Vous êtes sur la page 1sur 40

http://www.ederechodgta.com/dduweb/forms/newsetterman.aspx?

e=|ursprudenca/|UR15_01.htm
Newsetter
E Derecho Dgta Uruguayo
INTER - AMERICAN COMMISSION ON HUMAN RIGHTS
COMISION INTERAMERICANA DE DERECHOS HUMANOS
COMISSAO INTERAMERICANA DE DIREITOS HUMANOS
COMMISSION INTERAMRICAINE DES DROITS DE L`HOMME
ORGANIZACION DE LOS ESTADOS AMERICANOS
WASHINGTON, D.C. 20006 EEUU
14 de mayo de 2007
REF: |os, |orge y Dante Perano Basso
Caso 12.553
Uruguay
Seor Mnstro:
Tengo e honor de drgrme a Su Exceenca con e ob|eto de comuncare que a
Comsn Interamercana de Derechos Humanos examn e caso arrba ctado
y de conformdad con e artcuo 50 de a Convencn Amercana sobre
Derechos Humanos aprob e Informe N 35/07, que se acompaa a a
presente.
De acuerdo con as concusones de nforme, me permto soctar a su
Iustrado Goberno se srva nformar a a Comsn sobre as meddas adoptadas
para dar cumpmento a as recomendacones de a Comsn y para souconar
a stuacn denuncada en e pazo de dos meses, contados a partr de a fecha
de transmsn de a presente comuncacn.
Conforme a o estabecdo en e artcuo 43(3) de su Regamento, a CIDH
notcar a adopcn de nforme a os petconaros.
Aprovecho a oportundad, para expresar a Su Exceenca e testmono de m
ms ata y dstnguda consderacn.
Santago A. Canton
Secretaro E|ecutvo
Exceentsmo seor
Renado Gargano
Mnstero de Reacones Exterores de a Repbca de Uruguay
Montevdeo, Uruguay
Anexo
ORGANIZACION DE LOS ESTADOS AMERICANOS
COMISION INTERAMERICANA DE DERECHOS HUMANOS
OEA/Ser/L/V/II.127
Doc. 42
1 mayo 2007
Orgna: Espao
INFORME N 35/07
CASO 12.553
FONDO
|ORGE, |OS Y DANTE PEIRANO BASSO
REPBLICA ORIENTAL DEL URUGUAY
Aprobado por a Comsn e 1 de mayo de 2007
SECRETARIA GENERAL DE LA ORGANIZACION DE LOS ESTADOS AMERICANOS,
WASHINGTON D.C. 20006
Internet: http://www.cdh.org
INFORME N 35/07
CASO 12.553
FONDO
|ORGE, |OS Y DANTE PEIRANO BASSO
REPBLICA ORIENTAL DEL URUGUAY
1 de mayo de 2007
I. RESUMEN
1. E 18 de octubre de 2004, y nuevamente e 30 de novembre de 2004, os
seores Caros Varea Avarez y Caros H. de Casas presentaron una denunca y
una soctud de meddas cauteares a favor de os seores |orge, Dante y |os
Perano Basso, tres hermanos de naconadad uruguaya, ante a Comsn
Interamercana de Derechos Humanos (en o sucesvo "a Comsn") contra a
Repbca Orenta de Uruguay (en o sucesvo "e Estado"), por a presunta
voacn de derecho a ser |uzgado dentro de un pazo razonabe, e derecho a
a bertad durante e proceso |udca, e derecho a ser odo en condcones que
garantcen e debdo proceso, e derecho a un |uco |usto e mparca y e
derecho a a guadad ante a ey, en voacn de os artcuas 5(1), en reacn
con e artcuo 2, 7(1) y 7(3}, 8(1}, 9, 24, 25 y 29 de a Convencn Amercana
sobre Derechos Humanos.
2. En a denunca se aega que os tres hermanos Perano Basso se encuentran
prvados de su bertad desde e 8 de agosto de 2002, sn que huberan sdo
formamente acusados n evados a |uco. Segn os petconaros, conforme a
derecho nterno en cuyo marco han sdo mputados, a pena mxma que poda
mponrsees era de cnco aos de pentencara. En enero de 2005 se habran
cumpdo os requstos para su beracn, segn os petconaros, por haber
cumpdo dos aos y medo prvados de su bertad. E Estado es haba
mputado a voacn a a ey 2.230 (1893), que sancona a os drectores de
compaas en dsoucn que cometan fraude u otros detos nanceros. Segn
a denunca, ese deto admte a bertad durante e proceso, a pesar de o cua
os seores Perano Basso permaneceron prvados de su bertad en vrtud de
a "aarma soca" provocada por e coapso de sstema bancaro uruguayo y su
supuesta responsabdad en .
3. E 19 de octubre de 2006 e sca de a causa formu acusacn contra os
seores Perano Basso por consderaros autores de deto de nsovenca
socetara frauduenta, prevsto en e artcuo 5 de a ey 14.095, en vrtud de
o cua e sca soct que, a faar, se mponga a pena de ses aos de
pentencara a |orge y nueve aos a |os y a Dante Perano Basso.
4. Con fecha 4 de dcembre de 2006, a defensa de os hermanos Perano
contest a acusacn soctando a absoucn de sus defenddos.
5. Desde octubre de 2004 a a fecha, a defensa ha presentado, ante os
trbunaes uruguayos, sete soctudes de beracn.
6. E 13 de dcembre de 2006, fueron conceddas sadas transtoras, por 48
horas, para os das 24 y 25 de dcembre y 31 de dcembre de 2006 y 1 de
enero de 2007, y se dspuso un rgmen de sadas de 48 horas semanaes, en
o sucesvo.
7. En e Informe de Admsbdad N 35/06 de 14 de marzo de 2006 se
concuy que os hechos denuncados, de ser probados, podran congurar
voacones a os derechos protegdos por os artcuos 7, 8, 9 y 25 de a
Convencn Amercana en reacn con as obgacones de os artcuos 1(1) y
2.
8. Tras anazar os argumentos de as partes, os derechos consagrados en a
convencn y otras pruebas que obran en e expedente de caso, a Comsn
concuye en e presente nforme que e Estado es responsabe por haber
voado os derechos de |orge, |os y Dante Perano prevstos en os artcuos
7(2), 3, 5 y 6, 8(1) y 2, y 25(1) y 2, en funcn de as obgacones de os
artcuos 1(1) y 2, de a Convencn Amercana y, en consecuenca formua
recomendacones especcas.
II. PROCEDIMIENTOS SUBSIGUIENTES AL INFORME DE ADMISIBILIDAD N 35/06
9. La Comsn recb a denunca de autos e 18 de octubre de 2004. E 14 de
marzo de 2006, durante su 124 perodo ordnaro de sesones, a Comsn
adopt e Informe N 35/06, sobre admsbdad, y abr e caso 12.553 en
cuanto a aspecto que nvoucra os fundamentos y duracn de a prsn
preventva. E 22 de marzo de 2006, a Comsn transmt a Estado y a os
petconaros e nforme de admsbdad.
10. E 26 de abr os petconaros soctaron a beracn de os hermanos
Perano ante a Suprema Corte, basndose en e nforme de admsbdad, a
cua fue rechazada, sn fundamentos, e 12 de mayo sguente, en e marco de
supuesto prevsto en e artcuo 17 de a ey 17.726(1).
11. E 7 de mayo de 2006 os petconaros presentaron sus observacones
sobre e nforme de admsbdad de a Comsn, que fueron transmtdas en
debda forma a Estado e 9 de mayo de 2006.
12. E 15 de mayo de 2006 a Comsn pregunt especcamente a as partes
s tenan nters en ncar un procedmento de soucn amstosa y es pd
que deran a conocer su decsn a a Comsn dentro de un pazo de un mes.
E 17 de mayo de 2006 e Estado nform a a Comsn que haba recbdo a
nota e 16 de mayo de 2006, por a que se e conceda un mes para nformar a
a Comsn s tena nters en ncar un procedmento de soucn amstosa en
e caso de autos e hzo saber a a Comsn que dcho pazo deba computarse a
partr de esa fecha, y no de 15 de mayo.
13. E 22 de mayo a Emba|ada de os Estados Undos en Montevdeo, Uruguay,
pubc un comuncado de prensa en que seaa que a Ocna de E|ecucn de
Leyes de Inmgracn y Aduanas de os Estados Undos (ICE, en sus sgas en
ngs), haba arrestado en Cora Gabes, Forda, a |uan Perano Basso, e
cuarto hermano, que haba permanecdo prfugo de a |ustca. Se hzo saber
que e Goberno uruguayo haba soctado a extradcn y que |uan Perano
Basso haba sdo arrestado en vrtud de una orden de detencn dctada por a
Corte de Dstrto de os Estados Undos para e Dstrto Medo de Tennessee.
14. E 29 de mayo, en entrevsta rada(2) e sca hace mencn a a
compe|dad de a causa pero atrbuye a enttud de proceso a "a demora en
os trmtes admnstratvos de propo |uzgado para e dgencamento de
pruebas" y cta a crcunstanca de que, por no haber notcado a reazacn
de una perca a a defensa, motv a decaracn de nudad de esa medda.
Adeant e posbe cambo de cacacn por un deto reprmdo con una pena
ms severa.
15. E 8 de |uno os petconaros soctan a medda cautear 134-06, a a que
se ad|unta un escrto de amcus curae suscrpto por Ae|andro Boun, a cua
fue rechazada e 21 de |uo.
16. E 28 de |uno de 2006 os petconaros, |unto con e Dr. |uo A. Barbers,
presentaron a a Corte Interamercana de Derechos Humanos una soctud de
meddas provsonaes. La Corte Interamercana, con fecha 5 de |uo, es
nform que conforme a artcuo 63(2) de a Convencn Amercana y a 25(2)
de Regamento de a Corte, so es competente para consderar una soctud
de meddas provsonaes en un caso que est pendente ante a Comsn s
esta tma o socta.
17. E 14 de |uo e Estado respond a as observacones presentadas por os
petconaros a nforme de admsbdad de a Comsn, pero no hzo
referenca a una posbe soucn amstosa.
18. E 28 de |uo os petconaros remteron un nforme de Grupo de Traba|o
sobre a Detencn Arbtrara de a Comsn de Derechos Humanos de as
Nacones Undas por e cua se socta a Goberno uruguayo nformacn sobre
e caso, para poder emtr opnn a respecto.
19. E 23 de agosto nuevamente fue soctada a bertad ante e |uez de a
causa, a cua fue rechazada e 30 de agosto.
20. E 7 de septembre os petconaros hceron egar sus observacones a
aqueas presentadas por e Estado, as cuaes fueron transmtdas a Estado a
da sguente, para que presente observacones adconaes en e pazo de dos
meses.
21. E 21 de septembre se hzo saber a as partes que a Comsn haba
decddo convocar a una audenca, para e 24 de octubre sguente, durante su
126 perodo ordnaro de sesones, para tratar cuestones referentes a caso.
22. E 2 de octubre se recb una presentacn de amcus curae eaborado por
a Cnca Lega de Inters Pbco de Insttuto Tecnogco Autnomo de
Mxco, e cua haba sdo presentado ante a Suprema Corte en oportundad en
que e caso estaba para su conocmento.
23. E 24 de octubre; en e marco de 126 perodo ordnaro de sesones, se
ev a cabo a audenca, en a que as partes presentaron aegatos sobre e
fondo de asunto.
24. E 8 de novembre e Estado present observacones adconaes, as cuaes
fueron transmtdas a os petconaros a da sguente.
25. E 20 de novembre se soct, una vez ms, ante a Suprema Corte, a
bertad de os seores Perano Basso, a cua fue rechazada e 24 de
novembre.
26. E 13 de dcembre de 2006, os petconaros presentaron a soctud de
medda cautear 351-06, a cua fue rechazada e 22 de dcembre.
27. E 13 de dcembre, a |ueza actuamente a cargo de a causa, dspuso
autorzar sadas transtoras respecto de os mputados por e trmnos de 48
horas desde e 24 a 26 de dcembre y desde e 31 de dcembre de 2006 a 2
de enero de 2007 y, a partr de 1 de enero de 2007 estabec un rgmen de
sadas de 48 horas semanaes, ba|o decaracn |urada.
28. Habda cuenta de que e Estado no expres nters en mantener
negocacones tendentes a una soucn amstosa, a Comsn ha decddo
evar adeante e presente nforme sobre e fondo de asunto.
III. POSICIONES DE LAS PARTES
A. Poscn de os petconaros
29. Los petconaros aegan que e 8 de agosto de 2002 os trbunaes |udcaes
uruguayos ordenaron a prsn preventva de |orge, |os y Dante Perano
Basso, en reacn con e coapso de Banco de Montevdeo, en meda de a ms
grave crss nancera que haya tendo ugar en a hstora de Uruguay. E
Banco de Montevdeo era de propedad de a fama Perano, que haba
operado en e sector bancaro en Uruguay durante ms de 100 aos. Los
petconaros aegaron que se haban voado os derechos de os hermanos
Perano Basso porque os tres permaneceron en prsn preventva por ms de
cuatro aos antes de ser formamente acusados e 19 de octubre de 2006.
30. Sostenen que a crss econmca y nancera que se do en Argentna a
nes de 2001 ev a goberno de ese pas a ordenar una congeacn de
depstos bancaros conocda como "corrato"(3). La congeacn de os
depstos en Argentna susct una corrda en gran escaa en os bancos de
vecno Uruguay, en que aproxmadamente e 35% de os depstos bancaros
pertenecen a no resdentes, prncpamente de naconadad argentna. Se
veron afectados todos os bancos: prmero e Banco de Gaca, segudo por e
Banco Comerca, os bancos de Estado y namente e Banco de Montevdeo.
Sostenen que; cuando en abr de 2002 e Banco Centra de Uruguay ntervno
a admnstracn de Banco de Montevdeo y separ de sus cargos a sus
autordades, de| a a nsttucn a a derva. Las accones promovdas por e
Banco Centra contra os seores Perano Basso fueron segudas por demandas
presentadas por os depostantes que no puderon retrar os ahorros.
