Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
1>
T[sko
nekb
;op
g[oy
ekb
eh
oSk
ih
dh
;fsr[o
;qh
GrT[sh
yk;
d;ys
jwB?.
ofSnk
jwB?.
ih
;op
b'j
sP g q ; kfd.
gqDt
nkfd
nkfd
j;fs
g[o[y nprfs
ehN e phu
ndP?
nby
Jezekok.
g[oy
ib
gkfs;kjh
eh
;qh
;jkfJ
b'j
fbykoh
1>
gq;kfd
ek.
;op
nkr
nekb
T[;sfs
10.
ofSnk
ih
T[ s kok
jwB?.
dh
;dk
ofSnk
d;ys 3
wjhnb
xN
ehU
xN
nzsoikwh.
1.
2.
3.
poB fujB fij ikfs B gksk. ;sq fwsq fij sks B wksk.
;G s d{fo ;GB s Bok. ifb Efb wjhnfb ikfj p;ok. 4.
o{g
nBkjd
pkBh.
uoB
;ofB
fij
p;s
dkBt
G{s
usq
d;
yb
dt
cfBzd
Gfty
GtkB
oukfJU.
ngkok.
ejkBh.
pj[fo
rzXqp
xN
xN
nkg
iS
e
ih
(fbys)
;jkfJ
dk-gkfsFkjh
10
;k~ nekb g[oy dh ofynk j?, ;k~ ;op b'j o{g (Fesh gz[i, gqG{)
dh ofynk j?, ;k~ ;G d ekb (gqG{) dh ofynk j?, ;k~ ;dk ;op b'j ;o{g
dh ofynk j?.1
fbykoh
d;ys
(fbys)
g;kok.
nBjd
GrT[sh
gq;kfd
;fsr[o
d;ys
nr
uT[ g Jh
Eb
nfprkwh.
jwB?.
yk;
T[;sfs
jh
ou
gN
phu
GtkBh.
pskfJU.
fwbkfJU.
;[G
ukok.
gN
eh
ikBh.
5.
6.
7.
1H g[oksB phVK ftu fJBQK wKrfbe T[eshnK ftu \oe jB, go sZE-rs e'Jh ftF/F nzso
BjhI j? 2H @eh# 3H eJh phVK ftu fJj T[esh BjhI j?
fJj nzF r[o{ r'fpzd f;zx ih d nkgD jZEK Bkb fbfynk j'fJnk ns fJ; s'I pkd
dk gkm fbykoh dh ebw ftu fbfynk j'fJnk wzfBnk iKdk j?
17
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
17
jh
;G dhnK i'sK ftu ;wkfJnk j'fJnk j?l (w?I) T[; ~ ;G ftu ns ;kohnK
EKtK ftu (t;dk j'fJnk) gSkfDnk j?.8. T[j ekb (fwqs{) s'I go ns T[;
dk ;o{g ekb (dhnK ;hwktK) s'I w[es j?l T[j B ikfDnk ik ;eD tkbk,
Je fus fij fJe fSB fXnkfJU. ekb ckf; e phu B nkfJU. 10.
nftnes, wkfJnkth gqGkt s'I w[es g[oF j?. T[; dh ikfs, pokdoh, fuzBQ
ns toB BjhI j?. T[j nftnes, nftBkFh ns GowK s'I ofjs gow-;Zsk
sP g q ; kfd.
esj{`
esj{`
efps
ej{`
ej{`
ej{`
pfd
ej{`
fsqr[B
ej{`
iS
ej{`
ej{`
ej{z
j'fJ
ohfs
ej{`
nshs
rzXqp
sk
ej{`
T[or
s[oek
f;T[
fSD
;or[B
ej{`
g[eko
j'.
(j
j'.
11.
ej`{
fJzdO
gdth
2.
12.
;h
@;[or[B#,
ejz{
fsqr[B
ej{`
ej{`
@;[orB#
ejz{
;ws
czX
ftu
BjhI
gqG{!
sz{)
fes
;[us
j'
usBk
;[zdo
(wB'jo)
pDkfJnk
j?
:[ e s
j? I .11.
tkbk j?Il ns fes w[;bwkB j' e T[Zuh nktk} ftu pKr fdzdk j?I. fes
sz{
e'e eth (ftdtkB gzfvs) j' e g[okD d ws ~ gVQB tkbk j?I, ed
e[okB d sZsP-;ko ~ ;wMD tkbk j?I.
fes sz{ td dh wo:kdk (ohs)
j?I ns fes T[; d fpbe[b T[bN j?I. fes sz{ fszB r[DK s'I go j?I ns
;ko
r[DK
Bkb
:[es
j?I.12.
e fBes j'.
f;T[ fpgohs
;or[B
gd gqdkB eo oj
j' ns
fes fJzdo-gd y'j e b[ek b?Id
j'. fes
;[ftukoK ~ ns fes e[ftukoK ~ ftukod j' ns fes fBi-Bkoh ns fes
ejz{
ejz{
nshs
(fwqs{)
fes
ekb
fpokiwkB
ds j'.
fJ`dO
fco
wfs
dtskB
dkBtkB
fwbs
1.
j'.
ej`{
ej`{
e'
T[j
Bkb
okik
j?,
ifgU
ej{`
ej{`
fdtkB w?
r[wkB wfs
ehsk
e
e'
fXnkB
ns fes fB;fuzs j' e x{e ;[Zsk j'fJnk j?I. fes sz{ fGykoh pD e fGfynk
;ws
ds
th
fpfdnkXo
pKr
bJh
c;dk.10.
fpgohfs
1
j?.9. T[j ;G dk BkF eoB tkbk ns ;G dk f;oie j?l T[j o'r, ;'r
ns d'yK (gkgK) ~ BkF eoB tkbk j?. T[; dk fi;
B fJekrq fuZs fJe
1H
T[ ; sfs
go-Bkoh
j'.
3.
13.
(fgnko
d)
eIdo
(xo)
j'.
fes
tdK
dh
ohs
ns
(wo:kdk)
fes ;ko
j'
r[DK
tkb
(j gqG{!) fes s[;hI F;sqXkoh (:'Xk) j', fes ftfdnk dk ftuko eoB
(ftdtkB) j', fes g"D (wkos) dk nkjko eoB tkb (fFt) j' ns
fes
ib
(Bko)
ftu
fBtk;
eoB
tkb
(ftFD{-BkokfJD)
j'.
fes
s[;hI
dt
18
;qh
ej{ `
ej{`
d;w-rqzE
d t pkBh ej{ `
wzrbk fwqVkBh
Xkwh
;kfjp
nekb
;kodk GtkBh
ej{` f;nkw ej{`
ej{`
Xow
ej{`
ej{`
ej{`
ej{`
fsqr[B
ej{`
iNkXkoh
ej{`
ej{`
i'r
ekB
ej{`
c{fe
c{fe
nshs
;op
ej{`
ej{`
mT[o
ej{` ds
sk f;T[
rkwh
;ws
Xo
pqjwukoh
e"
j'.
ej{` bs
fpgohs
;or[B1
ezmh
gktB
;s
fgqEh
g?
j'.
j'.
Xos
4.
14.
j'.
G{fw Gko
Gt G{sB
ej{`
rhs
e"
pskts
15.
j'
ejz{
ej{`
ej{`
gT[Bjkoh
ej{`
ej{`
j'.
ej{`
Setkoh
17.
ej{`
rhs
ej{z
ej{z
ej{`
Sb
rt:k
e
ej{`
pB[
j'.
phukoh
gqeko
j'.
e
(Xow
dh
wo:kdk
oyD
tkb)
j'
ns
fes
;G
Bkb
;z : [ e s
eoB
tkb
j' . 14.
7.
pqjwukoh
(okwkBzdh
;kX{)
j',
fes
i'r
;kX
fbnk
j?
ns
fes wjkoki dk o{g Xko e Xosh T[go'I }[bw d Gko ~ T[skod j' ns
fes
irs
ihtK
s[;hI
dh
rhs
fJZSK
ns
Bkd
g{ok
d
YzrK
eod
j'.15.
(@fBdkB#)
d;D
tkb
j'
ns
dt
ftfdnk
tor
ftu
j'.
gqphB
fes
j'
s[;hI
ns
nfs
fes
ezrkb
Xosh
j'
ns
ns
fes
fes
;{oi
XBkY
j',
fes
j'.16.
(j gqG{!), s[;hI fes ebze s'I fpBk j' ns fes uzdqwk (@w:ze#) ~
wkoB tkb (ebzfes eoB tkb r'sw foFh) j', fes s[;hI fJ;soh ;fjs
gbzx tkb (frqj;sh) j' ns fes/ s[;hI F[ZXsk dk ;ko-sZsP j' (noEks ;[y-
j'.
jow
e gqeko
e
Xow-Xkw
dkB b?D tkb j'. fes s[;hI td-ohs ~ gkbD tkb j' ns fes fJ; s'I
T[bN j', fes fszBK r[DK (oi', ;s', sw') s'I go j' ns fes fJzBQK r[DK
wjk
ej{`
ej{`
fpfdnk
fes
d[ork ns
;\?d toD
fes rzB dk o; j' ns fes wfdok dk gkB eoB tkb j'. fes s[;hI wjkB
;{ow pD e pkrahnK (@wtk;B#) ~ wkod j' ns fes s[;hI dtfsnK d th
ej{`
j'.
j', fes
ns fes
fes Bku ebk ns fuZsoebk d Gzvko j'. fes s[;hI nzfwqs nEtk ;'w
o; (@g:{y#) j' e (T[;
~) ghId ns fgbKd j' ns fes s[;hI wkyhT[I ns
;ko
tkbh
fes
XoB tkb (i?B ;kX{) j'. fes f;gkjh j' e F;sqK (@f;bkjB#) dk nfGnk;
eo oj j' ns
fes Ssqh (:'Xk) o{g j' e t?oh ~ wkod ns wod j'.
ej{`
ej{`
pkDh
fFtk
(j gqG{!) fes s[;hI iNkXkoh (;kX{) j' ns fes rb ftu ezmh XkoB
ej{`
ej{`
fBdkB
18
EK ftuoB eoB tkb (;op ftnkgh) j', fes is-;s XkoB eoB tkb
j' ns fes ekw ftu y[F (T[bk;h) j'l fes
dkB dD tkb j' ns fes
Bkd
T[ ; sfs
wjZb (Gzvko) j', fes fBzdk:'r e[eow (eoB tkb) j' ns fes Xow d
nBe Yzr j'. fes g"D dk nkjko eoB tkb j', fes ftfdnk dk ftuko
eoB tkb (ftdtkB) j', fes i'rh, ish, pqjwukoh, g[oF ns Bkoh j'. fes
SsqXkoh (oki), fwqrSkbk-Xkoh (;zfBnk;h) j', fes pj[s ;[zdo B"itkB ns
fes
fBopb
Foho
fes rhsK
pi:k
j'.
tkb
(@Setkoh#)
ns
fes
Sb
nBe
o{g
j'.17.
d rkD tkb j', fes pz;oh tikT[D tkb j', fes Bku
d Buko j' ns fes Bo ;o{g tkb j'. fes s[;hI td-pkDh j', fes ekw
d GdK dk fpqZsKs j', fes oki j', fes okDh j' ns fes s[;hI fJ;soh
d tZy tZy ;o{g j'. fes pz;oh tikT[D tkb, fes rT{nK ~ uokT[D tkb,
19
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
ej{z
ej{z
ej{z
bkyB
bt:k
ej{`
;[zdo
fes (ftnoE dhnK) s'jwsK brtkT[D tkb ns fes ;[zdo e[wko j'. fes
s[;hI gftsosk dh FkB j', iK ;zsK d gqkD j' iK wjkB dkB dD tkb dkBh
j'
iK
(j gqG{!) s[;hI fBo'r ns no{g j' iK ;[zdo ;o{g tkb j', iK okfinK
oki j' iK wjkB dkB eoB tkb dkBh j'. s[;hI gqkDK dh ofynK eoB
tkb j' iK
j' iK tZv
fpfdnk
fpuko
j'
e fdt:k
wkBh wjk
fe
ndP?
j'.
j'.
wkB
j',
j'
pqjwpkd
ej{`
ej{`
Bkd
fBBkd
ej{`
ej{`
pd ohfs
Bhfs nT[
fpfdnk
1
ej{`
e'
fpykd
g{oB
Grs
sP g q ; kfd.
;{o
;[X
;[okodB
;w{j
;[X
f;XkB
;[Xkfde
dfy
;zs
;w{j
xfo
nBe
i'fr
wsh
j'.
wszr
s[ozr
10.
ish
20.
e.
e.
th
ekb
j',
iK
t?ohnK
bJh
ghVkekoh
j',
iK
fwsoK
bJh
s[;hI
pqjw
;zpzXh
ftuko-uouk
j',
iK
ftfdnk
soe-ftsoe
j', iK fes nBjd Bkd dh X[B j', iK fes (nBjd Bkd dh X[B ftu) g{oh
soQK bhB Grs j'. fes s[;hI td-ohs d gkbe j', fes ftfdnk dh gqshsh
ns
Bkb
;P ? :
fcfoU
j'.18.
j' . 19.
fBtko.
fes i'r-;kXBk s'I fvrD tkb j'. fes to dD tkb j' fes Sb
y'j b?D tkb j', (w?~) ;G ;fwnK ftu ns ;GBK fmekfDnK ftu
fJe-;wkB
fSBkfJ bs
; brs j''.
fBokeko
(ftFtk;) j', fes Bhsh j' ns fes nBhsh j' ns fes nZr tKr uwed
ekb
fes
j'.
iK
gq k D-o{ g
j'.
fBod'F
j'.
ntsko
;qktr
19
e[wko
j'.
T[ ; sfs
gq shs
j[ z d
j' .20.
i'rhnK
(dtfsnK d t?oh) d?IsK ns F[ZX nzfwqs (;[Xk) gkB eoB tkb dtfsnK ns
nBe gqeko d ;zsK dhnK wzvbhnK ~ (s[o fco e ty fbnk j?)l ;kfonK
d;K
ws-wsKsoK
ty
fbnk
j?
go
e'Jh
th
nfijk
BjhI
tfynk
i'
(feT[Ife)
nzs
ftu
sK
Bzr
20
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
(fiBQK B) ;ko
Gfty
GtkB
G{gfs
eT[B
rB?
Bjh
iks
GrtkB
fpuko.
Xkw f;Xko. 3.
nBe fp;y.
23.
Gi
fpB[
G{gfs
Je
osh
fpB[
Je
by?.
4.
24.
ngko
pv
pfonko
nfpukofj
;ko
eh
Xko
GS:k.
;qh
dkBt
dt
iht
fis
;G
e'
cfBzd
ib
w?
f;oBkfJe
fB;kuo
Eb
w?
ikue
G{s
gb
nBe
Gfty
jh
gb
;[
GtkB
w?
