora poda evauar
por segundo e nspraban mucho respeto. De ah
que a prncpo e estado de Wahs fuese todo
menos ptmo para poder |ugar ben contra e
ggante de centro de nvestgacn de i&m. La
soucn prov no de a nova de Wahs. Ea saba
que, cuando se enfrentaba con rvaes femennas,
|an cas nunca perda y sempre |ugaba muy ben,
de modo que e d|o: Imagna que 7eep ?%oug%t
es una mu|er!. Wahs gan a partda (a
computadora se rnd a cabo de +* |ugadas).
A prncpos de os aos noventa, a actvsta
de Greenpeace Monka Grefahn se convrt en
mnstra de Medo Ambente de Estado aemn de
Ba|a Sa|ona. Muchos se preguntaban entonces
cmo ograra pasar de actvsta de Greenpeace a
mnstra de Medo Ambente, ya que, en efecto,
son dos tareas competamente dstntas. Grefahn,
que ante todo vea puntos en comn, opnaba: En
readad, o que hago como mnstra se parece a
traba|o en Greenpeace: hago o msmo que en as
campaas de Greenpeace, traba|o en comsones,
ntento persuadr y motvar a a gente, deendo
nuestro medo ambente, etctera.
Ou estructuras subyacen en estos tres
E probema de Rudof Vrchow era que
Bern necestaba una nueva y ecente
canazacn para reducr e resgo de epdemas.
Su punto fuerte era ser un buen mdco.
Su soucn fue comparar su abor potca con
su traba|o como mdco y prestar atencn a os
puntos en comn.
E probema de |an Wahs era que deba
|ugar contra una computadora que consderaba
poderosa.
Su punto fuerte era |ugar frente a rvaes
feme nnas. Contra as mu|eres sempre |ugaba
ben y se encontraba en un estado ptmo para a
partda.
Su soucn fue ver a a computadora como
una |ugadora de a|edrez.
E probema de Monka Grefahn era que
de repente pas a ser mnstra de Medo Ambente.
Su punto fuerte era e traba|o en Greenpeace.
Su soucn fue comparar su abor mnstera
con su traba|o en Greenpeace y prestar atencn a
os puntos en comn.
La estructura de estos tres extraordnaros
os argos aos de prctca e haban conferdo
gran domno y segurdad en e mane|o de
ordenadores. De modo provsona, sostuve a
absurda tess de que as mu|eres son como os
ordenadores. A dscutr esta postura muy
cuestonabe -no soo desde e punto de vsta
femnsta-, m pacente se do cuenta, por
e|empo, de que tambn en e trato con mu|eres
a prctca hace a maestro, de que tambn con
as mu|eres hay que hacer ago prmero, para no
sacar concusones equvocadas sobre o de dentro
a partr de o de fuera, y que tambn con as
mu|eres es fundamenta e input6 entrar os datos
correctos en e engua|e correcto. Esta grotesca
dscusn dsm nuy a sensacn que tena m
pacente de que as mu|eres son craturas
nquetantes a as que resuta mposbe aprender
a entender y con as cuaes uno sempre o hace
todo ma. Una vez que, gracas a esta
conversacn, se redu|o un poco a tensn que
hasta entonces supona para este tema,
.1 0n los "ases de 9a&la inglesa+ donde
no es "osi&le in,erir si el g:nero gramatical
de tlie Computer es masculino o ,emenino+
existen !arias razones "ara inclinarse "or
una u otra o"cin1
Este procedmento tambn ayud a un ta -
entoso msco profesona, que tena un probema
smar, a concebr perspectvas y posbdades
competamente nuevas. Despus de dos terapas,
en as cuaes haba anazado a fondo dversos
aspectos de su personadad, su ob|etvo tambn
era que se e prestara apoyo para poder por n
conocer nt mamente a una mu|er. Le expqu que
conocer a una mu|er era como famarzarse con
una nueva obra musca: agunas nos gustan a
prmera vsta, pero a poco tempo nos parecen
sosas; otras no revean todas sus profunddades
hasta que nos de dcamos a eas proongada e
ntensamente, y otras nos gustan, pero no enca|an
con nosotros. Agunas obras muscaes requeren
mucho estudo para poder sacar agn provecho
de eas, otras parecen hechas a nuestra medda, y
en otros casos e esfuerzo es tan grande que no
merece a pena, sobre todo por que no nos gustan
7; 0n cuanto te decides "or uno+ te das
cuenta de <ue "odras 9a&er conseguido un
.; Nadie ms <ue su creador
(; 0l lengua=e en el <ue se comunica
con otras com"uters no es com"rensi&le 6; /asta el ms "e<ue%o de tus errores
7; 0n cuanto te decides "or una+ te das
cuenta de todo el dinero <ue gastas en
ntrngus, una parte dfc que nos cuesta mucho
tocar de manera armnca.Y para a msca, ya se
sabe, hay que estar nsprado, y a veces a cosa no
va ben, smpemente porque desde e prncpo ha
habdo dscordancas.
Es probabe que en sus prxmas entrevstas
adverta usted ms a menudo a pastcdad con
que a veces sus pacentes se expresan con
comparacones. -as comparaciones son como
semillas, de las que pueden originarse
soluciones. Usted se permtr cada vez ms e
t pacer de adornar taes mgenes,
nfundndoes vda y energa. Las comparacones
beran as fantasas dcas y os puntos fuertes.
Las comparacones ayudan a mutpcar os puntos
fuertes. Cada vez que utza usted una compara -
cn en as conversacones sobre e probema, est
ofrecendo a sema de una soucn. Las descrp -
cones de probemas a menudo son como crcees.
Una ave para escapar de taes crcees puede ser
una comparacn, con a que abre usted e camno
a potenca reno de a soucn: )u pro&lema
*o es por vanid$, pero yo dira +es m$s, digo+ que mis
problemas no admiten comparaci'n alguna con los de
ning%n otro oso. 7n problema mo me de-a m$s cha0ao que
dos o tres de cualquier ser osuno, por muy pardo que sea.
*o digamos si se trata de un pandilla. no sigo porque las
comparaciones son odiosas...
Minimxima >
A menudo, a actvacn de un estado mao
comen za con un temeroso
.jal nada malo /...0
.jal esta noche no vovamos a rer
e medo y a desesperacn aumentan cuanto ms
temeroso, desamparado, atormentado y
desesperado hacemos que suene ese Ojal nada
malo ..., cuanto ms de|amos que se note que
esperamos en vano, que secretamente sabemos -
aunque no queramos admtro- que no podremos
evtar ese crue destno por mucho que
conemos.Y s, ade ms, a pensar o decr Ojal
nada malo ... nos encogemos mentamente de
hombros y nos dobe gamos ante os reveses
supuestamente nevtabes de destno, entonces
e temeroso resutado no deseado resuta cas
perfecto.
12u podemos hacer cuando alguien
culti#a el estilo .jal nada malo ...?
Podemos pe dre que descrba con expresones
postvas cmo espera poder actuar, pensar, sentr
y ver as cosas. As surgen frases e deas ba|o e
ema .jal algo &ueno ..., es decr,
expectatvas ms ben post vas, motvadoras y,
por o tanto, se genera conanza, a sensacn de
que uno se enfrenta a un desafo y puede hacer
ago. Dchas frases empezan con un conado
O|a..., Sn duda ..., Seguramente ...,
Probabemente ...
Ojal esta noc%e evitemos los temas
delicados o los discutamos de manera imparcial.
Espero "ue esta noc%e consigamos pasar una velada
agradable. completamente normal. con una buena
Ojal en la pr)ima situacin "ue se
presente piense- @&7e alg!n modo lo conseguir5'A
Probablemente mi buen presentimiento se
acent!e 6 consiga una espiral de 5)itos...
Sempre que e pacente tene temores de
tpo .jal nada malo..., un asesor o terapeuta
comprometdo puede reformuaros en su ugar. Por
o genera, sn embargo, es mucho me|or pedre a
pacente que formue por s msmo sus
expectatvas en trmnos postvos. Para eo
resuta partcuar mente apropada a paabrta
mgca 1)ino... (/%3, de a mnmxma 4,
pronuncada con expectacn e nters. Aguen
comprensvo dra, por e|empo: Ojal en la
pr)ima situacin usted no vuelva a pensar @&7e
todos modos no lo conseguir5'A. sino... 8:"u5 cosa
buena desea pensar;9. Este 1)ino... (/%3,
preguntado con expectacn, es un asstente para
a artcuacn y, a menudo, un autntco obstetra
de as expectatvas y os deseos postvos de
pacente. S, adems, por medo de preguntas
constructi#as (mnmxmas 8 y ,) se e pde a
pacente que e5plique y muestre en qu tono y
con qu actitud espera poder pensar sus deas
postvas, se aprovecha e efecto reforzador de
tono y de a acttud, y a preguntar se nduce un
poco a pacente a actvar os pensamentos y as
acttudes deseadas. Por me do de agunas
preguntas, e pacente quz dr y demostrar:
/a pr)ima vez me gustar,a poder decirme con
tran"uila seguridad 6 confanza como a%ora- @1 ver
cmo lo solucionas. 7e alguna manera lo
conseguirsA. < entonces me gustar,a estar erguido.