31. Los petconaros seaan que, e 17 de marzo de 2005, 15 das despus de
que asumera e cargo, e Presdente de a Repbca Dr. Tabar Vzquez -en
cumpmento de una de as promesas de su campaa eectora- anunc
pbcamente que haba decddo trasadar a os hermanos Perano de a Crce
Centra a Compe|o Carcearo de Santago Vzquez (COMCAR), uno de os
peores estabecmentos de recusn de Uruguay, cuya pobacn de cas 3.000
recusos supera en ms de un 300% su capacdad. Los haba descrpto como
"dencuentes que cometeron detos que fueron muy graves para a socedad y
que mpcaron mucho sufrmento, sobre todo en os sectores ms humdes".
La defensa denunc pbcamente a nterferenca de Presdente como
voacn de prncpo de separacn de poderes.
32. Los petconaros sostenen que as paabras de Presdente fueron segudas
por otras -de tono aun ms spero- de Mnstro de Interor y de Drector
Nacona de Crcees. Los abogados de a defensa de os hermanos Perano
soctaron a a Suprema Corte uruguaya que suspendera a e|ecucn de a
orden presdenca de trasado, basndose en que era ega y voaba e
prncpo de separacn de poderes, pero a soctud fue denegada. No
obstante, e 22 de marzo de 2005 os hermanos Perano fueron transferdos, no
a COMCAR sno a Anexo de Segurdad y Dscpna de a Crce de Lbertad (e
nco estabecmento de mxma segurdad de Uruguay), ubcado a 54
kmetros de Montevdeo. Desde e 16 de abr de 2005 os hermanos Perano
permanecen recudos en La Tabada, |umo con otros 180 recusos.
33. E argumento centra de os petconaros es que os seores Perano Basso
no haban sdo ob|eto de acusacn pese a hecho de que e 8 de agosto de
2006 haban competado cuatro aos de prsn preventva, y que tan argo
perodo de detencn preva a |uco voa normas nternaconaes sobre
derechos humanos. Desde e 8 de agosto de 2002, fecha en que se dspuso e
procesamento con prsn de os tres hermanos, |os, |orge y Dante Perano
Basso, por a comsn de deto prevsto en e artcuo 5 de a ey 14.095 (de
ctos econmcos), respecto de |os, y por e deto prevsto en e artcuo 76
de a ey 2.230 (ey que data de 1893 y que rge a responsabdad de os
drectores y admnstradores de socedades en caso de transaccones
frauduentas) a os otros dos y, respecto de os tres, por e deto de asocacn
para denqur (mputacn que fue de|ada de ado por e Trbuna de
Apeacones), a defensa ha nterpuesto sete soctudes de excarceacn,
todas as cuaes han sdo denegadas.
34. Las soctudes de bertad se basaron, fundamentamente, en argumentos
que se pueden sntetzar en os sguentes: a) antes de a acusacn, a prsn
preventva era excesva en reacn con e eventua pronstco de pena porque
haban cumpdo as dos terceras partes de mxmo ega prevsto para e
deto por e que se encontraban mputados b) e "pazo razonabe" como mte
a a detencn durante e proceso est reconocdo en os nstrumentos
nternaconaes reconocdos por Uruguay, c) se ha voado e prncpo de
egadad en reacn con a mputacn ncamente empeada {artcuo 76 de
a ey 2.230} por a mprecsn de a conducta descrpta y de a escaa pena
apcabe, d) os mputados han recbdo un trato dscrmnatoro por a sancn
de a amada ey de descongestonamento carcearo que os excuye de a
posbdad de recuperar a bertad debdo, excusvamente, a a cacacn
ega de deto mputado, en atencn a que esas condcones de a ey haban
sdo adeantadas pbcamente por e Mnstro de Interor, e) han sdo
degradados a ser exhbdos pbcamente vestdos con mameucos
anaran|ados, esposados y con gretes en os pes, f) han sdo trasados a un
compe|o carcearo de mxma segurdad de manera n|ustcada, como
sancn adeantada, g) e artcuo 17 de a ey 17.726 no otorga, a contraro de
o nterpretado por os |ueces ntervnentes, competenca prvatva a a
Suprema Corte en matera de determnacn de cundo se ha cumpdo e pazo
razonabe en prsn preventva o en e proceso, por eso, a Suprema Corte,
cuando e ha tocado ntervenr, ha empeado e gro de excarceacn "por
graca", h) as demoras n|ustcadas en a tramtacn de a causa responden a
una neggente conduccn de proceso, ) e artcuo 7(5) de a Convencn no
puede ser consderado una norma programtca y desconocerse a naturaeza
obgatora de derecho nternacona y |) e sca modc a mputacn por
una ms gravosa, uego de cuatro aos, a pesar de que no se han ncorporado
nuevas pruebas.
35. Los petconaros aegan que "contraramente a o que sostene e Estado
uruguayo, est probado (...) que e proceso ha sdo conducdo con cara y
evdente neggenca por parte de |uez de a causa, en contravencn de as
propas normas de a egsacn nterna que estabecen pazos para a
tramtacn de as dstntas etapas procesaes, que han sdo groseramente
ncumpdos".
36. E 28 de |uo de 2006 os petconaros nformaron a a Comsn que e
Fsca, en e caso que se reere a os gerentes de Banco, paraeo a de os
hermanos Perano Basso, haba acusado formamente a stos de "nsovenca
frauduenta", y no de voacn de artcuo 76 de a ey 2.230; a pena mxma
prevsta para aque deto es de dez aos de pentencara. Los petconaros
teman que e Fsca modcara a mputacn contra os seores Perano Basso
a a de "nsovenca frauduenta", o que namente suced en a acusacn
forma de 19 de octubre de 2006. Este cambo de cacacn, aegan, se debe
a a necesdad de |ustcar a proongada prsn preventva ya que no han sdo
ncorporadas nuevas pruebas.
37. Sostuveron que a consecuenca de a proongacn ndenda de a prsn
preventva ha sdo en emnar a presuncn de nocenca y, aunado a as
recentes presones potcas, prevn una nmnente decaracn de
cupabdad. Los petconaros consderaron que se est ante una denegacn
de |ustca y persecucn que pone caramente de manesto que e Estado
uruguayo no est en condcones de hacer efectvas as garantas de
mparcadad, debdo proceso y |uco |usto.
38. Armaron que os mputados se haban sometdo vountaramente a
proceso y que, por eo, no era de presumrse que ntentaran eudr a accn
de a |ustca.
39. E 19 de septembre de 2005 se pubc a ey 17.897, conocda tambn
como "Ley de Humanzacn y Modernzacn de Sstema Carcearo" o "Ley de
Descongestonamento de Sstema Carcearo". E goberno haba anuncado un
programa de descongestonamento carcearo que favoreca a os detendos
que huberan permanecdo en prsn durante certo tempo, que habra poddo
favorecer a os mputados de no haber sdo expresamente excudo de os
benecos de a ey e deto por e cua se encontraban procesados. Esta
crcunstanca concdra con expresones de Mnstro de Interor anterores a a
sancn de a ey en e sentdo de que no favorecera a os seores Perano
Basso. En este sentdo, os petconaros sostenen que, a momento de dctado
de a ey, as ncas personas que permanecan en prsn mputadas de esos
detos eran os hermanos Perano Basso y un gerente que estaba sendo
|uzgado por cargos smares(4).
40. Los petconaros aegan haber sdo dscrmnados tanto por e Poder
Legsatvo, a travs de a sancn de a "Ley de Humanzacn de Sstema
Carcearo" que entre as excepcones a ese rgmen de bertad, ncuye e
deto por e cua os hermanos Perano Basso, se encuentran mputados, como
por e Poder |udca quen ber a dos computados (Sres. San Crstba y Ratt)
en a msma causa y e Gerente Genera, Marceo Guadaupe, quen fue
berado ba|o anza a nes de 2005 en una causa paraea.
41. Segn os petconaros a egsacn procesa de Uruguay prev un
sstema nqustvo y escrto en que e |uez de nstruccn tambn dcta a
sentenca, sendo por o tanto, |uez de sus propos actos. Es quen enunca
as hptess de hecho y recoge pruebas que respaden sus aseveracones. A
dferenca de a gran mayora de as modernas eyes procesaes, e cdgo no
estabece sstemas de contro que brnden garantas; no exste un
procedmento de habeas corpus, y as eyes no se han armonzado con as
pautas contendas en tratados nternaconaes, como a Convencn Amercana,
que Uruguay ncorpor a su egsacn nterna sn reservas, por a menos en
esos aspectos.
42. Consderan que a detencn de os seores Perano Basso so persgue
tres cosas: mponer un castgo a quenes se |uzga sn mportar e costo que
puede tener voar e sstema |urdco nterno e ncumpr os tratados
nternaconaes, dar un mensa|e equvocado a os sectores econmcos a travs
de temor de ser sometdos a msmo tpo de proceso y esconder a verdadera
razn de a crss nancera de Uruguay cuyo orgen est en a hstrca y
consentda dvsn de poder y rqueza entre os partdos tradconaes de ese
pas.
B. Poscn de Estado
43. E Estado descrb a os seores Perano Basso como "os autores
responsabes de nfraccones penaes que motvaron su procesamento y
detencn por a |ustca ndependente de Estado uruguayo". Aega que os
nombrados han sdo "os brazos e|ecutores de a mayor estafa bancara
regstrada en e Uruguay, en su carcter de representantes, drectores,
gerentes y admnstradores de empresas de ntermedacn nancera".
44. Arma que os hermanos Perano Basso son responsabes de detos
penaes que deron ugar a su procesamento y prsn. Estn recudos en un
estabecmento carcearo reconocdo y e Estado seaa que os prvegos que
es conced e Goberno anteror, en vrtud de os cuaes permanecan
recudos en condcones especaes en a |efatura de Poca de Montevdeo,
han sdo revocados, como corresponda. La pubcdad es nherente a estos
casos, sostene.
45. Consdera que as actuacones penaes, ncadas en 2002, han sdo
extremadamente compe|as, por su magntud y por as caracterstcas de os
detos nvestgados.
46. E Estado detaa as pruebas ncorporadas en e expedente a partr de
2004, que abonan e argumento de compe|dad de a causa e ustran a
acttud de a defensa durante e proceso. E 28 de abr de 2004 e Mnstero
Pbco soct ampacn de a prueba. Desde esa fecha hasta a acusacn e
18 de octubre de 2006, se reazaron as sguentes dgencas: en 2004, se
soct se agregaran dos expedentes en trmte por ante otros |uzgados; en
2005 se soct dos nformes a Banco Centra de Uruguay sobre actuacones
rreguares de Banco de Montevdeo; y en 2006, a defensa promov ncdente
de nudad de una prueba perca en e cua ntervno e Trbuna de Apeacn,
se recb oco con decaracones de |uan Perano Basso en Nueva York ante
autordades de Trade & Commerce Bank (Isas Camn) y se soct a
agregacn de un expedente.
47. Ofrec as razones por as cuaes, en su opnn, |ustcan e que os
seores Perano Basso permanezcan en prsn preventva: a) en cuanto a a
presuncn de que han cometdo e deto, "no exste nngn eemento que
permta desvrtuar a ctada presuncn", b) se reacona e pegro de fuga de
os tres mputados con a stuacn de un cuarto hermano que se encontraba
prfugo, c) se consdera que, debdo a sus vncuos en otros pases e pegro de
rencdenca es ato debdo a que su stuacn econmca se vo deterorada, d)
se aega a compe|dad de as meddas de prueba y d) preservacn de orden
pbco por a amenaza que a beracn de os acusados podra ocasonar.
48. E Estado expca que durante e proceso pena a defensa ha e|ercdo su
derecho de presentar os escrtos y recursos pertnentes. Sostene que as
prctcas datoras de a defensa han contrbudo a a demora de os
procedmentos. A pesar de que a scaa haba renuncado a determnadas
meddas probatoras, a actuacn de a defensa demor a concusn de a
etapa presumara. Segn a opnn de Mnstero Pbco y de a Procuradura
Genera, e comportamento procesa de os abogados de a otra parte es un
factor capta para comprender por qu se demor a acusacn en e caso.
49. La acusacn tuvo ugar e 19 de octubre de 2006, uego de que e
expedente pudera ser remtdo a a Fscaa, nazado e trmte de una
soctud de nudad artcuada por a defensa. En cuanto a a cacacn ega
empeada, sostene que desde e nco de as actuacones e Mnstero Pbco
sea a posbdad de formuar a acusacn por e deto prevsto en e
artcuo 5 de a ey 14.095 y que a compe|dad de asunto determn que esa
tpcacn fuera concretada con posterordad.
50. Expca que a excarceacn y as meddas susttutvas de a pena prvatva
de a bertad so se apcan a casos en os que no se prevea que pueda recaer
pena de pentencara.
51. Sostene que su poscn corresponde exactamente a a que asum a
Comsn en e Informe N 17/89, Caso 10.037 (Frmench c. Argentna), en que
decar que as partes de a Convencn no estn obgadas a estabecer
determnado pazo como crtero para ponderar a razonabdad de pazo de
detencn preventva ndependentemente de as crcunstancas de caso.
52. Segn e Estado, a |ursprudenca de a Comsn es cara en cuanto a
estabecer que a determnacn de qu perodo es razonabe para que una
persona permanezca en prsn preventva es competenca de |uez de a
causa. E |uez debe anazar todos os eementos pertnentes para estabecer s
exste una genuna necesdad de mantener a prsn preventva y debe
manfestaro caramente en as sentencas que dcte frente a soctudes de
bertad provsona de acusado. La ecaca de as garantas |udcaes deben
ser tanto mayor cuanto ms proongada sea a prsn preventva.
53. Concuye manfestando que se ha actuado con dgenca y se e ha dado
prordad a caso, y que comprende a mportanca que supone estabecer
pazos razonabes para reazar actuacones penaes. Retera que este caso ha
sdo e ms resonante y compe|o en a hstora |udca uruguaya ya que se
reere a fraude cometdo por drectores de socedades que han causado
per|ucos rreversbes a mercado nancero y a a economa de Uruguay. Las
caracterstcas y a compe|dad de deto y os mtpes nconvenentes que
acarrea hceron necesaro dsponer de un pazo snguarmente proongado para
a tramtacn de asunto, en que a prncpa prordad es proteger os derechos
de as vctmas y de os mputados, o que, por o tanto, |ustca a permanenca
en prsn de os mputados.