;G
Je
fdt:k.
6.
26.
Eg?Ir.
27.
;w{j
tkb)
fiBQK
;[nkwh
e'Jh)
nBeK
ftFF eow eoB tkbl tdK, g[okDK, espK ns e[okB nkfd Xosh T[s
T[gbpX ;kfonK ;fwnK d (Xow rqzEK ~) x'yD tkbl g"D dk nkjko eoB
ns is-;s Xko e ish pDB tkb j}koK jh ftuko g{ote ty jBl
go wkfJnk d ;[nkwh gqG{ d GiB ns gqw (@osh#) s'I fpBk oki th
(gowkswk d d[nko s) gqtkB BjhI jB.24.
B j't ns i' etu ;ik e t?ohnK ~ dbD tkb j'Dl T[j (F{otho) nkgD
wB ftu Gkoh r[wkB GoB tkb j'D fe gops GktI yzG bk
e (nkgD
;EkB s'I) fjb ikD, (go T[j :'X oD ftu'I) fjbD tkb B j'Dl T[j t?ohnK
~ s'VB tkb, pkrahnK ~ wo'VB tkb ns w;s jkEhnK dh w;sh ~ wb
;[ND tkb j'Dl go wkfJnk d ;[nkwh gowkswk dh feqgk s'I fpBk (nfij
pbtkB ;{ow th) nzs ftu ;z;ko ~ fsnkr e ub ikDr.25.
ngko Fesh tkb F{otho ns pj[s pbtkB i' fpBk ftuko (;ze'u
ehs) F;sqK dh Xko ~ ;jkod jBl eJh d;K ~ s'Vd jB, pkrahnK ~ db
fdzd jB ns w;s jkEhnK dk jzeko wb fdzd jBl i' fdqVQ fefbnK ~
s'VB tkb jB ns rZbK ftu jh i' u"jK uZeK ~ fis b?D dh ;woEk
oyd jBl go wkfJnk dk ;[nkwh gqG{ T[BQK ;GBK dk wkbe j?, (T[; d do
s)
ig?Ir.
Ekg
20
uzrh f;yh j'Jh c"i fi; d ;ko f;gkjhnK (dh Fesh) dk e'Jh nzs
pho
T[ ; sfs
fJj
;ko
ikue
jB
ns
T[j
fJe
jh
dD
tkbk
j?.26.
eoBr
(Gkt
nktkrtD
uZeo
s'I
w[es
j'
ikDr).28.
2 1
;qh
d'T{
b'uB
w{zd
d;w-rqzE
e?
;kfjp
p?fm
nekb
ejk
G:'
ofjU
pe
BQks
pk;[
X:kB
brkfJU.
gob'e rtkfJU.
;' p?; fpskfJU.
;ku[ ej" ;[B bj[ ;G? fiB gqw ehU fsB jh gqG[ gkfJU. 9. 29.
ekj{`
b?
gkjB
g{i
XfoU
f;fo
ekj{`
b?
fbzr[
ro
bNekfJU.
ekj{` bfyU jfo ntkuh fd;k wfj ekj{` gSkj e' ;h; fBtkfJU.
e'T{ p[skB e" g{is j? g;[ e'T{ fwqskB e" g{iB XkfJU.
e{o feqnk T[ofMU ;G jh ir[ ;qh GrtkB e" Gd[ B gkfJU. 10.30.
sP g q ; kfd.
s' w o
Sz d
o{g
d[ozs.
i; fsbe G{ fGqs
nebze o{g ngko.
;G
irs
Grs
wjzs.
Gd
nSd.
w[yuko
rkts
pd.
4.
2.
3.
fij
nzv
;G ehB 1
fij e'fN
eJh
1H
@ehB'#
2H
okw
irs g;ko.
nyzv. ns[b
s
pqjwzv.
ehB
irs g;ko.
fJzdq fBqgko.
feq;B
@nfp:[es#,
ofuU
gqskg
o;{b.
@nfpnes#
;[
33.
35.
fpukfo fpukfo.
gquzv. 6. 36.
u"dj
yzv.
32.
34.
fij ehB
nBzs o{g
Grfs
e'
2 1
ns
g{op
w{oy
;z;ko
B th
fe;
fdFk
p[sK
e{Vh
Gd
T[ ; sfs
ep{b.
8.
37.
38.
22
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
ns
eJh
fJzdq
ftFD{
eJh
o[dq
S[dq
eJh
e'e
ekfp
eJh
eJh
eJh
ej{`
ej{`
shoE
pko
p[jko.
eJh
;o{g.
GDzs.
dkB
pd
eJh
okw
eJh
ngko.
nT[
w[yuko.
feq;B
nB{g.
Gd
ejzs.
pd
ej{`
ir
eow
10.
T[dko.
40.
fi; B eJh ;w[zdo, ;[wo tor gops (pDkJ jB), eJh wZS, eZS
FFBkr (ou jB), eJh dts ns ;Bekfde (f;oi jB), eJh feqFD,
nkfd
41.
42.
eod
e
43.
14.
pk;
pBfj
ej{`
frqj;s
eozs.
Xow
ej{`
ngko.
skg
ej{`
sBfj
oki
44.
15.
T[dko.
(sgf;nk
o'r
ojs
nGow.
ej{`
eow
eos
ej{`
ej{`
;y
o'r
16.
p?okfr
ej{`
;fBnkf;.
ej{`
fcofs
o{g
T[dkf;.
ib
joh.
Eb
joh.
T[o
bx[ B oki
joh.
pB
1.
1H
@nrfBj's#
joh.
2H
nGy
@bx[fBoki#
joh.
3H
nd'y
@T{jK#
joh.
ndP?y
48.
49.
50.
4.
T[s
eJh
tkb)
;zfBnk;h
jB,
eJh
i'rhnK
G;
ftu
fBofbgs
eod
jB.43.
nB{g
jtB
(@nrBh-j'sq#)
j[zd
jB,
fes
oki-;zgdk
ekoB
fBnK
ns
eJh
okiBhsh
dk
T[dkosk
g{ote
fBotkj
eod
oj
tkb
eow eod jB, fes (eJh) FFBkr pqjw-;o{g jB, fes nB{gw
BhshtkB jB.47. fes o'r ns ;'r s'I ofjs jB, fes (eJh) fJe-wkso
Grsh d t; ftu jB, fes (eJh) fBoXB (ns fes) oki e[wko jB, fes
(eJh) td ftnk; dk ntsko jB.48. eJh pqjw tdK ~ gVQ oj jB,
eJh FFBkr Bkw dk T[ZukoB eo oj jBl fes (e'Jh) t?okrh j? ns fes
;zfBnk;h, fes e'Jh (sg;th) ;z;ko s'I T[gokw j' e fco fojk j?.49. (fgS
d;) ;ko eow ftnoE ;wM', ;ko Xow fB;cb wB', fJe Bkw d nkXko
fpBk
;ko
eowK
Gow
wkso
;wMDk
ukjhdk
j?.50.
51.
joh.
eoB
d[nko
46.
Sz d
joh.
X[g (@skg#) ;fjB eod jB.45. fes (eJh) pBK ftu tk; eod jB, fes
(eJh) Foho T[s rowh ;fjzd jB, fes (eJh) frqj;E Xow dh gkbBk
s'I
2
T[;
ohsK j[zdhnK jB.44. eJh d;-d;KsoK ftu fcod jB, eJh fJe' ;EkB
T[s ;fEs jB, eJh gkDh ftu (yV j' e/) ikg eod jB, eJh Foho T[s
47.
19.
j?.39.
j[zdk j?, fes Fk;sqK ns ;fwqshnK dh ftXh j[zdh j? ns fes tdK d T[bN
neow.
ehsk
fcod jB.42. fes e'Jh B"bh-eow eod jB, fes e'Jh efmB g"D-nkjko
eod/ jB, eJh shoEK T[s ngko dkB eod jB ns eJh T[dkosk g{ote
eod jB
jB.46.
ej{`
ntsfos
45.
;jzs.
Bhfs
eod jB, ns fesB jh g[okDK dh eEk eod jB.41. fesB jh j'w eod
jB, fesB jh g[m bNe e efmB sg eod jB, eJh pKjtK ~ T[Zuk T[mk
fes
fpG{s.
fpgqhfs.
ntskoK
:Z r -eow
ej{`
ej{`
22
fJzdo MkV{ fdzd jB, eJh td ns pqjwk jB, eJh s[ZS o{g tkb o[dq jB,
eJh nB{gw o{g tkb feqFD ns okw jB.40.
11.
13.
T[ ; sfs
54.
ib ftu joh j?, Eb ftu joh j?, fjod ftu joh j? ns izrbK ftu
th joh jh j?.51. gopsK ftu joh j?, r[cktK ftu joh j?, Xosh (@fSs#)
ftu joh j?, nkekF ftu joh j?.52. fJ; b'e ftu joh j?, gob'e ftu
joh j?, }whB T[s joh j?, nkekF ftu th joh j?.53. joh by s'I fpBk
j?, joh Gy s'I fpBk j?, joh d'y s'I fpBk j?, joh dP?sGkt s'I fpBk j?.54.
23
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
joh.
ngkfs
joh.
joh.
nfws 1
nwks
joh.
7.
57.
T[ ; sfs
23
joh ekb-ofjs j?, joh gkbD-g'FD s'I ofjs j?, joh SfdnK BjhI
ik ;edk, joh dk Gd BjhI gkfJnk ik ;edk.55. joh izsqK s'I ofjs j?,
joh wzsqK s'I ofjs j?, joh tZv si tkbk j?, joh szsqK s'I ofjs j?.56.
joh iBw s'I ofjs j?, joh pokdoh s'I ofjs (ngkfs) j?, joh fwso s'I
fpBk j?, joh wksk s'I fpBk j?.57.
joh o'r s'I ofjs j?, joh ;'r s'I ofjs j?, joh Gow s'I ofjs j?,
joh eowK s'I th go j?.58. joh nfis j?, joh G?-ofjs j?, joh Gd (yzv
nyzv
yzv eoB dh feqnk) s'I ofjs j?, joh BkF s'I ofjs j?.59. joh yzfvnk
BjhI ik ;edk, joh Gzfvnk BjhI ik ;edk, joh ~ dzfvs BjhI ehsk ik
joh.
nGzv
joh.
nvzv
joh.
gquzv
joh.
10.
60.
;edk,
nst
joh.
nGt
joh.
nit
joh.
s[jh.
gs;
s[nz.
s[jh.
Gi;
oN;
joh.
11.
61.
fSs;
s[nz.
nSt
s[jh.
s[nz.
T[oX;
mN;
s[jh.
s[nz.
63.
14.
15.
64.
65.
s[jh.
iwk
s[jh.
weh
s[jh.
wek
s[jh.
16.
s[jh
s[jh.
s[jh
s[jh.
s[jh
s[jh.
s[jh
s[jh.
19.
69.
s[jh
s[jh.
s[jh
s[jh.
s[jh
s[jh.
s[jh
s[jh.
20.
70.
68.
y{e
wbjkoh
frd{nk
w;kB
x[x{ wNpk;h
soto ;dht
ri
pk;
efoUJh
fpG{s
eos
j?.60.
jK,
s?~
igdk
jK,
s?~
;[ofs
ftu
fNekT[Idk
jK.65.
wekB j?I.66. sz{ jh iBw s'I fpBk j?I, sz{ jh vo s'I ofjs j?I, sz{ jh S'j
s'I go j?I, sz{ jh BkF s'I w[es j?I.67. sz{ jh is j?I, sz{ jh pqs j?I, sz{ jh
rsh j?I ns sz{ jh frnkB j?.68. sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh,
sz{ jh, sz{ jh.69. sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh, sz{ jh (noEks
Xkoh
j?.
e[M
;G
gk;
sz{
jh
sz{
j?I).70.
(i
jBl ( i
w;kDK ftu fojK w[esh fwbdh sK) frdV w;kDK ftu jh fojk
;kfXnK
(pqjwuo:
gkfbnK)
1H @nfwsq# 2H @n;'e#
jh
efps[
rdkjk
tkbk
gZso j?I, sz{ jh Xosh j? ns sz{ jh nkekF j?I.64. (w?I) s?~ Gidk jK, s?~
;G
sP g q ; kfd.
si
66.
nG{ s[jh. nG? s[jh. nS{ s[jh. nS? s[jh. 17. 67.
is; s[jh. pqs; s[jh. rs; s[jh. ws; s[jh. 18.
gquzv
joh pj[s wjkB j?, joh dk G/d BjhI gkfJnk ik ;edk, joh nfis
j?, joh Sfdnk BjhI ik ;edk.61. joh dk GiB eo', joh ~ (fjod ftu)
Gidk
fiwh
joh
nXhB ns
fJe pqjw
(w[esh
fwbdh)
sK
T[BQK
jhiV
dh
ekw eq'X nkfd ftfFnK ftu g{oh soQK fbgs s[ZS (ftnesh)
frnkB s'I fpBk fetI Gt-;kro s'I so ;ed jB.71.
24
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
d)
fsqD
xkj
GS:k
XB
s s' rT{nB
BG e T[v:k
b'G
si:k
gqgzu
wfB
G{fb
mkBhns[ j?.
g? pykBh Bkfj
nkBhns[
j?.
2.
72.
G{s pB ftu fcoB tkb jB, Xosh (@fSs#) T[s ;ko S'N pZu (wK
d[ZX T[s gbd jB, g"D ~ nkjko pDkT[D tkb ;Zg nytkT[Id jBl
ykD
p;:k
skfj
T[v:k
;'
cb e
nkfd; 1
G{uoh
fuo:k
GS:k skfj
fco:k ss'
e?
e?
i:k
f;t:k
skfj
uzdqwk
f;t:k
e"
eth
eh
e?
fcoB
ds
gfjukBhn?.
3.
eS
wS
ejs
sId{nk 2
skb
;p?
73.
pX:k
iwd{s
ejhns[
fsnkrD
tkfbnK
rT{nK
fe)
T[s
nfij
gqgzuK
nEtk
gkyzvK
G[b
th
fXnkB
1H @nfd;# 2H @fszd{nk#
eki
;sh
G{y
;ku/
fgnk;
pV
dj
t;D
G{s
;js
ftu
tkfbnK
G{uoh
(@xh;#)
ikJ
efjDk
ukjhdk
;wMDk
ukjhdk
j?l
gkDh
ftu
soB
tkfbnK
j?
ykD
ftu
irs
ty
fyVd
wZSK
ns
sId{nK
;kb
iK
ftr;d
jB).73.