+uerte 6 bien activo. tal como lo esto6 a%ora.
Desde uego, o que he expcado aqu para a
entrevsta de asesoramento o terapa tambn es
vdo para e monogo nteror o a reexn. A
.jal nada malo... se e puede aadr cada
vez con ms frecuenca un 1sino... ()?, de esa
manera es posbe tener expectatvas cada vez
ms postvas y uego susttur e .jal algo
&ueno ... por un conado )eguramente algo
&ueno /...
.jal esta mnmxma no haya pasado por
usted sn de|ar huea, sino que e haya
sensbzado sobre e probemtco .jal nada
malo.... O|a e .jal algo &ueno ... se e
quede grabado. )eguramente, ahora usted se
nteresa ms, est ms concentrado y de esa
manera descubre as posbdades que brnda esta
mnmxma. )eguramente, en as prxmas
entrevstas usted tambn e prestar ms
atencn y comprobar o t que es esperar
conado ago bueno con ayuda de a paabra
mgca 1sino... (/%3 6ro&a&lemente, usted
recuerde esta ntervencn y a empee con xto
cada vez con mayor frecuenca y naturadad. Y
sin duda en su escrtoro hay un buen sto para
estas pgnas, que e haga recordar
automtcamente o bueno que puede ser
Vaya, un despiste y, 6as!, pienso de nuevo en m y en mi
circunstancia, que es una empan$ de problemas.
comien6o a hundirme como un oso de plomo... Vale, voy a
pensar en positivo, en algo bueno. Por e-emplo, que soy un
oso de peluche y mi osa me acaricia la cabe6a... 9octor
Prior, esto promete. :racias por el conse-o que me he dao!
Minimxi
ma ?
...a!n no...
Supongamos que sufre usted con a carga que a
veces supone su traba|o. Ta vez o expresara
medante a sguente frase: 2i trabajo me resulta
siempre mu6 pesado... Un nterocutor sensbe
puede reacconar con unas paabras comprensvas:
Su trabajo siempre es mu6 pesado... Bsted s, "ue
tiene un trabajo pesado... Probabemente, usted se
senta entonces un poco avado, porque (por n)
aguen o comprende. No obstante, e centro de a
atencn sgue estando en a pesada carga que
sempre supone su traba|o. Ou e pasara a
usted s a contnuacn e nterocutor comentara:
7e modo "ue usted a!n no %a %allado los medios
sufcientes para tomarse un poco ms a la ligera ese
trabajo pesado...; Tras esta observacn
comprensva, estn en perspectva os medios
para tomarse un poco ms a la ligera el
tra&ajo pesado.
A aguen que sufre sobrepeso, se e puede
decr de manera comprensva: Bsted su+re
@de pesoA. 1!n no %a %allado los medios sufcientes
para adelgazar %asta conseguir el peso "ue desea...
Las personas que padecen frecuentes doores
de cabeza sueen que|arse de que siempre les
duele mucho la ca&e7a. Despus de a
mnmxma 8 sabemos que sempre nunca es
verdad en reacn con un sntoma. Aparte de esto,
un nterocutor comprensvo puede transmtr, en
prmer ugar, que entende muy ben e sufrmento
provocado por esos doores de cabeza y uego
contnuar: 7e modo "ue %asta a%ora usted %a
%allado pocos medios para mitigar esos dolores de
cabeza o evitarlos por completo durante muc%o
tiempo.< si usted no puede evitar esos dolores de
cabeza. a!n %a desarrollado mu6 pocos recursos para
reducir esos dolores de cabeza de manera ms o
menos satis+actoria 6 volver a sentirse bien.
No soo en a terapa de pare|a hay pare|as
que se que|an de que sempre ren mucho.
Ou pasara s e nterocutor comprensvo d|era:
>asta a%ora a!n no %a podido usted aclarar de
manera satis+actoria algunas cosas con su pareja.
pues a!n %a %allado mu6 pocos medios para man
tener con 5l una conversacin constructiva sobre
esos temas o para %ablar con objetividad de esas
cosas con 5l...
Las personas que sufren adccn a comprar
a quean con mucha frecuenca ante a ropa y
compran demasadas cosas que despus no
necestan n desean tener. Tras haber comprenddo
que a menudo (no sempre!) eso consttua un
asesor orentado a a soucn puede contnuar:
7e modo "ue en el pasado usted a!n desarrollaba
mu6 pocas estrategias para mantenerse frme
cuando iba de tiendas 6 para tener presente lo "ue
realmente necesitaba...
Como podr usted ver en estos e|empos, hay
una gran dferenca entre:
re#ir siempre o a!n no %aber podido
aclarar de manera satis+actoria algunas cosas.a!n
%aber %allado mu6 pocos medios para mantener una
conversacin constructiva 6 %ablar de asuntos
delicados con objetividad*
ser adicto a comprar 6 d5bil. comprar
siempre cosas "ue uno despu5s no necesita o
%aber desarrollado a!n mu6 pocas estrategias para
mantenerse frme cuando uno va de tiendas 6 para
tener presente lo "ue realmente necesita*
incapacidad para &os e)menes o a!n no
%aber desarrollado lo sufciente la capacidad de
poder disponer de sus conocimientos en los
e)menes*
estancamiento. inmovilidad o a!n no
%aberse puesto en marc%a*
desconcierto o a!n no tener la
competencia sufciente 6 a!n no encontrar salida*
+alta de memoria o a!n no %aber %allado
medios para recordar*
sucio o a!n no estar limpio*
desorden o a!n no estar ordenado*
tener siempre una pila de cosas en el
escritorio o a!n no %aber %allado tiempoC+uerzas
para ordenar esta pila de cosas* a!n no disponer
de estrategias para
reducir de a%ora en adelante esta pila de cosas no
bien empieza a +ormarse...
En asesoramento y pscoterapa suee habar -
se de ob|etvos, probemas, sntomas, debdades,
ncapacdad, partes o cuadades maas, que se
rechazan. Con ayuda de as dos paabras a9n
no es posbe concentrar a atencn en os
potencaes, as oportundades y as perspectvas:
os ob|etvos son o&jeti#os que a9n no
se han logrado:
Mire por donde, este conse-o tampoco me parece gran cosa.
;o mo es un sinvivir. 9ebera cambiar de rumbo ya mismo!
Pero a%n no estoy preparado, salta a la vista, doctor Prior.
5%n reina el desorden. 5%n no veo ninguna lu6 al 0inal del
t%nel. *ing%n ob-etivo aparece a%n en mi hori6onte... Estoy
m$s bloqueao que... que... Ve, no tengo remedio. Pero que
quede clara una cosa4 cualidades negativas no tengo. Este
es mi clavo ardiente!
Minimxima @
Preguntas
En a entrevsta pscoteraputca,as preguntas no
son soo un medo de dagnstco para recoger
nforma cn. La pregunta ndcada en e momento
ndcado puede ser una fuerte ntervencn
teraputca. Las preguntas ntegentes son e
modo ms senco para drgr a atencn de
pacente haca rutas provecho sas. Asmsmo, son
a manera ms smpe de favorecer a bsqueda
con|unta de soucones y recursos.
Medante a forma de a pregunta es posbe
e|ercer una nuenca decsva sobre:
s e pacente busca mucho o poco,
en qu medda a pregunta drge a
atencn, y
s uno e smpca o e compca nnecesa -
ramente as cosas a pacente.
En e sguente dogo, e terapeuta formua
Pacente: Esto6 siempre mu6 deprimido...
Terapeuta: :0ecuerda alguna ocasin reciente
en la "ue no %a6a estado deprimido;
Pacente: /a verdad es "ue no...
Terapeuta: :>a6 alguna posibilidad de "ue usted
evite estar deprimido;
Pacente: 4o. es "ue siempre caigo en un abati(
miento as,...
Terapeuta: :>a6 alguna posibilidad de "ue usted
lo pase bien;
Pacente: 1%ora mismo no se me ocurre
ninguna. Es "ue de veras esto6 siempre tan
deprimido...
Terapeuta: :>a6 un primer paso para "ue usted
pueda salir de su depresin 6 recobrar las +uerzas 6 el
nimo;
Pacente: ?al vez lo %a6a. pero 6o no %ago otra
cosa "ue %undirme cada vez ms... /a verdad es "ue
esperaba "ue usted pudiera a6udarme. Pero es
probable "ue 6o sea realmente un caso di+,cil...
En e dogo anteror, por precaucn, e pa -
cente contesta no a todas as preguntas de
res puesta s/no de terapeuta y no reexona
mucho. A na parece resutar certa una secreta
sospecha que hasta ese momento no estaba
conrmada, y e pacente reconoce que es un
caso dfc. Pero, mrndoo ben, este
reconocmento es un resuta do de as preguntas
de respuesta s/no. Es certo que dchas preguntas,
absoutamente benntenconadas, se reeren a
excepcones de a rega de probema
(estar sempre muy deprmdo), a posbdades
y pasos de me|oramento. Sn embargo, a n de
cuen tas, por su forma soo contrbuyen a que e
pacente vea, por as decro, ocamente
conrmada por un pscoterapeuta su sospecha de
que es un caso dfc. En genera, este
reconocmento fata a prncpo de una terapa
aumenta y agrava de forma consderabe e
probema .