IV. HECHOS PROBADOS
54. Los seores |os, Dante y |orge Perano Basso fueron procesados con fecha
8 de agosto de 2002 como autores de os detos prevstos en os artcuos 5 de
a ey 14.095(5), e prmero, y artcuo 26 de a ey 2.230(6), os otros dos, y
todos, a su vez, como autores de deto de asocacn para denqur(7). En esa
msma resoucn, se dspuso su prsn "atento a a gravedad de os detos
mputados". Desde ese acto procesa, han permanecdo prvados de su bertad
nnterrumpdamente. Con posterordad, e Trbuna de Apeacones revoc
parcamente aquea resoucn y descart a mputacn reatva a a
asocacn para denqur.
55. La defensa soct a bertad de os seores Perano Basso en sete
oportundades, todas as cuaes fueron rechazadas.
56. La Suprema Corte, en acto de vsta de crcees en octubre de 2004,
rechaz un prmer peddo de bertad de os tres seores Perano Basso.
57. E 25 de febrero de 2005 a defensa soct a bertad de os detendos,
nuevamente, ante a Suprema Corte quen, e 30 de marzo de ese ao; no hzo
ugar a as excarceacones provsonaes "por graca" con base en a "gravedad
ontogca" de os detos mputados y su "repercusn soca".
58. Con fecha 16 de agosto de 2005, frente a una soctud de 8 de agosto
anteror, e |uez a cargo de a nvestgacn rechaz a bertad provsona
debdo a "a entdad de hecho que se ncrmna" y a "a escasa preventva
cumpda". Esta resoucn fue conrmada por e Trbuna de Apeacones quen,
e 10 de marzo de 2006, sostuvo: a) que e artcuo 27 de a Consttucn de a
Repbca so admte a bertad provsona cuando, as crcunstancas de a
causa, admtan prever una ndvduazacn de a pena que no sea de
pentencara, b) a especa compe|dad de a causa |ustcaba a demora en e
trmte, c) que a pena que prma face habra de recaer sera de cnco aos,
mxmo ega para e deto mputado a esa atura de proceso, d) admt que
as dos terceras partes de mxmo de a pena, que os mputados habran
permanecdo en detencn para a fecha de a resoucn, era ndudabemente
extenso, pero que a gravedad de os hechos hacan presumr a mposcn de
una pena cercana a mxmo ega, e) que e artcuo 7(5) de a Convencn es
una norma programtca y que es extrao a a funcn |udca a determnacn
de pazo razonabe, f) a "gravedad nustada" de os hechos amertan una
pena "severzada" que no admte a bertad durante e proceso, y g) a
consderacn de a razonabdad de a extensn de a prsn preventva
corresponde a a Suprema Corte (artcuo 17 de a ey 17.726.
59. E 6 de dcembre de 2005, en e marco de un acto de vsta de crcees, a
Suprema Corte rechaz un nuevo peddo de bertad.
60. E 26 de abr de 2006 se present un peddo de bertad "por graca" ante
a Suprema Corte, a cua fue rechazada e 12 de mayo sguente con a soa
nvocacn de artcuo 17 de a ey 17.726(8).
61. Con fecha 23 de agosto de 2006 a defensa vov a soctar a bertad de
os seores Perano Basso. E 30 de agosto, a |ueza en ese momento a cargo
de a nvestgacn se decar ncompetente para entender en a "excesva
duracn de proceso" a pesar de o cua rechaz a soctud a consderar que
a cuestn no poda ser resueta con base en o estabecdo en os artcuos 27
de a Consttucn(9) y 138 de Cdgo Procesa Pena(10).
62. E 24 de novembre de 2006, ante una soctud de a defensa de 20 de
novembre anteror, a Suprema Corte rechaz, una vez ms, a excarceacn
"por graca" (artcuo 17 de a ey 17.726), sn fundamentacn aguna.
63. E 19 de octubre de 2006 e sca acus a os seores |os, Dante y |orge
Perano Basso como autores de deto de nsovenca socetara frauduenta
(artcuo 5 ey 14.095) y soct su condena a a pena de nueve aos de
pentencara, os prmeros dos, y ses aos de pentencara, e tmo, por su
ntervencn en e vacamento de Banco de Montevdeo, por medo de
mtpes transferencas de dnero operadas desde ese Banco haca e Trade &
Commerce Bank (TCB), ambos propedad de os seores Perano Basso, y a
otras empresas de Grupo, tambn de su propedad, as como a otros
acconstas de Grupo.
64. La fama Perano era propetara de un grupo econmco ntegrado por
entdades nanceras y otras empresas, que operaban en Uruguay y tambn
en otros pases como Argentna, Bras, Che, Ecuador, Paraguay, Per y as
Isas Camn.
65. Los hechos mputados sucederon en e marco de a crss econmca en a
que se vo envueta a Argentna, a nes de 2001, o que derv en a
mpementacn de amado "corrato"(11) que gener que os depostantes
argentnos ntentaran recuperar sus ahorros fuera de sstema nancero de ese
pas, afectando, as, a nsttucones nanceras uruguayas cuyos depstos
estaban compuestos en gran parte por fondos provenentes de Argentna. A su
vez, esta acttud de os ahorrstas extran|eros, habra provocado desconanza
en e sstema nancero uruguayo por parte de os resdentes ocaes, o cua
habra dado ugar a a crss nancera que padec Uruguay a prncpos de
2002.
66. Un tramo de proceso contra os mputados tuvo ugar en un contexto
potco eectora, en cuyo marco e actua Presdente Tabar Vzquez habra
reazado a promesa eectora de trasadar a os seores Perano a compe|o
carcearo Santago Vzquez, en medo de decaracones sobre a cupabdad
de stos. A su vez, e Mnstro de Interor y e Drector Nacona de Crcees
habran hecho manfestacones de gua tenor. E 22 de marzo de 2005, os
mputados no fueron trasadados a aque estabecmento sno a Anexo
Segurdad y Dscpna de Pena de Lbertad, un estabecmento de mxma
segurdad.
67. E 13 de dcembre. de 2006, es fueron conceddas sadas transtoras, por
48 horas, para os das 24 y 25 de dcembre y 31 de dcembre de 2006 y 1 de
enero de 2007, y se dspuso un rgmen de sadas de 48 horas semanaes, en
o sucesvo, ba|o decaracn |urada, fundado en a buena conducta de os
detendos, su fata de antecedentes y que "a sada temporara de
estabecmento de recusn no pone en resgo e desarroo de proceso,
atendendo a a etapa en que ste se encuentra n a a socedad, pues no cabe
pensar que os tres mputados vayan a cometer un nuevo deto mentras se
encuentran fuera de estabecmento de recusn" (artcuo 4 de a ey
16.928(12)).
V. CONSIDERACIONES GENERALES
68. E artcuo 7 de a Convencn Amercana, en su punto 5, dce:
Toda persona detenda o retenda debe ser evada, sn demora, ante un |uez u
otro funconaro autorzado por a ey para e|ercer funcones |udcaes y tendr
derecho a ser |uzgada dentro de un pazo razonabe o a ser puesta en bertad,
sn per|uco de que contne e proceso. Su bertad podr estar condconada a
garantas que aseguren su comparecenca en e |uco.(13)
A su vez, e artcuo 8(2), expresa:
Toda persona ncupada de deto tene derecho a que se presuma su nocenca
mentras no se estabezca egamente su cupabdad ...
69. En vrtud de prncpo de nocenca, en e marco de un proceso pena, e
mputado debe permanecer en bertad, como rega genera.
70. Sn per|uco de eo, es aceptado que e Estado, so como excepcn y ba|o
determnadas condcones, est facutado para detener provsonamente a una
persona durante un proceso |udca an nconcuso, con a atencn de que a
duracn excesva de a prsn preventva orgna e resgo de nvertr e
sentdo de a presuncn de nocenca, convrtendo a medda cautear en una
verdadera pena antcpada.(14)
71. En este sentdo, a Comsn ha armado que, a estabecer as razones
egtmas que pudesen |ustcar a prsn preventva, "en todos os casos
deben tomarse en consderacn os prncpos unversaes de presuncn de
nocenca y de respeto a a bertad ndvdua".(15)
72. Como dervacn de prncpo de nocenca se exge un mte tempora
"razonabe" a a prsn preventva en vrtud de cua toda persona debe recbr
e trato de nocente hasta tanto una sentenca condenatora rme estabezca o
contraro.
73. Aqu se presenta un concto entre a garanta de no ser prvado de a
bertad persona hasta e dctado de una sentenca que mponga una pena en
funcn de a cupabdad por e hecho cometdo y os deberes de Estado de
respetar esos derechos y de que e proceso no se vea frustrado en su e|ecucn
por a ncomparecenca de mputado o en a obtencn de a prueba.
74. La Corte Interamercana, en e caso "Vesquez Rodrguez", sostuvo:
... por graves que puedan ser certas accones y por cupabes que puedan ser
os reos de determnados detos, no cabe admtr que e poder pueda e|ercer
sn mte aguno o que e Estado pueda vaerse de cuaquer procedmento
para acanzar sus ob|etvos, sn su|ecn a derecho o a a mora. Nnguna
actvdad de Estado puede fundarse sobre e despreco a a dgndad
humana(16).
75. Como toda mtacn a os derechos humanos, sta debe ser nterpretada
restrctvamente en vrtud de prncpo pro homne, por e cua, en matera de
reconocmento de derechos, se debe estar a a norma ms ampa y a a
nterpretacn ms extensva e, nversamente, a a norma y a a nterpretacn
ms restrngda en matera de mtacn de derechos. Eo se mpone,
asmsmo, para evtar que a excepcn se converta en rega, debdo a que esa
restrccn de naturaeza cautear se apca sobre una persona que goza de
estado de nocenca hasta tanto un fao rme o destruya. De ah a necesdad
de que as restrccones de os derechos ndvduaes mpuestas durante e
proceso, y antes de a _sentenca dentva, sean de nterpretacn y apcacn
restrctva, con e cudado de que no se desnaturace a garanta antes ctada.
76. Por eo, es necesaro prorzar os procesos |udcaes en os cuaes os
mputados se encuentran prvados de su bertad para as reducr, a su mnma
expresn, a necesdad de adoptar meddas restrctvas de os derechos(17).
De o contraro, se corre e resgo de que e |uzgador tenga una tendenca a
ncnarse por a condena y por a mposcn de una pena a menos equvaente
a tempo de prsn preventva, en un ntento por egtmara.
77. Como presupuesto para dsponer a prvacn de a bertad de una persona
en e marco de un proceso pena deben exstr eementos de prueba seros que
vncuen a mputado con e hecho nvestgado. Eo congura una exgenca
neudbe a a hora de mponer cuaquer medda cautear, ya que esa soa
crcunstanca, a prueba que vncua a a persona a hecho, es o que dstngue
a mputado -nocente- contra quen se dspone a medda, de as dems
personas, contra quenes no se estabece medda de coercn aguna
-guamente nocentes-.
78. Este presupuesto est reconocdo expresamente en a Convencn
Europea(18) a dsponer que se puede prvar de a bertad a una persona
cuando exsten ndcos raconaes, es decr, eementos de prueba que habran
satsfecho a un observador ob|etvo de que ea ha cometdo un deto (artcuo
5.1.c)(19).
79. En este sentdo, a Corte Europea sostuvo que, s ben a sospecha
razonabe de que a persona detenda ha cometdo un deto es una condcn
sne qua non, transcurrdo certo apso eo ya no es sucente(20).
80. Una vez estabecda esta reacn entre e hecho nvestgado y e mputado,
presente en toda medda de coercn, corresponde |ar os fundamentos por
os cuaes se podr dsponer a prvacn de a bertad durante un proceso
pena.
81. a Convencn prev, como ncos fundamentos egtmos de a prsn
preventva os pegros de que e mputado ntente eudr e acconar de a
|ustca o de que ntente obstacuzar a nvestgacn |udca, en su artcuo
7(5): "Toda persona detenda o retenda ... tendr derecho a ser |uzgada dentro
de un pazo razonabe o a ser puesta en bertad. Su bertad podr estar
condconada a garantas que aseguren su comparecenca en e |uco". Por
medo de a mposcn de a medda cautear, se pretende ograr a efectva
reazacn de |uco a travs de a neutrazacn de os pegros procesaes
que atentan contra ese n.
82. A respecto, a Corte Interamercana ha estabecdo:
De artcuo 7.3 de a Convencn se desprende a obgacn estata de no
restrngr a bertad de detendo ms a de os mtes estrctamente
necesaros para asegurar que aqu no mpedr e desarroo ecente de as
nvestgacones n eudr a accn de a |ustca.(21)
83. Por su parte, e Pacto Internacona de os Derechos Cves y Potcos(22),
en su artcuo 9.3, dspone:
Toda persona detenda o presa a causa de una nfraccn pena ... tendr
derecho a ser |uzgada dentro de un pazo razonabe o a ser puesta en bertad.
La prsn preventva de as personas que hayan de ser |uzgadas no debe ser a
rega genera, pero su bertad podr estar subordnada a garantas que
aseguren a comparecenca de acusado en e acto de |uco, o en cuaquer
momento de as dgencas procesaes y, en su caso, para a e|ecucn de fao.
84. Como se ha dcho, esta mtacn a derecho a a bertad persona, como
toda restrccn, debe ser nterpretada sempre en favor de a vgenca de
derecho; en vrtud de prncpo pro homne. Por eo, se deben desechar todos
os dems esfuerzos por fundamentar a prsn durante e proceso basados,
por e|empo, en nes preventvos como a pegrosdad de mputado, a
posbdad de que cometa detos en e futuro o a repercusn soca de hecho,
no so por e prncpo enuncado sno, tambn, porque se apoyan en crteros
de derecho pena matera, no procesa, propos de a respuesta puntva. Esos
son crteros basados en a evauacn de hecho pasado, que no responden a a
nadad de toda medda cautear por medo de a cua se ntenta prever o
evtar hechos que hacen, excusvamente, a cuestones procesaes de ob|eto
de a nvestgacn y se voa, as e prncpo de nocenca. Este prncpo mpde
apcar una consecuenca de carcter sanconador a personas que an no han
sdo decaradas cupabes en e marco de una nvestgacn pena.