BkokfJD
fejk
iktrk,
(i
ftFD{
@e"b-BkGh#
T[;
pqjwukoh
g?
wB
rtkb r'ghnK d gsh (BjhI jB), i (T[; dk Bkw foyheF j? sK) foyheF
BK d eJh wjzs ty iKd jBl (i T[; dk BK wkXt :d{tzFh feqFD j? sK
gkt?
j?. 4.
ikJ
ukjhdk.72.
i'rh
bkb;k d
jB, T[BQK
nkyd jB sK) fi; skbkp ftu ewb g?dk j[zd jB, eh T[j e"b-BkGh BjhI
j?l (i T[; gow-;Zsk dk BK) r'ghBkE j? sK ;ko r[io ns rT{nK d gkbe
j?.
b'G
j?.
;G
w? ojs[
XBukoh
jK
tkfbnK
@ib-i[bkjk#
skDk sDdk
uzdqwk
BkokfJD
efjzd
fbnkT[ D k
G{wh
pv:k
XB
eT[b
ns
ej?
pykBhn?.
tkfbnK
BjhI
BG
24
ti
G{fw
T[ ; sfs
j?.
ns tZv pqjwukoh (T[; gqG{ d) fXnkB bJh G[y ns fgnk; ~ nkgD Foho
T[s ;fjB eod jB. (T[; d frnkB dh gqkgsh bJh eJh) B"fb eow,
25
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
cfBzd
n"
Bkus
esp
fcos
dt
dkBt
Bfs
Bfs
w'o
B
e?
pkdo
gkt?
eos
j?.
jB.
5.
75.
e[wko
;h
(T[;
esp
nBs
j?.
Je f;t GJ Je rJ Je co GJ
okwuzdq feq;B e ntsko Gh nBe
w'Bdh
wdko
tor
n;[Bh
e[wko
j?.
es/
pqjwukoh
pv
pv
SkfJnk
eJh
e';
eh
fBqs-Grsh
ns
d?Is
BjhI
gk
;ed
ns
eoB
si
tkbk
e'Jh
BjhI
j?
sgf;nk
fe;
j'o
BjhI
Bkb
(ns
eoBh.
fwbdk
j't
b'eK
frnkB
s'I
sK)
w'o
Budk
rid
nBe
wkb-XB
Bkb
GoB
tKM
fcod
b'e,
ofjzd
ekb
czX
jB
(noEks
tor
dotF),
fesB
jh
nFPtBh
ewko,
fesB
jh
nzF-
j'
fco
G{wh
ftu
jh
;wk
rJ
jB.77.
jh
pv
pv
jzeko ~ dbd fcod ;Bl wkBXksk tor oki ns dbhg tor SsqXkoh
i' nkgDhnK G[iktK dk pj[s wkD eod ;Bl dkok tor oki (@fdbh;o#)
eo
nBe
g';sh
nBedk
s'guh
fBtkts
egN
j?
;h;
G;
e".
j?.
td
jB.75.
Ssq
f;id
ubs
dts
efjzd
fJe fFt j'J T[j th rJ, fJe fco j'J (T[j th ub rJ), okw
uzdo, feqFD tor ntsko th nBeK j'J. fesB jh pqjwk ns ftFD{ (j'J),
SsqXkoh
b"
FFBkr,
(e'Jh) sg;h BjhI (s i td gfVQnK fwbdk j't sK) pqjwk tork tdftukoh e'Jh BjhI j? ns (i sgf;nk ehfsnK fwbdk j't sK) ;Bs e[wko
T[s
ish
pnzs
Bkb fe; oki ~ gowkswk fwbdk j't sK) fJzdo tork irs ns Xosh
~ GoB tkbk e'Jh okik BjhI j?. (i sg ehfsnK fwbdk j't sK) fFt tork
pdhj[ZdhB
wB[Zy,
gowkswk
sgd
ftu c;
nktkrtD
es
Gd
pnzs
jkt-Gkt eodh jh ofjzdh j?. (i gowkswk FKsh XkfonK fwbdk j't sK)
uzdqwk s'I e'Jh mzvk BjhI j?, (i T[j rowh ;jkfonk fwbdk j't sK) ;{oi
torh
dk)
th
ofjzdk j?l (i gowkswk Bof;zx tikT[D Bkb fwbdk j't sK) pdb
ofjzd jBl (ns i gowkswk ok;-bhbk Bkb fwbdk j't sK) fpibh
Jh eos j?.
e sgs si
sgf;nk
(i
x'o
25
Gd
ejs
T[ ; sfs
e'jK
se
(i
SsqK
dh
f;idk
SK
jmK
ehfsnK
jh
(i'
ubd
G'rK
gowkswk
jB
~)
gq;zB
(;zes
G'r
j[zdk
G'r
j't
d[o:'XB
nzs
sK)
tb
ftu
s'guh
j?
i'
Xosh
egN
GhFw
ftu
;fjs
2 6
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
GfJU
o'rh
i'
g?
vko:'
oj:'
w[fy
e".
gNes
ik
ekB
w?
yi{ok
pB
e'
Gqw:k
nT[o
d{;o'
p'e
eos
w'o
dkdo
eos
i?;
ej{`
ej{`
ej{`
ej{`
pqjwukoh
ej{`
jkE
g?
11.
j't
1H
@fBjok:'#
fpjhB
e?;
pqjw
81.
gowkswk
pB
ftu
ftuoB
ns
cb-c[b
ykD
Bkb
ns ;dk pB
eh j'fJnk i
j?
sK
T[j
pqjwb'e
;qtV
Xosh
T[s
jz{M
j{zM
(c{e
c{e
e)
g?o
Xod
jB.
(i
fJe
jB.
BjhI
gqw ns FoXk s'I ;yD ftnesh (;z;ko ;kro ~) fetI so ;ed jB.81.
fitI fJe pj[o{ghnk ed i'rh
;zfBnk;h G; XkoB eo e ftykT[Idk
ns ed p?okrh pDdk j? ns ed
j?. ed g"D-nkjkoh ns ed ;wkXh
pkoh
gktJh.
sK)
skoh
r[B rktJh.
b'e
(i
;EkB T[s fNe ofjD Bkb gqG{ fwbdk j't sK) gZEo nBe :[rK se fJe
EK T[s tk; eod jB ns (i x[zwD fcoB Bkb gqG{ fwbdk j't sK) eK
j?.
fJe g?o T[s yV'fsnK gowkswk fwbdk j't sK) pB ftu fpqS ;dk fJe
g?o d Gko s/ yV ofjzd jB (ns i ihtK ~ d[y B fdZfsnK gqG{ fwbdk
p?okrh pB?
fdyktJh.
brkt
jB.79.
(i BZuD ns F'o gkT[D Bkb gowkswk fwbdk j't sK) w'o Bfunk
eodk j? ns vZv{ o"bk gkT[Id jB ns
pdb ;dk rfink eod jB. (i
sos
j?.
;ed/
~ ykD tkbh i'e ~ g[S ty'. i' ftnesh ekwBktK d nXhB j? ns ekw-
j?.
fpqS
GktBk
e?
eo
Gv ;dk nkgDk f;o fpqSK Bkb orVdh fcodh j? (go wZEk orVB Bkb
gqG{ BjhI fwbdk) ns i fwZNh d ykfXnK (gowkswk fwbdk j[zdk sK) fwZNh
;'o
fpuos j?.
w? B j{i? bhB
e?;
fetI
iKdk
eq'X ftu
(@gob'e#)
gqkgs
fpjhB
gowkswk
fgfNnk
;".
Jh
BkfuU
eo e) gowkswk d
Sb-egN ftu gqphB
(i f;o d gNfenK gowkswk fwbdk j't, sK) fi; d ezB ftu ezB-
X;?
2 6
T[oX[
T[ ; sfs
12.
82.
j'
;edh
j?.82.
27
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
27
ejk
BjhI
G:'
i'
g?
ebtsq
bhU
ek;h
phu
j[zdk).
eh
j'fJnk
eo
ekFh
(pBko;)
ftu
ebtsq
(Bkb
Foho
fuotk) fbnk (feT[Ife eJh tko) u'o ~ th e[jkVhnK Bkb uho uho e
wko fdZsk iKdk j?. eh j'fJnk (i e'Jh) w{oy (nkgD rb ftu) ckjh gk
e rzrk dh Xkok ftu o[V frnk j? (feT[Ife eJh tko) mr b'r (okjhnK
B rb ftu) ckjh gk e wko fdzd jB. frnkB ~ fpBk ftuko (eJh) w{oy
GktBk
skg
fpjhB
e
;j
skgBk
e?;
s
nBe
frnkB
i'
g?
sB
fpukojh.
gkJhn?
xkfJb
e'
nskg
;js
13.
83.
BkE
i eo Fohoe d[y (skg) ;jkoB Bkb d[yK s'I T[Zu ;[nkwh Bkb wb
j?.
gk:s nikg
T[uos j?.
dt
pk;h
feT[
G[izr
sos
j?.
GfJU
e' T {
fjzd{
wkB;
eosk
d{;o'
Je
Je
w[zvhnk
;`fBnk;h
e'T{
14.
i'rh
84.
Gd
e'Jh
G{fb
Gqw
wB[Zy
jh eh ;t ;G jh e' r[odt Je
jh ;o{g ;p? Je? i'fs ikBp'. 15.
w;hs ;'Jh g{ik n" fBtki
;p? Je g? nBe e' GqwkT[
dtsk
ndt
iS
rzXqp
s[oe
G;
dj
85.
jh
;o{g
;p?
Je
jh
j?.
;Zg
p?okrh
feT[I
w[es
pfDnk
BjhI
j'fJnk
j[zd.84.
j?,
e'Jh
;zfBnk;h
ns
e'Jh
dh
g?dkfJF
nEtk
ikfs
jB
(fJ;
bJh
fJBQK
;kfonK
~)
fJe'
fijk
w;fid
T[jh
j?
ns
g{ik
ns
Bwk}
th
T[jh
j?,
wB[Zy
;ko
fJe jB, go nBesk dk G[byk g?Idk j?. dts, d?Is, :eF, rzXop,
w[;bwkB ns fjzd{ (i' fGzB fGzB gqshs j[zd jB, fJ; dk ekoB n;b ftu)
fjzd{
pBkT[
(okwkBzdh)
wzfdo
j?.
16.
tkb
fwbDh
gkskb
UJh
j?.
e' gqGkT[
Je? pkB
e'Jh
eoB
s w[esh
j't sK)
i'rh pD frnk j?, e'Jh pqjwukoh ns e'Jh ish fd;dk j?. e'Jh fjzd{ j?,
e'Jh s[oe, e'Jh Fhnk (@ok\ih#) j? ns e'Jh ;[zBh (@fJwkw;kch#), (go) ;ko
wkBp'.
dj[ok
wkB;
fBtk;
GfJU
fwbdh j[zdh (sK) nZr ftu ftXtk ~ gsh Bkb ;sh j'D
ukjhdh j? (ns i r[ck ftu ofjD Bkb w[esh fwbdh
ftu
e'T{
nkekF ftu jh T[vkohnK brkT[Idk ofjzdk j?. i nZr ftu ;VB Bkb w[esh
ftnesh Boe dh Xkok ftu v[p iKd jB (feT[Ife) GktBk s'I fpBk frnkB
~ (fetI) ftukfonk ik ;edk j?.83.
86.
dh
pBktN
fJe-;wkB
j?.86.
28
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
88.
19.
;'fX
p'fX
xf;
g{i
rkfj
bhg
rkfJ
gfu
90.
jko
jko
jko
jko
jko
jko
jko
jko
dtsk
p'Xe
uzdB
gkjB
r'oB
GhsB
rzXqp
gzfvs
fpo'X
gqp'fX
brkfJ
uYkfJ
wBkfJ
brkfJ
pikJ
sgzfs
sP g q ; kfd.
jko dkB' pv
jko ikg;h.
jko u'nk uko
jko bkg;h.
jko wVh wN
jko Skg;h.
jko fezBo ;G
jko skg;h. 20.
G[ i z r
89.
gq : ks 2 Sz d
T[ ; sfs
28
(j gqG{! sok fe; Bkb B sK ftFF) gqw j?, B sok e'Jh ozr j?, B
o{g j?, B oy j?, B (fe; Bkb e'Jh ftFF) w'j j?, B eq'X j?, B X'qj j?, B
dP?F j?, B (e'Jh ftFF) eow j?, B Gow j?, B iBw j?, B ikfs j?, B (e'Jh
ftFF) fwso j?, B t?oh j?, B fgT[ j? ns B wksk j?.91.
29
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
29
nbyz nGyz ni'Bh ;o{gz. ;dk f;fXdk p[fXdk fpqfX o{gz. 2. 92.
Bjh ikB ikJh eS{ o{g oyz. ejk pk; ske' fco? eT[B Gyz.
nGy, ni{Bh ;o{g tkb j'. ;dk f;ZXh dD tkb, p[ZXh dD tkb ns
ejk Bkw sk e' ejk e? ejkt?. ejk e? pykB' ej? w' B nkt?. 3. 93.
wjkB
o{g tkb j'.92. (T[; gqG{ dh) e[M e[ th o{g-oyk BjhI ikDh iKdh, T[;
dk tk;k feE j? ns fe; Gy ftu fcodk j?, T[; dk eh BK j? ns feE'I
dk fejk iKdk j?, (T[; pko) eh efj e d;K (feT[Ife T[j) efjD ftu BjhI
nkT[Idk.93.
(T[; ~) B o'r j?, B ;'r j?, B w'j j?, B ][wko (@wksz#) j?, B eow
j?, B Gow j?, B iBw j?, B ikfs j?, (T[j) dP?F-ofjs, Gy ofjs, ns
gonz gok gow gqfrnk gqek;h. nSdz nS? nkfd ndP? nfpBk;h.
;o{g
B iksz B gksz B o{gz B o`r. Bw' nkfd nG`r Bw' nkfd nG`r. 5. 95.
tkbk
j?,
(T[;)
fJe
o{g
tkb
Bw;eko
j?,
fJe
o{g
ni{Bh
tkb
gqekfFs eoB tkbh j?, SdB s'I ofjs, BkF s'I ofjs, w[ZY edhwh, dP?s s'I
ofjs ns nftBkFh j?. (T[; dh) B ikfs j?, B pokdoh j?, B o{g j? ns
B
jh
ozr,
(T[;
T[;ko,
s'I
B)
(fco
gowkswk)
go,
w[ZY
feqFB
Xosh
nfs
edhwh
tor
ftu)
rzGho,
gow
(T[;
(T[;)
ns
fesB
rv
ns
gowkswk
~)
fco
ofjs
ehV
g?dk
pDkJ
Bw;eko
ehs
ns
dP?s-ofjs
gqekFwJh
nkfX
s'I
eo'VK
nkfd,
g{oB
B
jh
fdZs,
G?-ofjs,
;q/Fm
BkF
j?.95.
jB.
fwNk
nftBkFh
(gfjbK)
fdZs.
j?.