1
Los terapeutas orenta-
1. $e manera un tanto ms "o:tica+
Anna descri&e la reduccin de las
"osi&ilidades "or medio de "reguntas en
una con!ersacin con #ynn1 0lla le 9a&a
rogado al Se%or $ios <ue le ense%ara a
"reguntar correctamente y luego ex"lica:
A2as ca=as de los seres 9umanos se
!uel!en cada !ez ms "e<ue%as1
ABCu: ca=asD
A/e "ensado <ue cada "regunta se
9alla en una ca=a+ y las res"uestas <ue
o&tienen las "ersonas siem"re tienen
exactamente el mismo tama%o <ue la ca=a
dentro de la cual est la "regunta1 Ecurre
lo mismo <ue con las dimensiones+
BrecuerdasD
dos a os recursos y a soucn preeren asprar a
reconocmento de que se trata de un caso fc.
Para un caso fc, y con un caso fc, es ms
senco encontrar soucones.
Una pregunta de respuesta s/no orentada
a a soucn, por e|empo, :?iene usted ideas
acerca de cmo podr,a solucionar su problema;.
soo puede tener por respuesta un s o un
no.Y, por rega genera, es ms fc segur
traba|ando cuando e pacente contesta
armatvamente a pregunta por as deas de
soucn. Por e contraro, s e pacente responde
no a dcha pregunta, e terapeuta estar en una
stuacn ms ben dfc. As pues, despus de
taes preguntas de respuesta s/no tan soo se
puede ganar o perder. Por eso as he dendo de
manera nforma como preguntas de tahr. Son
preguntas apropadas, sobre todo, para coegas
muy maduros, que a cabo de argos aos de
profesn buscan nuevas posbdades para hacer
que su abor teraputca resute tan emoconante
como un |uego en e que se puede ganar, pero
tambn perder.
S e terapeuta de dogo anteror formua as
msmas preguntas de otra manera, es decr, como
preguntas constructi#as, puede obtener un
re sutado muy dstnto:
Terapeuta: :Du5 puede decirme en primer lugar
Terapeuta: En el pasado usted a menudo
estaba mu6 deprimido 8minim)ima 1. En el
pasado.... 6 minim)ima E. &@SiempreAnunca es
verdad en relacin con un s,ntoma'9. :$undo %a
estado un poco menos deprimido. o "uiz incluso
nada deprimido. !ltimamente;
Pacente (despus de pensar un buen rato):
En realidad. solo una vez "ue me anim5 a ir a un
mercadillo de viejo...
Terapeuta: :$mo se sinti cuando se anim a
ir all,;
Pacente: /a verdad es "ue al principio no me
apetec,a. Pero luego lo pas5 mu6 bien. 7e eso %ar
6a ms de un mes...
Terapeuta: :$mo era no estar deprimido. cmo
se sent,a usted all,; :Du5 es para usted lo contrario
de deprimido;
Pacente: 2ire usted. es un poco como era
antes. me intereso por lo "ue %a6. converso con la
gente 6 me olvido de todo lo "ue tanto me aFige
normalmente. Entonces 6a no es todo tan di+,cil....
Terapeuta: Entonces 6a no es todo tan di+,cil.
sino... :cmo es entonces; 8minim)ima G.
:Sino...;9.
Pacente: En cierto modo. ms +cil.
Simplemente esto6 ocupado con lo "ue me interesa.
las cosas viejas. si estn bien conservadas. los
precios. el regateo. etc5tera.
Terapeuta: :< "u5 posibilidades podr,a usted
imaginar para ver cmo ocuparse ms a menudo de
lo "ue le interesa. el mercadillo. las cosas viejas. los
precios. etc5tera;
Pacente: Pues bien. tendr,a "ue animarme ms
a menudo como a"uella vez e ir al mercadillo a pesar
de "ue en un principio no me apetezca.
Terapeuta: :< cul podr,a ser un primer paso
para animarse;
Pacente: ?endr,a "ue comprarme un peridico
donde se publi"uen todas las +ec%as en "ue %a6
mercadillo...
Por medo de as preguntas constructvas de
terapeuta, e pacente se ve nvoucrado con gran
ecaca en procesos de bsqueda constructvos.
Medante a forma de a pregunta se descarta en
gran medda a posbdad de que e pacente dga
no por precaucn.
S uno busca de una manera ntensa y
especca con e pacente en una determnada
dreccn (os terapeutas orentados a a soucn
buscan prefe rentemente me|oras de os sntomas,
excepcones a a rega de probema, puntos fuertes
de pacente, deas y enfoques que apuntan a a
soucn, etc tera) y s e gusta descubrr o que
buscaba, debera formuar preguntas que mpquen
o que se busca como ago que ya exste. E me|or
modo de co menzar taes preguntas es con as
paabras qu..., cundo..., cul...,
quin..., cmo..., en qu..., con
qu..., todos ad|etvos y pronombres
nterrogatvos:
:Du5 "uiere lograr en esta sesin;
:Du5 ideas tiene usted "ue puedan
a6udarle a solucionar su problema;
:Du5 %a encontrado usted %asta a%ora "ue
le
%a6a a6udado a solucionar su problema;
:Du5 %a notado usted "ue %a cambiado. o
"uiz mejorado. desde nuestra !ltima sesin;
:$ules de las capacidades "ue usted tiene
podr,an a6udarle en esta di+,cil situacin;
:7e "u5 puede servirle a%ora el %aber
resistido 6 saber "ue. de una +orma o de otra. %asta
a%ora siempre lo %a logrado todo; :<cmo %a %ec%o
%asta a%ora para lograrlo;
H
Ya soo por a forma de estas preguntas
constructi#as se transmte caramente que e
terapeuta quere saber ms detaes, que est muy
nteresado y que o que pregunta e parece
mportante. Las preguntas constructvas son
constructvas porque son productvas y tes, y
ayudan a construr o que e pacente y e
terapeuta desean.
:Du5 cree usted "ue es lo importante de las
preguntas constructivas;
:Du5 ventajas de las preguntas constructivas
lo convencen ms;
(1/an sido ms &ien raras las !eces <ue
el "ronom&re interrogati!o F"or <u:G 9a
resultado Htil en mis entre!istas con
"acientes1 -ero+ segHn las circunstancias+ al
comienzo les "regunto sin ,alta a los
:$on "u5 +recuencia planteaba usted
preguntas constructivas %asta a%ora;
:$mo podr,a usted sensibilizarse sobre la
di+erencia entre las preguntas de respuesta s,Cno 6
las preguntas constructivas;
:$mo podr,a %acer usted para +ormular a
menudo a sus pacientes preguntas constructivas;
Est$ claro que no puedo seguir as. Plantao en el desastre,
quiero decir. *o me gusta hacerme preguntas porque me
pierdo, pero tendr" que es0or6arme un poco, (no, doctor) 5
ver, por e-emplo, (qui"n soy ) Evidentemente, soy un oso,
aunque a veces pare6co un ser humano, con su inseparable
saco de problemas a la espalda. (9e d'nde vengo) ,u" m$s
da, soy un oso de mundo, aunque me muevo menos que la
estatua de la ;ibert<. (5donde voy) Vaya pregunta. 9e
momento, a la cama, a darle vueltas a todo esto abra6ao a
la almohada.
Minimxima *
Preguntas
constructivas por
pe"ue#os pasos
En a tma mnmxma dstngumos entre pre;
guntas de respuesta s$<no y preguntas
constructi#as. Las prmeras son con as que se
pde un s o un no por respuesta. Las
segundas comenzan con un pronombre o un
adverbo nterrogatvo (cundo..., cmo..., cu...,
qu...)
Cuando un pacente reere: Siempre esto6
mu6 deprimido.... os terapeutas pueden formuar
preguntas de respuesta s/no muy comprometdas
y sensatas para conocer os motvos de a
depresn pa decda. Pese a todo su compromso,
no suee sacarse en caro nada ms de as
respuestas de pacente:
Terapeuta: :Es posible "ue su trabajo le resulte
e)cesivo;
Pacente: 4o. en realidad no...
Terapeuta: :/e agobia la tirantez de las
relaciones con su mujer;
Pacente: 4o. no puedo decir tal cosa...
Terapeuta: :Es posible "ue le siga pesando el
Pacente: 4o. en realidad 6a debo de %aberlo su(
perado. ..
Ta como demuestra este breve dogo, en
ge nera para os terapeutas es mucho ms fc y
pro ductvo recoger datos de dagnstco medante
una aberta pregunta constructva: :$on "u5
podr,a estar relacionado el %ec%o de "ue en el
pasado usted se sintiera a menudo tan deprimido;
Por rega genera, esta pregunta har reexonar a
pacente ms que as tres com prometdas
preguntas de respuesta s/no de dogo anteror
|untas. Adems, seguramente a terapeuta e
cuesta ms esfuerzo formuar esas tres preguntas
de respuesta s/no basadas en hptess.