85. A su vez, e resgo procesa de fuga o de frustracn de a nvestgacn
debe estar fundado en crcunstancas ob|etvas. La mera aegacn sn
consderacn de caso concreto no satsface este requsto. Por eo, as
egsacones so pueden estabecer presuncones urs tantum sobre este
pegro, basadas en crcunstancas de hecho que, de ser comprobadas en e
caso concreto, podrn ser tomadas en consderacn por e |uzgador para
determnar s se dan en e caso as condcones de excepcn que permtan
fundamentar a prsn preventva. De o contraro, perdera sentdo e pegro
procesa como fundamento de a prsn preventva. Sn embargo, nada mpde
que e Estado mponga condcones mtatvas a a decsn de mantener a
prvacn de bertad.
86. En apoyo a esas consderacones, a Corte Europea ha sostendo que as
autordades |udcaes deben, en vrtud de prncpo de nocenca, examnar
todos os hechos a favor o en contra de a exstenca de os pegros procesaes
y asentaro en sus decsones reatvas a as soctudes de bertad(23).
87. Asmsmo, a Corte Interamercana tambn ha estabecdo que os
trbunaes naconaes deben evauar oportunamente todos os argumentos a n
de precsar s se mantenan as condcones que |ustcaran a prsn
preventva(24).
88. La obgacn de vercar e pegro ha sdo reconocda por a Comsn en
otra oportundad, a seaar:
Oue a detencn preventva es una medda excepcona y que se apca
soamente en os casos en que haya una sospecha razonabe de que e
acusado podr evadr a |ustca, obstacuzar a nvestgacn premnar
ntmdando a os testgos, o destrur evdenca.(25)
89. La "seredad de a nfraccn como |a| severdad de a pena" pueden ser
tomadas en consderacn a momento de anazar e resgo de evasn pero
con a advertenca sentada en e Informe N 12/96:
Su utzacn para |ustcar una proongada prsn preva a a condena
produce e efecto de desvrtuar a nadad de a medda cautear,
convrtndoa, prctcamente, en un susttuto de a pena prvatva de bertad.
(26)
Y, "adems, a expectatva de una pena severa, transcurrdo un pazo
proongado de detencn, es un crtero nsucente para evauar e resgo de
evasn de detendo. E efecto de amenaza que para e detendo representa a
futura sentenca dsmnuye s a detencn contna, acrecentndose a
convccn de aqu de haber servdo ya una parte de a pena".(27)
90. Por su parte, a Corte ha sdo ms categrca a enfatzar "a necesdad,
consagrada en a Convencn Amercana, de que a prsn preventva se
|ustcar en e caso concreto, a travs de una ponderacn de os eementos
que concurran en ste, y que en nngn caso a apcacn de ta medda
cautear sea determnada por e tpo de deto que se mpute a ndvduo."(28)
91. A reazar e pronstco de pena para evauar e pegro procesa, sempre
se debe consderar e mnmo de a escaa pena o e tpo de pena ms eve
prevsta. De o contraro, se voara e prncpo de nocenca porque, como a
medda cautear se dspone con e nco n de asegurar e proceso, ea no
puede referr a una eventua pena en concreto que suponga consderacones
que hacen a a atrbucn de hecho a mputado. Asmsmo, en os supuestos
en os que se ntenta reazar un pronstco de pena en concreto, se voa a
mparcadad de |uzgador y e derecho de defensa en |uco. La consderacn
de crcunstancas partcuares como a concurrenca de detos o a apcacn
de regas que mpdan que a eventua condena no sea de efectvo
cumpmento, podrn ser sopesadas en ese contexto y de acuerdo a n
procesa persegudo, o cua es ncompatbe con su utzacn como pautas
absoutas y dentvas. Admten ser vaoradas para concretar a estmacn de
a mnma respuesta puntva que, eventuamente, se habr de dar en e caso.
92. Hasta aqu e anss de presupuesto y os fundamentos de a prsn
preventva. Restan an consderar os que consttuyen prncpos mtadores
de encarceamento preventvo a a hora de resover un caso concreto.
93. E prncpo rector para estabecer a egadad de a prsn preventva es e
de "excepconadad", en vrtud de cua se ntenta evtar que a prsn
preventva se converta en rega y, as, se desvrte su n.
94. En este sentdo, a Comsn ha sostendo, en e Informe N 12/96:
... se trata de una medda necesaramente excepcona en vsta de derecho
preemnente a a bertad persona y e resgo que presenta a detencn
preventva en o que se reere a derecho a a presuncn de nocenca y as
garantas de debdo proceso ega, ncudo e derecho a a defensa(29).
95. Por su parte, a Corte, en e caso "Lpez Avarez vs. Honduras"(30),
destac:
La prsn preventva est mtada por tos prncpos de egadad, presuncn
de nocenca, necesdad y proporconadad, ndspensabes en una socedad
democrtca. Consttuye a medda ms severa que se puede mponer a
mputado, y por eo debe apcarse excepconamente. La rega debe ser a
bertad de procesado mentras se resueve acerca de su responsabdad
pena(31).
96. Sobre esta cuestn, a Comsn no puede desconocer a mportanca de os
nstrumentos nternaconaes vgentes como fuente de nterpretacn de a
Convencn.
97. En este sentdo, e carcter excepcona de a detencn procesa est
expresamente estabecdo en e Pacto Internacona de Derechos Cves y
Potcos, en su artcuo 9.3; que dspone:
... La prsn preventva de as personas que hayan de ser |uzgadas no debe ser
a rega genera ...
98. A su vez, e prncpo 39 de Con|unto de Prncpos para a Proteccn de
todas as personas sometdas a cuaquer forma de detencn o prsn,
estabece;
Excepto en casos especaes ndcados por ey, toda persona detenda a causa
de una nfraccn pena tendr derecho, a menos que un |uez u otra autordad
decda o contraro en nters de a admnstracn de |ustca, a a bertad en
espera de |uco con su|ecn a as condcones que se mpongan conforme a
derecho. Esa autordad mantendr en examen a necesdad de a
detencn(32).
99. Este prncpo tambn est pasmada en a dsposcn 6.1 de as Regas
mnmas de as Nacones Undas sobre as meddas no prvatvas de a bertad
(Regas de Toko):
En e procedmento pena so se recurrr a a prsn preventva como tmo
recurso ...
100. Las meddas cauteares se estabecen en tanto sean ndspensabes para
os ob|etvos propuestos. La prsn preventva no es una excepcn a esta
rega. Como consecuenca de prncpo de excepconadad, so proceder a
prsn preventva cuando sea e nco medo que permta asegurar os nes
de proceso porque se pueda demostrar que as meddas menos esvas
resutaran nfructuosas a esos nes. Por eso, sempre se debe procurar su
susttucn por una de menor gravedad cuando as crcunstancas as o
permtan.
101. En e caso "Surez Rosero", a Corte arm:
... De o dspuesto en e artcuo 8.2 de a Convencn se derva a obgacn
estata de no restrngr a bertad de detendo ms a de os mtes
estrctamente necesaros para asegurar que no mpedr e desarroo ecente
de as nvestgacones y que no eudr a accn de a |ustca, pues a prsn
preventva es una medda cautear, no puntva. Este concepto est expresado
en mtpes nstrumentos de derecho nternacona de os derechos humanos
y, entre otros, en e Pacto Internacona de Derechos Cves y Potcos, que
dspone que a prsn preventva de as personas que hayan de ser |uzgadas
no debe ser a rega genera (art. 9.3) ...(33).
102. En este sentdo, sobre e rgano a dsposcn de cua se encuentra
detendo e ndvduo pesa a obgacn de dsponer a bertad, an de oco,
cuando hayan cesado os motvos que orgnaramente a haban sustentado.
De o contraro, se estara egtmando una prvacn de a bertad que carece
de fundamento.
103. Sobre esta cuestn, as Regas mnmas de as Nacones Undas sobre as
meddas no prvatvas de a bertad (Regas de Toko) estabecen:
2.3 ... e sstema de |ustca pena estabecer una ampa sere de meddas no
prvatvas de a bertad, desde a fase anteror a |uco hasta a fase posteror a
a sentenca. E nmero y e tpo de as meddas no prvatvas de a bertad
dsponbes deben estar determnados de manera ta que sea posbe |ar de
manera coherente as penas.
Y, "6.2 Las meddas susttutvas de a prsn preventva se apcarn o antes
posbe ...".
104. Por eo, e |uzgador deber revsar, perdcamente, s os motvos que
orgnaramente fundaron a prsn preventva an subssten. En ta exposcn,
se debern expresar as crcunstancas concretas de a causa que permtan
presumr, fundadamente, que persste e pegro de fuga o enuncar as
meddas probatoras que resten cumpr y su mposbdad de producras con
e mputado en bertad. Este deber encuentra fundamento en a necesdad de
que e Estado renueve su nters en mantener a prsn preventva con base
en fundamentos actuaes.
105. Otra condcn de carcter cautear de a prsn preventva es que est
amada a regr so durante e apso estrctamente necesaro para garantzar e
n procesa propuesto (provsonadad).
106. La dsposcn 6.2 de as Regas mnmas de as Nacones Undas sobre as
meddas no prvatvas de a bertad (Regas de Toko) estabece:
... La prsn preventva no deber durar ms de tempo que sea necesaro
para e ogro de os ob|etvos ndcados en a rega 6.1 (nvestgacn de
supuesto deto y a proteccn de a socedad y de a vctma) ...
107. De ea surge a obgacn de dsponer mtodos cauteares aternatvos a
a prvacn de a bertad para asegurar a comparecenca de mputado y a
obgacn, tambn, de r susttuyndoas a medda que as crcunstancas de
caso as o mpongan.
108. E prncpo de provsonadad mpone a necesdad de controar que todos
os presupuestos de a prsn preventva an subssten. Desaparecdos sus
fundamentos, e encarceamento debe cesar.
109. Otro de os prncpos mtadores de a prsn preventva se reere a a
proporconadad, en vrtud de cua una persona consderada nocente no debe
recbr peor trato que una condenada n se e debe deparar un trato gua a
sta. La medda cautear no debe guaar a a pena en cantdad n en cadad
(artcuo 5(4) y 6 de a Convencn Amercana). La proporconadad se reere
|ustamente a eso: se trata de una ecuacn entre e prncpo de nocenca y e
n de a medda cautear. No se trata de una equvaenca. No se debe
confundr a equparacn que se estabece entre a prsn preventva y a pena
a os nes de computar os pazos de detencn, con a equparacn de su
naturaeza.
110. En ese sentdo, no se podr recurrr a a prsn cautear cuando a pena
prevsta para e deto mputado no sea prvatva de a bertad. Tampoco
cuando as crcunstancas de caso permtan, en abstracto, suspender a
e|ecucn de una eventua condena. Tambn se deber consderar en
abstracto, s de haber medado condena os pazos huberan permtdo soctar
a bertad provsora o antcpada.
111. A estos nes, como dervacn de prncpo de nocenca, corresponde a
consderacn "en abstracto" de a pena prevsta para e deto mputado y a
estmacn, sempre de a mposcn de "mnmo" ega de a case de pena
ms eve. Porque cuaquer pronstco de pena que se reace en una etapa
anteror a a vaoracn de pruebas y sentenca y que supere ese mnmo,
concucara e derecho de defensa en |uco y a garanta de |uez mparca.
112. Asmsmo, exsten, requstos que hacen a procedmento, como a
egadad, a |udcadad y a recurrbdad.
113. E artcuo 7(2) de a Convencn estabece:
Nade puede ser prvado de su bertad fsca, savo por as causas y en as
condcones |adas de antemano por as Consttucones Potcas de os Estados
partes o por as eyes dctadas conforme a eas.
114. Sobre esta cuestn, a Corte, en e caso "Surez Rosero", ha sostendo
que nade puede ser prvado de a bertad persona "sno por as causas, casos
o crcunstancas expresamente tpcadas en a ey (aspecto matera), pero,
adems, con estrcta su|ecn a os procedmentos ob|etvamente dendos por
a msma (aspecto forma) (Caso Gangaram Panday, Sentenca de 21 de enero
de 1994, Sere C N 16, prr. 47)".(34)
115. La Convencn, en e artcuo 7(5), estabece que, uego de ser
aprehendda una persona, se debe dar ntervencn a un |uez "u otro
funconaro autorzado por a ey para e|ercer funcones |udcaes".
116. De a surge a necesdad de a ntervencn de un funconaro |udca
para e|ercer e contro de as razones que motvaron a detencn o de as que
|ustcan a prsn preventva.
117. Eo se debe a que e |uco acerca de pegro procesa so puede estar a
cargo de |uez de a causa porque, como se seaara, ste es e nco en
condcones de estabecer s, en e caso concreto, se dan as condcones
anazadas para negar a bertad a mputado. Adems, son as autordades
|udcaes as encargadas de vear por os derechos que e e|ercco de os otros
poderes de Estado o os partcuares concucan.
118. E contro |ursdccona no se reere excusvamente a as crcunstancas
de a detencn sno tambn a a contnudad de a prvacn de a bertad
-dctado, cese o contnudad de a prsn preventva-, toda vez que
corresponde a |uzgador "garantzar os derechos de detendo, autorzar a
adopcn de meddas cauteares o de coercn, cuando sea estrctamente
necesaro, y procurar, en genera, que se trate a ncupado de manera
consecuente con a presuncn de nocenca.(35)(36)
119. En este mbto, rgen a garanta de mparcadad de |uzgador y derecho
a ser odo como presupuestos de debdo proceso (artcuo 8(1)).