(T[j
(T[j)
go
j?.96.
(wkBf;e
phwkoh)
j?,
fpnkfX
(Fohoe
o'r j?), (T[j) nfs rzGho (nrkX) o{g tkbk j?, (T[j) nyzv gqskg tkbk,
nkfd
;o{g
ns
BFN
j'D
tkbh
;zgZsh
(ftG{sh)
tkbk
j?.
(T[;
dk)
ns B jh o'r j?.
(T[j) nyzv, gquzv, ndzv (fi; ~ dzv B fdZsk ik ;e) ns n;kX j?.97.
B Bjz B rjz ;Bjz B ;kE.
(T[; ~) B (e'Jh ftFF) Bj j?, B (T[; dk) e'Jh xo, B e'Jh ;Bjh
j? ns B jh ;kEhl (T[j) fBvo, ;ki-;iktN s'I go, gquzv ns (fto'XhnK
dk) BkF eoB tkbk j?. (T[; dh) B ikfs j?, B pokdoh, (T[; dk) B e'Jh
t?oh
j?
ns
ns
fBokeko
jh
fwso.
(nfusq)
o{g
(T[j)
G{s,
toswkB
tkbk
j?.98.
ns
Gfty
ftu
w"i{d
j?
(T[j) B okik j?, B fGykoh j?, (T[; dk) B e'Jh o{g j? B oyk. (T[;
~) B e'Jh b'G j?, B d[y j?, (T[j) Foho (G{s) ofjs ns Gy-ofjs j?.
(T[;dk) B e'Jh t?oh j?, B fwZso, B ;Bj j? ns B jh e'Jh xo j?. (T[j)
;dhth, jwFk ;G ftu ftnkgs ns ;G Bkb ;Bj eoB tkbk j?.99. (T[;
~) B e'Jh ekwBk j?, B eq'X j?, B b'G j? ns B jh w'j. (T[j) ni{Bh, BFN B
ehs ik ;eD tkbk, w[ZY edhwh, ndP?s ns nfdy ;o{g tkbk j?. (T[j) B
izwdk j? B wodk j?, (T[; dk) B e'Jh ozr j?, B jh ebze j?, (T[; ~) B e'Jh
1H
@;ops#
o'r j? ns/ B jh ;'r j?. (T[j) nG? ns tkd-fttkd s'I ofjs j?.100.
30
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
30
nS d z nG d z neowz nekbz .
nyzvz nGzvz gquzvz ngkbz.
ikD
(T[; dk) B e'Jh fgsk j?, B wksk, B iBw j? ns B jh djh. (T[; dk)
B fe; Bkb (e'Jh ftFF) ;Bj j?, B e'Jh xo j?, B e'Jh Gow j? ns B
jh GktBk j?.101. (T[; dk) B e'Jh o{g j?, B jh (T[; T[go e'Jh) okik
ns
o{g
(T[j) nS/d, nG/d, fBFeowk ns/ ekb-ofjs j?l nyzv, nGzv (Gzv
s'I T[Zuk), gquzv ns ngkb (fpBk fe; d[nkok gkb ikD tkbk) j?.
o{g
tkb
Bw;eko
j?,
(T[;)
fJe
(j gqG{! sz{) B ejh ik ;eD tkbh gqGk dk ;[nkwh j?, nkfd ekb
s'I jh B eEB ehs ik ;eD tkb gqskg tkbk j?I, (sz{ fe; j'o d fXnkB
Bkb) ;z:[es BjhI, (sz{) B Sd ik ;eD tkbk, w[ZY edhwh, fteko-ofjs
ns Ekfgnk B ik ;eD tkbk j?I. B G'r ik ;eD tkb, BkF B j' ;eD
tkb, w[ZY edhwh, ftBkF s'I T[go ;o{g tkb, fJe o{g tkb (s?~) Bw;eko
j?, fJe o{g tkb (s?~) Bw;eko j?.103. (j gqG{! sok) B fe;/ Bkb ;Bj
j?, B xo j?,
B ;'r j? ns B jh ;ke,
(sz{) go s'I go, gftso, gktB
ns ;[szso (nske) j?I. (soh) B e'Jh ikfs j?, B pokdoh j?, B fwso
j? ns B jh ;bkjeko (wzsqh) j?. (j) fJe-szsq oki tkb! (s?~) Bw;eko
j? , Bw;eko j? . 104.
(j gqG{! sok) B Xow j?, B Gow j?, B ;kXBk j? ns B jh ;ke;zpzX j?. (sok) B e'Jh etu (@powz#) j?, B Ykb (@uowz#) j?, B eow j?
ns B jh vo (pke-\ko;h Fpd) j?. (sok) B e'Jh t?oh, j?, B fwso j?,
B g[Zso j?, (sz{ nfij) ;o{g tkbk j?I. j nkfd ;o{g! (s?~) Bw;eko j?,
Bw;eko j?.105. (j gqG{! sz{) fes
ewb (@ezi#) dh ;[rzXh (@wzi#) d Gow
ftu G[b (G"o tKr w[zvok fojk j?I), fes (sz{) fGykoh d ;[Gk ftu ns fes
(sz{) oki d ;[Gk ftu ;fEo j?I. (sz{) fe; d; d G; ns Xow dk fmekDk
(noEks
d)
xo)
pk}
dk
fes
j?I.
fes
(sz{)
ykX-gdkoE
(sz{)
nZyoK
oki
(wk;
dh
dk
T[g;orK
;ki-;iktN
j?I
N[eVk)
j?I.106.
(gqs::K)
d[nkok
ns
f;ZX
fes
(T[;
oki
ehsk
j'fJnk
j?I
ns
fes (sz{) f;ZX g[oF j?I ns fes p[ZXh ~ gqkgs eoB tkbk tZvk p[ZXhwkB
j?I. fes (sz{) fJ;soh d ;z:'r dh w"i ftu fd;dk j?I ns fes :[ZX d
T[s;kj dh w;sh ftu ftykJh fdzdk j?I.107. fes
(s[;hI) Xow-eow d
fBtk;-;EkB j', fes (s[;hI) Xow-eow ~ Gow wzBD tkb j'. fes (s[;hI)
;[zdo
uFNk
tkb
j'
ns
(eod
fes
j'
ns)
;kfonK
fes
d
oki
fuso
tor
j'.108.
j'.
fes
(s[;hI)
;qFm
p[ZXh
31
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
31
fes (s[;hI) gqw ~ rqfjD eoB tkb j', fes s[;hI djh d o'r j'.
fes n"FXh j' e o'r d d[y ~ BFN (;'yz) eod j'. fes (s[;hI) dtfsnK
ej{z oki;h ;kseh skw;h j'. ej{z i'r fpd:k Xo skg;h j'.
dh ftfdnk j' ns fes d?IsK d p'b j'. fes (s[;hI) :eF, rzXop, fezBo
ej{z o'r josk ej{z i'r i[rsz. ej{z G{fw eh G[rs w? Gow G[rsz. 20. 110.
nkfd dtfsnK d fpqZsKs j'.109. fes (s[;hI) oi' r[Dh, fes ;s' r[Dh
ns fes sw' r[Dh j'. fes (s[;hI) :'r ftfdnk ~ XkoB eoB tkb sg;th
j'. fes (s[;hI) o'r-ofjs j' ns fes
G{wh dhnK G'rD:'r t;s{nK ~ G'rD d
ej{z ;[X ;yz ej{z pqjw Xowz. ej{z fpqX nt;Ek ej{z pkb eowz 3.
ej{z i[nk 4 ;o{gz iok ojs djz. ej{z Bj djz ej{z fsnkr rqjz 5. 24. 114.
ej{z i'r G'rz ej{z o'r okrz. ej{z o'r josk ej{z G'r fsnkrz.
ej{z oki ;kiz ej{z oki ohsz. ej{z g{oD gqfrnk ej{z gow gqhsz. 25. 115.
ej{z nkoph s'oeh gko;h j'. ej{z gjbth g;sth ;z;feqsh j'.
ej{z d; Gkfynk ej{z dt pkBh. ej{z oki fpfdnk ej{z okiXkBh. 26. 116.
ej{z wzsq fpfdnk ej{z szsq ;koz. ej{z izsq ohsz ej{z ;;sq Xkoz.
ej{z j'w g{ik ej{z dt nouk. ej{z fgzr[bk ukoDh rhs uouk. 27. 117.
ej{z phB fpfdnk ej{z rkB rhsz. ej{z wbS Gkfynk ej{z pd ohsz.
ej{z fBqs fpfdnk ej{z Bkr pkBh. ej{z rkoV{ r{V eE ejkBh. 28. 118.
1H @r/jz# 2H @fSdq# 3H @Xowz# 4H @i[nkB# 5H @r/jz#
fes (s[;hI) dt-g[Zsoh j' ns fes d?Is-g[Zsoh j'. fes (s[;hI) :eF
dh g[Zsoh j' ns fes ftfdnk-Xkoh wB[Zy g[Zsoh j'. fes (s[;hI) gN-okDh
j' ns fes oki-ezfBnk j', fes (s[;hI) f;qFNh d Eb gkskb dh T[sw gBzr
g[Zsoh (gzfBnk-Bkr g[Zsoh) j'.111. fes (s[;hI) td-ftfdnk j', fes
nkekF-pkDh j', fes e'e Fk;sq dh ekft-eEk j'. fes (s[;hI) b'jk j' ns
fes ;'Bk. fes (s[;hI) wzrbwJh p'b j' ns fes xNhnk fe;w d Fpd
j'.112. fes (s[;hI) td-ftfdnk j', fes ekft o{g j'. fes (s[;hI) ;[zdo
uFNk eoB tkb ;keko o{g j'. fes (s[;hI) ;qFm g[okDK (d f;ZXKsK) d
Gd ~ gkD tkb j' ns fes p?m e e[okB dhnK nkfJsK gVQd j'.113.
fes (s[;hI) gZe F/y j' ns fes pqkjwD d Xow dh gkbBk eoB
tkb j'. fes (s[;hI) fpoX nt;Ek tkb j' ns fes pkbK tkbh uFNk
eoB tkb j'. fes (s[;hI) itkB o{g tkb
j' ns fes
p[Ykg s'I ofjs
Foho tkb j'. fes dj ~ fgnko eoB tkb j' ns fes xo ~ fsnkrD
tkb j'.114. fes i'r ~ G'rd j' (noEks i'r-;kXBk okjhI Foho ~
fBo'r oyd j') ns fes o'r Bkb fBx oyd j'. fes o'r joB tkb/
j' ns fes G'rK dk fsnkr eoB tkb j'. fes (s[;hI) oki;h mkm tkb
j' ns
fes oki d n?Ftoi s'I ;yD j'. fes (s[;hI) g{oh p[ZXhwkBsk tkb
j' ns fes T[sw gqw eoB tkb j'.115.
fes (s[;hI) noph (GkFk) j', fes s[oeh ns fes gko;h j'. fes
s[;hI gfjbth j'. fes/ g;s' j' ns/ fes/ ;z;feqs j'. fes s[;hI iB;kXkoD
dh GkFk j' ns fes dt-p'bh j'. fes (s[;hI) oki dh ftfdnk j' ns fes
(y[d jh) okiXkBh j'.116. fes (s[;hI) wzsq-ftfdnk j' ns fes szsqK dk
;ko j'. fes :zsqK dk frnkB eokT[D tkbh ftfdnk j' ns fes XB[o
(sho-ewkB) ftfdnk ~ XkoB eoB tkb j'. fes (s[;hI) j'w ns g{ik (dh
ftfdnk j' ns fes) dtfsnK d g{iD (dh ftfdnk j'). fes (s[;hI) SzdFk;sq j' ns fes ;zrhs dh uouk eoB tkb j'.117.
fes (s[;hI) thDk
j'. fes (s[;hI) w[;bwkBh
ekfJw eoB tkbh GkFk
dh p'bh j'. fes (s[;hI)
32
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
32
;[zdosk
sz{ ;dk f;ZXhnK dk dksk j?I, sz{ nSd, nS? (BkFjhB), w[ZY edhwh, ndP?s;o{g ns ;G dh f;oiBk eoB tkbk j?I. (j gqG{!) B sz{ vodk j?, B fe;
s'I gefVnk iKdk j? ns so ftu ;kfonK d ;o{g ;wkJ j'J jB. j nuoi
o{g tkb! s?~ Bw;eko j?, Bw;eko j?.120.
sP g q ; kfd.
gkXVh
Sz d
tkb
j'.
fes
(s[;hI)
;[zdo
B"itkB
j',
fes
fwqrSkbk
(XkoB
eoB
gkXVh Szd
(j/ gqG{! s[;hI) fpBk nkeko d si ns nB[Gt d[nkok gqkgs j'D tkb
frnkB (gqekF) j', BkF-ofjs, ndP?s ns nkFk-ofjs ;o{g tkb j'. s[jkvk
si nN[N j? ns Gzvko ny[N j? ns jo soQK Bkb pnzs dks j'.121. (j
gqG{! sok) si n;uoiwJh j?, sok Foho B fSMD tkbk j?. (sz{) ;G dk
eosk ns BhuK ~ ]sw eoB tkbk j?I. (sok) nk;D nv'b j? ns sok
eow ft;wkdh j? (sz{) dksk fdnkb{ ns/ ndG[s Xow tkbk j?I.122.
fij ;sq fwsq Bjh iBw ikfs. fij g[sq Gqks 1 Bjh fwsq wks.
fij eow Gow Bjh Xow fXnkB. fij Bj rj Bjh fpUspkB. 3. 123.
fij ikfs gkfs Bjh ;sq fwsq. fij Bj rj Bjh fujB fusq.
fij ozr o{g Bjh okr oy. fij iBw ikfs Bjh Gow Gy. 4. 124.
