Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Sdu Najwyszego
7 sdziw
z dnia 6 marca 1992 r.
III CZP 141/91
Zastrzeenie w regulaminie bankowym - stanowicym o treci umowy zawieranej
z bankiem o udzielenie kredytu bd poyczki albo o treci umowy o prowadzenie
rachunku bankowego (oszczdnociowego bd lokat terminowych) - uprawnienia do
zmiany przez bank w czasie trwania umowy wysokoci stopy oprocentowania bez
wypowiedzenia umowy, wymaga dla swej skutecznoci okrelenia konkretnych
okolicznoci, od jakich zmiana ta jest uzaleniona.
OSNC 1992/6/90
3725
Dz.U.2014.121: art. 384; art. 730
Dz.U.1992.72.359: art. 12; art. 14; art. 27
przegld orzeczn.: Trzaskowski R. Swoboda umw w orzecznictwie sdowym, cz.
III.
Skad orzekajcy
Przewodniczcy: Prezes SN, S. Rudnicki. Sdziowie SN: G. Bieniek, S. Dmowski,
A. Nalewajko (sprawozdawca), J. Suchecki, M. Sychowicz, C. uawska.
Sentencja
Sd Najwyszy z udziaem prokuratora J. Szewczyka rozpozna wniosek
Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 26 listopada 1991 r. o udzielenie odpowiedzi na
nastpujce zagadnienie prawne:
Czy dopuszczalne jest nieumieszczenie w regulaminie bankowym stanowicym o
treci umowy zawieranej z bankiem o udzielenie kredytu bd poyczki, albo o treci
umowy o prowadzenie rachunku bankowego (oszczdnociowego bd lokat
terminowych) - konkretnych okolicznoci uzasadniajcych zmian przez bank stopy
oprocentowania i w jakim zakresie, w czasie trwania tej umowy, bez jej
wypowiedzenia, choby w treci umowy zostao zawarte postanowienie o stosowaniu
przez bank zmiennej stopy procentowej?
podj nastpujc uchwa:
Zastrzeenie w regulaminie bankowym - stanowicym o treci umowy zawieranej
z bankiem o udzielenie kredytu bd poyczki albo o treci umowy o prowadzenie
rachunku bankowego (oszczdnociowego bd lokat terminowych) - uprawnienia do
zmiany przez bank w czasie trwania umowy wysokoci stopy oprocentowania bez
wypowiedzenia umowy, wymaga dla swej skutecznoci okrelenia konkretnych
okolicznoci, od jakich zmiana ta jest uzaleniona.
Uzasadnienie faktyczne
1. Przedstawione zagadnienie prawne, bdce przedmiotem rozstrzygnicia w
trybie art. 13 pkt 3 ustawy z dnia 20 wrzenia 1984 r. o Sdzie Najwyszym (jedn.
tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 26, poz. 153 ze zm.), dotyczy dopuszczalnoci
zamieszczenia w regulaminie bankowym, stanowicym o treci umowy zawieranej z
bankiem o udzielenie kredytu bd poyczki, albo o treci umowy o prowadzenie
16
ust.
2
Regulaminu
dla
wacicieli
umiejscowionych
ksieczek
oszczdnociowych PKO na wkady terminowe, wprowadzonego zarzdzeniem nr
B/9/I/89 Prezesa PKO bp z dnia 27 listopada 1989 r., zmienionego zarzdzeniem nr
B/17/I/90 Prezesa PKO bp z dnia 30 sierpnia 1990 r. oraz zarzdzeniem nr B/20/I/91
Prezesa PKO bp z dnia 1 stycznia 1992 r.
3. Do czasu wejcia w ycie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o uporzdkowaniu
stosunkw kredytowych (Dz. U. Nr 74, poz. 440) regulaminy bankowe i zawierane z
bankiem umowy przewidyway stae oprocentowanie zarwno depozytw, jak i
kredytw. Ustaw t uchylone zostay, midzy innymi, postanowienia umw
kredytowych ustalajce oprocentowanie kredytw wedug stawek staych i
preferencyjnych (art. 1 ust. 1 pkt 2). Ustawa stanowi te, e jeli bank nie uzgodni z
kredytobiorc inaczej, to do kredytu udzielonego na podstawie umowy, ktrej
postanowienia ulegy uchyleniu, stosuje si zmienn stawk oprocentowania (art. 1
ust. 3).