Las preguntas constructvas tambn resutan
apropadas para (re)construr soucones. =o o&s;
tante, es fundamental formular las
preguntas constructi#as orientadas a la
solucin por pasos lo ms peque>os posi&le,
pues cuando as pre guntas constructvas se hacen
en porcones muy gruesas, es decr, cuando se
pregunta por sou cones grandes, dentvas, a
conversacn puede tomar un rumbo desfavorabe:
Pacente: Siempre esto6 mu6 deprimido...
Terapeuta: :< cul es el motivo principal 8paso
demasiado grande9 por el cual est tan deprimido;
Pacente: /a verdad es "ue no lo s5...
Terapeuta: :$undo se siente usted realmente
bien 8paso demasiado grande9;
Pacente: /a verdad es "ue nunca...
Terapeuta: :< "u5 puede %acer usted a%ora
para salir de una vez de su depresin 8paso
demasiado grande. 6a "ue ni si"uiera est clara
todav,a la alternativa a la depresin9;
Pacente: /amentablemente tampoco lo s5. Si lo
supiera...
Terapeuta: Pero solo necesitamos un primer
paso decisivo 8paso demasiado grande9. :$ul ser,a.
pues. el primer paso decisivo 8paso demasiado
grande a pesar del condicional9;
Pacente: /amentablemente. tampoco lo s5...
2ire usted. a%ora me do6 cuenta de lo pro+unda "ue
debe de ser mi depresin.< me pregunto si a!n me
podrn a6udar...
En este breve dogo, s ben todas as
pregun tas de terapeuta se orentaban a a
soucn, eran muy dfces de responder para e
pacente. De ese modo se desarroa rpdamente
en una acttud yo no s. Despus de unas
pocas preguntas dema sado dfces, e pacente
ya soo parece saber que probabemente no
puedan ayudaro. Ese resutado fata se produce
debdo a una sucesn de preguntas por grandes
pasos.
Pacente: >ace un a#o muri mi padre. Iue
bastante duro para m,. Jueno. 6 "uiz tambi5n le do6
demasiada importancia a algunas cosas en el
trabajo...
Terapeuta: :$undo %a estado usted un poco
menos deprimido !ltimamente;
Pacente: 7urante las vacaciones. %ace tres
semanas. entonces era bastante menos...
(En este punto sera un paso demasado
grande preguntar por estrategas de me|oramento.
Por eso, e terapeuta pde prmero que se e
expque me|or cmo es cuando a depresn es
bastante menos. A terapeuta e nteresa qu es
ms y cmo e pacente puede descrbr de una
manera postva ese ms).
Terapeuta: :<cmo era usted durante las
vacaciones. cuando estaba bastante menos
deprimido; :Du5 cosas %ac,a "ue !ltimamente %a6a
estado %aciendo ms bien poco;
Pacente: Kolv, a ser un poco como era antes.
%asta volv, a practicar deportes un par de veces
Lugu5 al voleibol. +ui a nadar 6 en general %ac,a
bastantes cosas...
Terapeuta: :<cmo se sent,a;
Pacente: &1%'.+ue mu6 bonito. uno se siente un
poco di+erente.... mejor 6 ms gil...
Terapeuta: :< cmo podr,a %acer usted. a"u,.
para poco a poco volver a %acer algo de deporte o
moverse ms. para volver a sentirse ms como antes
tambi5n a"u,;
Pacente: 2mm... Esa es una buena pregunta.
di+,cil pero buena...?al vez podr,a... (y entonces e
pacente
busca respuestas a esta pregunta constructva por
pequeos pasos).
6or medio de muchas preguntas
constructi#as por peque>os pasos,
planteadas sucesi#amente por el terapeuta,
se suscita en el paciente, de un modo
comunicati#o, la e5periencia de una
creciente competencia en la contestacin de
preguntas rele#antes para la solucin0 De
una manera o de otra s responder a todas sus
preguntas, a pesar de que an no haba pensado
en muchas de as cosas que usted quere saber. Y,
adems, se me ocurren entonces deas muy
tes.Ta vez yo no sea tan tonto como pensaba.
A preguntar por souco nes, facta as cosas
preguntar prmero en condco na por o
magnabe: :<"u5 ser,a algo imaginable como un
pe"ue#o primer paso para la solucin;. Una vez
que e pacente ha sdo capaz de dar agunas
respuestas a esa pregunta, es posbe r
abrndose camno paso a paso para a pregunta
formuada en ndcatvo: :< "u5 partes de tales
pasos imaginables de la solucin le parecen ms
viables;. La nterrogacn constructva acerca de
soucones debera avanzar, pues, desde e
condcona no vncuante, que fa vorece a uva de
deas, haca e ndcatvo. Con a transcn casua
a ndcatvo tenden a producrse hechos
vncuantes y se pueden asentar os pasos de a
constructvas por pequeos pasos. Estas deberan
apuntar a soucones, me|oras, capacdades y
recur sos de pacente. Luego se puede ucrar
con as respuestas obtendas.
Expermente usted msmo con sus formas de
preguntar. Es posbe que, sn habero notado, ya
haya formuado de manera ocasona preguntas
constructvas por pequeos pasos. Permtase dar
pe queos pasos cuando aprenda a formuar
preguntas constructvas por pequeos pasos de un
modo cada vez ms sstemtco. Cu sera a
me|or manera de proceder? Ou experencas
adqurr usted s en sus prxmas entrevstas
formua preguntas cons tructvas por pequeos
pasos de forma penamente conscente?
;a %ltima sesi'n me de-' tocao y no he pegao o-o en toda la
noche. o crea que me iba a ir me-or. ;o de ir avan6ando
pasito a pasito es una verd$ como una colmena. #abr$ que
ir estableciendo prioridades. Por cierto, las tendr$ ust"
patentadas, (no, doctor) Voy a comen6ar por de-ar esta
mesa como una patena. ;uego acometer" otra prioridad,
pero todo a su tiempo. 9game, doctor Prior, ust" que ya me
conoce bastante, (soy un caso di0cil) (Podr" salir de esta)
ideas "ue se generan en lo ms ,ntimo de su alma. o
%ablar,a ms de su problema con otras personas 6
prestar,a especial atencin a las cosas !tiles "ue
surjan; :O ms bien llegar,a de un modo totalmente
distinto. poco convencional. a nuevos principios de
solucin;
Si esta vez dejara usted de +umar para
siempre. de modo "ue estuviese inmunizado contra
las reca,das. :lo liar,a anunciando a todos sus amigos
6 conocidos su defnitivo adis al cigarrillo 6 %aciendo
apuestas. o ms bien se asegurar,a de otro modo de
despedirse defnitivamente del cigarrillo;
Supongamos "ue en su pr)imo e)amen
oral usted imaginara unos instantes al e)aminador
sin ms ropa "ue su bol,gra+o. :le resultar,a ms +cil
entonces verlo como una persona normal como t! 6
6o. o ms bien se dir,a- @>e estudiado muc%o 6 me
concentro por entero en contestar bienA; :O cmo
vivir,a entonces la situacin de e)amen;
Estos e|empos ponen de manesto que a
quen formua esta case de preguntas e nteresa
sobre todo:
dar nuevas deas a pacente,
presentar as sugerencas y as propuestas
de una manera atractva y de fc mane|o,
focazar a atencn en dreccones prove -
chosas,
mpcar a pacente en procesos de
bsqueda de soucones y me|oras.
Una pregunta as formuada comenza con e
supuesto de una actvdad deseabe. Por e|empo,
s uno desea ayudar a aguen a ba|ar de peso, ta
vez podra manfestar en agn momento de a
entrevsta: <a sabr usted "ue un medio natural
para adelgazar es aumentar la actividad deportiva.
Luego, por medo de a paabra supongamos...,
puede nvtaro a reazar un e|ercco menta
8Supongamos "ue usted empezara a aplicar este
conocimiento...9 y a contnuacn hacer dos o ms
sugerencas que contengan aternatvas deseabes:
:Pensar,a ms bien en cmo volver a practicar un
deporte "ue antes le gustaba muc%o. o buscar,a algo
nuevo. algo "ue "uiz siempre %a6a "uerido probar. 6
"ue. adems. aumentar,a su consumo de calor,as de
+orma saludable;
Con estas preguntas acerca de dos o ms
ater natvas deseabes, es posbe consegur de
manera ndrecta y tentadora que e pacente se
represente mentamente nuevas posbdades.
Estas preguntas son tanto ms vaosas cuanto
ms concden sus propuestas mpctas con os
ob|etvos y os vao res de pacente. Cuando, por
medo de preguntas tentadoras sobre posbdades
deseabes, se ogra sugerr soucones o ncuso
dar con ago que e pacente acepta entusasmado
como una ocurrenca umnadora, estamos ante
autntcas peras de a experenca comuncatva.