(j gqG{! sz{ T[j j?I) fi; dk e'Jh t?oh, fwso, iBw, ikfs BjhI j?,
fi; dk e'Jh g[Zso, Gok, d';s ns wksk BjhI j?, fi; dk e'Jh eow, Gow,
Xow ns fXnkB BjhI j?, i' xo d w'j ns i[rsK pDkT[D s'I go j?.123.
fi; dh e'Jh ikfs, pokdoh, t?oh ns fwso BjhI j?, fi; ~ fe; gqeko
d xo d w'j dh e'Jh geV BjhI j? ns B jh e'Jh fuzBQ-fuso j?. fi;
dk ozr, o{g, gq/w, o/yk, iBw, ikfs ns
fi;
fij eow Gow Bjh ikfs gkfs. Bjh Bj rj Bjh fgsq wks.
fij Bkw Ekw Bjh por fpnkX. fij o'r ;'r Bjh ;sq ;kX. 5. 125.
fij sqk; tk; Bjh dj Bk;. fij nkfd nzs Bjh o{g okf;.
fij o'r ;'r Bjh i'r i[rfs. fij sqk; nk; Bjh G{fw G[rs. 6. 126.
ftu
eow,
ikfs,
pokdoh
dk
Gow
G[byk
BjhI
j?.124.
j?,
(fi;
~) xo, fgsk ns wksk dk ;Bj BjhI j?l i' BK, EK, tor nkfd tzvhnK
(d pyV) s'I go j?, fi; ~ (e'Jh) o'r-;'r BjhI j? ns fi; dk B jh
(e'Jh) t?oh ns
ns
B jh (fi; dh) dj BFN j[zdh j?. fi; dk B e'Jh nkfd j?, B nzs ns
B jh fe; gqeko d o{g dk Gzvko j?. fi; ftu B o'r, B ;'r ns B jh
i'r dh i[rs j?, fi; ~ nkFktK (d B g{oB j' ;eD) dk e'Jh vo j? ns
B jh G{wh d G'rK dh (e'Jh bkb;k j?).126.
fij ekb fpnkb efNU B nzr. nS? ;o{g ny? nGzr.
fij Bfs Bfs T[uozs pd. fij nby o{g eEs esp. 7. 127.
fij nby o{g nk;B nv'b. fij nfws si nS? ns'b.
fij fXnkB eki w[fB 2 iB nBzs. eJh ebg i'r ;kXs d[ozs. 8. 128.
1H @ftsq# 2H@w[B#
(sz{ T[j j?) fi; d Foho ~ ekb o{gh ;Zg B vf;nk BjhI, fi; dk
;o{g ftBkF s'I ofjs, ]sw j'D s'I go ns ftxB s'I w[es j?, fi; ~
td pnzs-pnzs T[ukod jB, fi; ~ espK nbZy o{g d;dhnK jB.127.
fi; dk o{g nby j? ns nk;D nv'b j?, fi; dk si nfws j? ns i'
BkF-ofjs ns ns'b j?. fi; d doFB (fXnkB) bJh eJh ebgK s'I
(dhox
ekb
s'I)
pnzs
w[Bh
b'e
efmB
:'r-;kXBk
eod
nk
oj
jB.128.
33
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
33
(eJh b'e) Foho T[s ;odh, rowh ns poyk ;fjzd jB, fJe' nk;D
T[s p?fmnK eJh ebg pshs eo fdzd jB, i'r ftfdnk ~ ;kXD d nBe
:sB
eJh f;fwqs ;k;sq T[uozs pd. eJh e'e ekfp eEs esp. 10. 130.
yVhnK eo e d;-d;KsoK ftu x[zwd jB, eJh w{X j' e nrBh ftu
bNed jB, eJh ;fwqshnK, Fk;sqK ns tdK ~ T[ukod jB, eJh ekw-Fk;sq,
eod
ekft
jB,
ns
go
espK
fco
dk
th
(sok)
ftfynkB
gko
eod
BjhI
gk
;ed.129.
eJh
pKjK
jB.130.
eJh jtB eod jB, eJh g"D dk nkjko eod jB, eJh eo'VK fwZNh
eJh nrfBj'sq1 eJh gT[B njko. eJh eos e'N fwqs e' njko.
eJh eos ;ke g? gsq GS. Bjh sdfg dt j'ts gqsS. 11. 131.
eJh rhs rkB rzXqp ohfs. eJh pd ;k;sq fpfdnk gqshfs.
dk nkjko eod jB, eJh etb ;kr, d[ZX iK gZsoK dk GZSD eod
go sK th (T[BQK ~) gowkswk gqsZy (j' e doFB) BjhI fdzdk.131.
ej{` pd ohfs ir nkfd eow. ej{` nrfBj's1q ej{z shoE Xow. 12. 132.
rzXopK
tKr
rhs
jB, eJh td
jB ns eJh
eJh df; df; Gkyk oNzr. eJh df; df; fpfdnk gV`s.
eJh eos Gkfs GksB fpuko. Bjh Be[ sk;[ gk:s B gko. 13. 133.
eJh shoE shoE Gows ;[ Gow. eJh nrfBj'sq1 eJh dt eow.
eJh eos pho fpfdnk fpuko. Bjh sdfg sk;[ gk:s B2 gko. 14. 134.
rkT[Id
jB,
eJh
td-Fk;sq
dh
ftfdnk
T[s
jB,
eJh
fB;uk
eod
eJh jtB
jB.132.
eod
eo
;ed.133.
eJh
b'e
Gow-t;
nBe
shoEK
T[s
G"Id
fcod
jB,
ej{z okiohfs ej{z i'r Xow. eJh f;zfwqs ;k;sq T[uos ;[eow.
fBT[bh nkfd eow ej{z j;fs dkB. ej{z n;PwX3 wy e' pykB. 15. 135.
(eJh)
fe;
oki-ohs
(dh
gkbBk
eo
oj
jB
ns
eJh)
i'r-Xow
ej{z eos pqjw fpfdnk fpuko. ej{z i'r ohfs ej{z fpofX ukfo.
(dk
eo
ej{z eos iS rzXop rkB. ej{z X{g dhg ej{z nox dkB. 16. 136.
ehs
ik
oj
jB
ns
fes
nFPwX
:Zr
dh
wfjwk
rkJh
ik
ojh
j?.135.
ohs
jB,
fes :eF ns rzXop tKr rk oj jB, fes (e'Jh) X{g, dhge (nkfd ;ik
e) nkosh eo oj jB ns fes (e'Jh) nox dkB eo oj jB.136.
ej{z fgsq eow ej{z pd ohfs. ej{z fBqs Bku ej{z rkB rhs.
ej{z eos ;k;sq f;zfwqfs T[uko. eJh Gis Je gr fBokXko. 17. 137.
eJh Bj dj eJh rj tk;. eJh Gqws d; d;B T[dk;.
eJh ib fBtk; eJh nrfB skg. eJh igs T[oX bNezs ikg. 18. 138.
eJh igs i'r ebgz gqizs. Bjh sdfg sk; gk:s 4 B nzs.
eJh eos e'N fpfdnk fpuko. Bjh sdfg fd;fN dy w[okfo. 19. 139.
1H @nrBj's# 2H @fB# 3H @n;[w/X# 4H @gkfJsfB#
fes
(e'Jh)
td
ohs
nB[;ko
fgsoh
eow
(eo
fojk
j?)
ns
fes
(b'e)
ebgK
(fizB
bzp
;wI)
se
i'r-;kXBK
eod
dk
jB,
ftuko
sK
th
eod
34
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
fpB[ Grfs ;efs Bjh gos gkB. pj[ eos j'w no[ ir dkB.
fpB[ Je Bkw[ fJe fus bhB. c'eN' ;op Xowk fpjhB. 20. 140.
sP g q ; kfd.
s' N e
Sz d
fij ikfs B gkfs B wks fgsz. fij ouhnz Ssqh Ssq fSsz.
fij okr B oy B o'r GDz. fij dP?y B dkr B d'y rDz. 5.145.
fij nzvj s pqjwzv ofuU. d; uko eoh Bt yzv ;fuU.
oi skw; si nsi ehU. nBGT[ gd nkg gquzv bhU. 6. 146.
gqG ikfs B gkfs B i'fs i[sz. fij sks B wks B Gqks ;[sz.
fij o'r B ;'r B G'r G[nz. fij i`gfj fezBo iS i[nz. 9. 149.
1H @izgj[# 2H @i{n# 3H @ezgj[# 4H @XB# 5H @ehB/ 6H @G[izr# 7H @Brh#
nekb
fpBk
Grsh
dh
Fesh
T[ ; sfs
(gowkswk)
34
jZE
BjhI
nkT[Idk,
GktI
pj[s
j'w, :Zr ns dkB (feT[I B) ehs ikD. fpBk fJe Bkw ftu fJekro fuZs
wrB j'J, ;ko Xow (tk;sfte Xow-eow s'I) tKM jB.140.
soh feqgk Bkb. s'Ne Szd
Bkb
(fi;
pkbh
nG?
ekb
fi;
35
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
35
j?,
fi; B nzvi, ;si ns ioi (tkbhnK uko ykDhnK dh) ouBk ehsh
(fi; B) G{wh, nkekF, gkskb ns ib dh f;oiBk ehsh j? ns tZv
Xosh ~
dh uzdqwk
(fco) o'},
ehsh, uzdqwk
(FeshnK
fi;
dk
fBowkD
nyzv
ns
ehsk).152.
gquzv
yzvK
dh
ouBk
ehsh
ns
BSZsqK
dh
ouBk
fij b'e us[odk; uko[ ou. Bo rzXqp dt ndt ;u. 13. 153.
nBX{ s nG{ s nS{ s wsz . nBrkfX np : kfX nBkfd rsz .
nByd nGd nSd 2 Boz. fij uko[ us[ofd; ueq fcoz. 14. 154.
G"fse
sZsPK
s'I
go
ns
nDS'jh
;{M-p{M
tkbk
j?l
nrkX,
d[ZyK
s'I
ofjs
ns nBkfd ekb s'I rshwkB j?l eFN s'I fpBk, nGd, nSd g[oF j?l fi;
dk u"dK b'eK ftu ;[zdo uZeo fcodk j?.154.
fij okr B ozr B oy o[rz. fij ;'r B G'r B i'r i[rz.
G{n GziB rziB nkfd f;oz. fij pzds dt ndt Boz. 15. 155.
fi; dk (e'Jh) okr, ozr, nkeko BjhI j?, B e'Jh o'r j?, fi; ~ B
(e'Jh) ;'r, G'r j? ns B jh i'r Bkb ;zpzfXs j?, (i') G{wh dk BkF eoB
tkbk ns w[ZY edhw s'I fJ; dh f;oiBk eoB tkbk j?, fi; dh dts,
d?Is ns wB[Zy pzdBk eod jB.155. (fi; B) rD, fezBo, :eF ns ;Zg
ou jBl wDhnK, wkDe, w'sh, bkb ;ki jBl (i') B xND tkbh F'Gk ns
nw[e
fpqZsKs
tkbk
j?l
fi;
dk
nzs
g{oB
p[ZXhwkB
th
BjhI
gk
;ed.156.
(fi; dk) ;o{g nyzv ns F'Gk no[e j?, ;ko td ns g[okD (fi;
dh) i? i? igd jB, fi; ~ td ns esp pnzs pnzs efjzd jB, fi;
dk ;E{b ns ;{yw e'Jh th Gd BjhI gk ;edk. 157. fi; ~ td, g[okB
eJh ebgB b" sg skg eo?. Bjh B?e[ feqgkfBfX gkfB go?. 18. 158.
ns
esp
igd
jB,
;w[zdo
dk
g[Zso
(uzdqwk
fi;
dk)
w{X
wz{j
sg
eo
fojk j?l eJh (;kXe) ebgK fizB bzp ;wI s'I sgf;nk ftu wrB jB, (go
T[BQK d) feqgkfBX (gqG{) fpbe[b jZE BjhI br fojk.158.
fij c'eN Xow ;G? si j?. fJe fus feqgkfBfX e' Gi j?.
sT{ :k Gt ;kro e' so j?. Gft G{fb B dj g[Bo Xo j?. 19. 159.
fJe Bkw fpBk Bjh e'fN fpqsh. fJw pd T[ukos ;ko;[sh.
i'T{ tk o; e u;e o; j?. sT{ G{fb B ekb czXk c; j?. 20. 160.
Bkb
e th irs ftu Foho XkoB BjhI eod (Gkt w[es j' iKd jB).159.
fJe Bkw (d f;woB) s'I fpBk eo'VK tosK (Bkb w[esh) BjhI j[zdh, fJ;
gqeko
br
1H @fdBh;j# 2H @wS/d@
d
frnk
tdK
j?,
d
T[j
eEB
G[b
;o;tsh
e
th
T[ukodh
ekb
j?.
czX
fiBQK
ftu
T[;
BjhI
o;
dk
c;dk.160.
u;ek
36
;qh
d;w-rqzE
sP g q ; kfd.
;kfjp
Boki
nekb
Sz d
(T[; gowkswk
tkfbnK ~ th BFN
j? ns B N[ZN ;eD
dt ns ndt (d?Is)
j?l ;kohnK f;ZXhnK ~
(T[j)
fp;y
nkB
wkBhn?.
dk
BkE
(;[nkwh)
j?l
GzB
ik
;eD
;kVfgsk
(T[j)
tkbk
;z;ko dh gkbBk eoB tkbk j?. (T[j) Xosh ns nkekF ftukb ;dk j'D
tkb eowK dk ;z:'ie j?. T[; ~ dP?F-ofjs, Gy-ofjs, by s'I fpBk ;[nkwh
;wMDk ukjhdk j?. (T[; ~) ;kohnK EKtK ftu ftFF o{g ftu ;dk w"i{d
wz B Dk ukjhdk j? . 164.
(T[j) B :zsq d t; ftu nkT[Idk j?, B szsq ns wzsq d ekp{ jz[dk
j?. (T[; ~) g[okD ns e[okB pnzs pnzs efjzd jB. (T[j) B eow ftu,
B Xow ftu ns B Gow ftu (b[gs) df;nk iKdk j?. Bk; s'I ofjs T[j
nkfd dt ~ d;' fe; soQK gkfJnk ik ;edk j?.165.
nBkEK
B jkB j? B pkB
wehB nT[ wekfB
;dk
tkfbnK ~ GzBD tkbk j?l (T[j) ]}kfBnK s'I tKfMnK ~ ;dk ]}kB pyFD
tkbk j? ns f;ZXhnK ftu tkXk eoB tkbk j?l (T[; dk) ;o{g T[gwk s'I
ofjs o{g tkbk j? ns (T[; ~) nw[e si tkbk ;wfMnk iKdk j?l (T[;
~) ;dk F[ZX p[ZXh dD tkbk ns gqskg dk gqwkD-gZso wzfBnk iKdk
j?.162.
gowkswk
;op
3 6
;dht
T[ ; sfs
Xosh ns nkekF ftu ;G EK (fi; dh) fJe i'fs (g;oh j'Jh) j?l
i' B xNdh j?, B tZXdh j? ns B xNdh-tXdh d'tI j?l (T[j i'fs) B xkN
tkbh j?, B pBktN tkbh j?, (T[; ~) ;wkB o{g tkbk ;wMDk ukjhdk j?l
T[; ~ wekBK ns wekBK ftu t;D tkfbnK ftu p-fw;kb gqekF wzBDk
ukjhdk
j?.166.
j?,
j?,
j?,
j?,
B
B
B
B
ikfs
fgsk
fe;
dj
j? ns B jh pokdohl (T[;
j? ns B jh wksk j?l (T[;
;zrh-;kEh dk ;Bj j?l (T[;
j?.167.