120. Asmsmo, a Convencn estabece que as egsacones nternas debern
prever recursos |udcaes que amparen "contra actos que voen (os) derechos
fundamentaes reconocdos por a Consttucn, a ey o a presente
Convencn, aun cuando ta voacn sea cometda por personas que acten
en e|ercco de sus funcones ocaes" (artcuo 25).
121. Por su parte, a dsposcn 6.3 de as Regas mnmas de as Nacones
Undas sobre as meddas no prvatvas de a bertad (Regas de Toko)
estabece:
E dencuente tendr derecho a apear ante una autordad |udca u otra
autordad ndependente y competente en os casos en que se mponga prsn
preventva.
122. Una vez |ustcada a prsn preventva, cabr anazar s su duracn es
razonabe.
123. En este punto, a Convencn, en e artcuo 7(5) dspone:
Toda persona detenda o retenda ... tendr derecho a ser |uzgada dentro de un
pazo razonabe o a ser puesta en bertad, sn per|uco de que contne e
proceso ...
124. E prncpo de proporconadad mpone, adems de estabecer una
reacn racona entre a medda cautear y e n persegudo, determnar un
mte superado e cua a consecuenca neudbe ser susttura por una
menos esva o, drectamente, dsponer a bertad de mputado.
125. En este sentdo a Comsn ha dcho, en e Informe N 12/96, o sguente:
... E artcuo 7, que comenza con a armacn de que toda persona tene
derecho a a bertad y a a segurdad persona, especca as stuacones y
condcones en que se puede permtr a derogacn de prncpo. Es a a uz de
esta presuncn de bertad que os trbunaes naconaes y posterormente os
rganos de a Convencn deben determnar s a detencn de un acusado
antes de a sentenca na ha sdo, en agn momento, superor a mte
razonabe.
E fundamento que respada esta garanta es que nnguna persona puede ser
ob|eto de sancn sn |uco prevo que ncuye a presentacn de cargos, a
oportundad de defenderse y a sentenca. Todas estas etapas deben cumprse
dentro de un pazo razonabe. Este mte de tempo tene como ob|etvo
proteger a acusado en o que se reere a su derecho bsco de bertad
persona, as como su segurdad persona frente a a posbdad de que sea
ob|eto de un resgo de procedmento n|ustcado.
... E artcuo 8.2 de a Convencn estabece e derecho a que se presuma a
nocenca de toda persona acusada.
Toda persona ncupada de deto tene derecho a que se presuma su nocenca
mentras no se estabezca egamente su cupabdad.
Adems, aumenta e resgo de que se nverta e sentdo de a presuncn de
nocenca cuando a detencn preva a |uco es de duracn no razonabe. La
presuncn de nocenca se torna cada vez ms vaca y namente, se converte
en una bura cuando a detencn preva a |uco es excesvamente proongada
dado que, a pesar de a presuncn, se est prvando de a bertad a una
persona todava nocente castgo severo que egtmamente se mpone a os
que han sdo condenados.
Otra consecuenca grave de una detencn preventva proongada es que
puede afectar e derecho a a defensa que garantza e artcuo 8.2.f de a
Convencn porque, en agunos casos, aumenta a dcutad de acusado para
organzar su defensa. A medda que transcurre e tempo, aumentan os mtes
de resgos aceptabes que se cacuan en a capacdad de acusado para
presentar pruebas y contra-argumentos. Tambn dsmnuye a posbdad de
convocar testgos y se debtan dchos contra-argumentos.(37)
126. Tanto e artcuo 7(5) como e 8(1) de a Convencn Amercana persguen
e propsto de que as cargas que e proceso pena coneva para e ndvduo
no se proonguen contnuamente en e tempo y causen daos permanentes.
127. En este sentdo, en e nforme ctado a Comsn sea:
Aunque se nspran en e msmo prncpo, ambas dsposcones no son
dntcas en sus referencas a o que consttuye un pazo razonabe. Un atraso
que consttuya voacn de a dsposcn de artcuo 7.5 puede estar
|ustcado segn e artcuo 8.1. La especcdad de artcuo 7.5 radca en e
hecho que un ndvduo acusado y detendo tene e derecho a que su caso sea
resueto con prordad y conducdo con dgenca. La posbdad que e Estado
tene de apcar meddas coerctvas, como a prsn preventva, es una de as
razones decsvas que |ustca e trato prortaro que debe darse a os
procedmentos que prvan de bertad a os acusados. E concepto de tempo
razonabe contempado en e artcuo 7 y e artcuo 8 deren en que e artcuo
7 posbta que un ndvduo sea berado sn per|uco de que contne su
proceso.
E tempo estabecdo para a detencn es necesaramente mucho menor que
e destnado para todo e |uco.
E tempo razonabe para a duracn de proceso, segn e artcuo 8, debe
medrse en reacn a una sere de factores taes como a compe|dad de
caso ... y a dgenca de as autordades competentes en a conduccn de
proceso. A dferenca de derecho estabecdo en e artcuo 7.5, as
consderacones envuetas en a determnacn de a razonabdad de a
duracn de procedmento son ms exbes, por a razn obva de que en e
caso de artcuo 7.5 e encarceamento de procesado afecta su derecho a a
bertad persona.(38)
128. En efecto, s ben para estabecer a extensn de "pazo razonabe" en
ambos supuestos se puede tomar en consderacn a compe|dad de caso y a
dgenca en a nvestgacn, en e caso de a prsn como medda cautear a
determnacn debe ser mucho ms estrcta y mtada debdo a a prvacn de
a bertad que subyace(39).
129. La compe|dad de caso se deber medr, especamente, en reacn con
as caracterstcas de hecho y su dcutad probatora. Como contrapartda, a
dgenca de as autordades |udcaes debe ser anazada a a uz de a
compe|dad de caso y de a actvdad nvestgatva.
130. En este sentdo, as actvdades procesaes de mputado y su defensa no
pueden ser consderadas a os nes de |ustcar e pazo razonabe de
detencn ya que e empeo de os medos que a ey ha prevsto para
garantzar e debdo proceso no debe ser desaentado y, mucho menos,
vaorada de manera negatva a actva ntervencn durante e proceso.
131. Sn embargo, s se podr mputar a necesdad de mantener a prsn
preventva a a actvdad de mputado s obstacuz, deberadamente, e
acconar de a |ustca, por e|empo, a ntroducr prueba fasa, amenazar
testgos, destrur documentos, fugarse; no comparecer n|ustcadamente.
Nunca, ba|o nngn concepto, se podr |ustcar a prsn preventva por a
utzacn de os recursos procesaes estabecdos egamente. stos sempre
han sdo prevstos para garantzar a as partes e debdo proceso y, en este
sentdo, han sdo reguados para su pena utzacn.
132. Es mportante que os Estados pongan a dsposcn de este tpo de
procesos todos os recursos, materaes y humanos, para ograr que, en os
supuestos de pegro que |ustquen a prsn preventva, as nvestgacones
se even a cabo con a mxma premura y, as, evtar que toda restrccn de
derechos mpuesta a una persona an no decarada cupabe se extenda tanto
como para consttur una pena antcpada, voando a defensa en|uco y e
prncpo de nocenca.
133. Esto fue sostendo por a Comsn en e Informe N 2/97:
E derecho a a presuncn de nocenca requere que a duracn de a prsn
preventva no exceda e pazo razonabe menconado en e artcuo 7.5. De o
contraro, dcha prsn adquere e carcter de una pena antcpada, y
consttuye una voacn de artcuo 8.2 de a Convencn Amercana.(40)
134. Una vez vencdo e pazo consderado razonabe, e Estado ha perddo a
oportundad de contnuar asegurando e n de proceso por medo de a
prvacn de a bertad de mputado. Es decr, a prsn preventva podr o no
ser susttuda por otras meddas cauteares menos restrctvas pero, en todo
caso, se deber dsponer a bertad. Eo, ndependentemente de que an
subssta e resgo procesa, es decr; aun cuando as crcunstancas de caso
ndquen como probabe que, una vez en bertad, e mputado ntentar eudr
a accn de a |ustca o entorpecer a nvestgacn, a medda cautear
prvatva de a bertad debe cesar. Porque a necesdad de estabecer un pazo
razonabe responde, precsamente, a a necesdad de estabecer un mte ms
a de cua a prsn preventva no puede contnuar, en aqueos casos en os
que an subssten as condcones que fundaron a medda cautear. De no ser
as, a prsn preventva debe cesar, no ya por su razonabdad tempora sno
por su fata de fundamento.
135. E "pazo razonabe" no puede ser estabecdo en forma abstracta porque
responde a crteros cuya concurrenca habrn de ser determnados en cada
caso(41). En consecuenca, su |acn en as egsacones nternas no garantza
su consonanca con a Convencn. Las partcuardades de cada caso
determnarn cundo ese pazo se habr cumpdo, sn per|uco de o
egamente estabecdo.
136. Sn embargo, a Comsn consdera que se puede |ar un crtero rector,
ndcaro, que congure una gua a os nes de nterpretar cundo se ha
cumpdo e pazo razonabe. En este sentdo, uego de un anss de as
egsacones penaes de os pases de sstema, a Comsn estma bastante e
cumpmento de as dos terceras partes de mnmo ega prevsto para e deto
mputado. Esto no autorza a Estado a mantener en prsn preventva a una
persona por ese trmno sno que consttuye un mte, superado e cua se
presume prma face que e pazo es rrazonabe. Eo no admte una
nterpretacn a contraro sensu en e sentdo de que, por deba|o de ese mte,
se presuma que e pazo sea razonabe. En todo caso habr que |ustcar,
debdamente y de acuerdo a as crcunstancas de caso, a necesdad de a
garanta. En e supuesto en que se haya superado ese trmno, esta
|ustcacn deber ser sometda a un examen aun ms exgente.
137. Sn per|uco de eo, en aqueos Estados en os que se ha estabecdo un
mte ob|etvo a a actvdad procesa, s a egsacn nterna concede un
mayor goce de os derechos que a Convencn, se debe apcar aqua en
vrtud de prncpo pro homne (artcuo 29(b} de a Convencn}.
138. En este sentdo, cuando un Estado ha resueto automtarse en e e|ercco
de su poder cautear en e marco de una nvestgacn crmna, ha reazado
una evauacn de costos y benecos en trmnos de respeto a os derechos a
mputado frente a poder coerctvo estata y ha egado a a concusn de que
superado ese mte tempora, e Estado se habr exceddo ms a de o
toerabe en e uso de su poder de poca.
139. Sn embargo, a exstenca de un pazo ega no otorga una facutad a
Estado de prvar de a bertad a un mputado por ese apso. Ese pazo es un
mte mxmo. Por encma de ese trmno, a detencn es egtma, sempre.
Deba|o de , habr que anazar, en cada caso, s subssten os motvos que
orgnaramente deron razn a esa detencn. Es decr, e no cumpmento de
pazo, no hace presumr que a detencn es egtma.
140. S a prvacn de a bertad durante e proceso so puede tener nes
cauteares y no retrbutvos, entonces, a severdad de una eventua condena
no necesaramente deber mportar una prsn preventva ms duradera.
141. En cuanto a este tpo de reacn, en nngn caso a ey podr dsponer
que agn tpo de deto quede excudo de rgmen estabecdo para e cese
de prsn preventva o que determnados detos recban un tratamento
dstnto respecto de os otros en matera de bertad durante e proceso, sn
base en crteros ob|etvos y egtmas de dscrmnacn, por a soa
crcunstanca de responder a estndares como "aarma soca", "repercusn
soca", "pegrosdad" o agn otro. Esos |ucos se fundamentan en crteros
materaes, desvrtan a naturaeza cautear de a prsn preventva a
convertra en una verdadera pena antcpada, pues e predcamento de que
todos os cupabes recban pena presupone, precsamente, a preva
decaracn de su cupabdad.
142. Ese tpo de cascacones voan e prncpo de guadad ya que e dstnto
trato est fundado en a naturaeza reprochabe o as consecuencas socaes
negatvas de determnado tpo de detos, crteros que no pueden ser tendos
en cuenta para denegar a bertad durante e proceso. Agunas personas
quedarn automtcamente excudas de derecho a a bertad a pesar de estar
mputadas de detos reprmdos con penas ms eves, en vrtud de
percepcones socaes que, adems de ndemostrabes, son absoutamente
egtmas a os nes de determnar a ctud de una prsn preventva.
143. A respecto, a Corte Interamercana ha estabecdo que una ey que
contenga una excepcn que "despo|a a una parte de a pobacn carceara de
un derecho fundamenta en vrtud de deto mputado en su contra y por ende,
esona ntrnsecamente a todos os membros de dcha categora de ncupados
(...) per se voa e artcuo 2 de a Convencn Amercana, ndependente de
que haya sdo apcada (en e caso concreto)(42).
144. Los mtes egaes a a concesn de a bertad durante e proceso o a
mposcn ega de a prsn preventva no pueden ser consderados
condcones urs et de ure, que no necesten ser probadas en e caso y que sea
sucente su mera aegacn. La Convencn no admte que toda una categora
de mputados, por esa soa condcn, quede excuda de derecho a
permanecer en bertad durante e proceso.
145. Luego de dspuesta a bertad, ncamente se podr prvara nuevamente
s no se ha cumpdo e pazo razonabe en a detencn preva, sempre que se
vuevan a reunr as condcones para su procedenca.
146. En estos casos, para estabecer e pazo razonabe se debe tener en
consderacn a prvacn de bertad ya sufrda, por o que e cmputo no se
debe reanudar.
VI. ANALISIS DEL FONDO DEL ASUNTO
A. Legsacn apcada en e caso
147. Consttucn de a Repbca
Artcuo 27. En cuaquer estado de una causa crmna de que no haya de
resutar pena de pentencara, os |ueces podrn poner a acusado en bertad,
dando anza segn a ey.
148. Cdgo Procesa Pena(43)
Artcuo 138. {Admsbdad genrca). Puede concederse a excarceacn de
procesado que se encuentre en prsn preventva, en cuaquer estado de a
causa, savo que a ey reprma e deto atrbudo con mnmo de pentencara,
o cuando se estme 'prma face' que a pena a recaer en dentva ser de
pentencara (Artcuo 27 de a Consttucn de a Repbca).