Supongamos que usted ya se hubera dado
cuenta de que con esta forma de preguntar puede
hacer que su abor teraputca resute mucho ms
ecaz, vovera a eer estas expcacones para
grabrseas en a memora, o hara una copa de a
tma pgna de este bro, donde se enumeran
os ttuos de as 15 mnmxmas, y a cogara en
agn sto ben vsbe, en su ugar de traba|o,
como ayuda para a memora y a prctca? O
cmo hara para formuar ms a menudo estas
preguntas tentadoras sobre aternatvas
1, s, tres estupendos e-emplos que a m no me sirven de
na. *i hago e/$menes, ni 0umo, ni hablo de mis manas con
nadie =qui"n me iba a entender.... 8ueno, e/amen de
conciencia s que he hecho alguna que otra ve6, pero tengo
menos que un oso de peluche. ;o %nico que me vendra bien
ahora es cantarle las cuarenta a alguien. Pero (a qui"n) >al
ve6, si soltara lastre por la boca, mis males se es0umaran...
?+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Minimxima ..
$on la mente consciente
usted %asta a%ora no %a
En a entrevsta teraputca, os pacentes sempre
reeren que no pueden ograr ago deseabe.
Dcen, por e|empo: 4o encuentro salida....
4opuedo imponerme.... 4o s5 cmo %acerlo
mejor... Eo suee nvtar a terapeuta a decr
cmo e pacente podra hacero me|or, cmo
podra mponerse o encon trar una sada. Pero no
todos os pacentes saben aprecar esos buenos
conse|os drectos, antes ben, os consderan
sabhondos, no se senten a gusto con un
terapeuta tan superor n con a reacn |errquca
(aba|o, e pacente ncapaz e gnorante; arrba, e
terrapeuta capaz y sab|hond)o) y no estn en
condcones de segur taes conse|os.
Por otra parte, es probemtco mtarse a
ree|ar de manera comprensva ( pacing) que e
pacente no puede o no sabe hacer ago. La
conrmacn de dcho punto de vsta tendra como
consecuenca que a soucn debe venr de fuera,
en este caso, de terapeuta por supuesto. Y a
taes soucones (vase arrba). Cmo resover
este dema?
Apcando a dcma mnmxma, es posbe
mpcar a pacente en procesos de bsqueda
oren tados a a soucn y os recursos con
preguntas ten tadoras acerca de dos aternatvas
deseabes .
1
Cuando e pacente decara su
gnoranca o su ncapacdad, tambn es posbe
apcar otra estratega. Esta es tratega se basa en
que e terapeuta sempre puede armar que e
pacente no piensa que no puede o que no sabe
como persona ntegra, sno soo en parte (es
decr, con su mente conscente o su cabeza, por
contraposcn a nconscente, a a ntucn o a
cuerpo): $on su mente consciente no sabe usted
cmo mejorar su estado de nimo. no tiene idea de
cmo %acerlo... A contnuacn se puede decr:
7e modo "ue la mejor,a deber provenir ms bien
de su inconsciente... En genera, a decaracn de
terapeuta acerca de que e saber curatvo y as
posbdades de me|orar de pacente resden en
su nconscente es aceptada. La mayora de as
veces e pacente dce uego que no sabe cmo
acceder a su saber nconscente o a sus
capacdades nconscentes. Tras haber creado una
.1 Se "regunta+"or e=em"lo:
FSu"ongamos <ue usted "udiera im"onerse+
Bcmo lo 9araD BIul sera su estiloD
berar ese saber y ese poder nconscentes a
travs de un estado de concenca dstnto. En
consonanca con a +ail(sa+e double bind induction
(nduccn de dobe vncuo a prueba de faos) de
Ernest Ross ,
2
puede decr, por e|empo:
Bsted "uiere adelantar con su problema. >asta
a%ora. con su mente consciente. no %a podido
encontrar ning!n avance practicable. de manera "ue
a%ora le preguntaremos a su inconsciente. Su
inconsciente sabe 6 puede muc%o ms "ue su mente
consciente. 1%ora colo"ue las manos a la altura del
pec%o. como si pudiera tomar su problema entre las
manos. 1%ora "ue su inconsciente 6a est listo para
permitir "ue usted sepa o sienta algo "ue le %ar
adelantar un paso con su problema. sus manos
empezarn a moverse como por s, solas. Si antes es
necesario "ue desarrolle usted un trance intermedio.
sus ojos pueden ir cerrndose lentamente 6 luego los
movimientos de sus manos resultarn muc%o ms
perceptibles... Est5 atento 6 utilice su tacto para
a"uello "ue su inconsciente le %ace comprender poco
a poco a trav5s de sus manos...
Tambn pueden proponerse deberes amb -
guos para hacer en casa como rtua de acceso a
estos conocmentos y capacdades nconscentes.
Stephen y Caro Lankton, dos dscpuos de Mton
(1 01 21 Jossi y $1 31 I9eeK+ Mind
3odyT9era"y: Ideodynamic /ealing in
/y"nosis+ Nue!a LorK+ Norton+ .*@@+ "gs1
H. Erckson, dervaron de traba|o de su famoso
maestro prescrpcones ambguas
8ambiguos+unction ass,gnments9 y as descrberon.
Taes prescrpco nes ambguas ofrecen a pacente
una posbdad de proyeccn para su saber
nteror y funconan como obstetras en a
concentzacn de saber nconscente .
3
Pero an a aque que no sea hpnoterapeuta n
utce prescrpcones ambguas e resutar t
dstngur entre a mente conscente y una nstan -
ca de conocmento superor o ms profunda de
pacente (e nconscente, o ms ntmo de su
ser, su yo superor, a ntucn,
etctera).Tras estabecer esta dstncn, ya no es
todo e pacente e que no sabe, sno soo una
parte de . Otra parte suya o sabe muy ben.
Especuar con e pacente acerca de dcho saber
ayuda a concebr nuevos pensamentos, deas y
posbdades.
Ahora ben, combnando varas mnmxmas
es posbe reacconar de a sguente manera ante
61 S1 J1 2anKton y I1 /1 2anKton+
0nc9antment and Inter!ention in
#amiliyT9era"y1Training in
0ricKsonianA""roac9es+ Nue!a LorK+
3runner M Mazel+ .*@>+ "gs1 .6>.8(N I1
/1 2anKton+ FTasK Assgnments: 2ogical
and Et9erOiseG+ en 51 P1 Qeig y S1 J1
2anKton Reds1;+ $e!elo"ing 0ricKsonian
En el pasado. raras veces pensaba usted con
su mente consciente "ue a menudo puede ms de lo
"ue cree. Pero su inconsciente tiene 6 sabe muc%o
ms acerca de sus posibilidades. :$mo %ar usted
esta vez para poner a su alcance ese saber
inconsciente sobre posibilidades adicionales; :$mo
conseguir M"uiz en un nuevo estado de conciencia
M liberar ese saber adicional;
Lo que es bueno para os pacentes tambn
puede ser bueno para os asesores y terapeutas.
Es posbe que en e pasado usted pensara con su
mente conscente que no poda sacar mucho
provecho de os prncpos ercksonanos de a
pscoterapa y a hpnoss. O ta vez descartaba a
posbdad de apren der agunos eementos
ercksonanos e ntegraros en su traba|o. Pero
puede que en o ms profundo de su ser exsta
ago as como una curosdad, una curosdad por
saber para qu srve una concepcn de
nconscente como un sto de sabdura nteror y
posbdades atentes.Y puede ser muy
nteresante ver cmo dcha curosdad ayuda a
descubrr cosas fascnantes...
!ierro los o-os y, vual$!, en trance... Vuelo por el cielo a6ul
y suelto mis problemas uno a uno, eso s, procurando no
darle a nadie en la cabe6a... ;a intuici'n +el ol0ato, me-or
dicho+ agita mis alas. 5hora valoro en toda su dimensi'n esta
generosa inconsciencia con que la naturale6a me ha dotado.
5di's, problemas, adi's! 5di's, debilidades, adi's! *o
quiero veros el pelo nunca m$s!
Minimxim
a .( 4o
A qu terapeuta o asesor no e ha ocurrdo que
sabe ben cu es a soucn, hace una propuesta
reamente muy buena y o |ustca todo con argu -
mentos sdos, pero a propuesta es rechazada
por e pacente? O e pacente muestra una acttud
s, pero, dcendo: S,. la verdad "ue es una
e)celente propuesta. pero por desgracia no puedo
aceptarla. /o m,o s, "ue es grave. s5 "ue so6 un
paciente di+,cil. ..1 veces, e pacente asegura que
ntentar de veras poner en prctca a
propuesta, e terapeuta comprometdo aprema a
pacente para que o ntente de veras, pero para
sus adentros ya sabe que, aparte de as nume -
rosas excusas (Lo sento, de veras o he
ntentado, pero...), a na no se adeantar nada.
E fastdo que produce e rechazo aberto o
encuberto de as buenas propuestas conrma una
desagradabe concusn: mucha gente no puede
aceptar as pro puestas drectas, por muy buenas
que sean.
ndce de aceptacn de as propuestas
teraputcas aumenta consderabemente cuando
presentamos nuestras propuestas como
negacones y hacemos no propuestas. Para eo
nos vaemos de a nocn de que todo o que sgue
a una negacn se actva sn fata mentamente
por breve tempo. Usted podr comprobaro con
facdad observando su propa reaccn a eer as
sguente frases:
&4o piense a%ora en un conejo rosa'
4o sienta "ue tiene en la boca una
cuc%arada de zumo +resco de limn 6 "ue la acidez
del zumo de limn lo impregna todo...