37
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
37
j?.168.
N[ZNdk
j?,
(T[j)
T[j
feqgkb{
ekb-ofjs,
j?,
gftso
gkbDk-ofjs
j?,
Xow-rqzE
(T[j)
(e[okB)
fuzsB
(dk
j?.171.
fBFkDk)
j?
ns
nyzv ;o{g tkbk j?. (T[; ~) B o'r j?, B ;'r j?, B ojZ;g{oB j? ns
B jh BFo ehs ikD tkbk j?. T[; dk B (e'Jh) nzr (Foho) j?, B ozr
j?, B (e'Jh) ;zr-;kE j?. (T[j) fgnkok j?, gftso j?, ;tZS j? ns (;G
~) nXhB oyD tkbk j?.172.
(T[j) B ;odh j?, B rowh j?, B SK j? ns B X[g j?l (T[j) B b'G
j?, B w'j j?, B eq'X j? ns B jh ekwBk j?. (T[j) B dtsk j?, B d?Is j?
ns B g[oy ;o{g tkbk j??. (T[; ftu) B e'Jh Sb j?, B fSdq j? ns B
jh
B[e;K
tkbh
ftG{sh
(;zgZsh)
j?.173.
(T[; ~) B ekw j?, B eq'X j?, B b'G j?, B w'j j?, B dP?F j?, B Gy
j?, B d{Jh dk Gkt j? ns B X'yk j?. (T[j) B ekb j?, B pkbe j?, ;dk
fdnkb{ o{g tkbk j?. (T[j) nrzi j?, nGzi j?, Gow ns gzi G{sK s'I T[Zuk
j?.174.
(T[j) ;dk nSd ~ th SdD tkbk j? ns BFN B j'D tkfbnK dk
th BkFe j?. sZsPK s'I fpBk th T[j pbtkB ;o{g tkbk j? ns T[j okrozr ns o{g-ofjs j?. (T[; ftu) B dP?F j?, B Gy j? ns B jh ekw, e'qX
ns eow j?. (T[; dh) B (e'Jh) ikfs j?, B pokdoh j? ns B jh (e'Jh)
fuso,
fuzBQ
ns
toB
j?.175.
38
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
38
(T[j) pnzs j?, nBzs j?, (T[; ~) pnzs si tkbk ikDBk ukjhdk
j?. (T[j) ]keh (gkofEt) BjhI j?, gqGkfts j'D tkbk BjhI j?, (T[; ~) ;dk
B fSMD tkbk si wzBDk ukjhdk j?. (T[; ~) B wkBf;e o'r j?, B Fohoe
o'r j?l (T[; ~) nrkX o{g tkbk frDBk ukjhdk j?. (T[j) d'y s'I fpBk
j?, dkra s'I ofjs j?, (T[; ~) ;dk BFN B j'D tkb gqskg tkbk tyDk
ukjhdk
j?.176.
(T[; ftu) B eow j?, B Gow j?l (T[; T[s) B Xow dk gqGkt j?.
T[j B :zsqK ftu, B szsqK ftu ns B jh wzsqK ftu ofbnk j'fJnk j?. (T[j)
B
Sb j?, B fSdq j? ns B jh fSdq (B[e;) tkbk ;o{g oydk j?. (T[j)
BkF
ftnkfX dk ftuko j?. (T[j) B ozr, okr ns ;o{g tkbk j?, B jh o{goyk dh e'Jh oVe j?. (T[; ftu) B jkt-Gkt j? ns B jh dkT[-gu dk
s'I
e' J h
Yz r
o{ n kwb
Sz d
fpBk,
Foho
s'I
fpBk
ns
BFN
j'D
tkbh
;zgdk
j?.177.
j? . 178.
;dk
ig eod jB, nr;s nkfd tZv tZv ftFF sg;th (;G T[; ~) pnzs pnzs
pnzs efjzd ty rJ jB.179.
j?,
;wMDk
T[; nrkX, nkfd dt dh rZb (fpZqsKs) nBkfd j?. (T[; dh) B ikfs
pokdoh j?, B jh (T[; dk e'Jh) ;bkjeko, fwso, t?oh ns ;Bjh
ukjhdk
j?.
(i'
ftnesh)
;dk
;G
b'eK
T[s
feqgkb{
(gow
;Zsk)
~ nkgD fXnkB ftu oyd jB, (T[BQK dh) dj d nBe soQK d d[y s[os
jh ;V iKd jB.180.
soh feqgk Bkb. o{nkwb Szd
ozr BjhI j? ns
ns i' nkfd g[oy ns ngko j?l (i') jkEh s'I b? e ehV se ftu t;dk
j? ns i' ;kohnK EKtK ftu fpBk fe; nkXko d
w"i{d j?.181.
;[nkwh j?l (fi; d) nkfd ns nzs dk gsk BjhI (ns i') pyfVnK s'I w[es
ns p nz s fJFN-d t j? .182.
39
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
39
BjhI brk ;e. :eF, fezBo, wZS, wB[Zy, gzSh (@w[or#), ;Zg (nkfd T[; d'
Gd ~ BjhI gk ;e) fFt, fJzdo (@;eq#), pqjwk (fi; ~) pnzs pnzs efjzd
jB.183.
;ko ;ZsK gkskbK d jmK fi; dk ikg ifgnk iKdk j?, (T[j) nkfd
dt nrkX si tkbk, nBkfd ;o{g tkbk ns d[yK s'I ofjs j?, (T[j) :zsq,
wzsq
;G
:eFK,
T[j t?FDtK ns
fGnkBe Ghb ns
fdB
ftu
j?
(fi;
B
rzXopK,
Bkb t; BjhI
gqphBsk-g{ote
dtfsnK,
d?Isk,
pqkjwDK,
SsqhnK
ftu
BjhI
j?l
ns
jh
gkskb,
Xosh
ns
nkekF
ftu
j?.185.
Xow-eow
s'I
ofjs
j?.
(i')
shoE-:ksqk,
dt-g{ik
ns
wVQh-w;kDK
dh
g{ik d nXhB th BjhI j?, fi; dh i'fs ;ko ;ZsK gkskbK d jmK ikDh iKdh
j?. j}ko cBK tkbk FFBkr th fBs BtI BKtK Bkb (T[; d) ;ko BK f;wo
BjhI
;fenk
;ko
j?.
dts
186.
(T[;
~)
bG
bG
Ee
rJ
jB
ns
;ko
d?Is
fto'X
ns
d?Is
wkB'
(ikDB
dk
:sB
eod
eod)
w{oy
f;ZX
j'
rJ
j'D.
ftzBQ ik ;eD tkbk ;[nkwh j?. (i') ;G ~ BFN eoB tkbk, ;G ~ s'VB
tkbk ns ;G d vo s'I ofjs j?. (i')
;G dk eosk, ;G dk BkFe, ;G
ikfs,
pokdoh
ns
Gy
j?.189.
4 0
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
4 0
;G) dhBK dk pzX{, fdnkb{ ;[Gk tkbk ;[nkwh ns fe; dh gkbBk s'I ofjs
nkfd d t j? . 190.
dh) ikfs pokdoh, r's dh (e'Jh) rkEk BjhI j? ns B jh (e'Jh) o{g oyk
iK toB j?l (T[j) ;G ~ dD tkbk, ;G ~ ikDB tkbk ns ;koh G{wh
dk
gkbD
g'FD
eoB
tkbk
j?.191.
s'I
nzs
se
nBkfd,
wkfJnk
dk
gsh,
;zpzfXs
j'o
fisB
BkF
s'I
ofjs
gow
g[oF
dk
g;kok
j?.192.
Xow e nB eqw ise ehB sT[B g;ko.
dt ndt rzXop fezBo wS eS ngko.
G{fw nek; ib Eb wfj wkBhn? fij Bkw[.
d[;N josk g[;N eosk f;q;fN josk ekw. 13. 193.
Xow
Xow
Bkb
eow
jB,
T[BQK
(T[; B) ehsk j?l ngko dtfsnK, d?Isk, rzdopK, fezBoK, wZSK, eZSK nkfd
(dk ou?sk th T[jh j?). G{wh, nkekF, ib Eb ftu fi; d Bkw dh wfjwk
j?. d[FNK ~ wkoBk, (;kX{ g[oFK ~) fdqVQ eoBk ns f;qFNh dk BkF eoBk
(T[; dk) ezw j?.193.
(T[j)
d[FNK
dk
BkFe,
f;qFNh
dk
eosk,
fdnkb{
ns
fgnkok
r'fpzd
j?. (T[j) fwsoK dh gkbBk eoB tkbk, t?ohnK ~ BFN eoB tkbk, dhBfdnkb ns w[eshdksk j?. gkghnK ~ dzv dD tkbk, d[FNK ~ u{o u{o eoB
tkbk ns ekb dk th ekb j?. d[FNK dk dwB eoB tkbk, (Gb g[oFK ~)
g[FN eoB tkbk ns ;G dk gqfsgkbe j?.194.
ns
(T[j)
;G
dk
eosk,
;G
dk
BkFe
ns
;G
dhnK
ekwBktK
(g{ohnK
;G
;G
~ G'rD tkbk, ;kohnK i[rsK ns eowK ftu gqphB j?. (T[j) ;G dk BkFe,
;G dk dzve j? ns ;ko eow (T[; d) nXhB jB.195.
j?.
o{g tkbk j?. (T[j) d[FNK ~ dzv dD tkbk ns pbtkBK (g[FNK) dk ;zxkoe
nyzv nkfd dt j?. Xosh, nkekF, ib, Eb
(@nwzv#) dk ikg ifgnk ik fojk j?.196.
ftu
][d
;Ekfgs
j'D
tkb
4 1
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
4 1
(T[j
ns
pbtkB
d[ n kgo
fsq s hnk
efbi[ r
usq
ekb
gq X kB.
d[FNK
frnk
wkoB
tkbk
eo'VK fJzdo,
(T[; d) r[D
j?.
T[gIdo
rk rk
(T[j)
nzB-dksk,
frnkB
eokT[D
j?.198.
gk
;fenk.199.
:sB
Bkod, td-ftnk; nkfd pnzs wjkB w[Bh eo'VK eFN g{oB n"y
tkbh (T[; dh) nkokXBk eod eod Ee rJ jBl rk rk e rzXop
sP g q ; kfd.
d' j ok
fJe tko ;qh nkswk B p[ZXh gqfs (fJ; soQK) puB ehsk fe s[;hI
soQK (T[;) irdhF dk ;kok gqskg (w?~) d;'.201. nkswk dk ;o{g
uzrh
ihT[Dk
eh
j?,
woBk
eh
j?,
;tor
eh
ns
Boe
dh
j?<
;[xV
j?
ns
d;',
e[eow
sgf;nk
eh
j?<.204.
fe;
efjzd
jB
ns
(fJzdohnK
dk)
dwB
fe;
efjzd jB< ;{owk e"D j?, dksk e'D j?, szsq eh j? ns wzsq eh j?<.205.
e"D fGykoh j?, e"D okik j?< ns joy ns ;'r eh j?< o'rh e"D j? ns
;z;ko ftu fbgs (@okrh#) e"D j?< T[; dh n;bhns w?~ d;'.206.
42
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
42
ofink j'fJnk e"D j?, pbtkB e"D j? ns f;qFNh (dh ouBk dk)
ftuko eh j?< Yhm e"D j?, GqFN e"D j?< ;koh (rZb w?~) ft;sko ;fjs
d;'.207. eoB :'r eow fejVk j? ns Gow dk BkF fetI j[zdk j?< fuzsB
eh
j?,
uFNk
fB:w
eh
j?
eh
ns
j?,
;ziw
nfuzs:
dk
eh
frnkB
j?,
gqekF
eh
ns
j?<.208.
nfrnkB
eh
j?<
o'rh
e"D
j?, ;'rh e"D j? ns Xow dh jkBh feE j[zdh j?.209. ;{owk e"D j?, ;[zdo
e"D j? ns :'r dk ;ko eh j?< eosk e"D j?, frnkBh e"D j?< fJBQK dk
ftuko-nftuko
sP g q ; kfd.
dhxo
fsq G z r h
fpjzv D
d[; N
fBezd D
g[; N
T[d zv D
o{g
d;' . 210.
Sz d
nk;[o h
(w? ~ )
ns.
dk i{Vk eoB
j' t . 211.
tkbh
ns
fgqEth
T[s
SZso
g;koB
tkbh!
(soh)
G[iktK tkb o{g tkbh, uzv d?Is ~ wkoB tkbh, w[zv (d?Is) ~ BFN eoB
tkbh, X{wq b'uB ~ ]sw eoB tkbh ns wfjyk;[o d wZE ~ c'VB tkbh,
d?IsK dk ;zxko eoB tkbh, BoeK s'I pukT[D tkbh, gkghnK dk T[ZXko eoB
tkbh, nkekF ns gkskb ftu ftnkge o{g tkbh, wfjyk;[o ~ wkoB tkbh
;[zdo
e;K
dk
i{Vk
eoB
tkbh
nkfd
fposh!
(soh)
i?
i?eko
j't.212.
wkodk ik fojk j? wkB' d?IsK dh ;?Bk ~ BFN eoB bJh ekb o{g j't.
(so) nZm (jZEK ftu) F;sq uwed jB, rfjD fbFe oj jB, (wkB') nfs
fuZN
(;Zg
t?ohnK)
;[zdo e;K dk
j't.213.
uzvk;[o uzvD w[zv fpwz[vD yzv nyzvD y{B fys.
dkfwBh dwz e D X[ i k coz e D cDh 6 c[ z e koD i' X fis .
;o Xko fppoyD d[;N gqeoyD g[;N gqjoyD d[;N wE.
tkbh
uweD
i{Vk
c[zeko
eoB
oj
tkbh
j'D.
ns
(j)
d?IsK
wfjyk;[o
fisD
d?Is
tkbh!
wkoB
(soh)
i?
tkbh,
i?eko
(j) :[ZX-G{wh ftu uzv d?Is ~ wkoB tkbh, wz[v d?Is ~ ]sw eoB
ns N'N B ehs ik ;eD tkfbnK d N'N eoB tkbh, fpibh tKr
tkbh,
M{bd
MzfvnK
tkbh,
;Zg
tKr
F{ed
shoK
tkbh
ns
:'fXnK
~ fisD tkbh, shoK dk whIj t;kT[D tkbh, d[FNK ~ x;hN x;hN e wkoB
tkbh, pbtkB :'fXnK ~ gq;zB eoB tkbh ns d[FNK ~ fwXD tkbh,
1H @Gow# 2H @;{ok# 3H e[M phVK ftu fJj d; d'jo/ nrb/ 20 dhox fsqGzrh SzdK s'I pkd
doi ehs/ fwbd/ jB 4H @ws/# 5H @sp# 6H @cDhno# 7H @o;ksb#
wfjyk;[o ~ wkoB tkbh, G{wh, nkekF, gkskb, T[go jmK ;G ftu ftnkgs!