Artcuo 328. (Lbertad antcpada). Los penados que se encontraren presos a
quedar e|ecutorada a sentenca o que huberan sdo rentegrados uego de
aqua, podrn soctar a bertad antcpada en os sguentes casos:
1) S a condena es de pentencara y e penado ha cumpdo a mtad de a
pena mpuesta
2) S a pena recada es de prsn o muta, sea cua fuese e tempo de
recusn sufrda.
3) S se ha apcado una medda de segurdad emnatva, cuando se hayan
cumpdo as dos terceras partes de a pena mpuesta(44).
La petcn debe formuarse ante a Dreccn de estabecmento carcearo
donde se encuentra e penado.
La soctud se eevar a |uez de a e|ecucn dentro de cnco das, con nforme
de a Dreccn de estabecmento acerca de a cacacn de soctante
como recuso.
Recbda a soctud, e |uez recabar e nforme de Insttuto de Crmnooga.
Devuetos os autos, e |uez emtr opnn fundada y se proceder de acuerdo
con o estabecdo en e cuarto ncso de artcuo anteror."
149. Ley 17.897(45):
"Artcuo 1.- E rgmen excepcona de bertad antcpada y provsona que se
estabece en a presente ey se apcar, por nca vez, a os procesados y
penados que estaban prvados de bertad a 1 de marzo de 2005.
Esta dsposcn no ser apcabe a os procesados y condenados que hayan
cometdo os sguentes detos.
... H} E deto prevsto en e artcuo 76 de a Ley N 2.230, de 2 de |uno de
1893.
... |) Los detos prevstos en a Ley N 14.095, de 17 de novembre de 1972, y
sus modcatvas ..."
Artcuo 3.- E |uez o Trbuna que est conocendo en a causa otorgar de
oco y sn ms trmte, a bertad provsona, ba|o caucn |uratora a os
procesados comprenddos en e artcuo 1 de esta ey, conforme a sguente
estado de su causa:
A) S e proceso se encuentra en estado de sumaro, cuando hayan cumpdo
as dos terceras partes de mxmo de a pena estabecda para e ms grave
de os detos mputados, s ste superara e mxmo de tres aos. S no
superara dcho pazo, cuando hayan cumpdo a mtad de a pena estabecda
para e ms grave de os detos mputados.
B) S e proceso se encuentra en penaro cuando hayan cumpdo as des
terceras partes de a pena requerda por a acusacn sca, s sta superara e
mxmo de tres aos, y cuando hayan cumpdo a mtad de a pena requerda
s fuera menor a dcho pazo ..."
Artcuo 11.- (Lbertad antcpada).- Susttuyese e numera 3) de artcuo 328
de Cdgo de Proceso Pena e que quedar redactado de a sguente manera:
"3) S e penado ha cumpdo as dos terceras partes de a pena mpuesta, a
Suprema Corte de |ustca conceder a bertad antcpada. So podr negara,
por resoucn fundada, en os casos en que os sgnos de rehabtacn de
condenado no sean manestos."
150. Ley 17.726(46), artcuo 17:
Artcuo 17.- En cuaquer estado de a causa, a soctud presentada por escrto
por a defensa, a Suprema Corte de |ustca, prevo nforme de Insttuto
Tcnco Forense, podr conceder a excarceacn provsona por graca,
atendendo a a preventva ya sufrda o a a excesva proongacn de proceso.
B. Anss de caso
151. En e presente, os seores Perano Basso fueron prvados de su bertad e
8 de agosto de 2002, permanecendo en esa stuacn hasta a fecha, en forma
nnterrumpda.
152. No exste en a egsacn uruguaya norma que estabezca un mte a a
prsn preventva cuyo cumpmento corresponda corroborar, motvo por e
cua a Comsn har un anss de os fundamentos brndados para rechazar
as sucesvas soctudes de bertad a a uz de as normas nternas apcadas y,
a su vez, estabecer su concordanca con a Convencn.
153. La Comsn ha desarroado dos aspectos para determnar s a prsn
preventva en un caso especco consttuye una voacn de derecho a a
bertad persona y de as garantas |udcaes consagradas en a Convencn
Amercana.
154. En prmer ugar, as autordades |udcaes naconaes deben |ustcar a
medda menconada de acuerdo a aguno de os crteros estabecdos por a
Comsn.
155. Como se seaara, as autordades |udcaes uruguayas so en agunas
oportundades han brndado fundamentos de a prvacn de a bertad durante
e proceso y, en esas oportundades, no han dado respuesta a os argumentos
de a defensa o a fundamentacn ha sdo so aparente, en voacn a
artcuo 8(1).
156. Los |ueces a cargo de a prmera nstanca resoveron dos soctudes de
bertad. En una prmera oportundad a petcn fue rechazada con base en "a
entdad de hecho que se ncrmna (y) a escasa preventva cumpda". La
segunda resoucn de a prmera nstanca, a pesar de haber decarado a
ncompetenca en favor de a Suprema Corte, rechaza a bertad provsona,
sn ms.
157. La Suprema Corte tuvo oportundad de expedrse en cnco oportundades,
en e marco de a competenca asgnada en e artcuo 17 de a ey 17.726 que
a facutara a otorgar una suerte de "perdn |udca" o "graca". ncamente
en una de esas oportundades do expcacones de su decsn. En esta
oportundad, so se mt a armar a "gravedad ontogca de os detos"
mputados y su "repercusn daosa en a economa y medo soca".
158. Estas crcunstancas, por s msmas, resutan voatoras de derecho a
debdo proceso en vrtud de cua, para que un mputado pueda e|ercer
debdamente os derechos reconocdos en a Convencn, as resoucones que
estabezcan mtacones a esos derechos deben estar fundadas de manera de
permtr e contro por parte de a defensa e nfrngen, asmsmo, a garanta de
|uez mparca a dctar una resoucn sn motvos atendbes, o que evdenca
un pre|uco, y, en consecuenca, e prncpo de nocenca (artcuos 7(2), 3, 5 y
6, 8(1) y 8(2)(h), y 25(1) y 2(a) de a Convencn).
159. En cuanto a a ey nterna, os artcuos 27 de a Consttucn de a
Repbca y 138 de Cdgo Procesa Pena estabecen a facutad de |uez de
conocer a bertad durante e proceso cuando no haya de resutar pena de
pentencara, con referenca a a pena en abstracto o en concreto.
160. Esta rega ha sdo nterpretada a contraro sensu, en e sentdo de que
mpone una obgacn a |uez para que dsponga a detencn en os dems
supuesto. Esa ntegenca omte consderar a concurrenca en e caso de os
dos fundamentos egtmos de a prsn preventva y contrara a os prncpos
de excepconadad, provsonadad, necesdad y proporconadad, expuestos
en e presente nforme. E |uez, en cada caso, es quen debe estabecer s esa
presuncn prma face estabecda por e egsador tene fundamento en a
necesdad de preservar os nes de proceso.
161. Por su parte, a ey 17.897 estabece a posbdad de recuperar a bertad
para aqueos condenados que hayan cumpdo dos terceras partes de a
condena.
162. S ben esta regamentacn se reere a penados, e prncpo de
proporconadad mpone que, ba|o nngn concepto, una persona detenda en
prsn preventva pueda estar su|eta a una medda cautear que guae o
supere a expectatva de permanecer prvado de su bertad con motvo de una
condena. Por eso, s esta norma admtera que os mputados, en caso de haber
sdo condenados, habran recuperados su bertad, con mayor razn habr de
ser apcada a a stuacn actua de os seores Perano Basso.
163. En este sentdo, como se sea en as consderacones generaes, a
predccn acerca de a pena que, en su caso, habr de recaer debe formuarse
tenendo en consderacn e mnmo ega apcabe a deto mputado. En este
caso, tanto a pena prevsta para e deto en vrtud de cua fueron procesados
como a cacacn ega empeada en a acusacn, habran permtdo que os
mputados recuperasen a bertad en esta nstanca.
164. Por otra parte, as autordades |udcaes uruguayas, no han demostrado
que os seores Perano Basso, de recuperar a bertad, se sustraern de a
autordad |udca o nterferrn en a preservacn de a evdenca sno que han
aegado, sn ms, a gravedad de hecho.
165. En dferentes oportundades fueron esgrmdos os argumentos de a
"gravedad ontogca de os detos que se mputan a os procesados", a
"repercusn daosa en a economa y medo soca", que os hechos son "de
gravedad nustada que ... amerta una pena excepconamente severzada, en
todo caso obstatva a beneco en trmte y por eo no puede consderarse de
agrante n|ustca a stuacn de os encausados" o "a entdad" de hecho
ncrmnado.
166. De acuerdo a os crteros generaes referdos en e presente nforme, a
gravedad de deto nvestgado no responde a os crteros de pegro procesa
estabecdos para fundamentar a prsn como medda cautear. Por e
contraro, consttuye una respuesta fundada en un crtero matera, no
procesa, que contene un caro carcter retrbutvo, que mra haca e hecho
nvestgado y no haca e proceso de nvestgacn. Eo contravene e prncpo
de nocenca enuncado en e artcuo 8(2), prmera parte, de a Convencn.
167. De ser certas as referencas a a envergadura de hecho y su repercusn
soca, e Estado deb haber puesto a dsposcn de as autordades |udcaes
encargadas de caso os recursos necesaros que habran permtdo que a
stuacn procesa y, en consecuenca, cautear de os seores Perano Basso
fuera resueta en un pazo razonabe.
168. A su vez, cuando e |uez de a prmera nstanca, e 16 de agosto de 2005,
recurr a argumento de escaso tempo de detencn, y o reacon con a
gravedad de hecho mputado y a expectatva de pena, desvrtu,
nuevamente, e fundamento de a prsn preventva: o que subyace es que os
mputados an no haban cumpdo a totadad de a pena que e |uzgador
estm podra ser mpuesta en caso de condena. Para ese momento, os
mputados haban permanecdo prvados de su bertad 3 aos y agunos das.
E deto por e cua haban sdo procesados (artcuo 76 de a ey 2.230) preva
una pena mxma de cnco aos de pentencara. E |uez no expuso cu era su
pronstco de pena pero evdentemente era superor a mnmo ega. Eo
congura una voacn a a presuncn de nocenca y a debdo proceso
(artcuos 8(2), prmera parte, y 25(1) y 2(a)) en atencn a que se ha recurrdo,
para |ustcar a medda cautear, a crteros a|enos a su naturaeza. Por otra
parte, en esa resoucn, tampoco se vaoraron crcunstancas ob|etvas que
habran permtdo reaconar a soa mencn de "a entdad de hecho que se
ncrmna (y) a escasa preventva cumpda" a os pegros procesaes.
169. E 10 de marzo de 2006, e Trbuna de Apeacones conrm a resoucn
anteror acudendo a un pronstco de pena de cnco aos (mxmo ega
prevsto para e deto mputado en ese momento) y |ustc a demora en e
trmte de a causa en su especa compe|dad, asmsmo, neg operatvdad a
artcuo 7(5) de a Convencn y se consder ncompetente para tratar a
razonabdad de a extensn de a prsn preventva por tratarse de una
atrbucn excusva de a Suprema Corte (artcuo 17 de a ey 17.726).
170. E Trbuna de Apeacones reconoc que "(poda) consderarse un pazo
de preventva ndudabemente extenso" a crcunstanca de que, a momento
de esa resoucn, os mputados haban cumpdo dos terceras partes de a
pena mxma estabecda para e deto por e que se encontraban procesados
y en vrtud de cua haba sdo dctada su prsn preventva. Sn embargo,
nmedatamente despus se |ustca a prsn preventva en a gravedad de os
hechos y a posbdad de que, de recaer condena, se apque a pena mxma,
a que, segn se arma en a msma resoucn, sera de cnco aos. Para esa
poca, os mputados haban permanecdo prvados de su bertad por tres aos
y sete meses, sn embargo, en nnguna de as decsones |udcaes se hace
referenca a a procedenca o no de rgmen de bertad provsona o
antcpada.
171. Frente a reconocmento de a excesva duracn de a prsn preventva,
os argumentos que se dan para desvrtuaro no responden a os crteros
estabecdos por a Comsn como aceptabes. La decsn de que os
detendos permanezcan en esa stuacn responde, ncamente, en a eventua
"pena severzada", dos tercos de cuyo pazo ya haban sdo "cumpdos" por os
mputados a momento de resover.
172. En o referdo a a aegacn de a compe|dad de a causa, no se ha hecho
un reato crcunstancado de os obstcuos que e |uez a cargo de a
nvestgacn habra debdo enfrenta. Por otra parte, e sca de a causa, en
entrevsta rada(47), atrbuy a enttud de proceso a "a demora en os
trmtes admnstratvos de propo |uzgado para e dgencamento de
pruebas" e hzo referenca a que a fata de notcacn a a defensa de a
reazacn de una perca motv a soctud de su nudad, cuyo trmte habra
demorado, aun ms, e proceso. A su vez, de o nformado por e Estado e 8 de
novembre de 2006 sobre as pruebas ncorporadas, surge que as meddas
adoptadas son escasas y que su carcter no |ustca a demora procesa. Por o
dems, este argumento so podra ser tendo en consderacn a os nes de
estabecer s as autordades obraron con a dgenca debda, una vez admtdo
por a Comsn que a prsn preventva ha sdo fundada en argumentos
pertnentes y sucentes. De as consderacones prevas, surge que no o ha
sdo.
173. E 30 de agosto de 2006, cuando os mputados haban cumpdo cuatro
aos y das en prsn preventva, a |ueza en ese momento a cargo de a
nvestgacn rechaz a bertad provsona, sn fundamento aguno, a pesar
de que se haba decarado ncompetente en esa msma resoucn.
174. La Suprema Corte se expd en tres oportundades ms, todas
rechazando a bertad, sn ms, en e marco de as facutades atrbudas en e
artcuo 17 ctado.
175. Recn e 19 de octubre de 2006 fueron formamente acusados por e
sca por consderaros autores de deto de nsovenca socetara frauduenta
(artcuo 5 ey 14.095), y se soct as penas de ses aos de pentencara
respecto de |orge y nueve aos de pentencara respecto de |os y Dante. Para
esa fecha, os mputados haban permanecdo en prsn preventva por cuatro
aos y dos meses, aproxmadamente.