4o imagine a su je+e con un enorme
sombrero de coNbo6 en la cabeza...
?pro#echamos este efecto @no pienses
objetivo. "u5 es lo "ue "uiere. por"ue es posible "ue
esta cuestin le preocupe sencillamente en su +uero
interno. de manera ms bien oculta...
e terapeuta presenta de esta forma sus
propuestas, reatvzndoas medante a negacn
antepuesta, e pacente sempre tene a bertad
de decr 4o. eso tampoco es posible por las
siguientes razones.... y entonces se encontrar con
un te rapeuta comprensvo o que se esfuerza por
com prender. O, s no, e pacente reaccona
dcendo: 2mm.... es cierto "ue podr,a %aber %ec%o
eso. Pues s, "ue es una buena idea....< a menudo a
pacente uego e parece que fue a a quen se e
ocurr esa buena dea. E pacente tene, pues,
pena bertad de retomar as sugerencas que e
parecen apropadas y de pasar por ato as
napropadas. As se evtan as uchas nfructuosas
por a aceptacn o e rechazo de a propuesta. Las
poscones de rechazo y aceptacn se ocupan de
una manera prctca: e terapeuta, con sus no
propuestas, ocupa prudentemente a poscn de
eso no puede ser!, mentras que a poscn de
pacente es ms ben a de y por qu no?
La acttud con a que hacemos estas no pro -
puestas debera corresponderse con a formuacn
ngstca. En readad, no hacemos nnguna pro -
puesta, n tampoco queremos hacera. Antes ben,
ya de antemano armamos ms o menos de
pasada que o dcho probabemente no sea
factbe. S e
nterocutor tambn caca o dcho de no factbe
e mposbe, y o |ustca, o comprendemos. Pero
con gusto nos de|amos refutar por e nterocutor y
desengaar de a factbdad. En efecto, e propo
nterocutor sabe me|or que nade o que es
factbe y posbe para .
Resuta partcuarmente atractvo y tentador
ntroducr buenas deas anteponendo as
sguentes negacones:
< a!n no %ace +alta "ue se permita
usted...
< no es necesario...
< a!n no es necesario "ue...
< a!n no tiene usted "ue...
< a!n no %ace +alta "ue permita usted
"ue...
Tambn es t tener en cuenta e prncpo
de os pequeos pasos:
Bsted a!n no necesita permitirse dis+rutar
un poco ms de esta e)periencia...
< no %ace +alta "ue a%ora imagine usted
"u5 pasar,a si aumentara la intensidad o la
pro+undidad de esa sensacin placentera... O si con el
tiempo se sumara alguna otra cosa !til. "ue a!n no
tiene usted por "u5 saber "u5 es...
< una ma6or seguridad en s, mismo
posiblemente no ser,a algo a lo cual usted o su pareja
podr,an acostumbrarse con +acilidad...
Cuando usted hace no propuestas, e pacente
tene a mayor bertad posbe para aceptaras o
rechazaras.
Sn embargo, no hace fata que ahora, para
prac tcar, haga usted aguna no propuesta en cada
una de sus prxmas entrevstas, aunque de esa
forma as no propuestas se convertran en una
parte muy t de sus recursos comuncatvos,
pues usted ya ha hecho a menudo no propuestas,
sn ser conscente de eo. Coocar un papeto que
dga No propuestas! a ado de tefono o en
agn otro sto vsbe de su ugar de traba|o no es
para todo e mundo e mtodo ndcado para
recordar con ms frecuenca esta buena forma de
5y, mi madre! Pero (qu" es esto) 5hora resulta que
necesito un cone-o rosa para no pensar en "l. Menos mal
que tengo por ah una chistera. 1eguro que me obsesiono
con el cone-o rosa, seguro que me obsesiono con el cone-o
rosa, seguro que me obsesiono con el cone-o rosa... 8asta!
Por 0avor, doctor Prior, deme otro conse-o para cuando el
cone-o rosa pase a me-or vida.
Minimxima .6
&tremendo... '(un
poco...
&e)traordinariamente... '(
en verdad algo...
&sumamente... '(no
poco...
&>abla el idioma del paciente' 8O9
Me caus muchos quebraderos de cabeza un
pacen te que sempre reataba sus experencas
cotdanas con gran ntensdad:
Iig!rese. se#or Prior. "u5 +abuloso- &a"u,. 6o. 6
all,. el se#or 1.' &<o era un manojo de nervios' <.
adems. mis reacciones- nunca antes me %ab,a
pasado algo tan tremendo. a"uello superaba
ampliamente todo lo "ue 6o %ab,a vivido %asta
a%ora. 6 usted no se puede imaginar la de cosas
+uertes "ue %e vivido.
Yo me esforzaba por manfestar comprensn
con m esto habtua, ms ben mesurado:
Estar sentado +rente al se#or 1. era una
situacin bastante tensa para usted. /e pasaron
cosas e)traordinarias... < "ue lo diga usted. 6a es
algo. pues no %an sido pocas las e)periencias
e)traordinarias "ue %a vivido %asta a%ora...
A pesar de que yo me esforzaba mucho por
pero ms ben moderados y prudentes, no
ograban savar e gran absmo que haba entre
nosotros. S a guen nos hubera observado,
tambn habra notado esa gran dferenca en
nuestra conducta no verba: yo estaba en m sa,
rea|ado, hababa en un tono tranquo y pausado,
y en con|unto pareca ms ben crcunspecto. M
nterocutor, en cambo, subrayaba sus
expcacones, sempre muy dramtcas, con
grandes movmentos, y a veces estaba tan
exctado que e costaba mantenerse sentado,
pareca a punto de evantarse de un sato. A cabo
de un tempo no tuve ms remedo que admtr
que era ncapaz de entrar reamente en contacto
con aquea persona. Era como s una avspa
enoquecda revooteara arededor de un buda.
Entre nosotros haba poca comuncacn.
Por aque entonces yo partcpaba en muchos
taeres drgdos por dscpuos de Mton H. Erck -
son. De eos haba aprenddo muchas cosas tes
para tratar a pacentes dfces. Sempre
aconse|aban: Haba e doma de pacente! Y:
Haga o que haga un pacente para ser pacente,
un terapeuta puede hacer o msmo para ser
terapeuta. Yo me preguntaba cu era e doma
de m pacente. Me amaba a atencn esa gran
ntensdad, para cas todo era naudto, de
ocos y tremendo, ncuso agunas cosas
superaban todo o anteror. M pacente vva en
en cambo, era a moderacn en persona y
hababa tranquamente utzando expresones
como un poco, ago, no poco, no poco
mportante, etctera.
M e puse a reexonar. Entonces me vno a a
memora aque admrabe ngs que, segn dcen,
restando toda mportanca a su sentenca de
muerte, a coment con as sguentes paabras:
Esta sentenca no habra sdo m prmera aterna -
tva... Eso me gustaba. Por otra parte,TheodorW.
Adorno, a quen tambn admro mucho, den a
exageracn como e medo de a verdad. Acaso
a m tambn deba parecerme todo naudto,
de ocos y tremendo? Esa dea generaba en
m certa resstenca. En m monogo nteror me
permt expresar en broma dcha resstenca en e
doma de m pacente:
&Pues s, "ue es una locura vivir siempre en un
mundo emp,rico tan inaudito 6 tener continuamente
e)periencias de tan e)traordinaria intensidad' 7e
ninguna manera pienso ser tan %ist5rico ni
e)presarme en este lenguaje absurdo "ue supera
todo lo anterior' &Esta permanente intensidad ser,a
un %orror 6 me %ar,a pedazos'
Mrndoo ben y, por supuesto, desde una
perspectva ms prudente, aqueos temores
resu taban en parte n|ustcados. As pues,
comenc a expermentar con as exageracones y
a ampar poco a poco ms posbdades de
expresn
ngstca. Para aguen moderado como yo, eo
deparaba a menudo experencas desconcertantes
y a veces bastante dvertdas. Se me abreron
mundos que n remotamente -aun en e ms
atrevdo de ms sueos- hubera poddo magnar.
Sobre todo no ovdar e fabuoso xto que
tuve cuando, despus de entrenarme un tempo,
consegu com prender cabamente a m mayor
exagerador, un autntco campen de esa forma
de expresn y de vda, e ncuso superaro con ms
exageracones. E, en cambo, se torn cada vez
ms tranquo, preca vdo y crcunspecto.