(s oh) i? i? eko j' t .214.
43
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
j
tkbh
fpibh
(nfsnzs
dh
uwe
;[zdoh),
tor
f;qFNh
T[ ; sfs
jk;
dk
43
tkbh,
gqekF
nfs
eoB
;[zdosk
tkbh,
ftu
rzGho
fBtk;
eoB
tkbh,
d?IsK
rsh
dk bj{ ghD tkbh, :[ZX ftu T[s;kj tXkT[D tkbh, }kbwK ~ yk ikD tkbh,
Xkofwe
fposh
tkbh,
fisD
tkbh
dk
BkF
eoB
ns
bj{
ghD
yVr
tkbh,
XkoB
Xow
tkbh,
eoB
dh
nrBh
tkbh,
T[rbD
wfjyk;[o
;EkgBk
eoB
tkbh,
tkbh!
:'r-wkfJnk
wkoB
tkbh,
gkgK
(soh)
i?
i?eko
j't.215.
nx Ux fBtkoB d[;N gqikoB f;q;fN T[pkoB ;[X ws.
(j) ;ko gkgK ~ ]sw eoB tkbh, d[FNK ~ ;kVB tkbh, f;qFNh dk
T[ZXko
(nkfd
Fo
eoB
~
tkbh
ns
p[[ekT[D
F;sq)
F[ZX
tkbh,
nZmK
ws
F;sqK
G[iktK
tkbh,
(rb
ubkT[D
Bkb
ubkT[D
ftu
tkbh
tkbh,
gkJ)
c[zekod
ns
;kX{
etu
XkoB
ws
;ZgK
tkbh,
tkbh,
;?jEh
eoB
tkbh,
p'bK
gkskb
(j
ns/
ib
:[ZX-G{wh
ftu
ftu)
(fBtk;
F;sq
eoB
tkbh!
uwekT[D
soh)
tkbh,
i?
i?eko
j't.216.
fuZS[o
okyF
wkoB
wZED
wkfJnk
ekoB
eowK
si
eoB
tkbh,
nBko
fisD
dkfDnK
tkb
wB[ZyK
tor
~
(;'jD
orVB
BFN
eoB
tkbh,
uzdqwk
tor
tkbh,
ns
nZm
G[iktK
tkbh,
wfjyk;[o
X[ik!
(soh)
tkbh
ns
Xow
dh
ns
gZe)
tkbh
gqekF
~
i?
ns
dzdK
r{VQ
tkbh,
:'r-
fpqZsKs
tkbh,
tkbh,
;{oi
Bkb'I
wkoB
tkbh,
GowK
i?eko
j't.217.
th
shpo
BFN
ns
(j
jZ;D
:[ZX-G{wh
tkbh,
u"jK
etu
f;qFNh
uZeK
tkbh,
d?Is
ftu)
ftu
nrzw
wkoB
x[zxo{
ftu
fBtk;
rfswkB
j'D
ns
tkbh,
g?oK
nrkX
nkfd
eoB
tkbh,
;o{g
e[wkoh
SDekT[D
tkbh,
Fo
tkbh,
tkbh,
d[FNK
T[s
fJe'
F;sqK
uwekT[D
dk
BkF
eoB
tkbh
;tkoh
eoB
tkbh,
gZe
;[Gk
tkbh,
ns
nrkX
fposh
fij
tkbh!
(soh)
s'I
pzdBk
eokT[D
tkbh,
d[FNK
wfjyk;[o
i?
i?eko
j't.218.
;[o Bo w[fB pzdB d[;N fBezdB fGq;N fpBk;B fwqs wE.
dtfsnK,
wB[ZyK
ns
w[BhnK
dk
BkF
s'I
tkbh,
ekto{
pukT[D
dh
tkbh,
pzBQD
e[wkoh
(ekwZfynk
w[ZY-edhw
tkbh
sVkrh
eoB
tkbh
ns
fpsb
tkbh,
ns
nrBh
ftu
;G
s'I
dtfsnK
(d{ik
EK
jh
ns
gkskb)
fBtk;
eoB
dth!)
fJ;
BhuK
fposh
wB[ZyK
se
sz{
~
ftuoB
tkbh
j?I,
tkbh,
w'jD
skoB
be
tkbh,
tkbh,
g"D,
(soh)
i?
tkbh,
Bkb
Fo
BoeK
x[zxo{nK
dh
;tkoh
gkskb,
nkekF
i?eko
j't.219.
4 4
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
4 4
(j) d[ZyK ~ d{o eoB tkbh, BhuK dk T[ZXko eoB tkbh, nfs nfXe
si tkbh, e'qXh (s[zd) ;[Gk tkbh, d[yK-d'yK ~ ;kVB tkbh, nrBh tKr wuD
tkbh, nkfd nBkfd ekb s'I nrkX ns nSd ejh ikD tkbh, F[ZXsk nogB
eoB tkbh, soeK ~ od eoB tkbh, sgd si tkbh, igD tkfbnK ~
fitkT[D tkbh, F;sqK ~ ubkT[D tkbh ns nkfd, nBhb (frDsh s'I go),
nrkX ns nG? ;o{g tkbh! (soh) i? i?eko j't.220.
T[ ; sfs
uz u b
B? D K
ns
nz r K
tkbh,
;Z g DhnK
torhnK
}[ b \K
tkbh,
c[ o shb
x'V tKr fsyh ns s} shoK tkbh, fsyk e[jkVk XkoB eoB tkbh, BoeK
s'I pukT[D tkbh, gkghnK ~ skoB tkbh ns bzphnK pKjtK tkbh, fpibh
torh uwe tkbh, Fo tor gsb be tkbh, w[ZY s'I fGnkBe ns em'o
eEk tkbh, oesphi dk BkF eoB tkbh, F[zG ~ uhoB tkbh, fBF[zG ~ fwXD
tkbh! (soh) i? i?eko j't.221.
(j) ewb torhnK nZyK tkbh, ;'r ns T[dk;h
fceoK ~ ]sw eoB tkbh ns Foho T[s etu e;D
~ fwNkT[D tkbh,
tkbh, fpibh tKr
FowkT[Idh j?, gkg d{o j' iKd jB, fjod ftu ;[y (FKsh) g?dk j[zdh j?l (j)
d[oiBK dh \"i ~ wkoB tkbh, sB wB ftu ohMD tkbh ns G? Bkb :[ZXG{wh s'I B GZiD tkbh, wfjyk;[o ~ wkoB tkbh, uzv okyF ~ uhoB tkbh,
nkfd-ekb s'I g{ih ikD tkbh! (soh) i? i?eko j't.223.
o'eD
(j) uzr F;sqK tkbh, d[FNK dk fto'X eoB tkbh, o'j Bkb t?ohnK ~
tkbh, em'o ;[Gk tkbh, X{wqB?B okyF dk BkF eoB tkbh, gob' g?dk
45
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
45
gqekF
tkbh,
uzr
ns
ftsb
d jZfEnkoK ~ ubkT[D
tkbh ns rzGho rsh
tkbh,
tkbh,
s'I
(soh)
shoK
dh
toyk
eoB
tkbh,
d[FNK
nkfd-nBkfd
ekb
XwekT[D
nrkX
tkbh
;[Gk
tkbh!
;zsK
ns
etu
fbskVB tkbh, d'yK ~ d{o eoB tkbh, jzeko ~ BFN eoB tkbh, ns[Zb
gqtkfBnK tkbh, nzs ;wI }kwB ti'I gF nkT[D tkbh, nkfd s'I nzs se
XkoB
eoB
tkbh,
d[FNK
;kVB
tkbh,
t?ohnK
j'D
gqsZy
(j) ;G ekoBK ~ eoB tkbh, jzeko ~ BkF eoB tkbh, i'fs tkb
db
T_Xko
nkfd
nBkfd
i[rkfd
(j)
fuZSo
d?Is
eoB
tkbh,
;[GN
(fJe-;wkB)
wkoB
Fesh
tkbh,
tkbh,
ws
tkbh!
BoeK
gkgK
s'I
(soh)
i?
pukT[D
BFN
eoB
i?eko j't.228.
tkbh,
tkbh,
gfssK
dk
d[FNK
tkbh, gkghnK ~ skoB tkbh, w[zv d?Is dk ftBkF eoB tkbh, wfjyk;[o ~
wkoB tkbh, X{wqb'uB dk ftBkF eoB tkbh, nkfd ekb s'I fJ; gq;zr tkbh!
(soh)
oesk;[ o wodB uz v ueq d B dkBt nodB fpVkb pX .
;o Xko fppoyD d[oiB XoyD ns[b nwoyD Xow X[i.
X{wqkS fpX[z;B ;q'Ds u[z;B ;[zG fBgks fB;[zG wE.
i? i? j';h wfjyk;[o wodB nkfd nBhb nrkfX eE. 20. 230.
i?
i?eko
j't.229.
(j) oes phi okyF ~ wkoB tkbh, uzv d?Is ~ uhoB tkbh, dkBtK
dbD tkbh, fpVkb d?Is dk pZX eoB tkbh, s} shoK dh MVh brkT[D
tkbh, d[oiBK ~ XwekT[D tkbh, ns[b eq'X tkbh ns Xow dh X[ik wzBh
ikD tkbh, X{wq-B?B dk BkF eoB tkbh (oes phi dk) bj{ ghD tkbh,
;[zG ~ wkoB tkbh, fB;[zG ~ wZED tkbh, wfjyk;[o ~ wkoB tkbh ns nkfdekb s'I nDfrDs ns nrkX gq;zr tkbh! (soh) i? i?eko j't.230.
1H @T[BsB# 2H @;ko#
4 6
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
sP g q ; kfd. gkXVh Sz d
nekb
T[ ; sfs
4 6
(;koh f;qFNh
dk) g;ko fetI ehsk j?< GktI (T[j) G"fse sZsPK s'I go, G?-ofjs ns pnzs
j? sK th nkgDh fij' fijh p[ZXh j?, T[; dh ftt;Ek d;dk jK.231. (T[j
gowkswk ;G dk) eosk j?, pyfFF eoB tkbk j?, Fesh tkbk j?, feqgkb{
j?, ndP?s o{g j?, sZsPK dh ouBk s'I go j?, vo s'I ofjs j?, dfJnk eoB
tkbk j?, pnzs dksk j?, d[yK-d'yK s'I ofjs j?, fi; ~ ;ko td pnzs pnzs
efjz d
jB.232.
(T[;
B)
eJh
T[u
BhtI
pDkT[
pDkJ
jB,
T[oko
gko
(T[;
dk)
gqGkt j?, i' ;ko ihtK izs{nK dh rfsftXh ~ ikDdk j?. (j) w{oy wB!
(fco) T[; ~ feT[I BjhI f;wodk.233. eJh w{oy (fpb iK s[b;h d/) gZsoK
Bkb
eJh
j?,
(T[; dh) g{ik eod jBl eJh f;ZX ;kXe ;{oi dh ;tk eod jBl
;{oi d T[bN (gZSw) tb f;idk eod jBl gqG{ sK fJe o{g tkbk
(fco
T[;
~)
dP?s
o{g
ftu
fetI
tfynk
ik
;edk
j?.234.
;'rK s'I ofjs o{g tkbk j?l G?-ofjs, ekb-ofjs, BkF-ofjs ;o{g tkbk
j?.235. (T[j) feqgk dk ]}kBk j?, g{oB feqgkb{ j?, d[y-d'y ~ BFN eoB
tkbk j?, fdnkb{ dksk j?, wkfJnk s'I ofjs ns nN[ZN ;[nkwh j?. (T[; dk)
ib-Eb
fij ikfs gkfs Bjh Gd Gow. fij ozr o{g Bjh Je Xow.
ftu
gqGkt
j?
ns
;G
Bkb
(owD
eoB
tkbk)
j?.236.
fij ;sq[ fwsq d'T{ Je ;ko. nS? ;o{g nfpub ngko. 7. 237.
ikBh B ikfJ fij o{g oy. efj pk;[ sk;[ efj eT[B[ Gy.
o{g BjhI j? ns etb fJe' jh Xow (eosZt) tkbk j?. fi; bJh t?oh ns
fwso d'tI fJe-;wkB jB. (T[; dk) ;o{g BkF-ofjs, ngko ns ;fEo
efj Bkw sk;[ j? etB ikfs. fij ;sq[ fwsq Bjh g[sq Gqks. 8. 238.
j?.237. fi; dh o{g-oyk ikDh BjhI iKdh. T[; dk tk; feE/ j?, T[; dk
G; fejVk j?, T[; dk Bkw eh j? ns T[; dh ikfs eh j?< (T[; pko e[M
BjhI fejk ik ;edk) fi; dk B e'Jh t?oh j?, B fwso j?, B g[Zso ns
Gok
(T[j) feqgk dk ]}kBk j? (ns ;koh f;qFNh dk) ekoB ;o{g j?l fi;
eo[Dk fBXkB ekoD ;o{g. fij ueq fujB Bjh ozr o{g.
fij yd Gd Bjh eow ekb. ;G iht izs eh eos gkb. 9. 239.
T[oXz fpojs f;X ;o{g. p[Xz ngkb i[Xz nB{g.
fij o{g oy Bjh ozr okr. nBfSi si nBfGi ndkr. 10. 240.
j? . 238.
dk e'Jh fuzBQ-uZeo ns o{g-ozr BjhI j?l i' yd, Gd, ekb ns eow s'I
go
j?l i' ;G iht-izs{nK dh gkbBk eodk j?.239. i' T[ukD-BhtkD
(tkX-xkN) s'I fpBk ns f;ZX (ekwb) ;o{g tkbk j?l (T[j) ngko p[ZXh tkbk
ns nB{g :[ZX eoB tkbk j?l fi; dk e'Jh o{g, oyk ns okr-ozr BjhI
j?l (fi; dk) si B fSZiD tkbk ns i' B gqGkfts j'D tkbk j? ns B
jh
1H @gkso#, @fgs[#
2H @ojs# 3H @nSq#
ebz fes
j' D
tkbk
j? .240.
47
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
sP g q ; kfd. ;P ? :
nekb
T[ ; sfs
47
(fi; ~)
;G Bkb
j?. (i')
tkfbnK)
sz{) feT[I
ekw, eq'X, b'G, w'j, o'r, ;'r, G'r ns G? BjhI j?, (i') dj;Bj eoB tkbk, w'j s'I ftoes, xo s'I fpBk ns BkF s'I
usB ihtK ~ fdzdk j?, iV t;s{nK ~ fdzdk j?, }whB (ftu
~ fdzdk j?, nkekF (ftu ftuoB tkfbnK ~) fdzdk j?. (j
v'b fojk j?, soh ]po ;[zdo gowkswk b? fojk j?.247.