176. En cuanto a a reacn entre a medda cautear y e pronstco de pena
efectuado con anterordad a a acusacn forma, sn per|uco de que en e
caso no se ha |ustcado debdamente a prsn preventva, se ha voado e
prncpo de proporconadad (artcuo 7(5)). La reacn entre a restrccn de
derecho y n precautoro de a medda no debe guaar a a pena. Esa reacn
debe ser o sucentemente desequbrada como para que no se converta en
una pena antcpada, en voacn a prncpo de nocenca (artcuo 8(2),
prmera parte). En este caso, se ha superado ampamente e mte razonabe
porque, a pesar de que os mputados han permanecdo en detencn un pazo
que supera ampamente as dos terceras partes de as penas mnmas
prevstas para os detos por os que haban sdo procesados o acusados
formamente, esa stuacn ha sdo sostenda ms a de ese trmno sn una
debda |ustcacn.
177. Por o dems, a estmacn de a pena que, en caso de condena, recaera
de acuerdo a as crcunstancas de caso consttuye, adems, una voacn a a
garanta a ser |uzgado por un |uez mparca, a adeantar e magstrado e |uco
acerca de a cupabdad de os mputados (artcuo 8(1)). En e presente caso,
se ha puesto de manesto que, en e transcurso de as dstntas nstancas, se
ha presupuesto que os mputados seran condenados y a una pena de
pentencara eevada.
178. Desde dcembre pasado os mputados gozan de sadas transtoras de 48
horas semanaes, o que pone de manesto que as autordades han
consderado que no exste fundamento que |ustque a actua prsn
preventva de os mputados. Por un ado, as autordades estmaron
sucentes, para asegurar su retorno a estabecmento de recusn, sus
decaracones |uradas. Eo es ndcatvo de que consderaron que e pegro de
fuga no es de ta magntud que |ustcara una medda cautear econmca. A
su vez, e pegro de obstruccn de a nvestgacn fue descartado en atencn
a estado procesa en que se encuentran as actuacones.
179. En esa resoucn, tambn se hace referenca a pegro para a socedad y
a a posbdad de que os mputados cometan un nuevo deto, y se descartan
ambos. Esas consderacones suponen que os mputados han cometdo e
deto por e que se encuentran acusados y que, por eo, son pegrosos o que
se sospecha podrn cometer "otro" hecho dectvo.
180. Estos argumentos ratcan o seaado respecto de os anterores
pronuncamentos.
Se est deparando, a a prsn preventva, un trato de pena antcpada, por
medo de o cua se vunera e prncpo de nocenca y e derecho de defensa
en |uco, ambos en cuanto a a pena antcpada que se apca por e hecho
nvestgado y a a que se apca en vrtud de supuesto hecho futuro.
181. Por tmo, a nterpretacn de artcuo 7(5) en e sentdo de que se trata
de una norma programtca que mpde a os |ueces determnar un pazo no
prevsto egamente no es aceptabe. E artcuo 7 reconoce e derecho a a
bertad persona nternaconamente exgbe que, de conformdad con e
artcuo 1(1), os Estados Partes tenen a obgacn de respetar y garantzar su
bre y peno e|ercco a toda persona que est su|eta a su |ursdccn. En
cuanto ese derecho no pueda hacerse efectvo en e ordenamento |urdco
nterno, e Estado tene a obgacn, en vrtud de artcuo 2 de a Convencn,
de adoptar as meddas que fueran necesaras para garantzar su apcacn
drecta e nmedata.
182. Por eo, a Comsn concuye que as autordades |udcaes han fracasado
en a apcacn de os estndares nternaconaes estabecdos en e presente
nforme para |ustcar a prsn preventva, no so en punto a contendo de
sus escasos argumentos sno tambn debdo a a nua |ustcacn en agunos
de os casos.
183. La Comsn no reazar e segundo anss referdo a a dgenca
empeada por as autordades |udcaes a n de que a duracn de a medda
no resute rrazonabe, debdo a que se ha concudo en que os fundamentos
de as autordades uruguayas no han sdo pertnentes n sucentes.
C. Incompatbdad de a amada "ey de descongestonamento de sstema
carcearo" o "ey de humanzacn y modernzacn de sstema carcearo" con
a Convencn.
184. La ey 17.897 estpua un rgmen especa de "bertad antcpada y
provsona" para penados prvados de su bertad a 1 de marzo de 2005, pero
estabece excepcones para aqueos que cometeron determnado tpo de
detos, motvadas en a repusa soca de certas conductas.
185. La Comsn ha tendo oportundad de expedrse en un caso smar, en e
que ha seaado que este tpo de mtacn es otro eemento que puede ser
utzado para menoscabar a presuncn de nocenca, tenendo en cuenta que
as personas acusadas por determnados detos, por esa soa crcunstanca,
son automtcamente excudas de as restrccones que e Estado se ha
mpuesto en este tpo de medda cautear.(48)
186. La dscrmnacn ega para negar a bertad durante e proceso, fundada
en e carcter reprobabe de determnados tpos de detos, voa, asmsmo, e
prncpo de guadad, en vrtud de cua se debe deparar gua tratamento a
aqueas personas que se encuentran en una stuacn equvaente. Este tpo
de dstncn ega basada en e tpo de deto que se mputa a una persona no
encuentra sustento en nnguno de os fundamentos procesaes admsbes para
|ustcar a prsn preventva.
187. Respecto de una reguacn ega smar, a Corte Interamercana, en e
caso "Surez Rosero", sostuvo que ese tpo de norma voa per se e artcuo 2
de a Convencn Amercana.(49)
188. En aquea oportundad a Corte anaz una norma de Cdgo Pena
ecuatorano que dspona e derecho de permanecer en bertad durante e
proceso cuando se daban as condcones a ndcadas, pero excua de ese
rgmen a aqueos mputados de detos "sanconados por a Ley sobre
Sustancas Estupefacentes y Pscotrpcas".
189. En ese caso, a Corte determn:
... La excepcn contenda en e artcuo 114 bs ctado nfrnge e artcuo 2 de
a Convencn por cuanto e Ecuador no ha tomado as meddas adecuadas de
derecho nterno que permtan hacer efectvo e derecho contempado en e
artcuo 7.5 de a Convencn.(50)
190. Por eo, a Comsn concuye que, a sancn y posteror apcacn a
caso de a ey 17.897, ha resutado en e ncumpmento de deber mpuesto en
e artcuo 2 de a Convencn por parte de Estado uruguayo.
VI. CONCLUSIONES
191. Oue e Estado uruguayo es responsabe de a rrazonabe proongacn de
a prsn preventva de |orge,_|os y Dante Perano Basso, y que en
consecuenca, e Estado uruguayo es responsabe de a voacn de derecho a
a bertad persona (artcuo 7(2), 3, 5 y 6), de as garantas de debdo proceso
(artcuo 8(1) y 2) y de compromso de garantzar que a autordad competente
decda sobre os derechos (artcuo 25(1) y 2), en con|uncn con as
obgacones genrcas de Estado de respetar y garantzar e e|ercco de esos
derechos (artcuo 1(1)9 y de adoptar meddas egsatvas y de otro gnero que
den a necesara ecaca a esos derechos a nve nacona (artcuo 2 de a
Convencn Amercana sobre Derechos Humanos).
VII. RECOMENDACIONES
1. Oue e Estado uruguayo tome todas as meddas necesaras para que |orge,
|os y Dante Perano Basso sean puestos en bertad, mentras est pendente
a sentenca, sn per|uco de que contne e proceso.
2. Oue e Estado produzca a modcacn de as dsposcones egsatvas o de
otro carcter, a n de haceras consstentes en un todo con as normas de a
Convencn Amercana que garantzan e derecho a a bertad persona.
Aprobado por a Comsn Interamercana de Derechos Humanos a 1 da de
mes de mayo de 2007 Paoo G. Carozza, Prmer Vcepresdente; Vctor E.
Abramovch, Segundo Vcepresdente; Eveo Fernndez Arvaos, Care K.
Roberts y Pauo Srgo Pnhero, Membros de a Comsn. Los comsonados
Forentn Mendez y Freddy Gutrrez dsnteron con a opnn de a mayora.
Se ncuye a contnuacn de presente nforme e voto razonado dsdente de
Comsonado Freddy Gutrrez.
E que suscrbe, Santago A. Canton, en su carcter de Secretaro E|ecutvo de
a Comsn Interamercana de Derechos Humanos, de conformdad con e
artcuo 47 de Regamento de a Comsn, certca que es copa e de
orgna depostado en os archvos de a Secretara de a CIDH.
Santago A. Canton - Secretaro E|ecutvo
VOTO DISIDENTE DEL COMISIONADO FREDDY GUTIRREZ
SOBRE EL INFORME DE FONDO N 35/07
Respecto de este caso 12.553 Perano Basso. Uruguay, oportunamente dsento
y razono m voto de modo que sgue:
Es de domno pbco que e caso de os hermanos Perano est asocado a
stuacones nanceras que sgncaron prddas coosaes de dnero a
ahorrstas pequeos, medanos y atos que conaron sus haberes a as
nsttucones bancaras que eos mane|aban. Se trata de un caso que tene
como orgen a admnstracn aparentemente cuposa o doosa de vomenes
mportantes de fondos que provocaron empobrecmentos y hasta muertes de
personas que se veron afectadas por os hechos acaecdos.
Centos de personas perderon e ahorro de toda a vda por a neggenca,
mprudenca, e nobservanca de as normas rectoras en a matera, o por as
manobras aparentemente frauduentas de estos banqueros. De hecho e
estado uruguayo argument que a frauduenta bancarrota de grupo Perano
fue un factor decsvo, en a evoucn y agravacn de a crss nancera en
Uruguay. Durante a crss hubo un regstro en os bancos o a banca, segn e
cua e PIB per capta de $6,331 dares por ao en 1999, ba| a $3,307 por
ao en 2003. Por otro ado se reve que aproxmadamente 40.000 cudadanos
repentnamente adqureron a categora de ndgentes y ms de 250.000
podan consderarse pobres.
Las reservas nternaconaes de Uruguay se redu|eron de $3 bones de dares
en dcembre de 2001 a 665 mones en agosto de 2002. E desempeo
aument en un 20% de a, pobacn econmcamente actva. Tambn durante
a crss, a nve nacona, a atmsfera de desesperacn condu|o a un nmero
de personas que haban perddo sus ahorros en e coapso de os bancos, a
cometer sucdo. Estas, entre otras razones, prvaron en a Corte Suprema
uruguaya para decdr e 30 de marzo de 2006, e rechazo a a soctud de
beracn de os hermanos Perano.
Esto derv en meddas de prvacn de bertad dctadas por e estado, que
susctaron debates |udcaes en e nteror de Uruguay, asocados a a
apcacn de a ey pena en e tempo. Es mportante poner de reeve que, en
e sstema europeo como e amercano, dados unos hechos tpcamente
ant|urdcos, una detencn es ega s sta se reaza sobre a base de as
normas estabecdas en e derecho nterno y, de msmo modo, a prvacn
preventva de bertad es consderada ega s sta se eva a efecto dentro de
os mtes dendos en e derecho nterno. Cuando no exsten mtes de tempo
expctos en a egsacn o cuando exsten conctos de normas por sus
rangos, o por su apcacn nter-tempora, os trbunaes nternos son os
cacados para decdr respecto a a condcn breve o excesva de a
detencn preventva.
La Comsn conoc de esta causa y, en e marco de a tramtacn ordnara e
correspond a quen esto escrbe, en m condcn de Reator para e Uruguay,
ncar e examen y estudo de a msma.
Cabe destacar que e expedente se nutr de as argumentacones presentadas
por os petconaros y tambn por e estado, e Incuso, se escuch a terceros a
quenes es parec mportante expresar sus puntos de vsta sobre a matera.
Todos fueron tratados con a consderacn y e respeto debdos dentro de os
mtes que ofrece e derecho.
En e decurso de tempo se soctaron a a Comsn varas meddas cauteares
que nunca tuveron m voto favorabe. Hasta nuestro tmo perodo de
sesones ordnaras que se ceebr en febrero en Washngton, todo se haba
cumpdo atendendo rgurosamente as fases de un proceso senco rodeado
de condcones compe|as. A os efectos de a nvestgacn detaada de caso,
a abogada auxar de a Reatara estud cudadosamente e expedente para
a evauacn de esta causa e hzo un traba|o exceente y profesonamente
rrefutabe. En m condcn de Reator sempre estuve nformado por a
abogada auxar de os avances que se vercaban en e proceso segudo.
E Secretaro, por crcunstancas que nunca conoc n conozco, e qut e
estudo de expedente a a abogada auxar, y se o entreg a un |oven
profesona con quen no he compartdo nngn traba|o. Desconozco s e
Secretaro compart os cambos admnstratvos con agn comsonado, ta
vez de su msma naconadad, que es a msma que tenen os abogados que
assten a os Perano como presuntas vctmas de estado uruguayo, pero o que
s es un hecho categrco es que e Reator, quen suscrbe, nunca fue
consutado sobre e asunto. Estos cambos curosos nunca se me nformaron n
en m condcn de Comsonado, n de Reator, y m conocmento de os
msmos fue accdenta.
No debo pasar por ato que a normatva que nos rge estabece que un
comsonado no debe partcpar en as dscusones y votacones, que se
vercan en a comsn respecto a pas de cua es nacona. S esto es vdo
respecto a os comsonados con mayor o gua razn es vdo respecto a
secretaro. En e caso concreto que nos ocupa, aun cuando e estado sobre e
cua se vota y se dscute es Uruguay, no se puede omtr que os abogados que
representan ante a comsn a as presuntas vctmas son de a msma
naconadad que e secretaro. Adems, no puede escapar a nuestro
entendmento, e hecho certo de dferendo nter-estata actua entre Uruguay
y Argentna por as papeeras. Por o menos, a m entender, e secretaro ha
debdo nhbrse de sustancar esta causa, y en nngn caso ha debdo tomar
decsones respecto a a abogada que estaba organzando e expedente y, todo
esto s consutar a Reator. Otros detaes no menores tambn se produ|eron.