Powysza zasada zmiennej stawki oprocentowania, stosowana nie tylko w
stosunku do kredytw, ale rwnie i depozytw, wymagaa odpowiedniej zmiany
zarwno treci umw zawieranych przez banki, jak i treci regulaminw, ktre
umowy te ksztatoway. Nie stao si to od razu i w pocztkowym okresie, mimo e
np. umowy o wkady oszczdnociowe przewidyway stae oprocentowanie, jego
stopa bya w rzeczywistoci zmieniana. Takiej wanie sytuacji dotyczya uchwaa
Sdu Najwyszego z dnia 3 lipca 1991 r. III CZP 59/91 (OSNCP 1992, z. 3, poz. 41),
w ktrej wyjaniono, e "jeeli Bank PKO w imiennej terminowej ksieczce
oszczdnociowej okreli, e oprocentowanie wynosi 203 % w stosunku rocznym, a
kredyt, ktry moe by udzielony przez Narodowy Bank Polski innym bankom w celu
uzupenienia ich zasobw pieninych. Kredyt ten nie jest jedynym rdem zasobw
pieninych bankw, ktre poza tym mog osiga dochody z prowadzonej
dziaalnoci gospodarczej (art. 8 prawa bankowego) i gromadz oszczdnoci
pienine osb fizycznych na rachunkach oszczdnociowych (art. 17 prawa
bankowego). Z tego wzgldu stopa kredytu refinansowego moe by jednym z
czynnikw, ktry ma mniejszy lub wikszy wpyw - w zalenoci od tego, w jakim
zakresie bank z kredytu tego korzysta - na zmian oprocentowania wkadw
oszczdnociowych i kredytw, ale nie bdzie jedynym czynnikiem, i dlatego
powoanie si tylko na ni nie moe by uznane za wystarczajce.
Okolicznoci, od zaistnienia ktrych ma by uzaleniona w regulaminie
bankowym zmiana wysokoci oprocentowania wkadw i kredytw, powinny by
skonkretyzowane w taki sposb, aby w przyszoci moga by dokonana naleyta
ocena, czy rzeczywicie one wystpiy i czy w zwizku z tym zmiana oprocentowania
jest obiektywnie usprawiedliwiona. Mog by one przedmiotem negocjacji
prowadzonych przez bank z drug osob przed zawarciem umowy i w ich wyniku
okolicznoci te mog by zrnicowane np. w zalenoci od okresu, na ktry
udzielany jest kredyt lub przyjmowany wkad oszczdnociowy. Jest np. moliwe, e
w odniesieniu do kredytw krtkoterminowych czy lokat terminowych do jednego
roku strony dodatkowo uzgodni, e umowa bdzie okrelaa w pierwszym wypadku
grn, a w drugim doln granic zmienionego oprocentowania. W wyniku negocjacji
prowadzonych przez strony mog by te zrnicowane kryteria zmiany
oprocentowania; np. w odniesieniu do kredytw udzielanych rolnictwu moe by
przyjta tzw. klauzula waloryzacyjna zboowa, a w odniesieniu do kredytw
udzielanych przedsibiorstwom tzw. klauzula walutowa.
Zauway rwnie trzeba, e niezalenie od powyszego strona umowy zawartej
z bankiem moe zakwestionowa w procesie sdowym postanowienia regulaminu
bankowego lub umowy dotyczce zmiany oprocentowania wkadu czy kredytu - jeeli
prowadziyby one do raco nie uzasadnionej korzyci dla banku - midzy innymi na
podstawie art. 3852 k.c.
Powysze wywody uzasadniaj stanowisko, e zastrzeenie w regulaminie
bankowym - stanowicym o treci umowy zawieranej z bankiem o udzielenie kredytu
lub o prowadzenie rachunku bankowego - uprawnienia do zmiany przez bank w
czasie trwania umowy wysokoci stopy oprocentowania bez wypowiedzenia umowy
wymaga dla swej skutecznoci okrelenia konkretnych okolicznoci, od jakich zmiana
ta jest uzaleniona.