En las entre#istas puede resultar 9til
distinguir entre e5ageradores y
su&estimadores. A os exageradores es resuta
fc comprender y descrbr as cosas en su
conmovedor dramatsmo, su extraordnara
ntensdad y su ncrebe tras cendenca. Les
gusta empear expresones extremas como, por
e|empo, tremendamente, sumamente o
competamente. Los subestmadores preeren
utzar en sus descrpcones trmnos propos de a
moderacn como, por e|empo, un poco, ta
vez no tan y ms ben ago. )i queremos
ha&lar el idioma del otro, si queremos
identiAcarnos con su manera de #i#ir las
e5periencias, entender la e5ageracin y la
su&estimacin puede fa#orecer mucho la
comprensin.
cosas que se podran pensar un poco, que son
en verdad ago notabe, que a veces pueden
egar a tener certa mportanca? Cunto e
cuesta ater nar entre os roes de exagerador y
subestmador? Descrbr y vvr as cosas de un
modo radcamente dstnto a habtua puede
egar a ser una expe renca mpresonante y
sumamente memorabe. O, dcho de otro modo:
ben podra egar usted a aguna que otra
concusn no poco mportante s de vez en
cuando exagera o subestma contra dcendo sus
costumbres. Y eo no tene por qu mtarse a
.1 0ncontrar usted ms sugerencias
res"ecto a este tema en M1 -rior+
FS&ertrei&ungen als Mittel del
9e otra cosa no, pero, si de algo puedo presumir, es de no
e/agerar nunca. Mi e/trema prudencia me lo impide, por eso
procuro a-ustar al m$/imo mis comentarios. Me cargan
sobremanera los tipos que e/ageran sin mesura. Por eso,
doctor, me parece interesantsima la manera de actuar que
tiene ust" con sus pacientes. 1eguro que se mostrar$n muy
satis0echos y ser$n magn0icos propagandistas de su terapia.
Minimxima .7
Para pacientes di+,ciles
con resistencia- &en cada
&>abla el idioma del paciente' 8OO9
Los pscoterapeutas y os asesores sempre
tenemos que tratar con personas que son
dfces y tenen mucha resstenca .
1
A prncpos de a dcada de 1980, durante m
perodo de formacn en psquatra forense, en un
centro pentencaro tuve que tratar a una persona
partcuarmente dfc, con muchsma
resstenca: e seor L. e caa muy ma a todos
os dems pacentes. Los enfermeros soan
referrse a empeando un ampsmo espectro de
paabrotas, e ncuso os mdcos ovdaban cas
por competo su dscrecn acadmca y no se
.1 0n mi o"inin+ los conce"tos
Fdi,cilG y FresistenciaG no descri&en
caractersticas de las "ersonas+ sino
diTcultades <ue surgen a causa de 9&itos
de ocutar su rechazo ba|o dagnstcos
psqutrcos. Para un pscogo |oven y
comprometdo, eo re quera a ndcacn de una
pscoterapa. Me subev contra aque rechazo
generazado, me sodarc con e -a m |uco-
pobre pacente y concert con entrevstas
teraputcas semanaes .
2
Sn embargo, a prncpo
as entrevstas no resutaron tan product vas como
yo deseaba. En eas me esforzaba mucho por
factare as cosas a seor L. Por e|empo, co -
menc una de nuestras entrevstas con
comentaros totamente nofensvos sobre e
tempo:
MJuenos d,as, se#or /.. me alegro de "ue
%a6a venido. .. Du5 d,a tan bonito %ace %o6...
A seor L. no e pareca un da bonto:
M2ire. ning!n d,a es bonito cuando uno tiene
"ue estar a"u, metido...
Dado que ms esfuerzos referdos a buen
tempo haban sdo rechazados, ntent empezar
(10n los centros "enitenciarios "uede
desarrollarse una dinmica muy "eculiar en el
cam"o de ,uertes tensiones entre los "acientes
internados y sus ,amiliares+ los di!ersos
gru"os de tera"eutas y de en,ermeros+ los
M<o no tengo ning!n inconveniente en "ue
%ablemos del tiempo... -repc.
M<a. pero tenemos cosas ms importantes de
"ue %ablar...
E no se mostr muy aberto a esa propuesta:
M>ablar de temas importantes no es tan +cil. /as
e)periencias "ue %e tenido con los psiclogos no %an
sido precisamente buenas... -Y a contnuacn me
expc de manera muy comprometda y detaada
cundo y cmo se haba sentdo matratado por
os pscogos.
Puesto que yo senta que sus expcacones
tambn eran un reproche drgdo a m, me cost
bastante traba|o escucharo tranquo. Luego
ntent cambar de tema y drgr a atencn haca
un pun to conctvo, que yo consderaba ms
provechoso para a terapa:
-Jien. %e o,do decir "ue tiene usted bastantes
problemas con su compa#ero de %abitacin. el se#or
0.
E reaccon con furoso rechazo:
-:<o; 4o. no. 4o tengo ning!n problema con 5l.
2ire. 6a esto6 %arto de estas calumnias... Pues
tampoco es ning!n secreto "ue 0. no es mi amigo...
La entrevsta prosgu en e msmo esto, a
correr de tempo me pona cada vez ms tenso y
me empez a doer a barrga. Yo que tanto me
esforza ba por ser postvo no cosechaba ms que
rechazo! Durante argo tempo uch contra m
todas as dems personas que tenan que tratar
con e seor L. Cada vez era ms fuerte a
tentacn de unr m voz a estrdente coro de
quenes no queran tener nada que ver con .
No obstante, senta contnuamente dentro de
m, como un mantra de a pscoterapa erckso-
nana, a sguente exhortacn: Haba e doma
de pacente! Y: Haga o que haga e pacente
para ser pacente, un terapeuta puede hacer otro
tanto para ser terapeuta! Me preguntaba cu era
e doma de m pacente, qu haca para ganarse
e rechazo de todos. Ago me am a atencn: en
cada una de sus frases haba un no. E seor L.
deca que no a cas todo y cas sempre o negaba
todo de antemano. Por aque entonces, aqueo me
pareca una contrandcacn para a pscoterapa.
Sntndoo en e ama, me desped de ms
esfuerzos por ayudar a seor L. Resov aprender
a habar e doma de m pacente y a empear en
cada frase una negacn. A pesar de que e focore
terapu tco de pensamento postvo no haba
pasado por m sn de|ar huea, aprend bastante
deprsa a expresarme excusvamente en trmnos
negatvos. Las entrevstas con e seor L.
adqureron entonces un carcter competamente
dstnto:
Terapeuta: Juenos d,as. se#or /. >o6 s, "ue 11P
%ace un d,a mu6 bonito...
Seor L.: <a lo creo "ue no. Pero ning!n d,a es
tarde advert que -segn me parec, por prmera
vez- e seor L. me haba dado a razn).
Terapeuta: Jueno. de todos modos no estamos
a"u, para %ablar del tiempo... Sin embargo. %ablar
a%ora mismo de cosas importantes 6 encima con un
psiclogo Mno %e olvidado "ue sus e)periencias con
psiclogos no %an sido las mejoresM probablemente
no sea algo "ue a usted le apetezca...
Seor L.: Pues en eso no se e"uivoca usted...
Terapeuta: < probablemente no "uerr usted
%ablar de ninguna manera conmigo sobre el asunto
de su compa#ero de %abitacin. el se#or 0.
Seor L.: /a verdad es "ue no. tiene usted
razn. Es "ue 0. es... (a contnuacn do argas y
enfadadas expcacones sobre e nsoportabe
R.).
Prosegu con ms comentaros negatvos, ha -
cendo no propuestas en pequeos pasos (mn -
mxma 12 ):
Terapeuta: < cuando alguien lo saca a uno de
"uicio. 6a no es posible seguir estando relajado 6
dejar. por ejemplo. un brazo relajado. apo6ado sobre
el brazo del silln... aun"ue antes estuviera bastante
tran"uilo. pese a este +astidioso asunto "ue no le es
completamente indi+erente...
Seor L. (tras mrarme ostensbemente
rea|ado y drgr uego una desdeosa mrada a su
brazo derecho): / $ompru5belo'
Le cog e brazo por a mueca, se o evant
un poco con cudado y o de| caer.
Terapeuta (sorprenddo y admrado): &Ka6a. no
me lo %ubiera imaginado' Pero el otro brazo.
probablemente. no conseguir,a dejarlo tan relajado...
E seor L. me do a entender con su mrada
que, s quera, poda comprobaro y asombrarme
de sus facutades. As o hce y vov a mostrarme
sorpren ddo. Despus d por supuesto que
seguramente no podra de|ar os dos brazos
rea|ados hasta os hombros. Cuando me demostr
que tambn po da tener os brazos y os hombros
rea|ados, arm estar competamente seguro de
que no podra permanecer rea|ado mentras
cerraba os o|os unos nstantes. E seor L. se
regode a refutarme con os o|os cerrados (yo, por
m parte, dsfrutaba de cma rea|ado, muy
dstnto de as anterores entrevstas con e seor
L.).
Despus de esta experenca, experment
mucho con as expresones negatvas que haba
aprenddo de seor L. Comprob que empeando
negacones tambn se poda habar me|or con e
persona santaro sobre e seor L. 84o es +cil
encontrar algo simptico en el se#or /...9.
Las expresones negatvas comprensvas
sempre son tes cuando as cosas se ponen
dfces con os dems, cuando se ofrece
resstenca y se en taba una ucha comuncatva.
La prncpa venta|a de empear expresones
negatvas comprensvas a tratar con personas
nada contra o cua sea precso oponer resstenca
y defenderse. Ambas partes pueden entenderse
me|or y estar ms rea|adas.