En efecto, cuando se nos entreg a carpeta que contena os expedentes que
seran decddos en este mes de febrero pasado, durante e 127 perodo de
sesones, e caso 12.553 Perano Basso estaba en e ndce, pero no se
encontraba en e nteror de a carpeta. Lo ped en varas ocasones y so se
me entreg vente mnutos antes de ser debatdo. Como podr fcmente
entenderse hubese consttudo una rresponsabdad un pronuncamento de
m parte sobre e contendo de msmo. Otro hecho, es que se deron dez das
despus de cumnadas as sesones para que os comsonados pronuncaran
sus votos vrtuaes y, en efecto, agunos o hceron, otros pderon correccones
y, a verdad sea dcha, a pesar de construrse una curosa mayora, no se supo
por un buen tempo cu era e contendo de o que se estaba aprobando.
En todo caso, mporta resatar que a orentacn orgna de expedente
mentras estuvo en ms manos y de a abogada experta que me asste en esta
matera, era encontrar una contravencn a a Convencn Amercana en su
artcuo 7(5) que consagra e Derecho a a Lbertad Persona:
"Toda persona detenda o retenda debe ser evada, sn demora, ante un |uez u
otro funconaro autorzado por a ey para e|ercer funcones |udcaes y tendr
derecho a ser |uzgada dentro de un pazo razonabe o a ser puesta en bertad,
sn per|uco de que contne e proceso. Su bertad podr estar condconada a
garantas que aseguren su comparecenca en e |uco."
Esencamente, a nuestro entender, nos aproxmbamos en e examen de
expedente, a haazgo de quebrantamento de normas asocadas a pazo
razonabe a que, segn nuestro punto de vsta ha debdo atenderse en e caso
que nos ocupa. Hubo faas por parte de estado en o reatvo a un |uzgamento
cumpendo as fases propas de un proceso de esta naturaeza, dentro de
marcos temporaes aceptabes para e derecho y e sentdo comn. Por
supuesto me reero a un |uzgamento en sentdo ato que comprendera desde
a detencn preventva hasta a adopcn de a o as sentencas que hubesen
corresponddo con arrego a as normas ad|etvas reguadoras de proceso y
procedmentos en e andama|e trbunaco domstco.
A os efectos de proporconare un mayor respado a este panteamento se hzo
un examen de derecho comparado, y se estud |ursprudenca europea
pertnente para e examen de caso.
Concretamente se record e precedente de 1993 W Vs, Swtzerand suzo
asocado a un negocante suzo y once cmpces por mane|o frauduento de
sesenta compaas.
Sobre una base normatva y |ursprudenca se estructur e expedente que
orgnamente tuvmos en nuestras manos. Sn embargo, a pasar por dferentes
manos (no se cues) se encontraron voacones excesvas a a Convencn,
que, a m entender, desnaturazan e panteamento orgna, no e brndan
nnguna fortaeza a expedente y, contraramente a o que procuran, o
debtan.
No puedo compartr a decsn de ms coegas de haber encontrado
voacones a os artcuos 7(2) y (3) de a Convencn Amercana concuyendo
que a prvacn de bertad ha sdo contrara a a ey domstca y que ha sdo
arbtrara. No se puede omtr que os su|etos concerndos en esta causa fueron
procesados e mputados e 8 de agosto de 2002 como autores de detos
prevstos en e cdgo pena. Para m no hay ugar a dudas de que, panteados
as os hechos, a detencn de os hermanos Perano fue ega, y e estado
uruguayo actu apegado a sus normas.
No puedo compartr e crtero de ms coegas en a creacn de un factor
promedo nternacona a o me|or ctco o deseabe a os o|os de agunos,
segn e cua, se requere que as autordades |udcaes tenen que dar
respuesta a os argumentos de a defensa, pues de no ser as se voa e
artcuo 8(1) de a Convencn Amercana. Lo que estuvo panteado en e
proceso fue as nsstentes y reteradas soctudes, por o menos sete, de
bertad condcona de os hermanos Perano, a quenes se es mputaba graves
y seros detos. E estado uruguayo haba recabado un mportante cmuo
ndcaro de a comsn de hechos punbes, de que haban bases sucentes
para presumr una fuga, y que, de hecho, e cuarto hermano |uan Perano se
encontraba prfugo. Adems, se consderaba e pegro de rencdenca y, por
supuesto, a necesara preservacn de orden pbco por a amenaza con
fundamento de dsturbos mportantes que entraaba a beracn de quenes
estaban ya prvados de a bertad.
Los trbunaes ms atos de nuestros pases sueen rechazar soctudes de todo
tpo sn contestar os argumentos de a defensa, o entrar en expcacones
detaadas de motvacn, cuando as razones de a detencn son evdentes
como en e presente caso. Por supuesto, esta armacn no nega e vaor
ntrnseco de debate procesa. Por esta razn no comparto a decsn de ms
coegas de encontrar voacn a artcuo 8(1) de a Convencn Amercana. Los
hermanos Perano, por otra parte, tuveron acceso una y varas veces a os
trbunaes para soctar bertad condcona, en consecuenca, no puede
vdamente armarse que se vo e artcuo 7(6) de a Convencn
Amercana, toda vez que e hecho de que no hubese resutado extosa a
pretensn no puede entenderse como mpedmento de acceso a a |ustca.
En a msma nea de pensamento, retero que as ncatvas de a defensa de
os hermanos Perano ante os trbunaes para consegur a bertad no
prosperaron, pero esto no equvae, en m opnn, a una voacn de a
Convencn. Reconocendo a exstenca de os reterados trmtes, no
comparto a opnn de ms coegas, de que no exste en a egsacn
uruguaya un recurso senco y rpdo, tmese en cuenta, a estos efectos, que
e msmo procedmento exstente, apcado en otros casos, resut en a
beracn de varos co-acusados, entonces, no encuentro a supuesta voacn
a artcuo 25(1) n a supuesta voacn a artcuo 25(2)(a) de a Convencn
Amercana.
Habra que agregar que e enfoque de expedente trvazando os asuntos
mportantes en |uego, ntentan que se vea una fotografa en a que e estado
uruguayo es un fora|do que persgue despadadamente a vctmas nocentes
que o nco que merecen es proteccn. A concur a ectura de expedente
aprobado por ms coegas, pdendo cemenca para esas vctmas, e ector
habr ovdado que sobre os hermanos Perano, concretamente contra |os
Perano est pendente de e|ecucn en e Paraguay una orden de captura,
pesan rdenes de detencn nternaconaes ante trbunaes de os Estados
Undos por recamantes argentnos y paraguayos, y que en dcembre de 2005
a Corte Suprema de Nueva York orden a |uan Perano pagar ms de nueve
mones de dares a favor de sete recamantes paraguayos.
Fnamente una breve nota sobre e mandato de Habeas Corpus y a detencn
preventva. E Habeas Corpus permte a un detendo cuestonar a egadad de
su detencn y, en e caso que nos ocupa, su nvocacn se hzo, pero a
vaoracn por os trbunaes domstcos no derv en a vabdad de un acto
dstnto a a prvacn de a bertad, entonces, a detencn fue ega, habda
cuenta que se evaron prontamente ante un |uez y se es mputaron cargos,
asunto que en nuestra opnn revesta de egadad a detencn en
conformdad con as eyes uruguayas en concordanca con os artcuos 7(2) y
(3) y (6) de a Convencn Amercana.
Por tmo, no debo omtr a extensn y as condcones de escenaro donde
estos hechos estn sucedndose. La mayora de as personas prvadas de
bertad en as Amrcas, estn todava en a crcunstanca de a detencn
preventva. Esto no se |ustca, pero menos se |ustca ndugenca a aqueos
que excepconamente tenen acceso a os rganos nternaconaes, crendose
dscrmnacones, desguadades o tratos nequtatvos sobre quenes pesan
meddas restrctvas o de prvacn de bertad.
Panteados as os hechos, razono m voto de modo que antecede.
Freddy Gutrrez Tre|o
Comsonado
Reator para e Uruguay
RESOLUCION 2/07
11 de mayo de 2007
LA COMISION INTERAMERICANA DE DERECHOS HUMANOS
Tomando en consderacn as opnones presentadas por e Comsonado
Freddy Gutrrez en su voto razonado a Informe de fondo N 35/07 de caso
12.553 |orge, |os y Dante Perano Basso (Uruguay),
RESUELVE:
1. Reterar que e trmte de expedente de caso 12.553 |orge, |os y Dante
Perano Basso (Uruguay) se a|usta penamente a as normas estabecdas en a
Convencn Amercana y e Regamento de a Comsn. En efecto, a Secretara
E|ecutva de a Comsn, en cumpmento a o estabecdo en e artcuo 13 de
Regamento de a CIDH, prepar un proyecto de nforme sobre este caso, e
msmo que fue dscutdo por a Comsn durante su 126 perodo ordnaro de
sesones. Por nstruccones de a Comsn, a Secretara prepar un nuevo
proyecto de nforme sobre este caso, y o somet a consderacn de a
Comsn durante su 127 perodo ordnaro de sesones. La Comsn acord,
en base a artcuo 17 numera 5 de su Regamento, contnuar a deberacn y
decdr sobre este nforme por va eectrnca, de ta forma que todos os
Comsonados tuvmos e msmo tempo para estudar e caso y razonar nuestra
decsn.
2. Armar que a dreccn, pancacn y coordnacn de traba|o de a
Secretara E|ecutva son atrbucones de Secretaro E|ecutvo de a CIDH. En
ese sentdo, cuando a Secretara E|ecutva presenta ante a Comsn un
proyecto de nforme, os membros de a Comsn no hacemos dstncn en
base a qu abogados de a Secretara traba|aron dcho proyecto. Por e
contraro, os membros de a Comsn nos dedcamos a hacer un estudo
pormenorzado en base a a nformacn proveda por as partes de caso para
fundamentar nuestra decsn en base estrctamente a derecho nternacona
de os derechos humanos consagrado en os nstrumentos nteramercanos
apcabes a caso.
3. Rechazar as magnatvas eaboracones de Comsonado Gutrrez
medante as que se pretende mputar conductas mpropas por parte de a
Comsn y de a Secretara E|ecutva y se pretende adems dar un tnte
potco a a decsn adoptada por a Comsn, hacendo referenca a hechos y
crcunstancas absoutamente a|enos a a matera de caso. Las expresones de
Comsonado Gutrrez denotan fata de profesonasmo y de responsabdad, y
son ncongruentes con e deber de os membros de a Comsn de guardar un
comportamento acorde con a eevada autordad mora de su cargo y a
mportanca de a msn encomendada a a Comsn, estabecdo en e artcuo
9 de Estatuto de a CIDH.
4. Hacer pbca a presente resoucn, dctada en reacn con e Caso 12.553
|orge, |os y Dante Perano Basso (Uruguay).
Resoucn aprobada por a Comsn Interamercana de Derechos Humanos a
os 11 das de mes de mayo de 2007. Forentn Mendez, Presdente; Paoo G.
Carozza, Prmer Vcepresdente; Vctor E. Abramovch, Segundo Vcepresdente;
Eveo Fernndez Arvaos, Care K. Roberts y Pauo Srgo Pnhero, Membros
de a Comsn.
Mnstero de Reacones Exterores de a Repbca Orenta de Uruguay
Dreccn de Derechos Humanos y Derecho Humantaro
VM/DIDH 332
N 281/07
Montevdeo, 15 de mayo de 2007
SENORA SECRETARIA LETRADA DE LA SUPREMA CORTE DE |USTICIA
DRA. MARTHA B. CHAO DE INCHAUSTI
PRESENTE
Tengo e agrado de drgrme a a Sra. Secretara Letrada de a Suprema Corte
de |ustca, a os efectos de hacere egar ad|unta a a presente, nota recbda
de a Secretara E|ecutva de a Comsn Interamercana de Derechos Humanos
(CIDH), en reacn con e caso 12.553 "|orge, |os y Dante Perano Basso",
mpetrado en sede de a Comsn Interamercana de Derechos Humanos
(CIDH).
La Cancera de a Repbca en cumpmento de su msn de nformar sobre
e desarroo de acontecmentos de ndudabe reevanca |urdca que
nvoucraran a a Corporacn, se permte poner en su conocmento, e nforme
N 35/07 sobre e fondo de asunto.
Agradecndoe su gestn a n de hacere egar a presente a a Sra.
Presdenta de a Corporacn, retero a a Sra. Secretara Letrada de a Suprema
Corte de |ustca as segurdades de m ms dstnguda consderacn.
Renado Gargano - MINISTRO DE RELACIONES EXTERIORES
Oco N 548/2007
REF.: 3/2005
Montevdeo, 15 de mayo de 2007
Sra. |uez Letrado de Prmera Instanca
en o Pena de 7 Turno
Dra. Gracea Gatt
Tengo e honor de cursar a Ud. e presente, en autos caratuados: "COMISION
INTERAMERICANA DE DERECHOS HUMANOS DE LA ORGANIZACION DE
ESTADOS AMERICANOS SOLICITA INFORMACION RESPECTO DE LOS SENORES
|ORGE, |OSE Y DANTE PEIRANO BASSO - OTRO" a n de remtre Nota N
281/07 y actuacones recbdas de Mnstero de Reacones Exterores (fo|as
239 a 274), a os efectos pertnentes.
Sauda a Ud. atentamente.
Dra. Teresta Macco Ambroson - PROSECRETARIA LETRADA DE LA SUPREMA
CORTE DE |USTICIA
Montevdeo, 18 de mayo de 2007
Tngase e presente e nforme de a Comsn Interamercana de Derechos
Humanos agregado en autos, y sobre e msmo su (eventua) ncdenca en a
stuacn de os encausados de autos, vsta a Mnstero Pbco y a Defensa
de os Sres. Dante, |os y |orge Perano.
Dra. Gracea Gatt - |UEZ LETRADO

Vous aimerez peut-être aussi