48
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
(T[j)
o'rK
s'I,
pukT[Idk
T[s
;ko
gkg
T[;
se
eh
ejK,
T[j
(wksk
;'rK
j?.
t?oh
nBe
T[ ; sfs
s'I,
tko
ib
48
(jfEnko)
iht-izs{nK
ubkt,
(go)
s'I
nBe
sK
th
YzrK
Bkb
Foho
T[;
gj[zu
jh
d)
BjhI
gN
;ed.
ftu
(j
roG
fifrnk;{!)
d"okB
th
s?~
j'oK
pukT[Idk
dh
rZb
j?.248.
fXnkT[Id
gqG[sk
jB.
G{wh,
nkekF,
iht) ns :eF,
dk
gko
gkskb,
o;ksb
nkfd
(ftu
t;D
tkb
;ko
gk
;edk
ns
td
th
(s?~)
pnzs
pnzs
efjzd
jB.
;ko y'ih dts y'i eod Ee rJ, jko rJ, (go) gqG{ fe; d th (jZE)
BjhI
nkfJnk.249.
Bkod
tofrnK,
pqjwk
fifjnK,
o'wjoFD
foFh
tofrnK
;GBK
B)
fwb
BjhI
:F
nkfJnk.
;fjs
Xo'
j?.
(T[;
dk)
pqjwk-g[ZsoK
fXnkB
pd g[okB esp e[okB nGd fBqgkB ;G? gfujko.
Gd B gkfJ ;feU nBGd e' yds j? nBSd g[eko.
rkfJnk
feT[Ife
tdK,
nzs
th
T[;
espK
fFt
f;woB
dk
(d
gVQB
th
gqkgs
ehsk
j?.
nfws
tkfbnK
BjhI
(j
si
;ko
oki
eo
T[;
ftu
tfynk
d th jZE
;fenk,
gqkDh!)
irs
T[;
f;ZXK,
BkEK
wB
ftu
dk
g;fonk
j'fJnk
j?.250.
td,
(~
g[okD,
gqkgs
eoB
esp,
dk
e[okB
:sB
ns
eod
oj
go)
Gd
Ee
ik
rJ.
;eD
tkb
gowkswk
T[;
nGd
gowkswk
d Gd ~ gqkgs B eo ;e, T[j d[yh j' e (T[; gow ;Zsk ~) @nSd# (BK
Bkb) :kd eod jB. (fi; dk) B okr j?, B o{g-oyk j?, B e'Jh ozr j?,
B ;ke j?, B ;'r j?, T[j gqG{ ;dk so ;zr j?. (i') nkfd, nBkfd, nrkX,
shoE e'N ehJ fJ;BkB dhJ pj[ dkB wjk pqs3 Xko.
nGy,
ns
dhB dfJnkb nekb Gi fpB[ nzs e' nzs e/ Xkw f;Xko. 10. 252.
fcodk
ndP?F
(gqG{)
(e'Jh
fifrnk;{
wjkB
oj,
fwbdkl
sP g q ; kfd.
efps[
pqs
ns
(dhtkB
tkb
gowkswk
soh
feqgk
tkbk,
igdk
GktI)
XkoB
e;
eo'VK
XkoB
eo,
i'r
;kX{nK
tKr)
wz{j
Bkb.
Gi
nkgDh
shoEK
sg;thnK
nk;B
~
T[j
eo'VK
eol
(iNktK)
j?,
fpBk
eo
d
bJ,
ekb
(T[j)
dk
tkbk
nZm
(go
eol
~
jh
fJFBkB
Gy
nzr
nzs
e[b
sko
eo,
Xko
b?Idk
j?.251.
pj[s
dkB
d;-d;KsoK
dt
ftu
sK
th)
fgnkok
jfo
BjhI
XkoB
eo,
pj[s
fsnkr
eo
(go)
:woki
dhB-fdnkb,
d
xo
nekb
iKd
;o{g
jB.252.
efpZs
j?I.
(sz{)
dkB
dD
iwK
dk
ikb
eZND
tkbk,
tkbk
pj[s
j?I.
wkD
(sz{)
tXkT[D
tkbk,
j'F-jtk;
:[ZX
fisD
tkbk,
dD
fto'X
tkbk
~
eoB
tkbk
ns
fwNkT[D
49
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
49
tkbk, ;qFm p[ZXh dD tkbk, wjkB wkBK dk th wkB j?I. (sz{) frnkB ~ ikDB
tkbk, wjkB p[ZXh dD tkbk, ekbK dk ekb ns wjkekb dk th ekb
j?I.253.
T[ ; sfs
1H
nekb
fJbke
r[od}h
y[F eoB bJh) i'r-;kXBk eod jB, gqkDk:kw (g"D dh ;kXBk) ftu fesB/
e[ br j'J jB ns nop dF d noph b'e so Bkw dh nkokXBk eod
jB. coK; dF d coK;h;h (s?~) wzBd jB, ezXkoh ns e[oFh th (s?~)
ikDd jB ns gZSw fdFk d gZSwh (b'e th so Bkw dh nkokXBk ~ jh)
nkgDk eosZt ;wMd jB. wjkokFNo d fBtk;h, wrX dF d tk;h wB
s'I soh sgf;nk eod jBl dqkftV ns fsbzr dF d tk;h (th s?~) XowXkw
ti' I
gSkDd
jB.254.
(so) d[nko T[s fesB fJzdo, fesB jh uko w[yK tkb pqjw, fesB
feqFB ntsko ns fesB jh okw ntsko (yV's) d; iKd jB. fesB
jh uzdqw (ns T[BQK dhnK) okFhnK, fesB jh gqekF eoB tkb ;{oi, fesB
jh T[dk;h, ;zfBnk;h, i'rh (so) d[nko (T[s p?m) X{Dh pkb oj jB. fesB
jh w[jzwd (wjkdhB) jB,
fesB jh ftnk; tor fBg[D jB, fesB jh
e[po, fesB jh e[bhB ns fesB jh :eF nytkT[Id jB. (fJj ;G sok)
ftuko eod
jB, go g{oB (pqjw) dk gko BjhI gk ;ed, fJ; eo e
(s?~) ngko ns fBokXko ;wfMnk iKdk j?.257.
5 0
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
T[ ; sfs
5 0
nko-gko BjhI gkfJnk ik ;edk, B jh sok e'Jh (gob gk; dk) ezYk j?,
(fJ; bJh s?~) ngko fejk iKdk j?. (sz{) ndP?s, nftBkFh, ;qFm ns g{oB
gqekF
T[; dk fgsk ns wksk j?. (T[; ~) g{oB i'fs jh Mbe nB[wkBDk ukjhdk
dk
(j
tkbk
wzsq
eoB
j?,
iK
tkbk
(fJ;
bJh
s?~)
Bk;-ofjs
;G
d/
gqoe
ti'I
;wfMnk
iKdk
j?.258.
j?I
iK
;kX{nK
dk
ofyne
j?I,
iK
r[DK
dk
gjkV
j?I.259.
(sz{) w[esh (f;ZXh) dk ;o{g j?I, iK p[ZXh dh ;zgdk j?I, iK eq'X ~ ]sw
eoB
tkbk
ftfFFNsk
gqekfFs
j?I,
dD
eoB
iK
nwo
tkbk
tkbk
j?I,
j?I.
ns
iK
(sz{)
nftBkFh
t?ohnK
ekb
j?I.
~
dk
(sz{)
raoe
th
ekoi
eoB
ekb
eoB
tkbk
j?I,
iK
tkbk
j?I,
j?I,
iK
t?ohnK
si
d[y
iK
~
dD
tkbk j?I, iK fwsoK ~ g[FN eoB tkbk j?I, iK tkX (ftek;) dh ykD (@pk;h#)
j?I. (sz{) i'r dk :zsq j?I, iK si dk szsq j?I, iK w'fjs eo b?D tkbk wzsq
j?I.
j?I,
e[p[ZXh ~ BFN eoB tkbk j?I. (sz{) dhBK ~ dD tkbk j?I, iK t?ohnK ~ BFN
Gzvko
(sz{) ;[zdo ;o{g tkbk j?I, iK okfinK dk okik j?I, iK o{g dk th o{g j?I, iK
iK
dk
j?I, iK ;kXBk dh F'Gk j?I, iK t?okr dk ;[Gk j?I, iK T[dko p[ZXh tkbk j?I.
j?I,
o{g
(feT[Ife sok)
wjkB
th fBokXko j?I
iK
(sz{)
j?. (T[j) si dk szsq j?, okiBhsh dk :zsq j?, iK w'fjs eoB tkbh Fesh
j?I,
j?I,
gowkswk! sz{)
g{oB
gqekF
j?I.260.
dk
fmekDk
j?I.
(sz{)
dtfsnK
dk
dtsk
j?I,
iK
wkfJnk-ofjs
GrsK
dh)
ikB
pukT[D
tkbk
j?I,
iK
JhwkB
dD
tkbk
j?I,
iK
okfinK
B yzv
;Ekfgs
eoB
j?I,
(sz{)
j?I,
iK
fJ;soh
j?I
g[oF.261.
(sz{)
j?I,
gobk
ftFt
dk
GoB-g'FD
eoB
tkbk
j?I,
iK
fpgsk
joB
tkbk
th xo j?I.
ikfDnk
BjhI
ik
;edk,
ftuko
eohJ
sK
(sz{)
ftukoK
dk
5 1
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nekb
jbph
dP ? s -ofjs,
jwhok;h#
3H@;zX#
4H@ogk#
5H@uzd'oh#
6H@tjh#
tk;h)
fXnkT[Id
jB,
g{op
fBtk;hnK
2H@;h;h
Bro
5 1
th (sok) nzs BjhI gkfJnk, (sz{ jo gqeko dhnK) nkFktK s'I ofjs j?I. (sz{)
1H@fep[fXsk#
(jbp-JhokB
T[ ; sfs
ftBkF-ofjs
;[ n kwh
j? I .262.
(sz{) ekfbwk s'I ofjs j?I ns wkfJnk s'I ofjs fBg[D j?I, (sz{) ;teK
nXhB j?I ns (T[BQK d) iw-ikb ~ eND tkbk j?I. (sz{) dtfsnK dk
dtsk
ns
wjkdt
dk
dtsk
j?,
(sz{)
Xosh
G'rD
tkbk
ns
wjkB
pkfbektK ~ th w'j b?D tkbk j?I. (sz{) okfinK dk th okik, wjkB ;ki;iktNK dk ;ki j?I. wjkB i'rhnK dk th i'rh j?I ns fpqSK dh fSb (d
p;sq) XkoB eoB tkbk j?I. (sz{) ekwBktK g{ohnK eoB tkbk j?I, iK e[p[ZXsk
~ joB tkbk j?I, iK f;ZXhnK dk ;kEh (wkbe) j?I, iK ;kohnK e[ukbK ~ ]sw
eoB
tkbk
j? I .263.
iwBk
fijh, j[;?Bkpkd ftu jho fijh ns ;ZsK ;w[zdoK d ;w[Zu ~ (bikT[D tkbh)
rzrk dh Xkok fijh, gbkT{rV ftu gko torh, okwg[o ftu uKdh fijh,
;kozrg[o ftu F'o fijh (;\?d soh ehosh) uzrh soQK ftnkgs j' ojh j?.
uzdoh d
feb ftu uzp d ;wkB, uKdkrVQ ftu uKdBh torh, soh ehosh
wkbsh
c[b
tKr
(jo
EK
g;o
ojh
j?).264.
Bro ftu fFt d (fuZN ;Zg d) jko tKr, jkihg[o ftu jz; tKr (soh
ehosh etb) tyD Bkb jh w'fjs eo b?Idh j?. uzgktsh ftu uzdB fijh,
uzdqkfroh ftu uzdqwk fijh ns uKdrVQ
F'Gk tyh iKdh j?. rzrk dh Xko ftu
prfbnK
tKr
soh
ehosh
dh
;'Gk
;'G
j?.265.
7H@fjskoh
52
;qh
d;w-rqzE
sP g q ; kfd.
;kfjp
gkXVh
Sz d
nekb
T[ ; sfs
52
(sz{) dP?s-ofjs, BkF-ofjs, nv'b nk;B tkbk j?Il dP?s s'I w[es, nzs
s'I fpBk ns ns[b T[gwk tkbk j?I. (sz{) BFN B j'D tkbk nftnes BkE
j?I. nikBpkj[ ns j'o ;kfonK ~ fwXD tkbk j?I.267. fiE feE pB, fsqD
nkfd gqc[fbs jB (T[BQK dk sz{) okik j?I. fiE feE sz{ p;zs dh F'Gk tKr
uwe fojk j?I. pF[wko pBK ns
fsqDK ns gzShnK s izrbh gF{nK ftu
sz{
wjkB
(w"i{d)
j?I.
(sz{)
;[zdo
;[ikB
fiE
feE
gqc[fbs
j'
fojk
j?I.268.
gqc[fbs c[bK (ns T[; ftu uwedh g[Fg-X{b) dk w[eN (so f;o
T[s) ;[F'fGs j?, wkB' ekwdt f;o T[s u"o eo fojk j't. (sz{) ewkb e[dos
cp fojk j?I. (sz{) bzphnK G[iktK tkbk, nfws pb tkbk ns w'j b?D tkbk
j?I. (sz{) eq'X s'I ofjs ns dfJnk dk Gzvko j?I. (j) ;[zdo ;[ikB!
(sz{)
pB fsB 2 wjhg ib Eb wjkB. ij sj gq;'j eo[DkfBXkB.
irwrs si g{oB gqskg. nzpo iwhB fij igs ikg. 5. 271.
;ks' nekb ;ks' gsko. fpEfoU nfdq;N fij eow iko. 6. 272. 3
fiE
feE
fiE
j'
fojk
j?I.270.
okik j?I ns
ib-Eb ftu
;'Gk (g;oh j'Jh j?). (sok)
wjkB jI.
g{oB si
ns gqskg irwrk fojk j?. nkekF ns Xosh ftu (sok jh) ikg ifgnk
ik fojk j?.271. ;ZsK nkekFK ns ;ZsK gkskbK ftu soh feqgk dk ikb
nfdqFN
1H @;[`d`# 2H @sB# 3H fJ; Szd d etb d' uoD fdZs j'D ekoB nX{ok gqshs j[zdk j?. eJh
phVK ftu nzs s @T[;ss ;zg{oB`# T[esh th fby fdZsh rJh j?
gqc[fbs
o{g
ftu
c?fbnk
j'fJnk
j?.272.