Compruebe usted msmo qu expresones
responden me|or a su deseo de una mayor exb -
dad comuncatva. O ben un dscurso formuado
en trmnos postvos como: BEntrnese en el
uso de e5presiones negati#as en sus
entre#istas con pacientes dif$cilesC B)i es
usted capa7 de utili7ar un no en casi todas
sus frases, le ser ms fcil manejar esos
casos dif$cilesC O ben as expresones con
negacones, a no propuesta (mnmxma 12):
No es necesaro que se entrene usted para
empear un no en cada frase, puesto que ya o
haca de vez en cuando, ntutvamente, a tratar
con personas dfces.Y, como ahora tene ms
caro cu es e provecho, no hace fata que
procure utzar (o aprovechar) de manera
conscente expresones negatvas deberadas para
o no tengo ning%n problema con ust", doctor Prior. #asta
ahora todo ha ido bien. estoy dispuesto a lo que sea para
me-orar. En estos momentos, por e-emplo, me encuentro
animao. 8ueno, no s" si me estoy pasando, pero por lo
menos no se me ha subo la sangre a la cabe6a y veo cada
cosa de su color, m$s o menos. 9game, doctor, (es
reversible mi situaci'n) (Podra retornar al pasado si doy un
traspi") (#abr" de ser un oso asceta si no quiero volver a las
andadas)
Minimxim
a .8 /a regla
de la 0ed
Una especasta en nformtca se que| en e
mar co de su terapa de a maa reacn con su
mardo, tambn nformtco. Expc que
dedcaban mucho tempo y energa a hacerse
mutuamente reproches. Ea saba ben que esa
forma de tratarse era muy destructva; no
obstante, se repeta con mucha fre cuenca y uego
a agobaba durante argo tempo. No saba cmo
hacer para dsmnur a frecuenca de as fases de
reproches en a reacn con su ma rdo. En
readad, habra preferdo no reprochare nada,
porque os reproches no conducan a nnguna
parte. E nco efecto de os reproches recprocos
era que se enrareca e ambente entre eos, todo
e tempo se hacan pausas proongadas y a
reacn se descarraba. Ea amaba a su mardo
y no que ra n poda magnarse con otro hombre.
Por eo deseaba reducr a frecuenca de aqueos
fastdosos reproches y que a reacn vovera a
encarrarse.
rega de a Red. Como es natura, sendo
especa sta en nformtca, se sorprend y me
pregunt en qu conssta dcha rega. Le d|e que
a me|or manera de expcrseo era medante un
e|empo. Le ped que expusera reproches tpcos
que en turbaban su reacn, cosa que a m
pacente e resut fc:
2ire. si %a6 algo "ue no puedo soportar de mi
marido es "ue. cuando vuelve a casa los viernes.
coge el peridico sin decir si"uiera @>olaA 6 luego lo
deja desparramado por todo el saln. pero no se da
cuenta. por"ue la ma6or,a de las veces. despu5s de
leer el peridico. pone la tele 6 durante una %ora 6
media se sumerge en las noticias o en alg!n
programa de deportes. como si 6o no estuviera. <o
tambi5n vuelvo cansada del trabajo los viernes. Pero
mientras 5l est colgado de la tele. 6o tengo "ue
%acer todos los trabajos de la casa. limpiar. vaciar el
lavavajillas. etc5tera. 6 6a puedo darme por contenta
si no me ec%a una bronca por %acer tanto ruido.
Esto6 %arta de tener "ue %acer todo el trabajo de la
casa prcticamente sola. mientras mi "uerido esposo
pone los pies en alto. <. por supuesto. luego le %ago
reproc%es bastante duros. 1 veces digo palabras
+uertes. lo admito. aun"ue s5 "ue esos reproc%es no
conducen a nada.
Ea me do a razn cuando supuse que proba -
bemente uego estaba enfurruado, se retraa y
no se hababa ms de asunto, porque prmero
haba que esperar a que se pasara e ma humor.Y
pronto ya era vernes otra vez. Despus de
comprender muy ben
esa tpca stuacn, vov a manfestar m
convccn de que a rega de a Red poda
resutare t.
A nstancas suyas, e expqu que re
quera decr reproche, y d, deseo. La rega de a
Red con sste en reformuar cada reproche como un
deseo. Le pregunt qu deseos escondan sus
reproches de e|empo anteror. La pacente tard
un rato en encontrar as paabras adecuadas y
comenzar sus frases con a deseada frmua
7eseo "ue t!...-
7eseo "ue de a%ora en adelante te encargues
de algunos trabajos de la casa. Para m,. lo m,nimo
ser,a "ue en lo sucesivo te ocupes de vaciar el
lavavajillas. ?ambi5n "uiero pedirte "ue me prestes
atencin cuando llegas a casa los viernes. "ue me
digas @&%ola'A cordialmente 6 "ue me des un abrazo.
aun"ue sea breve. 4o %ace +alta ms. /uego. por m,.
puedes desaparecer le6endo el peridico 6 mirando
el programa de deportes. Eso s,. " uiero pedirte "ue
cuando acabes de leer el peridico. lo dejes plegado
para "ue luego 6o pueda encontrarlo en la mesa del
saln tal como t! lo recogiste del buzn. < si olvidas
cumplir alguno de mis modestos deseos Mcosa "ue
puede ocurrir alguna vezM. me parecer,a bien "ue lo
remediaras con un ramo de Fores.
Ondependientemente de eso. me alegrar,a "ue
volvieras a traerme Fores sin ms. como lo %ac,as
antes.
Como e mardo sempre estaba muy nte -
resado en todo o que su mu|er deca y e decan
en a terapa, era de suponer que nmedatamente
despus de a sesn ea e expcara a rega de a
tambn era muy fc de retener. Como, adems,
tena ago de gracosa, qut herro a as
dscusones. Mardo y mu|er se turnaban para
poner en prctca o recordar en casa a rega de a
Red. As, para re goc|o de ambos, surg
temporamente una nueva forma de reproche:
No has respetado a rega de a Red! Oue se
converta uego en Ouero que de ahora en
adeante, en ugar de hacerme reproches, me
manestes caramente tus deseos para que yo
pueda teneros en cuenta!
En una pare|a o en una fama se daan
mucho as reacones a causa de os reproches,
pues os re proches se reeren a pasado negatvo,
que de todos modos ya no es modcabe, y sueen
generazarse a un futuro negatvo: Ayer vovste
a...! Sempre tenes que...!, y a contnuacn se
dce ago des pectvo. Muy raras veces se acaran o
se reazan as os deseos para e futuro. Entonces
merece a pena reexonar cmo puede uno
expresar de nmedato o mportante en forma de
deseos, una forma que cuda ms a
reacn.Tambn e trato con empea dos puede
me|orar notabemente cuando se ogra manfestar
deseos en ugar de hacer reproches.
A na de este brto me permto expresar e
8ueno, como dice la canci'n, todo tiene su 0in. ;a terapia
ha triun0ao. @-al$ lo hubiera conocido antes, doctor Prior.
1oy un oso nuevo4 he de-ado atr$s mis problemas y tengo
buenas perspectivas, una nueva amistad y la guarida,
limpia y m$s ordenada que un cuartel! !hao!
Jesumen de las .8 minimximas
1. En el pasado...
2. 4o si.... sino cmo.... "u5... 6
cul...
3. :Sino...;
4. &Siempre nunca es verdad en relacin
con un s,ntoma'
5. Su problema es comparable a... Es
como...
6. En vez de un temeroso Ojal nada malo
mejor un confado Ojal algo bueno . . .
7. ...a!n no...
8. Preguntas constructivas
9. Preguntas constructivas por pe"ue#os
pasos
10. Supongamos "ue usted...
11. $on la mente consciente usted %asta
a%ora no %a podido...
12. 4o propuestas
13. &tremendo...'(un poco...*
&e)traordinariamente...'(en verdad algo...*
&sumamente...'(no poco...
14. Para pacientes di+,ciles con
resistencia- &en cada +rase. una negacin
comprensiva'
15. /a regla de la 0ed
Nota Tnal
Gran parte de o expuesto en este bro ha surgdo
a partr de comentaros. Ser un pacer para m
que me comunque usted por carta, fax o correo
eectrnco sus deas sobre estas mnmxmas o
as experencas que ha tendo con eas.
Lamentabe mente, soo entendo aemn e ngs.
M dreccn:
Dr. Manfred Pror
Frankfurter Str. 19
65830 Krfte be Frankfurt am Man
Aemana
Manfred.Pror@meg-frankfurt.de
E"iniones so&re este li&ro
1 "uienes deseen conseguir muc%o con poco
es+uerzo %a6 "ue aconsejarles "ue %agan el pe"ue#o
es+uerzo de leer este libro. por el simple %ec%o de
"ue tal es+uerzo pronto se ver compensado por una
sonrisa de satis+accin.
30JT /022ING0J
/as minim)imas de 2an+red Prior entran. dentro de
los procedimientos sist5micos. en la categor,a
completo. bueno. sencillo. Bna vez "ue se %a6an
convertido en el repertorio natural de asesores.
terapeutas.... a mentido ni ellos ni sus clientes sabrn
cmo +ue "ue imperceptiblemente se pusieron en
marc%a cambios 6 soluciones benefciosas- 6 eso es
lo "ue distingue al buen asesoramiento 6 a &a
buena terapia.
Dr. GUNT/AJ$ V030J

Vous aimerez peut-être aussi